P26-60-T2.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
คํานํา สํานักวิจัยการอนุรักษปาไมและพันธุพืช ไดมอบหมายให กลุมงานวิชาการ สํานักบริหารพื้นที่อนุรักษที่ 9 (อุบลราชธานี) ดําเนินการจัดทําโครงการสํารวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ปาอนุรักษ ภายใตกิจกรรม บริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อสํารวจและรวบรวมขอมูลพืช แมลง และเห็ดรา ในปาเบญจพรรณ พื้นที่อุทยานแหงชาติผาแตม จังหวัดอุบลราชธานี ขอมูลที่ไดจากการสํารวจและวิเคราะหจะนําไปจัดทําเปน ฐานขอมูลความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ปาอนุรักษ เพื่อใชเปนประโยชนดานการบริหารจัดการความ หลากหลายทางชีวภาพในภาพรวมของกรมอุทยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช โดยทําการสํารวจตั้งแตเดือน ตุลาคม พ.ศ. 2559 – เดือนกันยายน พ.ศ. 2560 รายงานนี้ประกอบดวยขอมูลพรรณไม แมลง และเห็ดราที่ไดจากการวางแปลงสํารวจในปาเบญจพรรณใน อุทยานแหงชาติผาแตม จํานวน 4 แปลงแลวนํามาวิเคราะหสรุปประเมินผลใหเห็นภาพรวมความหลากหลาย ของทรัพยากร ผูจัดทําหวังเปนอยางยิ่งวาขอมูลทั้งหมดสามารถใชเปนฐานขอมูลในการวางแผนการจัดการใน ดานการวิจัยความหลากหลากหลายทางชีวภาพ การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่อุทยานแหงชาติ รวมทั้งเปนประโยชนสําหรับผูสนใจทั่วไป ผูจัดทํา สารบัญ หนา บทที่ 1 ขอมูลทั่วไปของพื้นที่ดําเนินการ 1 บทที่ 2 ทบทวนวรรณกรรม 13 บทที่ 3 อุปกรณ และวิธีการสํารวจ 14 บทที่ 4 ผลการศึกษา 22 ผลการสํารวจความหลากหลายของพรรณไม 22 ผลการสํารวจความหลากหลายของแมลง 39 ผลการสํารวจความหลากหลายของเห็ด 53 บทที่ 5 สรุปและวิจารณผลการศึกษา 57 เอกสารอางอิง 58 ภาคผนวก 60 สารบัญตาราง หนา ตารางที่ 1 บัญชีรายชื่อพรรณไมที่สํารวจพบในปาเบญจพรรณ อุทยานแหงชาติผาแตม 27 ตารางที่ 2 คา IV และรายชื่อพรรณไมของสังคมพืชปาเบญจพรรณในอุทยานแหงชาติผาแตม 33 ตารางที่ 3 สรุปลักษณะทางนิเวศวิทยาของแตละแปลง 37 ตารางที่ 4 ผีเสื้อกลางวันจําแนกตามรายแปลงและฤดูกาลที่สํารวจพบ 43 ตารางที่ 5 บัญชีรายชื่อผีเสื้อกลางวันในปาเบญจพรรณอุทยานแหงชาติผาแตม 46 ตารางที่ 6 บัญชีรายชื่อผีเสื้อกลางคืนและดวงที่สํารวจพบในปาเบญจพรรณ ในอุทยานแหงชาติผาแตม 51 ตารางที่ 7 บัญชีรายชื่อเห็ดที่สํารวจพบในอุทยานแหงชาติผาแตม 55 สารบัญภาพ หนา ภาพที่ 1 แผนที่อําเภอที่ครอบคลุมอุทยานแหงชาติผาแตม 4 ภาพที่ 2 แผนที่แสดงแนวเขตอุทยานแหงชาติผาแตม 5 ภาพที่ 3 ภาพเขียนสีกอนประวัติศาสตร 7 ภาพที่ 4 เสาเฉลียง 8 ภาพที่ 5 เสาเฉลียงใหญ 9 ภาพที่ 6 น้ําตกแสงจันทร 9 ภาพที่ 7 น้ําตกสรอยสวรรค 10 ภาพที่ 8 น้ําตกหวยพอก 10 ภาพที่ 9 ผาชะนะได 11 ภาพที่ 10 ทุงดอกไมปา 11 ภาพที่ 11 สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงเสด็จทอดพระเนตรศึกษาพันธุดอกไมปา 12 ภาพที่ 12 แนวสํารวจผีเสื้อกลางวัน 17 ภาพที่ 13 แผนผัง Venn diagram 18 ภาพที่ 14 จุดวางแปลงตัวอยางสํารวจพรรณไมในปาเบญจพรรณ อุทยานแหงชาติผาแตม จังหวัดอุบลราชธานี 23 ภาพที่ 15 แปลงตัวอยางสํารวจพรรณไมปาเบญจพรรณ แปลงที่ 1 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 24 ภาพที่ 16 แปลงตัวอยางสํารวจพรรณไมปาเบญจพรรณ แปลงที่ 2 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 24 ภาพที่ 17 แปลงตัวอยางสํารวจพรรณไมปาเบญจพรรณ แปลงที่ 3 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 25 ภาพที่ 18 แปลงตัวอยางสํารวจพรรณไมปาเบญจพรรณ แปลงที่ 4 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 25 ภาพที่ 19 ตัวอยางพรรณไมที่สํารวจพบในเขตอุทยานแหงชาติผาแตม จ.อุบลราชธานี 26 ภาพที่ 20 ลักษณะโปรไฟลโครงสรางปาเบญจพรรณของอุทยานแหงชาติผาแตม 38 ภาพที่ 21 การสํารวจผีเสื้อกลางวันในปาเบญจพรรณ อุทยานแหงชาติผาแตม 39 ภาพที่ 22 การสํารวจผีเสื้อกลางวันในปาเบญจพรรณ อุทยานแหงชาติผาแตม 40 สารบัญภาพ(ตอ) ภาพที่ 23 การบันทึกขอมูลและเก็บตัวอยางผีเสื้อกลางวันในปาเบญจพรรณ 40 ภาพที่ 24 การสํารวจผีเสื้อกลางวันในปาเบญจพรรณชวงฤดูแลง 41 ภาพที่ 25 การสํารวจผีเสื้อกลางวันในปาเบญจพรรณชวงฤดูแลง 41 ภาพที่ 26 การติดตั้งไฟลอแมลง 42 ภาพที่ 27 การสํารวจผีเสื้อกลางคืน 42 ภาพที่ 28 ผีเสื้อกลางวันที่สํารวจพบจําแนกตามวงศ 43 ภาพที่ 29 ผีเสื้อกลางวันที่สํารวจพบจําแนกตามรายแปลง 44 ภาพที่ 30 ผีเสื้อกลางวันที่สํารวจพบจําแนกตามฤดูกาล 45 ภาพที่ 31 แผนภาพ Venn diagram จํานวนชนิดผีเสื้อกลางวันพบในฤดูรอนและฤดูฝน 45 ภาพที่ 32 คาดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพ(H/) และคาความสม่ําเสมอ(J/)ของผีเสื้อกลางวัน ที่พบในฤดูรอนและฤดูฝน และรวมทั้งสองฤดู 48 ภาพที่ 33 คาดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพ(H/)และคาความสม่ําเสมอ (J/) ของผีเสื้อกลางวันที่พบจําแนกตามรายแปลง 49 ภาพที่ 34 ตัวอยางผีเสื้อกลางวันที่สํารวจพบในเขตอุทยานแหงชาติผาแตม 50 ภาพที่ 35 ตัวอยางผีเสื้อกลางคืนและดวงที่สํารวจพบในอุทยานแหงชาติผาแตม จังหวัดอุบลราชธานี 52 ภาพที่ 36 เห็ดที่พบในอุทยานแหงชาติผาแตม 53 ภาพที่ 37 เห็ดที่พบในอุทยานแหงชาติผาแตม 53 ภาพที่ 38 ตัวอยางเห็ดที่สํารวจพบในอุทยานแหงชาติผาแตม 54 สารบัญภาคผนวก หนา ตารางผนวกที่ 1 คา IV ของพรรณไมในสังคมพืชปาเบญจพรรณ แปลงที่ 1 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 61 ตารางผนวกที่ 2 คา IV ของพรรณไมในสังคมพืชปาเบญจพรรณ แปลงที่ 2 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 63 ตารางผนวกที่ 3 คา IV ของพรรณไมในสังคมพืชปาเบญจพรรณ แปลงที่ 3 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 65 ตารางผนวกที่ 4 คา IV ของพรรณไมในสังคมพืชปาเบญจพรรณ แปลงที่ 4 ในอุทยานแหงชาติผาแตม 67 ตารางผนวกที่ 5 รายชื่อไมหนุมที่พบในอุทยานแหงชาติแกงตะนะ 68 ตารางผนวกที่ 6 รายชื่อลูกไมที่พบในอุทยานแหงชาติแกงตะนะ 69 บทที่ 1 ขอมูลทั่วไปของพื้นที่ดําเนินการ 1. ขอมูลพื้นฐาน ในอดีตชาวบานทองถิ่นทํากินในบริเวณใกลเคียงพื้นที่ปาภูผา นอยคนนักที่จะเดินทางเขาไป ในปาแหงนี้เนื่องจากมีความเชื่อวา “ผาแตมเปนเขตตองหาม ภูผาเหลานั้นมีความศักดิ์สิทธิ์นักเปนภูผาแหง ความตาย ใครลวงล้ําเขาไปมักมีอันเปนไปอาจเจ็บไขหรือเปนอันตรายถึงชีวิต” ปจจุบันพื้นที่ปาภูผาแตม ไดถูก เปดเผยจนเปนที่รูจักกันทั่วไปเมื่อคณะอาจารยและนักศึกษาจากภาควิชามานุษยวิทยามหาวิทยาลัยศิลปากร ไดมาทําการสํารวจคนพบภาพเขียนสีโบราณสมัยกอนประวัติศาสตรที่ผาแตม ทองที่บานกุมตําบลหวยไผอําเภอ โขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานีประกอบกับสภาพปาในบริเวณใกลเคียงยังอุดมสมบูรณอยู จึงไดทําหนังสือบันทึก จากภาควิชาฯลงวันที่ 26 พฤษภาคม 2524 เสนอตอกองอุทยานแหงชาติกรมปาไมขอใหจัดตั้งปาภูผาใน บริเวณผาแตมเปนอุทยานแหงชาติกองอุทยานแหงชาติไดบันทึกสั่งการลงวันที่ 27พฤษภาคม 2524 ใหนาย เสงี่ยมจันทรแจมนักวิชาการปาไม 4 ปฏิบัติหนาที่หัวหนาอุทยานแหงชาติดงหินกอง (ตอมาไดเปลี่ยนชื่อเปนอุทยาน แหงชาติแกงตะนะ) ไปทําการสํารวจหาขอมูลเพิ่มเติม ผลการสํารวจปรากฏรายงานตามหนังสืออุทยานแหงชาติ ดงหินกองที่กส 0708 (ดก) /57 ลงวันที่ 28 สิงหาคม 2524 วา “พื้นที่บริเวณที่ภาควิชามานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยศิลปากร เสนอขอใหจัดตั้งเปนอุทยานแหงชาติอยูในบริเวณพื้นที่ปาภูผาปรากฏภาพเขียนสี โบราณ ซึ่งมีคุณคาทางประวัติศาสตรที่ผาแตมสภาพปาบริเวณใกลเคียงยังไมถูกทําลายและมีจุดเดนตาม ธรรมชาติที่สวยงาม การคมนาคมสะดวกเหมาะที่ตั้งอุทยานแหงชาติ โดยเห็นควรผนวกบริเวณดังกลาวเขา เปนสวนหนึ่งของ อุทยานแหงชาติดงหินกอง ” กรมปาไมจึงมีคําสั่งกรมปาไม ที่ 1162/2524 ลงวันที่ 13 กันยายน 2524 ใหนายเสงี่ยม จันทรแจม นักวิชาการปาไม 4 หัวหนาอุทยานแหงชาติแกงตะนะ (อุทยานแหงชาติดงหินกองเดิม) ไป ดําเนินการควบคุมดูแลรักษาปาภูผาโดยใหพิจารณาผนวกเขากับ อุทยานแหงชาติแกงตะนะทั้งนี้บริเวณภูผา ดังกลาวไดถูกประกาศรวมกับบริเวณปาใกลเคียง ใหเปนปาสงวนแหงชาติดงภูโหลนตามกฎกระทรวงฉบับที่ 603 (พ.ศ.2516) ลงวันที่24 ตุลาคม 2516ตอมากรมปาไมไดพิจารณาเห็นวาพื้นที่บริเวณดังกลาวเปนพื้นที่คน ละสวน และอยูหางไกลกับอุทยานแหงชาติแกงตะนะ ตลอดจนมีอาณาเขตกวางขวางเกรงวาอุทยานแหงชาติ แกงตะนะ จะดูแลไมทั่วถึง และเพื่อเปนการสนับสนุนนโยบายของรัฐบาลตามโครงการอีสานเขียว กระทรวง เกษตรและสหกรณ ในการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและปาไม เพื่อพัฒนาใหเปนแหลงทองเที่ยว และ การศึกษาหาความรูทางวิชาการ จึงมีคําสั่งกรมปาไมที่ 991/2532 ลงวันที่ 28 มิถุนายน2532 ใหนายวรพล รัตนสุวรรณ นักวิชาการปาไม 5 กองอุทยานแหงชาติ ไปดําเนินการสํารวจเพื่อจัดตั้งพื้นที่ปาสงวน แหงชาติปาดงภูโหลนทองที่ อําเภอโขงเจียม อําเภอศรีเมืองใหม และอําเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี เนื้อที่ 340 ตารางกิโลเมตร หรือ 212,500 ไร เปนอุทยานแหงชาติผาแตม และทําหนาที่หัวหนาอุทยานแหงชาติแหง นี้ดวย กรมปาไมโดยกองอุทยานแหงชาติไดนําเรื่องราวดังกลาวนี้ เสนอตอคณะกรรมการอุทยานแหงชาติ 2 ซึ่งไดมติเห็นชอบในการประชุมครั้งที่ 3/2432 เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม 2532 ผานมติเห็นชอบของคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม 2534 และไดรับประกาศในราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษหนา 90 – 92 เลมที่ 108 ตอนที่ 245 ลงวันที่ 31ธันวาคม 2534 ใหเปนอุทยานแหงชาติผาแตม ตามพระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติ พ.ศ.2504 นับเปนอุทยานแหงชาติลําดับที่ 74 ของประเทศไทยปจจุบันนายนครินทร สุทัตโต ตําแหนง นักวิชาการปาไมชํานาญการทําหนาที่หัวหนาอุทยานแหงชาติผาแตม 2. อํานาจหนาที่ - อนุรักษคุมครอง ดูแล รักษาทรัพยากรปาไม สัตวปา และพันธุพืช ใหสมบูรณ และสมดุล ตามธรรมชาติ โดยใหมีทรัพยากรธรรมชาติอยางยั่งยืน และเกิดประโยชนสูงสุด - ฟนฟู แกไข ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอมปองกันไฟปา อันจะ เกิดความเสียหายตอระบบนิเวศในพื้นที่ปาไม - ควบคุม กํากับ ดูแล ปองกัน การบุกรุก ทําลายปา และการกระทําผิดกฎหมายเกี่ยวกับปา ไม และกฎหมายอื่นๆที่เกี่ยวของ - ศึกษา วิจัย และพัฒนาอุทยานแหงชาติ - บริหารจัดการและการใชประโยชนจากทรัพยากรโดยชุมชนมีสวนรวม - บริหารจัดการดานนันทนาการและสื่อความหมาย - ปฏิบัติงานอื่นใดตามที่กําหนดใหเปนอํานาจหนาที่ หรือตามที่กรมฯ มอบหมาย 3. สถานที่ตั้ง อุทยานแหงชาติผาแตม เปนอุทยานแหงชาติที่ตั้งอยูทางตะวันออกสุดของประเทศไทย เขต พิกัดทางภูมิศาสตร ละติจูด ที่ 15 23.- 15 46. เหนือ และลองจิจูดที่ 105 38. ตะวันออก สามารถรับชม พระอาทิตยขึ้นไดเปนจุดแรกของประเทศไทยที่ผาชะนะได เขตพื้นที่อุทยานแหงชาติผาแตม มีเนื้อที่ครอบคลุม ทองที่อําเภอโขงเจียม อําเภอศรีเมืองใหมและอําเภอโพธิ์ไทร จังหวัดอุบลราชธานี เปนอุทยานแหงชาติแหงแรก ในประเทศไทยที่มีแมน้ําโขงซึ่งเปนเสนกั้นพรมแดนระหวางประเทศไทยและสาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาว เปนแนวเขตอุทยานแหงชาติที่ยาวที่สุดถึง 63 กิโลเมตรทําใหสามารถมองเห็นทิวทัศนปาเขาทาง ฝงสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ไดเปนอยางดี ที่ทําการอุทยานแหงชาติผาแตม ตั้งอยูที่บริเวณบาน หนองผือนอย ตําบลหวยไผ อําเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี หางจากตัวเมืองจังหวัดอุบลราชธานี ประมาณ 95 กิโลเมตร 3 4. พื้นที่รับผิดชอบ อุทยานแหงชาติผาแตม เปนหนวยงานสังกัดสวนอุทยานแหงชาติ สํานักบริหารพื้นที่อนุรักษ ที่ 9 (อุบลราชธานี) มีพื้นที่รับผิดชอบ 212,500 ไร หรือ 340 ตารางกิโลเมตร ปรากฏอยูในแผนที่สภาพภูมิ ประเทศ หมายเลขระวาง L 7017 แผนที่ 6039 I , 6139 IV , 6040 I , 6040 II , 6140 III และ 6140 IV อยู ในพื้นที่ลุมน้ําชายแดนไทย – ลาว แบงพื้นที่รับผิดชอบออกเปน 4 หนวยพิทักษ 1 ฐานปฏิบัติการ 1 จุดสกัด ดังนี้ 4.1 หนวยพิทักษอุทยานแหงชาติ หนวยที่ 1 (สรอยสวรรค) 4.2 หนวยพิทักษอุทยานแหงชาติ หนวยที่ 2 (หุงหลวง) 4.3 หนวยพิทักษอุทยานแหงชาติ หนวยที่ 3 (คันทาเกวียน) 4.4 หนวยพิทักษอุทยานแหงชาติ หนวยที่ 4 (หวยทราย) 4.5 ฐานปฏิบัติการดงนาทาม 4.6 จุดสกัดดงนา 4 ภาพที่ 1 แผนที่อําเภอที่ครอบคลุมอุทยานแหงชาติผาแตม 5 ภาพที่ 2 แผนที่แสดงแนวเขตอุทยานแหงชาติผาแตม 5. กรอบแนวทางในการดําเนินงาน ภาพที่ 2 แผนที่แสดงแนวเขตอุทยานแหงชาติผาแตม