Geen Kinderspel Een Pedagogische Analyse Van De Vertogen Over De Commercialisering Van De Leefwereld Van Kinderen
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Geen Kinderspel Een pedagogische analyse van de vertogen over de commercialisering van de leefwereld van kinderen Bruno Vanobbergen Promotor: Prof. Dr. H. van Crombrugge Proefschrift ingediend tot het behalen van de academische graad van Doctor in de Pedagogische Wetenschappen 2003 Geen kinderspel Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Geen Kinderspel Een pedagogische analyse van de vertogenover de commercialisering van deleefwereld van kinderen Bruno Vanobbergen Promotor: Prof. Dr. H. van Crombrugge Proefschrift ingediend tot het behalen van de academische graad van Doctor in de Pedagogische Wetenschappen 2003 2 3 Inhoudstafel Inhoudstafel Inhoudstafel ....................................................................................1 Woord vooraf ....................................................................................9 Inleiding ..................................................................................11 Deel I What's up, doc? De leefwereld van kinderen in verandering. Historiek en stand van zaken Hoofdstuk 1 Over pedagogisering en commercialisering als parallelle processen van de Moderniteit ...............21 1 ‘Consumerism’? .......................................................................21 2. ‘Consumerism: a taste of history’.............................................23 2.1. ‘Gradual build-up’ vanaf eind 17de eeuw .....................................24 2.2. Tweede helft 19de eeuw: de symbolische functie van het warenhuis...........................................................................25 2.3. ‘Fordism’: van massaproductie naar massaconsumptie ................28 2.4. ‘Post-Fordism’: het toenemend belang van de sociale en culturele betekenis van het product................................................29 3. De plaats van kinderen binnen deze historiek ..........................30 3.1. Invloed van het denken van Locke, Rousseau en de Filantropijnen op de kindercultuur.......................................31 3.1.1. Locke en Rousseau...................................................................31 3.1.2 De Filantropijnen ....................................................................33 3.1.3 Verlichting: opkomst van het ‘bourgeois childhood script’ ...34 3.2 Diepgaande sentimentalisering van de kindercultuur....................36 3.2.1 De opmars van het onschuldig kindbeeld ...............................36 3.2.2 Enthousiast onthaal bij het volwassen publiek .......................38 3.2.3 Het te verzorgen kind en de centrale tol die aan de wetenschappen wordt toebedeeld............................................39 3.2.4 Advertenties als bindmiddel tussen wetenschap en ouderschap......................................................40 3.3 De doorbraak van de ‘direct marketing’ naar kinderen.................42 3.4 Een steeds feller doorgedreven marktsegmentatie ........................44 3.5 Het ‘bourgeois childhood script’ ruimt definitief plaats voor het ‘market orientated childhood script’................................46 1 Geen kinderspel 4 Excursus: Hedonisme als verklarend sociologisch concept voor een ‘children’s consumer culture’....................................47 Hoofdstuk 2 “It’s just porn, mum, you wouldn’t believe what the kids see today” ..................................................51 1 Kindzijn vandaag: schetsen van een leefwereld.......................52 1.1 Kinderen en hun gezin....................................................................53 1.2 Kinderen en de school ....................................................................54 1.3 Kinderen en vrije tijd......................................................................55 1.3.1 Verhuislijking van de vrije tijd ................................................55 1.3.2 Mijn thuis is waar mijn media staan… ...................................56 1.3.3 Verschillen tussen jongens en meisjes.....................................59 1.4 Kinderen en multimedia .................................................................60 1.4.1 Surfen & gamen: facts & figures.............................................60 1.4.2 Maatschappelijke en wetenschappelijke onrus rond kinderen en multimedia..................................................62 2 Kinderen als consument: een drievoudige markt .....................62 2.1 Kinderen als volwaardige nichemarkt............................................63 2.2 Kinderen als beïnvloedingsmarkt...................................................64 2.3 Kinderen als toekomstige markt.....................................................66 3 De nood aan een herdenken van kindzijn.................................69 3.1 Kinderen als producent: verwaarloosde en nieuwe realiteiten......70 3.2 Participatie als moeilijk antwoord op de ‘depedagogization’ van kindzijn....................................................72 3.3 Van standaardlevensloop naar levensbiografie..............................73 Deel II Want zij zijn groot en ik is klein en dat is niet eerlijk. Actuele vertogen over kinderen en hun leefwereld: schetsen en analyses Hoofdstuk 3 Vertogen over kindzijn - de aanzet........................79 1 Kindzijn in crisis: het verdwijnende kindzijn...........................80 1.1 “The Hurried Child” van David Elkind .........................................81 1.2 “Children without childhood” van Marie Winn ............................81 1.3 “The Disappearance of Childhood” van Neil Postman .................83 1.4 Kindzijn volgens Postman..............................................................84 1.4.1 De geheimen van het kindzijn..................................................84 2 Inhoudstafel 1.4.2 Opvoeden tot schaamte............................................................85 2 Het verdwijnende kindzijn als een ‘moral panic’.....................87 2.1 ‘Moral panic’? ................................................................................87 2.2 ‘Moral panics’ rond kindzijn vandaag ...........................................89 Hoofdstuk 4 ‘Het kind is’ versus ‘Het kind wordt’....................91 1 De moeilijke relatie tussen agressie en (nieuwe) media...........92 1.1 If you want blood, you’ve got it! ...................................................92 1.2 Een eerste poging tot nuance..........................................................95 2 Op zoek naar een alternatief voor een eenzijdig ontwikkelingspsychologisch perspectief op kinderen ..............97 2.1 Van kritieken op de theorieën van Piaget en Parsons… .............97 2.2 … naar pleidooien voor meer gecontextualiseerde denkkaders....98 3 Kindzijn als sociaal construct...................................................99 4 De Sociology of Childhood: kind van vele vaders en moeders............................................102 4.1 Corsaro’s ‘interpretive reproduction’...........................................103 4.2 Doorbraak van “the sociological child”.......................................105 4.3 Over ‘generationg processes’ en ‘generationelle Ordnung’........107 5 Coda .......................................................................................109 Hoofdstuk 5 Het geromantiseerde kindzijnideaal....................113 1 Van Christelijk heil tot pedagogische utopie..........................114 2 De aanzet tot het romantisch kindbeeld..................................116 3 Schillers “Über naïve und sentimentalische Dichtung”: de Romantiek in bloei.............................................................119 3.1 “Sie sind, was wir waren” ............................................................119 3.2 Onschuld en kindzijn: Postman versus Schiller...........................121 3.3 Excursus: Onvermijdelijk gedeeld zijn en (onvermijdelijke) nostalgie? ......................................................................................122 3.3.1 De naïeve en sentimentele dichter.........................................123 3.3.2 Nostalgie of het verlangen naar wat (nooit) geweest is .......124 4 De reformpedagogiek.............................................................125 4.1 “Vom Kinde aus” .........................................................................125 4.2 Ellen Key en Maria Montessori : religieus réveil en het kind als heilige........................................................................128 5 Kritieken op de idee van het onschuldige kindbeeld..............131 6 ‘Commercie’: Een nieuw bevoogdingsproces? ......................133 3 Geen kinderspel Hoofdstuk 6 Opstap naar een kritisch perspectief binnen opvoeding...............................................................137 Deel III "No dark sarcasm in the classroom" Opvoeding en het kritisch perspectief Hoofdstuk 7 Critical Pedagogy - een analyse en een evaluatie .................................147 1 De New Sociology of Education of het paradigma van de radicale omkeer ......................................................................148 1.1 “Knowledge and Control” (1971): de aanzet door Young en Co. .......................................................148 1.2 De opmars van de curriculumsociologie......................................149 2 Curriculum als politieke tekst.................................................151 2.1 Van de reproductie- of correspondentietheorie naar een ‘theory of resistance’ .............................................................151 2.2 Over de retoriek van de actie en over thema’s als ras en gender op de politiek-pedagogische agenda ...........................154 2.3 Populaire