Contents Mateo 1 Hen anchi ammayay chamag way ensorat Marcos 73 Lucas 118 Juan 190 Hen enkaman anchichay 240 eRoma 310 1 eCorinto 343 2 eCorinto 375 iGalacia 395 iyEfeso 407 iFilipos 418 eColosas 425 1 eTesalonica 433 2 eTesalonica 440 1 Timoteo 444 2 Timoteo 452 Tito 458 Filemon 462 eHebreo 464 Jaime 489 1 Pedro 497 2 Pedro 506 1 Juan 512 2 Juan 520 3 Juan 521 Juda 522 Hen nepaka-ammu 525 Hen alen Apudyus

New Testament in Balangao Language: Balangao Provided by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

This print-on-demand edition of Scripture is produced and provided at cost by the Digital Bible Society in partnership with the Bible League of Canada, Open Doors International, and other missions and translation agencies. To order additional copies of this or other Bibles, please visit www.dbs.org (USA), www.bibleleague.ca (Canada), and www.opendoors.org (Europe).

Copyright and Permission to Copy Copyright © 1982 Wycliffe Bible Translators, Inc. Scripture text used by permission.

PDF, ePub, and MOBI Bible covers and design are copyrighted 2017 by the Digital Bible Society (www.dbs.org).

PDF generated on 2019-03-18 from source files dated 2019-03-18. 63ae5949-f119-588c-95be-163e41a61cdf ISBN: 978-1-5313-0091-3 1 Mateo 1:17

inyanàna ah Aminadab. Ah Aminadab, Hen anchi ammayay inyanàna ah Naason, yag ah Naason, chamagway ensorat inyanàna ah Salmon. 5 Cha Salmon way hen-ahawa an Rahab, inyanàcha ah Mateo Boaz. Yag cha Boaz way hen-ahawa an Ruth, inyanàcha agé ah Obed way Hen tempon Jesusat hen anchichay eRoma nangen-anà an Jesse. 6 Yag ah Jesse, hen chan toray hen aminay fabréy hen inyanàna ah David way nan-are. anchichay Judio, anchag lonay hen Ah David way annag enahawa hen sorchachun hen eRoma ah kafabréfabréy ahawan Urias, chicha hen nangen-anà hen anchichay Judio. Yag hen hiyachi an Solomon. 7 Yag ah Solomon, agé, pararo hen enkaman hen anchi inyanàna ah Roboam, yah Roboam, toray ad Roma way mampafuror hen inyanàna ah Abias, yah Abias, inyanàna anchichay Judio ya hen iha agé, hen ah Asa. 8 Ah Asa, inyanàna ah Josafat. anchichay paat kapachongcha way Judio Ah Josafat, inyanàna ah Joram way hen cha nangam-among hen yachiy nangen-anà an Ozias. 9 Ah Ozias, furor. Yag chicha agéat anchag sorokan inyanàna ah Jotam way nangen-anà hen chacha amongon. Wat anchag cha an Ahaz, ya ah Ahaz, inyanàna ah ma-aggangarat way térén hen anchichay Ezekias. 10 Ah Ezekias, inyanàna ah cha mangam-among ah furor. Manasse way nangen-anà an Amon, yah Hen iha hen anchichay cha Amon, inyanàna ah Josias. 11 Ah Josias, nangam-among ah furor wat ah Mateo inyanàna cha Jeconias way masosonod. way ah Levi hen agwan ngachanna. Yag hen hiyachiy tempo, yachi hen Ngém angkay ommafurot, penelen niyéyan hen anchichay ganà Israel ad Jesus hiya ah ihay pasorotna yag hiyaat Babilonia way nan-alepan. agé hen nensorat hen yatoy libnu hen 12 Angkay hiyachi way wachacha ad anchi tawén way 67 ménat. Yag hen Babilonia, ummanà ah Jeconias wat ah nensoratana, wat ah manot-owaan Sealtiel way nangen-anà an Zorobabel. hen kacharaana way Judio way ah 13 Ah Zorobabel, inyanàna ah Abiud Jesus tot-owa hen anchi Cristu way way nangen-anà an Eliakim, yah empopostan Apudyus way umale way Eliakim, inyanàna ah Azor. 14 Ah Azor, hiya hen anchi Are way na-ale hen inyanàna ah Sadoc way nangen-anà an anchi nesosorat way alen Apudyus. Akim, yah Akim, inyanàna ah Eliud. 15 Angkay ummanà ah Eliud wat ah Hen nangingganà an Jesu Cristu Eleazar way nangen-anà an Matan, ya Luc. 3:23-38 ah Matan, inyanàna ah Jacob. 16 Ah Chichato hen natontonan hen Jacob, hiyan nangen-anà an Jose way 1 nangingganà an Jesu Cristu way ahawan Maria way inan Jesus. Ya ganà Arey David way narpon Abraham. ah Jesus, hiya hen anchi Cristu way 2 Ummanà ah Abraham wat ah Isaac empopostan Apudyus way epalena hen way nangen-anà an Jacob. Yag anat antoy lota way mantoray. umanà ah Jacob wat cha Juda way 17 Wat hiyachi, nanepod an Abraham masosnod. 3 Ah Juda, enahawana ah ingganan David wat ma-ahemporo ya Tamar wat inyanàcha cha Fares an opat way apo. Yag nanepod agé an Zara. Ah Fares, inyanàna ah Esrom David inggana hen anchi niyéyan hen way nangen-anà an Ram. 4 Ah Ram, anchichay ganà Israel ad Babilonia, Mateo 1:18 2 Mateo 2:5 wat na-ahemporo ya opat agé way apo. nadchiy aryénat i netape ah Yag nanepod hen anchi niyéyancha ad Apudyus an chitaaw ad uwan.” Babilonia inggana hen anchi niyana-an 24 Angkay hiyachi way fummangon Cristu way empopostan Apudyusat ah Jose, enafurotna hen imfagan na-ahemporo ya opat way apo agé. hen anchi anghel wat enteponna ah Maria. 25 Ngém iggayna paat tadtad-én Hen niyana-an Jesu Cristu hiya ingganah ummanà. Yag angkay Luc. 2:1-7 ummanà, ngenadnan Jose hen anchi 18 Yato hen nekaman hen niyana-an utteng ah Jesus. Jesu Cristu. Ah Maria way inana, netotorag way man-ahawacha an Jose, Hen anchichay narpoh ngém cha-ancha mantepon yag fin-énat achawwéyway i nangila an Jesus Maria way nafugi peet way gapo Angkay hiyachi way tempon hen hen kafaelan hen Espiritun Apudyus. 2 ka-aren Herod, niyanà tot-owa ah 19 Ngém ah Jose way katoragna, Jesus ad Bethlehem way ihay fabréy hen na-ammuwana way nafugi ah Maria anchi provinsiyan hen Judea. Angkay ngém maid innilana hen nekaman, wat hiyachi yag wachacha hen naligwat hen gapo ta annag sosolloton yanggay hen achawwéy way fabréy way nan-apet orchincha, ekatnéén masapor achina hen cha fùnagan hen init way chicha etoroy. Ngém gapo agé ta achina hen anchichay nan-araeng way cha laychén way maustan ah Maria wat mangachar hen cha isinyar hen taraw. ekatnéén iyanapna hen ekamanna Angkay inumchahcha ad Jerusalem, way achi mangentoroy way achi henanhanancha way mangaliyén, ma-am-ammuwan. 20 Ngém angkay 2 “Chuud hen anchi onga way niyanà hiyachi way chana ham-éham-én hen way man-are an chàyu way Judio, te ekamanna, nampàilaat agé hen ihay innilani hen anchi taraw way sinyar anghel Apudyus hen nan-in-inpana hen miyana-ana way fummùnag hen way mangaliyén, “Heay Jose way nan-apetan hen cha fùnagan hen init. ganà David, achia cha mafiinan way Wat yachi hen ummaliyannihto ta ini mangen-ahawa an Maria, te hen anchi chayawén hiya.” finuginaat maid kasen narpowana 3 Angkay hiyachi way chengngar are no faén yanggay hen kafaelan hen way Herodchi, ammag naguru way Espiritun Apudyus. 21 Wat iyanàna térén hen hamhamàna ya umat agé hen larae way ngadnanyu ah Jesus te hen tapen anchichay eJerusalem. 4 Wat hiya hen mangenharà an chàyu way hen enkaman Are Herod, empa-ayagna ahentaguna hen machusaanyu gapo hen hen amin anchichay anap-apon hen fasoryu.” papachin hen Judio ya hen anchichay 22 Na-ammaan amin chato ah siguchay cha mintudtuchu hen orchin, tommot-owaan hen anchi imfagan yag inimohna an chicha no chuud hen Apudyus ad namenghan way ensorat nesosorat way miyana-an hen anchi hen profetana, ekatnéén, Cristu way hahadchén hen Judio way 23 “Ammag an mafugi hen ihay umale way mantoray. 5 Yag anchaat fafarasang way cha-an ifaga an hiya way mangaliyén, “Ad matmatchà, yag iyanàna Bethlehem way sakop hen provinsiyan hen larae way mangadnan ah hen Judea hen miyana-an Cristu te yaha Emmanuel way hen laychén Mateo 2:6 3 Mateo 2:17 chillu hen ensorat hen anchi profeta ad ah faréy Herod no mamfangadcha, wat namenghan way ekatnéén, safali hen chinarancha way namfangad 6 ‘Hen anchi akettoyay fabréy way ah fabréycha. Bethlehem way fabréy hen provinsiyan hen Judea, mamfalin Hen nangimfakwitancha peetchi ah kangatowan way an Jesus ad Egipto fabréy hen aminay fabréy ad 13 Angkay hiyachi way lommayaw Judea, te ahchi hen miyana-an hen anchichay nangachar hen taraw, hen anchi man-ap-apo way hiya kasen nampàila hen anghel Apudyus an hen manalimun hen tatagù way Jose hen nan-in-inpana, yag imfagana ganà Israel.’ way mangaliyén, “Fumangon-ayu ta Yaha hen nesosorat.” elayawnowat hen annay onga yah inana 7 Wat angkay chengngar Herodchi, te anapén angkay Are Herod hen annay entat-allingébna way nempa-ayag hen onga ta pédténa. Wat mamfakwit-ayu anchichay nangachar hen taraw, yag ad Egipto yag ahchin i-inggawanyu inimohna an chicha no kamana paat ingganah ifagà hen lomayawanyu.” hen ustoy fummùnagan hen anchi 14 Yag yachi, fummangon ah Jose yag taraw. 8 Angkay imfagacha an hiya inligwatna chicha way hen-ina hen yag annaat paligwatén chicha way hiyachiy lafi way éméy ad Egipto, 15 yag éméy ad Bethlehem, yag imfagana anchag ini-inggaw ahchi ingganah way mangaliyén, “No éméy-ayuhchi, natéy hen anchi are way Herod. emamadyu way manganap hen anchi Na-ammaanchi ah tommot-owaan onga ta no ichahanyu, masapor hen anchi imfafaggan Apudyus ad umaleayu way mangimfaga an haén ta namenghan way ensorat hen anchi éméyà agé way manayaw an hiya.” profeta way ekatnéén, “Ayagà hen anào 9–10 Angkay hiyachi yag naligwatcha way maligwat ad Egipto.” way éméy ad Bethlehem. Yag angkay chacha éméy, ammag amchan hen Hen nangempapchitan Herod hen laylayadcha te kasencha innila hen anchichay ungunga anchi tarawanchi way innilacha hen 16 Angkay hiyachi way enlasin anchi pés-éy naligwatancha. Wat hen Are Herod way lenepat peet hen anchi taraw, chana epangpango ah anchichay nangachar hen taraw hiya umunuchancha, yag iggayna etàtàchég te safali hen enengwacha, wat ammag ingganah nemamang hen ininggawan ommaningarngar way térén, wat annag hen anchi onga. inyurchin way mepapchit amin hen 11 Angkay hiyachi way inumchahcha ungunga way larae ad Bethlehem ya hen hiyachiy faréy, hinénggépcha yag hen senakopna way fafabréy way hen innilacha hen anchi onga way ah Jesus mepapchitat amin hen anchichay anat yah inana way Maria, yag chachaat niyanà ingganah mantawén ah chuwa, mampalentomang way manayaw an te yachi hen tawnén hen onga nanepod hiya. Yag anchaat agé epafùnag hen hen nail-an hen taraw way henaphapet idchatcha an hiya way pahig nan-angina hen anchichay nangachar hen taraw. way faletò ya fangfangru way incienso 17 Wat yaha hen tommot-owaan hen ya mira. enalen hen anchi profetay Jeremias ad 12 Angkay hiyachi yag empahelap namenghan hen nangaryanéén, Apudyus an chicha way achicha engwa Mateo 2:18 4 Mateo 3:9

18 “Mamagngar hen usengar ad Rama way mangintudtuchu hen anchichay way ammag pararo hen ifil ya tatagu way cha ummunud an hiya, kela. Chichachi hen ganà Raquel ekatnéén, 2 “Masapor manchùganyu hen way chacha ifilan hen anchichay aminay laweng way chayu ammaan, a-anàcha way natéy. Ya ammag te tég-angay angkay milugi hen maid maka-à-arò an chicha mantorayan Apudyus an chitaaw.” 3 Ah te nan-atéycha hen anchichay Juananto, hiya hen cha aryén hen anchi a-anàcha.” profeta way Isaias ad namenghan hen nangaryanéén, Hen lommayawancha ad Egipto “Wacha hen anchi ini-inggaw 19 Angkay hiyachi way émmé-émméy hen anchi chanak way chana hen tawén, natéy ah Are Herod èngaèngaw hen anchichay yag kasen nampàila hen anchi tatagu way mangaliyén, anghel Apudyus an Jose ad Egipto ‘Naway hen Ap-apo, wat hen nan-in-inpana way ekatnéén, iyam-ammayu hen chayu 20 “Fumangon-ayu agé ta ifangadno am-ammaan ya manggadngényu chillu cha Maria way hen-ina hen anchi hen hamhamàyu.’ ” lotayu way Israel, te nan-atéycha hen 4 Hen lumfong Juananchi way chan anchichay manlayad way mamchit funfunyag, wat an lawa ammag enafar hen annay onga.” 21 Angkay hiyachi, way chotchot chi animar way kemér, enlayaw tot-owa Jose hen anchi onga ya nansesentoron agé ah gadchang. Yag yah inana wat namfangadcha chillu ad hen chana agé iyatagu wat chuchun Israel. ya chilu. 5 Wat ancha ammag cha 22 Ngém angkay chengngar Jose émé-éméy hen tatagu way mangngar way ah Arkelao peet hen neparég hen chana itudtuchu way narpocha ad an amana way Herod way mantoray Jerusalem ya hen aminay sakopon hen hen provinsiyan hen Judea, ammag provinsiyan hen Judea, ya anat agé hen émmégyat way fumabréy ahchi. Wat amin anchichay fafabréy way nehag-én anat kasen epahelap Apudyus an hiya hen anchi wangwang way ekatchéén way hen provinsiyan hen Galilea hen Jordan. 6 Yag chacha tot-owa epudnu minyapetancha. 23 Wat hiyachi, incha hen fasorcha ya anat funyagan Juan fummabréy hen ihay fabréy ahchi way chicha hen hiyachiy wangwang way ekatchéén Nazaret. Yato hen nekaman Jordan. ah tommot-owaan hen ensorat hen 7 Ngém hen émméyan hen anchichay anchichay profeta ad namenghan way nan-angato way Fariseo ya Saduceo an ekatchéén, “Ah hamhamà hen tatagu, Juan way mampafunyag koma, wachan anchag ekatén hiya hen ihay eNazaret.” narasenna yag annaat ifaga an chicha way mangaliyén, “Chàyu way ammag Hen intudtuchun Juan nan-asilib, ay ammoh ekatyuwén hen way chan funfunyag mafunyaganyu hen manginlisiyanyu Mar. 1:1-8; Luc. 3:1-18; Juan 1:19-28 hen chusan Apudyus an chàyu. 8 Te Angkay hiyachi way émméy hen masapor angkay atofunyu paat hen 3 kamanay tawén, wacha hen ihay a-ammayu ah mempàil-anyu way tagu way hen ngachannaat ah Juan imfafawiyu tot-owa hen fasoryu. 9 Yag way nangadnan ah chan funfunyag. achiyu agé ekatén gapo ta ganà chàyu Émméy hen anchi chanak yag inlugina an Abraham wat achi chàyu chuséén Mateo 3:10 5 Mateo 4:7 an Apudyus, te hen ifagà an chàyu, Espiritun Apudyus way cha émhép uray hen antochay fatowat mafalin an hiya way kaman karopate. 17 Yag mamfalinén Apudyus chicha ah ganà hen hiyachi agé, wacha hen nan-ale Abraham no laychéna. 10 Ya hen anchi ad uchu way mangaliyén, “Yaton miyaligan hen manusaan Apudyus anào way laylaychê paat ya chana agé hen tatagu wat kaman hen na-a-awid eparaylayad haén.” way potaw. Wat aminay away way Hen namachasan Chumunyu an achi mamunga ah ammayay funga wat Jesus way fumasor marngoh ta ma-apoyan.” 11 Entoroy Juan way mangaliyén, Mar. 1:12-13; Luc. 4:1-13 “Haén, chanum yanggay hen chà Angkay hiyachi yag enetnod hen ifunyag an chàyu ah mepàil-an hen 4 Espiritun Apudyus ah Jesus hen namfafawiyanyu. Ngém wacha hen anchi chanak ta ahchi hen mamachasan meparég an haén way nangatngato Chumunyu way mangawis an hiya. way térén no haén te uray lawa 2 Wat angkay ini-inggaw ahchi ah anà an man-alepan an hiyéén achì opatporoy ag-agaw way ammag iggay karébféngan. Yag hiya, ifunyagna an nangnangan, wat ammag hommenaang chàyu hen Espiritun Apudyus ya hen way térén. 3 Yag yachi way ammag apoy. 12 Yag no umale, henhenéna amchan hen henaangna, émméy ah hen anchichay ammayay tatagu hen Chumunyu way i mangawis an hiya anchichay laweng way kaman hen anchi way mangaliyén, “No hea hen tot-oway mantéép way henhenéna hen anchi anà Apudyus paat wat mamfaliném hen nafégahan hen anchi maid fégahna. antoy fato ah aném.” 4 Yag senongfatan Yag hen anchi nafégahan, tarpénéna Jesus hiya way mangaliyén, “Nesosorat ah arangna. Waman hen anchi maid hen alen Apudyus way ekatnéén, fégahna, etongona hen anchi apoy way ‘Achi ummat hen ma-an ah iyatagun ammag achi madmachép.” hen tatagu, te masaporcha agé chillu hen aminay enalen Hen nafunyagan Jesus Apudyus ah mataguwancha ah Mar. 1:9-11; Luc. 3:21-22 ing-inggana.’ ” 13 Angkay hiyachi yag lummigwat 5 Angkay hiyachi yag inyéy ah Jesus ad Galilea way éméy hen Chumunyu hiya ad Jerusalem way i anchi wangwang way Jordan way nangempatùchu hen tabfongan hen mampafunyag an Juan. 14 Ngém ah anchi faréy Apudyus way ekatchéén Juan, ommachi te ekatnéén, “Ammoh Templo. 6 Yag annaat agé ifaga an hiya mafalin way haén hen mamunyag an way mangaliyén, “No tot-owa way hea way hea koma hen mamunyag anàcha-a an Apudyusat mampêchag-a an haén.” 15 Ngém senongfatan Jesus udpay, te nesosorat met hen anchi alena way mangaliyén, “Tàén wat hea chillu way ekatnéén, hen mamunyag an haén, te yato hen ‘Ifagan Apudyus hen anchichay mangammaanta hen aminay laychén anghelna ta halimunancha-a wat Apudyus.” Yachi yag ommafun ah Juan ancha-ag hèmatén way ammag wat finunyagana ah Jesus. uray hen he-emat achi mepetag 16 Angkay hiyachi way nafunyagan hen anchi fato.’ ” ah Jesus, tommàchangat yag ammag 7 Yag sommongfat agé ah Jesus way namfuat ad uchu yag innilana hen mangaliyén, “Oo a, ngém wacha chillu Mateo 4:8 6 Mateo 4:22 hen nesosorat way alen Apudyus way way nan-apet hen anchi fayfay ekatnéén, way chicha hen anchichay faén ‘Achiyu cha padpachasén hen Judio way ini-inggaw hen anchi kafaelan Apudyus way Apoyu.’ ” provinsiyan hen Galilea. 16 Hen 8 Angkay hiyachi way narpas agéchi, cha nadchiy tatagu, kamancha inyéy Chumunyu hiya hen ammag ini-inggaw hen helang te ammag akayyang way filig, yag empàilana hen nahehellangan hen hamhamàcha aminay namfinafinab-én way toray gapon fasorcha, yag yachi agé hen antoy lota ya hen kaenammaycha. hen nesenaancha an Apudyus. 9 Yag annaat ifaga way mangaliyén, Ngém ammay ad uwan te cha “Idchat-o aminto an hea no an-a mahelawan hen hamhamàcha te mampalentomang way manayaw an inumchah hen anchi napegsay haén.” 10 Yag senongfatan Jesus way Helaw an chicha.” mangaliyén, “Lomayaw-aat Chumunyu 17 Yag nanepod hen hiyachi, inlugin te hen nesosorat chillu hen alen Jesus way manginwarawag hen Apudyus way ekatnéén, itudtuchuna, ekatnéén, “Masapor ‘Ammag maid kasen chayawényu no etagayyu hen annay laweng way faén yanggay hen apoyu way a-ammayu te tég-angay hen milugiyan ah Apudyus, ya maid agé kasen hen mantorayan Apudyus an chàyu.” afurotonyu no faén yanggay Hen nangayagan Jesus hen anchichay hiya.’ ” mangagadchiw ah mampasorotna 11 Hiyachi yag lommayaw tot-owa ah Chumunyu, yag émméycha hen Mar. 1:16-20; Luc. 5:1-11 anchichay anghel way i manorong an 18 Angkay hiyachi way cha manaran Jesus. ah Jesus hen penget hen anchi fayfay way Galilea, innilana hen chuway Hen nanginlugiyan hen-agi way cha Simon way mamPedro Jesus way mantudtuchu yah Andres way chacha manafukor Mar. 1:14-15; Luc. 4:14-15 te mangagadchiwcha chillu. 19 Yachi 12 Angkay hiyachi way chengngar yag imfagan Jesus an chicha way Jesus way nifarud ah Juan way chan mangaliyén, “Ehàfayu chaha ta funfunyag, lommayaw way namfangad metnod-ayu an haén ta falewà hen hen anchi provinsiyan hen Galilea. hiyahay chunuyu ta hen tatagu hen 13 Ngém iggay inggaw ad Nazaret atenglényu ah omafurotancha an haén.” te nanchakpos ad Capernaum way 20 Wat enhàfacha tot-owa hen anchi nehag-én hen anchi fayfay way tafukorcha yag netnodcha an Jesus. ekatchéén Galilea way nan-apet hen 21 Angkay nànàéycha yag innilan sakopon hen Zabulon ya Neftali. Jesus hen kasen hen-agi way cha Jaime 14 Yachi hen nekaman ah an Juan way nìtutùchucha an amacha tommot-owaan hen enalen hen way Zebedeo hen anchi fangkacha way anchi profeta way Isaias ad namenghan chacha taramanén hen tafukorcha. hen nangaryanéén, Yachi yag enayagan Jesus chicha agé. 15 “Matorongancha hen anchichay 22 Wat anchag tenaynan ah amacha ya tatagu ad Zabulon yad Neftali hen anchi fangkacha way netnod an cha way fafabréy hen chumang hen Jesus. anchi wangwang way Jordan Mateo 4:23 7 Mateo 5:12

mangamma hen ammayén Apudyus no Hen nantudtuchuwan Jesus ya achi chàyu torongan an hiya, te chàyu hen nanga-anana hen saket hen metape hen mantorayana.” Luc. 6:17-19 4 “Lomaylayad-ayu agé, chàyu 23 Angkay hiyachi, cha émé-éméy way chan totokar gapon anchi cha ah Jesus hen kafabréfabréy hen ma-ammaan way laweng, te ah Apudyus provinsiyan hen Galilea way cha i hen mangemparaylayad an chàyu.” mantudtutudtuchu hen anchichay 5 “Lomaylayad-ayu, chàyu way cha chacha ma-am-amongan way Judio mangempafafa hen acharna, te idchat way ekatchéén sinagoga way yachi Apudyus an chàyu hen anchichay hen chana minwarawagan hen anchi empopostana.” ammayay chamag mepanggép hen 6 “Lomaylayad-ayu agé, chàyu way mantorayan Apudyus. Ya chana agé maid kasen laychéna no faén yanggay etape way manga-an hen anchichay hen laychén Apudyus, te totollongan namfinafinab-én way saket ya ligat Apudyus chàyu way mangamma an cha hen tatagu. 24 Yachi yag ammag nahha ah kapnekanyu.” nanhemamag hen mepanggép an hiya 7 “Lomaylayad-ayu agé, chàyu way hen aminay fabréy hen anchi lota cha manég-aség-ang ah ifana, te ad Siria, wat hen anchichay tatagu, séség-angan chàyu agé an Apudyus.” inyéycha an hiya amin hen anchichay 8 “An-ayu agég lomaylayad, chàyu chan saket way namfinafinab-én hen way cha mangamma hen laychén ligatcha, te wachacha hen anchichay Apudyus way nacharos chi pontosna, te nahurugan ya hen chan orchah ya ilanyu ah Apudyus ah pegwana.” umat agé hen anchichay napàroy hen 9 “Lomaylayad-ayu agé, chàyu way acharna. Yag cha natto way ligatat cha manginyornos hen katornosan hen ammag kena-an Jesus amin. 25 Wat tatagu, te ifilang Apudyus chàyu ah hiyachi, chuarcha hen anchichay tatagu anàna.” way cha umunu-unud an hiya way 10 “Lomaylayad-ayu agé, chàyu narpon provinsiyan hen Galilea ya way cha mapap-aligatan gapon chayu Judea ya anat ad Decapolis ya ad mangammaan hen laychén Apudyus, Jerusalem ya umat agé hen anchichay te etapena chàyu hen mantorayana ad fabréy way chumang hen anchi uchu.” wangwang way Jordan. 11 “An-ayu ammag lomaylayad yanggay no insortuwén chàyu ya Hen intudtuchun Jesus paligatén chàyu ya ustan chàyu hen Luc. 6:20-23 anchichay tatagu gapon sommorotanyu Angkay hiyachi way innilan Jesus an haén. 12 Uray no yaha hen 5 hen anchi ammag chuar way ammaancha an chàyu, an-ayu yanggay tatagu, émméy hen anchi tagéytéy ammag lomaylayad chillu, te chakar yag tummùchu wat enamongan hen hen gunggunayu ad uchu. Yag yaha anchichay pasorotna hiya. 2 Yag annaat agé chillu hen nekaman hen anchichay tudtuchuwan chicha way mangaliyén, profetan Apudyus ad namenghan.” 3 “Lomaylayad-ayu, chàyu way maka-awat way maid kafaelanyu way Mateo 5:13 8 Mateo 5:23

mafalin miyat-atob hen anchi orchin Hen ninyaligan Jesus hen cha Apudyus. Te uray mamaid hen antoy omafurot ah ahin ya helaw lota yad uchu, achi chillu mamaid hen Mar. 9:50; Luc. 14:34-35 uray anchi ka-ak-akettoyan way orchin 13 Yachi yag entoroy Jesus hen ingganah ma-ammaan amin. 19 Wat chana itudtuchu, ekatnéén, “Hen ahin hiyachi, heno way manlabseng hen hen mangempa-ammay hen missa. anchi uray kafafaan way lentég yag Wat chàyu, kaman-ayu agé ahin te yachi agé hen itudtuchuna hen tapena, chàyu hen cha mangintudtuchu hen wat hiya hen mifilang ah kafafaan hen omammayan hen tatagu hen antoy mantorayan Apudyus. Ngém heno way lota. Ngém non an umat way maka-an mangafurot amin hen anchi orchin hen anchi paket hen ahin, ay ammoh Apudyus yag yachi agé hen itudtuchuna mafalin way papaketém kasen. Achi hen tapena, wat hiya hen mifilang met, te ammag metap-ar yanggay way ah nangato hen anchi mantorayana. gategatenan hen tatagu te maid chillu 20 Ngém hen ifagà an chàyu, achiayu sérfina.” angkay metape hen mantorayan 14 “Yag chàyu agé hen kaman helaw Apudyus no achiyu ammaan hen way manelaw hen hamhamà hen laychéna, te achi ummat hen cha aminay tatagu hen antoy lota. Hen ekaman hen anchichay Fafariseo ya hen miyaligana, kaman-ayu hen ihay anchichay siguchay cha mintudtuchu fabréy way ininggaw hen tagéytéy hen anchi orchinanchi. Wat masapor way mamàila way achi mafalin way wadwadcha hen ekamanyu no hen malenglengfan. 15 Ya maid agé tatagu chacha ekamkaman.” ah mamasgéd ah helaw yag henàufana, Hen nangempa-am-amchan te no pasgéchana, anna an epatang Jesus hen anchi orchin ta mahelawan hen aminay wachah faréy. 16 Wat kaman agéhchi koma Mar. 11:25; Luc. 12:57-59 hen homelawanyu ah mangil-an hen 21 “Innilayu way nanepod ad tatagu, te hen mangil-ancha hen anchi namenghan, nitudtuchu an chitaaw hen ammay way chayu ammaan, yachi anchi orchin way ekatnéén, ‘Achiayu hen manayawancha an Apudyus way cha pomatéy te hen anchi pomatéy, Amataaw ad uchu.” mauwis yag nachusa.’ 22 Ngém hen ifagà an chàyu ad uwan, uray hen Hen mepanggép hen anchi orchin anchi ammag an omaningarngar ah Apudyus way ensorat Moses ifana wat mauwis angkay agé. Ya Mat. 24:34-35; Mar. hen anchi mameloh ah ifana, ammag 13:30-31; Luc. 21:32-33 michérém hen anchichay nan-angato 17 Yachi yag entoroy Jesus agé way konsel. Ya hen anchi tagu way way mangaliyén, “Achiyu ekatén mangaleh ifanéén, ‘Heaat ammag maid anà ummale way an mamakas hen sérsérfim,’ hen anchi nangalehchi wat anchichay orchin way ensorat Moses ya lébféngna way metap-ar hen anchi apoy hen intudtuchun hen anchichay profeta, ad imférno. 23 Wat hiyachi, no wachay te hen ganchat-o paat way ummaliyat cham iyéy hen Templon Apudyus ah ah tomot-owaan hen imfagan hen ekatnowén ichatonno an hiya, yag amin anchichay nesosorat way orchin. hemhemmàno way wacha uwa hen 18 Yag tot-owa hen antoy ifagà way achi lawengén hen anchi ifam an hea, Mateo 5:24 9 Mateo 5:37

24 annog man-ehàfa unna hen anchi masapor idchatna an hiya hen papel ekatnowén ichatonno ta éméy-aat way mangempàila hen manhiyanancha. way i mètagépfar hen ifamanchi 32 Ngém hen ifagà an chàyu ad uwan, ta manchinnaros-ayu unna. Yag no heno way larae way manginhiyan an narpaschi, yachin mangentoroyam way ahawana, fasornachi, manongad no an manginchaton hen anchi ekatnowén chummagchagas hen anchi ahawana. ichatonno an Apudyus.” Fumasor te chana ammaan hen 25 “Yag mag-ay ta wachay chumagchagasan hen anchi inhiyanna manginchérém an hea, éméy-a an no kasen mangahawa, te faén chillu hiya unna way mètagépfar ta no ahawana hen anchi kasenna ahaw-én mafalin, achia koma mepasango hen te chagchagasnachi. Ya umat agé hen uwis. Te no loohcha-a epasango hen anchi nangahawa an hiyaat anna agé an uwis, awni yag idchatna hea hen anchi chinagchagas.” poles yag imfarudcha-a. 26 Wat maid angkay meparufusam hen pagfaruchan Hen intudtuchun Jesus ingganah fayacham amin hen anchi mepanggép hen sapata mortam.” 33 “Innilayu agé way nanepod ad namenghan, intudtuchun hen anchichay Hen intudtuchun Jesus anap-otaaw way ekatchéén, ‘Achiyu cha mepanggép hen chagchagas labsengén hen empostayu te masapor Mat. 18:8-9; Mar. 9:43-47 ammaanyu way ammaan hen heno way 27 “Innilayu agé hen anchi nitudtuchu ensapatayu an Apudyus.’ 34–35 Ngém way ekatnéén ‘Achiayu cha hen antoy ifagà an chàyu ad uwan, chumagchagas.’ 28 Ngém hen ifagà achiayu chan sapsapata ah uray heno an chàyu ad uwan, heno way tagu way way epostayu. Achiyu ammag ekatén mangila ah fufae yag hemhemmàna meorob ad uchu ya hen antoy lota no way manòyong, chummagchagaschi faén tot-owa hen enaleyu, te ad uchu, ah hamhamàna. 29 Wat hiyachi, no yachi hen tummutùchuwan Apudyus, oma-annig hen ilan hen matayu ya hen antoy lota, yato hen kaman ah chayu fumasoran, un-unnina no pommapattangana. Ya achiyu agé okatényu yag entap-aryu. Te un-unnina esapata hen anchi fabréy way Jerusalem angkay hen makorangan hen achar no way machachael agé no faén tot-owa hen wacha amin yag ad imférno hen hen enaleyu, te hen hiyachiy fabréy metap-aranyu. 30 Yag no oma-annig agé hen fumaryan hen anchi kangatowanay hen cha ammaan hen limayu ah chayu Are. 36 Ya achiyu agé cha esapata fumasoran, un-unnina no porhanyu way pomokaw hen fuùyu no faén yag entap-aryu. Te un-unnina angkay tot-owa hen enaleyu, te ay ammoh way an makorangan hen lima no hen kafaelanyu way mangempapokaw ya anchi wacha amin yag ad imférno hen mangempangétég hen uray himféras iggawanyu.” way fuùyu. 37 Wat hen ekamanyu, anyu yanggay ammag ekatén, ‘Oo’ no oo, ya Hen intudtuchun Jesus mepanggép ‘achi’ no achi. Te no taptapyanyuchi, ah hen manhiyanan hen hen-ahawa Chumunyu angkay hen narpowan hen Mat. 19:3-12; Mar. 10:2-12; Luc. 16:18 anchi entaptapeyu.” 31 “Siguchay nitudtuchu an chitaaw way no ihiyan hen larae hen ahawana, Mateo 5:38 10 Mateo 6:4

hen uchan, idchatna ah pagsaya-atan Hen intudtuchun Jesus agé hen aminay tatagu way uray hen mepanggép hen farés anchichay mangamma hen laweng ya Luc. 6:29-30 hen anchichay mangamma hen ammay. 38 “Innilayu agé hen anchi nitudtuchu 46 Te ay ammoh gunggunaan chàyu an an chitaaw way ekatnéén, ‘Heno way Apudyus no ammag hen anchi yanggay tagu way manachael hen matan hen manlayad an chàyu hen laylaychényu. ahentaguna, masapor machachael Achi angkay, te uray hen anchichay agé hen matana. Yag heno way tagu cha mangam-among hen furor way agé way manachael hen fub-an hen chan lokop wat chacha met ammaan ahentaguna, masapor machachael agé chaha. 47 Ya maid agé manlahyanyu no hen fub-ana.’ 39 Ngém hen ifagà an anggay hen anchichay ifayu yanggay chàyu ad uwan, achiayu cha fumab-arés hen chayu tagépfarén, te uray hen ah uray heno way ma-ammaan an anchichay achi omafurot wat chacha chàyu. Wat no wachay manappet met ammaan chaha. 48 Masapor usto hen apengyu, uray etayayu hen anchi paat hen ekamanyu way kaman hen chumangna ta tappeténa agé. 40 Yag no kenauston hen cha ekaman Amataaw wachay manginchérém an chàyu yag way Apudyus ad uchu.” menortana chàyu ah ihay lumfong, uray iyuyayu agé hen anchi agwana. 41 Yag Ar-arwachan hen pàpàila no wacha agé hen mangempapelet Entoroy Jesus way mantudtuchu, way mempachén hen kargana ah ihay 6 ekatnéén, “Ar-arwachanyu ta lometor, uray icharanyu ah chuway faén ah mangil-an hen tatagu hen lometor. 42 Adchanyu hen anchichay chayu mangammaan ah ammay. Te chan ochaw an chàyu, ya pafuruchanyu no hen machayawanyu yanggay hen agé hen anchichay cha fumurud an mangammaanyu hen ammay, maid chàyu.” angkay idchat Amataaw way Apudyus ah gunggunayu ad uchu. 2 Wat no Hen intudtuchun Jesus way wachay idchatyu ah etorongyu hen masapor na-anohta anchi makasapor ah torong, achiyu hen anchi mangura an chita koma ammag eparangchi hen kachùran Luc. 6:27-28, 32-36 hen tatagu way kaman hen cha 43 “Innilayu hen anchi nitudtuchu ekaman hen anchichay senang a-afurot way ekatnéén, ‘Masapor laylaychényu way éméycha hen anchi sinagoga hen ifayu yag hen anchi gumura an way chacha ma-am-amongan ya hen chàyu, guréényu agé.’ 44 Ngém hen ifagà korsa way mangempadpadcha hen an chàyu ad uwan, masapor epàilayu chacha ammaan ah machayawancha. hen layadyu hen anchi uray gumura an Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way chàyu, ya masapor agé iluwaruwanyu ammag nanarpas angkay hen aminay hen anchi cha mamaligat an chàyu. gunggunacha. 3 Ngém chàyu, hen 45 Te no yahan ammaanyu, cha-ayu ekamanyu koma, no wachay idchatyu komaman an Amataaw way Apudyus ad ah etorongyu, ilanyu ta uray hen uchu. Te hiya, eparufusna hen uminitan anchi gayyémyu paatén achina koma hen init ah pagsaya-atan hen aminay changchangrén way wachan inidchatyu, tatagu way uray hen anchichay laweng 4 ta anyu an etat-allo way mangidchat. ya hen anchichay ammay. Yag umat agé Wat ah Amataaw way Apudyus way Mateo 6:5 11 Mateo 6:20 mangi-ila hen egachay achi maila, agé chàni ta achi chàni lokopon an idchatna hen gunggunayu.” Chumunyu.’ ” 14 Entoroy Jesus way mangaliyén, “No Hen ekaman way manluwaru pakawanényu hen anchi nangamma Luc. 11:2-4 ah laweng an chàyu, pakawanén agé 5 “No manluwaruayu, achiyu torachén chàyu an Amataaway Apudyus ad hen cha ekaman hen anchichay senang uchu. 15 Ngém no achiyu pakawanén a-afurot way incha tomatàchég chicha, achi chàyu agé pakawanén an way manluwaru hen anchi chacha Apudyus.” ma-am-amongan ya hen penget hen korsa ah an yanggay mangil-an hen Hen intudtuchun Jesus mepanggép tatagu an chicha. Tot-owa hen antoy hen manlanganan way mangan ifagà an chàyu way ammag nanarpas 16 “No manlangan-ayu way mangan angkay hen aminay gunggunacha. gapo hen manluwaruwanyu an 6 Ngém chàyu, no manluwaruayu, yato Apudyus, achiyu ammag epàpàila way hen ekamanyu, éméy-ayu ah faréy yag cha-ayu manhenaang way kaman hen nan-énéb-ayu ta achiayu maila way cha ekaman hen anchichay senang manluwaru an Amataaw way Apudyus a-afurot. Te chicha, iyanggayancha way achi agé maila. Yag ah Apudyus hen acharcha ah mangil-an hen way makaila hen egachay achi maila, tatagu way chachan langan. Tot-owa idchatna hen gunggunayu ah pegwana.” hen antoy ifagà an chàyu way 7 “Ya no manluwaruayu agé, ammag nanarpas angkay hen aminay achiyu ammag ar-arkosan way gunggunacha. 17 Ngém chàyu, no mangempa-anchu hen luwaruyu way manlangan-ayu, manchar-op-ayu kaman hen cha ekaman hen anchichay ya mansasaggaysay-ayu 18 ta maid maid afurotna te chicha, ekatchéén makelasin ah tatagu way cha-ayu changrén ano Apudyus chicha gapon manlangan, ta anggay ah Amataaw kena-anchun hen luwarucha. 8 Achiyu way Apudyus ah mangammu. Wat ah torachén hen chacha ekaman way Apudyus way achi maila, i-illana chillu manluwaru, te ah Amataaway Apudyus, hen aminay netataro way na-ammaan, inni-ilana chillu hen masaporyu uray wat idchatna hen gunggunayu ah hen cha-anyu mangimfag-an. 9 Wat yato pegwana.” hen ekamanyu way manluwaru. Hen ma-amongan hen “‘Amani ad uchu, ta machachayaw kafinaknang ad uchu hen ngachanno. 10 Ya ta umchah koma hen mantorayam. Ya ta Luc. 12:33-34 ma-ammaan agé hen laychém hen 19 “Achiyu ammag patpatigén hen antoy lota way kaman agé ad uchu. fumaknanganyu hen antoy lota way 11 Idchatno hen man-érégnah anénni cha mangamoamong hen egad, te ah ka-ag-a-ag-agaw. 12 Ya pakawaném amin cha nahha wat machachaelcha agé chàni hen anchi laweng way chillu te ancha yanggay ammag enammaanni way kaman hen chani maropà ya mabfufù ya mafalin amin mamakawanan hen anchichay akawén hen mangakaw. 20 Ta hen nangamma hen laweng an chàni. 13 Ya ekamanyu komaat patpatigényu paat achim koma eparufus hen ma-awisanni hen anchi laychén Apudyus ta hiya way achini makaya ya torongam hen mangentarpén hen tot-oway Mateo 6:21 12 Mateo 6:34 kafinaknangyu ad uchu. Te ahchi, ah usaréncha. Yag pakay chacha chillu ammag maid makachachael ya maid matagu nò. Oo, te ah Amataaw ad agé maka-akaw. 21 Ya ah kenatot-owana uchu hen cha manalimun an chicha. agé, heno way patpatigényu, kapeletan Wat ay ammoh achi kaskasen hen way yachi hen haham-ényu.” hamhamàna an chàyu no hen kasole. 27 Ya maid chillu etorong hen chanag te Hen helaw hen achar tàén machachannagan-ayu, ay ammoh Luc. 11:34-36 pa-anchuwén lawa hen anchi chanagyu 22 Yachi yag nampani ah Jesus way hen ataguwanyu ah uray ihay uras.” mangaliyén, “Hen mata, hiya hen helaw 28 “Ya pakay agé cha-ayu machanagan hen achar. Wat no iggay nakorafuwan ah ilumfongyu. Te ilanyu ngén hen hen mata, nahehellawan hen aminay anchi charoh way cha lomtà. Achicha achar. 23 Ngém no nakorafuwan hen met chan amma ya man-afar 29 ngém anchi mata, ammag helang hen achar. hen ifagà an chàyu, anam-ammay Hiyachi, no helang hen anchi karpowan chillu hen sabsafongcha no hen anchi koma hen omenpapaway, ammag ka-a-ammayan way cha inlumfong pararo tot-owa hen ngéngét hen achar. hen anchi kafafaknangan way are way Hen miyaligana, no usto hen patigén Solomon. 30 Wat no yaha hen ekaman paat hen hamhamà, achita mèfat. Ngém Apudyus way mangempa-ammay no nat-én hen patigén hen hamhamà, hen charoh way uray wacha ad ammag pararo hen mèfatan.” uwan, ammag màrong ah wakas yag nahèlan, ay ammoh achi kaskasen hen Hen ekat Jesus mepanggép hamhamàna ah ilumfongyu way tatagu. hen kok-owa Ammag korang peet hen pammateyu.” Luc. 12:22-31; 16:13 31 “Wat hiyachi, achiayu koma 24 “Maid tatagu ah mafalin chuwa machanagan mepanggép hen anényu hen omapowana te kapeletan way ya hen ilumfongyu, 32 te chichachi laylaychéna hen iha yag achina laychén hen ammag cha ham-éham-én hen iha. Ya pelet way afurotona agé hen anchichay pagano. Ngém hen iha ya achina agé hen anchi iha. chàyu, inni-ilan chillu Amataaw ad Pachongna agé an Apudyus ya hen uchu way masaporyu amin chaha. pelak, te no ammag hen pelak hen 33 Isonga hen haham-ényu koma, napatpateg an hea, achi mafalin way wat mepanggép hen mantorayan patigém hen laychén Apudyus.” Apudyus ya anat hen ekamanyu way 25 “Wat yato hen ifagà an chàyu. mangamma hen laychéna. Te no hiyachi Achiayu machanagan hen mepanggép hen patpatigényu, egad hiya way hen iyataguyu way anényu ya manmanmà hen masapor hen acharyu.” ilumfongyu, te ay ammoh faén 34 “Ya achiayu agé machanagan wadwadcha hen ataguwanyu no mepanggép hen mepasamak ah hen anényu, ya hen acharyu no wakas te para agé ah wakas ya anat hen ilumfongyu. 26 Ilanyu ngén hen ma-ammaan cha nadchi. Te pakay inyu anchichay kasole way ancha lawag héphépén hen anchi ligatyu ad uwan ta chan tat-ayap way achichan mura ya inyu etape hen ligat para ah wakas.” mamfatà ya maid agé chacha etarpén Mateo 7:1 13 Mateo 7:15

hen anchi hawang wat mafùtan an Achi arkorowén hen chàyu. 8 Te aminay manchawat an kenaraweng hen tapena Apudyusat wacha hen midchat an hiya, Luc. 6:37-38, 41-42 ya hen anchi cha manganap ah anapéna, Entoroy Jesus way mantudtuchu, wat wachan ichahana. Ya umat agé hen 7 ekatnéén, “Achiyu ammag anchi chan kogkokogkog, mafùtan hen pafasoron hen tapena wat achi chàyu anchi hawang an hiya. 9 Hamham-ényu agé pafasoron an Apudyus. 2 Te hen ngén te uray chàyu way anam-ama, chayu ekaman hen tapena, kaman no mamfaga hen anàyu ah ma-an, agéhchi hen ekaman Apudyus an ay ammoh fatowat agé hen idchatyu. chàyu. Wat amin way ekamanyu hen 10 Yag no mamfaga agé ah gachiw, ay ahentaguyu, yachi agé hen ekaman ammoh farakkan agé hen idchatyu. Apudyus an chàyu. 3 Hen miyaligana, 11 Isonga, chàyu way menangfasor way narawag hen mangil-anyu hen uray tatagu, no innilayu way mangidchat aginnà way finutan hen ifayu yag hen ammay hen a-anàyu, ay ammoh achiyuwat agé elasin way wachan liniéy achi kaskasen hen ekaman Amataaw ad way nampopoggar ah matayu. Te pakay uchu way mangidchat hen ammay hen paat chayu aryéaryén hen akettoy way anchichay chan chawat an hiya.” fasor hen tapena yag anyug achi cha 12 “Hen heno way laychényu way elasin hen chakar way fasoryu. 4 Ay ammaan koma hen tatagu an chàyu, ammoh mafalin ekatnowén, ‘Ayé ta yachi agé hen ammaanyu an chicha, ka-anê hen annay aginnà way finutam’ te yaha chillu hen pontos hen aminay yag wà-achaat peet hen liniéy ah inyurchin Moses ad namenghan ya hen matam. 5 Anyug cha pap-arangén hen intudtuchun hen anchichay profeta.” kaenammayyu. Wat masapor ka-anényu Hen anchi akettoy way hawang unna hen annay liniéy ah matayu ta lomawag hen mangil-anyu way Luc. 13:24 manga-an hen finutan hen ifayu.” 13 “Engwayu paat hen anchi nalepet 6 “Achiyu ammag cha way hawang ta faén hen anchi narawa, epagngapagngar hen alen Apudyus hen te hen ayan hen anchi naraway hawang anchichay tatagu way ammag térénay wat ad imférno. Yag gapo ta achi manlayad way mangngar. Hen hen hiyachiy charan, wat chuarcha hen miyaligana, kaman hen aho, te uray mangéy. 14 Ngém gapo ta nalepet hen adchan hiya hen anchi ka-ammayan, anchi hawang way éméy ad uchu ya fangtén chàyu chillu. Ya achiyu agé naligat agé hen hiyachiy charan, wat cha idchat hen anammay way haleppon aketcha yanggay hen mangéy.” hen fafuy, te anchag iwa-at yag Hen a-amman hen ihay tagu hen inchayachayahchahcha.” mangimfaga hen kenatataguna Achi iyanggayan way Luc. 6:43-44 manchawat an Apudyus 15 “Ar-arwachanyu hen anchichay Luc. 11:9-13 tatagu way ah kenasilibcha, ekatchéén 7 “No wachay masaporyu, alen Apudyus ano hen chacha itudtuchu chawatényu an Apudyus wat idchatna. yag faénat agé. Te ah kail-ana, Ana-anapényu hen anchi chayu anapén na-anohcha, ngém ah katot-owana, wat ichahanyu. Mankogkokogkog-ayu ancha i chachaelén hen afurotyu. Mateo 7:16 14 Mateo 8:2

16 Maelasinyu chicha te hen anchi Hen anchi naham-an way manà-ad ah chacha ekamkaman wat yachi hen faréyna ya hen anchi nawéngwéng mangimfaga hen kenatatagucha way hen kepaniyana, kaman hen pagat way Luc. 6:47-49 achi mafalin mamunga ah pagéy. Ya hen 24 “Heno way tagu way cha mangngar tùfu, achi agé mamunga ah ma-an. 17 Ya hen antochay chà ifaga yag chana hen iha, amin hen ammayay away wat ammaan, wat kaman hen anchi ammay agé hen ifungana. Waman hen naham-an way tagu way senà-adna hen anchi laweng way away, laweng hen faréyna hen fato. 25 Wat uray no cha ifungana. 18 Te maid ammay ah marpo umuchauchan ya chan churuchurun hen hen laweng, yag maid agé laweng ah wangwang ya cha fumalifali, achi chillu marpo hen ammay. 19 Yag hen anchi meorob hen anchi faréyna te kénég hen away way achi mamunga ah ammayay anchi fato way nanà-achana. 26 Waman funga, ammag marngoh ta metongo. hen anchi tagu agé way cha mangngar 20 Yachi, hen mangenlasinanyu hen hen antochay chà ifaga yag achina anchi ustoy mangintudtuchu ya hen chillu ammaan, wat kaman hen anchi faén, wat hen anchi a-ammacha.” nawéngwéng way tagu way ammag hen anchi paginahar hen nanà-achana hen Hen anchichay achi metape faréyna. 27 Yag angkay hiyachi way hen mantorayan Apudyus cha umuchauchan yag nanchurun hen Luc. 13:25-27 wangwang ya cha fumalifali, ammag 21 Entoroy Jesus way mantudtuchu, neorob hen anchi faréyna way ammag ekatnéén, “Chuarcha hen tatagu maid poros nehàfa.” way mìya-apo an haén, ngém achicha 28 Angkay hiyachi way narpas angkay amin makaghép hen mantorayan hen nangaryan Jesus amin an cha Apudyus, te hen metape yanggay wat natto, ancha ammag nahahaang way hen anchichay cha mangamma hen térén hen anchichay na-a-among laychén Amataaw ad uchu. 22 Wat way tatagu gapon enkamanna way no umchah hen anchi ag-agaw way nantudtuchu. 29 Te hen enkamanna, manguwisan Apudyus hen tatagu, faén hen cha ekaman hen anchichay lonaycha hen mampaségség-ang an siguchay cha mintudtuchu hen orchin haén way mangaliyén, ‘Apo, Apo, te maila way wachan karébféngana way paghépém chàni te gapon kafaelam mantudtuchu. wat chani intudtuchu hen mepanggép Hen nanga-anan Jesus an Apudyus, ya chani amin emparyaw hen konet way saket hen anchichay nihurug way ongtan, ya enammaanni agé hen chuar way Mar. 1:40-45; Luc. 5:12-16 kaskascha-aw, wat paghépém paat Angkay hiyachi way nan-éhég chàni.’ 23 Ngém hen esongfat-o an 8 ah Jesus hen anchi tagéytéy way chicha, ekat-owén, ‘Chàyu way nantudtuchuwana, chuarcha hen nangéttém, maid angkay chillu innilà tatagu way cha umunud an hiya. 2 Yag an chàyu wat lomayaw-ayuwat te hen hiyachi, wachan ihay tagu way laweng-ayu.’ ” nakkonet hen acharna, yag émméy an Jesus way nampalentomang hen henagongna way mangaliyén, “Apo, afurotò way kafaelam way manga-an Mateo 8:3 15 Mateo 8:17 hen antoy saket-o wat ka-asiyam koma 10 Ammag nahaang ah Jesus hen haén.” 3 Yachi yag tenchà Jesus hiya nangngaranan nadchi, yag annaat ekat way mangaliyén, “Oo, ka-asiyà hea, hen anchichay tatagu way cha umunud wat maka-an hen annay saketno.” way mangaliyén, “Tot-owa hen antoy Yag hen hiyachi naka-anat tot-owa ifagà an chàyu way maid inchahà ah hen anchi aggarémha way saketna. afurot an chitaaw way ganà Israel 4 Yag anat téngténgén Jesus hiya way ah kaman hen afurot nahhay tagu. mangaliyén, “Masapor achim paat cha 11 Wat tot-owa hen ifagà an chàyu way haphapetén ah uray heno way tagu hen chuarcha angkay hen anchichay faén antoy enammaà an hea, ngém éméy-aat Judio way marpo hen karotarota way i ta in-a mampàila hen anchi pachi ta mèlagsak an cha Abraham an Isaac yah ilana way naka-an hen anchi saketno Jacob hen anchi mantorayan Apudyus. yag an-aat manchaton an Apudyus hen 12 Waman hen anchichay Judio paat anchi inyurchin Moses way michaton ah way penelen Apudyus way mètape manot-owaan hen tatagu way naka-an koma hen mantorayana, kachùran an hen hiyahay saket.” chicha hen metap-ar hen anchi iggaw hen pararoy helang way ahchi, magénén Hen naka-anan hen saket hen anchi mankelacha ya manngangalitféncha hen alepan hen kapetan hen sorchachu fub-acha ah kaligatna.” 13 Yachi yag, Luc. 7:1-10 anat ifagan Jesus hen anchi kapetan way 5 Angkay narpaschi, émméy ah Jesus mangaliyén, “Wat no hiyaha, homàyat-a ad Capernaum yag hen anchi échahna, te hen anchi afurotom way ma-ammaan wachan ihay faén Judio way eRoma way an chàyu wat na-ammaanat ad uwan.” kapetan hen sorchachu, yag ina hinib-at Yag tot-owa, te hen hiyachi, naka-anat ah Jesus way chan pangpanga-ase hen saket hen anchi alepanna. way mangaliyén, 6 “Apo, wachan Hen nanga-anan Jesus hen anchi alepan-o ah faréyni way ammag saket hen chuaray tatagu amchan hen saketna way achi amin makaì-iwi, wat ammag napàgangay Mar. 1:29-34; Luc. 4:38-41 térén.” 7 Yag anat ekat Jesus an hiyéén, 14 Angkay hiyachi yag émméy ah “Wat no yaha, umaliyà ah faréyyu way Jesus ah faréy cha Pedro yag innilana i manga-an hen saketna.” 8 “Apo,” way hen anchi atogangan Pedro way ekat hen anchi kapetan, “achi ménat iné-émfég te chan saket. 15 Wat ina masapor umalea ah faréyni te chaà tenchà hen limana yag naka-anat hen mafiinan way manmangili an hea. Wat saketna, wat fummangon way hiyaat uray ud-ay annog iyale wat maka-an agé hen i nan-alekatto way mamangan hen saketna. 9 Te kaman an haén way an cha Jesus. masapor afurotò hen aryén hen apò. 16 Yag hen hiyachi agéy lafi, inyéy Yag hen anchichay sorchachu way chà hen tatagu an Jesus hen chuaray etorayan, afurotoncha agé hen aryê, te nan-ahurugan ah ongtan. Wat anggay no ekat-o hen ihéén ‘in-a’ wat éméy, yag hen man-aryanéén lommayawcha hen no ekat-owén ‘umalea’ wat umale agé. anchichay nihuhurug way ongtan, yag Ya umat agé hen anchi alepan-o, no kena-an Jesus agé hen saket amin hen ekatowén ‘ammaamto’ wat ammaana anchichay chan sasaket. 17 Enammaana agé. Wat kaskasen a, way ma-ammaan amin chachi ah tomot-owaan hen hen aryém te wachan kafaelam.” enalen hen anchi profeta way Isaias ad Mateo 8:18 16 Mateo 8:32 namenghan hen nangaryanéén, “Hiyaat ammag nanasséy. 25 Wat i finangon kena-anna hen aminay sakettaaw yag hen anchichay pasorotna hiya way finnéhna hen ligattaaw.” mangaliyén, “Apo, homarà-a te antoy maofortaaw.” 26 Nanlèna ah Jesus yag Hen kenaligat hen ekatnéén, “Pakay ammag pararo hen somorotan an Jesus égyatyu. Ay ammoh achiyu peet chillu Luc. 9:57-62 manchinlan haén.” Yachi, fummangon 18 Angkay hiyachi way innilan Jesus yag menancharna hen anchi fali ya hen hen anchichay chuaray tatagu way cha anchi chanum ta guminangcha, wat mangamoamong an hiya, imfagana hen nafég-as hen anchi fali yag ommalenanà anchichay pasorotna ta éméycha amin hen anchi fayfay. 27 Yag anchichay hen chumang hen anchi fayfay. 19 Yag pasorotna, ancha ammag nahahaang hen hiyachi, ummaliyat agé hen ihay way mangaliyén, “Heno ay paat hen siguchay cha mintudtuchu hen orchin, katatagun nattowa, way magénén uray yag imfagana an Jesus way mangaliyén, hen fali ya chanumén enafurotcha “Apo, umu-unnuchà angkay an hea hen hiya.” uray heno way ayam.” 20 Senongfatan Hen nemparyawan Jesus hen Jesus way mangaliyén, “Hen motet, chuaray nihurug way ongtan wacha hen orobna ah omanamotana ya hen kasole, wacha agé hen hòfotna Mar. 5:1-20; Luc. 8:26-39 ah omanamotana. Ngém haén way 28 Angkay hiyachi way inumchahcha Pangorowan hen Tatagu, maid angkay hen chumang hen anchi fayfay way faréy-o ah omanamotà. Wat ay sakopon hen Gadareno, wachan umunud-a chillu.” i nihib-at way chuway tatagu an 21 Yachi yag wacha agé hen ihay Jesus way narpochah palinufù. pasorot Jesus way mangalen hiyéén, Nahuhullugancha ah ongtan wat “Apo, awni kayya ah hen-aketan ta anchag aggaégyat way térén, wat maid ana-at somorot an hea, ta iyà koma makatorod way mangéy hen hiyachiy mìlufù an Ama unna.” 22 Yag ekat Jesus charan. 29 Yag angkay hen nangil-ancha an hiyéén, “Umunud-aat an haén ta hen an Jesus, anchaat agég nan-ongaw way anchichay maid afurotna way kaman mangaliyén, “Heay anà Apudyus, nokay nanattéy an Apudyus, egadcha way i hen ammaam an chàni. Ay ad uwanat manginlufù hen anchi kapachongcha hen mamàgangam an chàni way cha-an way natéy.” umchah hen ustoy tempona.” 30 Yachi yag netongpo way wachacha Hen nangempaginangan hen ê-éyna hen ammag chuaray Jesus hen fali fafuy way chan garab. 31 Wat anchaat Mar. 4:35-41; Luc. 8:22-25 mampangpanga-ase hen anchichay 23 Angkay hiyachi yag hinénggép ongtan way mangale an Jesusén, “No cha Jesus ya hen anchichay pasorotna eparyawno chillu chàni, eparufusno hen anchi fangka ta gumchangcha hen koma ta hen anchichay fafuy hen anchi fayfay. 24 Yag angkay cha éméy ayanni.” 32 “Wat in-ayu,” way ekat hen anchi fangka, inluginaat agé way Jesus, yag tenaynancha hen anchi tatagu fumali way ammag séréd. Wat cha way nihurugancha yag émméycha hen hàfongan hen chanum hen anchi fangka anchichay fafuy. Yachiyat agé yag amin yag tég-angay malihéd. Ngém ah Jesus, hen anchichay fafuy, anchag hetatagtag Mateo 8:33 17 Mateo 9:12 wat napoligcha amin hen anchi chéprah haén way Pangorowan hen Tatagu, ah yag nepesokcha hen fayfay wat anchag manot-owaanyu way wachan lébféng-o naofor amin. hen antoy lota way mamakawan 33 Yag hen anchichay nanginya-achug hen fasor, wat ka-anê hen saket hen hen fafuy, ancha agé ammag taguwanna.” Yag annaat ekat hen anchi ommawid way émméy ah fabréy, yag napàroyén, “Fumangon-a yag innaram henaphapetcha amin hen na-ammaan hen annay allakwangno ta omanamot-a. hen anchichay fafuy ya umat agé 7 Yag fummangonat tot-owa hen hen anchichay nahurugan way tatagu. anchi tagu yag ommanamot.” 8 Yag 34 Hen hiyachi, lummigwatcha amin hen hen anchichay chuaray tatagu, hen anchichay tataguh fabréy way i manib-at nangil-ancha an nadchi, anchag an Jesus. Yag angkay inchahancha nahaang way amchanat agé hen hiya, anchag nampangpanga-ase way égyatcha. Wat chinayawcha ah Apudyus lomayaw koma hen hiyachiy fabréycha. gapon nangidchatana hen kafaelan hen tatagu way mangamma hen kaman an Hen nanga-anan Jesus hen saket nadchi. hen anchi napàroy way tagu Mar. 2:1-12; Luc. 5:17-26 Hen nangayagan Jesus an Mateo ah mampasorotna Angkay hiyachi yag kasen nanlugan 9 cha Jesus hen anchi fangka way Mar. 2:13-17; Luc. 5:27-32 kasen gumchang hen anchi fayfay way 9 Angkay cha lomayaw ah Jesus mamfangad ah fabréycha. 2 Angkay an nadchi, innilana hen ihay cha hiyachi way hommàyatcha, ummalecha mangam-among ah furor way hen anchichay tatagu way ninya-atang tummutùchu ah opesenana way ah hen ihay tagu way ammag napàroy hen Mateo hen ngachanna. Yag anat acharna yag inyéycha an Jesus. Angkay ifagan Jesus an hiya way mangaliyén, enlasin Jesus way anchag manchinlan “Umaleaat ta somorot-a an haén.” Yag amin hiya, wat imfagana hen anchi naranigwat tot-owa ah Mateo way napàroy way mangaliyén, “Heay somorot an hiya. sonod, pas-émém hen hamhamàno te 10 Angkay na-awni way cha mangan napakawan hen fasorno.” cha Jesus ya hen anchichay pasorotna 3 Hen yachiy tempo, wachacha ah faréy cha Mateo, émméy mèan agé agéhchi hen tapen anchichay siguchay hen chuar way ifan Mateo way cha cha mintudtuchu hen orchin Moses, yag mangam-among ah furor ya anat agé hen nangngarancha hen anchi enalen hen anchichay tapenay tatagu way Jesus, ekatchah hamhamàchéén, “Apay menangfasor amin. 11 Yachi way innilan annag cha pérhén hen kena-Apudyus hen tapen anchichay Fariseo chicha, Apudyus a, way annag cha epachong ekatcha hen anchichay pasorot Jesusén, hen kafaelana hen kafaelan Apudyus.” “Ay ammoh ammag cha mèan peet 4 Ngém ah Jesus, a-ammuna hen anchi hen annay Apoyu hen annachay tatagu chacha hamham-én yag annaat ekatén, way kaman an cha nahha.” 12 Yachi “Pakay kaman ahnay hamhamàyu way way chengngar Jesus hen anchi chacha ammag laweng. 5 Ah hamhamàyu, ay aryén, yag annaat songfatan ah pani narakraka hen mangaryaén napakawan way mangaliyén, “Hen anchichay tatagu hen fasorno no hen mangaryaén way maid saketna, achicha masapor hen tomàchég-a ta manaran-a. 6 Ngém choktor. Waman hen anchichay wacha Mateo 9:13 18 Mateo 9:24 hen saketna, chicha hen mansapor fumtà yag ayyua amin hen anchi finanar ah choktor. 13 Wat hamham-ényu ya hen anchi gadchang agé. Wat hen ngén no nokay hen laychén hen anchi ekaman métat ifongofong hen finanar nesosorat way alen Apudyus way hen anchi gadchang hen anat naparte aryén hen nangaryanéén, ‘Faén hen way karnero wat maid masayang.” chayu ichatochaton an haén hen chà Hen nanga-anan Jesus hen saket hen patigén, te hen chà patigénat hen anà Jairo ya hen anchi in-ina manga-asiyanyu paat hen ifayu.’ ” Yag way nanchà hen lumfongna anat ekat Jesus agéén, “Iggayà ummale hen antoy lota way manudtuchu hen Mar. 5:21-43; Luc. 8:40-56 anchichay ammay way tatagu, te hen 18 Yachi way étég Jesus way ummaliyà, ta iyà tudtuchuwan hen cha mangale hen chana ifaga, yag anchichay menangfasor.” ummaliyat agé hen ihay okom hen Judio way nampalentomang hen Hen mepanggép hen henagongna way mangaliyén, “Apo, manlanganan way mangan anat naumpoh hen fùfuoh hen anchi Mar. 2:18-22; Luc. 5:33-39 anào way fafarasang, wat ay achi 14 Angkay hiyachi yag émméycha an mafalin ta umalea ta tad-ém ta kasen Jesus hen anchichay pasorot Juan way matagu.” 19 Yachi yag lummigwatat cha chan funfunyag, yag senarudsudcha Jesus ya hen anchichay pasorotna way way mangaliyén, “Pakay chàni ya umunud hen anchi okom way éméy ah hen anchichay Fariseo wat chani met faréycha. amin soroton hen gagangaytaaw way 20–21 Hen hiyachi, niyaphor way Judio mepanggép hen chan langanan wacha agé hen ihay in-ina way ammag way mangan. Ngém hen anchichay hemporo ya chuway tawén hen chana pasorotno wat achicha.” 15 Yag nampani chumar-achar-an. Yag ekatna ah ah Jesus way sommongfat, ekatnéén, hamhamànéén, “No an-o koma paat “Ay ammoh ekatyuwén mantotokarcha an tad-én hen uray anchi lumfongnaat hen anchichay tatagu way i mèkasar no maka-an hen antoy saket-o.” Yachi yag mawawà-acha hen komasar. Achi met. anat i mehnop hen échég Jesus way inna Ngém umchah chillu hen ag-agaw way tenchà hen pongton hen lumfongna. melayaw hen anchi komasar, wat yachi 22 Yag namfiliwit ah Jesus way nangila hen umchahan hen manlanganancha an hiya yag annaat ekatén, “Heay way achicha manganan.” sonod, pas-émém hen hamhamàno, te 16 Entoroy Jesus agé way mangaliyén, gapo hen pammatem an haénat naka-an “Maid tagu ah ammag mangid-op hen annay saketno.” Yag hen hiyachi, hen anchi faru way lopot hen anchi naka-anat tot-owa hen anchi saketna. naropà way lumfong. Te no yachi hen 23 Angkay inumchah cha Jesus ma-ammaan, émhén hen anchi faru hen faréy hen anchi okom way way lopot yag enagamidna hen anchi hinénggépcha, yag ammag amchan nid-opana, wat ammag kaskasenat hen hen hometang hen anchichay chan magissayana. 17 Yag umat agé hen anchi i-ifil ya cha mamarachong. 24 Yag fayah way finanar, achi mafalin way annaat ifaga an chicha way mangaliyén, ifongofongchi hen anchi nausar way “Gumhad-ayu amin te cha-an angkay gadchang way amoto, te achi matantan matéy hen annay ongaanna te an hen anchi nausar way gadchang, wat yanggay nanasséy.” Yag ammag Mateo 9:25 19 Mateo 9:38 enam-amrang hen anchichay tatagu way ongtan. 33 Yachi way emparyaw hiya. 25 Angkay ginumhadcha hen Jesus hen anchi ongtan, yag ammag anchichay tatagu, émméy ah Jesus naka-aleyat agé hen hiyachiy tagu. hen kowarton hen anchi natéy, Wat anchag nahahaang hen anchichay yag inégnanana hen limana yag na-a-among way tatagu yag ekatchéén, ammag fummangonat agé. 26 Wat hen “Ay ammoh wachay nangil-antaaw way hiyatoy enammaan Jesusat ammag ganà Israel ah kaman an natto.” 34 Ngém nanhemamag hen kafabréfabréy hen anchag sommongfat hen anchichay hiyachiy lugar. Fariseo an nadchi way mangaliyén, “Kafaelana kagé way mangemparyaw Hen nanga-anan Jesus hen hen ongtan te hen ap-apon hen ongtan finurag hen chuway tagu hen nangidchat hen kafaelana.” 27 Angkay hiyachi way lommayaw ah Hen nanég-angan Jesus hen Jesus an nadchi, cha manadchad-aran nangil-ana hen anchichay tatagu yag chaat agé umunud hen chuway nabfurag way chan o-ongaw way Luc. 10:2 mangaliyén, “Heay ganà David, 35 Angkay hiyachi yag ginégga-ay pangpanga-asem paat ta ka-asiyam Jesus hen kafabréfabréy ahchi way i chàni.” 28 Yachi way hinénggép ah mantudtuchu hen anchichay sinagoga Jesus ah faréy, yag nì-ighépcha agé way chacha ma-am-amongan te hen anchi chuway nabfurag. Yag anat chana iwarawag hen anchi ammayay ekat Jesus an chichéén, “Ay afurotonyu chamag mepanggép hen mantorayan way makaka-anà tot-owa hen annay Apudyus. Ya chana agé ka-anén hen finuragyu.” Yag sommongfatcha way saket hen anchichay heno way cha mangaliyén, “Oo Apo, afurotonni.” masaket. 36 Yag yachi way innilana hen 29 Wat anat tad-én Jesus hen matacha anchichay ammag chuar way tatagu, way mangaliyén, “Ma-ammaan an ammag naség-angan way térén, te chàyu hen annay chayu afuroton way anchag kaségség-ang, ya maid agé ma-ammaan.” 30 Wat hen hiyachi, innilacha ah manginyapetancha ah makailachaat tot-owa. Yachi yag anat tomorong an chicha, te ancha yanggay téngtéténgténgén Jesus chicha way ammag kaman karnero way maid mangaliyén, “Ilanyu ta achiyu paat manalimun an chicha. 37 Yachi yag cha haphapeténto ah uray heno way inyalig Jesus hen anchichay chuaray tagu.” 31 Ngém angkay ginumhadcha, tatagu ah naggahan way pagéy way chachaat agé iwarawarawag hen anchi mabtà koma, te maila way omafurotcha enammaan Jesus an chicha hen amin non an wachay i mangintudtuchu hen anchi sakop hen hiyachiy lugar. omafurotancha. Wat ekatnan anchichay pasorotnéén, “Ammag chuar hen mabtà Hen nanga-anan Jesus hen ngém achi ummat hen anchichay tenongong hen ihay tagu i mamfatà.” 38 Wat chawatényu an 32 Angkay hiyachi way cha lomayaw Apudyus way nangen-awa hen antoy hen anchi chuway nabfurag, chachaat fatà ta hénagéna hen tapena way i agé iyéy an Jesus hen ihay tagu way mamfatà. ammag tenongong hen anchi nihuhurug Mateo 10:1 20 Mateo 10:17

agé aran hen uray hor-od, ta egad hen Hen impiyar Jesus hen tatagu an chàyu, te karébfénganyu anchichay pasorotna way ma-adchan ah aminay masaporyu Mar. 3:13-19; 6:7-13; gapon chayu ammaan.” Luc. 6:12-16; 9:1-6; 10:1-2 11 Entoroy Jesus way mangaliyén, Angkay hiyachi yag enamong “No umchah-ayu hen ihay fabréy, 10 Jesus hen anchichay hemporo anapényu hen anchi tagu way ya chuway pasorotna yag inidchatna manlayad way manginfisita an hen kafaelancha way mangemparyaw chàyu ta hiya hen mì-iggawanyu hen nihuhurug way ongtan ya anat inggana hen lomayawanyu. 12 Yag no hen kafaelancha way manga-an hen hénggép-ayu hen faréycha, ifagayu way aminay karasey saket. 2 Chichato hen bibindisyunan Apudyus chicha. 13 Yag ngachan hen anchichay hemporo no laychén chàyu way mì-iggaw an ya chuway aposelna. Ah Simon way chicha, bindisyunan tot-owa Apudyus nangadnan ah Pedro ya ah Andres way chicha. Ngém non an umat way achi enawchina, cha Jaime an Juan way chàyu laychén, man-awayu chillu hen hen-agi way anà Zebedeo, 3 cha Felipe anchi bindisyun Apudyus. 14 Yag mag-ay an Bartolome, ah Tomas, ah Mateo way ta maid mangempaghép an chàyu ya cha nangam-among hen furor, ah Jaime ancha agég achi changrén hen ifagayu, way anà Alfeo, ah Tadeo, 4 ya anat ah anyug pòpoan hen tapok ah he-eyu hen Simon way ekatchéén “Selot”, ya anat lomayawanyu ah mangenlasinancha agéh Judas Iscariote way hiyan anchi way egadcha hen machusaancha. 15 Yag nangenlao an Jesus hen ummawni. tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way 5–7 Yachi yag hennag Jesus amin no umchah hen anchi ag-agaw way chicha way mangaliyén, “Éméy-ayu manguwisan Apudyus hen katagutagu, ta iyu iwarawag hen anchichay wat am-améd angkay hen kachusaan ahentaguyu way ganà Israel way cha nadchi no hen manusaana hen tég-angay milugi hen anchi mantorayan anchichay lawengay tatagu ad Sodoma Apudyus way hahadchéncha. Yag yad Gomora.” ilanyu agé ta achiayu cha ém-éméy Hen ligat way umchah hen heno way fabréy hen anchichay faén Judio way uray ad Samaria ta hen Mar. 13:9-13; Luc. kacharaanyu yanggay hen ayanyu, te 12:11-12, 15-17; 21:12-17 chicha, anchag kaman nattafaw way 16 Entoroy Jesus hen imfagana karnero. 8 Inidchat-o hen kafaelanyu hen anchichay pasorotna, ekatnéén, wat ka-anényu hen sasaketcha way uray “Changrényu hen antoy ifagà an chàyu, hen anchi ka-aggarémhaan way saket te hénagê chàyu hen anchichay laweng way konet. Man-uchiyényu hen natéy ya way tatagu way kaman-ayu yanggay eparyawyu agé hen anchichay nihurug karnero way éméy hen iggaw hen way ongtan. Maid finab-ayachanyu ah anchichay aggaégyat way tanan way aminay nidchat an chàyu wat achiyu aho. Wat masapor ar-arwachanyu paat agé epafayad hen heno way etorongyu. hen chacha ekaman an chàyu, ngém 9 Achiayu mamfaron ah pelak 10 ya anyu chillug iyam-amma paat hen achiayu agé mampah-eng. Achiayu ekamanyu an chicha. 17 Ar-arwachanyu amin omentatàen ah mansokatanyu te awni yag wachacha hen tapenay way lumfong ya sapatos, ya achiyu tatagu way manelew an chàyu yag Mateo 10:18 21 Mateo 10:31 inchérém chàyu, yag awni agé yag 25 Wat kapeletan way heno way anchag epapagoh chàyu hen iggaw hen ma-ammaan hen anchi mantudtuchu, chacha ma-am-amongan. 18 Yag gapo ma-ammaan agéchi hen anchi chana agé hen afurotyu an haénat an chàyug tudtuchuwan. Umat agé hen alepan, epasango hen anchichay nan-angato te heno way ma-ammaan hen apona, way chan totoray. Ngém hiyachi hen sigurachu way ma-ammaan agéchi wayayu way mangimfaga an chicha an hiya. Wat haén way apoyu, no ya uray hen anchichay faén Judio hen ustanà hen tatagu way ekatchéén haén anchi ammayay chamag mepanggép ah Beelzebub ano way ap-apon hen an haén. 19 Yag no nepasangoayu, chumunyu, ay ammoh achi kaskasen achiayu cha machanagan mepanggép hen mangsotancha an chàyu way hen aryényu ya hen ekamanyu way pasorot-o.” somongfat, te hen hiyachiy urasat Hen ustoy émégyatan hen tatagu midchat an chàyu hen ustoy aryényu. 20 Te faén chillu chàyu hen marpowan Luc. 12:2-7 hen anchi iyaleyu te hen anchi 26 Entoroy Jesus way mangaliyén, Espiritun Amataaway Apudyus hen “Achiayu cha émégyat koma hen mangempahpahmà an chàyu.” an yanggay an tatagu. Te amin 21 “Yag hen hiyachiy tempo way achi maila ad uwan, mepàila agé wat uray hen masosnochén chillu ah awni. Ya amin agé way man-ahetennocharcha ah mapchitan netataro ad uwan, mepagngar chillu hen ifacha. Yag umat agé hen ekaman no umchah hen tempona. 27 Wat amin hen ama hen a-anàna, ya kaman agé hen anchichay chà intudtuchu an hen a-anà hen chinàcha-arna, wat chàyu hen ka-anggayyu ya hen chà man-ahepennochitcha. 22 Yag chàyu inyut-utiyam, masapor epagngaryu hen agé, an chàyug agorgoran hen aminay aminay katagutagu way uray èngawyu. tatagu gapo hen afurotyu an haén. 28 Ya achiayu agé cha émég-égyat hen Ngém heno way mangempapate hen anchichay makapchit yanggay hen afurotna chillu ingganah anongohna, achar te achicha chillu makapchit mahara-an way mì-iggaw an Apudyus hen lennawa. Ta hen émégyatanyu ah ing-inggana. 23 Wat no paligatén yanggay komaat ah Apudyus, te hiya, chàyu hen ihay fabréy, omawid-ayu kafaelana way mangentap-ar hen way man-aton ah safali. Yag tot-owa achar ad imférno way nelarammong hen antoy ifagà an chàyu way hen lennawa. 29 Ilanyu ngén hen achiayu angkay makarpas hen hamhamà Apudyus an chàyu, te uray antoy chà epa-amma an chàyu way hen anchichay tolen way ammag an manginggégga-ay hen aminay fabréy tanso yanggay hen laon hen chuwaat hen ganà Israel yag inumchahat hen maid chillu matéy ah uray ihà-an an mamfangchà way Pangorowan hen chicha no achi parufusun Amataaway Tatagu.” Apudyus. 30 Yag kaskasen chàyu, te uray 24 Yachi yag penanin Jesus hen kabras hen fuùyuwén finifilang mepanggép hen mepasamak an chicha, Apudyus. 31 Wat yaha, achiayu koma ekatnéén, “Maid cha matudtuchuwan émég-égyat ah uray heno te kaskasen ah nangatngato no hen anchi cha hen mamatigan Apudyus an chàyu no manudtuchu an hiya, ya maid agé hen kasole.” alepan ah nangatngato no hen apona. Mateo 10:32 22 Mateo 11:3

Faén naraka hen Hen ekaman Apudyus way omafurotan an Jesus Cristu mangungguna hen tatagu Mar. 8:38; Luc. 9:26; Mar. 9:41 12:8-9, 51-53; 14:26-27 40 Entoroy Jesus way mangaliyén, 32 Entoroy Jesus way mangaliyén, “Heno way tagu way mangimfilang “Heno way tagu way mangentàchég an chàyu, chana angkay agé ifilang hen sangwanan hen tatagu way haén haén. Yag hen anchi cha mangimfilang hen apona, tàchégà agé hiya an Amay an haén, chana agé ifilang hen anchi Apudyus ad uchu. 33 Waman hen anchi nannag an haén. 41 Ya heno agé tagu way mangenhoot an haén hen way mangimfilang hen anchi cha sangwanan hen ahentaguna, ehoot-o mangintudtuchu hen alen Apudyus agé hiya an Amay Apudyus ad uchu.” gapo ta yachin chununa, midchat an 34 “Awni yag ekatyuwén ummaliyà hiya hen gunggunana way kaman hen antoy lota way mangempatornos agé hen gunggunan hen anchi cha hen tatagu, ngém faén angkay tornos mangintudtuchuwanchi. Yag umat hen inyalè te guru. 35 Te inyalè hen agé hen heno way mangimfilang mansosongelan hen hen-anamma hen anchi tot-oway ammayay tagu ya hen-ininna ya umat agé hen gapon kena-ammayna, wat midchat ma-at-atoganga. 36 Yag hen térén way an hiya agé hen gunggunana way kafusor hen ihay tagu wat maid kasen kaman hen gunggunan hen anchi no faén hen ahimfafaryanna.” ammayay taguwanchi. 42 Yag umat 37 “Heno way tagu way agé hen heno way tagu way an lawag pawadwad-éna hen layadna hen an mangempainum hen ténéng way chinàcha-arna no hen layadna an chanum hen uray anchi kafafaan haén, wat maid karébféngana way way cha omafurot an haén ah gapon mifilang ah pasorot-o. Ya umat agé hen ommafurotana, wat idchat agé Apudyus anchi tagu way pawadwad-éna hen way idchat hen gunggunana.” layadna hen a-anàna no hen layadna Hen nannagan Juan hen an haén, wat maid agé karébféngana pasorotna an Jesus way mifilang ah pasorot-o. 38 Ya heno agé way tagu way ekatnéén somorot Luc. 7:18-35 an haén, ngém annag achi anohan Angkay hiyachi way lempas hen ligatna way uray iyatéyna, wat 11 Jesus way manugun hen maid angkay agé karébféngana way anchichay hemporo ya chuway mifilang ah pasorot-o. 39 Te hen anchi pasorotna, lommayaw ahchi way tagu way ammag mangempapangég émméy hen anchichay nehag-énay hen ataguwana hen antoy lota wat fabréy way i manudtuchu an chicha. matéy chillu. Ngém hen anchi tagu way 2 Hen hiyachiy tempo, nifafarud ah achina epangég hen matéyana gapon Juan way chan funfunyag. Angkay afurotna an haén, midchat an hiya chengngarna ah pagfaruchan hen cha hen mannanayun way ataguwana an enamma-ammaan Jesus, yag annaat Apudyus.” hénagén hen tapenay pasorotna way i mangimoh an Jesus way mangaliyén, 3 “Ay hea tot-owa hen anchi mamahhéd way imfagan Apudyus way umale, ono Mateo 11:4 23 Mateo 11:19 manhééd-ani ah safali.” 4 Yag anat ekat Jesus, “way maid kasen tagu ah niyanà Jesus an chichéén, “Mamfangad-ayu hen antoy lota ah nangatngato no an Juan ta haphapetényu hen chayu ah Juan way chan funfunyag. Ngém chengngar ya hen chayu innila way nangatngato chillu hen anchi uray chà enammaan 5 way hen anchichay kafafaan way tagu way metape hen nabfuragén, makailacha, ya hen mantorayan Apudyus. 12 Nanepod anchichay nattorangén, makagngarcha, hen laprapon hen nantudtuchuwan ya hen anchichay nakkonetén, Juananchi ingganad uwan, chuar hen ommammay hen acharcha, ya hen cha mangempapelet way metape hen anchichay nappelayén, makacharancha. mantorayan Apudyus, ya kaskasen Ya uray hen natéyén nepauchicha, ya agé hen cha ekaman hen tapena way hen anchichay maid mafalinna way mangempapelet way metape. 13 Hen tatagu, cha miwarawag an chicha hen anchi mantorayan Apudyus chillu anchi ammayay chamag. 6 Ya ifagayu an hen pontos hen cha aryén hen amin hiya agé way ammag lomaylayad hen anchichay profeta way nanepod ad anchi tagu way achin chuwachuwa hen namenghan inggana hen ummaliyan afurotna way haén hen anchi hennag Juananchi. Ya yachi agé hen pontos Apudyus.” hen anchi orchin way ensorat Moses. 7 Angkay hiyachi way chacha 14 Wat non anyu an afuroton hen chacha lomayaw hen anchichay pasorot Juan, amin imfaga wat ma-awatanyu way ah inlugin Jesus way mangimfaga hen Juananchi, hiya angkay ah Elias way anchichay tatagu hen mepanggép nifafagga way mamfangad.” an Juan, ekatnéén, “Hen anchi iyu 15 “Chengngaryu hen antoy chà ifaga nangil-an an Juan ah chanak, nokay te naingaan-ayu wat ma-awatanyu hen ekatyuwén inyu ilan. Ay ammoh koma hen laychénay aryén.” ekatyuwén hiya hen kaman gurun way 16 Entoroy Jesus way mangaliyén, ammag maid achina omadyugan no “Nokay lawa hen mangempaniyà hapochén hen yawyaw. 8 No faénchi, an chàyu way tatagu ad uwan way pakay émméy-ayu nò way nokay hen ammag maid ma-ara an chàyu. Iyalig-o inyu innila. Ay ammoh anyu an i chàyu ah kaman ungunga way omachi innila no nanlumfong ah ammayay way man-ay-ayam uray no cha chàyu lumfong. Iggay a, te ah faréy hen ongawén ah tapena ta mèay-ayam-ayu. Are hen iggaw cha nadchi way faén 17 Te hen namattopattongancha ah ah chanak. 9 Wat nokay ngarud hen mèhalepanyu koma, anyug iggay lenyad tot-owa way pontosyu way i nangila way mètape. Yag yachi way emparégcha nò. Ah katot-owana, anyu chillu an i way nan-ib-ifil ah metapyanyu koma, innila hen profetan Apudyus. Wat hen an-ayu chillug achi mètape. 18 Yaha hen ifagà an chàyu, wadwadcha angkay ah cha mekaman an chàyu way ammag Juananchi no hen profetan Apudyus maid ma-ara. Te hen ummaliyan 10 te hiya paat hen anchi tagu way Juananchi way chan langrangan way ena-allen hen anchi nesosorat way alen mangan ya achi amin uminum ah fayah, Apudyus way ekatnéén, ‘Wacha hen wat penelohyu hiya way mangaliyén an ihay tagu way faarê way mamangpango nahurugan ah ongtan. 19 Wat angkay no hea, ta ina esasaggana hen anchichay ummaliyà agé way Pangorowan hen tatagu ta changréncha-a.’ 11 Tot-owa Tatagu way achiyà manlangrangan hen antoy ifagà an chàyu,” way ekat way mangan ya chaà amin mì-inum, Mateo 11:20 24 Mateo 12:1 wat anyu agég cha pelohon haén way hen eSodoma no chàyu hen umchahan mangaliyén anà ammag fukatot ya hen anchi ag-agaw way manguwisan amfutangén, ya chayu amin ekatén Apudyus hen katagutagu.” chà gayyémén hen anchichay cha Hen katornosan hen anchichay mangam-among hen furor ya hen maka-awat mepanggép an Jesu Cristu anchichay tapenay menangfasor. Ngém tàén yaha, mepàila chillu hen Luc. 10:21-22 kenaraeng Apudyus te hen halenonot 25 Angkay hiyachi yag nanluwaru ah hen ekamanna, yachi hen manot-owaan Jesus way mangaliyén, “Manyamanà hen kenaustona.” an hea Amay Apudyus way Ap-apo ad uchu ya hen antoy lota, te annog Hen anchichay ammag achi omafurot empaka-ammu hen katot-owaan Luc. 10:13-15 mepanggép an haén hen antochay 20 Angkay hiyachi yag anat agé cha-an na-achar way achi ma-awatan ilugin Jesus way mangingar hen hen anchichay nan-araeng ya tatagu hen anchichay fabréy way naka-achar. 26 Wat saramat paat Ama te nangempàil-ana hen kachùran way yaha hen enammaam way yaha chillu kaskascha-aw te uray innilacha, anchag hen laychém.” achi chillu manchùgan hen anchi 27 Yachi yag anat agé ifagan Jesus hen laweng way chacha am-ammaan. anchichay pasorotna way mangaliyén, 21 Ekatnéén, “An-ayu ammag kàka-ase, “Impiyar Amay Apudyus hen egachay chàyu way eCorazin ya iBetsaida. wacha an haén way haén, maid nangila Ka-as-aseayu no hen anchichay faén hen kenatatagù ya hen kena-apudyus-o Judio way eTiro ya eSidon, te non an no faén yanggay ah Amay Apudyus. Ya umat yag ahchi hen nangammaà hen maid agé nangila an Amay Apudyus no kaskascha-aw way kaman hen enammaà faén yanggay haén way anàna ya anat ah fabréyyu, wat ancha angkay ammag hen anchichay tatagu way piliyê ah nanchapchapor ya nanlumfong ah mangempaka-ammuwà hen mepanggép sako ah mamfafawiyancha. 22 Wat an hiya.” tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way 28 “Amin-ayu way napoproblemaan mangmanghan angkay hen machusaan ya nau-ungar gapon ligat, umaleayu hen eTiro ya eSidon no chàyu hen anchi an haén, wat man-inungarê chàyu. ag-agaw way manguwisan Apudyus hen 29 Yag changrényu hen tugun-o ta aminay katagutagu.” acharényu paat hen wachan haén, 23 “Ya chàyu agé way eCapernaum, wat matornos-ayu ya yumagpaw hen magénén ekatyuwén machachayaw-ayu hamhamàyu. Te haén, na-anohà ya ingganad uchu. Ngém achiayu angkay achì èmehan hen tatagu. 30 Ya achiayu te an-ayu ammag mepesok ad imférno agé maligatan way mangamma hen gapon achiyu mamfafawiyan. Te epa-ammà an chàyu te faén naligat.” non an umat yag ad Sodoma hen Hen mepanggép hen nangammaà hen kaskascha-aw way ngilin way Senafachu kaman hen enammaà ah fabréyyu wat namfafawicha angkay way é-éttégcha Mar. 2:23-28; Luc. 6:1-5 ad uwan way cha-an nèopoh. 24 Wat Angkay hen-argawan way tot-owa antoy ifagà agé an chàyu way 12 Safachu way ngilin chillu hen mangmanghan angkay hen machusaan Judio, cha manaran cha Jesus ya hen Mateo 12:2 25 Mateo 12:15 anchichay pasorotna hen ihay chacha wat iggayyu koma pafasoron hen murmur-an ah pagéy. Yag angkay gapo antochay cha-an fummasor. 8 Te haén ta chachan henaang hen anchichay way Pangorowan hen Tatagu, haén hen pasorotna, wat ancha lawag ummara nangimfiyang way mangimfaga hen an nadchi ah chacha ot-ottemén. ma-ammaan hen ngilin.” 2 Angkay innilan hen anchichay Hen nangempagadngan Jesus Fariseo chicha way chan ottem, hen anchi nàis-is way lima chinumsekcha way mangalen Jesusén, “Ilam ngén hen annay cha ammaan hen Mar. 3:1-6; Luc. 6:6-11 pasorotno, chacha angkay labsengén 9 Angkay lommayaw ah Jesus an hen orchintaaw way mangempawa nadchi yag émméy hen ihay sinagoga hen mamfat-an hen ngilin way way chacha ma-am-amongan way Safachu.” 3 Senongfatan Jesus chicha Judio. 10 Yag niyaphor way wacha way mangaliyén, “Pakay. Ay ammoh agéhchi hen ihay tagu way ammag maid finasayu hen anchi enammaan nàis-is hen ihay limana. Yag wachacha hen anchi apotaaw way David ad agé hen anchichay tapena way cha namenghan ya hen anchichay ifana hen manganap ah manginchérémancha hommenaangancha. 4 An met ammag an Jesus, wat incha imfaga an hiya hinénggép hen anchi faréy Apudyus way mangaliyén, “Ay marabseng ngén yag innarana hen anchi tenapay way hen anchi orchintaaw no tàén Safachu nichachaton an Apudyus way ekat hen way ngilin yag kena-an hen saket hen orchintaawén anggay hen papachi hen tagu.” 11 Senongfatan Jesus chicha ah mangan an nadchi. Ngém enan David pani way mangaliyén, “Chàyu ngay, chillu ya ummidchat agé hen anchichay no wachay nag-ah ah karneroyu hen ifana. Wat gapoh kena-arena, maid met fito hen tempon hen ngilin, ay ammoh ekattaawén fasornachi. 5 Yag ay ammoh achiyu chillu i aran. 12 Wat ay ammoh iggayyu agé faséén hen anchi orchin faén napatpateg hen tatagu no hen way ensorat Moses mepanggép hen karnero. Isonga achi an cha labsengén anchichay papachi agé way chan chunu hen orchintaaw no torongan hen tatagu ah Templo, wat Senafachu met way uray Safachu way ngilin.” 13 Yachi way chacha agé labsengén hen anchi ngilin enalen Jesuschi yag annaat ifaga hen way man-inungaran te uray Safachu anchi taguwanchi way mangaliyén, way ngilinén, chacha chillu manchunu “Uyachém hen annay limam.” Inuyadna ahchi. Ngém achi met mifilangchi ah yag ammag ommammayat agé way fasor gapo hen kenapateg hen anchi nepachong hen anchi iha. 14 Wat hen Templo way chacha manchunuwan. anchichay Fariseo, ancha ammag 6 Yag tot-owa hen antoy ifagà an chàyu lommayaw way incha man-a-atopàpà way ad uwananto, wacha hen inumchah ah ekamancha way mamchit an Jesus. an chàyu way napatpateg no hen anchi Templo. 7 Hen anchi nesosorat Hen anchi nesosorat way way alen Apudyus, ekatnéén, ‘Faén mepanggép an Jesus hen anchi chayu ichaton an haén hen 15 Angkay hiyachi way chengngar patpatigê te hen patpatigê paatat hen Jesus hen anchi chachan a-atopàpa-an, manég-anganyu hen ifayu.’ ” Yachi yag ammag lommayaw an nadchi. Ngém ekat Jesusén, “Non anyu an na-awatan chachaat ma-atiguyguy chillu hen koma hen laychén nadchi way aryén, anchichay chuaray tatagu way umunud Mateo 12:16 26 Mateo 12:28 an hiya yag kena-anna hen aminay “Ay hiyato ngata hen anchi ganà David sasaketcha, 16 yag annaat téngténgén way hahadchéntaaw.” chicha ta achicha koma cha haphapetén 24 Angkay chengngar hen anchichay ah tapena hen mepanggép an hiya. Fariseo hen enalen hen anchichay 17 Hiyaha hen enkamkaman Jesus ah tatagu, senongfatancha way tomot-owaan hen anchi alen Apudyus mangaliyén, “Ayong-ang, ah Beelzebub way ensorat hen anchi profeta way angkay way ap-apon hen ongtan way Isaias ad namenghan way ekatnéén, Chumunyu hen nangidchat hen kafaelan 18 “Hiyato hen anchi penepelè ah chà nattoy tagu way mangemparyaw hen fabfaarén way hiya hen anchi nihuhurug way ongtan.” 25 Ngém ah laylaychê paat ya hiya agé hen Jesus, inni-ilana chillu hen chacha cha mangemparaylayad an haén. hamham-én wat senongfatana chicha Idchat-o hen Espiritù an hiya ta ah pani way mangaliyén, “Uray heno hiya hen manginwarawag hen way toray, no maid tetempoyug anchi ammayê hen anchichay hen anchichay tataguna way anchag faén Judio ah karotarota. 19 Achi chan sososongel, ammag naraka me-esngel ya achina agé an hen ma-afa-ancha. Ya umat agé èngaw hen ifagana. Ya achi agé hen himfafaryan ono hen umili, no ammag an manchischiskorso maid tetempoyugcha ta anchag chan hen iggaw hen tatagu. 20 Ya sososongel, wat anchag mahihiyan achina agé ammag héphépén amin yag na-afàcha. 26 Wat pachongna hen anchichay nakapsot agé no ekatyuwén hen anchi ap-apon hen pammatena, ya ammag hen ongtan hen nangidchat hen na-anoh agé hen ekamanna kafaelà way mangemparyaw hen hen anchichay aggarayos, ongtan, te anna agé cha gufatén hen ya achina agé iyanggayan anchichay kapachongnay ongtan. Yag hen chana amma-ammaan no yahaat ay ammoh faén ag-aggah hen ingganah mangafà hen anchi machachaelan hen mantorayana. 27 Yag usto way afaéna hen aminay no ekatyu chilluwén ah Beelzebub way laweng. 21 Yag hiya yanggay hen ap-apon hen ongtan hen nangidchat manchinlan hen aminay tatagu hen kafaelà way mangemparyaw hen ah kahara-ancha.” anchi nihurug way ongtan, achi pay Yaha hen ensorat Isaias ad namenghan. ongtan agé hen nangidchat hen kafaelan hen annachay pasorotyu way cha Hen nangempachonganchan Jesus mangemparyaw agé hen cha mihurug an Chumunyu way Beelzebub way ongtan. Wat hen cha ammaan Mar. 3:20-30; Luc. 11:14-23 hen annachay pasorotyu, yachi hen 22 Angkay hiyachi yag inyéycha an mangempàila way enomfat hen annay Jesus hen ihay tagu way nabfurag ya chayu aryén an haén. 28 Wat faén ah nattongong te naruyawan. Yag angkay Beelzebub hen nangidchat hen kafaelà emparyaw Jesus hen anchi ongtan, way mangemparyaw hen anchichay nan-aleyat agé hen taguwanchi yag ongtan te hen Espiritun Apudyus. Wat mafalin makaila. 23 Wat amin hen yachi hen manot-owaanyu way looh anchichay lonay way tatagu, ancha niluruggi peet hen mantorayan Apudyus ammag nahahaang way mangaliyén, hen antoy lota.” Mateo 12:29 27 Mateo 12:41

29 “Ah katot-owana, ammag maid hen a-ammana. Waman hen anchi makaghép hen faréy hen orhe way tagu way ammag laweng chillu hen tagu way i mangara hen kok-owana no chana hamham-én, laweng agé hen achina unna faruchun hen orheyanchi a-ammana.” yag annaat mafalin aran hen kok-owana. 36 “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu Orhe tot-owa ah Chumunyu, ngém way no umchah hen anchi ag-agaw way ena-afào chillu hiya yag a-allà agé hen mauwisan hen egachay katagutagu, kok-owana.” wéhchiyén songfatana an Apudyus 30 “Heno way tagu way achi mangifa hen aminay enammaana way uray hen an haén wat chana angkay fusoron anchichay enalena way maid gutokna. haén. Ya heno agé way achi cha 37 Te hen aminay chayu aryén, yachi manorong an haén hen chà ammaan, hen mangchat ah machusaanyu ah annaat angkay cha kontaréén haén. pegwana ono achiayu.” 31 Wat hiyachi, tot-owa hen antoy ifagà Hen nempapeletancha way an chàyu way uray heno way fasor epàilan Jesus hen kaskascha-aw way ammaan hen tatagu ya uray agé hen mangsotancha an Apudyus wat Mar. 8:11-12; Luc. 11:29-32 mafalin mapakawan. Ngém hen anchi 38 Angkay hiyachi yag nan-ale hen ammag achi mapakawan way fasor anchichay tapen hen siguchay cha wat hen anchi mangsot hen Espiritun mintudtuchu hen orchin Moses ya Apudyus. 32 Wat hiyaha, heno way hen anchichay Fariseo, yag ekatchan mangsot an haén way Pangorowan hen Jesusén, “Apo, omenpàila-a kaya ah Tatagu, mafalin chillu mapakawan. kaskascha-aw ah manot-owaanni no Ngém hen anchi mangsot paat hen henoa.” 39 Yag senongfatan Jesus anchi Espiritun Apudyus, achi poros chicha way mangaliyén, “Chàyu way mafalin mapakawan way uray ad uwan tatagu ad uwan, an-ayug laweng way yah pegwana.” anyug nanchùgan ah Apudyus. Yag pakay paat hen kaskascha-aw hen Hen cha aryén hen tatagu hen epapeletyu way ammaà. Maid angkay mangenlasinan hen kenatatagucha kaskascha-aw ah epàilà an chàyu Mat. 7:16-20; Luc. 6:43-45 no faén yanggay hen anchi sinyar 33 Yachi yag kasen nampani ah way na-ammaan hen anchi profeta Jesus way mangaliyén, “No ammay way Jonas ad namenghan. 40 Te ah hen away, ammay agé hen anchi Jonas, ini-inggaw hen poton hen anchi ifungana. Ngém no laweng hen anchi chakaray gachiw ah toroy ag-agaw. Yag away, kapeletan way laweng agé umat agé haén way Pangorowan hen hen anchi ifungana, te hen fungana Tatagu wat milufuà hen lota ah toroy hen mangimfaga hen kena-away hen ag-agaw. 41 Wat no umchah hen anchi away. 34 Yachi hen manot-owaan ag-agaw way mauwisan hen aminay way an-ayug kaman farakkan, te ay katagutagu, an chàyug pafasoron hen ammoh mafalin laway aryényu hen anchichay tinudtuchuwan Jonas way ammay no an-ayu chillug laweng. Te eNineve te chichaat namfafawicha tot-owa angkay way hen anchi wacha way térén hen nangngarancha hen ah hamhamà, yachi agé hen iyalen hen imfagan Jonas. Ngém chàyu, nat-én-ayu tapà. 35 Wat hen anchi tagu way ammay te tàén antoyanà ad uwan way ya usto hen hamhamàna, ammay agé nangatngato no ah Jonas, anyug achi Mateo 12:42 28 Mateo 13:7 chillu changrén hen chà itudtuchu an ifagan hen ihay tagu an Jesus way chàyu. 42 Ya hen hiyachi agéy tempo mangaliyén, “Anchiyan cha inam way kauwisan hen tatagu, fùnag hen ya hen e-enawchim ah chara way anchi arey fufae way narpod Seba chacha-a epa-ayag te wacha anon way mangempafasor an chàyu agé, ifagacha.” 48 Yag senongfatan Jesus way te hiyaat ammag acha-achawwéy hen mangaliyén, “Oo a, ngém faén yanggay namfiyahiyana way i paat mangngar chicha hen ifilang-oh chàcha-ar-o ya hen anchi kenaraeng way itudtuchun sosnod-o.” 49 Yag annaat tuchuwén hen Arey Solomon. Ngém chàyu, tàén anchichay pasorotna way mangaliyén, antoyanà ad uwan way nangatngato no “Chichato agé hen ifilang-o ah sosnod-o ah Solomon, anyug achi chillu changrén ya chinàcha-ar-o, 50 te heno way tagu hen chà itudtuchu an chàyu.” way mangamma hen laychén Ama ad uchu, chichachi agé hen sosnod-o ya Hen ma-ammaan hen anchi chinàcha-ar-o.” mangentagay hen laweng no maid ustoh sorotona Hen nangempaniyan Jesus hen anchi Luc. 11:24-26 lota way nawalehan ah fukar 43 Entoroy Jesus way nampani, Mar. 4:1-9; Luc. 8:4-8 ekatnéén, “No lomayaw hen nihuhurug Angkay hen hiyachiy ag-agaw way ongtan hen tagu, ina gégga-ayén 13 chillu, ginumhad ah Jesus yag i hen anchi lugar way maid fummabréy tummùchu hen anchi penget hen fayfay way i man-anap ah fumaryana. Ngém way i mantudtuchu hen tatagu. 2 Yag mag-ay ta maid ichahana, 44 mamfangad gapo ta anchag chuar hen anchichay chillu hen anchi tagu way narpowana. nangamong an hiya, i tummùchu hen Yag angkay no mamfangad yag innilana anchi fangka yag atàtàchégcha hen way ammag maid peet ininggaw ya anchichay tatagu hen anchi tarantag. nacharos ya niyam-amma amin hen 3 Yachi yag inlugina way mampani way egad, 45 wat i man-ayag ah pitu ah ifana chuar hen intudtuchuna an chicha hen way mas kaskasen hen kenarawengcha nampaniyana. Ekatnéén, no hiya, yag fummaréycha amin an “Wacha anon ihay tagu way i hiya. Wat hen na-ammaan hen anchi nanmura hen anchi lotana. 4 Yag hen taguwanchi hen anongohna, ammag anchi chana minwalehan hen fukar, kaskasen way kàka-ase no hen anchi ammag nemamang hen tapena hen pés-éyna.” Yachi yag inyanongoh Jesus anchi charan. Yag anchaat éméy hen way mangaliyén, “Kaman an nadchi anchichay kasole yag enancha amin hen hen mekaman an chàyu way tatagu ad anchi ininggaw hen charan. 5 Yag hen uwan way ammag laweng.” tapen hen anchi fukar way niwaleh, nemamangcha agé hen anchi pafinatto Hen mifilang ah chinàcha-ar way yapet hen lotana, yag cha-an Jesus ya sosnodna nahen-awniyan yag hommangawcha Mar. 3:31-35; Luc. 8:19-21 gapo hen anchi aketay lotana. 6 Ngém 46 Étég Jesus way chan tudtuchu hen yachi way ummini-init, anchaat agég anchichay tatagu yag inumchahchaat nàrong te akettoy hen anchi lota wat agé cha inana ya hen anchichay maid lomamotancha, wat anchag enawchina way chacha epa-ayag hiya narango amin. 7 Yag hen tapen anchi te wachan ifagacha. 47 Yag anat i fukar agé, nemamangcha hen anchi Mateo 13:8 29 Mateo 13:20 papenagat yag lenomtàcha. Ngém ‘Tàén anchag cha changréchangrén, angkay lommafang hen anchichay achicha chillu ma-awatan. Yag charoh way napagatan, anchag henyong tàén anchag féféttégén hen chà hen anchi mura. 8 Ngém hen anchichay epàila, achicha chillu elasin no tapen hen fukar, nemamangcha hen henochi. 15 Te cha nattoy tatagu, anchi ammayay lota yag tummufucha ammag looh chinumgat hen wat penémhéd. Wat namungacha amin anchi laweng ah hamhamàcha way magénén hinggagsot hen fungan yag kamancha agé henohorat hen tapena, ya hen-én-ém poporo hen ingacha ya kenekemetcha hen tapena, ya hentotlon poporo hen hen matacha. Te non faén koma tapena.” umat hena, wat makagngarcha 9 Yachi yag anat ekat Jesus hen hen chà ifaga, ya makailacha hen anchichay tataguwén, “Chengngaryu chà epàila, yag ma-awatancha hen antoy penanì te naingaan-ayu, wat agé hen usto, wat kapeletan way hamham-ényu koma hen laychéna way yahan manhagongancha an haén aryén.” ah manga-anà hen fasorcha.’ Yahan enalen Apudyus way ensorat Hen pontos Jesus way mangusar Isaias.” 16 Yachi yag entoroy Jesus hen hen pani way mantudtuchu anchichay chana aryén hen anchichay Mar. 4:10-12; Luc. 8:9-10 pasorotna way mangaliyén, “Ngém 10 Angkay hiyachi yag émméycha hen chàyu, nagasat-ayu te makaila-ayu ya anchichay pasorot Jesus an hiya way makagngar-ayu te chayu ma-awatan mangaliyén, “Pakay ammag pahig pani hen tot-owa. 17 Yag tot-owa hen antoy hen cham ekaman way manudtuchu ifagà an chàyu way chuarcha hen hen anchichay tatagu.” 11 Ya annaat anchichay profeta ad namenghan ya esoplekar way mangaliyén, “Amin hen anat hen anchichay na-apudyusan way anchichay cha-an ma-ammuwan way tataguna way anchag laychénay térén mepanggép hen mantorayan Apudyusat way mangila hen antoy chayu ilan chàyu yanggay hen mepaka-ammuwana ya mangngar koma hen antoy chayu way achi mepaka-ammu hen tapena. changrén ad uwan, ngém iggaycha 12 Te ilanyu ngén, hen anchichay tatagu eman maparufusan.” way cha omafurot yag wacha tot-owa Hen laychén anchi hen ma-awatancha, tapyatapyan penanin Jesus way aryén Apudyuschi ta chumùchùar. Waman hen anchi tagu way ammag achi Mar. 4:13-20; Luc. 8:11-15 omafurot, ammag maonghor hen uray 18 “Wat changrényuto,” way ekat anchi aket way na-awatana. 13 Wat Jesus, “te yato hen laychén hen anchi hen pontos-o way mangempani hen penanì way aryén mepanggép hen anchi itudtuchù an chicha wat yato, te i nanwaleh. 19 Hen anchi charan way chicha, uray féféttégéncha, anchag nemamangan hen tapen anchi fukar, achi chillu emamad. Ya uray agé no chichachi hen anchichay tatagu way chachangréncha, ancha chillug cha nangngar mepanggép hen mantorayan linglingégén wat achicha ma-awatan. Apudyus ngém anchag achi pagan-ano 14 Wat chicha hen tommot-owaan hen way manmanmà ta ma-awatancha, wat anchi enalen Apudyus way ensorat hen émméy ah Chumunyu yag ina menaid anchi profeta way Isaias way ekatnéén, hen anchi chengngarcha. 20 Yag hen Mateo 13:21 30 Mateo 13:32 anchi pafinatto way nemamangan hen yag lommayaw. 26 Yachi way chachan tapen hen anchi fukar agé, chichachi fugi hen anchi pagéy, yag maelasinat hen anchichay tatagu way layyalayyad agé hen anchichay haphapog way way nangafun hen alen Apudyus nè-eltà. 27 Wat hen anchichay alepan hen anchaat nangngaran. 21 Ngém hen anchi nangenlota, incha imfaga an ammag iggay inggaw ah hamhamàcha, hiya way mangaliyén, ‘Apo, ay ammoh te an yanggay hen-aketan hen faén ustoy pagéy hen enhamartaaw hen nannanma-ancha an nadchi. Te angkay anchi lotam, te pakay ammag chuar chi inumchah hen naproblemaancha haphapogna nò no nokay hen narpowan ya hen napaligatancha gapon cha nadchi.’ 28 Wat anat ifagan hen ommafurotancha, wat anchag entagay, anchi ap-apo way mangaliyén, ‘Wacha te iggay peet lommamot hen anchi alen ngatay kafusor ah i nanginwaleh Apudyus ah hamhamàcha. 22 Ya hen hen anchi haphapog.’ Yachi yag ekat anchi papenagat way nemamangan hen hen anchichay alepannéén, ‘Wat ay anchi tapen hen fukar, chichachi hen laychém ta ini hònoton hen anchi anchichay tatagu way nangngar hen haphapog.’ 29 Ngém sommongfat hen alen Apudyus ngém ammag nahyong anchi ap-apo way mangaliyén, ‘Aẁ, hen chengngarcha. Te gapoh pangégcha achiyu te awni yag wachay mehlam hen ah mangar-ancha hen masaporcha hen anchi pagéy way mahònot. 30 Wat antoy ataguwan ad uwan ya gapo agéh ta metatappecha hen anchi haphapog layadcha way fumaknang, wat yachi hen pagéy ingganah ahebtà. Yag no hen kaman nanyong hen hamhamàcha ahebtà, an-owat ifaga hen anchichay an Apudyus, wat ammag maid nafalinan i mamfatà ta incha unna ka-anén hen hen afurotcha. 23 Ngém hen anchi anchi haphapog yag finédféfédfédcha ammayay lota way nemamangan hen way mangapoy yag anchaat i fat-én tapen hen anchi fukar, chichachi hen hen anchi pagéy way mangentarpén ah anchichay tatagu way nangngar hen arang-o.’ ” alen Apudyus yag enafurotcha, wat Hen mepaniyan hen chumakran hen wachan imfungacha way magénén mantorayan Apudyus way hinggagsot hen tapena ya hen-én-ém ak-akettoy hen pés-éyna poporo hen tapena ya hentotlon poporo hen tapena.” Mar. 4:30-32; Luc. 13:18-19 31 Yachi yag kasen nampani ah Jesus Hen miyaligan hen anchi faén usto way mangaliyén, “Hen mepaniyan hen hen afurotna ah haphapog mantorayan Apudyus wat kaman hen 24 Kasen agé nampani ah Jesus way chumakran hen anchi ka-akettoyan mangaliyén, “Hen mepaniyan hen anchi way fukar way i inmuran hen ihay mantorayan Apudyus wat kaman hen tagu ah garchinna. 32 Yag tàén no ihay tagu way i nangenhamar hen anchi ka-ak-akettoyanchi no hen aminay ammayay pagéy hen lotana. 25 Ngém fukarat ammag an chummakar way angkay henlafiyan way nanasséycha yachiyat agé hen kachakkaran way amin hen tatagu, émméy agé hen anchi mura way ammag ommaway yag i kafusorna yag annag i winalehan ah hommòfotan hen anchichay kasole hen haphapog hen anchi nahamar ah pagéy pangapangana.” Mateo 13:33 31 Mateo 13:44

antoy lota. Ya hen anchi ustoy pagéy Maid lugar ah achi mepagngaran agé, chichachi hen anchichay ustoy hen mantorayan Apudyus metape hen mantorayan Apudyus. Luc. 13:20-21 Waman hen anchi haphapog, chichachi 33 Narpaschi yag kasen agé nampani hen anchichay tatagu way metape an ah Jesus way mangaliyén, “Hen iha Chumunyu. 39 Yag hen anchi kafusor agé way mempaniyan hen mantorayan way nanginwaleh hen anchi haphapog, Apudyus wat kaman hen anchi tenòtò wat yachi ah Chumunyu. Yag hen way mangempabnar hen tenapay. miyaligan agé hen anchi ahebtà wat Angkay inyipon hen anchi fufae hen yachi hen kaman anongoh hen ag-agaw tenòtò hen ihay awit way arina, annag hen antoy lota. Ya anat agé hen empabnar hen amin anchi arina.” anchichay mamfatà, chichachi hen anchichay anghel Apudyus. 40 Yag hen Hen pontos Jesus way nangusar hen anchi nekaman hen anchi haphapog pani hen aminay intudtuchuna way ammag na-among yag netap-ar Mar. 4:33-34 hen iggaw apoy, wat kaman agéhchi 34 Ammag pahig pani hen inyusar hen ma-ammaan hen tatagu hen anchi Jesus way nangintudtuchu hen aminay anongoh hen ag-agaw. 41 Te haén way intudtuchuna hen tatagu, te maid Pangorowan hen Tatagu, hénagê hen intudtuchuna an chicha ah iggayna anchichay a-anghel-o way i mangamong an epani. 35 Yahan enkamanna ah amin hen anchichay tatagu way cha tomot-owaan hen anchi imfagan hen mangamma hen fumasoran hen tapena profeta ad namenghan way ekatnéén, ya hen anchichay cha mangam-amma “No wachan ifagà an chichéén anà hen laweng ta mat-éncha 42 way an mampani way mangimfaga incha metap-ar hen anchi ammag way yachi hen ekaman-o way cha gumilagilab way apoy, ta ahchi mangintudtuchu hen anchichay hen mapàpàgangancha way magénén cha-an ma-am-ammuwan mankelakelacha ya manngangalitféncha nanepod hen na-ammaan hen hen fub-acha ah kaligatna. 43 Waman antoy lota ingganad uwan.” hen anchichay tatagun Apudyus, anchag kaman init way cha humili Hen nensoplekaran Jesus hen hen mì-iggawancha hen mantorayan laychén anchi haphapog way aryén Amacha way Apudyus.” 36 Angkay hiyachi way tenaynan “Chengngaryu hen antoy chà ifaga Jesus hen anchichay tatagu, hinénggép te naingaan-ayu wat papannaagényu ah faréy yag ummunudcha agé hen koma.” anchichay pasorotna way mananhan an hiya way mangaliyén, “Heno man Napatpateg hen metapyan hen laychén hen anchi penanim way hen mantorayan Apudyus aryén mepanggép hen anchi haphapog no heno way fumaknangan way niwaleh hen anchi lota.” 37 Yag 44 Kasen agé nampani ah Jesus anat esoplekar Jesus an chicha way way mangaliyén, “Hen miyaligan hen mangaliyén, “Hen miyaligan hen anchi anchi mantorayan Apudyusat kaman i nanhamar hen anchi ustoy pagéyat hen anchi faletò way netataro hen haénchi way Pangorowan hen Tatagu. ihay lota. Angkay inchahan hen ihay 38 Yag hen anchi minur-ana, yachi hen taguchi, annag inép-épan way ammag Mateo 13:45 32 Mateo 13:58 lommaylayad yag ina enlao hen aminay way ekatcha, “na-awatanni.” 52 Yag kok-owana yag annaat i làwan hen annaat ekat agéén, “Hen anchichay hiyachi paat way lota.” siguchay cha mintudtuchu hen orchin 45 “Ya hen ihay mepaniyan hen anchi Moses, non paat ancha afuroton hen chà mantorayan Apudyus agéat, kaman hen itudtuchu mepanggép hen mantorayan anchi chan ah-ahente ah haleppon way Apudyus wat anchag kaman hen anchi chan ana-anap ah làwana ah am-ammay tagu way kompleto hen kok-owana way perlas. 46 Yag yachi way inchahana way nangila hen ekamanna way hen ihay perlas way ammag napateg mangusar hen anchichay chacha-an way térén, annag i enlao amin hen way tenawidna, yag innilana agé way anchi kok-owana yag ina lenàwan hen mangusar hen anchichay kà-ara.” hiyachi paat way perlas.” Achi mangiggéén hen Achi ammag metape hen kailiyan Jesus hiya mantorayan Apudyus hen Mar. 6:1-6; Luc. 4:16-30 aminay mangaliyén metape 53 Angkay hiyachi way narpas hen 47 Entoroy Jesus way mangaliyén, anchichay penanin Jesus, lommayaw an “Hen mepaniyan hen anchichay metape nadchi 54 yag hommàyat ah fabréycha hen mantorayan Apudyus agéat kaman ad Nazaret. Yag angkay ahchi, émméy hen mangempetla-ancha hen tafukor nantudtuchu hen anchi sinagoga way hen fayfay yag ammag maid achi chacha ma-am-amongan. Yag hen wachah gachiw ah nàna. 48 Angkay anchichay na-among way tatagu, hiyachi way napno, finugwahcha anchag nahahaang hen nangngarancha way nanginyéy hen anchi tarantag an hiya, yag ekatchéén, “Heno ay hen yag intùchucha way mamele hen i nangacharan nahha ah kenaraengna, anchichay anammay way gachiw ya pakay agé amin maka-amma ah yag iniggacha ah awit. Waman hen kaskascha-aw. 55 Te ay ammoh faén anchichay laweng, anchag entap-ar. anà hen an lawag karapenteroha way 49 Wat kaman agéhchi hen ma-ammaan ah Maria agé hen inana ya cha Jaime hen anchi anongoh chi ag-agaw, te an cha Jose an Simon yah Judas hen umalecha hen anchichay a-anghel way sosnodna. 56 Ya antochayan kay agé yà mangamong hen anchichay laweng way hen aminay sosnodna way finufae. Wat tatagu ta mat-éncha hen anchichay nokay lawa hen ina nangar-an an cha ammayén Apudyus, 50 yag entap-archa nahha nò.” 57 Wat ancha ammag achi chicha hen iggaw hen anchi ammag mangiggéén hiya. cha gumilagilab way apoy way yachi Yachi yag anat ekat Jesus an hen mapàpàgangancha way magénén chichéén, “Tot-owa way uray heno way mankelakelacha ya manngangalitféncha fabréy way ayan hen profetan Apudyus hen fub-acha ah kaligatna.” wat ririspituwén hen tatagu hiya way manongad yanggay hen anchichay Hen anchi intudtuchun hen orchin kakailiyana ya hen ahimfafaryanna paat Moses ya hen anchi kabfùnag ah achi manrispitu an hiya.” 58 Wat way mepanggép an Apudyus hiyachi, ammag an aket yanggay hen 51 Angkay hiyachi yag anat ekat enammaan Jesus way kaskascha-aw Jesus hen anchichay pasorotnéén, “Ay ahchih fabréycha te anchag achi chillu na-awatanyu amin cha nadchi.” “Oo,” omafurot. Mateo 14:1 33 Mateo 14:16

hen hachang.” 9 Ammag ngommehpéy Hen namchitancha an Juan ah Are Herod, ngém gapo ta loohna way chan funfunyag ensapata yag chana agé ifiin hen amin Mar. 6:14-29; Luc. 9:7-9 anchichay mangilina, wat annag imfaga Angkay hen hiyachiy tempo, way midchat hen anchi cha chawatén 14 chengngar Herod way toray hen anchi fafarasang. 10 Yag annaat hen Galilea hen mepanggép hen anchi epahiwat ah Juananchi ah pagfaruchan, cha ammaan Jesus, 2 yag annaat 11 yag inyéycha hen anchi fat-agna ifaga hen anchichay opisyarna way way nahahadchang way i nangidchat mangaliyén, “Ah Jesusanna, hiyaha hen anchi fafarasang. Yag hen anchi angkay ah Juananchi way chan fafarasang agé, inyéyna an inana. funfunyag way an nan-uchi, te pakay 12 Yachi yag émméy hen anchichay magénén makafael way mangamma hen pasorot Juan way i nangara hen anchi annachay kaskascha-aw nò.” 3–4 Hen acharna yag incha inlufù yag anchaat nangaryan Herod an nadchi, te hiya hen i haphapetén an Jesus hen anchi nangan-a an Juan way hen nekaman, na-ammaan. enamhew Juan ah Are Herod way Hen namanganan Jesus hen nasorok mangaliyén, “Maid karébféngam way ah lemanlifu way tatagu ammag mamréh an Herodiasanna te hiyan ipagno way ahawan enawchim Mar. 6:30-44; Luc. 9:10-17; Juan 6:1-15 way Felipe.” Ngém ah Arey Herod, gapo 13 Angkay hiyachi way chengngar ta laychéna chillu way mangahawa an cha Jesus hen anchi nekaman an Juan, Herodias, annag empatelew ah Juan lommayawcha an nadchi way incha yag imfarudna. 5 Yag annag laychén nanlugan hen fangka way gumchang paat way mangempapchit an hiya hen fayfay ta icha koma omanggay hen hiyachi, ngém cha-anna gapoh hen anchi lugar way maid tatagu. pangégna hen anchichay Judio, te Ngém hiyachi, nanhemamag chillu ah hen kachùran hen anchichay Judio, kafabréfabréy hen émméyancha, wat ekatchéén profetan Apudyus ah anchag ummunud hen anchichay tatagu Juananchi. way ancha an chinaran way nangwa 6 Ngém angkay hiyachi way inumchah hen tarantag. hen anchi ag-agaw way manayawancha 14 Angkay cha tomàchang cha Jesus hen niyana-an Are Herod, émméy hen hen anchi fangka yag innilanaat agé hen anchi anà Herodias way fafarasang anchichay ammag chuar way tatagu, way i nansas-ara hen sangwanan cha yag ammag naség-angan way térén an Herod ya hen anchichay ifana way chicha, wat annaat ka-anén hen sasaket nan-angato. Ammag naragsakan way hen amin anchichay cha masaket. térén ah Herod, 7 wat annag emposta 15 Angkay hiyachi way cha madhém, hen anchi fafarasang way mangaliyén, imfagan hen anchichay pasorotna an “Esapatà an hea way uray heno way hiya way mangaliyén, “Aẁ, ammag cha chawatém an haénat idchat-o way madhém yag maid fabréy ahto, wat idchat.” 8 Wat hen anchi fafarasang, ammay ménat no ifagam hen annachay gapon anchi intugun inana, yag annaat tatagu ta homàyatcha hen annachay ekat an Areyén, “Idchatno an haén fafabréy ta inchan ilah manganancha.” ad uwananto paat hen fat-ag Juan 16 Ngém hen ekat Jesus, ekatnéén, way chan funfunyag way mepapattang “Achi koma masapor chicha hen i Mateo 14:17 34 Mateo 14:35 man-anap, ta uray chàyu koma hen anchi séréchay fali, wat ammag cha mamangan an chicha.” 17 “Oo a,” way mihibyahibyat hen anchi fangkacha. chacha ekat, “ngém an yanggay lemay 25 Angkay hiyachi way chan penen-et, tenapay hen antoyan ya anat hen antoy cha umunud ah Jesus an chicha chuway files.” 18 Yag ekat Jesusén, “Wat way annag cha charanén hen uhun iyaliyuhto hen annay wacha.” 19 Yag hen chanum. 26 Yag hen nangil-an annaat ifaga hen anchichay tatagu hen anchichay pasorotna hen chana ta tumùchucha hen anchi ngudngud. manaranan hen anchi uhun hen Yachi yag innarana hen anchi lemay chanum, anchag émmégyatay térén te tenapay ya anat hen anchi chuway ekatchéén fanig, wat nan-ongawcha. files yag nantangad ad uchu way 27 Yag nan-aleyat ah Jesus way manyaman an Apudyus, yag annaat mangaliyén, “Achiayu cha émégyat petpet-angén amin way mangidchat te haénto, wat papegséényu hen hen anchichay pasorotna ta iwarascha hamhamàyu.” hen anchichay tatagu. 20 Yachi yag 28 Sommongfatat agéh Pedro way nangancha amin hen anchichay tatagu mangaliyén, “Apo, no hea tot-owaha, ingganah nagipohcha amin. Yag angkay wat idchatno hen kafaelà ta charanê nagipohcha, enamong hen anchichay agé hen antoy chanum way umale pasorotna hen fay-ancha yag ammag an hea.” 29 “Umalea kaỳ,” way ekat napnowat agé hen hemporo ya chuway Jesus. Yag nampangagéhad tot-owa ah awit. 21 Yag hen anchichay tatagu Pedro yag nanaran hen anchi uhun hen way nangan, émméy ah lemanlifu way chanum way éméy an Jesus. 30 Ngém anggay yanggay hen anchichay larae yachi way nalènana hen kaséréd hen ah nafilang te iggaycha netape hen anchi fali, ammag narmuwat agé hen anchichay finufae ya ungunga way égyatna yag chanaat agé ilugi way nafilang. malihéd, wat ammag nan-ongaw way mangaliyén, “Apo, aranà!” 31 Yachi yag Hen nanaranan Jesus lenapchuat Jesus hiya yag ekatnéén, hen uhun chanum “Ay korang peet hen pammatem an Mar. 6:45-52; Juan 6:15-21 haén te pakay cha-an chuwachuwa.” 22 Angkay narpas hen namanganan 32 Yachi way hinénggépcha way chuwa Jesus hen anchichay tatagu, imfagana hen anchi fangka yag nafég-asat hen hen anchichay pasorotna ta anchi fali. 33 Yag amin hen anchichay manlugancha hen anchi fangka ta pasorotna way wachah fangka, hen uray epangpangocha way gumchang nangil-ancha an nadchi, ancha amin ta an umunud no epaligwatna hen ammag chinayaw ah Jesus way anchichay tatagu. 23 Angkay hiyachi mangaliyén, “Hea tot-owa hen anchi way lommayawcha hen anchichay hahadchénni way anà peet Apudyus.” tatagu wat ommanggay ah Jesus way Hen nanga-anan Jesus hen sasaket i manluwaru hen anchi tagéytéy. Yag hen anchichay iGenesaret yachi way cha homelang, é-éttég Jesus hen anchi tagéytéy. 24 Waman hen Mar. 6:53-56 anchichay pasorotna way nanlugan 34 Angkay hiyachi way hen anchi fangka, ommachawwéycha ginumchangcha hen anchi fayfay te nan-agginawacha hen anchi way inumchahcha ad Genesaret, 35 wat fayfay. Yachi yag hinib-atcha hen enlasin hen anchichay tataguhchi way Mateo 14:36 35 Mateo 15:15 yachi ah Jesus yag anchaat i tarontonon namenghan mepanggép an chàyu way hen egachay fabréy ahchi ta iyéycha ensorat hen anchi profetay Isaias way hen anchichay chan sasaket an hiya. ekatnéén, 36 Yag chachan pangpanga-ase an Jesus 8 ‘Chichatoy tatagu, ammag ah agé ta no mafalin, eparufusna koma tapàcha yanggay hen iggaw ta uray lawa hen anchi penget hen hen manayawancha an haén lumfongnéén epatchàna hen anchichay ngém ammag maid awanwani ah chan saket. Wat amin hen anchichay hamhamàcha. 9 Wat ammag maid cha tenomchà naka-an hen saketcha. sérfina hen chacha manayawan an haén, te chacha itudtuchu Hen nanginwalinan hen gagangay hen anchi narpo yanggay ah hen anchi orchin Apudyus hamhamà hen tatagu way Mar. 7:1-13 anchag penarang way ekatchéén Yachi yag wachacha hen narpochi an haén.’ ” anchichay narpod Jerusalem 15 Hen mangidchat hen manlawengan way tapenay Fariseo ya hen siguchay Apudyus hen tatagu cha mintudtuchu hen orchin, yag incha imfaga an Jesus way mangaliyén, Mar. 7:14-23 2 “Apay nga cha labsengén hen 10 Yachi way enalen Jesuschi yag annachay pasorotno hen anchi annaat ayagan hen anchichay chuaray gagangaytaaw way intudtuchun hen tatagu yag ekatnéén, “Papannaagényu anap-otaaw ad namenghan, te anchag hen antoy ifagà ta ma-awatanyu koma. an achi unuchun hen liglamenton hen 11 Faén angkay hen anchi éméy ah mamfuruwan yag chachaat mangan.” tapà hen tatagu way maùmun hen 3 Yag senongfatan Jesus chicha way mangemparaweng an hiya an Apudyus, mangaliyén, “Yag pakay agé chàyu nò te hen mangemparaweng hen tatagu an wat chayu labsengén hen anchi orchin Apudyusat hen anchi marpoh tapàna Apudyus ta hen anchi gagangay hen way miyale.” anyug é-égnanan. 4 Kaman hen anchi 12 Angkay na-awni yag émméy inyurchin Apudyus way ekatnéén, hen anchichay pasorot Jesus an hiya ‘Masapor ririspituwén hen chinàcha-ar,’ way mangaliyén, “Anchag nasugatan yag ‘Hen anchi manlaweng hen angkay hen anchichay Fariseo hen chinàcha-arna, masapor mepapchit.’ nangngarancha hen annay enalem.” 5 Yachin niyurchin ngém chàyu, chayu 13 Yag senongfatan Jesus ah pani way iwalinchi te chayu itudtuchu way uray mangaliyén, “Hen heno way mura way no wachan anchi etorongna koma hen faén ah Ama ad uchu hen nanginmura chinàcha-arna, no annag an ekatén wat mahònot chachi chillu. 14 Wat loohna ini-idchatchi an Apudyus, 6 wat hiyachi, achiayu machanagan an chicha mapasinsiya way uray ud-ay achina te ancha chillug kaman nabfurag way rispituwén hen chinàcha-arna way cha pachangén hen nabfurag agé. Yag tomorong an chicha. Hen hiyaha way kapeletan no tudtuchuwan hen anchi ma-ammaanat anyug cha iwalin hen maid innilana hen anchi maid agé orchin Apudyus ta hen gagangayyu paat innilanaat anchag omfat amin way hen é-égnananyu. 7 Wat an-ayu peet yachi hen mekobfangancha.” ammag senang a-afurot. Yag ammag 15 Yachi yag nan-ale agéh Pedro tot-owa hen anchi enalen Apudyus ad way mangaliyén, “Nokay uwa hen Mateo 15:16 36 Mateo 15:31 laychénay aryén hen anchi penanim anchichay ganà Israel yanggay te mepanggép hen mangemparaweng anchag kaman nattafaw way karnero, hen tatagu an Apudyus.” 16 Yag anat yag faén hen anchichay safaliy tatagu ekat Jesusén, “Ay kaman-ayu peet way faén Judio.” 25 Ngém inlurud hen annachay tapena way iggayyu chillu hen anchi in-ina wat ammag i agé ma-awatan. 17 Ilanyu ngén, hen nampalentomang hen henagong Jesus aminay éméy ah tapà yag inùmun hen way mangaliyén, “Apo, toronganà tagu, éméy ah poto yag ah awni, fùnag paat.” 26 Senongfatan Jesus ah pani chillu. 18 Waman hen anchi iyalen hen way mangaliyén, “Ay ammoh mafalin tatagu, narpochi ah hamhamàna yag way ammag aran hen anén hen a-anà yachi hen mangemparaweng an hiya yag inidchat hen anchichay aho ta an Apudyus. 19 Te hen hamhamà, yachi chicha hen pés-éy mangan.” 27 Yachi hen marpowan hen aminay laweng way yag na-awatan hen anchi in-ina way kaman hen pomatéy ya chumagchagas achi koma matorongan hen anchichay ya hen mangammah lenoroko. Ya umat faén Judio unna, te hen Judio paat agé hen mangakaw ya mankétém ya hen pés-éy matorongan koma. Yag anat agé hen man-usot. 20 Chichato annaat ekatén, “Oo, tot-owa Apo hen hen mangemparaweng hen tatagu annay enalem, ngém mafalin ménat an Apudyus way faén agé hen anchi chillu anén hen aho hen anchi lawa achi manorachan hen liglamenton fugtan hen a-anà.” 28 Yag anat ekat hen mamfuruwan, te achi lawengén Jesusén, “Ammag chakar tot-owa hen Apudyuschi.” pammatem an haén, wat ma-ammaan hen annay cham chawatén.” Yag hen Hen nanorongan Jesus hiyachiyat agé lommayaw tot-owa hen hen ihay faén Judio anchi nihuhurug hen anchi anàna wat Mar. 7:24-30 ommammay. 21 Angkay hiyachi way lommayaw ah Jesus an nadchi, émméy hen anchi Hen nanorongan Jesus lugar way sakopon hen Tiro ya Sidon. hen chuaray tatagu 22 Yag wachan ihay in-ina way eCanaan 29 Angkay lommayaw ah Jesus an way faén Judio way fummabréy nadchi, enengwana hen anchi penget ahchi, yag émméy an Jesus way chan hen fayfay way Galilea, yag nane-ed pangpanga-ase way mangaliyén, “Apo hen ihay tagéytéy way i tummùchu. way ganà Arey David, ség-anganà 30 Yachi yag ummunudcha hen koma te wachan anchi anào way anchichay ammag chuaray tatagu way fafarasang way nahurugan ah ongtan manginyéy hen anchichay ifacha way wat cha maligatan.” 23 Ngém iggay namfinafinab-én hen saketcha, te wacha senongsongfatan Jesus hiya. Yachi ay nappelay ya wacha ay nabfurag yag i enà-arò hen anchichay pasorot ya wacha ay nattongong ya wacha Jesus hiya way mangaliyén, “Uray ay nappèlod. Wat amin cha natto, ud-ay ammaam hen chana chawatén empasangocha an Jesus yag kena-anna ta lomayaw te ammag hometang amin hen anchichay sasaketcha. 31 Wat way cha umunu-unud an chitaaw.” ancha ammag nahahaang amin hen 24 Yag anat somongfat ah Jesus way anchichay na-a-among way tatagu, mangaliyén, “Oo a, ngém hen pontos te innilacha way hen anchichay hen nahnagà hen antoy lota, wat hen nan-attongongén maka-alecha, ya Mateo 15:32 37 Mateo 16:5 hen anchichay nan-appelay ya cha-an mafilang hen anchichay finufae nan-appèlochén makacharancha, ya hen ya ungunga. anchichay nabfuragén makailacha. Wat 39 Angkay hiyachi yag empaligwat amincha, anchag chinayaw ah Apudyus Jesus hen anchichay tatagu, yag anchaat way hiya chillu hen ommapowan hen manlugan cha Jesus hen anchi fangka anchichay ganà Israel. way émméy hen sakopon hen Magadan. Hen namanganan Jesus hen Hen nangempapeletancha hen sinyar nasorok ah opatlifu way tatagu Mar. 8:11-13; Luc. 12:54-56 Mar. 8:1-10 Angkay hiyachi yag wachacha 32 Yachi yag enayagan Jesus hen 16 hen émméy an Jesus way anchichay pasorotna way mangaliyén, Fariseo ya Saduceo way hen gagaracha, “Chaà maség-angan way mangi-ila hen icha pachasén way manlokop an antochay tatagu te ammag petlona ad hiya. Wat imfagacha ta omenpàila uwan way ag-agaw ah nì-i-iggawancha ah kaskascha-aw ah manot-owaancha an chitaaw, yag na-amin hen faroncha no ah Apudyus hen nannag an hiya. wat maid anéncha. Yag achì laychén 2 Ngém senongfatan Jesus chicha way ammag mangempaligwat an chicha ah pani way mangaliyén, “No cha way homàyat no achicha mangan unna, madhém yag nanlidlidchaga, elasinyu te magat lawa mahigngéncha hen hen laychénay aryén way ammay charan.” 33 “Oo tot-owa Apo,” way ekat hen ag-agaw ah wakas, yag ammay hen anchichay pasorotna, “ngém nokay tot-owa. 3 Yag no pomaway agé, no cha lawa hen intaaw umar-an ah érégnah manlidlidchaga yag chan lomot, wat epangantaaw hen antochay ammag elasinyu agé hen chana isinyar way chuar way tatagu, te maid met fabréy umuchan, yag umuchan tot-owa. Wat hen antoy ini-inggawantaaw.” 34 Yachi pakay makelasin-ayu hen sinyar hen yag senarudsud Jesus an chicha way ka-ammay hen ag-agaw yag an-ayug mangaliyén, “Kamana hen tenapay way achi makelasin hen cha isinyar Apudyus wachan chàyu.” “An yanggay pitu ya hen antoy cha mepasamak ad uwan. anat hen aketay files way a-anakettoy,” 4 Chàyu way tatagu ad uwan, an-ayug way ekat hen anchichay pasorotna. térén way laweng te anyug nanchùgan 35 Yachi yag imfagan Jesus hen ah Apudyus, yag chàyuwat agé hen anchichay tatagu ta tumùchucha, 36 yag cha manganap hen kaskascha-aw way annaat aran hen anchi pituy tenapay manginsinyar hen kasasa-ad-o. Ngém ya hen anchi files yag nanyaman an maid angkay mepàila an chàyu ah Apudyus. Yachi yag penetpet-angna yag sinyar no faén yanggay hen anchi inidchatna hen anchichay pasorotna ta kaman hen na-ammaan an Jonas ad iwarascha hen anchichay tatagu. 37 Yag namenghan.” Enalen Jesuschi yag anat nanganangan amin hen anchichay lomayaw way nanaynan an chicha. tataguingganah nagipohcha. Yachi Hen ninyaligan Jesus hen anchi yag enamong hen anchichay pasorot lawengay mitudtuchu ah Jesus hen anchi fay-ancha, yag ammag tenòtò way miyipo hen ammay napnowat agé hen pituy awit. 38 Ya hen anchichay nangan, émméy ah opatlifu Mar. 8:14-21 hen anchichay lenarae yanggay way 5 Angkay hiyachi way ginumchang cha Jesus hen chumang hen anchi Mateo 16:6 38 Mateo 16:19 fayfayanchi, hemhemmà hen anchichay Hen nangimfag-an Pedro no pasorotna way naliw-ancha uwa way heno paat ah Jesus ummara ah faroncha. 6 Yachi yag ekat Jesus an chichéén, “Ar-arwachanyu Mar. 8:27-30; Luc. 9:18-21 hen tenòtò hen anchichay Fariseo 13 Angkay hiyachi way inumchah ya Saduceo ta achiayu maipowan.” cha Jesus hen sakopon hen anchi 7 Yag hen anchichay pasorotna, chakaray fabréy ad Cesarea Filipos, hemhemmàcha hen anchi tenòtò yag annaat hanhanan hen anchichay way mausar ah tenapay wat chachan pasorotna way mangaliyén, “Nokay a-atopàpà way mangaliyén, “Aẁ hen hamhamà hen tatagu an haén way enalena ménatha te naliw-antaaw Pangorowan hen Tatagu no henowà way umarah farontaaw.” 8 Ngém ngata.” 14 Yag anchaat ekatén, “Hen ammun chillu Jesus hen anchi chachan ekat hen tapena, hea ano ah Juananchi a-atopàpa-an yag annaat ekatén, “Pakay way chan funfunyag way an nan-uchi. lawa anggay hen maid anéntaaw yag Waman hen tapena, ekatchéén hea in-ayu machanagan ta anggay haén ano ah Elias way kasen ummale. Ya chayun atopàpa-an. Ay anyug achi ekat hen tapenéén hea ano ah Jeremias peet chillu manchinlan haén. 9 Ay no faén hea hen ihay safaliy profeta ammoh achiyu peet chillu ma-awatan way an kasen natagu.” 15 Yag anat hen kafaelà. Ay naliw-anyu hen anchi ekat Jesus an chichéén, “Ngém chàyu lemay tenapay way empangan-o kaỳ, nokayà agé nò ah manmanmàyu.” hen anchichay nasorok ah lemanlifu 16 Yag sommongfat ah Simon Pedro way tatagu. Yag kamanay awit hen way mangaliyén, “Hea hen anchi enamongyu way nahawar. 10 Ya umat Cristu way empopostan Apudyus way agé hen anchi pituy tenapay way umaley mantoray, te hea hen anà paat empangan-o hen anchichay nasorok hen anchi natattagu way Apudyus.” ah opatlifu way tatagu, yag kamana 17 Yag sommongfat ah Jesus way agé chillu hen enamongyu way mangaliyén, “Heay Simon way anà nahawar. 11 Wat pakay anyug achi Juan, lomaylayad-a te faén tatagu hen chillu ma-awatan way faén ma-an hen nangempaka-ammun nahha an hea, te chà aryén. Te hen laychê way aryén an ah Amay Apudyus way wacha ad uchu chàyu wat hen mangarwachanyu hen hen nangempahpahmà. 18 Yag heay anchi kaman tenòtò way cha iyipon hen Pedro, kaman-a fato. Te hen annay anchichay Fariseo ya Saduceo hen anchi inyalem way mepanggép an haénat, ustoy mitudtuchu.” yachi hen kaman pégnad te yachi 12 Yag hen hiyachi, na-awatan hen hen masapor afuroton hen aminay anchichay pasorot Jesus way faén tatagu. Wat yachi hen manà-achà hen peet hen anchi tenòtò way miyipo ah egachay omafurot an haén. Yag gapon ma-an hen cha aryén Jesus, te hen kenakénég hen nasà-achancha, wat laychénay aryénat ar-arwachancha hen ammag maid maka-afà an chicha way anchi nat-én way cha itudtuchun hen uray hen matéyan. 19 Yag piyarê agé anchichay Fariseo ya Saduceo way hea way mangchén hen torfek way chacha ahrangan hen anchi ustoy cha mam-at hen anchi mantorayan Apudyus mitudtuchu. ad uchu. Wat hen anchi epawam hen antoy lota, mepawa agé ad uchu. Yag Mateo 16:20 39 Mateo 17:4 hen anchi eparufusno hen antoy lota, antoy lotaat matéy chillu. Waman meparufus agéchi ad uchu.” hen anchi tagu way ammag achi 20 Yachi hen imfagan Jesus yag annaat mangempangég hen matéyana gapon téngténgén hen anchichay pasorotna ta afurotna an haén, wat uray matéy, achicha ifagfaga way hiya hen anchi midchat an hiya hen kasen ataguwan Cristu way empopostan Apudyus way way mannanayun. 26 Te nokay lawa umale. hen sérfina no ammag kok-owéén hen ihay tagu hen aminay ininggaw Hen nangimfag-an Jesus hen hen antoy lota no ah awni yag mapàgangana ya hen matéyana etatap-ar chillu Apudyus hiya. Te maid Mar. 8:31–9:1; Luc. 9:22-27 angkay narégna ah uray heno way 21 Nanepod hen hiyachiy tempo, kafinaknang hen tatagu ah ifayadna inlugin Jesus way mangimfaga hen hen mètaguwana an Apudyus. 27 Te anchichay pasorotna hen ma-ammaan haén way Pangorowan hen Tatagu, an hiya. Ekatnéén, “Masapor éméyà ad kasenà mamfangad ah pegwana way Jerusalem yag mapàpàgangà ahchi, te etnochà hen anchichay a-anghel-o ya pàpàgangénà hen anchichay anam-ama humiliyà agé hen kaenammay Amay way ponò hen Judio ya anap-apon hen Apudyus. Yag hiyachi hen mangidchatà pachi ya hen anchichay siguchay cha hen assong hen aminay enammaan hen mintudtuchu hen orchin Moses, yag katagutagu. 28 Yag tot-owa hen antoy ana-at agé epapchit. Ngém hen anchi ifagà way wachacha hen tapena an ma-atlo way ag-agaw wat man-uchiyà chàyu ad uwananto way achi matéy chillu.” ingganah ilancha hen manginlugiyà 22 Yachi yag nan-iyéyat Pedro hiya way mantoray, haén way Pangorowan hen ê-éyna yag annag enamhew way hen Tatagu.” mangaliyén, “Apo, achi paat koma Hen sommafaliyan hen achar Jesus mafalin parufusun Apudyus way hen nangil-an hen tapen pasorotna ma-ammaanha an hea.” 23 Yachi yag nanhagong ah Jesus an Pedro way Mar. 9:2-13; Luc. 9:28-36 mangaliyén, “Lomayaw-aat Chumunyu, Angkay hiyachi way nanlooh te annog cha awisén haén way achì 17 hen énémay ag-agaw, enayagan mangamma hen laychén Apudyus. Jesus cha Pedro an cha Jaime an Juan Te hen hiyahay hamhamàno, faén way hen-agi, yag incha ommanggay hamhamà Apudyus te ammag hamhamà hen anchi akayyang way filig. 2 Angkay yanggay hen tatagu.” hen ininggawancha ahchi, ammag sommafali hen achar Jesus hen Hen ekaman way somorot an Jesus nangil-ancha an hiya way ammag cha 24 Yachi yag anat ifagan Jesus hen humili hen féharna way kaman init, ya anchichay pasorotna way mangaliyén, hen anchi lumfongna agé wat ammag “Heno way tagu way manlayad way pommokaw way térén way cha humili somorot an haén, masapor faén way kaman helaw. 3 Yag hen hiyachi, hen ataguwana hen antoy lota hen innilacha way ammag niya-ahachat epapangégna, te masapor ammaana agé cha Moses an Elias way chacha paat hen laychê way uray yachin mètagépfar an hiya. 4 Yag ammag iyatéyna. 25 Te heno way tagu way nan-ale agé ah Pedro way mangalen mangempapangég hen ataguwana hen Jesusén, “Apo, ammay ta wachataaw Mateo 17:5 40 Mateo 17:21 ahto, wat no laychém, omamma-ani ah Hen nemparyawan Jesus hen anchi toroy fawi ta màmàchang-ayu an cha cha omenpa-adhar way ongtan Moses yah Elias.” 5 É-éttég Pedro way chan ale yag anchag nanépnépan ah cha Mar. 9:14-29; Luc. 9:37-43 humili way funat. Yag chengngarcha 14 Angkay hiyachi way inumchah hen anchi chan ale way narpon cha Jesus hen iggaw hen anchichay anchi funat way ekatnéén, “Yato hen na-a-among way tatagu, wacha hen anchi laylaychê way Anào way cha ihay am-ama way émméy an hiya mangemparaylayad an haén, wat yag nampalentomang hen anchi changrényu hiya.” 6 Hen nangngaran henagongna way mangaliyén, 15 “Apo, hen anchichay pasorot Jesus hen ség-angam koma hen anchi anào te anchi nan-ale, anchag nanlùfub gapoh cha màorchah ya cha mapaligatanay amchan hen égyatcha. 7 Yachi yag térén, te kankanayén way mantap-ar émméy ah Jesus way i nanchà an chicha hen apoy ya hen chanum no gìnéénachi. way mangaliyén, “Fumangon-ayu ta 16 Inyéy-o hiya hen anchichay achiayu cha émégyat.” 8 Yag anchaat pasorotno ngém anchag achi makaka-an mammuhwat yag ammag anggayat hen saketna.” 17 Sommongfat ah Jesus agéh Jesus ah wà-acha. way mangaliyén, “Chàyu way tatagu ad 9 Angkay hiyachi way chachan uwan, ammag pararo hen enomfatanyu. éhég, cha tugunun Jesus chicha way Te pasagchi ah nì-i-iggawà an chàyu ya mangaliyén, “Achiyu kay paat cha an chillug maid afurotyu. Kamana kay ifagfaga ah tapena hen anchi innilayu ah anoh-o an chàyu yag an-ayu chillug ingganah man-uchiyà way Pangorowan achi omafurot. Iyaliyuhto hen annay hen Tatagu.” onga.” 18 Yachi yag menanchar Jesus 10 Yachi yag anat agé hanhanan hen hen anchi nihuhurug way ongtan wat anchichay pasorot Jesus an hiya way lommayaw yag naka-anat tot-owa hen mangaliyén, “Pakay uwa ekat hen saket hen anchi onga. anchichay siguchay cha mintudtuchu 19 Angkay na-awni way anggay ah hen orchinén, ‘Masapor kasen umale ano Jesus, i henanhanan hen anchichay unna ah Elias way profeta yag an-aat pasorotna an hiya way mangaliyén, agé umale way Cristu way empopostan “Pakay iggay-ani nakeparyaw hen anchi Apudyus.’ ” 11 Yag ekat Jesusén, “Oo, nihuhurug.” 20 Yag anat ekat Jesusén, tot-owa way mamangpango ah Elias “Oo, te korang hen pammateyu. way mangensagana hen hamhamà Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way hen tatagu ta elasincha ah Cristu. no wachay pammateyu ah uray lawa 12 Ngém ah katot-owana looh angkay akettoy way kaman hen ka-akettoy hen namangpango ah Elias way ummale, anchi fukar hen mostasa wat ammag ngém iggay ematonan chillu hen maid achi mafalin an chàyu te uray tatagu hiya, wat anchag enammaan anyug ekat hen antoy filigén màéy-a wat hen laylaychéncha an hiya. Yag yachi màéy tot-owa. 21 Ngém hen nihuhurug agé hen ekamancha an haén way way kaman an nadchi, maid chillu Pangorowan hen Tatagu.” 13 Yachi way makeparyaw ingganah manlangan enalen Jesuschi yag anat ma-awatan way mangan ya manchawachawat an hen anchichay pasorotna way ah Juan Apudyus.” peet way chan funfunyag hen chana aryén. Mateo 17:22 41 Mateo 18:8

furorta way chuwa. Wat aramchi yag Hen kasen nangimfag-an ino finayachan.” Jesus hen matéyana Mar. 9:30-32; Luc. 9:43-45 No heno hen nangatngato ad uchu 22 Angkay na-amongcha hen Mat. 5:29-30; Mar. 9:33-37; Luc. 9:46-48 amin anchichay pasorot Jesus hen Angkay hen hiyachi, émméycha provinsiyan hen Galilea, imfagana an 18 hen anchichay pasorot Jesus an chicha way mangaliyén, “Haén way hiya way mananhan no henokay hen Pangorowan hen Tatagu, tég-angay anchi kangatngatowan hen anchichay umchah hen midchatà hen anchichay tatagu way etorayan Apudyus. 2 Yachi tatagu 23 way mamchit an haén. Ngém yag enayagan Jesus hen ihay onga uray no pédténà, man-uchiyà chillu hen yag annaat epasango an chicha way anchi ma-atloy ag-agaw.” Yag anchag mangaliyén, 3 “Tot-owa hen antoy tenomkar way térén hen anchichay ifagà an chàyu way masapor falewanyu pasorotna hen nangngaranchan yachi. hen hamhamàyu ta komaman hen hamhamà hen antoy onga way maid Hen namayachan Jesus hen furor hamham-éna ah ngomatowana. Te 24 Angkay hiyachi way émméy cha no achiyu, wat achi angkay mafalin Jesus ya hen anchichay pasorotna metapeayu hen mantorayan Apudyus. ad Capernaum, wachan ihay cha 4 Te hen anchi kangatowan way tagu mangam-among ah furor hen Templo hen mantorayan Apudyus wat hiya hen way émméy an Pedro way mangaliyén, anchi mangempafafa hen acharna way “Hen annay apoyu, ay achina cha kaman hen antoy onga. 5 Yag heno way fayachan hen furor hen antoy Templo tagu agé way gapon afurotna an haén way faréy Apudyus.” 25 “Aẁ chana met yag chana ifilang hen anchichay nafafa fayachan,” way ekat Pedro. Yag angkay way tatagu way kaman hen antoy onga, ommanamot ah Pedro, yag nan-aleyat wat chanaat angkay agé ifilang haén. ah Jesus way mangaliyén, “Simon, 6 Ngém heno way tagu way mangamma nokay hen hamhamàno way mekaman. ah fumasoran hen kaman antoy onga Heno hen mansengelan hen a-are hen ta manchùgana haén, wat ammag antoy lota ah furor. Ay hen anchichay wadwadcha angkay hen machusaana siguchay tataguna ono hen anchichay ah pegwana no hen metàchan hen fato tatagu way funag.” 26 Ekat Pedrowén, ah fagangna yag nepetlà hen fayfay ta “Hen anchichay tatagu way funag hen maofor.” mansengelana.” “Oo tot-owa,” way 7 “Anchag kàka-ase hen tatagun antoy ekat Jesus, “wat hen laychénay aryén, lota way ma-awis yag nanchùgancha ah maid koma fab-ayachan hen anchichay Apudyus, ngém cha chillu ma-ammaan siguchay tataguna. 27 Ngém tàén no chaha. Ngém ammag kaskasen way faénta funag, achi fali, fayachanta ka-as-ase hen anchi tagu way ommawis chillu ta achi lomaweng hen hamhamà ah manùgan hen pachongnay tagu hen annachay tatagu. Wat éméy-a ta an Apudyus. 8 Wat hiyachi, mag-ay in-a mamangwit hen anchi fayfay. ta hen laychén hen limayu way aran Yag hen anchi pés-éy éném, ta-angém ono he-eyu way ayan, yag yachi hen hen tapàna wat wacha hen ilam way mangammah manùganyu an Apudyus, pelak way érégna ah mamayadno hen anyug porhan yag entap-aryu. Te un-unnina angkay hen uray ud-ay Mateo 18:9 42 Mateo 18:21 an ihà-an hen lima ono he-e no antaat an mètagu an Apudyus no Hen ekamantaaw hen ifa hen anchi wachan chuway lima ya way fummasor an chitaaw he-e yag anta chillug metap-ar hen 15 Entoroy Jesus way mangaliyén, anchi apoy way achi madmachép ah “No wachay ifayu ah fummasor an ing-inggana. 9 Yag no mag-ay hen chàyu, omanggay-a way éméy an hiya i-illanyu hen mangammah manùganyu way i mètagépfar way mangimfaga an Apudyus, anyug okatén hen matayu hen anchi enammaana. Ngém ilam yag entap-aryu. Te un-unnina angkay ta chàyu yanggay way chuwa way hen uray ud-ay maid hen ihay mata no maid kasen. Yag no mag-ay changréna, antaat an mètagu an Apudyus no hen ammay te namfangchém hen ustoy anchi wachan chuway mata yag antag hamhamàna. 16 Ngém mag-ay ta achina metap-ar hen anchi apoy ad imférno.” changrén hea, man-ayag-a ah chuwa 10 “Wat ar-arwachanyu paat ta achiyu ono iha ah man-ifam ta kasen-ayu éméy cha pelohon hen uray heno way nafafa ta ma-ammaan hen anchi nesosorat way tatagu way kaman hen antochay way masapor wachay toro ono chuwa ungunga, te tot-owa hen antoy ifagà ah manàchég hen tot-owa. 17 Yag no an chàyu way hen anchichay anghel mag-ay annag achi chillu changrén way manginya-achug an chicha, chacha chàyu, ifagayu hen amin anchichay mèsangosango an Amay Apudyus ad tapenay cha omafurot hen anchi chayu uchu. 11 Te haén way Pangorowan hen ma-am-amongan ta tomorongcha agé. Tatagu, hen ummaliyà hen antoy lotaat Ngém no mag-ay annag achi chillu ta hara-à hen menangfasor ta achicha changrén hen amin anchichay ifayu, metap-ar hen apoy.” anyug ifilang hiya ah ihay achi omafurot ono kaman hen ihay nangakkaw way Hen nempaniyan Jesus hen cha mangam-among hen furor. 18 Te anchi natarà way karnero tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way Luc. 15:3-7 heno way epawayu hen antoy lota, 12 Angkay enalen Jesus amin chachi, mepawa agé ad uchu. Yag hen anchi yag anat mampani way mangaliyén, eparufusyu hen antoy lota, meparufus “Nokay hen hamhamàyu non an umat agéchi ad uchu.” yag wachan ihay tagu way hinggasot 19 “Yag hen ihay ifagà an chàyu agé, hen karnerona yag natarà hen iha. no wachan chawatényu an Apudyus Ay ammoh achina taynan hen anchi way uray an-ayug chud-uwa, no siyamporo ya siyam way cha mangan mantempoyuganyu hen hamhamàyu ta ina anapén hen anchi ihà-an way way manawat, wat ammaan Amataaw natarà. 13 Yag no ichahana hen anchi ad uchu hen anchi laychényu way ihà-an way natarà, yachi paat hen chawatén. 20 Te uray no an yanggay memparaylayad an hiya way faén hen toro ono chuwa hen ma-among gapoh anchichay siyamporo ya siyam way afurotcha an haén, wat wachaà agé way cha-an matarà. 14 Yag pachongna agé nìya-among an chicha.” an Amataaw way Apudyus ad uchu te achina paat laychén way wachan uray Hen mekaman hen anchi ihà-an ah metap-ar way uray hen anchi achi mamakawan hen ifana kafafaan way tatagu.” 21 Angkay hiyachi yag henanhanan Pedro an Jesus way mangaliyén, Mateo 18:22 43 Mateo 19:4

“Apo, kamana kay hen masapor empafarudna ta inggana anoh fayachana an-og cha mamakapakawanan hen amin hen anchi utangna.” fummasoran hen ifà an haén. Ay 31 “Angkay innilan hen anchichay ingganah mangappitu.” 22 “Achì ekatén ifana way o-opisyar hen enkamanna hen an yanggay ammag mangappitu,” way anchi ihay ifana, ammag lommaweng ekat Jesus, “te mangappiappitu hen hen hamhamàcha yag anchaat i elepot mamakawanam an hiya. 23 Te yato an Are hen aminay enkamanna. 32 Yag hen ekaman hen anchi mantorayan anat epa-ayag Are hiya way mangaliyén, Apudyus ad uchu way hen mepaniyana, ‘An-ag laweng way tagu way ammag kaman hen ihay Are way nannanmà maid sérfin hen kenasérfisyum. Te way manotar hen utang hen anchichay haén, penakawan-o amin hen anchi o-opisyarna.” chakaray utangno gapo yanggay hen 24 “Angkay hiyachi way chana ilugi chawatno, 33 wat pakay annog iggay way mantotar, inyéycha an hiya hen ség-angan hen ifamanto way kaman hen ihay opisyar way nan-utang an hiya enkaman-o an hea.’ 34 Ammag amchan ah kalifulifuna. 25 Yag gapo ta achi hen aningarngar hen anchi are wat makafayad hen anchi utangna, imfagan empafarudna hiya ta mapap-aligatan hen anchi are way masapor melaocha ingganah fayachana amin hen anchi amin way himfafaryan ah alepan, ya utangna.” melao agé hen aminay kok-owacha ta 35 Yachi yag anat ekat Jesusén, yachi hen manobfotna hen utangna. “Kaman agéhchi hen ekaman Ama ad 26 Wat ammag nampalentomang hen uchu an chàyu no achiyu pakawanén anchi opisyaranchi hen henagong hen fummasoran hen ifayu an Are way mampangpanga-ase way chàyu way masapor ammag maid mangaliyén, ‘Apo, pangpanga-asem un-unongonyu.” paat ta wayanà way man-anap ah Hen intudtuchun Jesus mepanggép mamayad-o, wat fayachà amin hen hen manhiyanan hen hen-ahawa utang-owanchi.’ 27 Ngém ammag gapoh ség-ang Are an hiya, annag penakawan Mat. 5:31-32; Mar. 10:1-12; Luc. 16:18 amin hen anchi utangna way ammag Angkay narpas way intudtuchun nilibli.” 19 Jesus amin cha nadchi, 28 “Ngém angkay hiyachi way lommayaw hen hiyachiy provinsiyan lommayaw hen anchi opisyaranchi hen Galilea yag ginumchangcha hen ah faréy Are, hinib-atnaat agé hen anchi wangwang way Jordan way ihay ifana way opisyar way nakautang éméy hen anchi provinsiyan hen Judea. an hiya ah hinggasot yanggay. Yag 2 Yag anchag chuar agé hen tatagu way annaat agég lenapchù hiya way mankar ummunud an hiya, wat kena-anna hen way mangaliyén, Masapor fayachamat saket hen anchichay cha masaket. amin hen anchi inutangno an haén. 3 Angkay hiyachi, émméycha agé hen 29 Ammag nampalentomang agé hen tapenay Fariseo way i mamachas way anchi ifana way mampangpanga-ase manlokop an hiya. Wat henanhanancha way mangaliyén, ‘Panga-asem paat ta way mangaliyén, “Ay marabseng ngata wayanà way man-anap ah mamayad-o hen orchintaaw no ihiyan hen larae wat fayachà tot-owa.’ 30 Ngém annag hen ahawana way uray farangna hen achi ség-angan hiya te hen enkamanna, gapona.” 4 Yag senongfatan Jesus chicha way mangaliyén, “Ay iggayyu Mateo 19:5 44 Mateo 19:19 peet faséén hen anchi nesosorat way achi mangah-ahawa gapo ta anchag alen Apudyus ad namenghan way pa-annongan way manginwarawag hen ekatnéén, ‘Hen laprapona way hen mepanggép hen mantorayan Apudyus. nangammaan hen anchi namayang Wat heno way maka-anoh an nadchi, hen tatagu, enammaana hen larae ya ammaana koma.” anat hen fufae,’ 5 yag annaat ekatén, Hen mamindisyunan ‘Gapon hiyaha, wat taynan hen larae Jesus hen ungunga hen chinàcha-arna ta i metepon an ahawana way yachin mamfalinancha Mar. 10:13-16; Luc. 18:15-17 ah ihà-an way achar. 6 Yag nanepod 13 Angkay hiyachi yag wachacha hen hen hiyachi, faén chuwa hen acharcha anchichay nanginyéy hen a-anàcha te nanteponcha ah ihà-anay achar.’ an Jesus ta ichàépna koma hen Wat hiyaha, maid karébféngan hen limana an chicha yag inluwaruwana, tatagu way ammag manginhiyan hen ngém ammag iningar hen anchichay anchi looh nanteponon Apudyus.” pasorotna chicha. 14 Ngém ekat Jesusén, 7 “Oo a,” way ekat hen anchichay “Masapor eparufusyu hen miyaliyan Fariseo, “ngém pakay emparufus hen annachay ungunga an haén ta Moses nò, te inyurchinna met way achiyu an epawa, te chacha manchinlan hen larae, no ammag omensorat haén, ya hen kaman an cha nadchi ah papel ah manginhiyanana an yanggay hen mètape hen mantorayan ahawana wat mafalin ihiyanna.” 8 Yag Apudyus ad uchu.” 15 Wat inchàépna anat ekat Jesusén, “Hen pés-éyna, hen limana hen anchichay ungunga yag maid kaman an nadchi, ngém gapoh anat lomayaw. kenasongelyu wat ammag emparufus Hen anchi faknang way patpatigéna Moses hen manginhiyananyu hen hen kenafaknangna ahawayu. 9 Ngém hen ifagà an chàyu, heno way larae way ammag Mar. 10:17-31; Luc. 18:18-30 manginhiyan hen ahawana way faén 16 Angkay hen-argawan, wacha hen gapoh chummagchagasan hen anchi ihay larae way émméy an Jesus way fufae, fummasor chillu te no kasen mangaliyén, “Apo, nokay ngata hen mangahawa hen anchi laraeyanchi, ammay way ammaà ta midchat an haén kaman chagchagasnachi te ahawana agé hen mannanayun way mètaguwà an chillu hen anchi pés-éy ahawana.” Apudyus.” 17 Yag ekat Jesusén, “Pakay 10 Yachi yag anat ekat hen anchichay hanhanam an haén hen mepanggép pasorot Jesusén, “Wat no yaha peet hen hen ammay, te an met ihà-an hen mekaman hen hen-ahawa, un-unninaat ammay way hiyah Apudyus yanggay. no achita ud-ay mangah-ahawa.” Wat no laychém tot-owa way mètagu 11 “Oo tot-owa,” way ekat Jesus, an hiya ah ing-inggana, ammaam “ngém achi maka-ara hen aminay amin hen anchichay inyurchinna.” tatagun nadchi, te anggay yanggay 18 “Henochi hen anchi inyurchinna hen anchichay mangidchatan Apudyus. way masapor ammaà,” way ekat hen 12 Te nankarakarase hen lason hen anchi laraeyanchi. Yag anat ekat anchi achi mangahaw-an hen larae. Te Jesusén, “Masapor achita cha pomatéy, hen tapena, nisissigud an chicha, yag achita cha chumagchagas, achita cha hen tapena agé, gapo ta nabraancha. mangakaw ya achita cha istiguwan Yag hen tapena, anchag anohan way hen faén tot-owa. 19 Ya masapor agé Mateo 19:20 45 Mateo 20:5 rispituwénta hen chinàcha-ar, ya hen anchi kachachayyawan way masapor epadchata agé hen layadta tumùchuwà way mantoray ah pegwana, hen ahentaguta way kaman hen wat chàyu way pasorot-o, tumùchuayu manlaychanta hen acharta.” 20 Yag agé hen anchi hemporo ya chuway sommongfat agé hen anchi larae way tùchu way mètoray an haén. Yag chàyu mangaliyén, “Tenongpar-o met amin agé hen manguwis hen aminay ganà cha nadchi, wat nokay ngata hen hen anchichay hemporo ya chuway kenakorang-o chillu.” 21 Yag anat ekat anà Israel. 29 Yag amin agé way tatagu Jesusén, “No laychém way mangamma way ammag manaynan hen fabréycha hen ustousto paat, im elao amin hen ya sosnodcha, chinàcha-archa, hen kok-owam yag inidchatno hen laona a-anàcha ya hen lorotacha gapo hen hen anchichay maid mafalinna, yag sommorotancha an haén, wat ammag an-aat umale way somorot an haén. chùchùar hen midchat an chicha no Wat ad uchu hen marmuwan hen hen anchi tenaynancha. Yag faén tot-oway kafinaknangno.” 22 Ngém hen agé yanggaychi te mètagucha agé nangngaran hen anchi larae an nadchi, an Apudyus ah ing-inggana. 30 Ngém ammag lommayaw way chan totokar te chuarcha hen anchichay kaman ammag faknang way térén. nan-angato ad uwan way anchag nafafa 23 Yachi yag anat ekat Jesus hen ah pegwana. Yag chuarcha agé hen anchichay pasorotnéén, “Tot-owa hen anchichay kaman nafafa ad uwan way antoy ifagà an chàyu way ammag anchag ngomato ah pegwana.” naligatay térén hen metapyan hen anchichay faknang hen mantorayan Hen ekaman Apudyus way Apudyus. 24 Ammag narakrakaat agé manlabfu hen tatagu hen homroan hen kafayu hen abfot Kasen nampani ah Jesus way hen chagum no hen metapyan hen 20 mangaliyén, “Hen mantorayan faknang hen mantorayan Apudyus.” Apudyus wat kaman hen anchi ihay 25 Yag anchag nahaang hen anchichay tagu way ammag chuar chi murana. pasorotna hen nangngarancha an Wat fummigat way i man-anap ah nadchi yag anchaat ekatén, “Wat no mèlabfu an hiya. 2 Angkay hiyachi yaha, ay nanggila ah wachay tatagu ah way wachacha hen inchahana, nètorag mahara-an.” 26 Finéfétég Jesus chicha an chicha way idchatna hen anchi way mangaliyén, “No an yanggay tatagu larabfuwan hen ihay ag-agaw yag hen mangamma hen mètaguwancha annaat epééy chicha way i man-amma.” an Apudyus wat ammag achi tot-owa 3 “Angkay nà-argaw yag kasen agé mafalin. Ngém no ah Apudyus hen émméy hen anchi cha um-umfunan mangamma, wat mafalin te maid achi hen tatagu yag innilana hen anchichay mafalin an hiya.” tapenay atàtàchég way maid chacha 27 Yachi yag nan-aleyat ah Pedro am-ammaan. 4 Yag annaat ifaga an way mangaliyén, “Apo chàni kaỳ way chicha way mangaliyén, ‘In-ayu agé anni met ammag tenaynan hen aminay mìyamma hen anchi murà wat idchat-o wachan chàni ah sommorotanni an hen ustoy labfuyu.’ Yag émméycha hea, wat ay magunggunaan-ani ngata.” tot-owa.” 28 Yag anat ekat Jesusén, “Tot-owa hen 5 “Angkay nanggawa, i kasen nan-ila antoy ifagà an chàyu way haén way ah tapen chi manlabfuwéna, yag umat Pangorowan hen Tatagu, no umchah agé hen fummatangan.” Mateo 20:6 46 Mateo 20:20

6 “Yag angkay hen fummatangan 14 Wat aranyu hen annay ustoy labfuyu ah attè, kasen agé émméy hen anchi ta homàyat-ayu, te ammag ah layad-o cha um-umfunan hen tatagu yag yanggay yag an-owat papchongon amin inchahana agé hen anchichay tapena hen labfuyu hen uray antochay anongoh way maid chacha am-ammaan. Yag way ummale. 15 Ay ammoh epawayu annaat ekat an chichéén, ‘Pakay lawa no yaha hen ekaman-o way an-ayug omen-enargaw way ammag mangastos hen pelak-o. Ono cha-ayu chan ufu-ufun way maid chayu omapar gapon nanga-asiyà an chicha.’ ” am-ammaan.’ 7 Yag sommongfatcha 16 Yachi yag inyanongoh Jesus way way mangaliyén, ‘Oo kagé te maid mangaliyén, “Wat hen anchichay umpay mèlabfuwanni.’ ‘Wat in-ayu kaman nafafa ad uwan, awni yag chicha kagé mìyamma hen anchichay chà hen nangato ah pegwana. Yag hen epa-amma,’ way ekat hen anchi chan anchichay kaman nangato ad uwan, anap ah man-amma.” awni yag chicha agé hen nafafa ah 8 “Angkay hiyachi way nadhém yag pegwana.” anat ifagan hen anchi nanginmura Hen kasen nangimfag-an hen anchi kapatasna way mangaliyén, Jesus hen matéyana ‘Ayagam hen anchichay nan-amma ta idchatno hen labfucha, yag ilugim way Mar. 10:32-34; Luc. 18:31-34 mangidchat hen labfun hen anchichay 17 Angkay hiyachi way cha mane-ed uchi inggana hen anchichay pés-éy cha Jesus way éméy ad Jerusalem, ummale hen figfigat.’ 9 Wat yachi, hen enayangana hen anchichay hemporo ya anchichay nanginlugi way nan-amma chuway pasorotna ta omanggaycha. Yag hen fummatangan ah attè, anchag hen chacha manaranan, imfagana an narabfuwan ah kaman hen labfun hen chicha way mangaliyén, 18 “Changrényu ihay ag-agaw. 10 Yag angkay hiyachi ngén hen antoy ifagà te hen antoy way inumchah hen marabfuwan hen ayantaaw ad Jerusalem ad uwanat anchichay pés-éy nan-amma hen yato hen manpapancha an haén figfigat, ekatcha ah hamhamàchéén way Pangorowan hen Tatagu. Yag awniyat chùchùar ménat hen labfucha. meporangà hen anchichay anap-apon Ngém faénat agé peet te ammag hen papachi ya hen anchichay siguchay napapchong amin. 11 Wat chachan cha mintudtuchu hen orchin way chicha ngangayutongot hen nangawatancha hen mangimfaga hen matéyà. 19 Yag hen labfucha yag anchaat manlili hen ana-at eporang hen anchichay faén anchi namparabfu way mangaliyén, Judio way manénséna ya manaphaprat 12 ‘Ammag ihay uras yanggay hen an haén, yag ana-at agé elansa hen nan-ammaan hen antochay anongoh koros ta matéyà. Ngém hen anchi petlon way ummale, yag pakay ammag hen ag-agaw, man-uchiyà chillu.” nepachong hen labfucha an chàni Hen chawat hen inan cha way ammag nififillag ah ihay ag-agaw Jaime an Juan an Jesus way nan-amma-amma.’ 13 Yachi yag sommongfat hen anchi nanginmura Mar. 10:35-45 yag ekatnan anchi ihéén, ‘Sonod-o, 20 Angkay hiyachi yag émméycha cha-an-o met lugiyén chàyu te yaha met an Jesus hen anchichay hen-ininna chillu hen enafunanyu ah labfuyu way way ahawan Zebedeo ya hen anchi larabfuwan chillu hen ihay ag-agaw. chuway a-anàna way pasorot Jesus. Mateo 20:21 47 Mateo 21:1

Yag nampalentomang ah inacha hen angkay mamfalinéna hen acharna henagong Jesus way mangimfaga hen ah kafafaan way kaman alepan hen anchi laychéna way chawatén. 21 Yachi anchichay tapena. 28 Te kaman an yag ekat Jesus an hiyéén, “Nokay haén way Pangorowan hen Tatagu, hen ifagam.” Yag annaat ifaga way iggayà ummale hen antoy lota way i mangaliyén, “Ay achi mafalin ta no mampatorong hen tatagu, te ummaliyà umchah hen mantorayam wat ilam way anà i tomorong an chicha. Ya paat ta hen antoy chuway a-anào hen ummaliyà agé way i matéy ah sobfot mìtùchu an hea way epatùchum hen hen fasor hen chuar way tatagu.” iha hen pachawananno ya hen iha ah Hen nanga-anan Jesus hen pachawigim.” 22 “Aẁ,” way ekat Jesus, finurag hen anchi chuway tagu “achiyu angkay ma-awatan hen annay chayu chawatén.” Yag annaat ifaga hen Mar. 10:46-52; Luc. 18:35-43 anchi chuway hen-agi way mangaliyén, 29 Angkay hiyachi way cha lomayaw “Ay mafalin way ma-anohanyu hen cha Jesus hen anchi fabréy ad Jerico, anchi ligat way kaman hen anchi anchag chuar hen anchichay tatagu ligat way mepachah an haén.” Yag way cha metnod. 30 Yag niyaphor agé ekatchéén, “Oo, ma-anohanni.” 23 Yag way wachacha hen chuway nabfurag anat ekat Jesus agéén, “Tot-owa way way tummutùchu hen penget hen ma-anohanyu cha nadchi te umchah anchi korsa way chacha engwa. Yag agé hen mapap-aligatanyu. Ngém faén angkay chengngarcha way ah Jesus chillu haén hen mampele no heno peet hen manlooh, anchaat ilugi way hen tumùchu ah pachawanan-o ya ah man-ongaw way mangaliyén, “Heay pachawigì, te ah Amay Apudyus hen ganà Are David, panga-asem paat ta nangensasagga hen hiyachiy tùchuwan ség-angam chàni.” 31 Yag hen anchichay ah para hen anchichay mangidchatana.” tatagu, anchag hi-i-ingar an chicha 24 Hen nangngaran hen anchichay way mangempaginang koma, ngém hemporo way tapen hen pasorot Jesus chachaat ekaskasen way mangèngaw hen anchi cha chawatén hen anchi way mangaliyén, “Heay ganà Are David, chuway hen-agi, ammag lommaweng panga-asem paat ta ség-angam chàni.” hen hamhamàcha an chicha. 25 Wat 32 Yachi yag entàchég Jesus yag ekatnan enamong Jesus chicha amin yag chichéén, “Nokay hen laychényu way annaat tugunun way mangaliyén, ammaà an chàyu.” 33 Yag anchaat “Innilataaw met hen ekaman hen ekatén, “Apo, ta makaila-ani koma.” anchichay anap-apo hen antoy lota, 34 Wat sinég-angan Jesus chicha yag wat anchag cha manchamancharén tenchàna hen matacha wat naka-anat hen anchichay chacha etorayan. Ya tot-owa hen finuragcha yag netnodcha umat agé hen anchichay o-okom, an hiya. chacha agé mancharén hen anchichay Hen anongoh way ayan ahentagucha. 26 Ngém chàyu, achi Jesus ad Jerusalem mafalinha ah ekamanyu te no wachay manlayad an chàyu way man-ap-apo, Mar. 11:1-11; Luc. masapor mamfalinéna hen acharna 19:28-40; Juan 12:12-19 ah katorongan hen anchichay tapena. Angkay hiyachi way cha 27 Yag no wacha agéy manlayad 21 homag-én cha Jesus ad way ngomato an chàyu, masapor Jerusalem way tég-angaycha umchah Mateo 21:2 48 Mateo 21:16 hen anchi fabréy way Betfage wat 11 Yag sommongfat hen anchichay entàchégcha hen pénad hen anchi nenetnod way mangaliyén, “Hiyato filig ad Olivo, yag hennag Jesus hen ah Jesus way profetan Apudyus way chuway pasorotna way mangaliyén, narpod Nazaret way ihay fabréy hen 2 “Epangpangoyu hen annay fabréy way provinsiyan hen Galilea.” chuchummangéntaaw wat ichahanyu Hen nangemparyawan Jesus hen hen ihay kafayu way netatàéd way anchichay chan elao ah Templo wacha hen ubfuna. Ùfachényu yag inyaliyu chichahto. 3 Yag mag-ay ta Mar. 11:15-19; Luc. wachay mangaliyén pakay ùfachényuha, 19:45-48; Juan 2:13-22 ifagayu way masapor hen ap-apo wat 12 Angkay hiyachi yag émméy man-eparufusna hen mangar-anyu.” ah Jesus hen fatawan hen anchi 4 Hen hiyachiy na-ammaan, Templo way faréy Apudyus yag annag na-ammaan ah tommot-owaan hen emparyaw amin hen anchichay chan anchi imfafaggan hen anchi profeta ad elàrao ya cha lomao ah michaton an namenghan hen nangaryanéén, hiya. Yag anna agég tenokang hen 5 “Ifagayu hen anchichay tatagu anchichay lamesa-an hen anchichay ad Jerusalem way manSion chan soksokat ah pelak ya umat agé way naway hen Arecha way hen tùchun hen anchichay chan elaoh empafafana hen acharna way karopate. 13 Yag annaat ekat an chicha ammag ubfun laway kafayu hen way mangaliyén, “Nesosorat hen nansakayana.” alen Apudyus way ekatnéén, ‘Hen 6 Angkay hiyachi yag émméycha faréy-o wat mausar ah manluwaruwan hen anchichay pasorot Jesus yag hen tatagu an haén.’ Yaha hen enammaancha amin hen imfagana imfagan Apudyus ngém chàyu, anyug an chicha. 7 Wat innaracha hen anchi namfalinén hen antoy faréyna ah chayu hen-ina way kafayu yag anchaat i manlokkowan hen ahentaguyu.” iyap-ap hen agwan hen lumfongcha hen 14 Angkay hiyachi yag émméy hen échégna yag nansakay ah Jesus. 8 Yag anchichay nan-abfurag ya nan-appelay ammag chuar hen anchichay tatagu way ah Templo way i mampàila an nenhaprà hen lumfongcha hen anchi Jesus, wat kena-anna hen sasaketcha. korsa way engwana ah manayawancha 15 Ngém hen anchichay anap-apon hen an hiya. Yag hen anchichay tapena, papachi ya hen anchichay siguchay incha sommongpat ah arumfanga ah cha mintudtuchu hen orchin, anchag ehapràcha hen korsa agé. 9 Wat amin ommaningarngar hen nangil-ancha hen anchichay cha mamangpango ya hen anchi chana ammaan way cha umunud, anchag heo-ongaw way kaskascha-aw, ya kaskasen hen mangaliyén, “Chayawéntaaw hen antoy nangngarancha hen cha èngaw hen ganà Are David. Chayawéntaaw hen anchichay ungunga ahchih Templo antoy ummale way narpon Apudyus. Ya way mangaliyén, “Chayawéntaaw hen chayawéntaaw hen anchi kangatowan antoy ganà David.” 16 Wat anchaat way Apudyus.” ifaga an Jesus way mangaliyén, “Ay 10 Angkay hiyachi way inumchah cha ammoh achim cha changrén hen Jesus ad Jerusalem, anchag na-ateb-ar annay cha èngaw hen annachay hen amin anchichay tatagu yag ungunga.” “Chachangrê met,” way ekatchéén, “Heno man paat ah naha.” ekat Jesus. Yag annaat ekat agéén, Mateo 21:17 49 Mateo 21:27

“Ay ammoh iggayyu faséén hen anchi Hen namistigarancha nesosorat way alen Apudyus way hen karébféngan Jesus ekatnéén, ‘Tinudtuchuwan Apudyus hen anchichay ungunga way manginchayaw Mar. 11:27-33; Luc. 20:1-8 an hiya hen anchi nènong paat.’ ” 23 Angkay hiyachi way namfangad 17 Yachi way enalen Jesuschi yag ah Jesus ah Templo yag inlugina annag tenaynan chicha way lommayaw way mantudtuchu. Yag hen chana ad Jerusalem yag émméy ad Betania mantudtuchuwan, hinénggépcha agé way i ummiyan ahchi. hen anchichay anap-apon hen pachi ya hen anchichay anam-ama way ponò Hen nàrongan hen anchi hen Judio, yag émméycha an Jesus way away way maid fungana i mamistigar an hiya way mangaliyén, Mar. 11:12-14, 20-24 “Henon pam i ammaan hen annay 18 Angkay nafigat way chachan cham ammaan. Yag heno ay paat hen fangad ad Jerusalem, chan henaang nangidchat hen karébféngam way ah Jesus. 19 Yag yachi way innilana mangammahna.” 24 Yag senongfatan hen ihay away way ekatchéén fig hen Jesus chicha way mangaliyén, “Wacha penget hen charan yag inna innila no unna hen hanhanà an chàyu yag wachay fungana. Yag ammag maid te no masongfatanyu wat ifagà agé an an yanggay tangréb chi tufuna. Yag chàyu no heno hen nangidchat hen annaat iyaryan hen anchi away way antoy karébféngà way mangamma hen mangaliyén, “Achia kasen mamub-unga antochay chà ammaan.” 25 Yag annaat ah ing-inggana, yag ammag nàrongat ekatén, “Heno ngarud hen nangidchat agé hen anchi away.” hen karébféngan Juan way mamfunyag. 20 Hen anchichay pasorotna, anchag Ay ah Apudyus ono tatagu.” Yag nahahaang hen nangil-ancha hen anchi chacha mahalifunuwan hen tapena way na-ammaan yag anchaat ekatén, “Ané, man-ahetennopà te ekatchéén, “No pakay ammag pegachi yag nàrongat ekattaawén ah Apudyus hen nangidchat hen annay away.” 21 Yag ekat Jesusén, hen karébféngan Juan, awniyat “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu ifagan Jesus agé an chitaaw no pakay way no ah Apudyus yanggay hen iggaytaaw agé afuroton hen imfagan manokchunyu way achiayu chan Juan. 26 Waman no ekattaaw agéén chuwachuwa, wat mafalin ammaanyu an yanggay tatagu hen nangidchat agé hen changan antoy enammaà hen hen karébféngan Juan, aggaégyat agé antoy awayanto. Ya faén yanggay agéha ah wachay ammaan hen antochay te uray agé anyug ifaga hen anchi filig tatagu an chitaaw, te afurotoncha amin way marabten yag nepetlà ah fayfay, way tot-oway profetan Apudyus ah wat ma-ammaan tot-owa. 22 Te no Juananchi.” 27 Wat anchag senongfatan anyu yanggay ammag manokchun ah ah Jesus way mangaliyén, “Tawwan Apudyusat, idchatna an chàyu hen amin te maid innilani.” “Wat no yaha,” way way chawatényu.” ekat Jesus, “achì agé ifaga an chàyu no heno hen nangidchat hen karébféngà way mangamma hen antochay chà ammaan.” Mateo 21:28 50 Mateo 21:40

Maid sérfin hen mangafunan Hen nempaniyan Jesus hen no achi ammaan anchichay anap-apo ah chan afang hen lota 28 Yachi yag anat mampani ah Jesus an chicha way mangaliyén, “Nokay Mar. 12:1-12; Luc. 20:9-18; 1 Ped. 2:6-8 hen manmàyu an natto. Wachan ihay 33 “Changrényu ngén hen antoy kasen am-ama way chuwa hen anàna way paniyê,” way ekat Jesus. “Wachan ihay lenarae. Yag yachi, imfagana hen anchi tagu way minur-ana hen lotana ah pango way mangaliyén, ‘Anào, in-a greps way mafayah hen fungana. Yachi ta homepot-a ad uwan.’ 29 Gapo ah yag enaradna hen anchi minurana achi ma-, ekatnéén, ‘Innà angkay yag anat agé mampatoktok ah fato éméy.’ Ngém angkay na-awni way ah manlechehana hen fungana. Yag nanhamahamà, namfafawi yag émméy annaat agé epa-amma hen akayyang chillu. 30 Yachi yag émméy agé hen way paranha ah iggawan hen anchichay anchi am-ama way i nangimfaga hen mangguwarcha. Yachi yag annaat anchi enawchina ta éméy agé homepot. epa-afang ah safaliy tatagu yag Yag ekat hen anchi enawchiyén, lommayaw way i namfiyahi ah safaliy ‘Oo kay Ama, éméyà.’ Ngém ammag lota.” iggay émméy.” 31 Yachi yag anat ekat 34 “Angkay inumchah hen tempon Jesusén, “Henokay an cha nadchi way hen mamungaan hen anchi inmurana, chuwa hen nangamma hen laychén hen hennagna hen tapen hen alepanna ta anchi amacha.” Yag sommongfatcha icha aran hen penakafingayna. 35 Ngém way mangaliyén, “Hen anchi pango hen anchichay cha mangafang, anchag kagé.” Yag anat lawrawagén Jesus chinpap hen anchichay alepan yag an chicha way mangaliyén, “Tot-owa penagohcha hen iha, yag pinchitcha agé hen antoy ifagà an chàyu way hen hen iha, yag anchaat agé funfunto-on anchichay lawengay tatagu way kaman hen anchi iha. 36 Ngém uray, kasen hen anchichay cha mangam-among chillu hennag hen anchi nangenlota hen furor ya hen anchichay fufae hen chùchùar way alepanna no hen way cha menlao ah acharna, wat anchi pés-éyna. Yag ammag pachongna mamangpangocha no chàyu way chillu hen enkamancha an chicha. mètape hen mantorayan Apudyus. 32 Te 37 Angkay hen anongohna, annaat chàyu, ummale ah Juan way chan hénagén hen anchi mismoy anàna te funfunyag way mangintudtuchu hen ekatnah hamhamànéén, ‘Ta éhéd yag ustoy ekamanyu ta mifilang-ayu ah ifiincha hiya te anào paat tot-owa.’ ammayay tatagu, ngém anyug iggay 38 Ngém angkay innilan hen anchichay enafurot hiya. Waman hen anchichay cha mangafang way hen anchi anànaaat manga-akaw way cha mangam-among hen naway, anchaat mantatagépfar way hen furor ya hen anchichay fufae mangaliyén, ‘Ayé, annayan hen anchi way cha menlao hen acharcha, wat ustoy mangentawid hen antoy lotaanto enafurotcha hiya. Yag kaskasen agé te wat antaawat pédtén ta chitaaw hen uray no enlasinyu hen namfalewancha, mangen-awa.’ 39 Wat chinpapcha anyug iggay chillu fab-alewan hen tot-owa hen anchi anàna yag inilhincha hamhamàyu ah omafurotanyu.” hen anchi arad way i mamchit.” 40 “Wat ad uwan,” way ekat Jesus an chicha, “nokay hen hamhamàyu way Mateo 21:41 51 Mateo 22:9 ammaan hen anchi nangenlota hen Hen anchichay maid anchichay cha mangafang no homàyat.” namnamana way metape 41 Yag sommongfatcha way mangaliyén, hen mantorayan Apudyus “Anna yanggay ammag pédtén hen anchichay cha mangafang te anchag Luc. 14:15-24 lawengay térén, yag annaat epa-afang Kasen nampanih Jesus hen hen nalimpiyu way tatagu way 22 nanudtuchuwana hen anchichay mangidchat hen ustoy penakafingayna.” tatagu, ekatnéén, 2 “Hen mepaniyan hen 42 Yag anat ekat Jesus an chicha agéén, mantorayan Apudyus wat kaman hen “Wat ay ammoh iggayyu faséén hen anchi ihay Are way nangensasaggana anchi nesosorat way alen Apudyus way hen anchi lagsak way mankasaran ekatnéén, hen anàna. 3 Angkay hiyachi way ‘Hen anchi fato way enachin hen nesagana hen egad, hennagna hen anchichay chan sà-ad ah faréy anchichay alepanna way i mangayag way ekatchéén maid sérfina, wat hen anchichay tatagu way loohna ammag yachiyat agé hen anchi ini-imfitar. Ngém hen anchichay kapatpatigan way mepégnad. Ah naimfitar, anchag achi peet éméy. 4 Wat Apudyus hen nangamman natto, annaat kasen hénagén hen anchichay yag ammag kahahaang tot-owa.’ tapen hen alepanna way mangaliyén, ” ‘Inyu kasen ifaga hen anchichay 43 Entoroy Jesus way mangaliyén, “Wat looh-o ini-imfitar way napaparte hen tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way anchichay faka ya hen tatanabfa way faén angkay chàyu way Judio hen ubfu, yag nesasaggana amin hen egad etorayan Apudyus te eh-atna chàyu wat umalechaat koma way mèkasar.’ hen anchichay safaliy tatagu way 5 Ngém hen anchichay naimfitar way cha mangafurot hen laychéna. 44 Yag tatagu, anchag hentot-orangén hen hen anchi fatowanchi agé, no wachay cha ifagan hen anchichay alepan. Yag màchég an hiyaat ammag mapmaptén. chachaat éméy ah ay-ayancha way hen Ngém no hen anchi fato agé hen tapena, icha homepot, ya hen tapena, meposet hen ihay tagu, wat ammag éméycha agé man-amma hen chacha matampò way kaman chapor.” am-ammaan. 6 Yag anat hen tapena agé, 45 Yachi way chengngar hen anchaat agég chinpap hen anchichay anchichay anap-apon hen papachi ya alepan way maid achicha enammaan an hen anchichay Fariseo hen anchichay chicha yag anchaat pédtén.” empanin Jesus, wat na-awatancha 7 “Angkay hiyachi way chengngar way chicha hen chana paniyén. 46 Yag Are hen anchi nekaman, ammag anchag laychén paat way manelew ommaningarngar way térén yag annaat an hiya hen hiyachi, ngém iggaycha hénagén hen anchichay sorchachuna chillu gapo ta iyégyatcha hen anchichay way incha pinchit hen anchichay chuaray tatagu, te hen anchichay pommatéy yag anchaat po-oran hen tatagu, afurotoncha way profetan anchi fabréycha. 8 Yachi yag anat ifagan Apudyus ah Jesus. Are hen anchichay tapenay alepanna way mangaliyén, ‘Nesasaggana hen aminay egad hen antoy lagsak, ngém hen annachay looh-o inimfitar, achicha karébféngan way mèlagsak. 9 Wat Mateo 22:10 52 Mateo 22:25

éméy-ayu hen anchichay korsa yag tot-owa way laychén paat Apudyus aminay tatagu way ilanyu, ayaganyu way ma-ammaan, ya annog achi agé chicha amin way umaley mèlagsak.’ iyég-égyat hen uray heno way aryén hen 10 Yachi yag émméycha tot-owa hen tagu an hea te ammag maid wahigém anchichay alepanna hen kakorsakorsa, way uray hen nan-asa-achan. 17 Wat yag aminay tatagu way inchahancha, ifagam kaỳ no heno hen manmanmàno enayagancha amin way uray hen an natto, no ay achitaaw ngata cha anchichay laweng ya ammay, wat labsengén hen orchintaaw way Judio no napno hen faréy Are ah i mèkasar.” fayachantaaw hen furor hen anchi Are 11 “Angkay hiyachi way émméy ah ad Roma.” 18 Ngém ah Jesus, enlasinna Are way i mangila hen anchichay chillu hen kenasilibcha yag annaat tatagu way na-among, yag nanmatanaat ekatén, “Chàyu way senang a-afurot, agé hen ihay tagu way annag iggay pakay pachasényu way manlokop an inlumfong hen ustoy lumfong way para haén. 19 Ilà kayya hen annay pelak way hen kasar. 12 Yag anat éméy an hiya mifayad ah furor.” Yag empàilacha hen way mangaliyén, ‘Ayong hea, henon ihay pelak. 20 Yag ekat Jesusén, “Nokay pa-a umalehto way mèkasar yag an-ag hen antoy nepepetchor an natto yag iggay nanlumfong ah lumfong para nokay agé hen nangenngachan hen hen kasar.’ Yag ammag chan tomtomaà antoy nesosorat.” 21 “Hen anchi Are ad hen taguwanchi way maid elasonna. Roma,” way ekatcha. Yag anat ekat 13 Yag anat ifagan Are hen anchichay Jesus agéén, “Wat no yaha way hen Are alepanna way mangaliyén, ‘Faruchunyu hen nangen-awa, idchatyu kagé an hiya hen antoy taguwanto yag sértényu hen para an hiya. Ngém ilanyu agé ta hen farud hen limana ya he-ena yag idchatyu an Apudyus amin hen para entap-aryu ah chara way ammag agé an hiya.” 22 Hen nangngarancha ngéngét, ta ahchi hen mankelaana way an nadchi, anchag naleletag yag magénén manngangalitféna hen fub-ana lommayawcha way nanaynan hiya. ah kaligatna.’ ” Hen mepanggép hen 14 Yachi yag henalenonot Jesus way man-uchiyan hen natéy mangaliyén, “Anchag chuar tot-owa hen naimfitar ngém otonna hen mapele.” Mar. 12:18-27; Luc. 20:27-40 23 Angkay hen hiyachi agé way Hen mangil-ancha no mèfat ah ag-agaw, émméycha hen anchichay Jesus mepanggép hen furor Judio way Saduceo an Jesus way Mar. 12:13-17; Luc. 20:20-26 chicha hen achi mangafurot way kasen 15 Angkay hiyachi yag anchag man-uchi hen natéy. Yag imfagacha way lommayaw hen anchichay Fariseo way mangaliyén, 24 “Apo, hen intudtuchun incha mantetennopà ah ekamancha way Moses ad namenghan, ekatnéén no manlokop koma an Jesus ta wachay ommahawa hen ihay larae yag natéy manginchérémancha an hiya. 16 Wat way maid anàna, masapor ahaw-én hen enkamancha, hennagcha hen tapen hen sonodna hen anchi nafaro ta hen pasorotcha ya tapen hen anchichay umanàcha koma ah kaman penaka-anà ifan Are Herod ta incha ifaga an Jesus hen anchi natéyanchi way sonodna. way mangaliyén, “Apo, innilani way 25 Wat hanhanannito an hea, te ad maid tot-owa kétkétémno way tagu, namenghan, wachacha anohto hen ya cham agé itudtuchu hen anchi pituy larae way masosnod. Yag angkay Mateo 22:26 53 Mateo 22:44 nangahawa hen anchi pango, cha-ancha wat anchaat ammag mantetepon way umanà yag natéy. Yag gapo ta maid éméy an Jesus. 35 Yag hen iha an chicha anàcha, enahawan hen anchi metéb way ihay cha mintudtuchu hen orchin hen anchi nafarowanchi. 26 Ngém yachi Moses, penachasna way manlokop agé hen nepasamak an hiya. Yag umat an Jesus way mangaliyén, 36 “Apo, agé hen anchi ma-atlo inggana hen nokay ngata hen anchi kapatpatigan anchi enawchi way ma-apitu way maid paat way orchintaaw.” 37 Senongfatan ummanà an chicha yag natéycha amin. Jesus hiya way mangaliyén, “Masapor 27 Yag hen ommanongoh, natéy agé hen laychényu ah Apudyus ah patinggan fufaeyanchi. 28 Wat hen man-uchiyan hen aminay hamhamàyu ya ah aminay hen tatagu ah pegwana te ekatyuwén a-ammayu ya ah aminay kenaraengyu. man-uchicha, nokay ngarud hen ustoy 38 Yato hen anchi kangatowanay orchin mangen-ahawa hen fufaeyanchi nò, te Apudyus way kapatpatigan. 39 Ya hen amincha met way pitu wat enahawacha metéb, kaman agé te ekatnéén masapor amin hiya.” laychényu hen ahentaguyu kaman hen 29 Senongfatan Jesus chicha way manlaychanyu hen acharyu. 40 Chichato mangaliyén, “Oo a, ngém an-ayug way chuway orchin Apudyus, enahapna nèfat way térén ya korang hen innilayu amin hen anchichay orchin way mepanggép hen anchi nesosorat ensorat Moses ya hen intudtuchun hen way alen Apudyus ya achiyu agé anchichay profeta.” ma-awatan hen mannakafalinna. 30 Te Heno hen anchi empalen hen man-uchiyan hen nan-atéy, maid Apudyus way mantoray angkay man-ah-ahawa te kamancha hen anchichay anghel Apudyus ad Mar. 12:35-37; Luc. 20:41-44 uchu. 31 Yag hen mepanggép hen 41 Angkay hiyachi way man-uchiyan hen natéy, ay ammoh na-a-amongcha chillu hen anchichay iggayyu faséén hen anchi nesosorat Fariseo, nansarudsud ah Jesus an way alen Apudyus an chàyu way chicha way mangaliyén, 42 “Nokay ekatnéén, 32 ‘Haén ah Apudyus way cha hen manmàyu mepanggép hen anchi chayawén cha Abraham an cha Isaac empopostan Apudyus way epalena way yah Jacob,’ way hen laychén nahhay Cristu no nokay hen nangingganà an aryénat uray nan-atéycha cha Abraham hiya.” Yag ekatcha way sommongfatén, hen hiyachiy tempo, é-éttégcha chillu “Ah Cristu wat hiya hen ganà Are way natattagu ad uchu, te pakay David.” 43 “Oo a, ngém no yaha,” way wachacha ad uwan way cha manayaw ekat agé Jesus, “pakay agé imfagan an Apudyus nò.” 33 Hen nangngaran Are David way ah Cristuwat hiya agé hen anchichay chuaray na-a-among way hen Ap-apona nò. Te hen enalen David tatagu an nadchi, anchag nahahaang way empahmà hen Espiritun Apudyus, way manmanmà hen chana itudtuchu. ekatnéén, 44 ‘Ah Apudyus way Ap-apo, Hen anchi kapatpatigan imfagana hen anchi ap-apò way way orchin Apudyus mangaliyén, Tumùchua hen Mar. 12:28-34; Luc. 10:27 antoy pachawanan-o ingganah 34 Angkay hiyachi way chengngar epa-afào an hea hen anchichay hen anchichay Fariseo way ancha peet aminay kafusorno.’ ” ammag nasokok hen anchichay Saduceo Mateo 22:45 54 Mateo 23:14

45 Entoroy Jesus way mangaliyén, “Wat ya chicha agé paat hen i tumùchu hen no yaha way uray ah Are Davichén anchichay am-ammay way tùchu hen enawagana hen anchi umale way chacha ma-am-amongan. 7 Yag no ay mantoray ah ap-apona, wat nokay éméycha agé hen cha um-umfunan hen agé hen ekamanna way hiya hen tatagu, ammay no rispituwén paat agé mangingganà hen anchi ap-apo nò.” hen tatagu chicha, ya ammay agé paat 46 Yag ammag maid poros makasongfat no ma-awagancha ah Apo. 8 Yaha hen an Jesus. Wat nanepod hen hiyachi, wachan chicha. Ngém chàyu, achiyu maid makatorod way kasen mamachas parufusun way ma-awagan-ayu ah Apo, way manlokop an hiya. te napapchong-ayu way masosnod ya an ihà-an yanggay chillu hen apoyu Ar-arwachan hen anchichay cha te anggayà. 9 Ya achiyu agég cha mangempàpàila hen afurotna awagan hen an lawag tatagu hen Mar. 12:38-39; Luc. 11:43-46; 20:45-46 antoy lota ah amayu, te an ihà-an Angkay hiyachi yag imfagan yanggay chillu hen amataaw way hiyah 23 Jesus hen anchichay chuaray Apudyus ad uchu. 10 Ya achiyu agé tatagu ya hen anchichay pasorotna parufusun way ma-awagan-ayu ah way mangaliyén, 2 “Hen anchichay ap-apo, te haén yanggay hen Ap-apoyu siguchay cha mintudtuchu hen orchin way haén hen anchi empopostan Moses ya hen anchichay Fariseo, chicha Apudyus way ummaley mantoray. hen napiyar way mangintudtuchu hen 11 Ya hen anchi kangatowan an chàyu, anchichay orchin Apudyus way ensorat masapor hiya agé hen katorongan Moses. 3 Wat masapor afurotonyu hen tapena. 12 Ya heno way tagu agé way mangamma hen aminay chacha way mangempangato hen acharnaat itudtuchu, ngém achiyu paat cha epafafan Apudyus hiya. Waman hen torachén hen a-ammacha te anchag anchi tagu way mangempafafa hen achi ammaan hen anchi chacha acharna wat pangatowén Apudyus itudtuchu. 4 Yag ancha agég cha hiya.” sorsorfatan hen orchin yag anchaat Hen nangenlawagan Jesus epapelet hen tatagu way somorot an hen kenaraweng hen cha nadchi. Ngém ammag maid agé anchichay senang a-afurot etorongcha hen anchichay tatagu way cha manorot. Te kaman paat chacha Mar. 12:40; Luc. 11:39-51; 20:47 epakarga hen ammag chinaghén way 13 “An-ayug ka-ase, chàyu way karga hen tatagu, ngém anchag achi siguchay cha mintudtuchu hen orchin paat fumnéh. 5 Yag aminay chacha Moses ya chàyu agé way Fariseo, te ammaanat, ammaancha yanggay ah an-ayug senang a-afurot way anyug cha mangempàpàil-ancha hen tatagu ah sellaan peet hen metapyan hen tatagu machayawancha, te ancha agég cha hen mantorayan Apudyus, yag gapo hen pachakarén hen anchi mangi-iggaancha anchi achiyu ketapyan yag chayuwat hen anchi nesosorat way alen Apudyus agé lengalengén hen anchichay chan way chacha ifédféd ah etongcha ya hen anap ah ketapyana.” tàraycha. Ya chacha agé pa-anchuwén 14 “An-ayu lawag ka-ase, chàyu hen paraypay hen panchilengcha. 6 Ya way siguchay cha mintudtuchu hen ancha agég laylaychén way chicha paat orchin ya chàyu agé way Fariseo way hen machayaw hen heno way lagsak, an-ayug senang a-afurot. Te pakay Mateo 23:15 55 Mateo 23:24 chayu saoron hen anchichay faro tot-owa ammag nabfurag way maid way anyug cha aran hen kok-owacha, innilayu, te ay ammoh napatpateg yag ah mangempàpàil-anyu ah hen anchi cha michaton no hen kena-ammayyu, chayu anchuanchuwén anchi chana mepatpatngan way hen manluwaruwanyu. Wat gapon nanaém hen na-apudyusan nadchi. yaha, ammag kaskasen hen manusaan 20 Wat hen ifagà an chàyu, henoy Apudyus an chàyu.” tagu way mangensapata hen anchi 15 “An-ayug ka-ase, chàyu way cha mepatpatngan hen michaton siguchay cha mintudtuchu hen orchin an Apudyusat ma-awatanyu way ya chàyu agé way Fariseo way faén yanggaychi hen ensapatana, te an-ayug senang a-afurot. Te magénén henaémna agé hen aminay nepapattang ginchangyu hen chakaray fayfay yag an nadchi. 21 Ya umat agé hen anchi ginégga-ayyu hen chakaray lota ah Templo way faréy Apudyus, no mangawisanyu ah uray ihà-anay yachi hen esapatan hen tatagu, wat pasorotyu. Yag angkay enawisyu, ma-awatanyu agé way faén yanggay enammaanyu hiya ah am-améd no hen anchi Templo hen chana esapata te chàyu ta kaskasen agé hen kachusaana henaémna agé ah Apudyus paat way no hen kachusaanyu.” ini-inggaw an nadchi. 22 Pachongna 16 “An-ayu ammag ka-ase, te agé hen uray heno way tagu way kaman-ayu nabfurag way maid innilayu mangensapata ad uchu, te annag yag chayuwat agé tudtuchuwan hen henaém agé hen mantorayan Apudyus anchichay maid agé innilana. Kaman ya anat agé ah Apudyus paat way chan hen anchi chayu itudtuchu way no toray ahchi.” mag-ay hen anchi Templo hen esapatan 23 “An-ayug ka-ase, chàyu way hen anchi mansapata, wat yasa no siguchay cha mintudtuchu hen orchin achina ammaan hen imfagana te achi ya chàyu agé way Fariseo way an-ayug ano chillu makafasor. Ngém ekatyuwén senang a-afurot. Te ammag maid no mag-ay hen anchi faletò paat lawrawhanyu hen anchichay faén way ininggaw hen anchi Templo hen napateg way liglamenton hen orchin, esapatana, masapor yanggay ammaana kaman hen anchi chayu mangidchatan way ammaan te fasorna ano no achina. hen pagkaporon hen uray lawa hen 17 An-ayu tot-owa ammag nawéngwéng anchichay charoh way omenparamnaw way nabfurag, te nokay hen napatpateg, hen missa. Achiyu lawrawhan chachi, hen anchi faletò ono hen anchi Templo ngém chayuwat agé iwalin hen way nanaém hen anchi faletò ta anchichay napateg paat way inyurchin ma-apudyusan.” Apudyus way masapor malilimpiyu hen 18 “Ya chayu itudtuchu agé way no a-ammayu ya masapor ség-anganyu mag-ay hen anchi cha mepatpatngan hen ifayu ya masapor agé matalek-ayu hen michaton an Apudyus hen esapatan way tatagu. Chichato hen masapor hen anchi mansapata, wat yasa no ammaanyu koma way uray achiyu agé achina ammaan hen empostana te lawhan hen annachay tapena.” achi ano chillu makafasor. Ngém 24 “An-ayu tot-owa ammag kaman mag-ay ta hen anchi cha michaton nabfurag yag chayuwat agé iwichén paat hen esapatana, masapor yanggay hen tapena. Anyug cha iyam-amma ammaana way ammaan te fasorna paat way mangamma hen anchichay ano agé no achina. 19 Wat an-ayu kafafaan way orchin ngém an-ayug Mateo 23:25 56 Mateo 23:37 natorod way manmaid hen anchichay peet tot-owa epudnu way ganà chàyu napatpateg paat.” hen anchichay namchit hen anchichay 25 “An-ayu ammag ka-ase, chàyu way profeta ad namenghan. 32 Wat ayéat kaỳ siguchay cha mintudtuchu hen orchin lopasényuwat hen anchi looh inlugin ya chàyu agé way Fariseo way an-ayug hen anchichay anap-oyu. 33 An-ayug senang a-afurot. Te hen miyaligana, kaman tot-owa farakkan way kaman anyug chachallosan hen mamàila way tenatawidyu hen ammag pahig achar hen tasayu ya hen pengganyu, laweng. Wat ay ammoh ekatyuwén ngém ad char-ém way achi maila, mailisiyanyu hen ketap-aranyu ad ammag aggarémha way kaman yachi imférno. 34 Ifafaggà an chàyu hen hen chayu manlugiyan hen tapena ya ammaanyu, te wachacha hen epalè hen chayu mangamgaman hen egad. an chàyu way profeta ya nan-araeng 26 An-ayu tot-owag kaman nabfurag, way tatagu ya anat agé hen anchichay chàyu way Fariseo. Wat masapor manudtuchu an chàyu. Ngém awniyat charosanyu unna hen annay aggarémha anyug pédtén angkay hen tapena ya way achi maila wat kapeletan way ekorosyu hen tapena, yag pagohonyu ma-ahap agé hen anchi mamàila way hen tapena hen chayu ma-am-amongan, nacharos.” yag unu-unuchunyu chicha agé ah heno 27 “An-ayu ammag ka-ase, chàyu way fabréy way omawichancha. 35 Wat way siguchay cha mintudtuchu hen hen halenonot hen hiyatoy ammaanyu, orchin ya chàyu agé way Fariseo chuséén Apudyus chàyu ta chàyu hen way an-ayug senang a-afurot. Te hen mangara hen chusan hen napchitan ihay miyaliganyu, an-ayug kaman amin hen anchichay tatagu way napepentoran way lufù way ah maid karébféngana way mapchit way mangilan hen tataguwat fub-urùan. manepod hen namchitancha hen anchi Ngém ah katot-owana, ammag nanapno ustoy tagu way Abel inggana hen anchi ad char-ém ah aggarémha way tongar profeta way Zacarias way anà Barakias ya chérang chi natéy. 28 Wat yachi way napchit hen namfattanan hen hen pachongyu, te ah sangwanan hen Templo ya hen anchi cha mepatpatngan tataguwat am-ammay-ayu, ngém ah hen michaton an Apudyus. 36 Tot-owa hehemmàyuwat ammag pahig kétém ya hen antoy ifagà way chàyu way tatagu laweng.” way cha matagu ad uwan, chàyu angkay 29 “An-ayug ka-ase, chàyu way hen mangenkaro hen chusan hen amin siguchay cha mintudtuchu hen orchin cha nadchi way na-ammaan.” ya chàyu agé way Fariseo way an-ayug Hen hamhamà Jesus hen senang a-afurot. Te a-anammay anchichay iJerusalem tot-owa eman hen anchichay lufù way enammaanyu para hen anchichay Luc. 11:34-35 tongar hen profeta way napchit ad 37 Angkay hiyachi way hemhemmà namenghan, ya enar-arkosanyu agé Jesus hen a-amman hen anchichay hen lufù hen anchichay anammay iJerusalem, annaat ekatén, “Ani lawa way tatagu. 30 Yag ekatyu agé way chàyu way iJerusalem, ammag sigab mangaliyén, ‘Non an-ayu wà-acha hen hen hamhamào an chàyu, chàyu hen natatagguwan hen anchichay profetaat namchit hen anchichay profeta ya iggay-ayu nì-ipchit hen namchitan hen chàyu hen namuntofuntò hen anchichay anap-oyu an chicha.’ 31 Wat chayu hennag Apudyus way manudtuchu Mateo 23:38 57 Mateo 24:14 an chàyu. Hen laychê koma, an-og marokop, 5 te fùnagcha angkay hen hahallimunan yanggay chàyu way chuaray tatagu way ammag mangaliyén kaman hen anchi cha ekaman hen manò chicha ano agé hen hennag Apudyus way manaufu hen a-anàna, ngém anyug way mantoray, wat ammag chuar a-adchiyén. 38 Wat ad uwan, an-ayug tot-owa hen lokoponcha. 6 Yag awniyat egad way ammag maid manalimun changrényu agé hen a-anihéb hen gufat, an chàyu. 39 Yag manepod ad uwan, ya chamagényu agé hen anchichay maid kasen mangil-il-anyu an haén chan aheginnufat hen anachawwéy way ingganah pegwana way yachi hen lota. Ngém achiayu kay cha émégyat mangaryanyuwén, ‘Chayawéntaaw hen te masapor chillu ma-ammaan chachi, annay ummale way narpon Apudyus.’ ” ngém cha-an chillu hen anongoh chi ag-agaw. 7 Te hen mekaman wat Hen machachaelan hen anchi Templo man-aheginnufatcha hen chan totoray Mar. 13:1-2; Luc. 21:5-6 hen antoy lota. Ya hen ihay lota, Angkay hiyachi way ginumhad gufaténa agé hen henlomota. Yag maid 24 ah Jesus hen anchi Templo, agé achina manlunigan ya umchah hen hinib-at hen anchichay pasorotna pararo way fitel. 8 Ngém an yanggay hiya yag inlugicha way mangale lugrugin hen ligat amin cha natto way hen ka-ammay hen anchi Templo ya kaman hen anchi pés-éy émtéfan hen hen anchichay hengehengena. 2 “Oo, anchi cha umanà.” mamàila tot-owa hen ka-ammay hen 9 “Ya ammag agorgoran chàyu hen annay Templo,” way ekat Jesus. “Ngém tatagu hen antoy lota gapon afurotyu an tot-owa hen antoy ifagà an chàyu haén, wat telewén chàyu ya pap-aligatén way umchah hen anchi ag-agaw way chàyu way tapena ya pédtén chàyu agé ammag meorob amin chaha, wat maid way tapena. 10 Wat gapo hen hiyachi, mehàhàfa ah uray anchi natentenor-og chuarcha tot-owa hen mangentagay hen way fato te ammag miwakas amin.” afurotcha. Wat man-ahetennocharcha hen tatagu yag man-aheginnuracha. Hen ligat way mepasamak 11 Yag fùnagcha agé hen chuaray senang ah tapen chi ag-agaw poprofeta way manlokop hen chuar Mar. 13:3-13; Luc. 21:7-19 way tatagu. 12 Yag gapo ta omam-améd 3 Angkay hiyachi way tummutùchu hen laweng way ma-ammaan hen antoy ah Jesus hen anchi filig way Olivo, lota wat kachùran hen tatagu, ammag ommanggaycha hen anchichay matarà hen layadcha hen ifacha. pasorotna way émméy an hiya, yag 13 Ngém hen anchi mangempapate anchaat hanhanan way mangaliyén, hen afurotna ingganah anongohnaat “Ay achi mafalin ta ifagam man paat mahara-an yag nì-iggaw an Apudyus. an chàni no kamana hen umchahan 14 Yag hen anchi ammayay chamag hen anchi imfagam ad annad, yag heno mepanggép hen mantorayan Apudyus, agé hen sinyar hen kasenno umaliyan wat mepagngar hen aminay karotarota ya hen sinyar agé hen anongoh chi ah mangammuwan hen egachay ag-agaw.” 4 Sommongfat ah Jesus katagutagu yag anat umchah hen anchi way mangaliyén, “An-ayu yanggay anongoh chi egad.” ammag man-ar-arwad ta achiayu Mateo 24:15 58 Mateo 24:30

antoyan hen anchi hennag Apudyus Hen fùnagan hen way mantoray,’ ono ekatchéén, ‘Ayé, anchi aggaégyatay térén anchayan ahchi,’ wat achiyu ammag Mar. 13:14-23; Luc. 21:20-24 cha afuroton. 24 Te fùnagcha angkay 15 Entoroy Jesus way mangaliyén, hen senang Cicristu ya senang poprofeta “Wacha agé hen imfagan hen anchi way mangaliyén chicha ano hen piniyar profeta way Daniel ad namenghan Apudyus. Yag chicha, kafaelancha way fùnag hen ammag aggaégyatay way ammag mangamma hen chuar térén. Chàyu way mamasan natto, way kaskascha-aw ya sinyar way ma-awatanyu koma hen laychénay omempahaang ah manlokopancha hen aryén. Yag no ilanyu hiya way inggaw tatagu ta non an mafalin, lokoponcha hen anchi maid poros karébféngan hen uray anchichay penepelen hen tatagu way inggaw te ah Apudyus Apudyus. 25 Wat hamham-ényu ngén, te yanggay koma, 16 no ilanyuchi, an-ayug hen nangimfagaà amin an cha natto an omawid way i mantaro ah filig, chàyu chàyu ya anat ma-ammaan, ta achiayu way iJudea. 17 Ya hen anchichay koma marokop.” niyaphor way wachah chara hen yachiy 26 “Yag mag-ay ta wachay mangalen uras, achicha koma hamham-én way chàyuwén, Wacha ano ah tanap hen hénggép way i mangara ah uray heno anchi penelen Apudyus way mantoray, way alekaméncha, te masapor anchag achiayuwat ammag cha éméy way omawid yanggay. 18 Yag umat agé hen i mangila. Ya no ekatchéén wacha anchichay niyaphor way hommepot, ano ah fabréy way cha-an mampàila, ammag maid agé hamham-éncha ah achiyuwat ammag cha afuroton. homàyat way i mangara ah uray lawa 27 Te hen miyaligan hen umaliyà lumfongcha, te anchag an omawid way Pangorowan hen Tatagu, wat amin. 19 Wat ammag ka-as-ase lawa hen kaman hen anchi koliyapyap way no anchichay nafufugi ya hen anchichay sumgid, maid achi mangila te helawana chan pasoso hen hiyachiy tempo. 20 Wat hen fùnagan hen init inggana hen anyu yanggay ammag chawatén an malihnugana.” Apudyus ta achi koma metongpochi 28 “Ya uray heno way iggaw hen natéy, hen agiléd ya hen anchi ngilin way amongan way amongan hen anchichay Safachu. 21 Te ammag pararo angkay kasole way cha manginyatagu hen tot-owa hen ligat hen yachiy tempo natéy.” way ammag maid mepaniyana nanepod Hen sinyar hen mamfangchan Jesus hen lugrugin hen egad ingganad uwan. Ya ah ing-inggana, maid agé kasen Mar. 13:24-27; Luc. 21:25-28 mepachah hen antoy lota ah kaman an 29 Entoroy Jesus way mangaliyén, nadchiy ligat. 22 Yag no an iggay looh “No marpas chachiy ligat, ammag finifilang Apudyus hen ag-agaw way makorkor hen aminay maila ad uchu ma-ammaan cha nadchi, anchag matéy ya ammag machép hen init ya ammag hen egachay katagutagu. Ngém gapoh achi homelaw agé hen hérag. Yag ség-angna hen anchichay tatagu way umat agé hen anchichay tarawat penepelena, annag empa-aket chillu hen anchag -ayà. 30 Ya anat agé hen ag-agaw way ma-ammaan cha nadchi.” hiyachi, fùnag ad uchu hen sinyar hen 23 “Yag mag-ay agé ta wachay tagu umaliyà way Pangorowan hen Tatagu. ah mangalen chàyuwén, ‘Ilanyu ngén, Wat anchag mankela hen aminay Mateo 24:31 59 Mateo 24:45 tatagu gapoh pararo way égyatcha nangila te ah Ama yanggay hen hen mangil-ancha an haén way haén, nangila. 37 Ya hen mekaman hen iyaliyà hen funat way marpod uchu antoy lota hen mamfangchà way yag maila agé hen mannakafalin-o Pangorowan hen Tatagu, wat kaman way anà ammag humili way térén ah hen nekaman hen anchi tempon Noe kena-Apudyus-o. 31 Yag hen hiyachi ad namenghan, 38 way hen hiyachiy agé, mepa-ale hen anchi tangguyub tempo, maid ekat hen anchichay way ammag chakar hen alena, yag tataguwén wachan mepasamak, te an-owat hénagén hen anchichay anchag cha mangmangan ya umin-inum a-anghel-o way éméy hen egachay ya ma-ah-ahawa inggana hen anchi karotarota ta incha amongon amin hen hinénggépan paat cha Noe hen anchi anchichay penepelen Apudyus way papor. 39 Yag ammag maid enlasincha maid lawrawhancha ah uray heno way ah ma-ammaan yag chaat map-ong penget chi lota.” hen antoy lota wat naoforcha amin. Wat kaman agéhchi hen mekaman hen Hen na-ar-an hen anchi fig ah pani mamfangchà way Pangorowan hen Mar. 13:28-31; Luc. 21:29-33 Tatagu. 40 Te hen hiyachiy tempo, no 32 “Ilanyu hen annay away way fig chuway larae hen hommepot, ammag te wachan acharényun nadchi koma aran hen anchichay anghel-o hen iha ah mangar-anyu ah hamhamàyu. Te yag nehàfa hen iha. 41 Yag umat agé no inni-ilayu met way mag-ay no chana chuway fufae hen chan fayu, ammag ilugi way umutar ya pomenge, tég-angay ma-ara hen iha yag nehàfa agé hen hen tiyargaw. 33 Wat pachongna agé, no iha. 42 Wat ar-arwachanyu ta an-ayug ilanyu way cha ma-ammaan amin hen mansasaggana te maid innilayu hen anchichay enalè, maelasinyu koma agé ag-agaw way mamfangchà way apoyu. way tég-angay hen mamfangchà hen 43 Hen miyaligana, no innilan hen anchi antoy lota. 34 Tot-owa hen antoy ifagà nanginfaréy hen ustoy uras hen aliyan an chàyu way achicha matéy amin hen hen anchi i mangakaw ah faréyna, antochay tatagu way cha matagu ad kapeletan way ammag achi masmasséy uwan ya anat ma-ammaan amin hen te hihimnéna hen umchahana ta maid imfagà. Ma-ammaan amin chachi way ma-akaw ah faréyna. 44 Wat yachi agé ma-ammaan, 35 te uray maumah hen hen ekamanyu koma way mansasaggana antoy lota ya hen aminay maila ad te haén way Pangorowan hen Tatagu, uchu, wat ammag achi chillu ma-at-atob ekatyuwén cha-acha-an hen ustoy uras hen antochay chà enale ah ing-inggana way mamfangchà yag inumchaha-at.” te masapor ma-ammaan amin.” Hen nekaman hen anchi Maid nangila hen natalek ya hen anchi achi mamfangchan Jesus Luc. 12:41-48 Mar. 13:32-37; Luc. 17:26-30, 34-36 45 Entoroy Jesus way mampani, 36 Entoroy Jesus way mangaliyén, ekatnéén, “Heno hen mangenlasinanyu “Maid nangila hen anchi ag-agaw hen anchi natalek ya naham-an ya uras paat hen ka-ammaan amin way alepan. Hiya hen anchi piniyar hen anchichay imfagà. Te uray hen hen ap-apona way mangemponò anchichay a-anghel ad uchu ya haén hen anchichay ifana way alepan ya way anà Apudyus wat maid agé mamangan an chicha hen tempon hen Mateo 24:46 60 Mateo 25:14 manganancha. 46 Yag ammag laylayad nahéyamancha way mamannéd yag hen hiyachiy alepan no aphoran hen nasséycha.” apona hiya way cha mangamma 6 “Angkay hiyachi way gawan amin hen anchi nipiyar an hiya. 47 Te chi lafi, wachan cha mangèngaw tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way mangaliyén, ‘Naway hen anchi way ah kenataleknaat ammag piyarén omahawa way larae wat inyu hib-atén hen anchi ap-apo hiyah mangi-ila hiya.’ 7 Wat fummangon hen anchichay amin hen anchichay kok-owana. finafallasang yag inyam-ammacha hen 48 Ngém non an umat yag ammag helawcha. 8 Yag hen anchi lema way achi matalek hen anchi alepan way kaman nàong-ong, chachan ochaw hen annag ekat ah hamhamànéén maid anchichay ifacha way mangaliyén, ‘Aẁ ménat awanwani ah homàyatan hen adchan chàni paat hen tapen annay anchi apona, 49 yag inluginaat way petoryuyu te antoy cha ma-amin an mamàpàgang hen anchichay ifana chàni.’ 9 Ngém sommongfat agé hen way alepan ya ammag cha i mèmèan anchichay lema way mangaliyén, ‘Aẁ ya cha i mì-in-inum hen anchichay kaman paat achi ummatto an chitaaw amfutangén. 50 Ngém ammagat agég amin, wat éméy-ayuwat ah tencha-an hen-argawan yag hommàyatat hen ta in-ayu lomaoh usarényu.’ 10 Wat anchi apona way iggay pòpo-otan lummigwatcha hen anchichay kaman hen anchi alepananchi hen uras way nàong-ong way i lomao ah usaréncha.” hàyatana, 51 wat kapeletan way annag “Ngém hiyachi way chacha chuséén hiya ah pararo way chusa way éméy, inumchahat agé hen anchi annag etape hiya hen manusaana hen hahadchéncha. Wat hen anchichay lema anchichay senang a-afurot. Yag ahchi, way nansasaggana, nì-ighépcha an hiya ammag pararo hen ligat te mankelakela way i mèlagsak yag naumfanat hen ya magénén manngangalitféna hen anchi hawang.” fub-ana ah kaligatna.” 11 “Angkay na-awni way namfangadcha hen anchichay i Hen anchichay fafarasang way lommao yag chachan harahag way iggay nansagana hen tapena mangaliyén, ‘Apo, apo fùtamto Entoroy Jesus way mangaliyén, te antoyan-ani.’ 12 Ngém ammag 25 “Hen mepaniyan hen sommongfat hen anchi ommahawa way mantorayan Apudyus no mamfangachà, mangaliyén, ‘Oo a, ngém maid met wat kaman hen anchichay hemporoy innilà an chàyu.’ ” finafallasang way wéhchiyén ummara 13 Yachi yag inyanongoh Jesus way ah helawna way i manib-at hen anchi mangaliyén, “Wat yaha, masapor omahawa way larae. 2 Hen anchichay an-ayug mansasaggana te maid lema, anchag kaman nàong-ong. innilayu hen uras ya hen ag-agaw way Waman hen anchichay ifacha way mamfangchà.” lema, naham-ancha. 3 Te hen anchichay Hen nekaman hen anchichay kaman nàong-ong, anchag inligwat wachan nipiyar an chicha hen helawcha way maid innaracha ah risérfacha ah petoryu. 4 Waman hen Luc. 19:11-27 anchichay naham-an, umma-aracha 14 Entoroy Jesus agé way mangaliyén, ah risérfan hen helawcha. 5 Yag gapo “Hen mepaniyan agé hen anchi ta nataktak hen anchi icha hib-atén, mantorayan Apudyus no mamfangachà, Mateo 25:15 61 Mateo 25:30 wat kaman hen anchi ihay ap-apo way 22 “Angkay hiyachi yag émméy agé i mamfiyahi ah achawwéy. Angkay hen anchi nipiyaran hen chuwanlifu, hen lummigwatana, enayagana hen yag ina agé emporang hen anchi anchichay alepanna yag piniyarna iné-égnana way mangaliyén, ‘Apo, chicha way mangchén hen kok-owana antoyan hen anchi impiyarno an haén 15 way empàchangna an chicha hen way chuwanlifu, ya antoyan agé hen kafaelan hen ihaiha way égnan. Wat kasen chuwanlifu way inyanàna.’ 23 Yag hen anchi iha, impiyarna hen lemanlifu anat ekat hen anchi apocha agéén, ‘Aỳ te yachi hen kafaelana. Ya hen anchi usto paat agé hen annay enkamanno, iha, impiyarna agé hen chuwanlifu te wat ammay-a agé way alepan te yachi agé hen kafaelana. Yag hen anchi natalek-a. Yag gapo hen kenatalekno miyatlo, impiyarna an hiya hen henlifu way nangchén hen uray akettoy, wat te yachi agé hen kafaelana. Yag yachi an-og talekén hea way mangchén ah way narpas yag anat lumigwat.” chakchakkar. Wat umalea agé way 16 “Angkay hen anchi alepan way metape an haén ta mèlam-a agé hen nipiyaran hen anchi lemanlifu, antoy laylayad-o.’ ” inyéynaat way i mangentencha 24 “Yachi yag émméy agé hen anchi wat émméy ah lemanlifu agé hen nipiyaran hen henlifu yag ekatna way garansiyana. 17 Yag umat agé hen anchi manlasonén, ‘Apo, innilà way an-ag nipiyaran hen anchi chuwanlifu, wat térén way tagu, te an-ag cha mèawa hen yachi agé hen enkamanna, wat émméy enlengatan hen tapena way kaman paat agéh chuwanlifu hen garansiyana. annog cha fat-én hen iggayno enhamar. 18 Waman hen anchi nipiyaran hen 25 Wat yaha hen émmégyatà an hea wat anchi henlifu, annag i enkaub way an-og i enkaub way nangentaro hen nangentaro hen anchi nipiyar an hiya.” anchi impiyarno an haén ta achi matarà. 19 “Angkay nafayafayag yag Wat antoyan kagé chillu hen anchi ustoy namfangad hen anchi nangimpiyar pelakno.’ 26 Yag ammag sommongfat an chicha yag annaat epa-ayag hen hen anchi apocha way mangaliyén, anchichay alepanna ta ilana hen ‘An-ag laweng way alepan way ammag enkamancha hen anchi impiyarna nasachot, te no innilam mampay way an chicha. 20 Yachi yag émméy hen anà ammag cha mèawa hen enlengatan anchi nipiyaran hen lemanlifu yag hen tapena way an-og cha fat-én peet ina emporang hen anchi iné-égnana hen iggay-o enhamar, 27 wat pakay way mangaliyén, ‘Apo, antoyan hen iggayno lawa i imfangko hen antoy anchi lemanlifu way impiyarno an pelak-o ta wacha laway aket ah anàna haén, yag antoyan agé hen anchi kasen ah arà hen antoy mamfangchà.’ 28 Yag lemanlifu way inyanàna.’ 21 Yag anat annaat ifaga hen ihay alepanna way ekat hen anchi apochéén, ‘Aỳ, usto paat mangaliyén, ‘Aram hen anchi impiyar-o hen annay enkamanno. Wat ammay-a an hiya yag inidchatno hen anchi tot-owa way alepan te natalek-a. Yag nangchén hen anchi hemporoy lifu. gapo hen kenatalekno way nangchén 29 Te hen anchi natalek way tagu, an hen uray akettoy, wat an-og talekén mataptapyan hen midchat an hiya hea way mangchén ah chakchakkar. ingganah homawahawar. Waman hen Wat umalea ta mèlam-a hen antoy anchi achi matalek, ammag maonghor laylayad-o.’ ” hen anchi uray aket way wachan hiya. 30 Wat hen ekamanyu hen annay maid Mateo 25:31 62 Mateo 25:45 sérfina way alepan, anyug etap-ar hiya hea. 38 Yag nokay agé hen nangil-anni hen anchi lugar way ngéngét ta ahchi hen kenafunagno yag menangilini hea hen mankelakelaana way magénén ono ah maid lumfongno yag wachan manngangalitféna hen fub-ana ah inidchatni way lumfongno. 39 Ya maid kaligatna.’ ” met agé nangil-anni ah nansaketam yag henalimunanni hea, ya ah nifarucham Hen anongoh way yag finisitani hea.’ ” mauwisan hen tatagu 40 “Wat haén way man-are, 31 Entoroy Jesus way mangaliyén, somongfatà an chicha way mangaliyén, “Haén way Pangorowan hen Tatagu, hen ‘Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu mamfangchà hen antoy lota, etnochà way uray heno way enammaanyu hen hen amin anchichay a-anghel way anchi uray lawa ka-arohaehan way cha mamàila hen kenachayaw-o. Yag yachi, omafurot an haénat, kaman haén chillu tumùchuwà way mantoray ya manguwis hen nangammaanyu an cha nadchi.’ ” hen amin, 32 wat mepasangocha an 41 “Angkay hen anchichay ten-én-o haén hen egachay katagutagu hen antoy ah pachawigì, ifagà agé an chicha way lota. Yachi yag an-og henhenén chicha mangaliyén, ‘Lomayaw-ayuwat, chàyu amin way kaman hen cha manenhenan way machudchusa, te an-ayug metap-ar hen chan pastor hen karnero ya hen hen anchi mannanayun way apoy way gancheng. 33 Wat hen anchichay ammay nesasaggana ah metap-aran Chumunyu way tatagu way kaman karnero, tênê ya hen anchichay a-anghelna. 42 Te tàén chicha ah pachawanan-o. Waman chaà manhenaang, iggayà penangan hen anchichay laweng way kaman an chàyu, yag hen nàwawà, iggayà gancheng, tênê chicha ah pachawigì.” agé penainuman an chàyu. 43 Yag 34 “Angkay hiyachi, haén way angkay hen kenafunag-o ah fabréyyu, Are, ifagà hen anchichay tatagu iggayà agé menangili an chàyu. Yag ah pachawanan-o way mangaliyén, ah kommorangan hen lumfong-o, ‘Umaleayu, chàyu way binindisyunan iggayà adchan ah lumfong. Yag Amay Apudyus ta mètapeayu hen antoy iggayyu agé halimunan haén hen mantorayà way nesasaggana chillu para nansaketà ya iggayyu agé fisitéén haén an chàyu nanepod hen na-ammaan hen nifaruchà.’ 44 Yachi yag anchaat hen antoy lota. 35 Te hen enkamanyu somongfat way mangaliyén, ‘Apo, an haén, hen hommenaangà wat maid ay innilani ah hommenaangam penanganà an chàyu. Ya hen nàwawà, ono ah nàwawam. Ya maid ay agé penainumanà agé an chàyu. Yag tàén amin innilani ah kenafunagno ono ah anà funag ah fabréyyu, menangiliyà nansaketam ono ah nifarucham ah an chàyu. 36 Yag angkay maid agé iggayni mangasekasowan an hea. Ya lumfong-o yag linumfonganà an chàyu. maid agé innilani ah kommorangan hen Yag hen nansaketà, henalimunanà an lumfongno yag iggayni adchan hea.’ ” chàyu. Yag hen nifaruchà, finisitaà an 45 “Yag songfatà chicha way chàyu.’ 37 Yachi yag hen anchichay mangliyén, ‘Tot-owa hen antoy ifagà an tatagu way ammayén Apudyus, chàyu way hen anchi nangachiyanyu manhanhancha way mangaliyén, ‘Apo, way tomorong hen uray anchi maid met innilani ah hommenaangam ka-arohaehan way cha mangafurot yag penanganni hea. Yag maid agé an haén, yachi angkay agé hen innilani ah nàwawam yag penainumanni nanga-adchiyanyu way tomorong an Mateo 25:46 63 Mateo 26:17 haén.’ 46 Wat hiyachi, mepééy amin cha yag anchaat mangngorongor way nadchi hen anchi mannanayun way ligat mangaliyén, “Pakay lawa annag ah machusaancha ah ing-inggana. Ngém lamraménha, 9 ta annaat koma an enlao hen anchichay ammayén Apudyus, ah pelak ta wacha laway midchat hen mètagucha an hiya ah ing-inggana.” anchichay maid mafalinna.” 10 Ngém ah Jesus, ammuna chillu hen anchi chacha Hen chacha manginyanapan ah aryén yag annaat ekatén, “Pakay iyu ekamancha way mamchit an Jesus chumsekén hen antoy in-inaanto, te usto Mar. 14:1-2; Luc. 22:1-2; Juan 11:45-53 met ya ammay hen antoy enammaana Angkay lempas Jesus way an haén. 11 Ya no mepanggép hen 26 nangintudtuchu amin an cha manoronganyu hen anchichay maid nadchi, imfagana hen anchichay mafalinna, anchag mawawà-acha pasorotna way mangaliyén, 2 “Innilayu met. Ngém haén, achi mafayag hen way ah hin-uchumat milugi hen anchi mì-iggawà an chàyu hen antoy lota. lagsak way manmanma-an hen iggay 12 Te hen annay nanginhiyatana hen namchitan hen anghel hen a-anà anchi lana hen achar-o, yaha angkay hen anap-otaaw ad Egipto. Wat hen hen nangensaganaana hen milufuà. tempon hen hiyachiy lagsak, haén way 13 Yag tot-owa hen antoy ifagà an Pangorowan hen Tatagu, midchatà hen chàyu way amin hen antoy lota way anchichay tatagu way mangenlansa an mitudtuchuwan hen anchi ammayay haén hen koros.” chamag wat mahaphapet agé hen 3 Yag hen anchichay ap-apon hen enammaan hen antoy in-inaanto ah papachi ya anam-ama way ponò hen manamham-an hen tatagu an hiya.” Judio, na-amongcha tot-owa ah faréy Hen nangenlàwan Judas an Jesus hen anchi kangatowanay pachi way ah Caifas 4 ta man-a-atopàpàcha no Mar. 14:10-11; Luc. 22:3-6 heno hen ekamancha way manelew an 14 Angkay hiyachi agé yag ah Judas Jesus ah achi ma-am-ammuwan yag Iscariote way ihay pasorot Jesus, émméy pinchitcha. 5 Ngém hen ekatcha, achi hen anchichay anap-apon hen papachi koma paat metongpo hen anchi lagsak way mangaliyén, 15 “Kamana kay paat te awni yag magurucha hen tatagu. hen mamayadyu an haén no etochar-o ah Jesus an chàyu.” Yag finilangcha hen Hen nempàil-an hen ihay toronporo way pelak yag imfayadcha in-ina hen layadna an Jesus an hiya. 16 Yag nanepod hen hiyachi, Mar. 14:3-9; Juan 12:1-8 inluginat Judas way manginyanap hen 6 Angkay hiyachi yag wacha cha Jesus wayana way mangentochar an Jesus. ad Betania ah faréy cha Simon way Hen anongoh way mèanan Jesus nakkonet hen anchi ar-argaw. 7 Yag hen hen anchichay pasorotna chacha manganan, ammag hinénggép hen ihay in-ina way nan-é-édchan ah Mar. 14:12-21; Luc. 22:7-14, pichuru way na-ammaan ah fato way 21-23; Juan 13:21-30 alebastér way natatarwan ah ammag 17 Angkay hiyachi way inumchah nanginay lana, yag annag inhiyat ah hen anchi pés-éy ag-agaw hen anchi urun Jesus. 8 Angkay hen nangil-an lagsak way manganan hen Judio hen hen anchichay pasorotna an nadchi, anchi tenapay way achi mepabnar, yag ammag lommaweng hen hamhamàcha i henanhanan hen anchichay pasorot Mateo 26:18 64 Mateo 26:32

Jesus an hiya way mangaliyén, “Chuud Hen lugrugin hen hen laychém way mangensaganaanni Manmanma-an an Jesus hen manganantaaw hen anchi lagsak way manmanma-an hen iggay napchitan Mar. 14:22-26; Luc. hen a-anà hen anap-otaaw.” 18 Yag anat 22:15-20; 1 Cor. 11:23-25 ifagan Jesus an chicha way homàyatcha 26 Angkay hiyachi way chacha ah fabréy ta icha ifaga hen anchi ihay mangan, innaran Jesus hen ihay tagu way mangaliyén, “Imfagan hen tenapay yag anat manyaman an anchi aponi way tég-angay umchah Apudyus yag penetpet-angna, yag hen matéyana, wat antoy faréyyu ano annaat iwaras hen anchichay pasorotna hen mangananni hen antoy lagsak way mangaliyén, “Anto, aranyu ta way Manmanma-an.” 19 Yachi yag anényu te yato hen achar-o.” 27 Yachi lummigwatcha tot-owa hen anchichay yag annaat agé aran hen hentasa way pasorot Jesus way icha enammaan hen fayah yag kasen nanyaman an Apudyus, aminay chana imfaga yag ensaganacha yag annaat agé idchat an chicha way hen manganancha hen hiyachiy lagsak. mangaliyén, “Mì-inum-ayu amin an 20 Angkay hiyachiy nadhém, naliliub natto 28 te yato hen charà way mifùfù cha Jesus ya hen anchichay pasorotna ah macharosan hen fasor hen chuaray way mangan. 21 Yag hen chacha tatagu way yato agé hen manot-owaan manganan, imfagan Jesus an chicha hen anchi kà-amma way torag Apudyus. way mangaliyén, “Tot-owa hen antoy 29 Yag tot-owa hen antoy ifagà an chàyu ifagà an chàyu way wacha angkay hen way achiyà kasen umin-inum ah fayah iha an chàyu way mangentochar an ingganah umchah hen anchi ag-agaw haén.” 22 Wat ammag ngommehpéy way mantorayan Apudyus way yachi hen hamhamàcha amin yag wéhchiyén hen mì-inumà an chàyu hen anchi faru chana hanhanan way mangaliyén, way fayah.” “Ay haén ngata, Apo.” 23 Yag anat 30 Angkay hiyachi way ekat Jesusén, “Hen anchi migsan an nankankantacha yag ginumhadcha way haén way mangensawsaw hen anchi éméy hen anchi tagéytéy ad Olivo. anéna wat hiya hen mangentochar Hen nangimfag-an Jesus hen an haén. 24 Haén way Pangorowan mangenhootan Pedro an hiya hen Tatagu, pédténà chillu te yachi hen looh nesosorat way mekaman an Mar. 14:27-31; Luc. haén. Ngém kàka-ase hen anchi ammag 22:31-34; Juan 13:36-38 mangentorod way mangentochar an 31 Angkay na-awni yag imfagan haén, te un-unninaat non an iggay Jesus hen anchichay pasorotna way koma niyanàchi way tagu.” 25 Yachi mangaliyén, “Awniyat anà ammag yag nan-ale ah Judas way hiya chillu taynan an chàyu amin hen yatoy hen mangentochar yag ekatnéén, “Ay lafi, te an-ayug omawid amin gapon ammoh haén, Apo.” Yag ekat Jesusén, ma-ammaan an haén. Te yaha chillu “Oo, enalem kayyà.” hen laychén hen anchi nesosorat way alen Apudyus way aryén way ekatnéén, ‘Pédtén Apudyus hen anchi minya-achug wat anchag miwa-at amin hen anchichay karnerona.’ 32 Ngém no man-uchiyà, mamangpangowà hen Mateo 26:33 65 Mateo 26:48 provinsiyan hen Galilea ta ahchi hen “Ay achi mafalin ta i-illanà ah uray man-aheil-antaaw.” lawa ihay uras. 41 Achiayu koma cha 33 Yachi yag nan-aleyat ah Pedro masséy ta an-ayuwat an manluwaru way mangaliyén, “Aẁ, uray angkay agé ta achiayu ma-awis way fumasor. taynancha-a hen antochay tapenaat Tot-owa way wachan layadyu ah achi angkay mafalin way taynà hea.” hamhamàyu way mangamma hen usto, 34 Ngém ekat Jesus an hiyéén, “Tot-owa ngém an-ayu cha ma-afà ah kenakapsot angkay hen antoy ifagà an hea way achi hen acharyu.” manollaò hen manò hen yato paatay lafi 42 Yachi yag kasen émméy chillu yag mametluwémat way mangenhoot way i manluwaru way mangaliyén, an haén.” 35 Ngém ammag tenlén Pedro “Amay Apudyus, no achi mafalin way way mangaliyén, “Aẁ achì chillu ehoot mafalewan hen antoy mepasamak hea, tàén yachi hen mìyatéyà an hea.” an haén way an-o yanggay ammag Yag yachi agé hen enalen amin hen harémén, wat ta ma-ammaan chillu hen anchichay tapena. laychém.” 43 Yachi yag anat kasen agé mamfangad yag inchahana agé chillu Hen nanluwaruwan hen anchichay toro way nanasséy te Jesus ad Getsemani ammag amchan hen héyépcha. Mar. 14:32-42; Luc. 22:39-46 44 Yachi yag annaat kasen taynan 36 Angkay hiyachi yag émméy cha chicha way émméyna epetlo way Jesus ya hen anchichay pasorotna manluwaru ah ina nangimfag-an an hen anchi lugar way ekatchéén Amana hen anchichay chana chillu “Getsemani,” yag annaat ifaga an imfaga. 45 Yag angkay namfangad kasen chicha way mangaliyén, “Itùchuyu hen iggaw hen anchichay ifana yag an natto ta iyà manluwaru hen anchi ekatnan chichéén, “Ay étégyu chillu ê-éyna.” 37 Yag entàtaenna cha Pedro ya way nanasséy way chan inungar. Ilanyu hen anchi chuway a-anà Zebedeo way ngénat inumchah angkay hen anchi cha Jaime an Juan, yag inlugina way uras way haénay Pangorowan hen tomkar way ammag chémméghénay Tatagu wat midchatà hen anchichay térén hen hamhamàna. 38 Yag annaat lawengay tatagu. 46 Wat fangon-ayuwat ekat an chichéén, “Ammag amchan ta intaaw te ilanyu ngén, nawayat hen hen antoy hamhamào way kaman anchi mangentochar an haén.” paat ammag narégna ah iyatéy-o, Hen nanelewancha an Jesus wat inggaw-ayu an natto ta i-illanà.” 39 Yag anat kasen éméy hen ê-éyna Mar. 14:43-50; Luc. way ammag nanlùfub way manluwaru 22:47-53; Juan 18:3-12 way mangaliyén, “Amay Apudyus, no 47 Ammag étég Jesus way chan ale mafalin koma, achi meparufus hen yag inumchahat ah Judas way iha antoy ligat way tég-angay mepachah an hen anchichay hemporo ya chuway haén. Ngém uray no yahan chawat-o, pasorotna yag wachacha agé hen laychê chillu way ma-ammaan yanggay anchichay ene-etnodna way ammag hen laychém way faén hen laychê.” chuaray tatagu way namfafangngidcha 40 Yachi yag namfangad ah Jesus amin ya nampapang-orcha way chicha hen iggaw hen anchi toroy ifana yag hen anchichay hennag hen anap-apon inchahana chicha way nanasséy. Yag hen papachi ya hen anam-ama way annaat ekat an Pedro way mangaliyén, ponò hen Judio. 48 Yag imfafaggan Mateo 26:49 66 Mateo 26:64 chillu Judas an chicha way mangaliyén, Hen nepasangowan “Hen anchi tagu way mangentomoà hen Jesus hen anchi konsel tapào hen apengna ah mangempàil-à hen rispitù, hiya hen chayu anapén wat Mar. 14:53-65; Luc. 22:54-55, telewényu.” 49 Yachi yag émméyat ah 63-71; Juan 18:13-14, 19-24 Judas an Jesus way mangaliyén, “Apo, 57 Angkay hen anchichay nanelew an ay hea peetha.” Yag entomònaat hen Jesus, inyéycha hiyah faréy cha Caifas tapàna hen apeng Jesus. 50 Yag ekatat way kangatowan way pachi, te ahchi Jesusén, “Ayéat sonod, ammaamat hen hen na-a-ammongan hen anchichay anchi ganchatno.” Yachiyat yag émméy siguchay cha mintudtuchu hen orchin hen anchichay tatagu way i namchéng Moses ya hen anchichay anam-ama way an Jesus. ponò hen Judio. 58 Ngém ah Pedro, 51 Yag hen hiyachi agé, ammag chinumchum-ang way cha umunud nan-ohfùat hen anchi ihay ifan inggana hen anchi fatawan hen faréy Jesus hen fangidna way fuma-ag yag hen pachiyanchi, yag anat i mìtùchu fina-agnaat hen ihay alepan hen anchi hen anchichay chan guwarcha ta ilana kangatowan way pachi, yag naporhan no nokay hen mekaman an Jesus. hen ingana. 52 Yag enamhewat Jesus 59 Yag angkay ah faréy, cha iyanap hiya way mangaliyén, “Ichùchùnowat hen anchichay anap-apon hen papachi man hen annay fangidno, te no fangid ya amin hen anchichay o-okom way hen eharà wat fangid agé hen iyatéy. konsel hen mangempafasorancha 53 Yag ammoh maid peet innilam way an Jesus ta wachay lasoncha way non an-o an chawatén an Ama wat mangempapchit an hiya. 60 Ngém man-epalena hen kalifulifu way anghel ammag maid chillu inchahancha, tàén way manarà an haén. 54 Ngém non an anchag chuar hen cha manginchérém yaha hen ammaà, achi ma-ammaan hen an hiya ah kétém. Ngém angkay hiyachi anchi nesosorat ad namenghan way yag tommàchég hen chuway tatagu way ekatnéén masapor ma-ammaanto.” mangaliyén, 61 “Hen yahay tagu wat 55 Angkay hiyachi yag imfagan Jesus ekatnéén kafaelana ano way mamakas agé hen anchichay chuaray tatagu way hen anchi Templon Apudyus yag annaat mangaliyén, “Ammoh futangelowà kasen sà-achén hen unig hen ma-atloy ta masapor mamfafangngid-ayu ya ag-agaw.” mampapang-or-ayu way i manelew 62 Hiyachi yag tommàchégat hen an haén. Ammag enag-agaw met way anchi kangatowan way pachi way nìtutùchuwà an chàyu ahchih Templo mangalen Jesusén, “Ayé, pakay way mantudtuchu yag pakay iggayà achim songfatanha. Ay tot-owa hen telewén hen hiyachi nò. 56 Ngém yato anchi enalecha.” 63 Ngém ammag chillu hen mekaman ah tomot-owaan gummiginnang chillu ah Jesus. hen ensosorat hen anchichay profeta Yag anat kasen man-ale hen anchi ad namenghan.” Yachi yag anchag kangatowanay pachi way mangaliyén, ommawid amin hen anchichay pasorot “Ah kenasa-ad-o, an-o yanggay ammag Jesus way anchag tenaynan hiya. mancharén hea way manongfat an natto ah mangngaran hen anchi natattagu way Apudyus, wat ay hea tot-owa hen anàna paat way Cristu way hahadchénni way umale.” 64 Yag anat somongfat Mateo 26:65 67 Mateo 27:3 ah Jesus way mangaliyén, “Tot-owaha hiya, yag annaat ifaga hen anchichay hen annay enalem. Ngém hen ifagà tatagu way atàtàchég way mangaliyén, an chàyu amin, no marpas hen antoy “Annayan angkay agé hen ihay cha mekaman an haén, wat ilanyu haén netnetnod an Jesusanchi way eNazaret.” way Pangorowan hen Tatagu way 72 Yag kasen agé enhoot Pedro way tumutùchu hen pachawanan hen anchi annag ensapata way mangaliyén, mannakafalin way Apudyus. Yag ilanyu “Maid angkay tot-owa innilà hen agé hen kasen-o umaliyan way marpod annay taguwanna.” 73 Angkay na-awni uchu way iyaliyà hen funat.” agé, émméycha an hiya hen tapen 65 Hen nangngaran hen anchi anchichay lenarae way atàtàchég way kangatowan way pachi hen nangaryan mangaliyén, “Aẁ hea kayyà hen ihay Jesus an nadchi, annag entanong ifana te mamab-én met hen ayug hen way nangissay hen lumfongna gapoh alem.” 74 Yag ammag kaskasen hen pararo way aningarngarna way cha nangenhootan Pedro te annag ensapata mangaliyén, “Ammag mampachinarto way mangaliyén, “Uray anà ammag way mamréh hen kena-apudyus chuséén an Apudyus no faén tot-owa Apudyus, wat ay ammoh masapor hen antoy chà ifaga way maid poros wachay kasen anapén ah man-istigu innilà hen annay taguwanna.” Yag hen hen fasorna. Te chengngartaaw met hiyachi, nanollaoat tot-owa hen anchi amin hen anchi aggaégyat way enalena. manò. 75 Yag hemhemma-at agé Pedro 66 Wat nokay hen hamhamàyu ah hen anchi imfagan Jesus an hiya hen ekaman an hiya nò.” Yag ekatchéén, nangaryanéén, “Achi manollaò hen “Narégnaha ah iyatéyna.” 67 Yag manò yag penetlomat way mangenhoot chachaat toptoppaan hen féharna yag an haén.” Yag lommayawat ah Pedro chacha lopropagén. Yag hen tapena agé, way ammag paket hen kelana. finongotcha hen matana ya anchaat Hen nepasangowan Jesus an Pilato tappetén way mangaliyén, 68 “Ayé ang, ifagam no heno hen nanappet an hea no Mar. 15:1; Luc. 23:1-2; Juan 18:28-32 hea tot-owa hen hennag Apudyus.” Angkay hiyachi way cha pomaway, na-amongcha amin Hen nangenhootan Pedro an Jesus 27 hen anchichay anap-apon hen papachi Mar. 14:66-72; Luc. 22:56-62; ya anam-ama way ponò hen Judio way Juan 18:15-18, 25-27 mantotopà no nokay hen ekamancha 69 Angkay ah Pedro, étégna way way mangempapchit an Jesus. 2 Wat nìtutùchu ah fatawa yag émméy an hen enkamancha, kenanselancha hiya hiya hen ihay fufae way katorong yag inyéycha way i mangemporang an hen anchi kangatowan way pachi yag Pilato way gubérnador. ekatnéén, “Uray met agé heaat, hea hen Hen natéyan Judas iha way cha netnetnod an Jesusanchi way narpod Galilea.” 70 Ngém ammag Apos. 1:18-19 enhoot Pedro hen sangwanancha amin 3 Angkay hiyachi yag ah Judas way way mangaliyén, “Maid angkay innilà hiya hen anchi nangentochar an Jesus, hen annay cham aryénanna.” 71 Yag hen nangammuwana way ancha peet lommayaw way émméy hen liwangan epapchit ah Jesus, ammag lommaweng hen anchi fatawa. Ngém hiyachi, hen hamhamàna yag nan-a-amuyu innilan agé hen ihay katorong way fufae hen enammaana, wat ina imfangad Mateo 27:4 68 Mateo 27:20 hen anchi toronporo way pelak hen tot-owa hen annay enalem.” 12 Ngém anchichay anap-apon hen papachi ya ammag achi songsongfatan Jesus hen anam-ama way ponò hen Judio way anchichay ap-apon hen papachi ya mangaliyén, 4 “Aẁ, fummasorà peet te anam-ama way ponò hen Judio hen an-og empatelew hen anchi tagu way chacha mangempafasoran an hiya. ammag maid fasorna.” Ngém anchag 13 Yag anat ekat Pilatowén, “Pakay senongfatan hiya way mangaliyén, achim songfatan hen annay chacha “Maid ay fiyangnihna wat egad-a.” epafasor an hea.” 14 Ngém ammag 5 Wat ammag enhapowà Judas hen gummiginnang chillu ah Jesus way anchi pelak ah Templo yag lommayaw maid senongsongfatana ah uray ihà-an way ammag i namfit-ar. hen anchi chacha epafasor an hiya, 6 Yag hen anchichay anap-apon hen wat yachi hen ammag nahahaangan papachi, incha tenomtoman hen anchi Gubérnador. pelak yag ekatchéén, “Marabseng met Hen nangimfag-ancha hen orchin Apudyus no elamongtaawto hen matéyan Jesus hen anchi pelak ah Templo, te hen hiyato wat laon hen fiyag chi Mar. 15:6-15; Luc. 23:13-25; tagu.” 7 Wat hen nahalenonotan hen Juan 18:39–19:16 nantatagépfarancha, ancha i enlao 15 Tenawén way no tempon hen ah lota way lotan hen anchi chan anchi lagsak way Manmanma-an, chid-iwin ah fanga ta wachay chacha ammag nigangay an Gubérnador way manginlufuan hen funag way tatagu mangemparufus hen ihay farud way way faén Judio. 8 Wat ingganad uwan, chawatén hen anchichay tatagu. 16 Yag nangadnan hen anchi lotaanchi ah hen hiyachiy tempo, netongpo way nachar-an way lota gapo hen anchi wacha hen ihay farud way ammag narpowan hen laona. 9 Wat yachi hen nanhemamag hen kenarawengna way tommot-owaan hen ena-allen hen anchi ah Jesus Barabas hen ngachanna. profeta way Jeremias ad namenghan 17 Angkay na-amongcha hen anchichay hen nangaryanéén, chuaray tatagu, imfagan Gubérnador “Hen anchi toronporo way pelak an chicha way mangaliyén, “Heno way yachi hen enafunan hen hen laychényu way eparufus-o, ay anchichay ganà Israel ah ustoy ah Jesus way ekatchéén Barabas ono laona, innarachachi 10 yag ah Jesusanto way ekatchéén Cristu.” imfayadcha hen anchi lotan 18 Yahan imfagan Gubérnador te hen anchi chan chid-iwin ah nadlawna way oma-annig hen apés yag fanga way yaha chillu hen inchérémcha ah Jesus. 19 Ya hen iha imfafaggan Apudyus an haén way agé, hen anchi tummutùchuwana hen ma-ammaan.” anchi tùchu way chana mangu-uwwisan hen tatagu, ammag enawatnaat agé hen Hen namistigaran Pilato an Jesus sorat ahawana way ekatnéén, “Achim Mar. 15:2-5; Luc. 23:3-5; Juan 18:33-38 paat cha fib-iyangan hen yahay tagu 11 Angkay hiyachi yag empasangocha way maid poros fasfasorna, te anà ah Jesus an gubérnador way Pilato, ammag émmégyat hen anchi in-inép-o yag anat hanhanan Gubérnador way ad arubyan mepanggép an hiya.” mangaliyén, “Ay hea ano hen Aren 20 Ngém hen anchichay anap-apon hen Judio.” Yag ekat Jesusén, “Oo, hen papachi ya anam-amma way Mateo 27:21 69 Mateo 27:38 ponò hen Judio, ancha peet ammag chittakan ah manging-inghancha hen sinubsufan hen anchichay na-a-among lumfong chi are. 29 Yag anchaat agé way tatagu ta ifagacha way ah Barabas fumallengawngaw ah pagat ah kaman hen meparufus ta ah Jesus hen koronan chi are yag inhùrubcha ah mepapchit. 21 Wat hen nangimohan uruna, ya anchaat agé epachén hen lunu Gubérnador no heno hen laychéncha ah awanna way yachi ano hen hor-od way eparufusna an chicha way chuwa, hen are. Yag anchaat sénsén-én hiya anchag ekat aminén ah Barabas. 22 Yag way magénén namparpalentomangcha ekat agé hen anchi Gubérnadorén, “Oo lawa hen henagongna way mangaliyén, a, ngém nokay hen ekaman-o an Jesus “Ta matattagua ah ing-inggana, nò way ekatchéén hennag Apudyus.” heay aren hen Judio.” 30 Ya anchaat Yag anchaat agé ekat aminén, “Anyug agé toppatoppaan hiya ya ancha elansa hiya hen koros.” 23 Yag anat agég lenapchù hen anchi lunu way ekat Gubérnador agéén, “Pakay, nokay inégnanana yag enhapratcha hen uruna. paat hen enammaana way laweng ah 31 Angkay narpas way sensennacha, ina melansaan hen koros.” Yag ammag kasencha senokatan hen anchi kaskasen way anchag heo-ongaw amin emparumfongcha yag iniggacha hen hen anchichay tatagu way mangaliyén, anchi siguchay lumfongna yag anchaat “Elansayu man hiya hen koros.” iyéy way i mangenkoros. 24 Angkay hiyachi way mailan Hen nelansaan Jesus hen anchi koros Gubérnador Pilato way maid sérfin hen chana ifaga te awni yag magurucha Mar. 15:21-32; Luc. hen tatagu, wat ammag nampa-arah 23:26-43; Juan 19:17-27 chanum yag namfuru hen sangwanan 32 Angkay hiyachi way chacha iyéy amin hen anchichay tatagu way ah Jesus, hinib-atcha hen ihay tagu way mangaliyén, “Yato hen mangil-anyu eCirene way ah Simon hen ngachanna, way maid angkay fib-iyang-o hen yag anat ammag peletén hen anchichay mangempapchitanyu hen hiyatoy tagu sorchachu hiya way mamu-ud hen wat an-ayug egad.” 25 Yag anchaat anchi koros Jesus. ammag hesosongfat hen anchichay 33 Angkay inumchahcha hen anchi tatagu way mangaliyén, “Yasa ta lugar way ekatchéén “Golgota” way an-anig egad ya hen ganàni no hen hen laychénay aryénat alentutugun chi mepapchitana hen kachusaanni.” 26 Wat uru, 34 yag anchaat idchat an Jesus hiyachi yag emparufus Gubérnador hen fayah way na-ahrangan ah apgu. Pilato ah Barabas yag empahapratna Yag angkay henemhemana, annag ah Jesus ya annaat eporang hiya hen iggay inumun. 35 Yachi yag anchaat anchichay mangenlansa hen koros. elansa hiya hen koros yag anchaat mamfunfunnot way manginyàchang hen Hen nanénsénaancha an Jesus anchichay lumfongna, 36 yag anchaat Mar. 15:16-20; Juan 19:2-3 itùchu way manguwarcha an hiya. 27 Angkay hiyachi yag inyéy hen 37 Yag empòatcha agé hen petchayan anchichay sorchachun Gubérnador hen uruna hen anchi ekatchéén fasorna Pilato ah Jesus ah faréy Gubérnador yag way hen ensoratcha, ekatnéén, “Yato ah enamongan amiamin hen anchichay Jesus way Aren hen Judio.” 38 Yag hen sorchachu hiya. 28 Yag anchaat farchan hiyachi agé, enkoroscha hen chuway yag emparumfongcha hen anchi futangelo way nanggagaw-éncha ah Mateo 27:39 70 Mateo 27:56

Jesus te ah pachawananna hen iha ya atàtàchég, kaman ah Elias hen enalena ah pachawigina hen iha. yag anchaat ekatén, “Chana peet fagaan 39 Yag hen anchichay chan looh ah Elias.” 48 Yag anat managtag hen iha way tatagu, chachan wigwigiwig way way inna ensawsaw hen lopot hen anchi mangensorto an Jesus way mangaliyén, ommelém way fayah yag annaat epa-at 40 “Ayé kay umpaya, anggayhaat hen lunu way manginchawchaw an ekatnowén fakasém hen Templo yag Jesus ta sosopona. 49 Ngém enamhew senà-adno hen petlon hen ag-agaw, hen anchichay tapena way mangaliyén, wat hara-am kay mampay hen annay “Awni ta hahadchéntaaw kaya ta acharno. Yag no hea tot-owa hen ilantaaw no umale tot-owa ah Elias anà Apudyusat gumhad-a umpay way mangenharà an hiya.” 50 Hiyachi hen annay korosanna.” 41 Yag umat yag kasen nan-ongaw ah Jesus yag agé hen anchichay anap-apon hen anongohnachi hen fùfuohna. papachi ya hen anchichay siguchay cha 51 Yag hen hiyachi, ammag nan-agwa mintudtuchu hen orchin Moses ya hen hen anchi ammag séchar way kortena anchichay anam-ama way ponò hen way horchà hen iggaw Apudyus paat ah Judio, chacha amin agé sénsén-én hiya Templo way ammag nanlugi ad uchu way mangaliyén, 42 “Annag tenorongan yag nanadnad ad char-ém. Yag nanlunig hen tapena yag achi makatorong hen agé ya ammag natémtémang hen uray acharna. Yag hiya met ano agé hen anchichay chéprah. 52 Yag umat agé Aren hen ganà Israel. Non an gumhad hen anchichay lufù wat anchag nafùtan paat hen annay koros wat afurotontaaw yag chuarcha hen anchichay tatagun kaỳ way ah Apudyus hen narpowana. Apudyus way nan-atéy way anchag 43 Chana agé ano manokchun ah nan-uchi, 53 wat lommayawcha hen Apudyus, yag ah Apudyus agé ano anchi lurufùcha. Yag hen karpasan hen nangen-anà paat an hiya. Wat hen nan-uchiyan Jesus, émméycha ilantaaw kaya no laychén Apudyus ad Jerusalem way chuar hen nangila way mangenharà an hiya ad uwan.” an chicha ahchi. 54 Yag hen anchi 44 Yag uray agé hen anchi chuway kapetan ya hen anchichay sorchachuna futangelo way nekokollosén yachi agé way cha manguwarcha an Jesus, hen hen enkamancha way cha manénséna nangil-ancha hen aminay nekaman an hiya. ya hen nangìnaancha amin hen anchi lunig, anchag émmégyat way térén yag Hen natéyan Jesus ekatchéén, “Tot-owa peet way hiya hen Mar. 15:33-41; Luc. anà Apudyus.” 23:44-49; Juan 19:28-30 55 Yag hen hiyachi agé, wachacha 45 Angkay hiyachi way ustoy hen ê-éyna hen chuar way finufae nanggawa, ammag hommelangat agé way nangi-ila hen cha mekaman amin hen lota ingganah fummatangan. way chichachi hen nenetnod way 46 Yag yachi way fummatangan, tommorong an Jesus hen narpowancha nan-ongaw ah Jesus way mangaliyén, ad Galilea. 56 Hen wachan nadchi wat “Eli eli sabaktani,” way hen ah Maria way eMagdalena yah Maria laychénay aryénat, “Amay Apudyus, way inan cha Jaime an Jose ya anat agé pakay manchùganà.” 47 Ngém hen hen anchi ahawan Zebedeo. nangngar hen tapen anchichay Mateo 27:57 71 Mateo 28:7

ammag kaskasen, a, way chùchùar Hen nilufuan Jesus hen marokop way tatagu no hen anchi Mar. 15:42-47; Luc. pés-éyna.” 65 Wat emparufus Pilato 23:50-56; Juan 19:38-42 way mangaliyén, “Okaỳ, annachayan 57 Angkay cha madhém, ummale hen sorchachu wat iyéyyu chicha hen ihay faknang way iyArematea ta incha guwarchaan ah péppég chi way ah Jose hen ngachanna way hiya kafaelancha.” 66 Yachi yag inyéycha agé hen ihay sommorot an Jesus. tot-owa hen anchichay sorchachu 58 Yachi yag émméy an Pilato way i yag lenetaletacha hen tangéb hen manawat hen achar Jesus, yag imfagan anchi lufù yag anchaat lomayaw way Pilato way mafalin arana. 59 Yachi yag enhàfacha hen anchichay sorchachu namfangad ah Jose yag ina lenaharah way mangguwarcha an nadchi. hen achar Jesus ya annaat funifunan ah Hen nan-uchiyan Jesus am-ammayay uroh, 60 yag ina enehlò way nangempabfég hen anchi anat Mar. 16:1-10; Luc. 24:1-12; Juan 20:1-10 na-ammaan way lufù way yachiy lufù, Angkay narpas hen anchi ngilin chéprah way anna an empatoktok 28 way Safachu yag cha pomaway way manlufùna koma. Yag yachi way hen Chuminggu, lummigwat cha Maria iniggana hen anchi natéy yag annaat way eMagdalena ya hen anchi ihay allinén hen chakaray fato way tépà Maria way éméy ah lufù. 2 Yag hen ah entangébna yag anat lomayaw. hiyachiyat ammag nanlunig ah napegsa 61 Yag cha Maria way eMagdalena ya yag ammag enémhép hen ihay anghel anat hen anchi ihay Maria, wachacha Apudyus way narpod uchu yag inna way tummutùchu hen ê-éyna way enallin hen tangéb hen anchi lufù yag nanahagang hen anchi lufù. tinùchuwana. 3 Yag hen itchurana, ammag cha humiliy térén way kaman Hen nanguwarchaancha koliyapyap, yag hen lumfongna agé, hen lufù Jesus ammag pokkawan way térén. 4 Wat 62 Angkay hiyachi way nafigat way hen nangil-an hen anchichay guwarcha ngilin te Safachu, incha na-among an hiya, anchag chan papayagpag ah ah faréy Gubérnador Pilato hen égyatcha yag ancha ammag narangad anchichay anap-apon hen papachi ya way kamancha natéy. hen anchichay Fariseo, yag imfagacha 5 Ngém hen anchichay finufae, an hiya way mangaliyén, 63 “Apo, tenagépfar hen anchi anghel chicha way hemhemmàni uwa hen enalen hen mangaliyén, “Achiayu cha émégyat te anchi nangéttémanchi hen cha-anna innilà chillu hen inyu ilan way hiya ah matéyan way ekatnéén man-uchi Jesus way nelansa hen koros. 6 Ngém ano hen petlon hen ag-agaw. 64 Wat maid angkay hiyahto te nan-uchi met ammay ménat no homnag-a koma way yachi chillu hen imfafaggana an ah éméy manginyam-amma paat chàyu. Wat umaleayu ngén ta inyu ilan way manguwarcha hen anchi lufù hen anchi nepabfégana. 7 Wat in-ayuwat inggana hen miyatloy ag-agaw, te ta inyu ifaga hen anchichay pasorotna awni yag anchag éméy hen anchichay way nan-uchi tot-owa hiya wat pasorotna way ammag mangenlayaw epangpangona agé ad Galilea way ahchi hen acharna yag anchaat lawa ammag hen mangil-ancha an hiya. Ilanyuwat ekatén an nan-uchi. Yag no yachi wat ta achiyu aliw-an hen antoy imfagà an Mateo 28:8 72 Mateo 28:20 chàyu.” 8 Yachi yag tenaynanchaat hen achi chàyu chillu pafasoron.” 15 Yachi anchi lufù way chacha émég-égyatén yag enawat hen anchichay sorchachu lommaylayadcha. Yag chacha managtag hen anchi pelak yag enafurotcha paat way i mangimfaga hen ifagacha hen tot-owa hen anchi nifaga an chicha. anchichay pasorot Jesus. 9 Ngém Yag ingganad uwan, yachi hen cha hen chacha lomayawan, anchag iwarawarawag hen anchichay Judio. hinib-atat agéh Jesus yag annaat ekat Hen nampàil-an Jesus hen an chichéén, “Nokay hen ayanyu.” anchichay pasorotna Yag anchaat ammag mampalentomang Mar. 16:14-18; Luc. hen henagongna way inégnanancha 24:36-49; Juan 20:19-23 hen he-ena way manayaw an hiya. 10 “Achiayu cha émégyat,” way ekat Jesus, “in-ayuwat ta inyu ifaga hen Apos. 1:6-8 anchichay sosnod-o ta éméycha ad 16 Angkay hen anchichay hemporo Galilea way ahchi hen mangil-ancha an ya ihay pasorot Jesus, émméycha hen haén.” anchi tagéytéy hen provinsiyan hen Galilea way ekat Jesusén manib-atana Hen lason hen anchichay an chicha. 17 Yag yachi way innilacha nangguwarcha an Jesus hiya, chachaat chayawén. Ngém 11 Angkay hiyachi way chacha éméy wachacha chillu hen tapena way chan hen anchichay finufae, hommàyatchaat chuwachuwa hen hamhamàna no ah fabréy hen tapen anchichay tot-owa way ah Jesuschi. 18 Yachi yag chan guwarcha yag henaphapetcha hommag-én ah Jesus an chicha way hen aminay na-ammaan ah lufù mangaliyén, “Nipiyar an haén hen hen anchichay anap-apon hen fiyang hen egachay wacha ad uchu ya papachi. 12 Wat hen anchichay hen antoy lota 19 wat hénagà chàyu papachi, enayagancha hen anchichay way éméy hen aminay kafabréfabréy anam-ama way ponò hen Judio hen antoy lota ta tudtuchuwanyu yag nantatagépfarcha no heno hen aminay tatagu ta omafurotcha hen ekamancha. Yachi yag anchag an haén ah mampasorot-o. Yag penasoksokan hen anchichay sorchachu funyaganyu chicha ah mangempàila way nangguwarcha ah ammag chakaray way nètetempoyugcha an Amay pelak way mangaliyén, 13 “Hiyato hen Apudyus ya an haén way anàna ya hen haphapetényu hen tatagu. Ifagayu way Espirituna. 20 Ya tudtutudtuchuwanyu ummalecha hen anchichay pasorotna agé chicha ta afurotoncha hen hen lafi yag incha enakaw hen anchi aminay imfagà an chàyu. Yag acharna hen nanasséyanyu. 14 Yag achiyu agé cha ar-aliw-an way anà achiayu agé machanagan no changrén ammag mawawà-acha an chàyu ah Gubérnador chato te egad-ani way ing-inggana.” mangensoplekar hen amin an hiya wat 73 Marcos 1:11

“Masapor ifafawiyu hen fasoryu ya Hen anchi ammayay mafunyagan-ayu ah mangempàil-anyu chamag way ensorat way nanchùganyu tot-owa hen anchi laweng way a-ammayu, wat pakawanén Marcos Apudyus chàyu.” 5 Yachi yag anchag chuar hen Ah Juan Marcos way amonaén Bernabe anchichay tatagu way narpod Jerusalem hen péspés-éy tagu way nangensorat ya hen kafabréfabréy way provinsiyan mepanggép an Jesu Cristu, wat hen Judea way cha ummunud an Juan ensoratnato hen kawad-ana ad Roma hen way i mamangngar hen anchi chana anchi tawén way 60 ono 65 ta ma-awatan itudtuchu. Ya anchaat agé epudnu hen koma hen anchichay faén Judio ad Roma fasorcha yag anat funyagan Juan chicha mepanggép hen mannakafalin Jesu Cristu, hen anchi wangwang way ekatchéén kaskasen hen kafaelana way memparayaw Jordan. hen ongtan ya manga-an hen fasor. Yag 6 Hen lumfong Juananto way chan ah Juan Marcos, ommafurot an Jesus funfunyag, ammag na-afar way gapon nantudtuchuwan Pedro. Yachi yag chotchot hen anchi animar way kemér netnetnod an Pablo ya anat an Bernabe ya gadchang agé hen sentoronna. Yag way i mangintudtuchu hen alen Apudyus. hen chana agé iyatagu wat chuchun (Aposel 13:4-13; 15:36-39) ya chilu. 7 Yag imfagana agé hen anchichay tatagu way mangaliyén, Hen intudtuchun Juan “Wacha hen anchi meparég an haén way chan funfunyag way ammag nangatngato no haén te Mat. 3:1-12; Luc. 3:1-18; Juan 1:19-28 uray lawa hen anà man-alepan an Yato hen anchi ammayay chamag hiyéén achì karébféngan. 8 Te haén, 1 way mepanggép an Jesu Cristu way chanum yanggay hen infunyag-o an anà Apudyus. 2 Hen nilugiyana wat hen chàyu. Waman hiyaat hen Espiritun tommot-owaan hen anchi ensorat hen paat Apudyus hen ifunyagna an chàyu.” anchi profeta way Isaias way yachi hen Hen nafunyagan Jesus ya ena-allen Apudyus an anàna, ekatnéén, hen namachasan Chumunyu “Wacha hen ihay tagu way faarê way mangawis an hiya way mamangpango no hea ta ina esasaggana hen anchichay Mat. 3:13–4:11; Luc. 3:21-22–4:1-13 tatagu ta changréncha-a. 3 Hiya 9 Angkay hiyachi way chan funyag hen anchi ini-inggaw hen anchi ah Juan, ummale tot-owa ah Jesus chanak way chana èngaèngaw way narpod Nazaret way fabréyna way hen anchichay tatagu way provinsiyan hen Galilea, yag émméy mangaliyén, ‘Naway hen ap-apo, an Juan way i mampafunyag hen wat iyam-ammayu hen chayu anchi wangwang way Jordan. 10 Yag am-ammaan ya manggadngényu angkay tommàchang ah Jesus, innilana hen hamhamàyu.’ ” way ammag nanfuatat agé ad uchu 4 Yag angkay hiyachi yag fummùnag yag cha émhép hen anchi Espiritun tot-owa ah Juan hen anchi chanak ah Apudyus an hiya way kaman karopate. tommot-owaan hen anchi nesosorat, yag 11 Yag wachaat agé hen nan-ale ad chana funyagan hen tatagu ya chana uchu way mangaliyén, “Hea hen anchi epagngar an chicha way mangaliyén, Marcos 1:12 74 Marcos 1:27 laylaychê way anào, yag hea agé hen 19 Angkay hiyachi way nànàéycha, mangemparaylayad an haén.” innilan agé Jesus hen kasen hen-agi way 12 Hen hiyachi, hennagat hen anchi cha Jaime an Juan way anà Zebedeo Espiritun Apudyus ah Jesus way éméy way tummutùchucha hen anchi hen ihay lugar way maid fummabréy. fangkacha way chacha taramanén hen 13 Yag yachi way émméy, ini-inggaw tafukorcha. 20 Yag hen nangil-an Jesus ahchi ah opatporo way ag-agaw, an chicha, enayagana wat netnodcha yag cha awiawisén Chumunyu way agé an hiya way tenaynancha ah ap-apon hen ongtan ta fumasor. Yag amacha hen anchi fangka ya hen wachacha agé hen hiyachiy lugar hen anchichay tatagu way cha mèlabfu an ammag aggaégyat way nanka-atap way hiya. animar. Ngém wachacha chillu agé hen Hen nemparyawan Jesus hen anchichay anghel way émméy mangi-ila anchi nihuhurug way ongtan an hiya. Luc. 4:31-37 Enayagan Jesus hen anchichay 21 Angkay hiyachi, émméy cha mangagadchiw ah man-ifana Jesus ya hen anchichay pasorotna Mat. 4:12-22; Luc. 4:14-15; 5:1-11 ad Capernaum. Yag angkay yachi 14 Angkay hiyachi way nifarud ah way Safachu way ngilincha chillu Juan way chan funfunyag, namfangad way Judio, hinénggépcha hen anchi ah Jesus hen provinsiyan hen Galilea chacha ma-am-amongan way sinagoga yag inlugina way mangintudtuchu yag inlugin Jesus way mantudtuchu. hen anchi ammayay chamag way 22 Yag anchaat agég nahaang amin narpon Apudyus. 15 Intudtuchuna hen anchichay tatagu te hen anchi way mangaliyén, “Inumchah ad enkamanna way nantudtuchu, faén uwan hen manot-owaan Apudyus kaman hen cha ekaman hen anchichay hen imfafaggana, wat tég-angay siguchay cha mintudtuchu hen hen manorayana hen amin. Wat orchin Moses, te maila way wachan manchùganyu hen aminay laweng way karébféngana way mantudtuchu. a-ammayu ya afurotonyu paat hen 23 Yag hen hiyachi, wachaat agén antoy ammayay chamag.” hinénggép way ihay am-ama way 16 Angkay hiyachi way cha manaran nahurugan ah ongtan way ammag ah Jesus hen penget hen anchi fayfay nan-ongaw way mangaliyén, 24 “Heay way Galilea, innilana hen hen-agi way Jesus way eNazaret, heno hen ammaam mangagadchiw way cha Simon an an chàni. Ay an-a an ummale way i Andres hen ngachancha way chacha manachael an chàni, te inni-ilà angkay eporwak hen tafukorcha hen anchi hea way hea hen anchi nepoposta way fayfay. 17 Yachi way innilan Jesus na-apudyusan way empalena.” 25 Yag chicha, imfagana way mangaliyén, menancharat Jesus hen anchi ongtan “Ehàfayu chaha ta metnod-ayu an way mangaliyén, “Guminang-aat man ta haén, wat sokatà hen annay chunuyu lomayaw-a hen annay nihuhullugam.” ta hen tatagu hen atenglényu ah 26 Yag ammag empa-adhar hen omafurotancha an haén.” 18 Yag hen anchi ongtan hen anchi am-ama hiyachi, anchag enhàfa hen anchi yag nan-ongaw way lommayaw. tafukorcha yag netnodchaat an Jesus. 27 Yag hen nangil-an hen anchichay tatagun nadchi, ancha ammag nahaang Marcos 1:28 75 Marcos 1:44 way térén. Yag chachan pepennoot Hen nantudtuchuwan Jesus hen way mangaliyén, “Apay henoto, ay kafabréfabréy ad Galilea kadchachatoto way tudtuchu, te pakay wachan kafaelana nò way manmanchar Luc. 4:42-44 way uray ongtanén afurotonchaat hen 35 Angkay nawakas, fummangon ifagana.” ah Jesus hen na-apeh yag ginumhad 28 Yachi yag ammag nanhemamagat way i manluwaru hen ihay lugar way hen mepanggép an Jesus hen anchichay maid tatagu. 36 Angkay pommaway kafabréfabréy hen anchi provinsiyan way fummangon cha Simon ya hen hen Galilea. anchichay ifana, émméycha way i manganap an hiya. 37 Yag angkay Hen nanga-anan Jesus hen inchahancha, ekatchéén, “Lonaycha saket hen chuaray tatagu angkay hen tatagu way cha mangimoh Mat. 8:14-17; Luc. 4:38-41 an hea.” 38 Ngém ekat Jesus an 29 Angkay hiyachi way lommayaw chichéén, “Uray te masapor éméytaaw cha Jesus hen anchi sinagoga way chillu hen tapen hen fabréy ta iyà agé cha ma-am-amongan hen Judio yag tudtuchuwan chicha, te yaha chillu hen émméycha ah faréy cha Simon an ganchat-o way ummale hen antoy lota.” Andres yag nàyéy agé cha Jaime 39 Wat yachi yag ginéggégga-aycha an Juan way hen-agi. 30 Angkay amin hen anchichay kafabréfabréy inumchahcha, imfagachaat an Jesus hen provinsiyan hen Galilea. Yag way ammag chan saket hen anchi aminay fabréy way émméyancha atogangan Simon way ammag amchan wat nantudtuchu ah Jesus hen anchi hen pochotna. 31 Wat émméy ah Jesus cha ma-am-amongan hen Judio, an hiya yag inégnanana hen limana yag emparyawna agé hen anchichay way namangon ya ammag naka-anat nihuhurug way ongtan. hen saketna, yag ammag hiyaat agé hen Hen nanga-anan Jesus hen nan-alekatto hen nanganan cha Jesus. anchi saket way konet 32 Angkay nalihnug hen init, inyéy hen anchichay tatagu an Jesus hen Mat. 8:1-4; Luc. 5:12-16 aminay masaket ya hen anchichay 40 Angkay hiyachi, wachan ihay tagu nahurugan ah ongtan. 33 Wat aminay way chan saket hen anchi aggaégyatay tatagu hen hiyachiy fabréy, anchag saket way konet, wat émméy an na-among amin hen anchi fatawan Jesus yag nampalentomang way cha Simon, 34 yag kena-an Jesus mampangpanga-ase way mangaliyén, hen nankarakarase way saket hen “Afurotò way wachan kafaelam way anchichay ammag chuar way tatagu manga-an hen antoy saket-o no anno ya emparyawna agé hen anchichay an ka-asiyan haén.” 41 Wat ammag nihuhurug way ongtan, yag empawana naség-angan ah Jesus yag annaat agé hen mangaryancha mepanggép tad-én hiya way mangaliyén, “Ka-asiyà an hiya te chicha, innilacha no henoh tot-owa hea, ta maka-an hen annay Jesus. saketno.” 42 Yag hen hiyachi ammag naka-anat tot-owa hen anchi saketna way ommammay hen acharna. 43–44 Yag anat téngtéténgténgén Jesus hiya way mangaliyén, “Achim paat cha Marcos 1:45 76 Marcos 2:14 haphapetén ah uray heno way tatagu nìya-among way tapen hen anchichay hen antoy enammaà an hea. Yag siguchay cha mintudtuchu hen orchin manidchiwéh-aat way i mamparang Moses. Yag yachi way chengngarcha hen anchi pachi ta ilana way naka-an hen yachi, chinumsekcha ah Jesus ah hen saketno. Yag an-aat manchaton an hamhamàcha way mangaliyén, 7 “Nokay Apudyus hen anchi inyurchin Moses paat ano hen lébféng nahha way annag way michaton ah manot-owaan hen cha pérhén hen kena-apudyus Apudyus, tatagu way naka-an hen anchi saketno.” te ah Apudyus met paat yanggay hen 45 Yachiyat agéy lommayaw hen anchi mafalin mamakawan hen fasor.” 8 Ngém tagu, annaat agég an inwarawarawag hen hiyachi enlasinat chillu Jesus way manaphapet hen anchi enkaman hen anchi wachah hamhamàcha yag Jesus an hiya. Wat gapon yachi, achi annaat ekatén, “Pakay peet kaman mafalin eparang Jesus hen acharna way henay hamhamàyu. 9 Ay ammoh hénggép hen anchichay fabréy. Wat wachay ekatyuwén narakraka. Te annag cha iyapet way éméy hen lugar ammoh wachay kafaelan hen tagu way maid fummabréy, yag yachin cha way mamakawan hen fasor. Yag ay mangunuchan hen tatagun hiya way ammoh wacha agéy kafaelan hen maid achicha narpowan. tagu way manga-an hen penàroy hen tagu. 10 Ngém ah manot-owaanyu way Hen nanga-anan Jesus hen haén way Pangorowan hen Tatagu, penelay hen ihay tagu wachan lébféng-o hen antoy lota way Mat. 9:1-8; Luc. 5:17-26 mamakawan hen fasor wat ka-anê hen Angkay hiyachi way nanlooh hen penàroyna.” Yag annaat ifaga hen anchi 2 kamanay ag-agaw, namfangad ah napàroy way mangaliyén, 11 “Hen ifagà Jesus ad Capernaum yag nanchinngar an hea, fumangon-a yag inaram hen way hommàyat. 2 Wat ammag annay allakwangno yag ommanamot-a.” enamongan hen chuar way tatagu 12 Yag yachi way cha ilan amin hen hiya ingganah anchag hommortot hen anchichay tatagu hiya, ammag tatagu ah faréy yah hawang. Yag cha tommàchégat agé hen anchi napàroy itudtuchun Jesus an chicha hen anchi yag innarana hen anchi allakwangna chamag mepanggép an Apudyus. 3 Yachi yag chaat manaran way lomayaw. way chan tudtuchu, inumchahcha hen Wat anchag nahaang way térén hen opatay tatagu way nangimfufulig hen anchichay tatagu yag chinayawcha ah ihay am-ama way napàroy hen acharna. Apudyus way mangaliyén, “Nanepod Ichidchiwéhcha koma an Jesus, 4 ngém hen natatagguwanni, maid paat innilani maid én-énnéncha way hénggép gapoh ah kaman an cha natto.” kachuar hen tatagu, wat anchag inyéy Hen nangayagan Jesus an ah tabfongan yag tenòwapcha hen Levi way somorot an hiya anchi atép way nemamangan Jesus, yag inuy-uycha hen anchi pelay ah faréy Mat. 9:9-13; Luc. 5:27-32 way iné-émfég hen anchi allakwangna. 13 Angkay hiyachi way lommayaw 5 Yag angkay enlasin Jesus way anchag cha Jesus ad Capernaum, kasen émméy nanchinlan amin hiya, imfagana hen ah Jesus hen penget hen anchi fayfay anchi napàroy way mangaliyén, “Heay way Galilea, yag enamongan hen sonod, napakawan hen fasorno.” ammag chuar way tatagu hiya, wat 6 Niyaphor way wachacha agé hen tinudtuchuwana chicha. 14 Yag angkay Marcos 2:15 77 Marcos 2:23 na-awni way cha manadchad-aran, hen anchichay pasorot hen Fariseo wat innilana hen ihay cha mangam-among chacha amin manlangan, ngém pakay ah furor way tummutùchu hen hen annachay pasorotno way anchag opesenana way ah Levi hen ngachanna achin langan nò.” 19 Senongfatan way anà Alfeo. Yag anat ifagan Jesus Jesus ah pani way mangaliyén, “Ay an hiya way mangaliyén, “Umaleaat ammoh manlangancha hen anchichay ta somorot-an haén.” Yag naranigwat tatagu way i mèkasar hen anchi tot-owa ah Levi way somorot an Jesus. ifacha way komasar. Achi met. Yag 15 Angkay na-awni way cha mangan kaskasen no mawawà-acha agé hen cha Jesus ya hen anchichay pasorotna anchi komasar wat sigurachu way ah faréy cha Levi, ummunudcha mamangngancha. 20 Ngém umchah an hiya hen anchichay chuaray chillu hen ag-agaw way melayaw cha mangam-among hen furor ya hen anchi komasar, wat yachi hen anat agé hen anchichay tapenay umchahan hen manlanganancha way menangfasor, wat chuarcha way achicha manganan.” nèofong an chicha. 16 Yag angkay hen Safali hen anchi siguchay nitudtuchu tapen anchichay Fariseo way siguchay no hen cha itudtuchun Jesus ad uwan cha mintudtuchu hen orchin Moses, hen nangil-ancha hen nèofongan Jesus Mat. 9:16-17; Luc. 5:36-39 hen anchichay cha mangam-among 21 Yachi yag kasen nampanih Jesus hen furor ya hen tapenay menangfasor, way mangaliyén, “Maid tagu ah ammag chinumsekcha hen anchichay pasorotna mangid-op hen anchi faru way lopot way mangaliyén, “Ay ammoh mèofong hen anchi naropà way lumfong. Te no peet hen annay apoyu hen tatagu way yachin ammaana, émhén hen anchi kaman an cha nahha way laweng.” faru way lopot yag enagamidna hen 17 Yachi way chengngar Jesuschi yag anchi nid-opana yag kaskasenat agé anat mampani way mangaliyén, “Hen hen kagissayana. 22 Yag umat agé hen anchichay wachan saketna, yachi anchi faru way fayah way finanar, wat hen kasaporan hen choktor way hen achi mafalin way ifongofongchi hen miyaligana, haén, iggayà ummale way anchi nausar way gadchang way amoto, manudtuchu hen anchichay ammayay te achi matantan hen anchi nausar tatagu te ummaliyà way manudtuchu way gadchang wat ammag fumtà yag hen anchichay menangfasor.” ayyua a hen finanaranchi ya hen anchi gadchang agé. Wat hen anchi faru way Mepanggép hen fayah, masapor agé hen anchi faru way manlanganan way mangan gadchang hen mifongofongana.” Mat. 9:14-15; Luc. 5:33-35 Hen ekat Jesus mepanggép 18 Angkay hen-argawan, chacha amin hen Senafachu way ngilin manlangan way mangan hen amin anchichay pasorot Juan way chan Mat. 12:1-8; Luc. 6:1-5 funfunyag ya anat agé hen anchichay 23 Angkay hen-argawan way Safachu Fafariseo. Ngém hen anchichay pasorot way ngilin chillu hen Judio, cha Jesus, achicha chan langan. Wat manaran cha Jesus ya hen anchichay émméycha hen tapenay tatagu an Jesus pasorotna hen ihay chacha murmur-an way mangaliyén, “Pakay amin hen ah pagéycha. Yag hen anchichay anchichay pasorot Juan ya umat agé pasorotna, chacha umarah otteméncha. Marcos 2:24 78 Marcos 3:9

24 Yag anat fistigarén hen anchichay Jesus hen anchi nàis-is hen limana Fariseo ah Jesus way mangaliyén, way mangaliyén, “Umaleahto ah “Ilam ngén hen annay cha ammaan sangwanan.” 4 Yag annaat agé hen pasorotno, chacha labsengén hen hanhanan hen anchichay tatagu way anchi orchintaaw way epawana hen mangaliyén, “Nokay hen eparufus mamfat-an hen ngilin.” 25 Yag anat hen orchintaaw way ma-ammaan hen somongfat ah Jesus way mangaliyén, tempon hen ngilin. Ay ammaantaaw “Ay ammoh maid finasayu hen hen ammay ono hen laweng. Ay enkaman hen anchi apotaaw way taguwéntaaw hen ifa ono pédténtaaw.” David ad namenghan hen tempon hen Ngém anchag achi somongsongfat. hommenaangana ya hommenaangan 5 Yachi yag ommaningarngar ah Jesus agé hen anchichay ifana. 26 Te anna way nangila an chicha ngém chaat agé met ammag hinggép hen anchi faréy chillu maség-ang an chicha, te anchag Apudyus hen tempon Abiatar way térén way achi matudtuchuwan. Yachi kangatowan way pachi yag innarana yag annaat ifaga hen anchi nàis-is hen hen anchi tenapay way nichachaton an limana way mangaliyén, “Uyachém hen Apudyus way ekat hen orchintaawén annay limam.” Inuyadna yag ammag anggay hen pachi hen mangan. Ngém ommammayat agé hen anchi limana. enan chillu David ya ummidchat agé 6 Wat ginumhadcha hen anchichay hen anchichay ifana. Wat maid met Fariseo way inchaat man-a-atopàpà hen ekattaawén fasornachi.” anchichay ifan Are Herod ta anapéncha 27 Wat henalenonot Jesus way hen ekamancha way mamchit an Jesus. mangaliyén, “Masapor ma-awatanyu way wadwadcha hen tatagu no hen Hen émméyan hen chuar way ngilin, te enammaan Apudyus hen tatagu way i nangila an Jesus ngilin ah pagsaya-atan hen tatagu way 7 Angkay hiyachi yag émméy cha iggayna an enammaan hen tatagu ah Jesus ya hen anchichay pasorotna hen pagsaya-atan hen ngilin. 28 Yag haén penget hen anchi fayfay way Galilea, way Pangorowan hen Tatagu, haén hen yag ammag chuar hen anchichay tatagu nangimfiyang way mangimfaga hen way cha mangunu-unud an hiya way ma-ammaan hen ngilin.” maid achicha narpowan. Te wachacha hen narpon anchichay provinsiyan Hen nempagachangan Jesus hen hen Galilea ya Judea. 8 Ya narpocha nàis-is way lima, tàén ngilin hen tapena ad Jerusalem ya anat hen Mat. 12:9-14; Luc. 6:6-11 tapena hen sakopon hen Idumea ya hen Angkay hen-argawan way Safachu sakopon agé hen fafabréy way Tiro ya 3 way ngilin chillu, nì-ighép ah Sidon. Ya wachacha agé hen anchichay Jesus hen anchi cha ma-am-amongan narpo hen fafabréy way lahin hen hen Judio yag niyaphor way wacha anchi wangwang way Jordan. Amin cha agéhchi hen ihay tagu way nàis-is hen natto way tatagu, chengngarcha hen limana. 2 Ngém wachacha agé hen anchichay enammaan Jesus wat yachi tapenay tatagu way ancha paat ammag hen ummunuchancha way mangila seseppotan ah Jesus no ka-anéna hen an hiya. 9 Yag gapo hen karonay inis-is hen anchi taguwanchi way tàén hen anchichay tatagu, imfagan Jesus ngilin ta wachay minchérémancha hen pasorotna ta esaganacha hen koma an hiya. 3 Yachi yag enayagan fangka ah iggawana ta achicha ammag Marcos 3:10 79 Marcos 3:27 ipetén hiya. 10 Te gapon nanga-anana Hen nangempachongancha an Jesus hen sasaket hen chuar way tatagu an Chumunyu way Beelzebub wat chachan ep-eporyoh amin hen anchichay tapena ah homag-énancha Mat. 12:22-32; Luc. 11:14-23; 12:10 paat an hiya ta tad-éncha koma agé. 20 Angkay hiyachi way hommàyat cha 11 Yag hen anchichay nahurugan agé ah Jesus, ammag kasen agé enamongan ongtan, no mag-ay ilancha ah Jesus wat hen chuaray tatagu hiya wat ammag anchag manlùfub hen henagongna way maid én-énnéncha way mangan. 21 Yag man-ongaw way mangaliyén, Hea hen angkay chengngar hen anchichay anà Apudyus. 12 Ngém menanchar Jesus ahimfafaryan Jesus hen nekaman, hen anchichay nihuhurug way ongtan émméycha ta icha koma ehàyat, te ta achicha paat ifagfaga ah uray heno hen ekat hen anchichay tatagu wat an way tagu way hiya hen anà Apudyus. nattagar ano ah Jesus. 22 Yag hen tapen anchichay siguchay Hen nameleyan Jesus hen hemporo cha mintudtuchu hen orchin agé ya chuwa way man-aposelna way narpod Jerusalem, chacha agé Mat. 10:1-4; Luc. 6:12-16 ekatén, “An nahurugan ah Jesus 13 Angkay hiyachi, enayagan Jesus hen anchi ap-apon hen chumunyu hen anchichay tatagu way laychénay way ah Beelzebub, wat hiya ano ayagan yag inyéyna chicha hen hen cha mangidchat hen kafaelana anchi ihay tagéytéy. Yag angkay way mangemparyaw hen tapen hen enamongancha hiya ahchi, 14 penelena nihuhurug way ongtan.” 23 Yachi yag hen hemporo ya chuwa ta man-ifana anat amongon Jesus hen anchichay paat ya ta wacha agéy chana hénagén tatagu yag nampani way mangaliyén, way i manudtuchu hen tatagu. “Ay ammoh mafalin eparyaw chumunyu Yag ngenadnana chicha ah aposel ah chumunyu. 24 Hamham-ényu ngén, 15 yag inidchatna agé an chicha hen te no maid tetempoyug hen tatagu kafaelancha way mangemparyaw hen hen ihay lota way anchag chan nihuhurug way ongtan. sososongel, ay ammoh achi afaén hen 16 Hen anchichay hemporo ya chuwa henlomota chicha. 25 Yag no maid agé way penelena, wat ah Simon hen iha tetempoyug hen ihay himfafaryan way way ngenadnana ah Pedro, 17 ya anat anchag chan sososongel, ay ammoh cha Jaime an Juan way anà Zebedeo achicha mahihiyan. 26 Yag umat agé way ngenadnana chicha ah Boanerges ah chumunyu, no maid tetempoyugcha way hen laychén nadchiy ngachan way way ekatyuwén ah chumunyu hen cha aryénat kaman hen echor. 18 Ya hen mangemparyaw hen ahenchumunyuna, anchichay tapena wat cha Andres an kapeletan way anchag ma-afà amin yag Felipe, ah Bartolome ya ah Mateo, ah mapéppég hen kafaelancha.” Tomas ya ah Jaime way anà Alfeo, ah 27 “Ah katot-owana, maid makaghép Tadeo ya anat ah Simon way ekatchéén hen faréy hen anchi orheorhe way i “Selot,” 19 ya anat agé ah Judas Iscariote mangara hen ginaona no achina unna way hiyan anchi nangenlao an Jesus tawichén hen anchi orheyanchi yag hen ommawni. annaat mafalin aran hen anchichay kok-owana. Orhe tot-owa ah Chumunyu ngém ena-afào chillu hiya, yag a-allà agé hen kok-owana.” Marcos 3:28 80 Marcos 4:10

28 “Tot-owa way tot-owa hen antoy fangka yag yachin tummùchuwana ifagà an chàyu way aminay karasen way chinumchum-ang ah aket. Yag hen hen fasor way ammaan hen tatagu anchichay tatagu, anchag ahetàtàchég wat mafalin mapakawan way uray hen hen anchi tarantag. 2 Yachi yag anat mangsotancha an Apudyus. 29 Ngém mampani way chuar hen intudtuchuna heno way mangaliyén Chumunyu an chicha hen chana nampaniyan. hen nangidchat hen kafaelan way ah Ekatnéén, 3 “Changrényu ngén hen katot-owanaat Espiritun Apudyus hen antoy ifagà way hen-argawan ano, nangidchat, yachi hen fasor way ammag wacha hen ihay tagu way i nanmura hen achi mapakpakawan ah ing-inggana.” lotana. 4 Yag hen chana minwalehan hen 30 Yachi hen imfagan Jesus te wachacha fukar, ammag nemamang hen tapena hen mangaliyén ah Chumunyu ano hen hen anchi charan. Yag émméychaat hen nìyachar an hiya way cha mangidchat anchichay kasole way i nangan amin. hen kafaelana yag faénat agé te hen 5 Yag hen tapena, anchag nemamang Espiritun Apudyus. hen anchi pafinatto way ammag aket hen lotana. Yag cha-an mahen-awniyan Nokay hen inan Jesus yag hommangawcha tot-owa te wachan ya hen sosnodna aket way lotana. 6 Ngém angkay yachi Mat. 12:46-50; Luc. 8:19-21 way ummini-init, anchaat agég nàrong 31 Angkay hiyachi way inumchah te akettoy hen anchi lota wat maid ah inan Jesus ya hen anchichay lommamotancha yag anchag narango sosnodna, tommatàchégcha ah chara amin. 7 Yag hen tapen agé hen anchi way cha mangempa-ayag an Jesus. fukar way niwaleh, nemamangcha 32 Yag hen anchichay chuar way hen anchi papenagat. Manowat te tatagu way niya-among an Jesus, lenomtàcha ngém angkay lommafang ekatchéén, “Anchichayan cha inam ya hen anchi pagat, anchag henyong hen sosnodno ah chara way chacha-a hen anchi mura. Wat anchag iggay epa-ayag.” 33 Yag sommongfat ah Jesus mamunga. 8 Ngém hen tapen hen anchi way mangaliyén, “Faén yanggay chicha niwaleh, nemamangcha hen anchi hen ifilang-o ah inà ya sosnod-o.” 34 Yag ammayay lota yag penémhéd hen lenangranganat hen anchichay tatagu tummufuwancha. Wat namungacha way nanliliub an hiya way mangaliyén, amin way magénén hinggagsot hen “Cha natto agé hen chàcha-ar-o ya fungan hen tapena ya hen-én-ém poporo sosnod-o, 35 te heno way tagu way hen tapena ya hentotlon poporo agé mangamma hen laychén Apudyus wat hen tapena.” chichachi hen chàcha-ar-o ya sosnod-o.” 9 Yahan penanin Jesus yag annaat ekatén, “Chengngaryu hen antoy penanì Hen nempaniyan Jesus hen anchi te naingaan-ayu, wat hamham-ényu lota way nawalehan ah fukar koma hen laychénay aryén.” Mat. 13:1-9; Luc. 8:4-8 Hen nensoplekaran Jesus hen Angkay hiyachi, kasen agé niyaligan hen anchi penanina 4 émméy cha Jesus hen penget hen anchi fayfay way Galilea ta i Mat. 13:10-23; Luc. 8:9-15 mantudtuchu. Yag gapon kachuar 10 Angkay na-awni way anggay hen anchichay tatagu way na-among, ah Jesus, émméycha hen anchichay ammag hinénggép ah Jesus hen ihay hemporo ya chuway pasorotna ya Marcos 4:11 81 Marcos 4:25 anat agé hen anchichay tapena way papenagat way émméyan hen tapen nangngar hen anchi penanina, yag anchi fukar, wat yachin anchichay henanhanancha no henon laychén tatagu way nangngar agé hen alen nadchiy aryén. 11 Yag anat ekat Jesus Apudyus, 19 ngém ammag nahyong hen an chichéén, “Chàyu way cha somorot chengngarcha. Te gapon pangégcha an haén wat mifaga an chàyu yanggay ah mangar-ancha hen masapor hen hen anchichay cha-an mepaka-ammu antoy ataguwan ad uwan ya gapo mepanggép hen anchi mantorayan agé hen layadcha way fumaknang ya Apudyus. Waman hen anchichay tapena anat hen chuar agé way laychéncha way achi omafurot, an lawag pahig way mangamoamong hen antoy lota, panpani hen ifagà an chicha. 12 Te wat chichachi hen kaman nanyong ilanyu ngén, hen chengngarcha way alen Apudyus, ‘Uray ta i-illancha, ancha chillug wat ammag maid nantongparan hen achi elasin. Yag uray agé ta chengngarcha. 20 Ngém hen anchi chachangréncha, ancha chillug ammay way lota way émméyan achi ma-awatan. Te non an paat hen tapen hen fukar, chichachi hen ancha anapén ta ma-awatancha, anchichay tatagu way nangngar hen manhagongcha an Apudyus yag alen Apudyus yag enafurotcha. Wat penakawanna agé chicha.’ ” wachan imfungacha way magénén 13 Yachi yag anat ekat Jesus an hinggagsot hen tapena ya hen-én-ém chicha way mangaliyén, “Ay iggayyu poporo hen tapena ya hentotlon poporo peet agé ma-awatan hen anchi penanì agé hen tapena.” mepanggép hen anchi i nanwaleh ah Achi mahàufan hen helaw fukar. Wat no yahaat ay nanggilah ma-awatanyu hen tapenay paniyê.” Luc. 8:16-18 14 Yag annaat esoplekar an chicha 21 Entoroy Jesus way mampani, way mangaliyén, “Hen miyaligan hen ekatnéén, “No wachay mamasgéd ah anchi fukar, yachi hen alen Apudyus. helaw, ay ammoh hàufana ono anna Ya hen anchi chan waleh, hiya hen i igga ah selok hen . Achina anchi cha manginwarawag. 15 Yag met, te anna an epatang hen anchi hen niyaligan hen anchi charan way ustoy mepatngana ta mahelawan amin. émméyan hen anchi tapen hen fukar, 22 Hamham-ényu ngén te aminay chichachi hen anchichay tatagu way netataro, umchah hen meparangana. nangngar hen alen Apudyus, yag Ya umat agé hen amin way achi émméyat ah Chumunyu yag ina menaid ma-ammuwan ad uwan, umchah hen hen chengngarcha. 16 Yag hen anchi mepaka-ammuwana chillu.” pafinatto agé way émméyan hen 23 “Chengngaryu hen antoy penanì te tapena, wat chichachi hen anchichay naingaan-ayu, wat hamham-ényu koma tatagu way nangngar hen alen Apudyus hen laychénay aryén.” way layyalayyadcha hen pés-éyna. 24 Yachi yag anat ekat Jesus agéén, 17 Ngém ammag achi lomamot ah “Masapor papannaagényu hen antoy hamhamàcha te an hen-aketan yanggay chà aryén, way heno way ekamanyu hen ommafunancha. Te no umchah hen tapena, kaman agéhchi hen ekaman hen problemacha ya mapaligatancha Apudyus an chàyu yag am-améd gapon ommafurotancha, anchag chillu hen ekamanna an chàyu. 25 Yag iyanggayan. 18 Yag umat agé hen anchi hen anchi tagu way mangamma hen Marcos 4:26 82 Marcos 4:41 chana changrén, wat mataptapyan hen 33 Intudtutudtuchun Jesus hen alen ma-awatana. Waman hen anchi tagu Apudyus hen anchichay tatagu way way annag achi ammaan hen chana chuar hen empanina way kaman an changrén, wat uray hen anchi aket way cha nadchiy pani. Yag intudtuchuna na-awatana wat ammag maonghor.” an chicha hen patinggan hen mafalin ma-awatancha. 34 Maid intudtuchuna Hen nempaniyan Jesus hen an chicha ah iggayna penani. Ngém no mantorayan Apudyus ah omanggaycha hen anchichay pasorotna, lomta-an hen fukar anna paat an esoplekar an chicha 26 Kasen agé nampani ah Jesus hen amin way laychén hen anchichay way mangaliyén, “Hen miyaligan penanina way aryén. hen mantorayan Apudyus wat kaman Hen nempaginangan Jesus hen fali hen ihay tagu way inna minur-an hen lotana. 27 Yachiy narpas, yag no Mat. 8:23-27; Luc. 8:22-25 madhémén nasséy. No ag-agawén i 35 Angkay cha madhém hen hommepot. Yachiyat agé, lenomtà hen hiyachiy ag-agaw, imfagan Jesus hen anchi minura yag chacha lomafang. anchichay pasorotna way mangaliyén, Ngém achina ma-awatan no nokay “Gumchangtaaw hen antoy fayfay ta hen enkamancha way lenomtà ya hen intaaw ad chumang.” 36 Yachi yag chacha ekaman way lomafang. 28 Te hen hinénggépcha hen anchi fangka way anchi lota hen nangempatufu hen anchi tummutùchuwan chillu Jesus, yag mura ah mamungaana way hen pés-éy inligwatcha way tenaynancha hen fùnagat hen anchi tufuna yag inlugina anchichay ammag chuar way tatagu. way mamfugi, yag kasen agé yag hen Yag wachacha agé chillu hen tapena way mafégahana. 29 Yag angkay naggahan, namfangka way nàyéy. 37 Yag angkay émméy hen anchi nanginmura yag ina hen nanlurugganancha, inluginaat agé fintà te inumchah hen mabta-ana.” way fumali yag ammag séréd. Wat ammag napegsa hen anchi challuyun Hen nempaniyan Jesus hen wat cha mahàchuwan hen anchi fangka mantorayan Apudyus way tég-angay malihéd. 38 Ngém ah ah akettoy way fukar Jesus, namopongngan way nanasséy ah Mat. 13:31-32, 34; Luc. 13:18-19 chugun hen anchi fangka. Yag anchaat 30 Entoroy Jesus way mantudtuchu fangonon hiya way mangaliyén, yag ekatna way manarudsuchén, “Ayong Apo, ay ammoh yasa ud-ay “Nokay ngata hen mempachongantaaw ta maofortaaw.” 39 Fangofangon ah hen mantorayan Apudyus ya nokay Jesus yag menancharna hen anchi agé hen kasentaaw manginyaligan. fali way mangaliyén, “Ginang-aat.” 31 Hen ihay miyaligana, wat kaman Yag annaat agé ifaga hen anchi hen anchi ka-ak-akettoyan way fukar fayfay way mangaliyén, “Anggay, hen antoy lota way i inmuran hen ihay omalenanà-a.” Wat ammag nafég-as hen tagu hen garchinna. 32 Yag angkay anchi fali yag ommalenanà hen anchi lenomtà, ammag hiyaat agé hen fayfay. 40 Yachi yag anat ekat Jesus kachachakkaran way mura ah garchin. hen anchichay pasorotnéén, “Pakay Wat ah kachanakkar hen pangana, amchan hen égyatyu. Ay anyu chillug incha hommòfot hen anchichay kasole.” achi peet manchinlan haén.” 41 Wat anchag nahaang amin hen anchichay Marcos 5:1 83 Marcos 5:17 pasorotna way chacha man-ahetennopà mangaliyén, “Nokay hen ngachanno.” way mangaliyén, “Heno ay paat hen Yag sommongfat hen anchi nihuhurug kenatatagun nattowa way magénén way mangaliyén, “Ah Kachuaran hen uray hen fali ya chanumén afurotoncha ngachan-o te an-anig chuar.” 10 Yag hiya.” chan pangpanga-ase hen anchi tagu an Jesus ta achina koma eparyaw chicha Hen nemparyawan Jesus hen hiyachiy lugar. hen anchichay nihurug way 11 Hen hiyachi, netongpo agé way ongtan hen anchi ihay tagu wachacha hen chuar way fafuy way Mat. 8:28-34; Luc. 8:26-39 nehahag-én way chan garab hen anchi Angkay hiyachi way ginumchang tagéytéy. 12 Wat nampangpanga-ase 5 cha Jesus ya hen anchichay hen anchichay ongtan an Jesus way pasorotna hen anchi fayfay way mangaliyén, “Panga-asem ta parufusum Galilea, tommàchangcha yag sakoponat chàni way éméy hen anchichay fafuy ta hen Geraseno. 2 Angkay ginumhad wachay iggawanni.” 13 Yag emparufus ah Jesus, i nihib-at hen ihay tagu Jesus chicha. Wat tenaynancha hen way nahuhullugan ah ongtan. Hen anchi tagu way nihuhullugancha yag hiyachiy tagu, narpo hen anchi palinufù incha nihurug hen anchichay fafuy 3 te yachin i-iggawana. Yag hiya way éméychah chuwan lifu. Wat amin agéat ammag orhe way térén way hen anchichay fafuy, hen hiyachi way ah kenaorhena, maid makafarud an nahurugancha, anchag hetatagtag hiya, tàén kawad hen usaréncha. 4 Te way maid pootoncha ah ayancha, yag namen-ano way penachascha way nichawangcha amin hen anchi chéprah mamarud ngém anna chillug cha wat nepesokcha hen anchi fayfay yag géhgéhtén hen kawad hen limana naoforcha amin. ya gumugum-un agé hen farud hen 14 Angkay hen nangil-an hen he-ena. Wat ammag maid makafael way anchichay nanginya-achug hen fafuy mangafà an hiya. 5 Ammag enag-agaw hen nepasamak, anchag ommawid ya lenafi way chan fangngafangngad amin. Ya chacha hapehapetén hen hen anchi palinufù ya hen anchichay aminay chacha hib-ahib-atén hen fib-ilig way chan ongaongaw, ya chana charan ingganah fabréycha. Yachi yag amin tégtégén hen acharna ah fato. émméycha agé hen anchichay tatagu 6 Ngém angkay hen nangil-ana way i mangila hen anchi na-ammaan. an Jesus hen achawwéy, ammag 15 Angkay inumchahcha hen kawad nanagtag way i nampalentomang Jesus, inchahancha agé hen anchi tagu hen henagongna way manayaw an way tenaynan hen anchichay chuaray hiya. 7–8 Yachi yag menanchar Jesus ongtan way ammag tummutùchu hen anchi nihuhurug way ongtan ya nanlurumfong yag ustousto agé way mangaliyén, “Lomayaw-aat hen hamhamàna, yag chachaat agé hen annay tagu.” Yag nan-ongaw émégyat. 16 Yachi yag henaphapet hen hen anchi ongtan way mangaliyén, anchichay ustoy nangila hen anchi “Heay Jesus way anà hen kangatowan aminay innilacha way na-ammaan way Apudyus, nokay hen ammaam hen anchi nahurugan way tagu ya an haén. Panga-asem paat gapon hen anchichay fafuy. 17 Wat chacha Apudyus ta achiyà koma pap-aligatén.” amin mampangpanga-ase an Jesus ta 9 Yachi yag anat hanhanan Jesus way lomayaw koma hen hiyachiy fabréycha. Marcos 5:18 84 Marcos 5:37

18 Angkay hiyachi way cha hénggép amin hen kok-owana, ngém anna chillug cha Jesus hen anchi fangka way cha iyam-améd hen saketna. 27 Ngém lomayaw, émméy hen nahurugananchi gapo ta chengngarna hen mepanggép an way i mampanga-ase an hiya ta metnod Jesus, i nìfurug hen anchichay tatagu. koma. 19 Ngém empawan Jesus way Wat i nehnop ah échég Jesus 28 te ah mangaliyén, “Un-unnina no homàyat-a hamhamàna, ekatnéén, “No an-o koma ah fabréyyu ta im haphapetén hen paat tad-én hen uray lumfongnaat anchichay ahimfafaryanno hen maka-an hen antoy saket-o.” enkaman Apudyus way nanorong an 29 Yachi way tenchàna tot-owa hen hea ya hen nanég-angana an hea.” anchi lumfong Jesus, yag ginsan hen 20 Wat lummigwat hen anchi tagu anchi chara way natchù, ya nalènana way cha émé-éméy hen anchichay agé way naka-an hen saketna. 30 Yag kafabréfabréy ad Decapolis way i ah Jesus agé, nalènanaat way nausar manaphapet hen enkaman Jesus an hen kafaelana, wat nan-ehagongna hiya. Yag hen anchichay tatagu way ah échégna way mangaliyén, “Heno nangngar, anchag nascha-aw amin. hen nanchà hen lumfong-o.” 31 Yag sommongfat hen anchichay pasorotna Hen nanga-anan Jesus hen saket hen way mangaliyén, “Innilam way anchag anà Jairo ya hen anchi in-ina chuar hen antochay tatagu way chan way nanchà hen lumfongna sensenettak gapon hea, yag in-a anapén Mat. 9:18-26; Luc. 8:40-56 hen nanchà an hea.” 32 Yag chaat chillu 21 Angkay hiyachi way kasen langrang-én Jesus no heno hen nanchà ginumchang cha Jesus hen anchi an hiya. 33 Wat hen anchi in-ina, gapo ta fayfay way namfangad ad chumang, enlasinna hen nekaman an hiya, émméy enamongan agé hen ammag chuar way nampalentomang hen henagong Jesus tatagu hiya hen anchi tarantag. 22 Yag way chan papayagpag ah égyatna yag anat umchah hen ihay am-ama way annaat haphapetén hen kenatot-owan ap-apon hen anchi cha ma-am-amongan hen na-ammaan. 34 Wat ekat Jesus hen Judio ahchi way ah Jairo hen an hiyéén, “Heay sonod, gapo hen ngachanna. Yachi way innilanah Jesus pammatem an haénat naka-an tot-owa yag émméy nampalentomang hen hen annay saketno. Wat ta sém-ém hen henagongna, 23 yag chan pangpanga-ase hamhamàno te achi kasen fùfùnag hen way mangaliyén, “Anchi tég-angay saketno.” matéy hen anào way fufae, wat 35 Étég Jesus way chan ale yag panga-asem paat ta umalea way inumchahchaat hen anchichay i manchà ta maka-an hen anchi saketna mamfêang way narpoh faréy cha Jairo, ta matagu koma.” 24 Wat nìligwat cha yag imfagacha an hiya way mangaliyén, Jesus an hiya. Yag anchag chuar agé “Uray achitaaw ud-ay haliw-én hen hen anchichay nàyéy wat anchag chan annay ap-apowanna te looh angkay in-inippet. narpas hen fiyag hen anchi onga.” 25 Yag hen hiyachi agé, wacha 36 Ngém iggay pagan-anon Jesus hen hen ihay in-ina way nansaket ah imfagacha an Jairo, te annag ekatén, hemporo ya chuway tawén way “Achiaat an machanagan ta annowat an ammag cha chumarachara. 26 Yag manokchun haén.” 37 Yachi yag annaat chuar agé way choktor hen chana epawa hen metnochan hen anchichay nampa-aga-agahan yag annag imfayad tatagu ta anggay yanggay cha Pedro Marcos 5:38 85 Marcos 6:9 an cha Jaime an Juan way hen-agi Yag heno ay agé hen nangar-an nahha ah emparufusna. 38 Yag yachi way ah kenaraengna ya hen kafaelana inumchahcha ah faréy cha Jairo, innilan way mangammah kaskascha-aw. 3 Ay Jesus hen nakorkoran hen tatagu, yag ammoh faénha hen anchi karapentero ammag maid achangchangrana hen tà way anà cha Maria way pangorowan ifilcha ya hen kekelacha. 39 Yachi yag cha Jaime, Joses, Judas yah Simon. hinénggépcha ah faréy yag ekat Jesus Yag ammoh faén agé sosnodna hen hen anchichay tataguwén, “Pakay antochay tapen hen finufae way an-ayug nakorkor ya an-ayug an hi-i-ifil niya-ahrang an chitaaw tà.” Yaha amin, te cha-an angkay natéy hen annay hen ekat hen anchichay tatagu yag ongaanna te an yanggay nanasséy.” anchag achi mangiggéén ah Jesus. 40 Yag anat agég cha am-amrangén hen 4 Wat ekat Jesus an chichéén, “Uray anchichay tatagu hiya. Wat imfagana heno way fabréy way ayan hen profetan ta gumhadcha amin yag annaat ayagan Apudyus wat ririspituwén hen tatagu hen aman ya inan hen anchi natéy ya hiya way manongad yanggay hen anat agé hen anchichay pasorotna yag anchichay tatagu ah fabréyna paat émméycha hen anchi iné-émfégan hen ya hen anchichay totorangna ya hen anchi natéy. 41 Yachi yag inégnanana ahimfafaryanna.” 5 Wat gapoh achicha hen limana yag ekatnéén, “Talita mangiggéén hiya, maid én-énnéna way koum,” way hen aletaawat “Anào, hen mangamma hen kaskascha-aw ahchi, ifagà an hea wat fumangon-a.” 42 Yachi te an yanggay aket hen chana tenchà yag fummangonat tot-owa hen anchi yag naka-an hen saketcha. 6 Ammag natéy way fafarasang yag nanaran te nascha-aw ah Jesus way mangi-ilan hemporo ya chuwa hen tawénna. Yag cha nadchi way tatagu te ammag maid hen anchichay nangila, anchag nahaang pammatecha. way térén. 43 Ngém tenéngténg Jesus Hen nannagan Jesus hen anchichay chicha amin way mangaliyén, “Ilanyu ta pasorotna way i mantudtuchu achiyu paat cha haphapeténto ah uray heno way tatagu.” Yag annaat ifaga ta Mat. 10:5-15; Luc. 9:1-6 panganéncha hen anchi onga. Angkay hiyachi yag émméy cha Jesus hen aminay fabréy way panigib Achi mangiggéén hen anchichay Nazaret way i mantudtuchu. 7 Yag atògong Jesus hiya ad Nazaret enamongna hen anchichay hemporo Mat. 13:53-58; Luc. 4:16-30 ya chuway pasorotna yag inidchatna Angkay hiyachi way lommayaw hen kafaelancha way mangemparyaw 6 ah Jesus an nadchi, namfangad hen nihuhurug way ongtan, yag annaat ah fabréyna way nàyéycha agé hen hinchudwéén chicha way mangempééy anchichay pasorotna. 2 Yag angkay hen anchichay kafabréfabréy. Safachu way ngilin, émméy ah Jesus 8 Imfagana agé way maid etàtaencha ah way i mantudtuchu hen anchi chacha uray heno way masaporcha hen anchi ma-am-amongan way Judio. Yag hen mamfiyahiyancha ta ancha yanggay anchichay chuar way na-among, anchag ammag manhorhor-od, ya achichan nahaang amin hen nangngarancha hen pahpah-eng ya umarah anéncha, ya anchi chana ekaman way mantudtuchu. achicha agé omentàtaen ah pelak, 9 ta Yag anchaat ekatén, “Heno ay hen ancha yanggay an mansasappatos way nangacharan nahha ah chana itudtuchu. achicha agé umara ah mansokatancha Marcos 6:10 86 Marcos 6:23 ah lumfong. 10 Yag imfagana agé 17 Yaha hen ekat Are te hen an chicha way mangaliyén, “Heno enkamanna, empadpapna ah way fabréy way ayanyu, epahigyu Juananchi way chan funfunyag way i-inggaw hen faréy hen anchi way nangempatelew yag empafarudna, mangempaghép an chàyu ingganah te yachi hen lenyad Herodias way ah lomayawanyu hen hiyachiy fabréy. 11 Ya Herodiasanto, hiya hen ahawan Felipe mag-ay ta wachay fabréy ah ayanyu way sonod Are Herod, ngém penléh yag achi chàyu epaghép hen anchichay Herod hiya yag enahawana. 18 Yag tatagu ya ancha agég achi changrén hen hen nempafaruchan Herod an Juan, te itudtuchuyu, taynanyu hen hiyachiy ammag cha enamheamhew Juan hiya fabréy yag penòpoanyu hen tapok way mangaliyén, “Maid karébféngam hen he-eyu ah mangenlasinancha way way mamréh hen ahawan sonodno.” egadcha hen machusaancha.” 19 Yag gapon hiyachi, ammag achi 12 Angkay narpas way imfagan poros laychén Herodias ah Juan, te hen Jesuschi yag lummigwatcha tot-owa laychénaat epapchitna koma. Ngém hen anchichay pasorotna way gapon Are, ammag maid én-énnéna, i mangintudtuchu hen tatagu 20 te ah Are Herod, ammag cha émégyat way masapor manchùgancha hen an Juan te enlasinna way na-apudyusan a-ammacha way laweng. 13 Yag hen ya ammag ammay way tagu, wat chacha mantudtuchuwan, chacha agé annag hahallimunan. Yag uray agé emparyaw hen chuar way nihurug ta cha makorkor hen hamhamàna no way ongtan, ya chacha agé lenana hen changréna hen cha itudtuchun Juan, anchichay chuar way chan saket wat annag laychén chillu way mamangngar naka-an hen saketcha. hen chana itudtuchu. 21 Ngém angkay hen-argawan, Hen nepapchitan Juan inchahanat agé Herodias hen wayana way chan funfunyag way mangempapchit an Juan. Te Mat. 14:1-12; Luc. 9:7-9 hen hiyachiy ag-agaw wat yachin 14 Angkay hiyachi yag uray ah manayawancha hen anchi niyana-an Are way Herochén chengngarna hen Are Herod. Wat empasaganan mepanggép an Jesus te ammag hiya Herod hen chakar way lagsak yag hen cha hapehapetén hen tatagu. Yag inimfitarna hen amin anchichay ifana hen ekat agé hen tapen anchichay way anap-apon hen o-okom ya hen tatagu, ekatchéén, “Ah Jesusanto wat anchichay anap-apon hen sorchachu hiya ah Juan way chan funfunyag ya anat agé hen anchichay nan-angato way an nan-uchi, wat yachi hen way tatagu ad Galilea. 22 Yag yachi wachan kafaelana way mangamma hen way chachan pop-orogram, émméy hen kaskascha-aw.” 15 Waman hen tapena, anchi anà Herodias way fafarasang yag ekatchéén hiya ah Elias. Yag hen tapena nansas-ara hen sangwanancha amin, agé, ekatchéén hiya hen ihay profeta yag ammag naragsakan ah Are Herod ya way kaman chillu hen anchichay tapen umat agé hen anchichay fisitana. Wat hen profeta ad namenghan. 16 Ngém anat ekat Are an hiyéén, “Ifagam hen hen nangngaran Are Herod, anna uray heno way laychém wat idchat-o yanggay ammag ekatén, “Hiya tot-owa an hea.” 23 Yag annag ensapata an ah Juananchi way chan funfunyag way hiya way mangaliyén, “Uray heno empahiwat-o way an peet nan-uchi.” way laychém wat idchat-o an hea way Marcos 6:24 87 Marcos 6:41 ichat way uray hen kagudwan hen “Intaaw ta intaaw omanggay ta kena-arè wat idchat-o no yachi hen wachay man-inungaranyu.” 32 Wat laychém.” 24 Yachi yag ginumhad hen anchaat manlugan hen fangka way anchi fafarasang way i mangimoh an gumchang hen anchi fayfay way inana way Herodias way mangaliyén, éméy hen anchi lugar way maid “Nokay ngata hen ifagà way idchat Are tatagu. 33 Ngém chuarcha chillu hen an haén.” Yag ekat inanéén, “Ifagam nangi-ila hen lummigwatancha yag way hen anchi fat-ag Juan way chan enlasincha way cha Jesuschi. Wat hen funfunyag hen idchatna an hea.” enkaman hen anchichay tatagu way 25 Yachi yag enag-aggag hen anchi narpoh kafabréfabréy, nanagtagcha fafarasang way namfangad an Are yag way enengwacha hen tarantag yag imfagana way mangaliyén, “Hen laychê namangpangocha way éméy hen way idchatno an haén ad uwananto anchi lugar way cha ayan cha Jesus. paat wat hen anchi fat-ag Juan way 34 Yag angkay tommàchang cha Jesus, chan funfunyag way mepatang hen inu-umchahchaat hen anchichay chuar hachang.” 26 Yag ammag ngommehpéy way tatagu. Yag ammag naség-angan ah way térén hen hamhamà Are, ngém Jesus way nangi-ila an chicha te anchag gapo ta looh nansapata hen sangwanan kaman karnero way maid manalimun hen anchichay mangilina, achi mafalin an chicha. Yachi yag inlugina agé way way iyachina. 27 Wat hennagna hen mangintudtuchu hen chuar an chicha. ihay sorchachuna way guwarcha 35 Angkay yachiy cha madhém, ekat way i mangara hen fat-ag Juan. Wat hen anchichay pasorotna an hiya way ginumhad hen anchi sorchachu yag ina mangaliyén, “Annay cha madhém yag hiniwat hen urun Juan ah pagfaruchan, maid met fabréy ahto, 36 wat ammay 28 yag annaat epatang hen anchi ménat no hénagém hen antochay tatagu hachang ya annaat idchat hen anchi ta éméycha hen anchichay fafabréy fafarasang. Yag hen anchi fafarasang ta icha lomao ah anéncha.” 37 Ngém agé, inyéyna an inana. tenomfar ah Jesus yag ekatnéén, “Chàyu 29 Angkay hiyachi way chengngar hen koma hen mamangan an chicha.” Yag anchichay pasorot Juan hen nekaman ekatcha agéén, “Ay lasoy pangan cha an hiya, émméycha way i nangara hen nahha, te uray ay non an umat yag acharna yag incha inlufù. wachay labfu ah makatawénat achina chillu narég ah elaoh anéncha.” 38 Yag Hen namanganan Jesus hen nasorok anat ekat Jesus an chichéén, “Umpayat ah lemanlifu way tatagu. inyu ilan no kamanay hangat hen wacha Mat. 14:13-21; Luc. 9:10-17; Juan 6:1-15 an chàyu.” Yag yachi way incha innila, 30 Angkay hiyachi way namfangad yag ekatchéén, “An yanggay lemay hen anchichay aposel hen anchi tenapay ya anat hen chuway files.” namfiyahiyancha, émméycha an 39 Yachi yag anat ifagan Jesus hen Jesus way nanaphapet amin hen anchichay pasorotna ta ifagacha hen enammaancha ya hen intudtuchucha. anchichay tatagu ta matpomatponcha 31 Yag gapo ta anchag chuar hen way tumùchu hen anchi pachinaroh. anchichay tatagu way chan penpenarég 40 Wat tummùchucha tot-owa way way i mangila an Jesus, ammag maid natponatpon way hinggagsot hen topon wayacha way mangan. Yag anat ekat hen tapena ya hen lelman poporo hen Jesus hen anchichay pasorotnéén, tapena. 41 Yachi yag innaran Jesus hen Marcos 6:42 88 Marcos 7:1 anchi lemay tenapay ya hen anchi amin. Yag anat man-ale ah Jesus way chuway files yag nantangad ad uchu mangaliyén, “Achiayu cha émégyat te way manyaman an Apudyus, yag haénto.” 51 Yachi yag hinénggép ah annaat petpet-angén hen anchi tenapay Jesus hen anchi fangka way nìlugan yag empayàchangna hen anchichay an chicha, yag nafég-asat agé hen pasorotna ta iwarascha hen tatagu. Yag anchi fali. Wat anchag nahahaang annaat agé aran hen anchi chuway files amin hen anchichay pasorotna, 52 te yag penpenhetna yag empawarasna agé. tàén innilacha hen namanganana 42 Wat nanganangancha hen anchichay hen anchichay chuaray tatagu ah an tatagu ingganah nagipohcha amin. yanggay lemay tenapay, iggaycha chillu 43 Angkay nagipohcha, enamong ma-awatan no heno hiya, yag kaman hen anchichay pasorotna hen anchi paat achi éméy ah hamhamàcha hen nafay-anan way tenapay ya files, yag anchichay chacha innila. napno hen hemporo ya chuway awit. Hen nanga-anan Jesus hen saket 44 Yag hen filang hen anchichay larae hen tatagu ad Genesaret yanggay way nangan wat lemanlifu. Mat. 14:34-36 Hen nanaranan Jesus 53 Angkay hiyachi way ginumchang hen uhun hen chanum cha Jesus hen anchi fayfay yag Mat. 14:22-33; Juan 6:16-21 inumchahcha ad Genesaret. Yachi 45 Angkay hiyachi way narpas hen yag entaédcha hen anchi fangka namanganan Jesus hen anchichay 54 yag tommàchangcha, yag enlasinat tatagu, yag emparuganna hen hen anchichay tatagu way cha Jesus anchichay pasorotna hen anchi fangka peetchi. 55 Wat chachaat managtag ta mamangpangocha way gumchang way i mantaronton hen anchichay way éméy ad Betsaida. Yag ah Jesus, fafabréy way manaphapet way wachah nantaynan way mangempaligwat Jesus. Wat hen anchichay tatagu, no hen anchichay tatagu. 46 Angkay changréncha hen cha ayan Jesusén empaligwatna chicha, émméy hen ihay chachaat iyunud hen anchichay chan tagéytéy way i manluwaru. sasaket way nangimfufulig. 56 Ya uray 47 Angkay hiyachiy nadhém way heno way lugar way ayan Jesus way é-éttég Jesus hen anchi tagéytéy, chakar man way fabréy ono akettoy, neppégcha hen anchichay pasorotna anchag amongon hen aminay masaket hen agginawan hen anchi fayfay way hen anchi cha um-umfunan hen tatagu chacha gumchangan. 48 Yag innilan yag chachaat mampangpanga-ase an Jesus way chacha maligatan way Jesus ta epatchàna hen uray lawan manginchurun hen anchi fangka te penget hen lumfongna. Yag aminay napegsa hen anchi fali way cha manib-at tenomchà wat naka-an hen saketcha. an chicha. Angkay na-apeh, ummunud Hen nanginwalinan hen gagangay ah Jesus way ammag nanaran hen uhun hen anchi orchin Apudyus. hen chanum way hen ekatna, ammag manidchiwéh ad chumang. 49 Ngém Mat. 15:1-9 hen nangil-ancha an hiya way cha Angkay hen-argawan, ummalecha manaran hen uhun hen chanum, anchag 7 hen anchichay narpod Jerusalem nan-ongaw ah égyatcha te ekatchéén way Fafariseo ya hen tapen anchichay fanig 50 te ammag pararo hen égyatcha siguchay cha mintudtuchu hen orchin Marcos 7:2 89 Marcos 7:16

Moses way i nangila an Jesus. 2 Yag anchag penarang yag ekatchéén namatmatanchaat agé hen anchichay narpon haén.’ ” pasorot Jesus way anchag achi cha 8 Entoroy Jesus way mangaliyén, “Anyu tongparén hen anchi gagangaycha peet ammag cha iwalin hen anchi way Judio mepanggép hen ekamancha inyurchin Apudyus ta hen anchi paat way mamfuru yag chachaat mangan. gagangayyu way narpoh hamhamà hen 3 Te hen anchichay Fariseo ya uray tatagu hen chayu tongparén. 9 An-ayug amin hen anchichay Judio wat chacha naraeng tot-owa way manginwalin tongparén hen anchi gagangaycha hen orchin Apudyus ta hen anchi way intudtuchun hen anap-ocha paat gagangayyu hen é-égnananyu. ad namenghan way masapor paat 10 Te ilanyu ngénat, kaman hen u-unnuchuncha hen liglamenton hen ihay orchin way ensorat Moses way mamfuruwancha ya anchaat mangan. ekatnéén, ‘Masapor ririspituwén 4 Ya achicha agég anén hen uray heno hen chinàcha-ar, ya hen anchi way maràwan ingganah ammaancha ammag mangsot hen chinàcha-arna hen anchi gagangaycha unna ah wat masapor mepapchit.’ 11 Ngém kacharosan nadchi. Yag chuar agé hen chàyuwat agé, chayu maichénchi te tapen hen liglamenton hen gagangaycha chayu itudtuchu hen gagangayyu ah way chacha tongparén, te wacha amin manlasonyu ah achiyu manorotan hen hen masapor way ekamancha way inyurchin Apudyus, te ekatyuwén, mangurah ah uray tasa ya fanga ya hen ‘Henoy tagu way makatorong koma gamfang way ganchilucha. hen chinàcha-arna, no loohna ekatén 5 Angkay hiyachi, hen anchichay para an Apudyusto, 12 wat mafalin Fariseo ya hen siguchay cha mapasinsiya way achi ano masapor mintudtuchu hen orchin, imfagacha an torongana hen chinàcha-arna.’ 13 Wat Jesus way mangaliyén, “Pakay ammag hen annay chayu itudtuchu, chana achi tongparén hen annachay pasorotno huligén hen enalen Apudyus. Yag hen liglamenton hen gagangaytaaw chuarcha agé hen tapena way kaman an way intudtuchun hen anap-otaaw ad cha nahha way chayu amma-ammaan.” namenghan mepanggép hen ekaman Faén hen ma-an hen way mamfuru yag chachaat mangan.” mangemparaweng hen 6 Senongfatan Jesus chicha way tatagu an Apudyus mangaliyén, “Usto paat tot-owa hen anchi ensorat hen profeta way Isaias ad Mat. 15:10-20 namenghan mepanggép an chàyu way 14 Angkay hiyachi yag kasen enayagan an-ayug senang a-afurot. Te ensoratna Jesus hen anchichay chuaray tatagu yag hen enalen Apudyus way ekatnéén, ekatnéén, “Papannaagényu amin hen ‘Hen antochay tatagu, ammag antoy ifagà ta ma-awatanyu. 15 Faén ah tapàcha yanggay hen angkay hen anchi éméy ah lenoang hen manayawancha an haén, ngém tatagu hen mangemparaweng an hiya ammag maid awanwani ah an Apudyus, te hen anchi marpo hen hamhamàcha. 7 Wat ammag tagu, yachi hen mangemparaweng an maid sérfina hen anchi chacha hiya.” manayawan an haén te hen 16 “Changrényu koma hen antoy chà chacha itudtuchu wat hen anchi ifaga te naingaan-ayu.” narpoh hamhamà hen tatagu way Marcos 7:17 90 Marcos 7:33

17 Angkay na-awni way tenaynan 25–26 Ya hen ihay nangngar wat ihay Jesus hen anchichay tatagu yag in-ina way faén Judio way niyanà ad hinénggép ah faréy, émméy hen Sirofenicia way sakopon hen Siria. anchichay pasorotna way i mananhan Ammag nahurugan ah ongtan hen no heno hen laychén hen anchi anchi anàna way fafarasang. Wat penanina way aryén. 18 Yag annaat ekat angkay chengngarna way wachah an chichéén, “Ay ammoh uray peet agé Jesus, émméyat nampalentomang hen chàyuwén cha-anyu ma-awatan. Ilanyu henagongna way chan pangpanga-ase ta ngén, heno way ma-an way éméy ah eparyawna koma hen anchi nihuhurug tapà yag inùmun hen tagu, achi mafalin hen anàna. 27 Ngém senongfatan Jesus way chichachi hen mangemparaweng hiya ah pani way mangaliyén, “Masapor an hiya an Apudyus. 19 Te achina panganén unna hen anchichay a-anà met engwa ah hamhamàna te ah ya anat hen aho, te faén usto no aran potona hen ayana yag an fumùnag ah hen anén hen a-anà yag inidchat hen awni.” (Hen yatoy enalen Jesus wat aho.” Yachi yag na-awatan hen anchi empaka-awatna way aminay ma-an wat in-ina hen anchi penanin Jesus way maid lawengna an Apudyus.) 20 Yag hen anchichay Judio hen matorongan annaat etoroy way mangaliyén, “Hen unna ya anat hen anchichay faén Judio. anchi mangemparaweng hen tatagu 28 Wat sommongfat way mangaliyén, an Apudyus wat hen anchi marpo “Tot-owa hen annay enalem Apo, ngém paat ah hamhamàna. 21 Te hen anchi ammoh faén usto no anén hen aho hen hamhamà, yachi hen marpowan hen anchi laway fugtan hen a-anà.” 29 Yag egachay laweng way achi laychén anat ekat Jesus an hiyéén, “Nènong Apudyus, te yachi hen karmuwan hen paat tot-owa hen annay songfatno, mangakaw ya hen pomatéy 22 ya hen wat omanamot-aat te lommayaw hen chumagchagas. Ya hen hamhamà agé anchi nihuhurug way ongtan hen anchi hen manligwatan hen gamgam ya hen anàno.” 30 Yag angkay ommanamot laweng way a-amma ya hen lokop. Ya hen anchi in-ina, inchahana hen anchi hen hamhamà agé hen karpowan hen anàna way iné-émfég way maid tot-owa layos ya hen apés, hen usot ya pasekat hen anchi nihuhurug an hiya. ya aminay lenoroko way a-amma. 23 Amin chato wat ah hamhamà hen Hen nanga-anan Jesus hen tenorang tatagu hen marpowana, yag chichato ya tenongong hen ihay tagu hen mangemparaweng hen tatagu an 31 Angkay hiyachi way lommayaw Apudyus.” cha Jesus hen sakopon hen Tiro, enengwacha ad Sidon ya hen sakopon Hen nanorongan Jesus hen anchi ekatchéén Decapolis yag hen ihay faén Judio anchaat manakpos way éméy hen anchi Mat. 15:21-28 penget hen fayfay way Galilea. 32 Yag 24 Angkay hiyachi way lommayaw angkay ahchi, wacha hen ihay tagu way ah Jesus an nadchi, émméy hen anchi nattorang ya nattongong, yag inyéy sakopon hen Tiro yag hinénggép hen anchichay tatagu hiya an Jesus hen ihay faréy way hen gagarana, yag chachan pangpanga-ase ta tad-éna ta man-inungar way achi koma koma ta maka-an hen anchi saketna. ma-am-ammuwan. Ngém maid chillu 33 Yachi yag inyéy Jesus hiya hen ê-éyna mafalin te chengngar hen tatagu. ta ommanggaycha, yag annaat epahrò Marcos 7:34 91 Marcos 8:13 hen gammatna hen nanchumang way “An yanggay pituy tenapay.” 6 Yachi ingan hen anchi nattorang, yag annaat yag imfagan Jesus hen anchichay tatagu agé toppaan hen limana yag enetchàna ta tumùchucha hen anchi pachinaroh hen chilan hen taguwanchi. 34 Yag anat yag annaat aran hen anchi pituy mantangad ad uchu yag ommaghéy tenapay yag nanyaman an Apudyus yag way mangaliyén, “Eppata,” way hen annaat petpet-angén yag inidchatna laychénay aryén, metogwang-ayu. hen anchichay pasorotna ta iwarascha 35 Yachi yag naka-anat hen tenorangna hen anchichay tatagu, yag inwarascha ya hen tenongongna wat makagngar tot-owa. 7 Yag wacha agé hen anchi ya warahwah chi man-aryana. 36 Yachi aketay files wat inyaman Jesuschi an yag tenéngténg Jesus hen anchichay Apudyus yag imfagana hen anchichay tatagu ta achicha paat cha haphapetén pasorotna ta iwarascha agé. 8 Wat hen anchi enammaana. Yag anchaat nanganangancha hen anchichay tatagu agég henhorhoryachén way cha ingganah nagipohcha amin. Angkay manapehapet. 37 Wat amin hen narpascha way nangan, enamong hen anchichay nangngar, anchag nahaang anchichay pasorotna hen finay-anancha way térén yag ekatchéén, “Ammag yag napno hen pituy awit. 9 Ya hen ammay hen aminay chana ammaan te filang hen anchichay tatagu way nangan uray hen nattorangén makagngar ya wat émméy ah opatlifu. 10 Yachi yag hen nattongongén maka-ale.” anat epaligwat Jesus chicha yag anat mì-ighép hen anchichay pasorotna hen Hen namanganan Jesus hen anchi fangka ta manlugancha way éméy opatlifu way tatagu hen sakopon Dalmanuta. Mat. 15:32-39 Hen nanarcharan hen anchichay Angkay hen-argawan way Fariseo an Jesus ta cha-an unay paat mafayag, 8 omenpàila ah sinyar kasen enamongan hen chuar way tatagu ah Jesus. Angkay na-amin Mat. 12:38-39; 16:1-4; Luc. 11:29-32 hen faroncha, enayagan Jesus hen 11 Angkay hiyachi yag émméycha hen anchichay pasorotna yag imfagana tapen anchichay Fariseo an Jesus way i way mangaliyén, 2 “Maség-angà hen mamachas way manlokop an hiya. Wat antochay chuar way tatagu te ma-atlo inlugicha way manarchar ta omenpàila ad uwan ah ag-agaw ah anchag ah kaskascha-aw ah manot-owaancha nì-i-iggawan an chitaaw yag na-amin way ah Apudyus tot-owa hen nannag an hen faroncha. 3 Yag no epaligwat-o hiya. 12 Yag ammag ommaghéy ah Jesus chicha way hommehennaang, magat way mangaliyén, “Pakay hen tatagu anchag mahigngén hen charan, kaskasen way cha matagu ad uwan, ammag hen te anachawwéy hen ayan hen tapena.” kaskascha-aw paat hen laychéncha way 4 “Oo a,” way ekat hen anchichay ilan. Achi a, te hen ifagà an chàyu pasorotna, “ngém nokay lawa hen wat ammag maid angkay mepàila an omar-antaaw ah epangantaaw an chicha chàyu ah kaskascha-aw way sinyar ah way maid met nehag-én ah fabréy manot-owaanyu an haén.” 13 Yachin hen antoy ini-inggawantaaw.” 5 Yag imfagana yag tenaynanaat chicha way anat hanhanan Jesus an chicha way kasen nanlugan hen anchi fangka way mangaliyén, “Wat kamana hen faron gumchang ad chumang. way wachan chàyu.” Yag ekatchéén, Marcos 8:14 92 Marcos 8:29

Hen nempaniyan Jesus hen anchi Hen nanga-anan Jesus hen finurag laweng ah kaman tenòtò hen ihay tagu ad Betsaida Mat. 16:5-12 22 Angkay hiyachi way inumchah 14 Angkay hiyachi way chacha cha Jesus ad Betsaida, wachacha hen gumchang, ammag naliw-an hen nanginyéy an hiya hen ihay nabfurag. anchichay pasorot Jesus way ummara Yag chachan pangpanga-ase ta tad-éna ah faroncha te an ihà-an yanggay koma ta maka-an hen anchi finuragna. hen anchi tenapay way wacha an 23 Yachi yag pinchén Jesus hen anchi chicha hen anchi fangka. 15 Yag nabfurag yag inyéyna ah fùnagan hen anat ekat Jesus an chicha way anchi fabréy, yag annaat toppaan hen mangaliyén, “Ar-arwachanyu ta achiayu matana yag tenchàna. Yag annaat maipowan hen anchi tenòtò Herod hanhanan way mangaliyén, “Ay ya hen anchichay Fariseo.” 16 Yachi wachay ilam.” 24 Nanmuhwat hen anchi yag hemhemmàcha hen tenòtò way nabfurag yag ekatnéén, “Oo, mailà mausar ah tenapay yag chachaat hen anchichay tatagu, ngém anchag agén ahetotopà way mangaliyén, kaman away way cha manaran.” 25 Wat “Hen nangaryana ngata hen tenòtò kasen tenchà Jesus hen matana, yag te naliw-antaaw way omentàtaen yachi way nan-ifétégna way nangila ah farontaaw.” 17 Enlasin Jesus hen yag lommawagat agé hen mangil-ana anchi chacha tatagépfarén yag annaat hen angamin te naka-an way térén ekatén, “Pakay inyu man-a-atopàpa-an hen finuragna. 26 Yachi yag tenéngténg mepanggép hen kamaichan hen Jesus hiya ta manchakpos way homàyat anéntaaw. Ammoh ammag kenémnég ah fabréycha way achina engwa hen hamhamàyu ta maid chillu hen anchi fabréyanchi way anchaat ma-awatanyu ya maelasinyu hen narpowan. mepanggép hen kafaelà. 18 Annachayan Hen enalen Pedro no henoh Jesus hen matayu yag an-ayug achi makaila hen chà enammaan. Ya hen ingayu, Mat. 16:13-20; Luc. 9:18-21 ay achiayu agé makagngar hen chà 27 Angkay hiyachi way cha manaran enale. Ay ammoh naliw-anyuwat 19 hen cha Jesus ya hen anchichay pasorotna anchi nametpet-angà hen an lemay way éméy hen anchichay fafabréy tenapay way namangan hen anchichay way sakopon hen Cesarea Filipos, lemanlifu, wat kamana kay hen anchi henanhanana an chicha way nahawar way enamongyu.” Yag ekat mangaliyén, “Nokayà ngata ah hen anchichay pasorotnéén, “Hemporo hamhamà hen tatagu.” 28 Yag ya chuway awit.” 20 “Yag hen anchi ekatchéén, “Hen ekat hen tapena, hea ngay nametpet-angà hen anchi an pituy ah Juananchi way chan funfunyag way tenapay way namangan hen anchi an nan-uchi. Ya hen tapena, ekatcha opatlifu way tatagu, kamana agéy awit agéén hea ano hen anchi profeta hen nahawar way enamongyu.” Yag ad namenghan way Elias way kasen ekatcha agéén, “Pitu.” 21 “Wat no yaha,” ummale. Yag hen tapena agé, ekatchéén way ekat Jesus, “ay ammoh achiyu peet hea hen iha hen anchichay profeta chillu ma-awatan way achiayu koma ad namenghan way kasen natagu.” machanagan mepanggép ah anén.” 29 Yag anat ekat Jesus an chichéén, “Chàyu kay, nokay agé hen ekatyu an Marcos 8:30 93 Marcos 9:3 haén.” Yag nan-aleyat ah Pedro way yachi hen iyatéyna. 35 Te hen anchi mangaliyén, “Hea hen anchi Cristu tagu way ammag mangempapangég way empopostan Apudyus way umale hen ataguwana hen antoy lotaat matéy way mantoray.” 30 Yag anat téngténgén chillu. Waman hen anchi tagu way Jesus chicha way mangaliyén, “Ilanyu achi mangempangég hen matéyana ta achiyu paat cha haphapeténha hen gapon afurotna an haén ya hen anchi tatagu.” ammay way chamag, wat uray ta matéy, midchat chillu an hiya hen kasenna Hen nimfag-an Jesus ataguwan way maid péppégna. 36 Yag mepanggép hen matéyana ay ammoh wachay sérfina no ammag Mat. 16:21-23; Luc. 9:22 awéén hen ihay tagu hen egachay 31 Angkay hiyachi yag inlugin Jesus ininggaw hen antoy lota no ah awni way mangimfaga hen anchichay yag entap-ar chillu Apudyus hiya. 37 Te pasorotna hen mekaman an hiya, maid chillu kafinaknang ah uray heno ekatnéén, “Haén way Pangorowan hen ah érégna way ifayad ta mètagu an Tatagu, wat masapor mapap-aligatanà Apudyus. 38 Amchan hen kenaraweng way térén. Yag achiyà mangiggéén hen hen tatagu ad uwan way ammag anchichay anam-ama way ponò hen maid afurot hen kachùran an chicha. Judio ya hen anchichay anap-apon hen Wat heno way tagu way miyahrang papachi ya umat agé hen anchichay an chicha ya ammag mafiinan way siguchay cha mintudtuchu hen orchin manàchég an haén ya hen intudtuchù, Moses. Yag ana-at agé epapchit, wat mafiinanà agé way manàchég an ngém hen petlon hen ag-agaw, hiya ah tapen chi ag-agaw hen anchi man-uchiyà chillu.” 32 Enlawarawagna mamfangchà. Te haén way Pangorowan way nangensoplekar amin an cha hen Tatagu, etnochà hen anchichay nadchi an chicha. Wat ah Pedro, annag anghel Apudyus hen mamfangchà way enayagan ah Jesus hen anchi ê-éyna humiliyà ah kenangaton Ama way yachi yag chanaat agé amhiwén hiya way chillu hen kenangatò.” achi koma mafalin ma-ammaan hen Yag entoroy Jesus way mangaliyén, enalena. 33 Yag nanhagong ah Jesus hen 9 “Tot-owa hen antoy ifagà way anchichay pasorotna yag iningarna ah wachacha hen tapena an chàyu ahto ad Pedro way mangaliyén, “Lomayaw-aat uwan way achi matéy ingganah ilancha Chumunyu, te hen annay hamhamàno, hen mantorayan Apudyus way chakar narpoha hen tagu way faén narpon hen mannakafalinna.” Apudyus.” Hen sommafaliyan hen achar Jesus Hen ekaman way somorot an Jesus Mat. 17:1-13; Luc. 9:28-36 Mat. 16:24-28; Luc. 9:23-27 2 Angkay hiyachi way narooh hen 34 Angkay hiyachi yag enayagan Jesus énémay ag-agaw, enayagan Jesus hen anchichay chuar way tatagu ya cha Pedro an Jaime yah Juan yag hen anchichay pasorotna, yag imfagana inyéyna chicha hen ihay akayyang an chicha way mangaliyén, “Heno way filig way ommanggay ahchi. way tagu way manlayad way somorot Yag hen nangi-il-ancha an Jesus, an haén, masapor faén hen antoy ammag nafalewan hen acharna 3 way ataguwana ad uwan hen haham-éna ammag cha humili hen lumfongna ah te masapor sorotona hen ifagà, tàén pommokawana way maid mepachongan Marcos 9:4 94 Marcos 9:20 hen kenapokawna hen amin antoy ma-ammaan an hiya. Yag wacha agé lota. 4 Yag hen hiyachi, innilachaat hen anchi nesosorat way imfafaggana agé cha Elias an Moses way niya-ahad agé way haénay Pangorowan hen way cha mètagépfar an Jesus. 5 Yag Tatagu, wat masapor mapap-aligatanà ammag nan-aleyat ah Pedro way agé way achiyà amin mangiggéén hen ekatnan Jesusén, “Apo, ammag tatagu.” ammayat ta wachataaw ahto wat ayé, Hen nemparyawan Jesus hen anchi ta omamma-ani ah toroy fawi ta para cha omenpa-adhar way ongtan an hea hen iha, ya para an Moses hen iha, ya para agé an Elias hen iha.” Mat. 17:14-21; Luc. 9:37-43 6 Ammag yachi lawan inyalen Pedro te 14 Angkay hiyachi way inumchah maid innilanah aryéna gapo hen anchi cha Jesus hen iggaw hen anchichay pararoy égyatcha. 7 Yag hen hiyachi, tapen hen pasorotna, innilacha way anchag nanépnépan ah funat yag ena-ammongan hen chuar way tatagu wachan nan-ale way narpon anchi funat chicha. Yag wachacha agé hen tapen way ekatnéén, “Yato hen laylaychê anchichay siguchay cha mintudtuchu way anào wat changrényu hiya.” 8 Yag hen orchin Moses way cha mè-esngel hiyachiyat agé way langrangéén cha hen anchichay tapen hen pasorot Pedro yag anggayat agé ah Jesus ah Jesus. 15 Yag hen nangil-an hen wacha. anchichay tatagu an Jesus, anchag 9 Angkay hiyachi way chachan éhég lommaylayad wat nanagtagcha way i hen anchi filig way lomayaw, manib-at an hiya. 16 Yag anat hanhanan tenéngténg Jesus chicha way Jesus hen anchichay pasorotna way mangaliyén, “Ilanyu ta achiyu mangaliyén, “Pakay, nokay hen paat cha haphapetén hen anchi innilayu chayu mansosongelan.” 17 Yag ammag ingganah marpas way matéyà ya sommongfat hen iha hen anchichay man-uchiyà, haén way Pangorowan hen tatagu way ekatnéén, “Apo, hea koma Tatagu.” 10 Wat enafurotcha tot-owa hen manginyaliyà hen antoy anào way way iggaycha haphapeténchi, ngém fummafaru te nahurugan ah ongtan way chacha chillu man-ahetennopà no yachi hen nattongongana. 18 Yag mag-ay heno hen laychén Jesus way aryén ta umchah hen man-ancharan hen anchi hen anchi enalena way matéy ya nihuhurugén ammag mantap-ar ya man-uchi. 11 Yag anchaat imohon an cha tomarfutab hen tapàna way chana hiya way mangaliyén, “Pakay ekat hen manngalitfén amin hen fub-ana yag cha anchichay siguchay cha mintudtuchu amin omadhar. Imfagà hen antochay hen orchinén, ‘Masapor umale unna ah pasorotno ta eparyawcha koma, ngém Elias way profeta ad namenghan ya anat anchag achi peet kafaelan.” 19 Yag anat umale hen anchi empopostan Apudyus ekat Jesus hen anchichay tataguwén, way Cristu nò.’ ” 12–13 Yag ekat Jesusén, “Ammag pasagchi ah nì-i-iggawà “Oo, tot-owa way umale unna ah Elias an chàyu way tatagu ad uwan yag way mangensagana hen hamhamà hen ammag maid chillu afurotyu. Ammoh tatagu ta elasincha koma ah Cristu. kamana hen ekaman-o way manganoh Ngém ah katot-owana, looh angkay an chàyu way ammag naligat hen umma-ale ah Elias way ammag maid omafurotanyu. Iyaleyuhto hen annay amsédna ah enammaan hen tatagu an onga.” 20 Wat inyéycha hen anchi hiya, te yaha chillu hen nesosorat way onga, yag hen nangil-an hen anchi Marcos 9:21 95 Marcos 9:36 nihuhurug an Jesus, annag empa-adhar egad angkay epapate way manluwaru hen anchi onga wat nantap-ar way cha ya anat mafalin meparyaw.” omalepodpod ya cha tomarfutab agé Hen kasen nangimfag-an Jesus hen hen tapàna. 21 Henanhanan Jesus hen mepanggép hen matéyana anchi aman hen onga way mangaliyén, “Kamana hen nanginlugiyan hen yatoy Mat. 17:22-23; Luc. 9:43-45 chana gìnéén.” Yag ekatnéén, “Nanepod 30 Angkay hiyachi way lommayaw cha hen anchi kaong-ongana chillu. 22 Yag Jesus an nadchi, nanchakposcha way ammag kankanayén way cha pachasén nangéy hen provinsiyan hen Galilea te hen anchi ongtan way mamchit an achi laychén Jesus way ma-ammuwan hiya way annag cha etap-ar hiya hen hen iggawana, 31 te wacha hen chana anchi apoy ya hen chanum. Wat no itudtuchu hen anchichay pasorotna kafaelam way mangemparyaw hen way hen chana itudtuchu, ekatnéén, annay nihuhurug, panga-asem paat ta “Haén way Pangorowan hen Tatagu torongam chàni.” 23 Yag ekat Jesus an wat midchatà hen anchichay tatagu hiyéén, “Pakay ekatnowén no kafaelà. way mamchit an haén, ngém hen anchi Ay achim peet afuroton way kafaelà, petlon hen ag-agaw wat man-uchiyà te maid achi mafalin ah ma-ammaan chillu.” 32 Chechengngar hen anchichay hen tatagu nonat an omafurot. Wat ay pasorotna hen anchi enalena, ngém omafurot-a.” 24 Yag ammag tenomfar anchag iggay ma-awatan no heno hen anchi am-ama way mangaliyén, hen laychénay aryén, ya chacha agé “Oo, wachan afurot-o ngém toronganà émégyat way kasen mangimoh. te ammag korang chillu.” 25 Ngém Hen ekaman hen anchi angkay hiyachi way innilan Jesus way manlayad way ngomato chacha chumuar hen anchichay tatagu way cha ma-amoamong, menancharna Mat. 18:1-5; Luc. 9:46-48 hen anchi nihuhurug way mangaliyén, 33 Angkay hiyachi way inumchah cha “Heay tommongong ya tommorang way Jesus ya hen anchichay pasorotna ad ongtan, lomayaw-aat hen annay onga ya Capernaum, hinénggépcha hen ihay achia kasen cha mihuh-urug an hiya.” faréy yag anat hanhanan Jesus an 26 Yag ammag nan-ongaw hen anchi chicha way mangaliyén, “Nokay hen ongtan yag empa-adharna way térén anchi chayun sosongelan hen charan.” hen anchi onga yag anat lomayaw. Yag 34 Ngém iggaycha somongfat, te hen ammag kaman natéy hen anchi onga. chachan sosongelan wat mepanggép hen Yag ekat hen anchichay tataguwén, ngomatowan no heno hen nangatngato “Anggay a, te natéy hen annay onga.” an chicha. 35 Yachi way tummùchu ah 27 Ngém inégnanan Jesus hen limana Jesus yag imfagana way tumùchucha way namuhwat yag tommàchég hen agé hen anchichay hemporo ya chuway anchi onga. pasorotna, yag annaat ekat an chichéén, 28 Yag yachi way hinénggép cha “Henoy tagu way manlayad way Jesus ya hen anchichay pasorotna ngomato, masapor epafafana hen hen ihay faréy way anggaycha, acharna way kaman annag ifilang hen henanhanancha way mangaliyén, acharna ah alepan ah katorongan hen “Pakay ngata iggay-ani nakeparyaw ifana.” 36 Yachi yag anat ayagan Jesus hen anchi nihuhurug.” 29 Yag ekat hen ihay onga hen sangwanancha amin Jesusén, “Hen kaman an cha nadchi, yag annaat hàliyén way mangimfaga Marcos 9:37 96 Marcos 10:1 hen anchichay pasorotna, ekatnéén, ihà-an hen lima hen antoy ataguwan no 37 “Hen onga, kaman maid filangna. hen anchi kompeleto hen lima yag ad Ngém henoy tagu way gapon afurotna imférno hen ayan way ahchi, ammag an haén yag chana chillu ifilang hen achi madmachép hen anchi apoy ah anchichay kaman hen antoy onga, wat ing-inggana. 45 Yag mag-ay agé ta hen chana agé ifilang haén. Yag heno agéy laychényu way ayan hen mangammah mangimfilang an haén, wat chana agé manùganyu an Apudyus, un-unnina no ifilang hen anchi nannag an haén.” porhanyu hen he-eyu. Te un-unnina angkay hen uray ud-ay an ihà-an hen Hen anchi achi komontara he-e hen antoy ataguwan no hen anchi wat hiya hen ifa kompeleto hen he-e yag ad imférno Luc. 9:49-50 hen metap-aran. 47 Yag mag-ay ta hen 38 Yachi yag nan-aleh Juan yag i-illanyu hen mangamma ah manùganyu ekatnéén, “Apo, wachan innilani way an Apudyus, un-unnina no okatényu tagu way chana eparyaw hen anchi hen matayu. Te un-unnina angkay hen nihurug way ongtan way hea ano uray ud-ay korang hen mata hen antoy hen nangidchat hen kafaelana. Yag ataguwan no hen anchi kompeleto empawani te faén met tapetaaw hiya.” hen mata yag ad imférno chillu hen 39 Ngém ekat Jesusén, “Aẁ, achiyu cha metap-aran. 48 Te ahchi, ammag achi epawa hen kaman an cha nadchi, te matmatéy hen anchichay figis way cha henoy tagu way haén hen narpowan mangissaissa hen achar ya maid agé hen kafaelana way mangamma ah makachép hen anchi apoy way cha kaskascha-aw, wat faén naraka ah manangchachangchang hen achar.” mangaryana hen laweng an haén. 40 Te 49 “Hen aminay michaton an Apudyus heno way achi mangontara an chitaaw, wat ma-ahinan ah mangammayan wat ifataaw chilluchi. 41 Yag tot-owa Apudyus. Ya kaman agéhchi hen hen antoy ifagà way uray henoy tagu ma-ahinan hen aminay tatagu ah way tomorong an chàyu way an lawa apoy. 50 Ammay hen ahin te epawana umidchat ah chanum gapon chayu hen kabruan. Ngém no maka-an omafurotan an haén way Cristu, wat hen kenapaketna, ammag maid sigurachu way magunggunaan.” poros sérfina te maid én-énnén way kasen mangempapaket. Wat ilanyu Hen émégyatan way ta man-anchar hen anchi kaman omawis ah fumasor kena-ahinyu wat matotornos-ayu.” Mat. 18:6-9; Luc. 17:1-2 Hen intudtuchun Jesus 42 “Heno way tagu ah ammag mepanggép hen hen-ahawa mangintudtuchu ah fumasoran hen anchi cha omafurot an haén way kaman Mat. 5:31-32; 19:1-12; Luc. 16:18 hen antoy onga, wat wadwadcha Angkay hiyachi way lomayaw hen machusana ah pegwana no hen 10 cha Jesus ad Capernaum, metàchan hen fatoh fagangna yag enengwacha hen anchichay fafabréy netap-ar hen fayfay.” hen provinsiyan hen Judea yag anchaat 43 “Wat mag-ay no hen a-amman hen gumchang hen anchi wangwang way limayu ah mangamma hen manùganyu ekatchéén Jordan. Yag ahchi, cha an Apudyus, un-unnina no porhanyu. amoamongan hen anchichay tatagu Te un-unnina angkay hen uray ud-ay an Marcos 10:2 97 Marcos 10:20 hiya, yag chana tudtuchuwan chicha te Hen namindisyunan Jesus hen yachi chillu hen chana ekamkaman. anchichay ungunga 2 Angkay hiyachi yag émméycha agé hen tapen hen anchichay Fariseo Mat. 19:13-15; Luc. 18:15-17 way icha pachasén way manlokop 13 Angkay hen-argawan, wachacha an Jesus. Yag hen henarudhudcha, hen anchichay cha manginyéy hen ekatchéén, “Nokay hen ma-awatam hen ungunga an Jesus ta tad-éna way orchintaaw, ay wachay karébféngan mamindisyun, ngém chaat agé hen larae way manginhiyan hen amhiwén hen anchichay pasorotna ahawana.” 3 Yag senongfatan Jesus chicha. 14 Yachi way innilan Jesuschi, ah harudhud agé, ekatnéén, “Nokay iningarna hen anchichay pasorotna way hen inyurchin Moses way ma-ammaan mangaliyén, “Masapor eparufusyu hen nò.” 4 Yag ekatchéén, “Emparufusna umaliyan hen ungunga an haén way met te hen ekatna, ‘No ammag achiyu cha epawa, te hen anchichay omensorat hen larae ah papel ah kaman an chicha, wat chichachi hen mangimfaga hen manhiyanancha wat metape hen mantorayan Apudyus. 15 Te mafalin ihiyanna hen ahawana.’ ” tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way 5 “Oo a,” way ekat Jesus, “ngém hen henoy tagu way achi mangempafafa hen nanginyurchinan Moses an nahha, acharna ah omafurotana an Apudyus te gapon kenatérén hen uruyu way way kaman hen cha ekaman hen an-ayug achi matudtuchuwan. 6 Te hen antochay ungunga, wat achi angkay anchi lugrugin hen egad way hen pés-éy mafalin way metape hen mantorayan nangammaan Apudyus hen angamin, Apudyus.” 16 Yachi yag henàlena hen enammaana hen larae ya fufae. 7 Yag anchichay ungunga yag inchàépna hen gapon hiyaha wat taynan hen larae hen limana an chicha way mamindisyun. chinàcha-arna ta metepon an ahawana. Hen anchi tagu way mamatpateg 8 Wat yachi hen mamfalinéncha ah hen kenafaknangna ihà-anay achar way manepod hen hiyachi, faéncha chuwa te anchag Mat. 19:16-30; Luc. 18:18-30 émméhà-an ah matan Apudyus. 9 Ah 17 Angkay hiyachi way cha lumigwat Apudyus hen nangamman nadchi, agé cha Jesus, nanagtag hen ihay wat maid karébféngan hen tatagu tagu way i nampalentomang hen way mangempahiyan hen anchi looh henagongna way mangaliyén, “Heay nanteponon Apudyus.” 10 Angkay ammay way Apo, nokay hen ammaà hiyachi way hinénggép cha Jesus ah ta ma-adchanà ah mannanayun way faréy, henanhanan hen anchichay ataguwan an Apudyus.” 18 Yag ekat pasorotna no henon laychén hen anchi Jesus an hiyéén, “Pakay ekatnowén enalena way aryén. 11 Yag annaat ammayà, te maid met safalih ammay ekat an chichéén, “Henoy larae way no faén yanggay ah Apudyus. 19 Yag manginhiyan hen ahawana yag kasen innilam chillu hen anchichay orchin nangahawa, fummasor hiya hen anchi Apudyus way achita cha pomatéy ya pés-éy ahawana te chagchagasna hen achita cha chumagchagas, achita cha anchi inyatobna. 12 Yag maid agé mangakaw ya achita cha istiguwan nat-énana hen fufae way manginhiyan hen faén tot-owa, achita lomokop, ya hen ahawana yag kasen nangahawa, te masapor rispituwén hen chinàcha-ar.” ancha chumagchagas agé.” 20 Yag anat ekat hen anchi taguwén, Marcos 10:21 98 Marcos 10:33

“Oo Apo, tenongpar-o amin chaha hen ifagà an chàyu, henoy tagu way nanepod ah kaong-ongà.” 21 Yag ammag manaynan hen fabréyna ya sosnodna nasékét hen matan Jesus ah layadna ya chinàcha-arna ya hen a-anàna an hiya yag ekatnéén, “An ihà-an ya hen lotana gapon haén ya hen yanggay hen korang an hea, wat hen minwarawagana hen anchi ammayay ammaam, im elao amin hen anchichay chamag, 30 wat midchat agé an hiya hen kok-owam yag inidchatno hen laona antoy matatagguwana hen chùchùar hen anchichay publi, wat marmu hen no hen tenaynana. Te midchat an hiya tot-oway kafinaknangno ad uchu, hen chùchùar way fumaryana ya hen yag yachi, an-aat umale way somorot mansosnodna ya hen manchinàcha-arna an haén.” 22 Ngém hen nangngarana ya hen man-a-anàna ya uray agé hen hen anchi imfagan Jesus, ammag manlotana, ngém yanggay te wacha ngommehpéy hen hamhamàna yag cha chillu hen mapap-aligatana. Ngém lomayaw way chan totokar te ammag ah pegwana, mètagu an Apudyus faknang way térén. ah ing-inggana. 31 Ngém hen ihay 23 Angkay lommayaw hen ifagà agé,” way ekat Jesus, “wat hen taguwanchi, henagong Jesus hen anchichay kaman nangato ad uwan, anchichay pasorotna yag ekatnéén, anchag nafafa ah pegwana. Waman hen “Ammag naligat way térén hen anchichay kaman nafafa ad uwan, wat metapyan hen faknang hen mantorayan chicha agé hen ngomato ah pegwana.” Apudyus.” 24 Yag anchag nahaang way Hen kasen nangimfag-an térén hen anchichay pasorotna hen Jesus hen matéyana nangngarancha hen anchi enalena. Ngém entoroy Jesus chillu way Mat. 20:17-19; Luc. 18:31-34 mangaliyén, “Sosnod, ammag naligat 32 Angkay hiyachi yag lummigwat tot-owa hen ketapyan hen tatagu cha Jesus way mane-ed hen anchi hen mantorayan Apudyus. 25 Ngém charan way éméy ad Jerusalem. Cha kaskasen hen anchichay faknang, te mamangpango ah Jesus way cha ammag narakrakaat hen homroan hen umunud hen anchichay pasorotna kafayu hen matan hen chagum no way ancha amin ammag nahaang. Yag hen metapyancha an Apudyus.” 26 Yag chacha agé émégyat hen anchichay ammag kaskasen hen nahaangan hen tapenay tatagu way cha umunud. anchichay pasorotna, yag anchaat Yag angkay hiyachi, kasen enet-én man-ahetoptopà way mangaliyén, “Wat Jesus hen anchichay hemporo ya no yaha, ay nanggilah wachay ihà-an chuway pasorotna, yag kasenna agé lawah mahara-an.” 27 Finéfétég Jesus imfaga an chicha hen anchi mepasamak chicha way mangaliyén, “No hen tatagu an hiya. 33 Ekatnéén, “Changrényu hen mangamma ah kahara-ancha, achi ngén hen antoy ifagà. Hen antoy tot-owa mafalin. Ngém no ah Apudyus ayantaaw ad Jerusalem ad uwan wat hen mangamma, wat mafalin te maid haén way Pangorowan hen Tatagu, achi mafalin an hiya.” yato hen kadpapà yag ana-at meporang 28 Hiyachi yag anat man-ale ah Pedro hen anchichay kangatowan way way mangaliyén, “Ilam ngén chàni, pachi ya hen anchichay siguchay cha wat annig tenaynan hen aminay wacha mintudtuchu hen orchin Moses. Yag an chàni ah sommorotanni an hea.” uwisénà an chicha ah mamchitanà ya 29 “Tot-owaha,” way ekat Jesus, “yag ana-at midchat hen anchichay faén Marcos 10:34 99 Marcos 10:49

Judio. 34 Yag ana-at agé sénsén-én an lota, te anchag cha manchamancharén chicha ya magénén tenoppaanà ya hen anchichay chacha etorayan. Ya henapratanà yag ana-at pédtén. Ngém umat agé hen anchichay o-okom, man-uchiyà chillu hen anchi petlon hen ancha agég cha manchamancharén ag-agaw.” hen anchichay ahentagucha. 43 Ngém achi mafalinha ah ekamanyu. Te Hen chawat cha Jaime chàyu, no heno hen manlayad way an Juan an Jesus man-ap-apo, masapor epafafana hen Mat. 20:20-28 acharna ah katorongan hen anchichay 35 Angkay hiyachi yag hommag-én tapena. 44 Yag heno agé hen manlayad an Jesus hen anchi chuway a-anà way ngomato an chàyu, masapor Zebedeo way cha Jaime an Juan way mamfalinéna hen acharna ah kaman mangaliyén, “Apo, wacha koma hen alepan hen aminay ifana. 45 Te uray laychénni way ifaga an hea no mafalin.” haén way Pangorowan hen Tatagu 36 Yag anat ekat Jesusén, “Nokaychi wat iggayà ummale hen antoy lota ta hen laychényu.” 37 Yag anchaat ekatén, mamfalinê hen tatagu ah alepan-o. Te “No umchah hen anchi machachayaw ummaliyà ta an-og mamfalinén hen way mantorayam, parufusum koma achar-o ah kaman alepan ah katorongan chàni way mìtùchu an hea way hen iha, hen tatagu, ya ta idchat-o agé hen ah pachawananno ya hen iha agé, ah ataguwà ah sobfot hen chuaray tatagu.” pachawigim.” 38 Ngém ekat Jesus an Hen nanga-anan Jesus chichéén, “Maid angkay innilayu hen hen finurag Bartimeo annay chayu chawatén. Te ay mafalin ma-anohanyu hen ligat way kaman hen Mat. 20:29-34; Luc. 18:35-43 anchi ligat way mepachah an haén. 46 Angkay hiyachi, inumchah cha Yag ay maetorodyu hen anchi miyatéy Jesus ya hen anchichay pasorotna ad way kaman hen anchi iyatéy-o.” 39 Yag Jerico, yag hen chacha lomayawan, ekatchéén, “Oo, mafalin maetorodni anchag chuar hen anchichay tatagu chaha.” Yag ekat Jesusén, “Oo, tot-owa way cha metnod. Yag wacha hen way ma-anohanyu hen ligat way ihay furag way tummutùchu way kaman agé hen mepachah an haén, ya chan pap-alemmos hen penget hen etorodyu agé hen miyatéy way kaman chacha charanén. Ah Bartimeo hen hen iyatéy-o. 40 Ngém hen tumùchu ah ngachanna way anà Timeo. 47 Yag pachawanan-o ya ah pachawigì wat angkay chengngarna way ah Jesus peet faén haén hen mamele, te ah Apudyus way eNazaret hen naway, inlugina hen nangensasagganan cha nadchi way way man-ongaw way mangaliyén, tumùchuwan ah para hen anchichay “Jesus way ganà David, panga-asem mangidchatana.” paat ta ség-anganà.” 48 Yag chuar 41 Angkay hiyachi way chengngar hen hen anchichay cha mangingar an anchichay tapenay pasorot Jesus hen hiya ta guminang koma. Ngém annag anchi cha chawatén hen ifacha way cha inyam-améd way mangèngaw way Jaime an Juan, ammag lommaweng mangaliyén, “Heay ganà David, hen hamhamàcha. 42 Wat enamong panga-asem paat ta ség-anganà.” Jesus amin chicha yag ekatna way 49 Yachi yag entàchég Jesus yag manugunén, “Innilayu hen cha ekaman ekatnéén, “Ayaganyu hiyahto.” Wat hen anchichay chan toray hen antoy enayagancha hen anchi furag way Marcos 10:50 100 Marcos 11:14 mangaliyén, “Wat lomaylayad-a 7 Yachi yag inyéycha hen anchi ubfu an yag tomàchég-a te anchi chacha-a Jesus yag anchaat iyap-ap hen anchi epa-ayag.” 50 Yag ammag nan-eparàwin agwan lumfongcha hen échég hen Bartimeo hen anchi funnafunna hen ubfuwanchi yag nansakay ah Jesus. tommàchégana way éméy an Jesus. 8 Yag umat agé hen anchichay chuar 51 Yag ekat Jesus an hiyéén, “Nokay hen way tapen hen tatagu wat enhapràcha laychém way ammaà an hea.” Yag ekat hen anchi agwan lumfongcha hen anchi anchi nabfuragén, “Apo, ta makailaà korsa. Ya hen tapena, enhapràcha hen koma.” 52 Yag ekat Jesusén, “Wat in-a anchichay tufu way incha senongpat. ah ayam te gapo hen annay pammatem 9 Yag hen anchichay tatagu way cha an haén wat naka-an hen finuragno.” mangempangpango ya cha umunud Yag hen hiyachi, naka-anat tot-owa an Jesus, chacha amin èngaw way hen anchi finuragna yag netnod an cha mangaliyén, “Machachayaw hen Jesus hen anchi chacha ayan. antoy Aretaaw, chayawéntaaw hen antoy ummale way narpon Apudyus. Hen inumchahan Jesus ad Jerusalem 10 Chayawéntaaw hiya te hiya hen anchi Mat. 21:1-11; Luc. mangentoroy hen penaka-aren hen 19:28-40; Juan 12:12-19 Apotaaw way David, wat chayawéntaaw Angkay cha homag-én cha Jesus hen anchi kangatowan way Apudyus.” 11 ad Jerusalem way tég-angaycha 11 Angkay hiyachi way inumchahcha umchah hen anchi fabréy ad Betfage ya ad Jerusalem, émméy ah Jesus ah ad Betania yag entàchégcha hen pénad Templo. Yag angkay lenangrangana hen hen anchi tagéytéy ad Olivo yag anat amin, lommayaw te cha madhém, yag hénagén Jesus hen chuway pasorotna netnodcha hen anchichay hemporo ya way mangaliyén, 2 “Epangpangoyu hen chuway pasorotna way i ummiyan ad fabréyanchi way chuchummangéntaaw, Betania. yag no umchah-ayu wat wacha hen Hen nekaman hen anchi away ilanyu way netatàéd way ubfun chi way ammag maid fungana kafayu way cha-an masaksakayan. Ùfachényu yag inyaleyuhto. 3 Yag Mat. 21:18-19 mag-ay ta wachay mangaliyén, ‘Pakay 12 Angkay nafigat way chachan fangad aranyuha,’ ifagayu way masapor hen ad Jerusalem way narpod Betania, anchi ap-apo wat man-ifangadna no hommenaang cha Jesus. 13 Yag gapo ta marpas.” innilan Jesus hen ihay away way fig 4 Angkay hiyachi way émméycha hen anchi ê-éyna way ammag tangréb hen anchi chuwa, wacha tot-owa hen chi tufuna, émméy way i nangila no inchahancha way ubfu hen anchi wachay fungana. Ngém ammag maid te korsa way netatàéd hen mamang hen an yanggay tangréb chi tufuna, te faén hawang hen ihay faréy yag émméycha chillu tempon hen mamungaana. 14 Yag way mangùfad. 5 Yag hen chacha anat iyaryan Jesus hen anchi away way mangùfachan, ekat hen anchichay mangaliyén, “Manepod ad uwan, maid tatagu way tommatàchég an nadchiyén, kasen mangmangan hen fungan nattoy “Payu ùfachén hen annay ubfuwanna.” away.” Yag chengngar hen anchichay 6 Yag anchaat ifaga hen anchi imfagan pasorotna hen anchi enalena. Jesus an chicha yag emparufuscha. Marcos 11:15 101 Marcos 11:29

pasorotna hen anchi away way fig Hen nangadchugan Jesus hen way ammag nàrong manepod ah anchichay chan elao ah Templo guwisna ingganah pongarna. 21 Yachi Mat. 21:12-17; Luc. yag hemhemmà Pedro hen anchi enalen 19:45-48; Juan 2:13-22 Jesus hen anchi away yag annaat ekat an 15 Angkay hiyachi way inumchah hiyéén, “Apo, ilam ngén hen anchi away cha Jesus ad Jerusalem, émméy hen way inyaryam, wat ammag narango.” fatawan hen anchi Templo yag inlugina 22 Yag ekat Jesusén, “Anyu yanggay way mangadchug amin hen anchichay ammag a-abfuroton ah Apudyus. 23 Te tatagu way chan elao ya cha lomao ah tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way michaton an Apudyus. Yag tenokangna henoy tagu way ammag mangimfaga agé amin hen lamesa-an hen anchichay hen anchi filig way marabten yag chan soksokat ah pelak, ya umat nepetlà ah fayfay, no annag afuroton agé hen tùchun hen anchichay chan way ma-ammaanchi way maid elao ah karopate. 16 Yag empawana chuwachuwan hen hamhamàna, wat agé hen anchichay nankakarga way ammag ma-ammaan tot-owa. 24 Wat cha manginyarawah hen charancha hen ifagà an chàyu, henoy chawatényu ah Templo. 17 Yag annaat ifaga hen hen manluwaruwanyu, anyug afuroton anchichay tatagu way mangaliyén, way ninidchatchi an chàyu wat midchat “Nesosorat ad namenghan hen enalen tot-owa. 25 Ngém no manluwaruayu, Apudyus way ekatnéén, ‘Hen faréy-o masapor pakawanényu hen henoy wat mausar ah manluwaruwan hen tagu way nangamma ah laweng an egachay katagutagu an haén.’ Yaha chàyu ta pakawanén agé Apudyus way hen imfagan Apudyus ngém chàyu, Amayu ad uchu hen enammaanyu way anyug namfalinén hen antoy faréyna ah laweng. 26 Te no achiyu pakawanén manlugiyanyu hen ahentaguyu.” hen anchichay nangamma ah laweng 18 Angkay hiyachi, hen anchichay an chàyu, wat achi agé pakawanén anap-apon hen pachi ya hen anchichay Apudyus chàyu.” siguchay cha mintudtuchu hen orchin Hen namistigarancha Moses, chengngarcha hen anchi hen karébféngan Jesus enkaman Jesus yag chachaat agé émégyat an hiya. Wat nantatagépfarcha Mat. 21:23-27; Luc. 20:1-8 no heno hen ekamancha way mamchit 27 Angkay kasen namfangad cha Jesus an hiya. Ngém pomangégcha chillu ad Jerusalem, chacha manadchad-aran hen anchichay chuaray tatagu te hen fatawan hen Templo yag émméycha laylaychéncha way mamangngar hen an Jesus hen anchichay anap-apon hen anchi chana itudtuchu. papachi ya hen anchichay siguchay cha 19 Angkay hiyachi way cha madhém, mintudtuchu hen orchin ya anat agé kasen lommayaw cha Jesus ya hen hen anchichay anam-ama way ponò anchichay pasorotna ad Jerusalem. hen Judio. 28 Yag finistigarcha hiya way mangaliyén, “Henon pam ammaan hen Hen ma-achar mepanggép hen anchi anchi enammaam. Yag heno ay paat agé away way inyaryan Jesus hen nangidchat hen karébféngam way Mat. 21:20-22 mangammahna.” 29 Yag sommongfat 20 Angkay nafigat way cha manaran ah Jesus way mangaliyén, “Wacha cha Jesus, innilan hen anchichay unna hen sarudsuchù an chàyu, yag Marcos 11:30 102 Marcos 12:10 no masongfatanyu wat ifagà agé no anchi alepanna, ammag lenapchù hen heno hen nangidchat hen karébféngà anchichay cha mangafang hen lota yag way mangamma hen anchichay chà penagopagohcha yag anchaat eparyaw ammaan. 30 Wat ifagayu ngén no way maid inidchatcha ah penakafingay heno hen nangidchat an Juan hen hen anchi nangenlota. 4 Yachi yag kasen karébféngana way mamfunyag. Ay ah agé hennag hen anchi nangenlota hen Apudyus ono tatagu.” 31 Yag chacha ihay alepanna. Wat hen enkamancha mahalifunuwan hen anchichay tapena agé, anchag chinunor hen uruna yag way man-ahetennopà te ekatchéén, enammaancha hen aminay afifiin an “No ekattaawén ah Apudyus hen hiya. 5 Ngém uray ta yachi, kasen chillu nangidchat hen karébféngan Juan, hennag hen anchi nangenlota hen ihay awniyat ifagana no pakay iggaytaaw alepanna, yag anchag pinchit. Wat agé afurot hiya. 32 Yag no ekattaaw yachiyachi hen chacha enkamkaman agéén tatagu hen nangidchat, aggaégyat hen amin anchichay nahnag way hen annachay tatagu te aminchaat alepan way penagopagohcha hen afurotoncha way narpon Apudyus tapena ya pinchitcha hen tapena. 6 Wat paat hen anchi kenaprofetan Juan.” hen anchi anongohna, an yanggay 33 Wat anchaat songfatan ah Jesus ihà-an hen nehàfa ah hénagén hen way mangaliyén, “Tawwan te maid anchi nangenlota way yachin anchi innilani.” Yag anat ekat Jesus agéén, laylaychéna paat way anàna. Yag “Wat no yaha, achì agé ifaga an chàyu annaat ekat ah hamhamànéén, ‘Awni no heno hen nangidchat hen karébféngà yag ifiincha hiya te anào paat.’ Yag way mangamma hen anchichay chà annaat hénagén hen anchi anàna ammaan.” way éméy. 7 Ngém hen nangil-an hen anchichay cha mangafang hen Hen nempaniyan Jesus hen lota way naway hen anchi anàna, anchichay nan-angatoy tatagu nan-ahetennopàcha way mangaliyén, Mat. 21:33-46; Luc. 20:9-19 ‘Annayan hen anchi ustoy mangentawid Angkay hiyachi yag empanin hen antoy lota, wat ayéat ta pédténtaaw 12 Jesus hen anchichay cha ta chitaaw hen mangen-awa hen antoy mamistigar an hiya way mangaliyén, lota.’ 8 Wat anchaat chupapén yag “Wacha hen ihay tagu way i nanmura pinchitcha ya anchaat etap-ar hen hen lotana ah greps yag annaat arachén acharna hen lahin hen anchi arad.” yag ommenpatoktok ah mamaliwésan 9 Narpas way penanin Jesuschi hen greps no fayahéncha. Yachi yag yag annaat hanhanan an chicha empa-ammana agé hen akayyang way mangaliyén, “Nokay ngata hen way paranha ah iggawan hen anchi ekaman hen anchi nangenlota hen mangguwarcha. Angkay narpas aminchi anchichay chan afang. Kapeletan a yag annaat epa-afang ah tapena yag way mamfangad way i mamchit an lommayaw way émméy ah achawwéyay chicha yag empa-afangna ah safali. lota.” 10 Pachongna hen anchi nesosorat way 2 “Yachi way inumchah hen tempon alen Apudyus, yag ay ammoh iggayyu hen namungaan hen anchichay nimura, faséénchi way ekatnéén, yag hennagna hen ihay alepanna ‘Hen anchi fato way enachin hen way i mangara hen penakafingayna. anchichay chan sà-ad ah faréy 3 Angkay hiyachi way inumchah hen way ekatchéén maid sérfina, Marcos 12:11 103 Marcos 12:23

wat ammag yachiyat agé hen Roma.” 17 Yag ekat Jesusén, “Umpayat kapatigan ah mepégnad. 11 Ah no yaha way hiya hen nangen-awa, Apudyus hen nangamman natto, idchatyu kagé an hiya. Yag ilanyu agé yag ammag kahahaang tot-owa.’ ta idchatyu an Apudyus hen anchichay ” para an hiya.” Wat anchag nahahaang 12 Hen nangngaran hen anchichay amin hen anchichay nanangngar hen ponò hen Judio hen anchi penanin anchi ensongfat Jesus. Jesus, na-awatancha way chicha hen Hen mepanggép hen chana paniyén, wat anchag laychén way man-uchiyan hen natéy manelew an hiya hen hiyachi, ngém an gapo yanggay ta iyégyatcha hen Mat. 22:23-33; Luc. 20:27-40 anchichay tatagu, anchag lommayaw 18 Angkay hiyachi, wachacha hen way cha-an mangentoroy. anchichay tapen hen Judio way ekatchéén Saduceo way chicha hen Hen mepanggép hen anchichay achi mangafurot way mamayachan hen furor man-uchi hen natéy ah pegwana. Yachi Mat. 22:15-22; Luc. 20:20-26 yag émméycha an Jesus yag imfagacha 13 Angkay hiyachi, wachacha hen way mangaliyén, 19 “Apo, hen anchi nahnag an Jesus way tapen hen ensorat Moses ad namenghan way anchichay Fariseo ya hen tapen orchintaaw, ekatnéén, ‘No wachay hen anchichay ifan Are Herod way larae ah ommahawa yag natéy way icha pachasén way manlokop an maid anàcha, masapor ahaw-én hen hiya ta no mèfat hen aryéna yag anchi sonod hen natéy hen anchi fufae yachin mempafasorancha. 14 Yachiy way nafaro, ta no wachay anàcha yag émméycha, imfagacha way mangaliyén, yachin kaman penaka-anà hen anchi “Apo, innilani way pahig tot-owa hen natéy ah metoroyan hen ganàna.’ cham itudtuchu way maid ég-égyatno 20 Angkay hen-argawan ano, wachacha hen tatagu. Te uray nangato ya hen pituy lenarae way masosnod, yag nafafa wat ammag napapchong chillu hen anchi pango, ommahawa ngém hen ekamanno way mintudtuchu cha-ancha ummanà yag natéy. 21 Wat an chicha hen laychén Apudyus, te hen anchi metéb an hiya, enahawana maid epohowam ah tatagu. Wat hen hen anchi nafaro. Ngém cha-ancha laychénni paat way changrén an agé umanà yag natéy agé hen anchi hea wat yato, ay ammoh achitaaw larae. Yachi yag neparég agé hen anchi labsengén hen anchi orchintaaw way miyatlo yag natéy chillu way maid Judio no fayachantaaw hen furor an agé anàcha. 22 Yag nansasarunucha Are ad Roma. Wat ay fayachantaaw hen anchichay pituy masosnod way ono achitaaw.” 15 Ngém enlasin Jesus nangahawa amin hen anchi ihay fufae, hen kenasilibcha, wat ekatnéén, “Pakay ngém natéycha amin way maid anàcha. chayu pachasén way manlokop an haén. Yachiy ommanongoh yag natéy agé Uminyaleayu ah pelak ta ilà.” 16 Yachi hen anchi fufae. 23 Wat non an umat way inidchatcha hen anchi pelak, way man-uchicha hen natéy, nokay innilana yag annaat ekatén, “Nokay hen hen ustoy mangen-ahawa hen anchi antoy nepepetchor an natto, yag nokay fufae nò, te amincha met way pitu wat agé hen nangenngachan hen antoy enahawacha hiya.” nesosorat.” Yag ekatchéén, “Ah Are ad Marcos 12:24 104 Marcos 12:36

24 Yachi yag senongfatan Jesus anchi miyagwa way napateg way chicha way mangaliyén, “Ammag orchinnaat, ‘masapor agé laylaychényu yaha tot-owa hen mepàil-an hen hen ahentaguyu way kaman hen nèfatanyu way térén. Te ammag korang manlaychanyu hen acharyu.’ Maid hen innilayu mepanggép hen alen kasen napatpateg way orchin Apudyus Apudyus, ya korang agé hen innilayu no faén cha natto.” mepanggép hen kafaelana. 25 Te hen 32 Yachi yag anat ekat hen anchi man-uchiyan hen natéy, anchag kaman cha mintudtuchu hen orchinén, “Apo, hen anchichay anghel ad uchu way tot-owa hen annay enalem, te tot-owa maid man-ah-ahawa. 26 Yag mepanggép way hen anchi Apotaaw yanggay hen man-uchiyan hen natéy, ay ammoh wat ah Apudyus yag maid kasen iggayyu faséén hen anchi ensorat Moses Apudyus no faén yanggay hiya. 33 Yag hen nekaman hen anchi cha gumilafan tot-owa way masapor laylaychéntaaw hen away way iggay maghéb. Te hiya ah aminay hamhamàtaaw ya ah ensoratna hen enalen Apudyus an hiya aminay kenaraengtaaw ya ah aminay way ekatnéén, ‘Haén ah Apudyus way kafaelantaaw. Yag masapor agé laychén cha chayawén cha Abraham an Isaac ya hen ahentagu kaman hen manlaychan ah Jacob.’ 27 Wat hen laychén natto way hen achar. Tot-owa way wadwadcha aryénat, uray nan-atéycha cha Abraham paat hen mangafurotan hen annachay hen hiyachiy tempo, é-éttégcha chillu orchin no hen minchatonan hen amin way natattagu ad uchu, te pakay way michaton an Apudyus.” wachacha ad uwan way cha manayaw 34 Yachi yag enlasin Jesus way an Apudyus nò. Wat nèfat-ayu angkay naham-anchi way tagu gapon kenauston way térén.” hen songfatna, yag annaat ekat an hiyéén, “Maila way faén naligat hen Hen napatpateg way orchin Apudyus mantorayan Apudyus an hea.” Mat. 22:34-40; Luc. 10:25-28 Yag nanepod hen hiyachi, maid 28 Hen hiyachi, wacha agé hen ihay makatorod way kasen mansarudsud an tagu way siguchay cha mintudtuchu Jesus. hen orchin way nanangngar hen cha No henochi hen anchi empalen mìchiskasan hen anchichay Saduceo. Apudyus way mantoray Yag angkay chengngarna hen anchi usto way ensongfat Jesus an chicha, wat Mat. 22:41-46; Luc. 20:41-44 émméy agé an hiya way manarudsud, 35 Angkay hiyachi way kasen chan ekatnéén, “Hen amin anchichay orchin tudtuchu ah Jesus ahchih Templo, Apudyusat nokay ngata hen anchi senarudsudna way mangaliyén, “Pakay kapatpatigan paat.” 29 Yag ekat Jesusén, cha itudtuchun hen anchichay siguchay “Hen anchi kapatigan way orchin, cha mintudtuchu hen orchin Moses ekatnéén, ‘Changrényuto way ganà way hen anchi epalen Apudyus way Israel, te ah Apudyus way ap-apoyu mantoray way Cristu, wat an yanggay wat anggay yanggay hiya ah Apudyus ganà Are David. 36 Te uray ah Are way man-ap-apoyu. 30 Masapor David, hen nempahpahma-an hen laylaychényu hiya ah patinggan hen Espiritun Apudyus an hiya, ekatnéén, aminay hamhamàyu ya ah aminay ‘Ah Apudyus way Ap-apo, imfagana a-ammayu ya ah aminay kenaraengyu hen anchi Ap-apò way ya ah aminay kafaelanyu.’ 31 Yag hen mangaliyén, tumùchua hen Marcos 12:37 105 Marcos 13:3

antoy pachawanan-o ingganah chacha mangententennagan hen pelak epa-afào an hea hen anchichay way midchat an Apudyus, innilana hen aminay kafusorno.’ ” anchichay tatagu way cha omentennag. 37 Entoroy Jesus way mangaliyén, Yag enlasin Jesus way chuarcha hen “Wat no yaha way uray ah Davichén anchichay fafaknang way ammag enawagana hen anchi Cristu ah chachanakkar hen pelak way chacha Ap-apona, wat nokay agé hen ekamanna etennag. 42 Yag hen hiyachi, hinénggép way hiya agé hen mangingganà hen agé hen ihay publi way nà-amfaro anchi Ap-apo nò.” yag an yanggay chuway sentemos hen entennagna. 43 Yachi yag anat ayagan Hen nempacha-anan Jesus Jesus hen anchichay pasorotna yag mepanggép hen anchichay ekatna an chichéén, “Tot-owa hen antoy siguchay chan tudtuchu ifagà an chàyu way hen anchi publi way Mat. 23:6-7, 14; Luc. 20:45-47 nà-amfaro wat hiyan kachachakkaran Hen anchichay chuaray way tatagu, hen entennagna no hen anchichay amin anchag laylayad way mamangngar hen way nantennag. 44 Te hen anchichay anchichay cha itudtuchun Jesus. 38 Yag tapena wat inidchatcha yanggay hen hen anchi chana manudtuchuwan an anchi hommawar an chicha. Waman chicha, ekatnéén, “Ar-arwachanyu hen anchi nà-amfaro, ammag anggay ta achiayu komaman hen anchichay paatchi ah pelakna yag enonghorna siguchay cha mintudtuchu hen orchin way nangidchat an Apudyus.” Moses. Te chicha, anchag laylaychén Hen nimfag-an Jesus way way manginggégga-ay hen anchichay machachael hen anchi Templo a-anammay way lumfongcha. Yag laylaychéncha agé way maririspitu Mat. 24:1-2; Luc. 21:5-6 paat wat anchag chan paraparamanu Angkay hen-argawan way cha hen u-umfunan hen tatagu. 39 Yag 13 gumhad cha Jesus hen anchi no éméycha agé hen anchi chacha Templo, ekat hen ihay pasorotnéén, ma-am-amongan, icha tumùchu hen “Apo, ilam ngén hen ka-ammay hen anchi ammay paat way tùchuwan. Yag antoy Templo ya hen hengehengena. kaman agé no incha mèlagsak, hen Yag ammag kaskascha-aw agé hen anchi tùchun agé paat hen nan-angato annachay fato way nausar te ancha hen tumùchuwancha. 40 Ngém chachaat ammag chachanakkar ya a-anammay.” angkay agé pérhén hen kok-owan 2 Yag ekat Jesusén, “Oo, anammaycha hen anchichay nà-amfaro. Yag tot-owa ya chachanakkar, ngém tot-owa chachaat pa-anchuanchuwén hen hen antoy ifagà an chàyu way umchah luwarucha ah manlengébcha hen anchi hen ag-agaw way anchag machachael kenarawengcha. Wat ammag chuséén aminto way ammag maid maila ah Apudyus chicha ah chakchakkar way mantentenor-og ah fato, te ammag chusa.” meorob amin.” Hen anchi ak-akettoy way Hen ligat way mepasamak napatpateg peet no hen anchi chakar ah tapen chi ag-agaw Luc. 21:1-4 Mat. 10:17-22; 24:3-14; Luc. 21:7-19 41 Angkay hiyachi way tummutùchu 3 Angkay hiyachi yag émméy ah ah Jesus hen chumang hen anchi Jesus hen anchi tagéytéy ad Olivo yag Marcos 13:4 106 Marcos 13:18 tummutùchu way nangu-ughong hen ammayay chamag hen katagutagu anchi Templo. Yachi yag tommanig ah karotarota ya anat umchah hen cha Pedro an Jaime yah Juan ya péppég hen ag-agaw. 11 Ngém mag-ay ta ah Andres way émméy an hiya yag matelew-ayu ya michérém-ayu, achiayu henanhanancha way mangaliyén, 4 “Ay machanagan ah esongfatyu, te no achi mafalin ta ifagam no kamana umchahchi wat midchat an chàyu hen hen umchahan hen anchi imfagam ad ustoy iyaleyu. Te faén chillu chàyu hen annad way mepasamak. Yag nokay marpowana te an epahmà hen Espiritun ngata agé hen sinyar way ma-ammaan Apudyus.” ah mangenlasinan way tég-angay 12 “Yag hen tapen agé hen mekaman, hen umchahan cha nadchi.” 5 Yag wat man-ahetennocharcha hen sommongfat ah Jesus way mangaliyén, ma-an-anag-i way mangempapchit “Anyu yanggay ammag ar-arwachan hen iha ya iha. Ya uray agé ta achiayu marokop. 6 Te chuarcha hen hen-anamma ya hen-ininna angkay hen tatagu way fùnag way wat man-ahetennocharcha way ancha ammag ekatén chicha ano hen mangempapchit hen iha ya iha. 13 Yag hennag Apudyus way mantoray. Wat aminay tatagu wat agorgorancha chàyu ammag chuar agé hen lokoponcha. gapo hen afurotyu an haén. Ngém 7 Ya achiayu agé cha émégyat no hen anchichay mangempapate chillu changrényu hen a-anihéb hen gufat hen afurotna ingganah anongohna wat ya chamagényu agé hen gufat hen mahara-an.” anchichay anachawwéy way lota. Te Hen fùnagan hen anchi masapor chillu ma-ammaan cha natto. aggaégyat way térén Ngém cha-an chillu hen umchahan hen anchi péppégan hen ag-agaw. 8 Te hen Mat. 24:15-28; Luc. 21:20-24 mekaman wat man-ahegugufatcha hen 14 Entoroy Jesus way mangaliyén, chan totoray hen antoy lota. Ya hen “Awniyat ammag hen-argawan ilanyu ihay lota agé, gufaténa hen henlomota. hen anchi aggaégyatay térén way Yag maid agé achina manlunigan ya ammag tumùchu hen anchi achi koma umchah hen pararo way fitel. Ngém mafalin tumùchuwana. (Chàyu way amin cha nadchi wat an yanggay an mamasa an natto, ma-awatanyu koma lugrugin hen ligat way kaman hen anchi hen laychénay aryén.) No ilanyuchi, pés-éy sumigfan hen poton hen anchi chàyu way wacha hen provinsiyan chan pànot.” hen Judea, omawid-ayuwat way i 9 “Yag chàyu, masapor mantaro ah filig. 15 Yag uray agé man-ar-arwad-ayu te telewén chàyu hen anchichay wachah chara, wat way manginchérém ya pangpang-oron achicha hénggép ah fafaréycha way i agé chàyu hen kawad hen anchichay mangara hen kok-owacha te anchaat an cha ma-am-amongan hen tatagu. Yag omawid. 16 Yag umat agé hen anchichay mepasangoayu agé hen anchichay hommepot, wat achicha homàyat way chan totoray kaman hen anchichay mangalekam hen lumfongcha, te anchag gubérnador ya Are. Ma-ammaan amin manlapon nadchi yag ommawidchaat. cha nadchi an chàyu gapon afurotyu an 17 Yag anchag kàka-ase lawa hen haén, ngém yachiyat agé hen wayayu anchichay nafufugi ya hen anchichay way mangempaka-ammu an haén. 10 Te chan pasoso hen hiyachiy tempo. 18 Wat masapor chillu mepagngar hen antoy chawatényu an Apudyus ta achi koma Marcos 13:19 107 Marcos 13:34 ma-ammaanchi hen tempon hen agiléd. mampàilaà way Pangorowan hen 19 Te hen ligat way fùnag hen hiyachiy Tatagu te umaliyà way marpo ad tempo wat ammag maid mepaniyan hen uchu way iyaleyà hen funat yag kenaligatna nanepod hen lugrugin hen humiliyà ah kaenammay-o yag maila nangammaan Apudyus hen angamin agé hen mannakafalin-o. 27 Yag hen ingganad uwan, ya uray agé ah hiyachi agé, hénagê hen anchichay ing-inggana wat maid kasen mepachah a-anghel-o ta éméycha hen péppég hen antoy lota ah kaman an nadchiy hen karotarota way i mangamong ligat. 20 Te no achi aketén Apudyus hen hen anchichay aminay tatagu way ag-agaw way ka-ammaan hen hiyachiy penepelen Apudyus.” ligat, wat sigurachu way anchag matéy Hen mepaniyan hen hen aminay tatagu. Ngém gapo ta anchi away way fig ka-asiyana hen anchichay tatagu way penepelena, annag imfafagga way aket Mat. 24:32-35; Luc. 21:29-33 hen ag-agaw way ka-ammaan hen 28 Yachi yag anat ekat Jesus agéén, yachiy ligat.” “Ilanyu hen annay away way fig te 21 “Yag mag-ay ta wachay mangalen wachan acharényun nadchi koma chàyuwén, ‘Antoyan hen anchi hennag ah mangar-anyu ah hamhamàyu. Te Apudyus way mantoray,’ ono ekatchéén, inni-ilayu met way no chana ilugi ‘Anchayan way wachahchi,’ achiyuwat way umutar ya pomenge, tég-angay ammag cha afurotonchi. 22 Te fùnagcha hen tiyargaw. 29 Wat pachongna agé, angkay hen chuar way tatagu way no ilanyu way cha ma-ammaan hen senang Cicristu way ammag mangaliyén annachay imfagà, ma-awatanyu agé chicha ano hen hennag Apudyus. Ya koma way tég-angay hen mamfangchà. chuar agé hen senang poprofeta way 30 Yag tot-owa hen antoy ifagà an mangaliyén chicha ano agé hen profetan chàyu way achi matéy hen tapen hen Apudyus. Yag kafaelancha agé way tatagu way cha matagu ad uwan yag mangamma hen kaskascha-aw ya hen na-ammaanat amin hen anchichay anchichay sinyar way omenpahaang, ta imfagà. 31 Te uray maumah amin hen no an mafalin wat uray hen anchichay maila ad uchu ya hen antoy lota wat tatagu way penepelen Apudyusat achi chillu miyat-atob hen antochay chà lokoponcha. 23 Wat ar-arwachanyu te enale te masapor ma-ammaan amin.” hen nangimfag-à amin an cha natto Maid nangila hen an chàyu ya anat ma-ammaan, ta ah mamfangchan Jesus mansasagganaanyu.” Mat. 24:36-44 Hen mamfangchan hen 32 Ekat Jesus agéén, “Maid tagu ah Pangorowan hen Tatagu nangila hen anchi ag-agaw ya uras way Mat. 24:29-31; Luc. 21:25-28 ma-ammaan hen anchichay imfagà. 24–25 Entoroy Jesus agé way Yag uray haénay anà Apudyus ya umat mangaliyén, “Yag no marpas hen agé hen anchichay a-anghel wat maid hiyachiy ligat wat ammag makorkor nangila, te hen nangila yanggayat ah hen egad ad uchu ya ammag machép Ama ad uchu. 33 Wat hiyachi, an-ayu hen init, yag achi agé homelaw yanggay ammag mansasaggana way hen hérag ya anchag maya-ayà hen kaman mamah-ag, te maid innilayu anchichay taraw. 26 Yag hen hiyachi, hen umchahan cha nadchi. 34 Hen Marcos 13:35 108 Marcos 14:9 mepaniyanaat kaman hen anchi ihay Hen naranaan Jesus tagu way i namfiyahi. Yag hen anchi lommayawana, impiyarna hen egad hen Mat. 26:6-13; Juan 12:1-11 anchichay alepanna way wéhchiyén 3 Hen hiyachi, wacha cha Jesus ad na-adchan ah fiyang way ammaana. Yag Betania ah faréy cha Simon way hiyan tinugutugunna agé hen anchi guwarcha anchi nakkonet hen ar-argaw. Angkay ta an yanggay ammag mamah-ag way hen chacha manganan ahchi, hinénggép manguwarcha hen chana guwarchaan. hen ihay in-ina way nan-é-édchén ah 35 Wat kaman agé an chàyu, an-ayu am-ammay way futilya way na-ammaan yanggay ammag kaman mamah-ag way ah fato way ekatchéén alebastér kaman agé guwarcha. Te hen anchi way natatarwan ah kanginaan way guwarcha, maid innilana no henoy uras fangfangru way ekatchéén nardo. hen mamfangchan hen anchi ap-apona, Yachi yag penténna hen fagang no cha madhém ono gawan chi lafi hen anchi futilya yag inhiyatna ah ono cha ma-apeh ono cha pomaway. urun Jesus. 4 Ngém hen tapen hen 36 Wat mansasaggana-ayu agé ta no anchichay nìtutùchu an Jesus, ammag umaliyà, achì koma aphoran chàyu way lommaweng hen hamhamàcha, wat ammag kaman nanasséy hen afurotyu. chachan tetennopà way manumsek 37 Chà ifagato an chàyu ta masapor hen anchi in-ina, ekatchéén, “Pakay sasagganéényu hen mamfangchà. ammag lamramén nahha hen annay Yag faén agé yanggay chàyu hen chà lana. 5 Ammoh achi un-unnina no anna mangimfag-an te uray agé hen aminay enlao ta midchat koma hen laona hen tatagu.” anchichay maid mafalinna. Te non an umat yag nelaohaat narégnah elabfu ah Hen manginyanapan hen nasorok ah ihay tawén.” Yag chacha anchichay anap-apo hen ingarén hen anchi in-ina. 6 Ngém ekat ekamancha way mamchit an Jesus Jesusén, “Pakay ingarényu. Yasa ta egad Mat. 26:1-5; Luc. 22:1-2; Juan 11:45-53 hiya hen antoy chana ammaan, te usto Yachi way chuway ag-agaw met ya ammay hen antoy enammaana 14 yanggay wat umchah hen anchi an haén. 7 Yag no mepanggép hen lagsak way manmanma-an hen anchi anchichay maid mafalinna, farangna iggay namchitan hen anghel hen a-anà hen tomoronganyu an chicha no hen ganà Israel ad Egipto way hen ekatyuwén tomorong-ayu te ancha met yachiy lagsak agé hen manganancha hen ammag mawawà-acha. Ngém haén, achi anchi tenapay way cha-an fumnar. Yag mafayag hen mì-i-iggawà an chàyu. hen hiyachi agé way tempo, chachan 8 Yag hen antoy in-ina, enammaana hen totopà hen anchichay anap-apon hen patinggan hen kafaelana ya layadna, papachi ya hen anchichay siguchay cha te penangpangona way nanlana hen mintudtuchu hen orchin no heno hen achar-o ah mesaganaan hen milufuà. ekamancha way menlepot way manelew 9 Yag tot-owa hen antoy ifagà an chàyu an Jesus ah mangempapchitancha. 2 Yag way henoy lugar hen amin antoy hen ekatcha, achicha telewén hiya hen lota way mitudtuchuwan hen antoy anchi tempon hen yachiy lagsak te awni ammayay chamag, wat mahaphapet yag anchag gumabfor hen anchichay agé hen enammaan hen antoy in-ina ah tatagu. manamham-an an hiya.” Marcos 14:10 109 Marcos 14:23

wat itudtuchuna an chàyu hen anchi Hen nangenlàwan Judas an Jesus chakar way kowarto hen pegwan hen Mat. 26:14-16; Luc. 22:3-6 garachu way wacha amin hen masapor. 10 Angkay hiyachi, ah Judas Iscariote Yag yachi hen mangensaganaanyu way iha hen anchichay hemporo ya hen manganantaaw.” 16 Hiyachi yag chuway pasorot Jesus, émméy hen lummigwat tot-owa hen anchi chuwa anchichay anap-apon hen papachi way émméy hen anchi fabréy yag way i mangentorag ah manelewancha inchahancha amin hen imfagan Jesus, an Jesus. 11 Wat anchag laylayad wat ensaganacha hen manganancha hen way térén hen nangngarancha hen hiyachiy lagsak. anchi imfagan Judas, yag empostacha 17 Angkay hiyachi way cha madhém, way fayachancha hiya. Wat nanepod ommanamot cha Jesus ya hen anchichay hen hiyachi, inlugin Judas way hemporo ya chuway pasorotna hen manginyanap hen ekamanna way hiyachiy faréy. 18 Yag hen chacha mangempadpap an Jesus. manganan, ekat Jesus an chichéén, “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu Hen anchi anongoh way mèanan way wacha angkay hen iha way cha Jesus hen anchichay pasorotna mèan ad uwan way mangentochar an Mat. 26:17-25; Luc. 22:7-14, haén.” 19 Wat anchag ngommehpéy 21-23; Juan 13:21-30 amin way wéhchiyén chana ifaga 12 Angkay hiyachi, inumchah hen an Jesus way mangaliyén, “Ay haén anchi pés-éy hen ag-agaw hen anchi ngata.” 20 Yag ekat Jesusén, “Hiyan lagsak way manganancha hen anchi iha an chàyuwanna way hemporo ya tenapay way cha-an fumnar. Yag yachi chuwa way cha paat mèofong an haén. agé hen mamartiyancha hen anchi 21 Haén way Pangorowan hen Tatagu, karnero way issacha hen anchi lagsak pédténà chillu te yachi hen nesosorat way manmanma-ancha hen anchi iggay ad namenghan ah ma-ammaan an namchitan hen anghel hen a-anà hen haén. Ngém ammag kàka-ase lawa hen anchichay ganà Israel. Angkay hiyachi, anchi tagu way ammag mangentorod henanhanan hen anchichay pasorot way mangentochar hen atéyà. Ammag Jesus an hiya way mangaliyén, “Chuud un-unnina non an iggay koma niyanà hen laychém way mangensaganaanni hen hiyahay tagu.” hen anchi manganantaaw hen antoy Hen anchi pés-éy lagsak way Manmanma-an.” 13 Yachi Manmanma-an an Jesus yag hennag Jesus hen chuway pasorotna way mangaliyén, “In-ayu hen hiyachiy Mat. 26:26-30; Luc. fabréy wat hib-atényu hen ihay am-ama 22:14-20; 1 Cor. 11:23-26 way namfufu-ud ah nahahàchuwan 22 Hen hiyachi way chacha mangan, way fanga yag inunudyu hiya 14 hen innaran Jesus hen ihay tenapay yag anchi faréy way hénggépana. Wat nanyaman an Apudyus yag annaat ifagayu hen anchi nangimfaréy way petpet-angén yag inwarasna hen mangaliyén, ‘Hen imfagan hen anchi anchichay pasorotna way mangaliyén, aponi, chuud anohto hen anchi “Anényuto te yato hen achar-o.” kowarto way mèanana an chàni way 23 Yachi yag annaat agé aran hen ihay pasorotna hen antoy lagsak way tasa way fayah, yag kasen nanyaman an Manmanma-an.’ 15 Yag no ifagayuha, Apudyus yag annaat idchat an chicha Marcos 14:24 110 Marcos 14:40 ta mantebtebyanancha amin. 24 Yag Hen nanluwaruwan annaat ekat way mangaliyén, “Yato Jesus ad Getsemani hen charà way miwàwà ah macharosan hen fasor hen chuaray tatagu. Yag hen Mat. 26:36-46; Luc. 22:39-46 antoy charà agé hen manot-owaan hen 32 Angkay hiyachi yag émméy cha anchi kà-amma way torag Apudyus hen Jesus hen anchi lugar way ekatchéén tatagu. 25 Yag tot-owa hen antoy ifagà Getsemani yag imfagana hen anchichay an chàyu way achiyà kasen umin-inum pasorotna way mangaliyén, “Itùchuyu hen kaman annatto way fayah ingganah an natto ta iyà manluwaru.” 33 Yag umchah hen anchi mantorayan Apudyus annaat etàtaen cha Pedro an Jaime ya ana-at uminum hen anchi faru way yah Juan. Yag yachi, inlugina way fayah.” tomkar way ammag pararo way térén 26 Angkay hiyachi yag hen hamhamàna. 34 Yag annaat ifaga nankankantacha yag anchaat gumhad hen anchichay ifana way mangaliyén, way éméy hen anchi tagéytéy ad Olivo. “Ammag pararo hen antoy hamhamào way kaman paat yatowat agé hen Hen nangimfag-an Jesus hen iyatéy-o. Wat inggaw-ayu an natto way mangenhootan Pedro an hiya achiayu cha masséy ta i-illanà koma.” Mat. 26:31-35; Luc. 35 Yachi yag émméy hen anchi ê-éyna 22:31-34; Juan 13:36-38 yag ammag nanlùfub way manluwaru. 27 Imfagan Jesus hen anchichay Yag chana chawatén an Apudyus ta no pasorotna way mangaliyén, “No mafalin, achi koma metoroy hen anchi aw-awniyat anà ammag taynan an ligat way tég-angay mepachah an hiya. chàyu te an-ayug omawid amin, te yaha 36 Yag ekatna way manluwaruwén, chillu hen imfagan hen anchi nesosorat “Ama, maid achi mafalin an hea, wat way alen Apudyus way ekatnéén, ‘No achim koma parufusun hen antoy ligat pédtê hen anchi minya-achug hen way tég-angay mepachah an haén. karnero wat anchag omawid amin Ngém uray no yaha hen chawatê, hen anchichay karnero.’ 28 Ngém no laychê chillu way ma-ammaan yanggay man-uchiyà wat mamangpangowà hen laychém.” 37 Yachi yag namfangad no chàyu hen anchi provinsiyan hen ah Jesus hen iggaw hen anchichay Galilea ta ahchi hen man-aheil-antaaw.” ifana yag inchahanaat agé chicha 29 Yachi yag nan-ale ah Pedro way way nanasséy. Yag annaat ekat an mangaliyén, “Uray no taynancha-a hen Pedrowén, “Simon, ay nanasséy-ayuwat. antochay ifà wat achì chillu taytaynan Ay achi lawa mafalin ta i-illanà ah hea.” 30 Ngém ekat Jesus an hiyéén, uray ihay uras. 38 Achiayu cha masséy “Tot-owa hen antoy ifagà an heay ta an-ayuwat manluwaru agé ta Pedro way achi epegwan hen manò achiayu koma ma-afà gapon anchi way manollaò hen hiyatoy lafi wat mepasamak. Innilà way ah hamhamàyu mametluwémat way mangenhoot an wat laychényu way mangamma hen haén.” 31 Yag tenlén chillu Pedro way usto, ngém an-ayu yanggay ammag cha mangaliyén, “Achi mafalin way ehoot-o ma-afà ah kenakapsot hen acharyu.” hea, uray yachi hen mìyatéyà an hea.” 39 Yachi yag kasen agé émméy ah Jesus Yag nètemfuruycha agé amin hen way i nanluwaru way nangempegwa anchichay pasorotna way yachi agé hen way mangimfaga an Apudyus hen enalecha. anchi chinawatna chillu. 40 Yag anat Marcos 14:41 111 Marcos 14:55 kasen mamfangad yag innilana agé cha yag fina-agna hen alepan hen anchi Pedro way nanasséy chillu te ammag kangatowan way pachi yag naporhan pararo hen héyépcha. Finangon Jesus hen ingana. 48 Yachi yag imfagan Jesus chicha yag ammag maid innilacha ah hen anchichay namchéng an hiya way esongfatcha an hiya. mangaliyén, “Pakay, ay futangelowà 41 Angkay na-awni agé way petlon ta masapor mamfafangngid-ayu ya hen namfangchana way manluwaru, mampapang-or-ayu way i manelew an ekat Jesus an chichéén, “Ay étégyu haén. 49 Ammag enag-agaw met way chillu way nanasséy way man-inungar. nìyamoamongà an chàyu ah Templo Nonghamchi te antoy inumchahat hen hen anchi chà nantudtuchuwan, yag tempo way haén way Pangorowan pakay faén ahchi hen nanelewanyu hen Tatagu wat midchatà hen an haén nò. Ngém yato chillu hen anchichay lawengay tatagu. 42 Wat masapor mekaman ah tomot-owaan hen fumangon-ayuwat ta intaaw te ilanyu anchi nesosorat way alen Apudyus.” ngén, nawayat hen anchi mangentochar 50 Yag hen hiyachi, anchag ommawid an haén.” amin hen anchichay pasorotna yag tenaynancha hiya. 51 Yag wacha agé Hen natelewan Jesus hen hiyachi hen ihay fafaru way ammag Mat. 26:47-56; Luc. iggay nanlumfong hen nangunuchana 22:47-53; Juan 18:1-14 an Jesus, te an yanggay nan-a-akrang ah 43 Angkay hiyachi way étég Jesus yapet way lopot. Wat entakorong hen way chan ale yag inumchahat ah Judas anchichay tatagu way mampap an hiya. way iha hen anchichay hemporo ya 52 Ngém an yanggay hen anchi akrangna chuway pasorotna. Yag wachacha hen empagudcha te pommorhapoh way agé hen anchichay chuar way tatagu ommawid way ammag namfafallad. way enetnodna way namfafangngid Hen nepasangowan hen tapena ya nampapang-or hen Jesus hen anchi konsel tapena. Cha nadchiy tatagu hen hennag hen anchichay anap-apon hen Mat. 26:57-68; Luc. 22:63-71; papachi ya hen anchichay siguchay Juan 18:13-14, 19-24 cha mintudtuchu hen orchin Moses ya 53 Angkay hiyachi yag inyéycha ah anat hen anchichay anam-ama way Jesus hen faréy hen anchi kangatowan ponò hen Judio. 44 Hen imfafaggan way pachi te ahchi hen na-amongan Judas hen anchichay enetnodna, amin hen anchichay anap-apon hen ekatnéén, “Hen anchi tagu way papachi ya hen anchichay anam-ama mangempàil-à hen rispitù an hiya hen way ponò hen Judio ya hen anchichay mentomoà hen tapào hen apengna, siguchay cha mintudtuchu hen orchin yachi hen telewényu ya elayawyu Moses. 54 Wat ah Pedro, chinuchum-ang way masapor maguguwwarchaan.” way cha umunud yag nanlahin hen 45 Yachi yag émméy ah Judas an anchi fatawan hen faréy hen anchi Jesus yag ekatnéén, “Apo,” yag annaat kangatowan way pachi yag nìtùchu hen etomò hen tapàna hen apengna. 46 Yag anchichay guwarcha way mèanichu. hen hiyachi, ammag finchéngat hen 55 Angkay hen anchichay na-a-among anchichay tatagu ah Jesus. 47 Ngém ah faréy way anap-apon hen papachi hen ihay ifana way nètatàchég an ya amin hen anchichay anam-ama way nadchi, annag inuhfù hen fangidna ponò way ekatchéén konsel, chacha Marcos 14:56 112 Marcos 14:72 amin anapén hen epafasorcha an Jesus Wat nokay hen ekamantaaw an hiya ah érégnah mempapchitancha, ngém nò.” Yag tenomfarcha amin hen ammag maid inchahancha. 56 Anchag anchichay na-a-among way mangaliyén, chuar hen anchichay i man-istigu way “Karébféngana way mepapchit.” mangenlémrém an hiya, ngém ammag 65 Yachi yag inluginat hen tapena nanhinafà-ar hen chacha enale. way manoppatoppa an hiya. Yag hen 57 Hiyachi yag anat tomàchég hen tapena, ancha an finongot hen uruna anchichay tapen hen anam-ama ta maid ilana yag anchaat loproppagén way mangenlémrém an hiya way way mangaliyén, “Ayé, ifagam man no mangaliyén, 58 “Chengngarni angkay heno hen nanlopag an hea.” Ya uray hen enalen hen antoy tagu way agé hen anchichay guwarcha, anchag chachaeléna ano hen antoy Templotaaw lapchù-un hiyéén tenappetappetcha. way tatagu hen nangamma yag anna Hen nangenhootan Pedro an Jesus agég sà-achén hen iha hen anchi ma-atloy ag-agaw way faén anoh Mat. 26:69-75; Luc. 22:54-62; tagu hen mangamma.” 59 Ngém uray Juan 18:15-18, 25-27 agé chichaat ammag achi chillu agé 66 Ah Pedro agé, étégna ah fatawa, mètemfuruy hen chacha aryén. yag émméy hen ihay fafarasang way 60 Angkay hiyachi yag tommàchég alepan hen anchi kangatowan way hen anchi kangatowan way pachi hen pachi. 67 Yachi way innilana ah Pedro sangwanancha amin way mamistigar way cha mèanichu, enméschagana hiya an Jesus yag ekatnéén, “Ay achia yag annaat ekatén, “Hean samet hen makasongfat hen antochay chacha ihay ifan Jesusanchi way eNazaret.” epafasor an hea. Ay tot-owa hen 68 Ngém enhoot Pedro way mangaliyén, chacha aryén.” 61 Ngém ammag “Tawwan hen annay cham aryén te gummiginnang chillu ah Jesus way maid innilà.” Yag chaat lomayaw ah achin ar-ale. Wat entoroy hen anchi Pedro way éméy hen anchi penget chan fistigar way mangaliyén, “Ay hea hen fatawa way nanag-én hen charan. hen anchi Cristu way anà hen anchi Yachi yag nanollaò hen manò te pés-éy machachayaw way Apudyus ta hea tollaòchi. 69 Yachi yag kasen agé innilan hen anchi empopostana way umale hen anchi fafarasang hiya yag imfagana way mantoray.” 62 “Oo haén,” way hen anchichay ahetàtàchég way tatagu ekat Jesus, “yag awniyat ilanyu amin way mangaliyén, “Yaha angkay agé haén way Pangorowan hen Tatagu way hen ihay ifana.” 70 Ngém kasen agé tumutùchu hen pachawanan Apudyus enhoot chillu Pedro. Yag yachi agé way mannakafalin. Yag ilanyu agé way iggay nahen-awniyan yag ekat haén hen anchi mamfangchà way agé hen anchichay ahetàtàchégén, marpod uchu way iyalen hen funat.” “Aẁ, hea eman hen ihay ifana, a, te 63 Yag hen hiyachi, ammag entanong afab-én way iGalilea, a, met.” 71 Yag hen anchi kangatowan way pachi way ammag nansapata ah Pedro way nangissay hen lumfongna gapon anchi mangaliyén, “Uray ud-ay pédténà an enalen Jesus, yag ekatnéén, “Ay ammoh Apudyus no faén tot-owa hen antoy kasentaaw anapén hen man-istigu ah chà ifaga an chàyu te tot-owa angkay fasorna. 64 Chengngartaaw met amin way maid poros innilà hen annay hen anchi enalena way annag cha taguwanna way chayu aryén.” 72 Yag pérhén hen kena-apudyus Apudyus. hen hiyachi, kasenat agé nanollaò Marcos 15:1 113 Marcos 15:17 hen manò way yachin pegwan hen anchichay Judio. 7 Angkay hen hiyachiy tollaò, yag hemhemma-at Pedro hen tempo, wachacha hen nifafarud way anchi imfafaggan Jesus an hiya way tot-oway pommatéy way nangabfor achi manollaò hen pegwan tollaò hen gubérno, yag hen ihan chicha wat yag nametluwénaat way mangenhoot ah Barabas hen ngachanna. 8 Angkay an hiya. Yag chaat mankela gapoh hiyachi yag na-among hen anchichay hamhamàna. tatagu way i nangimfaga an Pilato way ammaana koma hen anchi chana Hen nepasangowan Jesus ekamkaman chillu way mangemparufus an gubérnador way Pilato hen ihay farud. 9 Wat ekat Pilato Mat. 27:1-2, 11-14; Luc. an chichéén, “Ay laychényu ta hen 23:1-5; Juan 18:28-38 antoy Areyu way Judio hen ilufus-o.” Angkay hiyachi way cha 10 Yahan imfagana te nadlawna way 15 pomaway, kasencha na-among ammag gapo yanggay hen apés hen hen anchichay anap-apon hen papachi anchichay anap-apon hen papachi yag ya anam-ama way ponò ya hen anchaat epafarud ah Jesus. 11 Ngém anchichay siguchay cha mintudtuchu hen enkaman peet agé hen anchichay hen orchin Moses ya amin agé hen anap-apon hen papachi, ancha ammag anchichay konsel, yag nantatagépfarcha senubsufan hen anchichay na-a-among way mamanoh no henon ekamancha way tatagu te ammag ah Barabasat agé an Jesus. Wat tenawidcha hen limana hen imfagacha way ilufusna. 12 “Oo a,” yag inyéycha way i mangemporang an way ekat Pilato an chicha, “ngém nokay Gubérnador Pilato. hen mangammaà hen antoy ekatyuwén 2 Yachi way inumchahcha yag Areyu way Judio nò.” 13 Yag anchag finistigar Pilato ah Jesus way aheo-ongaw amin way mangaliyén, mangaliyén, “Ay hea ano hen Aren hen “Anyuwat an ekoros hiya.” 14 Yag ekat Judio.” Yag ekat Jesusén, “Oo, tot-owa Pilato agéén, “Oo a, ngém chuud chi hen annay enalem.” 3 Yachi yag ammag laweng ah enammaana ah narégna chuar hen cha epafasor hen anchichay ah mekorosana.” Ngém chachaat anap-apon hen papachi an Jesus. 4 Yag ehorhoryad way mangèngaw way anat ekat Pilato an hiyéén, “Ay achia mangaliyén, “Ekorosyuwat hiya.” 15 Yag makasongfat hen annachay chacha gapo ta patigén Pilato hen kapnekan epafasor an hea way an peet ammag hen anchichay tatagu, wat annag inlufus chuar.” 5 Ngém ammag gummiginnang ah Barabas ah pagfaruchan. Waman chillu ah Jesus. Wat ammag nahaang ah ah Jesus, empahapratna yag annaat Pilato. eporang way melansa hen koros. Hen nimfag-ancha hen matéyan Hen nanénsénaan hen anchichay Jesus ya hen milufusan Barabas sorchachu an Jesus Mat. 27:15-26; Luc. 23:13-25; Mat. 27:27-31; Juan 19:1-5 Juan 18:39–19:16 16 Angkay hiyachi yag inighad hen 6 Hen nigagangay an Gubérnador anchichay sorchachu ah Jesus hen Pilato, no umchah hen hiyatoy lagsak anchi fatawa hen faréy Gubérnador hen Judio way Manmanma-an, wat Pilato yag enayagancha hen anchichay wachay wacha hen ilufusna way aminay ifacha way sorchachu. 17 Yag ihay farud way egad hen piliyén hen anchaat lumfongan ah Jesus ah Marcos 15:18 114 Marcos 15:36 kaman hen lumfong chi are ah iha, ah pachawananna ya hen iha, ah manénsénaancha. Yag anchaat agé pachawigina. falengawngawén hen pagat ah kaman 28 Hen na-ammaan cha nadchi wat ah koronana yag inhùrubcha ah uruna. tomot-owaan hen anchi nesosorat ad 18 Yag anchag cha sén-ésén-én way namenghan way ekatnéén, “Metakorong magénén senaruchucha hiya way hiya hen anchichay futangelo.” mangaliyén, “Ta mataguah ing-inggana, 29 Yag aminay tatagu way manloohén heay Aren hen Judio.” 19 Yachi yag chacha amin manwigwigiwig way anchaat agé pagpaggohon hen uruna manmanna an Jesus, yag chacha agé yag tenoppatoppaancha hiya, yag insortuwén way mangaliyén, “Ayé kay magén aminén nampap-alentomangcha umpaya, ammag anggayhaat ekatnowén way manad-ayaw an hiya. fakasém hen anchi Templo yag kasenno 20 Angkay hiyachiy narpas way senà-ad hen petlon hen ag-agaw. sensennacha, kasencha senokatan hen 30 Yag ayé kay umpay, gumhad-a ta anchi emparumfongcha yag iniggacha hara-am hen acharno.” 31 Yag uray hen anchi siguchay lumfongna agé hen anchichay anap-apon hen yag anchaat iyéy hiya hen anchi papachi ya hen anchichay siguchay mekorosana. cha mintudtuchu hen orchin Mosesat chachan tatagépfar way manmanna Hen nelansaan Jesus hen koros an hiya way mangaliyén, “Ammag Mat. 27:32-44; Luc. anggayhaat tenorongana hen tapena yag 23:26-43; Juan 19:17-27 ammag achiyat agé peet makatorong 21 Angkay hen chacha manginyéyan hen acharna. 32 Ilantaaw kay anga an Jesus, hinib-atcha hen ihay tagu hen Aretaawanna way ganà Israel way iCerene way cha homàyat way i non an gumhad ta mangil-antaaw ah hommepot. Ah Simon hen ngachanna mangafurotantaaw way hiya tot-owa way aman cha Alejandro an Rufo. hen empalen Apudyus way Cristu.” Yag ammag penelet hen anchichay Yag uray agé hen anchi chuway sorchachu ta fu-uchuna hen anchi ifana way nelaransa wat chacha agé koros Jesus. 22 Yachi yag inyéycha ah metaptape way mangmangsot an hiya. Jesus ad Golgota way hen laychénay Hen natéyan Jesus aryénat, “Hen alentutugun chi uru.” 23 Yag enadchancha hiyah fayah way Mat. 27:45-56; Luc. na-ahrangan ah agah way mira ngém 23:44-49; Juan 19:28-30 achina chillu inumun. 24 Yachi yag 33 Angkay hiyachi way ustoy enlansan hen anchichay sorchachu nanggawa, ammag hommelangat hiya hen anchi koros, yag anchaat agé hen aminay lota ingganah mamfub-unnot way manginyàchang fummatangan. 34 Yag yachi way hen lumfongna. 25 Nà-argaw hen anchi fummatangan, enèngaw Jesus way nangenlansaancha an hiya. 26 Yag mangaliyén, “Eli, Eli, lama sabaktani,” wacha agé hen empòatcha hen uhun way hen laychénay aryénat, “Amay hen uruna way nesoratan hen anchi Apudyus, pakay manchùganà.” ekatchéén fasorna way ekatnéén, “Yato 35 Chengngar hen tapen hen anchichay hen Aren hen Judio.” 27 Hen hiyachi, tatagu hen anchi enalena yag ekatchéén, wachacha agé hen chuway futangelo “Changréntaaw ngén, te kaman paat way nigsan way nekoros way hen chana ayagan ah Elias.” 36 Yag Marcos 15:37 115 Marcos 16:4 nanagtagat hen iha an chicha way i hen anchi achar Jesus no mafalin. mangempainum, wat ensawsawna hen Ah Jose hen ngachanna way hiyan anchi lopot hen ommelém way fayah ihay maririspitu way membron hen yag annaat pa-atén way minchawchaw anchi konsel hen Judio, ya hiya agé an Jesus ta sosopona. Yag chana ekatén, hen ihay mamannéd hen milugiyan “Hahadchéntaaw éggaya ta ilantaaw no hen mantorayan Apudyus. 44 Angkay umale tot-owa ah Elias way tomorong émméy ah Jose an Gubérnador way i an hiya.” 37 Yag kasen nan-ongaw ah mangimfaga hen achar hen anchi natéy, Jesus yag natéyat. yag ammag nahaang ah Gubérnador hen 38 Wat hen hiyachi, ammag nangngarana te pegachi yag natéyat. nan-agwaat agé way nagissay hen anchi Wat empa-ayagna hen anchi kapetan séchar way kortena way horchà hen hen sorchachu ah manot-owaana way iggaw Apudyus paat ah Templo way natéy ah Jesus. 45 Yag imfagan hen ammag nanlugi ad uchu inggana ad anchi kapetan way natéy tot-owa. Yachi char-ém. yag anat parufusun Gubérnador ah 39 Yag hen anchi kapetan hen Jose way i mangara hen achar Jesus. sorchachu way nanahagang an Jesus, 46 Wat i lommao ah Jose ah am-ammay hen nangil-ana hen enkamanna way ya pokkawan way uroh yag annaat i natéy, ekatnéén, “Aẁ, yato peet tot-owa upahén hen achar Jesus yag infunifunna hen anà Apudyus, a.” hen anchi lenàwana, yag annaat iyéy 40 Yag hen anchi ê-éyna agé, way manginlufù hen anchi lufù way wachacha hen anchichay inin-ina an napasorag way natoktokan hen way nangi-ila hen nekaman. Hen chéprah. Yachi yag annaat agé allinén tapena an chichaat ah Maria way hen anchi chakaray tépà way etangébna eMagdalena ya anat ah Salome, ya ah hen anchi lufù. Maria agé way inan anchi ihay Jaime 47 Yag cha Maria way eMagdalena ya way ong-onga yah Joses. 41 Chichachi ah Maria way inan cha Joses, ini-ilacha hen anchichay cha netnonetnod an hen nekaman hen nilufuan Jesus. Jesus way tommorong an hiya hen Hen nan-uchiyan Jesus kawad-ana ad Galilea. Yag wachacha agé an nadchi hen anchichay chuar way Mat. 28:1-10; Luc. 24:1-12; Juan 20:1-10 tapenay finufae way netnod an Jesus Angkay hiyachi way cha hen émméyana ad Jerusalem. 16 madhém way narpas hen anchi Safachu way ngilin, émméy cha Maria Hen nilufuan Jesus way eMagdalena yah Salome ya ah Mat. 27:57-61; Luc. Maria way inan cha Jaime way icha 23:50-56; Juan 19:38-42 lomao ah fangfangru way melana hen 42–43 Hen hiyachiy ag-agaw wat natéy ta incha koma lanéén hen anchi yachi hen mangensaganaan hen Judio achar Jesus ah lufù. hen aminay masaporcha para hen 2 Angkay nafigat way Chuminggu, Safachu way ngilin. Wat hiyachi fummigatcha way émméy hen anchi way tég-angay malihnug hen init nilufuan Jesus. 3 Yag hen anchi ah milugiyan hen anchi ngilin hen chacha manaranan, chachan tatagépfar Senafachu, wachan ihay iyArimatea way mangaliyén, “Nokay ngata hen way ammag nangentorod way émméy mangallin hen tangéb hen anchi lufù an Gubérnador Pilato way mangimfaga 4 te ammag chakar way térén hen anchi Marcos 16:5 116 Marcos 16:17 tépà way tangébna.” Angkay hiyachi eMagdalena way hiya hen anchi way chacha homag-én yag innilacha nemparyawana hen anchi pitu way hen anchi lufù way ammag na-a-allinat nihuhurug way ongtan. 10 Yag yachi agé hen anchi tépà way nafufùtan hen way innilan Maria ah Jesus, innaat anchi lufù. 5 Wat henomròcha hen anchi henaphapet hen anchichay ifan Jesus lufù yag innilachaat agé hen ihay kaman way chachan totokar ya chachan fafaru way tummutùchu hen ommapet kela amin. 11 Ngém chicha, uray ah pachawanancha way ammag chengngarcha hen anchi henaphapetna pokkawan hen lumfongna. Wat anchag way nan-uchi ah Jesus yag innilana paat émmégyat way nangila an hiya. 6 Yag agé hiya, ancha chillug achi afuroton. nan-ale hen anchi tagu way mangaliyén, Hen nampàil-an Jesus hen “Achiayu cha émégyat te innilà way anchi chuway tatagu ah Jesus way eNazaret hen inyu ilan way enlansacha hen koros. Ngém maid Luc. 24:13-35 angkay ahto te nan-uchi. Ilanyu ngén 12 Angkay hiyachi yag kasen agé hen annay nepabfégana wat maid hiya. nampàila ah Jesus hen chuway ifana 7 Wat homàyat-ayuwat ta inyu ifaga hen hen chacha manaranan way éméy hen amin anchichay pasorotna ya ah Pedro ihay fabréy, ngém safali hen enkamanna paat way ah Jesus, mamangpango ad way nampàila an chicha. 13 Yachi Galilea ta ahchi hen mangil-ancha an yag namfangadcha way i nanaphapet hiya, te yaha chillu hen imfafaggana an hen anchichay ifacha agé, ngém tàén, chicha.” 8 Yachi yag anchag hetatagtag anchag achi chillu afuroton. hen anchichay inin-ina way lomayaw Hen nampàil-an Jesus hen hen anchi lufù way chacha amin anchichay pasorotna mampapayagpag ah égyatcha. Yag maid agé henaphapetcha gapon égyatcha. Mat. 28:16-20; Luc. 24:36-49; Juan 20:19-23; Apos. 1:6-8 Hen ihay anongoh 14 Angkay hiyachi way ommanongoh way ensorat Marcos yag nampàila agé ah Jesus hen [[9] Angkay émméy hen anchichay anchichay hemporo ya ihay inin-ina an cha Pedro ya hen anchichay pasorotna hen chacha manganan. ifana, [10] Angkay hiyachi yag Yag enamolichana chicha te anchag hennag Jesus hen anchichay pasorotna songsongellan way achi mangafurot way éméy ah karotarota way i hen henaphapet hen anchichay nangila mangempagngar hen anchi chamag an hiya hen anchi annaat nan-uchiyan. way narpon Apudyus way yachin 15 Yachi yag annaat ifaga an chicha way mepanggép hen mì-iggawan an hiya ah mangaliyén, “Éméy-ayu hen aminay ing-inggana.] lota ta inyu epagngar hen egachay katagutagu hen anchi ammayay chamag Hen nampàil-an Jesus an mepanggép an haén. 16 Yag heno way Maria way eMagdalena omafurot ya anat mafunyagan wat Mat. 28:9-10; Juan 20:11-18 mètagu an Apudyus ah ing-inggana. [9 Angkay hiyachi way nan-uchi Ngém heno way achi mangafurot ah Jesus hen cha pomaway hen wat etap-ar Apudyus hiya hen anchi Chuminggu, hen anchi pés-éy machusaana ah ing-inggana. 17 Yag nampàil-ana wat an Maria way hen anchichay tot-oway omafurot wat Marcos 16:18 117 Marcos 16:20 midchat an chicha hen kafaelancha way cha matarok way éméy ad uchu, yag mangamma hen kaskascha-aw, te gapon i tummùchu hen anchi pachawanan kafaelà, makeparyawcha hen nihurug Apudyus. 20 Yag hen anchichay way ongtan ya mafalin agé man-ale ah pasorotna, émméycha agé hen safaliy ale. 18 Ya uray agé égnanancha kafabréfabréy way i mangintudtuchu hen farakkan ono inumuncha hen hen anchi ammayay chamag. Yag gamot wat ammag maid ekatna an mawawà-acha agé ah Apo Jesus way chicha. Yag no ichàépcha hen limacha cha manorong an chicha way chana agé hen anchichay chan saket wat maka-an idchat hen kafaelancha way mangamma agé hen saketcha.” hen kaskascha-aw ah manot-owaan hen tatagu hen kenatot-owan hen chacha Hen émméyan Jesus ad uchu itudtuchu.] Luc. 24:50-53; Apos. 1:9-11 19 Angkay hiyachi way narpas hen anchi imfagan Jesus an chicha, ammag 118 Lucas 1:16

ah Elisabet hen ngachanna way hiyan Hen anchi ammayay ihay ganà Aaron way ap-apon chi pachi. chamag way ensorat 6 Chicha way hen-ahawa, ammaycha an Apudyus te totongparéncha amin Lucas hen orchinna ya hen tugunna wat maid mepafasorancha. 7 Ngém maid anàcha Ah Lucasanto, ihay choktor way te lopat ah Elisabet yag loohcha narakay nangensorat an natto hen anchi tawén way way térén way hen-ahawa. 65 ménat no faén 68. Yag hiya, faén agé 8 Angkay hen-argawan yag wachah Judio ngém ommafurot gapon intudtuchun Zacarias ah Templo te inumchah Pablo, wat netnonetnod agé an Pablo. hen tempon hen mangammaana Yag senoratana hen kapachongna way hen a-amman hen pachi. 9 Yag hen na-achar way faén agé Judio way hiya, gangaycha way pachi, chachan okom hen gubérno. Yag hen pontosnaat funfunnot ta maila no heno hen ah kail-an hen kenatatagun Jesus way mangamma hen ma-ammaan. Yag tomotorong way hiya agé hen Pangorowan ah Zacarias hen namunot way éméy hen Tatagu way mangenharà an chicha. hen anchi kowarton Apudyus way i Antoyan hen sorat-o an hea Apo manginyapoy hen anchi fangfangru. 1 Teofilo. 10 Angkay hiyachi way hinénggép ah Chuarcha hen tatagu way namachas Zacarias ah Templo yag wachacha way nangensorat hen anchichay aminay agé hen chuaray tataguh chara way nekaman hen antoy iggawtaaw. 2 Yag chan luwaru hen hiyachiy uras way hen anchi ensoratcha wat hen anchichay manginyapoyana hen anchi fangfangru. nahaphapet an chàni way henaphapet 11 Yag hen chana manginyapoyan, hen anchichay nangi-ila paat way ammag niyahad an hiya hen ihay chicha, innilacha hen anchichay anghel Apudyus yag tommàchég nekaman nanepod hen anchi laprapona ah pachawanan hen anchi chacha yag anchaat epagngar. 3 Wat yaha, mempatpatngan hen anchi chacha Apo Teofilo, gapo ta inyam-ammà paat manginyapoyan hen anchi fangfangru. way nangachar amin hen anchichay 12 Wat ammag naégyay ah Zacarias na-ammaan nanepod hen ninlugiyancha hen nangil-ana yag émmégyat. 13 Yachi ingganad uwan, ekat-owén ammay yag nan-ale hen anchi anghel way ménat no haén hen mangensorat mangaliyén, “Achia cha émégyat, an cha nadchi an hea ta mafafatéy Zacarias, te chengngar Apudyus hen hen ma-ale. 4 Yato hen ekaman-o ta chawatyu wat mafugi angkay ah ma-awa-awatam hen katot-owan hen ahawam wat wacha hen iyanàna way anchichay nitudtuchu an hea. larae, wat ngadnanyu hiya ah Juan. 14 An-ayug lomaylayad gapon hiya ya Hen nifag-an hen miyana-an lomaylayadcha agé hen chuaray tatagu. Juan way chan funfunyag 15 Wat ah Apudyus, ifilangna hiya ah 5 Hen anchi lugrugina, yachi hen nangato way tagu. Ngém masapor tempon hen ka-aren Herod ad Judea. achi umin-inum hiyah fayah ya uray Yag wacha agéhchi hen ihay pachi way heno way fumutang. Yag manepod ah Zacarias hen ngachanna way hiyan hen miyana-ana, machachà-an hen ihay ganà hen anchi pachi way ah Abias mamangchénan hen Espiritun Apudyus hen ngachanna. Ya ah ahawana agé, hen hamhamàna. 16 Yag gapon hiyaat Lucas 1:17 119 Lucas 1:33 mepahagong hen hamhamà hen 23 Angkay narpas hen anchi fiyang chuar way kacharaana way ganà Zacarias ah Templo, hommàyat ah Israel an Apudyus ta omapocha an fabréycha. 24 Yag yachi agé way cha-an hiya. 17 Ya hen anchi iyanàyu agé, mafayag, nafugi tot-owa ah ahawana hiya hen anchi mamangpango no way Elisabet, wat iggay gumgumhad hen anchi nepoposta way Cristu way ah chara hen unig hen lemay furan. hen ekamanna, kaman hen anchi 25 Yag ekatnéén, “Inumchah tot-owa profeta way Elias ad namenghan hen nanorongan paat Apudyus an haén, way pachong agé hen kafaelana. Te wat naka-an hen fiin-o hen ahentagù te mantempoyuguna hen hamhamà hen antoyan hen narmu way anào.” himfafaryan, ya manggédngéna agé hen hamhamà hen anchichay achi omafurot Hen nifag-an hen ta komaman hen hamhamàcha hen miyana-an Jesu Cristu anchichay ammayay tatagu. Yachi 26 Angkay hen anchi maénémay hen mangensaganaana hen anchichay furan hen nafugiyan Elisabet, kasen tatagu ah mangngarancha hen anchi hennag Apudyus hen anchi anghel ap-apocha no umale.” Yaha hen imfagan way ah Gabriel ta éméy ad Nazaret hen anchi anghel an Zacarias. way ihay fabréy hen provinsiyan 18 Yachi yag anat ekat Zacarias hen Galilea, 27 te wachan ina ifaga hen anchi anghelén, “Oo a, ngém ay hen ihay fafarasang ahchi way hen nanggilah mafalinha, te narakay-ani fafarasanganchi, netotorag way met way térén way hen-ahawa, wat mangahawa an Jose way ganà Are nokay hen manot-owaà nò.” 19 Yachi David. Ah Maria hen ngachanna. yag sommongfat hen anchi anghel way 28 Yachi yag émméy hen anchi anghel mangaliyén, “Haén ah Gabriel way an Maria way mangaliyén, “Antoyanà nì-i-iggaw hen sangwanan Apudyus, way ummale way mangimfaga way way hiya hen namaar an haén way nabindisyunan-a paat te wacha ah i mangimfaga hen antoy karaylayad Apudyus an hea.” 29 Yag ammag way chamag an hea. 20 Ngém gapo nahaang ah Maria hen nangngaranan ta achim afuroton hen enalè, an-ag nadchi, yag chana anapén no heno hen mattongong way achi maka-ale laychénay aryén. 30 Yag anat ekat hen ingganah ma-ammaan hen antoy anchi anghelén, “Achia cha émégyat imfagà, te tot-oway umchah way Maria, te enlaychancha-a an Apudyus. umchah hen anchi ustoy tempona wat 31 Wat hen ifagà an hea, mafugia wat ma-ammaan chillu.” iyanàno hen larae way ngadnanyu ah 21 Angkay hen anchichay tatagu Jesus. 32 Ammag nangato way térén ah chara, anchag nahédchan hen hen annay iyanàno ya awagan hen gumhachan Zacarias, yag chacha tatagu hiya ah anà hen kangatowanay anapén no pakay ammag nafayag ah Apudyus ya epatawid Apudyus an hiya faréy. 22 Angkay na-awni way ginumhad hen kena-aren David way apona ad ah Zacarias, anat agég achin ale te namenghan. 33 Wat hiya hen man-aren ammag nattongong, wat na-awatan hen hen amin anchichay Judio way ganà tatagu way wachan empàilan Apudyus Jacob ah ing-inggana way ammag maid an hiya ah Templo. Yag gapo ta achi péppég hen kena-arena.” Yachi hen maka-ale, annag cha sinyaran chicha. imfagan hen anchi anghel an Maria. Lucas 1:34 120 Lucas 1:55

34 Yag anat ekat Maria hen anchi enafurotno way tomot-owa amin hen anghelén, “Oo a, ngém nokay hen anchi imfagan Apudyus an hea.” énnê way mafugi way ammag poros met chi nanchà an haén.” 35 Yag ekat Hen nanayawan Maria an Apudyus hen anchi anghelén, “Umale hen 46 Yachi yag ekat Mariéén, Espiritun Apudyus an hea, ya umchah “An-og chayawén ah Apotaaw way hen kafaelana way ancha-ag lichuman Apudyus, 47 ya anà agég laylayad yag nafugia. Yag gapo ta hiyachi hen gapon hiya way nangenharà an mekaman, wat ma-ammuwan way haén, 48 ya inna paat hemhemmà na-apudyusan hen anchi iyanàno, yag haén way nafafa way alepanna. ma-awagan ah anà paat Apudyus.” Wat manepod ad uwan, ekat 36 Entoroy hen anchi anghel agé way amin hen tataguwén, enlaychanà mangaliyén, “Ya ah agim way Elisabet 49 gapo hen anchi kahahaang way ekatchéén lopat, wat nafugi agé way enammaan hen anchi hen antoy narakayana, wat énémay mannakafalin way Apudyus furan ad uwan hen anchi finugina an haén. Ammag ka-ammayan way larae. 37 Wat yachin kail-ana way tot-owa ah Apudyus. 50 Ya ammag maid achi mafalin an Apudyus.” chana ség-angan hen amin way 38 Yachi yag anat ekat Mariéén, “Haén, tatagu way cha manginyafiin wat anà lawa an alepan Apudyus, wat an hiya way manepod hen ma-ammaan amin hen annay enalem an anchi pés-éy tatagu inggana hen haén.” Yachi yag lommayaw hen anchi amin anchichay chan paréparég anghel. way miyanà. 51 Empàilana hen kafaelana way mangamma hen Hen i nangil-an Maria an Elisabet ammaana yag kenorkorna hen 39 Angkay narhawan yag nansagana planon hen anchichay chan ah Maria way lumigwat way mane-ed pahih-iya. 52 Annag empafafa way éméy ah fabréy cha Zacarias hen anchichay nan-angato way way ini-inggaw hen anchi pafinilig toray yag anna agég empangato hen provinsiyan hen Judea. 40 Yachi hen anchichay nafafa. 53 Ya way inumchah ah faréy cha Zacarias, hen anchichay cha mamfaga ah nan-ale ah Maria an Elisabet. 41 Yag torong, chuar hen inidchatna hen nangngaran Elisabet hen alena, an chicha way ammay. Waman ammag namfalihhochong hen finugina. hen anchichay nanapnek ah Yag empahmà hen Espiritun Apudyus kaenammaycha, emparyawna an Elisabet, 42 yag chinakarna way chicha way maid inidchatna. mangaliyén, “Hea hen anchi térén 54 Yag enammaana hen anchi way nabindisyunan hen aminay fufae, empopostana hen anchichay ya nabibindisyunan paat agé hen anap-otaaw ad namenghan ya anchi iyanàno. 43 Wat pakay paat totollongana chitaaw way ganà enlaychanà ta umalea way mamisita an Israel. 55 Iggayna tot-owa aliw-an haén, hea way man-inan hen Ap-apò. ah Abraham ya chitaaw way 44 Te hen nangngarà hen alemat ganàna te séség-angana chitaaw ammag namfalihhochong hen finugì ah ah ing-inggana.” laylayadna. 45 Kapeletan laylayad-a te Yachi hen enalen Maria hen nanayawana an Apudyus. Lucas 1:56 121 Lucas 1:76

56 Angkay hiyachi yag nì-iggaw ah Maria an cha Elisabet ah unig hen toroy Hen nangimfag-an Zacarias furan yag anat lomayaw. hen empahpahmà Apudyus 67 Angkay hiyachi, ah Zacarias way Hen niyana-an Juan aman hen anchi onga, na-adchan ah way chan funfunyag Espiritun Apudyus yag annaat aryén hen 57 Angkay hiyachi way inumchah hen empaka-ammun Apudyus, ekatnéén, umana-an Elisabet, inyanàna tot-owa 68 “Antaaw yanggay ammag hen larae. 58 Wat amin hen anchichay chayawén ah Apudyus way atògongna ya hen totorangna, anchag Apotaaw, chitaaw way ganà laylayad amin hen nangngarancha hen Israel, te ummale way manorong anchi chakar way ség-ang Apudyus an an chitaaw way tataguna ya hiya. manobfot an chitaaw. 69 Te 59 Angkay hen anchi ma-awaru ensasagganana hen anchi way ag-agaw hen anchi utteng, incha mannakafael way mangenharà empasinyar ah manongparancha an chitaaw way hiyan ganà hen hen orchin way yachi agé hen anchi omma-abfurot way Are manngadnancha. Ya ah gagangaycha David. 70 Yag empaka-ammun agé, ammay no an manZacarias te yachi agé hen anchichay na-apudyusan hen ngachan amana. 60 Ngém ammag way profetana ad namenghan hen ommachi ah inana way mangaliyén, empostan Apudyus, 71 ekatnéén “Faénha hen engachantaaw ta ah Juan hara-ana chitaaw hen anchichay hen manngachanna.” 61 “Oo a,” way kafusortaaw ya anat agé hen ekat hen anchichay tatagu, “ngém kafaelan hen anchichay achi maid met nangenngachan ah Juan an manlayad an chitaaw. 72 Yag hen chàyu.” 62 Yag anchaat sinyaran ah empostan Apudyus agé, ekatnéén amana way mangimoh no heno hen séség-angana chitaaw nanepod laychéna way epangachan hen anchi hen anchichay anap-otaaw ad onga. 63 Yag anat isinyar Zacarias namenghan, ya achina agé hen papel yag ensoratna way hen aliw-an hen anchi entotoragna manngachannaat ah Juan. Yag anchag an chicha. 73 Yag nansapata nascha-aw hen anchichay tatagu. 64 Yag ah Apudyus way nangemposta hen hiyachi, naka-anat hen tenongong hen empostana an apotaaw Zacarias yag nan-aleyat way manayaw way Abraham 74 way hen an Apudyus. 65 Wat anchag nascha-aw empostana, hara-ana chitaaw amin hen anchichay atògongna. Yachi amin hen kafusortaaw ta wachay yag nanhemamag hen anchi nekaman én-énnéntaaw way mangamma hen amin hen hiyachiy lugar ad Judea. hen laychéna way achitaaw cha 66 Yag amin hen anchichay nangngar, émég-égyat way mangamma. chacha ham-éham-én no heno ngata 75 Ya ta ma-apudyusantaaw hen hen mamfalinan nahha way onga antoy matatagguwantaaw way te narawag way wacha tot-owa hen achi agé ma-ahrangan ah laweng kafaelan Apudyus an hiya. hen chataaw ekamkaman.” 76 Entoroy Zacarias way mangale agéén, “Ya heay anào, ma-awagan-a ah ihay profetan hen anchi kangatowan Lucas 1:77 122 Lucas 2:13

way Apudyus. Ya hea hen 4 Wat ah Jose, gapo ta hiya hen mamangpango no hen anchi ihay ganà Are David ad namenghan, apotaaw ta esaganam hen tatagu wat ad Betlehem hen ayana. Wat hen umaliyana. 77 Wat hea hen lummigwat ad Nazaret way fabréycha mangimfaga hen anchichay way sakopon hen provinsiyan hen tataguna way mafalin mètagucha Galilea yag nane-ed way émméy hen an Apudyus ah ing-inggana anchi fabréy apona way David ad no mapakawan hen fasorcha. Betlehem way provinsiyan hen Judea. 78 Te ah Apotaaw way Apudyus, 5 Yag nàyéy agé ah Maria way netorag ammag menangség-ang ya way man-ahawana way nafufugi na-anoh way térén, ya hen anchi ta i mampalesta agé. 6 Angkay hen mangenhara-ana an chitaaw, wat kawad-ancha ad Betlehem, yachi hen kaman yanggay hen cha fùnagan netongpowan hen umana-ana, 7 wat hen init hen karpasan hen lafi. inyanàna hen féhég chi anàna way 79 Te no umale, helawan chitaaw larae. Yag finunnafunana ah uroh yag way ininggaw hen helang way empabfégna hen cha manganan hen cha émégyat way matéy, ya animar te maid iggawancha hen anchi tudtuchuwana chitaaw agé hen faréy way chachag-ohan. ekamantaaw way mètempoyug an Apudyus.” Hen nampàil-an hen anghel Yachi hen empahpahmà hen Espiritun hen anchichay chan pastor Apudyus an Zacarias. 8 Hen hiyachiy lafi, wachacha agé 80 Angkay hiyachi yag hommeéheén hen anchichay chan pastor hen anchi hen anchi anà cha Zacarias ya nehahag-énay péchag way anchag chummuar hen hamhamàna an lommabrafi way minya-achug hen Apudyus. Yag ammag ini-inggaw karnerocha. 9 Yachi yag ammag hen anchi chanak way iggay fùfùnag niyahad hen ihay anghel Apudyus ingganah inumchah hen anchi tempon an chicha, wat nachilangancha ah hen manginlugiyana way manudtuchu ka-ammay Apudyus yag anchag hen anchichay ganà Israel. émmégyat way térén. 10 “Achiayu cha émégyat,” way ekat anchi anghel, “te Hen niyana-an Jesus ummaliyà way mangempagngar an Mat. 1:18-25 chàyu hen ammag ammayay chamag Angkay hen hiyachiy tempo, way mangemparaylayad hen aminay 2 inyurchin hen anchi Are ad tatagu. 11 Te hen hiyato paat way Roma way Augusto way masapor lafi, wacha hen niyanà ah fabréy Are mampalestacha amin hen egachay David way mangenharà an chàyu, tatagu hen yachiy lota way chana way hiya hen anchi Ap-apo way etorayan. 2 Yag ah Kirenio hen Cristu way empopostan Apudyus way gubérnador ad Siria hen anchi pés-éy epalena way mantoray. 12 Yag hen mepalestaan hen tatagu. 3 Wat hen manot-owaanyu, ichahanyu hen anchi nekaman, émméycha amin hen onga way nafunnafunan ah uroh way tatagu anchi fabréy way nangingganà nepapabfég hen cha manganan hen an chicha way i mempalesta hen animar.” ngachancha. 13 Hiyachi yag ammag napnowat ad uchu ah chuaray anghel yag chachaat Lucas 2:14 123 Lucas 2:32 amin chayawén ah Apudyus way hen anchichay umanà, lummigwat cha mangaliyén, Maria an Jose way éméy ad Jerusalem. 14 “Ta machachayaw ah Apudyus Yag inyéycha agé hen anchi onga ta ad uchu ya hen antoy lota, ta icha agé eparang hiya an Apudyus, matornoscha hen tatagu way 23 te nesosorat chillu hen orchin way mangemparaylayad an hiya.” amin way pés-éy chi anà way larae, wat 15 Angkay hiyachi way lommayaw masapor midchat an Apudyus. 24 Wat hen anchichay anghel way namfangad cha Maria an Jose, incha inchaton an ad uchu, nantatagépfar hen anchichay Apudyus hen ekat hen anchi orchin chan pastor way mangaliyén, “Intaaw way masapor gébhéncha hen chuway ad Betlehem ta intaaw ilan hen karopate no faén chuway ginapachay anchi na-ammaan way empagngar tuggu. Apotaaw way Apudyus an chitaaw.” 25 Hen hiyachi yag wacha agé ahchid 16 Wat enag-aggagcha way émméy yag Jerusalem hen ihay makorang way inchahancha cha Maria an Jose ya ah Simeon hen ngachanna. Ammayay hen anchi utteng way empapabfégcha tagu ah Simeon ya amchan hen hen anchi cha mangmanganan hen layadna an Apudyus, ya hiya agé hen animar. 17 Angkay innilacha hen anchi ihay mamannéd hen kahara-an hen utteng, henaphapetcha amin hen anchichay kacharaana way ganà Israel. imfagan hen anchi anghel mepanggép Wawà-acha hen Espiritun Apudyus an an hiya. 18 Yag anchag nahaang hiya 26 way nangempaka-awat way achi amin hen anchichay nangngar hen matéy ingganah ilana hen anchi Cristu henaphapet hen anchichay chan pastor. way empopostan Apudyus way umale. 19 Ngém ah Maria, annag inliméd ah 27 Hen hiyachiy tempo, empahpahmà hamhamàna hen aminay nekamkaman hen Espiritun Apudyus an Simeon way way cha manmamanmà. 20 Yachi yag éméy ah Templo. Yag hen hiyachi agéy namfangadcha hen anchichay chan ag-agaw, yachi hen nanginyéyan hen pastor way chacha chayachayawén ah chinàcha-ar Jesus an hiya ah Templo Apudyus gapo hen anchi innilacha ya agé way mangamma hen niyurchin chengngarcha, te na-ammaan tot-owa mepanggép hen anat niyanà. 28 Yachi amin hen imfagan hen anchi anghel an way innilan Simeon hen anchi onga, chicha. yag annaat fénhén yag nanyaman an Apudyus way mangaliyén, Hen nanngadnancha an Jesus 29 “Apo way Apudyus, uray 21 Angkay hen anchi ma-awaru way eparufusno ad uwan hen atéyà ag-agaw way inumchah hen tempon way alepanno te ammay hen hen masinyaran hen anchi utteng, yag atéyà te na-ammaan tot-owa hen ngenadnancha agé hiya ah Jesus way anchi empostam an haén. 30 Te yachi chillu hen imfafaggan hen anchi innilan paat hen matà hen antoy anghel hen cha-anna marmuwan. mangenharà hen tatagu hen kachusaancha 31 way ensaganam Hen nanginyéyancha para hen aminay tatagu. 32 Yato an Jesus ah Templo pe-et hen anchi manelaw hen 22 Angkay hiyachi way inumchah hen hamhamà hen anchichay safaliy ag-agaw way ekat hen orchin Mosesén tatagu way faén ganà Israel, way wachan ma-ammaan ah macharosan hiya hen mangintudtuchu an Lucas 2:33 124 Lucas 2:49

chicha hen laychém. Yag hiya agé hen anchi onga ahchi way cha hen mangempachayaw an chàni pomegsapegsa hen acharna ya cha way tatagum way ganà Israel.” chumuachuar hen hamhamàna, yag 33 Yachi yag anchag nahahaang hen enlaychan paat Apudyus hiya. chinàcha-ar Jesus hen nangngarancha hen enalen Simeon mepanggép an Jesus. Hen nantaynanan hen anchi 34 Yag anat bindisyunan Simeon chicha onga way Jesus ah Templo yag ekatna an Maria way inanéén, 41 Tenawén way cha émé-éméy “Hen antoy anàno, chinuchuttokan hen chinàcha-ar Jesus ad Jerusalem Apudyus hiya, wat gapon hiya, way i mèlagsak hen anchi lagsak chuarcha an chitaaw way ganà Israel way ekatchéén Manmanma-an hen machachael ya metap-ar ya chuar ah manmanma-ancha hen anchi agé hen mahara-an. Wat hiya hen nanlawhan hen anghel hen ganà Israel sinyar Apudyus way ammag kontaréén way mamchit. 42 Yachi way hemporo hen chuaray tatagu 35 way yachi agé ya chuway tawén Jesus, nàyéy way i hen mepàil-an hen anchi netataro mèlagsak te yachi chillu hen chacha way lawengay hamhamàcha. Ya heay amma-ammaan ah tenawén. 43 Angkay inana, ammag mapàgang way térén hen narpas hen anchi lagsak, inligwatcha hamhamàno gapo hen ma-ammaan an way mamfangad ad Nazaret, ngém hen hiya.” Yaha hen imfagan Simeon. anchi onga way ah Jesus, nantaynan ad 36 Wacha agéhchi hen ihay profeta Jerusalem. Ngém hen chinàcha-arna, way mad-an way narakay way térén achicha ammu way nantaynan 44 te way ah Ana hen ngachanna way anà hen ekatchaat an netnod ah Jesus hen Fanuel way ganà Aser. An yanggay anchichay tapena. Wat enar-argawcha pituy tawén hen nan-a-ahhaw-ancha way nanaran yag anchaat imohon 37 yag natéy ah ahawana, yag émméy hiya hen anchichay atògongcha ya ah warunporo ya opat hen tawénna. totorangcha way narpohchi. 45 Ngém An agég achi lomaylayaw ah Ana hen ammag maid inchahancha. Wat anchaat anchi Templo te enag-agaw ya lenafi mamfangad ad Jerusalem way icha way chana chayachayawén ah Apudyus taratéén. 46 Yag hen ma-atloy ag-agaw, way chan luwaluwaru way magénén inchahancha hen anchi onga ah Templo achi mangan no hen-argawan. 38 Hen way nìtutùchu hen anchichay anap-apo hiyachiy uras, inchahan agé Ana cha way cha mangintudtuchu mepanggép Jesus wat kaskasen hen nanyamanana an Apudyus way hiya, anna peet cha an Apudyus. Yag nanepod hen hiyachi, changrén hen chacha aryén ya anna henaphapetna mepanggép an Jesus hen agé cha im-imohon hen tapena. 47 Yag amin anchichay tatagu way mamannéd nascha-awcha amin hen anchichay hen anchi mangenharà an chicha way nìya-among ah kenaraengna agé way ganà Israel. somongfat hen aminay imohoncha an hiya. 48 Yag anchag nahaang hen Hen namfangchancha ad Nazaret chinàcha-arna hen nangil-ancha an 39 Angkay hiyachi way lempas cha hiya, yag anat ekat inanéén, “Anào, Jose an Maria hen aminay ekat hen pakay yato hen enammaan an chàni. Te orchin Apudyus, namfangadcha ah an-anig nachanagan way térén an amam fabréycha ad Nazaret way provinsiyan way cha manganap an hea.” 49 “Oo,” hen Galilea. 40 Yag hommeéheén way ekat Jesus, “ngém pakay masapor Lucas 2:50 125 Lucas 3:9 anapénà, te no maichà kapeletan way yaha chillu hen imfagan hen anchi wachaà ahtoh faréy Ama.” 50 Yaha hen profeta way Isaias ad namenghan hen enalen hen anchi onga way Jesus ngém nangensoratana way ekatnéén, iggaycha ma-awatan hen laychénay “Wacha hen anchi ini-inggaw hen aryén. anchi chanak way mangèngaw 51 Angkay hiyachi yag nìfangad ah hen anchichay tatagu way Jesus hen chinàcha-arna ah fabréycha mangaliyén, ad Nazaret yag enafurotna amin hen ‘Naway hen Ap-apo wat laychéncha. Yag ah inana, annag iyam-ammayu hen hamhamàyu inliméd way cha manmamanmà hen ya manggadngényu hen amin anchichay cha mekamakaman. ekamanyu, kaman hen anchi 52 Ya ah Jesus, cha homeéheén way cha manginyam-ammaan hen charan chumuachuar agé hen hamhamàna. Ya non an umat yag naway hen cha omam-améd hen layad hen tatagu Are. 5 Hen ammaanyu, kaman an hiya, ya umat agé hen layad Apudyus afafényu amin hen tappo, ya an hiya. tòyapanyu amin hen tagéytéy ya filig ta mantanapcha. Hen nangempagngaran Manggadngényu hen anchichay Juan hen epagngarna nanteko way charan ya Mat. 3:1-12; Mar. 1:1-8; Juan 1:19-28 iyam-ammayu hen anchichay Angkay hiyachi way émmé-émméy na-ag-agitortor, 6 ta aminay 3 hen tawén yag nan-are ah Tiberio katagutagu hen antoy lotaat ad Roma way ma-ahemporo ya lemay ilancha amin hen anchi homarà tawén hen nan-areyana. Ya hen way marpon Apudyus.’ ” gubérnador ad Judea hen hiyachi, Yachi hen ensorat Isaias mepanggép wat ah Poncio Pilato way eRoma, hen ammaan Juan. ya ah Herod way ihay Judio hen 7 Angkay hiyachi, anchag chuar nantoray ad Galilea, ya ah Felipe way hen anchichay tatagu way émméy sonodna hen nantoray ad Iturea ya ad an Juan way mampafunyag. Yag ah Traconite. Ya ah Lisanias way Judio nangenlasinana hen hamhamàcha, agé hen nantoray ad Abilene. 2 Ya hen ekatnéén, “Pakay chàyu way ammag anchichay kangatowan way pachi hen nan-asilib, ay ammoh ekatyuwén hiyachiy tempo, wat cha Anas an Caifas. anggay hen mampafunyaganyu yag Angkay hiyachi, wacha hen imfagan ilisiyanyu hen chusan Apudyus way Apudyus an Juan way anà Zacarias tég-angay mepachah. 8 Achi, te masapor way ini-inggaw hen anchi chanak, angkay atofunyu paat hen a-ammayu 3 yag yachi hen nanginlugiyana way ah mangempàil-anyu way nanchùganyu mantudtuchu. Wat émméy hen aminay tot-owa hen chayu fumasoran. Yag sakopon hen anchi wangwang way achiyu agé ekatén gapo ta ganà chàyu Jordan way cha mangimfaga hen tatagu an Abraham wat achi chàyu chuséén way mangaliyén, “Masapor ifafawiyu an Apudyus, te hen ifagà an chàyu, ya manchùganyu hen anchi laweng way uray hen antochay fato wat mamfalinén a-ammayu, ya mampafunyag-ayu ah Apudyus ah ganà Abraham no laychéna. mangempàil-anyu way nanchùganyu 9 Yag hen miyaligan hen manusaan tot-owa, wat pakawanén Apudyus Apudyus hen tatagu, wat kaman hen chàyu.” 4 Yaha hen intudtuchuna te na-a-awid way potaw way aminay away Lucas 3:10 126 Lucas 3:26 way achi mamunga ah ammayay funga, nafégahan hen anchi maid fégahna. annag longhon yag enapoyana.” Yag hen anchi nafégahan, tarpénéna 10 Yachi yag senarudsud hen ah arangna. Waman hen anchi maid anchichay tatagu an Juan way fégahna, etongona hen anchi apoy way mangaliyén, “Wat nokay hen ammaanni ammag achi madmachép.” nò.” 11 Yag imfagana way mangaliyén, 18 Maid achi enkaman Juan way “Hen anchi tagu way chuwa hen nangintudtuchu hen anchi ammayay lumfongna, idchatna hen iha hen anchi chamag mepanggép an Apudyus maid lumfongna. Ya umat agé hen anchi hen tatagu ah mangafurotancha wachay anéna, umidchat agé hen anchi koma. 19 Yag anna agég enamhew ah maid anéna.” Gubérnador Herod gapon namréhana 12 Yachi yag wachacha agé an Herodias way ahawan hen sonodna hen émméy an Juan way i ya gapo agé hen anchichay tapenay mampafunyag way chicha hen enammaana way laweng. 20 Yachi yag anchi cha mangam-among ah furor, ammag henéphép Herod hen fasorna te yag ekatchéén, “Apo, chàni kaỳ, annaat agég imfarud ah Juan. nokay agé hen ammaanni nò.” 13 Yag Hen nafunyagan Jesus ekatnéén, “Achiyu ammag cha sorokan way mangamong hen ustoy furor hen Mat. 3:13-17; Mar. 1:9-11 tatagu.” 14 Ya hen anchichay tapen 21 Angkay hiyachi way nafunyagancha hen sorchachu way i mampafunyag, amin hen anchichay tatagu yag ekatchéén, “Chàni kay agé, nokay hen nafunyagan agé ah Jesus. Yag hen ammaanni agé nò.” Yag ekat Juan an chana manluwaruwan, ammag namfuat chichéén, “Achiyu ammag cha ilémrém ad uchu 22 yag inémhép hen Espiritun hen tatagu ah maid katot-owana, Apudyus an hiya way kaman karopate. ya achiyu agé ilémrém chicha ah Yag wacha agé hen nan-ale ad uchu mangar-anyu ah laylaychényu, ta way mangaliyén, “Hea hen anchi nongham hen labfuyu yag napnek-ayu.” laylaychê paat way anào ya hea hen cha 15 Angkay hiyachi, gapo ta mangemparaylayad an haén.” hahahadchén hen anchichay tatagu Hen nangingganà an Jesus hen umaliyan hen anchi empopostan Apudyus way umale way mantoray, Mat. 1:1-17 chacha ekat ah hamhamàchéén, “Ay 23 Hen nanginlugiyan Jesus way hiyato ngata hen anchi hahadchéntaaw mantudtuchu, nantoronporo hen way Cristu.” 16 Ngém senongfatan Juan tawénna. Ya ah hamhamà hen tatagu, chicha way mangaliyén, “Haén, chanum anchag ekatén hiya ano hen anà Jose. yanggay hen ifunyag-o an chàyu, ngém Ya ah Jose, hiyan anà Eli 24 way anà wacha hen meparég an haén way Matat. Ya ah Matat, hiyan anà Levi. Ya nangatngato way térén no haén way ah Levi, hiyan anà Melki way anà agé uray lawa anta man-alepan an hiyéén Jane way hiya agé hen anà Jose. 25 Ya achì karébféngan. Te hiya, ifunyagna ah Jose, hiyan anà Matatias way anà an chàyu hen Espiritun Apudyus ya Amos. Ya ah Amos, hiyan anà Nahum hen apoy. 17 Yag no umale, henhenéna way anà Esli way hiya agé hen anà hen anchichay ammay way tatagu hen Nage. 26 Ah Nage, hiyan anà Maat way anchichay laweng way kaman hen anchi anà Matatias. Ya ah Matatias, hiyan mantéép way manenhen hen anchi anà Semei way anà Jose ya ah Jose, Lucas 3:27 127 Lucas 4:10 hiyan anà Juda. 27 Ya ah Juda, hiyan iné-égnanan hen Espiritun Apudyus hen anà Joana way anà Resa. Ya ah Resa, hamhamàna. Yachi yag enetnod hen hiyan anà Zorobabel way anà Sealtiel Espiritu hiya hen anchi lugar way maid way hiya agé hen anà Neri. 28 Ya ah fummabréy 2 yag hen unig hen opatporo Neri, hiyan anà Melki way anà Addi. way ag-agaw, cha pachapachasén Ya ah Addi, hiyan anà Cosam way anà Chumunyu way mangawis an hiya. Elmodam way hiya agé hen anà Er. Wat iggay mangmangan ah Jesus 29 Ya ah Er, hiyan anà Josue way anà hen ini-inggawana ahchi. Angkay Eliezer way anà agé Jorim. Ya ah Jorim, ommanongoh yag ammag amchan hen hiyan anà Matat way anà Levi. 30 Ah henaangna. Levi, hiyan anà Simeon way anà Juda 3 Yachi yag anat ekat hen anchi ya ah Juda, hiya agé hen anà Jose. ap-apon hen ongtan way Chumunyu Ya ah Jose, hiyan anà Jonan way anà an Jesusén, “No hea tot-owa hen Eliakim. 31 Ah Eliakim, hiyan anà Melea anà paat Apudyus, wat mamfaliném way anà Mena way hiya agé hen anà hen antochay fato ah aném.” 4 Ngém Matata. Ya ah Matata, hiyan anà Natan senongfatan Jesus way mangaliyén, way anà David. 32 Ya ah David, hiyan “Nesosorat hen alen Apudyus way anà Jesse way anà Obed. Ya ah Obed, ekatnéén, ‘Achi ummat hen ma-an ah hiyan anà Boaz way anà Salmon way iyatagun hen tatagu.’ ” hiya agé hen anà Naason. 33 Ah Naason, 5 Angkay hiyachi yag anat ete-ed hiyan anà Aminadab way anà Admin Chumunyu ah Jesus hen anchi way anà Arni. Ya ah Arni, hiyan anà akayyang way filig yag yachi way Esrom way hiyan anà Fares way hiya iggay nahen-emad, empàilanaat an agé hen anà Juda. 34 Ah Juda, hiyan anà hiya hen egachay toray hen katagutagu Jacob way anà Isaac ya ah Isaac, hiyan hen antoy lota, 6 yag annaat ekatén, anà Abraham. Ya ah Abraham, hiyan “Mafalin man-ap-apowê hea hen anà Tare way anà Nacor. 35 Ah Nacor, annachay aminay tatagu ya idchat-o hiyan anà Serug way anà Ragau way agé an hea hen kenafaknangcha, te hiya agé hen anà Peleg. Ya ah Peleg, ilamat, lébféng-o way mangidchat an hiyan anà Heber way anà Sara. 36 Ah cha nahha hen heno way laychê te Sara, hiyan anà Cainan way anà Arfaxad looh ninidchat chillu an haén. 7 Wat way hiya agé hen anà Sem. Ya ah Sem, ayé, ta man-awam amin cha nahha no hiyan anà Noe way anà Lamec. 37 Ah annowat an chayawén haén.” 8 Ngém Lamec, hiyan anà Metusela way hiyan senongfatan Jesus way mangaliyén, anà Enoc way hiya agé hen anà Jared. “Hen nesosorat way alen Apudyus, Ya ah Jared, hiyan anà Mahalaleel way ekatnéén, ‘Ammag maid chillu kasen anà Cainan. 38 Ya ah Cainan, hiyan anà chayawényu no faén yanggay ah Enos way anà Set. Ya ah Set, hiya agé Apudyus way Apoyu, ya hiya yanggay hen anà Adam way anà Apudyus. agé hen afurotonyu.’ ” 9 Yachi yag anat iyéy Chumunyu ah Hen namachasan Chumunyu way Jesus ad Jerusalem yag empatùchuna mangawis an Jesus hen anchi tabfongan hen Templo Mat. 4:1-11; Mar. 1:12-13 yag annaat ekatén, “No hea tot-owa Angkay hiyachi way nafunyagan hen anà Apudyus wat mampêchag-a, 4 ah Jesus, lommayaw hen anchi 10 te nesosorat hen alen Apudyus wangwang ad Jordan way ammag way ekatnéén, ‘Ifagan Apudyus hen Lucas 4:11 128 Lucas 4:25 anchichay a-anghelna ta ayuwanan way maid mafalinna. Hennagà cha-a,’ 11 yag ekatna agéén, ‘Ancha-ag way i mangempagngar hen hèmatén way uray hen he-emén anchichay kaman nifafarud achi mepetag hen fato.’ ” 12 Ngém way mahara-ancha, ya hen senongfatan Jesus way mangaliyén, “Oo anchichay kaman nabfurag way a, ngém ekat agé hen alen Apudyusén, maka-an hen finuragcha, ya ‘Achiyu cha padpachasén hen kafaelan hen anchichay nèmehan agé, Apudyus way Apoyu.’ ” wat matàchégancha. 19 Yag hen 13 Angkay hiyachi way maid achi ifagà agé, inumchah hen tempon empachas Chumunyu way mangawis an hen manorongan Apudyus hen Jesus, yag ammag lommayaw way i agé tataguna.” nanhééd ah kasen tempona. 20 Narpaschi way finasan Jesus yag inumfana hen anchi libnu yag Hen nanginlugiyan imfangadna hen anchi nangidchat an Jesus way mantudtuchu hiya yag anat tumùchu way ammag Mat. 4:12-17; Mar. 1:14-15 finéfétég amin hen tatagu hiya. 14 Angkay hiyachi way namfangad 21 Yachi yag annaat ekat an chicha ah Jesus hen provinsiyan hen Galilea, way mangaliyén, “Hen yahay enalen ammag nawawà-acha hen kafaelan Apudyus ad namenghan way an-owat hen Espiritun Apudyus an hiya. Ya finasa, cha angkay tomot-owa ad nanhemamag hen chamag mepanggép uwananto hen antoy nangngaranyu.” an hiya hen amin hen yachiy lugar. 22 Yag amin hen anchichay tatagu 15 Yag chan tudtuchu hen anchichay way nangngar, enafunancha hen sinagoga way cha ma-am-amongan kenaham-an Jesus yag nahaangcha agé hen Judio, wat aminay tatagu, chacha hen kena-ammay hen anchi enalena. chayawén hiya. “Oo a,” way chacha ekat, “ngém ay ammoh faénto hen anchi anà Jose tà.” Achi mangiggéén hen 23 Yachi yag anat ekat Jesus an kailiyan Jesus hiya chichéén, “Oo a, kapeletan way aryényu Mat. 13:53-58; Mar. 6:1-6 hen anchi ma-aleyu mepanggép an 16 Angkay hiyachi, émméy ah Jesus haén way no choktorà, agahà unna ad Nazaret way yachin fabréy way hen achar-o ta an-owat agahan hen chummakrana, yag hen anchi ngilin tapena. Yag ifagayu agé ta ammaà way Safachu, i nìyamong hen anchi ahtoh fabréy-o hen kaskascha-aw way chacha ma-am-amongan way Judio kaman hen anchichay chengngaryu way te yachi chillu hen gagangaycha. Yag enammaà ad Capernaum. 24 Tot-owa tommàchég ah Jesus way mamasa hen antoy ifagà an chàyu way achi hen alen Apudyus. 17 Wat inidchatcha tot-owa mangiggéén hen kailiyan hen an hiya hen anchi libnu way ensorat profeta hiya. 25 Wat chàyu, an-ayug profetay Isaias yag annaat fùyagén kaman hen anchichay anap-otaaw ad way manganap hen anchi fasééna yag namenghan hen kawad Elias. Te iggay annaat ifasa way ekatnéén, umud-uchan ahtod Israel hen unig hen 18 “Wà-acha hen Espiritun Apudyus toroy tawén ya kagudwa, wat anchag an haén te penelena haén way i nabtel amin hen tatagu hen antoy lota. mangimfaga hen anchi ammayay Wat kapeletan chuarcha hen anchichay chamag hen anchichay tatagu ka-as-ase way nà-amfaro hen hiyachiy Lucas 4:26 129 Lucas 4:41 tempo, 26 ngém faén chicha hen imfagan 35 Yag menancharat Jesus hiya way Apudyus way matorongan, te hennagna mangaliyén, “Iginangno man ta ah Elias hen safali way lota ta ina lomayaw-aat ta taynam hen annay torongan hen anchi nà-amfaro way faén nihurugam.” Yachi yag empa-adhar hen Judio ad Serepta way sakop hen Sidon. ongtan anchi am-ama way nempafàtad 27 Ya hen iha, hen kawad-an hen anchi hen sangwanan hen tatagu, yag anat profeta way Eliseo agé, chuarcha hen lomayaw way maid sinugatana. 36 Wat Judio way nakkonet ahtod Israel, ngém anchag nahahaang amin hen anchichay maid naka-an ah saketcha, te naka-an nangila yag chachan ahetennopà yanggay hen saket hen anchi faén Judio way mangaliyén, “Nokay lawatoh way ah Naaman way iSiria.” chan tudtuchu way kafaelana amin, 28 Hen nangngaran hen anchichay te tàén ongtanén menancharna way tatagu hen anchi penanin Jesus, mangemparyaw yag lommayaw anchag ommaningarngar way térén te tot-owa.” 37 Wat nanhemamag hen na-awatancha way chicha hen chana mepanggép an Jesus hen amin hen aryén. 29 Wat hililigwatcha way i hiyachiy lugar. manlàéy an Jesus way mangenlayaw Hen nanga-anan Jesus hen hen hiyachiy fabréy. Wat lenakrakcha saket hen chuaray tatagu hiya way manginyéy hen anchi napoayan hen chéprah way penget hen Mat. 8:14-17; Mar. 1:29-34 fabréy ta epég-ahcha koma. 30 Ngém 38 Angkay hiyachi way lommayaw ah ammag namfiliwit ah Jesus yag chaat Jesus hen anchi chacha ma-am-amongan lomaylayaw way nanwa-awà an chicha. way Judio yag émméy ah faréy cha Simon way mamPedro. Yachi yag Hen nemparyawan Jesus hen imfagacha way chan saket ah atogangan anchi nihuhurug way ongtan Simon way amchan hen pochotna. Mar. 1:21-28 39 Wat i inughongan Jesus hiya hen 31 Angkay hiyachi yag nan-éhég anchi ébfégna yag imfagana way ah Jesus way éméy ad Capernaum maka-an hen anchi pochotna, yag way fabréy hen provinsiyan hen naka-an tot-owa. Wat fummangon Galilea. Yag hen anchi ngilin way yag hiyaat agé hen i nan-alekatto ah Senafachu, hinénggép hen anchi chacha anéncha. ma-am-amongan way i manudtuchu 40 Angkay hiyachi way nalihnug hen hen tatagu. 32 Yag hen anchichay init, aminay tatagu way wacha hen tatagu, nascha-awcha way nangngar masaket an chicha way uray heno way hen enkamanna way mangintudtuchu saket, inyéycha amin an Jesus. Wat te naelasin hen katot-owaan hen chana tenchàna amin chicha wat naka-an hen aryén. 33 Yachi agé yag wacha an nadchi aminay saketcha. 41 Yag emparyawna hen ihay am-ama way nahurugan agé hen anchichay nihuhurug way ah ongtan. Yag ammag nan-ongaw ongtan hen chuaray tatagu, yag way mangaliyén, 34 “Aw, nokay hen hen anchichay cha lomayawan hen ammaam an chàni, heay Jesus way anchichay nihuhurug, chacha èngaw eNazaret. Ay ummalea way i manachael way mangaliyén, “Hea hen anchi anà an chàni. Te inni-ilà angkay hea way paat Apudyus.” Ngém menanchar hea hen anchi na-apudyusan way Jesus chicha way mangempawa hen empopostan Apudyus way umale.” manginhugchayancha te chicha, Lucas 4:42 130 Lucas 5:11 inni-ilacha way hiya tot-owa hen Cristu Simon yag imfagana ta iturturchunna way empopostan Apudyus way umale. koma ah aket. Yag anat tumùchu way manudtuchu hen anchichay tatagu. Hen nantudtuchuwan Jesus hen 4 Angkay narpas hen kafabréfabréy ad Galilea nantudtuchuwana yag annaat Mar. 1:35-39 ifaga an Simon way mangaliyén, 42 Angkay na-apeh, fummangon ah “Epàpàéyyu hen antoy fangka hen Jesus yag lommayaw ad Capernaum anchi iggaw hen anchi ka-adcharéman way i ommanig way émméy hen hen chanum yag emporwakyu hen anchi lugar way maid tatagu. Yag anchi tafukor wat wachay aranyu na-awni, anchag chuar hen tatagu ah gachiw.” 5 “Oo a, Apo,” way ekat way i manganap an hiya. Yag hen Simon, “ngém enlabrafini met ad nangchahancha, peneletcha way arubyan way nanafukor yag maid paat achi koma lomayaw ah fabréycha. ennani ah ihà-an, ngém no hea hen 43 Ngém imfagan Jesus an chicha way mangale wat tàén yag emporwakni.” mangaliyén, “Achiyà koma lomayaw 6 Wat emporwakcha yag ammag ah fabréyyu, ngém masapor éméyà pommeltangat agé hen anchi tafukorcha chillu hen anchichay tapenay fabréy wat ammag tég-angay magissay. 7 Wat agé way i mangempagngar hen anchi enayagancha hen ifacha way ininggaw ammayay chamag mepanggép hen hen anchi ihay fangka ta umalecha mantorayan Apudyus, te yachi chillu way tomorong way manlapchù. Yachi hen ganchat Apudyus way nannag an way tommorongcha yag ammag haén hen antoy lota.” 44 Wat hiyachi, napno hen anchi chuway fangka way cha tarontonon Jesus hen anchichay tég-angaycha lémnéd ah kachaghén cha ka-am-amongan hen tatagu hen hen anchichay gachiw. 8 Yachi yag hiyachiy provinsiyan hen Galilea way i na-awatan Simon Pedro hen nekaman, mangintudtuchu hen chana itudtuchu. yag anat ammag nampalentomang hen henagong Jesus way mangaliyén, Hen nangayagan Jesus hen anchichay “Apo, achia cha homag-én an haén te mangagadchiw ah mampasorotna anà ammag menangfasor way tagu.” Mat. 4:18-22; Mar. 1:16-20 9 Te cha Pedro ya hen anchichay ifana, Angkay hen-argawan, tommatàchég anchag nahahaang amin ah kachuar hen 5 ah Jesus hen penget hen anchi anchichay gachiw way tenafukorancha. fayfay way ekatchéén Genesaret way 10 Yag umat agé hen anchichay ifana chana itudtuchu hen alen Apudyus, yag way cha Jaime an Juan way anà hen anchichay lonay way tatagu, chacha Zebedeo, nahahaangcha agé. Yachi yag yémyémén hiya ah mangngarancha ekat Jesus an Simonén, “Achia cha koma hen chana itudtuchu. 2 Yachi émégyat, Simon, te manepod ad uwan, yag innilan Jesus hen chuway fangka falewà hen yahay chunum ta hen tatagu way nepapattàchang hen tarantag hen atenglém ah omafurotancha an way ginugumhad hen anchichay haén.” 11 Yachi way entàchangcha hen nangimfangka te incha inurahan fangkacha yag anchag tenaynan hen hen tafukorcha. 3 Wat hinénggép angamin yag netnodchaat an Jesus. ah Jesus hen anchi iha way awan Lucas 5:12 131 Lucas 5:26

hen Galilea ya Judea. Ya hen hiyachi Hen nanga-anan Jesus hen agé, wacha hen kafaelan Apudyus an anchi saket way konet Jesus way manga-an hen saket. Mat. 8:1-4; Mar. 1:40-45 18 Yachi yag inumchahcha hen 12 Angkay hen-argawan, wachah anchichay nanginya-atang hen ihay Jesus hen ihay fabréy way kawad-an tagu way napàroy hen acharna. Yag agé hen ihay tagu way nakkonet. chacha pachasén way mangempaghép Yag hen nangil-ana an Jesus, ammag ta epasangocha koma an Jesus, nampalentomang hen henagongna way 19 ngém ammag maid én-énnéncha nampangpanga-ase way mangaliyén, te naposekcha hen tatagu. Wat incha “Apo, afurotò way wachan kafaelam tenòwap hen atép hen anchi faréy yag way manga-an hen antoy saket-o inuy-uycha hiya hen henagong Jesus no anno paat an ka-asiyan haén.” way ginagawan hen tatagu. 20 Yag hen 13 Yachi yag tenchà Jesus hiya way nangil-an Jesus way anchag nanchinlan mangaliyén, “Oo, ka-asiyà hea ta amin hiya, imfagana hen anchi napàroy maka-an hen annay saketno.” Yag hen hen acharna way mangaliyén, “Heay hiyachi, ammag naka-anat tot-owa. sonod, napakawan hen fasorno.” 14 Yag anat téngténgén Jesus hiya 21 Ngém hen anchichay Fariseo ya way mangaliyén, “Achim kay paat cha siguchay cha mintudtuchu hen orchin, haphapeténto ah uray heno way tagu ekatcha ah hamhamàchéén, “Heno ta in-aat mampàila hen anchi pachi ta ay paat hen katatagun nahha way ilana way naka-an tot-owa hen annay annag cha pérhén hen kena-apudyus saketno. Yag an-aat i manchaton hen Apudyus, te ah Apudyus met yanggay anchi inyurchin Moses way michaton ah hen mafalin way mamakawan ah manot-owaan hen tatagu way naka-an fasor.” 22 Yag yachi way enlasin Jesus tot-owa hen annay saketno.” 15 Ngém hen anchi chacha hamham-én, yag ammag kaskasenat hen niwarawagan annaat ekatén, “Pakay kaman ahnay hen chamag mepanggép an Jesus, wat hamhamàyu. 23 Ay ammoh ekatyuwén chummùchùarcha hen anchichay cha narakraka hen maka-anan hen fasor ma-amoamong way i mangngar hen no hen kaka-anan hen saket. 24 Ngém aryéna ya hen cha i mangempaka-an hen ta wachay manot-owaanyu way haén sasaketcha. 16 Ngém hen aw-awniyanén way Pangorowan hen Tatagu, wacha émméy ah Jesus way i omanggay way hen lébféng-o hen antoy lota way manluwaru. mamakawan hen fasor hen tatagu, wat ka-anê agé hen antoy saketna.” Hen nanga-anan Jesus hen Yachi yag annaat ifaga hen anchi penelay hen ihay tagu napàroy hen acharna way mangaliyén, Mat. 9:1-8; Mar. 2:1-12 “Hen ifagà an hea, fumangon-a yag 17 Angkay hen-argawan way chan inaram hen annay allakwangno yag tudtuchu ah Jesus, wachacha agé ommanamot-a.” 25 Yag hen hiyachi, way nìtutùchu hen tapen anchichay ginsannaat way tommàchég hen siguchay cha mintudtuchu hen orchin sangwanancha amin yag innarana hen ya anat hen anchichay na-achar anchi allakwangna yag ommanamot way ekatchéén Fariseo way anchag way cha manayachayaw ah Apudyus. nahibhib-at way narpod Jerusalem ya 26 Yag amin hen anchichay na-a-among anat hen kafabréfabréy hen provinsiyan way tatagu, anchag nahahaang way Lucas 5:27 132 Lucas 5:39 térén ya chachaat agé émégyat. Yag Hen nampaniyan Jesus way hiya hen chacha agé chayawén ah Apudyus way anchi nahééd way komasar mangaliyén, “Maid mempaniyan hen innilataaw ad uwananto way ag-agaw.” Mat. 9:14-15; Mar. 2:18-20 33 Wachacha hen anchichay tapenay Hen nangayagan Jesus an tatagu way émméy an Jesus way Levi way somorot an hiya mangaliyén, “Pakay hen anchichay Mat. 9:9-13; Mar. 2:13-17 pasorotno wat achichan langan way 27 Angkay narpaschi way lommayaw mangan hen chachan luwaluwaruwan. ah Jesus yag innilana hen ihay Waman hen anchichay pasorot Juanat cha mangam-among ah furor way kankanayén way chachan langan ya tummutùchu ah opisinana way ah Levi umatcha agé hen anchichay pasorot hen hen ngachanna. Yag anat ifagan Jesus Fariseo.” 34 Yachi yag nampani ah Jesus an hiya way mangaliyén, “Waynowat way mangaliyén, “Ay ammoh achicha ta somorot-a an haén.” 28 Yag ammag mangan hen anchichay tatagu way i nallanigwat ah Levi way inyanggayana mèkasar no wà-acha hen anchi komasar. hen egad yag sommorot an Jesus. Mamangngancha met. 35 Ngém umchah 29 Yachi yag namparte cha Levi chillu hen anchi tempo way melayaw ah faréycha ah chakaray lagsak ah hen anchi komasar, wat yachi hen mangempàil-ana ah layadna an Jesus, manlanganancha way mangan.” yag nìyamongcha agé hen chuaray ifana Achi miyahrang hen anchi way cha mangam-among hen furor ya nisissigud way tudtuchu hen anchichay tapenay tatagu. hen anchi itudtuchun Jesus 30 Angkay hiyachi, hen anchichay tapen hen Fariseo ya hen anchichay Mat. 9:16-17; Mar. 2:21-22 tapen hen ifacha way siguchay cha 36 Kasen nampani ah Jesus agé way mintudtuchu hen orchin, chachan mangaliyén, “Maid tagu ah ammag ngangayutongot way mangimfaga mangissay hen kà-amma way lumfong hen anchichay pasorot Jesus way ta wachay id-opna hen anchi nagigissay. mangaliyén, “Henon pa-ayu mèan Te no yachi, ayyua hen anchi ammay hen annachay cha mangam-among ah yag achina agé chillu epaknég hen furor ya hen annachay tapena way anchi nagigissay. 37 Ya hen iha, maid menangfasor.” 31 Yachi yag senongfatan agé mangimfongofong ah finénar Jesus chicha ah pani way mangaliyén, hen anchi nausar way gadchang way “Hen anchichay tatagu way maid amoto te achi met kasen matantan saketna, achicha masapor hen choktor. hen anchi nausar, wat ammag fumtà Waman hen anchichay chan saket, yag ayyua hen anchi finénar ya hen chichachi hen makasapor ah choktor anchi gadchang agé. 38 Te hen finénar, ah ka-agahan hen saketcha. 32 Yag masapor mifongofong yanggay hen hen miyaligana, haén, iggayà ummale anchi gadchang hen kappaparte way hen antoy lota way manudtuchu mafalin matantan. 39 Ya hen anchi hen anchichay ammay way tatagu te nangempaengha hen anchi chacha-an hen ummaliyà, ta iyà tudtuchuwan way fayah, achina agé laychén hen hen anchichay menangfasor ah anchi kà-amma, te ekatnéén am-ammay mangentagayancha hen anchi lawengay ano hen anchi nafayag.” a-ammacha.” Lucas 6:1 133 Lucas 6:16

ekamancha way mangempafasor Hen mepanggép hen an Jesus ta wachay lasoncha way ngilin way Senafachu manginchérém an hiya, wat chacha Mat. 12:1-8; Mar. 2:23-28 sepsepotan no tàén ngilin yag kena-anna Angkay hen-argawan way Safachu hen anchi inis-is hen anchi taguwanchi. 6 way ngilin chillu hen Judio, 8 Ngém ah Jesus, inni-ilana hen cha manaran cha Jesus hen ihay hamhamàcha ngém ekatna chillu hen chacha murmur-an ah pagéycha way anchi nàis-isén, “Tomàchég-a yag terigo, yag hen anchichay pasorotna, ummaleahtoh sangwanà.” Wat émméy chacha umarah otteméncha. 2 Yag hen anchi tagu. 9 Yag anat ekat Jesus anat ekat hen tapenay Fariseo an hen anchichay mangi-ila an hiyéén, chichéén, “Pakay chayu labsengén “Wacha hen sarudsuchù an chàyu no hen anchi orchintaaw way Judio way heno hen eparufus hen orchintaaw mangempawa hen mamfat-an hen way ma-ammaan hen tempon hen tempon hen ngilin.” 3 Yag senongfatan ngilin. Ay ammaantaaw hen ammay Jesus way mangaliyén, “Ay ammoh ono hen laweng. Ay tomagutaaw iggayyu faséén hen enammaan Are ono antaaw pomchit.” 10 Yachi way David way apotaaw ad namenghan hen finéfétég Jesus chicha yag annaat hommenaangana ya hen anchichay ekat hen anchi nàis-isén, “Uyachém sorchachuna. 4 Anna met ammag hen annay limam.” Yag inuyadna hinggép hen anchi faréy Apudyus tot-owa yag ammag ommammayat agé. yag innarana hen anchi tenapay way 11 Wat hen anchichay Fariseo ya hen nichachaton an Apudyus way anggay anchichay siguchay cha mintudtuchu koma hen pachi ah mangan an nadchi, hen orchin, anchag pommelang ah yag annag entàén yag enanna, yag aningarngarcha an Jesus yag inlugicha enadchana agé hen anchichay ifana. way man-a-atopàpà no heno hen Wat maid met ekattaawén fasornachi.” ekamancha an hiya. 5 Yachi yag inyanongoh Jesus way Hen nameleyan Jesus hen anchi mangaliyén, “Haén way Pangorowan hemporo ya chuway aposelna hen Tatagu, haén hen nangimfiyang way mangimfaga hen ma-ammaan hen Mat. 10:1-4; Mar. 3:13-19 ngilin way Senafachu.” 12 Angkay hiyachi yag émméy ah Jesus hen ihay tagéytéy way lommabrafi Hen nangempagachangan Jesus hen way manluwaru an Apudyus. 13 Angkay anchi nàis-is way lima, tàén ngilin pommaway, enayagana hen anchichay Mat. 12:9-14; Mar. 3:1-6 cha somorot an hiya yag annaat 6 Angkay kasen Safachu agé way piliyén hen hemporo ya chuwa way ngilin chillu, hinénggép ah Jesus hen ngenadnana ah aposel, 14 way hen anchi chacha ma-am-amongan way ngachancha, ah Simon way ngenadnana Judio way i mantudtuchu. Yag niyaphor ah Pedro ya hen anchi sonodna way way wacha agéhchi hen ihay larae way Andres ya anat cha Jaime an Juan, ah nàis-is hen anchi awanay limana. 7 Yag Felipe ya ah Bartolome, 15 ah Mateo, wachacha agé an nadchi hen tapen ah Tomas ya ah Jaime way anà Alfeo, anchichay siguchay cha mintudtuchu ah Simon way ekatchéén natorod, 16 ah hen orchin ya hen anchichay Fariseo Judas way anà Jaime ya anat ah Judas agé way chacha amin iyanap hen Lucas 6:17 134 Lucas 6:26

Iscariote way nangenlao an Jesus hen Apudyus te totollongan Apudyus na-awni. chàyu way mangamma an cha nadchi ah kapnekanyu. Ya Hen nantudtuchuwan Jesus ya lomaylayad-ayu agé, chàyu way hen nanga-anana hen saket chan lulluruwa ad uwan gapon Mat. 4:23-25 anchi laweng way cha mekaman 17 Angkay hiyachi way nan-éhég te hêtan Apudyus hen luwayu ah cha Jesus ya hen anchichay penelena laylayad ah pegwana. 22 An-ayu way aposel, yag entàchégcha hen yanggay ammag lomaylayad anchi tanap way na-amongan hen no agorgoran chàyu hen tatagu anchichay chuar way cha somorot an ya no achi chàyu ifilang ya no hiya way narpocha ad Jerusalem ya insortuwén chàyu agé ya uray hen provinsiyan hen Judea ya anat no ekatchéén laweng-ayu, te hen anchichay fabréy way ahag-én no yaha hen ma-ammaan an hen fayfay ad Tiro ya ad Sidon. 18 Wat chàyu gapon afurotyu an haén hen ganchatcha amin way ummale, way Pangorowan hen Tatagu, ta incha changrén hen aryén Jesus 23 wat an-ayug lomaylayad way ya incha epaka-an hen saketcha. Ya uray pay an-ayug manalep ah umat agé hen anchichay nahurugan ah layadyu te ammag chakar hen ongtan, wat neparyaw hen anchichay gunggunayu ad uchu. Yag hen nihuhurug an chicha. 19 Yag amin hen anchichay chacha ekaman an anchichay tataguwén chacha esellasel chàyu, yachi chillu hen enkaman hen acharcha way i manchà koma an hen anchichay anap-ocha ad Jesus te wachan kafaelana way uray namenghan hen anchichay anchag tad-énén naka-an hen saketcha. profetan Apudyus. Wat naka-an amin hen sasaket hen 24 Ngém chàyu way faknang ad anchichay tatagu. uwan, an-ayug ka-as-ase te hen antoy lota ad uwan hen péppég Hen tot-owa way lommaylayad hen manlamram-ayanyu. 25 Ya ya hen anchi ka-ase ka-as-aseayu agé, chàyu way Mat. 5:1-12 kaman mamabhug ad uwan, 20 Angkay hiyachi yag nanhagong te gìnéényu hen amchan way ah Jesus hen anchichay pasorotna yag henaangyu ah pegwana. Yag ekatna way mangintudtuchuwén, an-ayug ka-as-ase agé, chàyu way “Lomaylayad-ayu, chàyu way kaman ammag layyalayyad ad uwan, maid mafalinna, te ma-awatanyu te ah pegwanaat pahigényu hen way maid kafaelanyu way kela ya tokar. mangamma hen ammayén 26 “An-ayu tot-owa ammag ka-as-ase Apudyus no achi chàyu torongan no an chàyug chayawén hen aminay an hiya. Wat chàyu hen tatagu ad uwan, te hen anchichay cha metape hen mantorayana. manayaw an chàyu ad uwan, ganà hen 21 Lomaylayad-ayu agé, chàyu anchichay nanayaw hen anchichay way kaman chan henaang senang poprofeta ad namenghan.” way mangamma hen laychén Lucas 6:27 135 Lucas 6:41

chàyu way uray maid namnama ah Hen ekamantaaw hen anchi ifangadna. Te no yaha hen ekamanyu mangura an chitaaw wat ammag chakar hen gunggunayu, Mat. 5:38-48; 7:12 wat an-ayu yanggay ammag mifilang 27 Entoroy Jesus way mangaliyén, ah anà hen anchi Kangatowan way “Hen ifagà an chàyu, masapor epàilayu Apudyus. Te ah Apudyus, ammaana hen layadyu, uray hen anchi gumura an hen ammay hen uray anchichay chàyu. Ya ammaanyu agé hen ammay laweng way tatagu ya hen anchichay hen anchi achi manlayad an chàyu. achi manyaman an hiya. 36 Masapor 28 Masapor chawatényu hen torong suméség-ang-ayu te menangség-ang ah Apudyus para hen anchi mangechot Apudyus way amataaw.” an chàyu, ya iluwaruwanyu hen Achi arkorowén hen anchichay mamaligat an chàyu. 29 No kenaraweng hen tapena tappeténcha hen apengyu, etayayu hen anchi chumangna. Yag no arancha Mat. 7:1-5 hen ihay lumfongyu, iyuyayu agé hen 37 “Achiyu cha uwisén hen karaweng anchi agwana. 30 Adchanyu hen anchi hen tapena wat achi agé uwisén man-ochaw an chàyu, ya no wachay Apudyus hen karawengyu. Achiyu mamréh hen kok-owayu, achiyu cha cha pafasoron hen tapena, wat achi ifaga way ifangadna. 31 Hen laychényu chàyu pafasoron agé an Apudyus. way ma-ammaan koma an chàyu, yachi Pakawanényu hen ahentaguyu wat hen ammaanyu hen tapena.” pakawanén agé Apudyus chàyu. 32 “Non an umat yag chayu epàila 38 Adchanyu hen tapena wat adchan hen layadyu hen anchichay manlayad chàyu an Apudyus agé way ammag yanggay an chàyu, ay ammoh chùchùar hen idchatna an chàyu no hen magunggunaan-ayu. Te uray met hen inidchatyu, te homawar way ingganah anchichay lawengay tatagu, laychéncha achiayu makachén. Te hen ekamanyu agé hen anchichay manlayad an chicha. way mangidchat ah tapena, yachi hen 33 Ya no ammaanyu hen ammay hen ekaman agé Apudyus way mangidchat anchichay cha mangamma yanggay an chàyu.” hen ammay an chàyu, ay ammoh 39 Yag nampani ah Jesus an chicha ekatyuwén magunggunaan-ayu. Te way mangaliyén, “Achi mafalin way uray hen anchichay menangfasorén pachangén hen nabfurag hen ihay chacha met agé ammaan chaha. nabfurag te kapeletan way anchag 34 Yag no chayu pafuruchan yanggay mekobfang way chuwa. 40 Ya maid agé hen anchichay sigurachuwényu way matudtuchuwan ah nangatngato no hen mangempafangad hen anchi chacha anchi cha manudtuchu an hiya. Ngém furuchun, maid angkay gunggunayu no acharéna amin hen mitudtuchu an te uray hen anchichay menangfasor, hiya, komaman hen anchi nanudtuchu wat chacha agé pafuruchan hen ifacha an hiya.” way menangfasor no sigurachu way 41 Kasen nampani ah Jesus agé mifangad amin an chicha. 35 Ngém mepanggép hen mangarkorowan hen chàyu, masapor epàilayu hen layadyu karaweng hen ifa, ekatnéén, “Pakay hen anchichay achi manlayad an chàyu, narawag hen mangil-anyu hen uray ya ammaanyu hen ammay an chicha. aginnà way finutan hen ifayu yag Pafuruchanyu hen anchi fumurud an achiyuwat agé elasin way wacha Lucas 6:42 136 Lucas 7:8 hen liniéy way nampopoggar ah hen chanum hen anchi faréy, ammag matayu. 42 Wat an-ayug natorod way achi chillu manyuhyuhaw te ammag mangaliyén, ‘Ayé ta ka-anê hen annay kénég hen tùchuna. 49 Waman hen anchi aginnà way finutam yag wà-achaat peet tagu way annag cha changchangrén hen hen liniéy ah matam.’ Paspasekatnoha aryê yag achina chillu afuroton, hiya te masapor ka-aném unna hen annay hen kaman anchi tagu way i nanà-ad liniéy ah matam ta lomawag hen ah faréyna hen iggaw hen lapok. Yag mangil-am way manga-an hen finutan angkay chummuar hen chanum way hen ifam.” nahènap, ammag neorob wat ammag sayang hen anchi faréyanchi te permi Hen a-amman hen ihay tagu hen hen nachachaelana.” mimfaga hen kenatataguna Mat. 7:16-20; 12:33-35 Hen naka-anan hen saket anchi alepan hen kapetan hen sorchachu 43 Kasen nampani ah Jesus way mangaliyén, “Hen anchi ammay way Mat. 8:5-13 away, achi mamunga ah laweng ya Angkay hiyachi way narpas hen anchi laweng way away, achi 7 hen nanudtuchuwan Jesus mamunga ah ammay. 44 Te hen fungan hen anchichay tatagu, émméy ad hen away, yachi hen mangimfaga hen Capernaum. 2 Yag wachahchi hen ihay kena-awayna. Te ay ammoh mafalin faén Judio way kapetan hen sorchachun pogahém hen fungan hen sanggis hen Roma way amchan hen saket hen hen tata. Ya ay ammoh pogahém hen ihay alepanna way laylaychéna way fungan hen agit hen chawar. 45 Hen tég-angay matéy. 3 Yag yachi way miyaligana, hen anchi ammayay tagu, chengngarna way wacha ah Jesus, ammaana chillu hen ammay te yachi henomnag hen anchichay anam-ama hen tenatarpénna ah hamhamàna. way ponò hen Judio ta incha ayagan Waman hen anchi lawengay tagu, ah Jesus ta umale koma way manga-an ammaana hen laweng te yachi agé hen saket hen anchi alepanna. 4 Angkay hen tenatarpénna ah hamhamàna. Te inchahancha ah Jesus, chachan kapeletan way hen tagu, aryéna hen pangpanga-ase paat way mangaliyén, anchi tenatarpénna ah hamhamàna.” “Ammayay tagu hen anchi kapetan ya karébféngana way matorongan 5 te Hen anchi naham-an way nanà-ad ah laylaychéna chitaaw way Judio. Ya ah faréyna ya hen anchi faén kenamafalinna, empa-ammana hen ihay Mat. 7:24-27 chataaw ka-am-amongan.” 46 Entoroy Jesus way mangaliyén, 6 Angkay hiyachi yag netnod ah “Pakay ekatyuwén haén hen ap-apoyu Jesus an chicha. Yag hen tég-angaycha yag achiyu chillu ammaan hen chà umchahan hen anchi faréy Kapetan, ifaga. 47 Heno way somorot an haén ta hinib-atcha hen kasenna hennag way changréna hen aryê yag enafurotna, incha ifaga hen enalena way ekatnéén, yato hen miyaligana. 48 Hiya hen “Apo, achì koma taktakén hea te kaman anchi tagu way i nansà-ad ah achì karébféngan way manmangili faréyna, yag finùana hen lota ingganah an hea, 7 ya achì agé karébféngan inchahana hen fato yag yachi hen way mèsango an hea. Wat uray anno nanà-achana. Wat yachi, uray chan yanggay ammag iyale wat maka-an hen churuchurun hen wangwang ya henènap saket hen alepan-o. 8 Te haén, ma-awatà Lucas 7:9 137 Lucas 7:22 mepanggép hen lébféng, te haén way hen anchi natéy yag inlugina way Kapetan, masapor afurotò hen aryén man-ale, yag emporang Jesus hiya hen apò. Ya hen anchichay sorchachu an inana. 16 Wat anchag émmégyat way chà etorayan, afurotoncha agé way térén hen anchichay tatagu way hen aryê, te no ekat-owén in-a, wat nangi-ila yag chinayawcha ah Apudyus éméy, yag no ekat-owén umalea, wat way mangaliyén, “Fummùnag peet umale agé. Yag umat agé hen anchi an chitaaw hen nangato way profeta, alepan-o, no ekat-owén ammaamto, wat ummale peet tot-owa ah Apudyus wat ammaana met. Wat kaskasen way way manorong hen tataguna.” 17 Yag masapor ma-ammaan hen aryém te nanhemamag hen mepanggép an Jesus wachan kafaelam.” hen aminay fabréy hen sakopon nadchi 9 Yachi yag ammag nahaang ah ya hen anchichay tapenay fabréy agé. Jesus hen nangngaranan nadchi. Wat Hen nannagan Juan hen imfiliwitna hen anchichay chuar way pasorotna an Jesus tatagu way cha umunud an hiya way mangaliyén, “Tot-owa hen antoy ifagà Mat. 11:2-19 an chàyu way uray an chitaaw way 18 Angkay hiyachi yag émméy hen Judiowén, maid inchahà ah afurot ah anchichay pasorot Juan way chan kaman an nahha.” funfunyag an hiya ah pagfaruchan 10 Angkay hiyachi yag hommàyat hen way i manaphapet hen amin way anchichay nahnag yag inchahancha mepanggép an Jesus. 19 Yachi yag anat hen anchi alepan Kapetan way naka-an hénagén Juan hen chuwa an chicha tot-owa hen saketna. way i mangimoh an Apo Jesus no hiya hen anchi empopostan Apudyus Hen nempauchiyan way umale ono manhéédcha chillu Jesus hen anchi natéy ah safali. 20 Angkay émméycha an 11 Angkay na-awni hen hiyachiy Jesus, imfagacha way mangaliyén, ag-agaw, émméy cha Jesus ya hen “Hennag Juan way chan funfunyag anchichay pasorotna ad Nain yag chàni ta ini ifaga an hea no hea ano nàyéycha agé hen chuar way tatagu. hen anchi chana aryén way umale 12 Yag hen anchi chacha umchahan hen ono hahadchénni chillu hen safali.” fùnagan hen anchi fabréy, hinib-atcha 21 Yag hen hiyachi paat way tempo, hen chuar way nafufurug way tatagu kena-an Jesus hen nankarakarasey saket way chacha iyéy hen natéy way hen chuaray tatagu, yag emparyawna nenetnod agé ah inana way faro. agé hen anchichay nihuhurug way Fafaru hen anchi natéy way anggay ongtan, ya kena-anna agé hen finurag agéchi ah anà inana wat naunghor. hen chuaray nabfurag. 22 Yag annaat 13 Naség-angan ah Jesus way nangila songfatan hen anchi chuway nahnag an inana yag annaat ekat an hiyéén, way mangaliyén, “Mamfangad-ayu an “Achia chan kela, Ina.” 14 Yachi yag Juan yag haphapetényu hen aminay anat homag-én ah Jesus hen anchi innilayu ya hen chengngaryu way lungun yag tenchàna yag entàchég chà enammaan way hen anchichay hen anchichay nanginya-atang. Yag nabfuragén makailacha, ya hen annaat ekatén, “Fafaru, hen ifagà anchichay nappelayén makacharancha, an hea, fumangon-aat.” 15 Yag hen ya hen anchichay nakkonetén hiyachi, ammag tummùchuwat agé ommammay hen acharcha, ya hen Lucas 7:23 138 Lucas 7:35 anchichay nattorangén makagngarcha, 29 Ammag laylayad hen anchichay ya uray hen natéyén nepauchicha, ya kachùran way tatagu way nangngar hen anchichay maid mafalinnéén cha hen imfagan Juan way uray agé hen mepagngar hen anchi ammayay chamag anchichay cha mangam-among ah furor. an chicha. 23 Yag ifagayu an hiya agé Te chicha hen nangafun hen imfagan way ammag lomaylayad hen anchi Apudyus wat nampafunyagcha an Juan. tagu way achi manchuwachuwa hen 30 Waman hen anchichay Fariseo ya afurotna way haén hen anchi hennag siguchay cha mintudtuchu hen orchin Apudyus.” Moses, anchag enachi hen laychén 24 Angkay hiyachi way lommayaw Apudyus an chicha wat iggaycha hen anchichay hennag Juan, inlugin mampafunyag an Juan. Jesus way mangimfaga hen anchichay 31 Entoroy Jesus agé way mangaliyén, tatagu mepanggép an hiya, ekatnéén, “Nokay lawa hen mangempaniyà hen “Hen anchi iyu nangil-an an Juan tatagu way cha matagu ad uwan way ah chanak, nokay hen ekatyuwén ammag maid ma-ara an chicha way inyu ilan. Ay ammoh ekatyuwén nokay hen mepachongancha. 32 Iyalig-o hiya hen kaman gurun way maid chicha ah kaman hen anchichay achina manyongyongan no hapochén ammag ommachi way ungunga way hen yawyaw. 25 No faénchi, nokay chan ay-ayam ah fatawa. Hen tapena, hen payu i ilan nò. Te ay ammoh imfagacha hen anchichay ifacha way anyu an i innila no nanlurumfong ah mangaliyén, ‘Namattopattong-ani am-ammayay lumfong. Iggay a, te hen ah metapyanyu way manalep koma anchichay am-ammay hen lumfongna yag an-ayug achi. Wat emparégni way naram-ay hen ataguwancha, faén way man-ib-ifil ah metapyanyu chanak hen iggawancha te ah faréy koma, yag an-ayu agég achi chillu.’ hen are. 26 Wat nokay hen tot-oway 33 Hen laychénay aryén, ummale ah ganchatyu way i nangila nò. Ay anyu i Juananchi way chan funfunyag way innila hen profetan Apudyus. Oo yachi, chan langarangan way mangan ya ya ah katot-owana, faén ammag profeta achina amin hemheman hen fayah yag yanggay ah Juananchi, 27 te hiya paat chayu pelohon hiya way mangaliyén, hen anchi tagu way ena-allen hen nahurugan ah ongtan. 34 Yag angkay ad anchi nesosorat way alen Apudyus way uwan way ummaliyà way Pangorowan ekatnéén, hen Tatagu way achi manlangrangan ‘Wacha hen ihay tagu way faarê way way mangan ya chaà amin mì-inum, mamangpango no hea ta ina yag ekatyuwat agéén anà ammag esasaggana hen anchichay tatagu fukatot ya amfutangén, ya nì-i-ibfaà ta changréncha-a.’ ” hen anchichay cha mangam-among 28 Yachi yag entoroy Jesus way ah furor ya hen anchichay tapenay mangaliyén, “Tot-owa hen antoy ifagà menangfasor. 35 Ngém tàén yaha, te hen an chàyu way maid kasen tagu ah anchichay tatagu way cha omafurot niyanà hen antoy lota ah nangatngato an Apudyus, elasincha chillu hen no ah Juan. Ngém tàén hiyachi, kenaraeng Apudyus, te hen halenonot nangatngato chillu hen anchi kafafaan hen ekamanna, yachi hen mangimfaga way tagu way netape hen mantorayan hen kenaustona.” Apudyus.” Lucas 7:36 139 Lucas 8:1

hen anchi nampautang nò.” 43 Yag Hen nangayagan Simon ekat Simonén, “Awniyat hen anchi way Fariseo an Jesus chakchakar hen nepasinsiya an hiya.” 36 Angkay hen-argawan, wacha “Oo,” way ekat Jesus, “yachi.” 44 Yag hen ihay Fariseo way ah Simon hen anat manhagong ah Jesus hen anchi ngachanna, yag enayagana ah Jesus fufae yag ekatna an Simon chilluwén, way i mèan ah faréycha. Wat émméy “Yachi hen miyaligan hen antoy fufae, ah Jesus yag hinénggép way i tumùchu te ilam ngén, hen hinénggépà hen way mangan. 37 Yag wacha agé hen antoy faréyyu, maid empa-aram ah hiyachiy fabréy hen ihay in-ina way chanum ah mangurah-o hen he-è ah ammag pota hen anchi ar-argaw. Yag gagangaytaaw. Waman hiya, inyurahna hen nangngarana way wachah Jesus hen luwana ah he-è yag emponahna ah faréy hen anchi Fariseo, lummigwat hen fuùna. 45 Yag hea, iggayno agé way entàtaenna hen pichuru way fàwarén haén hen hinénggépà. Waman na-ammaan ah fato way ekatchéén hiya, ingganad uwan, é-éttégna way alebastér way natatarwan ah ammag omma-abfaya hen he-è. 46 Yag hea nangina way fangfangru. 38 Yachi agé, iggayno amin lanéén hen urù way hinénggép hen anchi fufae yag way nigagangay an chitaaw. Waman i tommàchég hen échég Jesus way hiya, lenanana hen he-è ah nangina chan kela ya cha tomedted hen luwana way fangfangru. 47 Wat hen ifagà an hen he-en Jesus, yag penonahana ah hea, hen anchi chakar way layad hen fuùna ya chaat omafaya hen he-ena antoy fufaeyanto an haén, yachi hen ah layadna, yag annaat ihiyat hen manot-owaan way napakawan hen anchi fangfangru hen he-ena. 39 Ngém anchichay chuaray fasorna. Ngém hen hen nangil-an hen anchi nangayag an anchi tagu way an yanggay aket hen Jesus hen cha mekaman, ekatna ah napakawan way fasorna, aket agé hen hamhamànéén, “Até, faén peet profeta epàilana way layadna an haén.” 48 Yachi ah Jesusanto te non an profeta komaat yag anat ekat Jesus hen anchi fufaeyén, innilana koma hen kenatatagun hen “Wat naka-an tot-owa hen fasorno.” annay fufaeyanna way cha manchà 49 Ngém hen anchichay tapena way an hiya yag empawana.” 40 Yachi cha mèan, ekatcha ah hamhamàchéén, yag senongfatan Jesus hen hamhamà “Heno ay paat ah nahhay tagu way hen anchi Fariseo way mangaliyén, ammag mampachinar way mamakawan “Simon, wacha hen ifagà an hea.” “Oo, ah fasor.” 50 Yag chaat ekat Jesus hen nokaychi Apo,” way ekat hen anchi anchi fufaeyén, “Gapo ta manokchum Fariseo. 41 Yag nampani ah Jesus way haén wat naka-an tot-owa hen fasorno mangaliyén, “Wachan ihay tagu way ah kahara-am wat mapanoh hen nan-utang hen chuway tatagu an hiya hamhamàno.” way lemanporo hen inutang hen iha ya lemanggasot hen inutang hen anchi Hen anchichay fufae way iha. 42 Yag gapo ta achicha makafayad nangetnod an Jesus way chuwa, ammag empasinsiyan Angkay hen-argawan yag kasen hen anchi nampautang an chicha way 8 éméy ah Jesus ya hen anchichay uray achicha sokatan.” Yag anat ekat hemporo ya chuway pasorotna ah Jesusén, “Nokay an chicha way chuwa kafabréfabréy way i mangintudtuchu hen ekatnowén chakchakar hen layadna hen anchi chamag mepanggép hen Lucas 8:2 140 Lucas 8:14 mantorayan Apudyus. 2 Yag netnod No pakay inyusar Jesus hen pani agé hen anchichay inin-ina way nangemparyawan Jesus hen ongtan ya Mat. 13:10-17; Mar. 4:10-12 nanga-anana hen sasaket. Ah Maria 9 Angkay hiyachi yag inimoh hen way eMagdalena hen iha way hiya hen anchichay pasorot Jesus no heno anchi nangemparyawan Jesus hen pituy hen laychén hen anchi penanina way ongtan. 3 Ya wacha agé ah Juana way aryén. 10 Yag annaat ekatén, “Amin ahawan Cusa way ah Cusaanchi, hiya hen anchichay cha-an ma-ammuwan hen anchi mamfafantay hen kok-owan mepanggép hen mantorayan Apudyusat Are Herod. Ya wacha agé ah Susana chàyu yanggay hen mepaka-ammuwana ya anat hen chuar way tapenay finufae way achi mepaka-ammu hen tapena, te way chacha amin torongan cha Jesus ah pani yanggay hen mifaga an chicha. Te heno way kafalinancha. uray féféttégéncha, anchag achi chillu emamad. Yag uray chachangréncha, Hen nempaniyan Jesus hen anchi achicha chillu pachasén way manganap lota way mawalehan ah fukar ta ma-awatancha.” Mat. 13:1-9; Mar. 4:1-9 Hen nensoplekaran Jesus hen 4 Angkay hiyachi yag émméycha an niyaligan hen anchi penanina Jesus hen ammag chuaray tatagu way narpo ah kafabréfabréy. Yag yachi Mat. 13:18-23; Mar. 4:13-20 way enamongancha hiya, nampani 11 Entoroy Jesus way mangaliyén, way mangaliyén, 5 “Hen-argawan ano “Yato hen laychén hen anchi penanì wacha hen ihay tagu way i nanmura way aryén. Hen miyaligan hen anchi hen anchi lotana. Yag hen anchi chana fukar, yachi hen alen Apudyus. 12 Yag manwalehan hen fukar, nemamang hen miyaligan hen anchi charan way hen tapena hen charan yag anchag nemamangan hen tapena, chichachi hen nagategatenan yag enan hen kasole. anchichay tatagu way chengngarcha 6 Yag hen tapen hen anchi fukar way hen alen Apudyus, ngém émméy ah niwaleh, nemamangcha hen pafinatto. Chumunyu way ina menaid amin hen Manowat te hommangawcha ngém anchi chengngarcha ta achicha afuroton anchag nàrong te maid chanum. 7 Yag hen kahara-ancha an Apudyus. 13 Ya hen tapena agé, nemamangcha hen hen anchi pafinatto way nemamangan anchi papenagat yag lenomtàcha. Ngém hen tapen hen fukar, chichachi hen angkay lommafang hen anchi charoh anchichay tatagu way layyalayyadcha way napagatan, anchag henyong hen way nangafun hen alen Apudyus hen anchi mura. 8 Yag hen tapen anchi anchaat nangngaran. Ngém ammag achi niwaleh, nemamangcha hen anchi inggaw ah hamhamàcha te an yanggay ammayay lota yag tummufu wat hen-aketan hen ommafurotancha, te no penémhéd yag namunga ah chuar.” mapaligatancha, anchag iyanggayan. Narpaschi way enalen Jesus yag annaat 14 Yag hen miyaligan agé hen anchi ekatén, “Chengngaryu hen antoy penanì papenagat way nemamangan hen te naingaan-ayu, wat hamham-ényu tapena, chichachi hen anchichay tatagu koma hen laychénay aryén.” way nangngar hen alen Apudyus ngém nahyong hen chengngarcha, te ammag gapoh pangégcha ah mataguwan hen antoy lota ya hen Lucas 8:15 141 Lucas 8:27 hamhamàcha ah mangar-ancha ah way mangaliyén, “Wacha cha inam ya pelak ya hen manlamram-ayancha hen sosnodno ah chara way chacha-a koma hen antoy ataguwan ad uwan, epa-ayag.” 21 Yachi yag anat ekat Jesus wat ammag achi fumgah an chicha an chicha aminén, “Hen anchichay hen anchi chengngarcha. 15 Yag hen tatagu way mamangngar hen alen miyaligan agé hen anchi ammayay lota Apudyus yag enammaancha, chichachi way nemamangan hen tapen anchi agé hen ifilang-o ah inà ya sosnod-o.” fukar, chichachi hen anchichay tatagu Hen nempaginangan Jesus hen fali way nanangngar hen alen Apudyus yag empapatecha way mangafurot, Mat. 8:23-27; Mar. 4:35-41 te tàén chacha maligatan, ancha 22 Angkay hen-argawan, ekat Jesus chillug inyahà-an hen hamhamàcha hen anchichay pasorotnéén, “Intaaw an Apudyus, wat finumgah hen alen ta intaaw hen chumang antoy fayfay.” Apudyus an chicha.” Wat hinénggépcha hen anchi fangka yag lummigwatcha. 23 Yag hen Achi mahàufan hen helaw nanlurugganancha, nasséy ah Jesus. Mar. 4:21-25 Angkay na-awni yag annag empàrat 16 Kasen nampani ah Jesus way way fummali way ammag séréd. Wat mangaliyén, “Maid tagu ah mamasgéd cha mihibyat hen chanum yag cha hen helaw yag annaat hàufan ono anna map-ong hen anchi fangka wat ammag an igga hen selok hen kama, te anna aggaégyat ah anchag malihéd. 24 Yag an epatang hen ustoy mepatngana i finangon hen anchichay pasorot ta mahelawancha hen anchichay Jesus hiya way mangaliyén, “Ayong hénggép.” 17 Ekat Jesus agéén, Apo, antoy maofortaaw.” Yachi yag “Hamham-ényu ngén te amin way fummangon ah Jesus yag menancharna netataro ad uwan, umchah chillu hen hen anchi fali ya hen chanum way meparangana. Ya umat agé hen aminay cha makérékéréd, wat nafég-as hen nalelengfan ad uwan, wat umchah anchi fali ya ammag ommalenanà chillu hen mepafùnagana. 18 Wat hen anchi fayfay. 25 Yag annaat ekat papannaagényu paat way mamangngar hen anchichay pasorotnéén, “Pakay hen aryê, te hen anchi tagu way chan finfinafang hen pammateyu mangamma hen chana changrén, way achiyu manokchun haén.” Ngém mataptapyan hen ma-awatana. Waman chicha, anchag nahahaang ya chacha hen anchi tagu way annag achi ammaan agé émégyat wat nan-ahetennopàcha hen chengngarna, uray hen anchi way mangaliyén, “Heno ay paatha ah aket way na-awatana wat ammag tagu way uray hen fali ya chanumén maonghor.” enafurotcha hiya no mancharéna.” Hen imfilang Jesus ah Hen nemparyawan Jesus hen chuar inana ya sosnodna way nihuhurug hen ihay tagu Mat. 12:46-50; Mar. 3:31-35 Mat. 8:28-34; Mar. 5:1-20 19 Angkay hiyachi yag inumchah ah 26 Angkay hiyachi yag entoroy cha inan Jesus ya hen anchichay sosnodna, Jesus ya hen anchichay pasorotna ngém achicha makahag-én an Jesus way namfangka way éméy hen gapon anchichay chuaray tatagu. 20 Wat anchi sakopon hen Gerasa way wacha hen ihay nangimfaga an Jesus ninidmang ad Galilea. 27 Yag hen Lucas 8:28 142 Lucas 8:41 chacha tomàchangan, i nihib-atat an nangil-ancha hen anchi nepasamak, Jesus hen ihay larae way iGerasa way anchag ommawid amin way hehahapet nahuhullugan ah ongtan way nafayag hen nekaman hen aminay chacha way ammag namfafallad ya ammag hib-atén hen charan ingganah achi oman-anamot te ah palinufù fabréycha. 35 Yachi yag émméy amin yanggay hen i-inggawana. 28–29 Te hen hen anchichay nangngar way i mangila anchi taguwanchi, namen-ano way hen anchi na-ammaan, yag hen cha um-umchah hen anchi ongtan an inumchahancha an Jesus, inchahancha hiya, yag uray no faruchuncha way hen anchi tagu way lommayawan magénén kenakawwachancha hen hen anchichay ongtan way ammag limana ya hen he-ena, anna chillug tummutùchu hen chapat Jesus way cha géhténén empatagtag hen anchi nanlurumfong ya ommammay hen ongtan hiya ah chanak. Yag hen hamhamàna. Yag anchaat agég nangil-ana an Jesus, ammag nan-ongaw émmégyat hen anchichay tatagu. yag nanlùfub hen henagongna ah 36 Yachi yag anat kasen haphapetén égyatna way mangaliyén, “Heay hen anchichay ustoy nangi-ila hen Jesus way anà hen Kangatowan way aminay nekaman hen nemparyawana Apudyus, nokay hen ammaam an hen anchichay ongtan hen anchi tagu. haén. Pangpanga-asem paat ta achiyà 37 Wat amin hen anchichay iGerasa, koma chuséén.” Yaha hen enalena te anchag chinawat ta lomayaw ah Jesus menanchar Jesus hen anchi ongtan way hen fabréycha te ammag amchan hen lomayaw. 30 Yachi yag anat hanhanan égyatcha. Wat hinénggép cha Jesus Jesus way mangaliyén, “Nokay hen hen anchi fangka way lomayaw. 38 Yag ngachanno.” Yag sommongfat hen hen anchi tagu way lommayawan anchi nihuhurug way mangaliyén, hen anchichay nihuhurug, chan “Ah Kachuaran hen ngachan-o.” Yaha pangpanga-ase ta màyéy koma. Ngém hen imfagana te anchag chuar way empawan Jesus way mangaliyén, nihuhurug. 31 Yachi yag anchaat 39 “Uray yag homàyat-a ah fabréyyu ta mampangpanga-ase ta achicha koma im haphapetén hen tatagu amin hen mepééy hen anchi fito way maid péppég enkaman Apudyus way nanorong an hen ka-adcharémna ah machusaancha. hea.” Hiyachi yag hommàyat tot-owa 32 Hen hiyachi, netongpo way wachacha hen anchi tagu way ammag maid hen chuaray fafuy way chan garab iggayna ayan hen anchi fabréyna way hen anchi nehahag-én way tagéytéy. manaphapet amin hen enammaan Jesus Wat nampangpanga-ase hen anchichay an hiya. ongtan ta icha koma mihurug lawa Hen nanga-anan Jesus hen saket hen hen anchichay fafuy. Wat emparufus anà Jairo ya hen anchi in-ina Jesus. 33 Yachi yag lommayaw hen way nanchà hen lumfongna anchichay ongtan hen anchi tagu yag incha nihurug hen anchichay fafuy. Yag Mat. 9:18-26; Mar. 5:21-43 anchaat agég hetatagtag hen anchichay 40 Angkay hiyachi way namfangad fafuy yag nichawangcha amin hen anchi cha Jesus hen anchi chumang hen chéprah yag omàfawcha hen fayfay wat fayfay, laylayadcha hen anchichay anchag naofor amin. chuar way tatagu te nahédchancha an 34 Angkay hen anchichay hiya. 41 Yag hen hiyachi, inumchah nanginya-achug hen fafuy, hen agé hen ihay ap-apon hen anchi Lucas 8:42 143 Lucas 9:3 chacha ma-am-amongan way Judio looh angkay narpas hen fiyag hen anchi way ah Jairo hen ngachanna. Yag i onga.” 50 Ngém yachi way chengngar nampalentomang hen henagong Jesus Jesuschi, ekatnan Jairowén, “Achia cha way mampangpanga-ase ta éméy ah émégyat ta annog manokchun haén wat faréycha, 42 te tég-angay matéy hen matagu chillu hen anchi anàno.” anchi ih-ihà-anay anàna way fufae way 51–52 Angkay hiyachi way hemporo ya chuwa hen tawénna. inumchahcha ah faréy hen anchi Angkay hiyachi way lummigwatcha, natéy, anchag an hi-i-ifil amin hen ammag chuar agé hen anchichay tatagu anchichay tatagu. Yag anat ekat Jesus way nàyéy wat chachan sensenettak. an chichéén, “Anggay, achiayu ammag 43 Yag hen iha an chicha, ihay in-ina chan kelakela te cha-an angkay natéy way émméy ah hemporo ya chuway hen annay ongaanna te an yanggay tawén hen chana chumar-achar-an, yag nanasséy.” Yachi yag hinénggép ah annag imfayad amin hen kok-owana Jesus yag empawana hen mì-ighépan hen kamanay choktor, ngém maid hen tatagu te anggay yanggay cha chillu nakafael way manga-an hen Pedro an Jaime yah Juan ya anat saketna. 44 Yachi yag i nehnop hen hen chinàcha-ar hen anchi natéy ah échég Jesus way inna tenchà hen emparufusna way mì-ighép. 53 Yag pongton hen lumfongna yag ginsanat hen anchichay tatagu, anchag cha hen charana way natchù. 45 Wat ekat am-amrangén ah Jesus te innilacha Jesusén, “Henochi hen nanchà an way natéy tot-owa. 54 Yachi way haén.” Ngém ammag maid nangimfaga. émméy ah Jesus hen anchi natéy yag Yag anat ekat Pedrowén, “Apo, hen inégnanana hen limana yag annaat kachuar hen tatagu, yachi hen chacha ekatén, “Anà ta fumangon-a.” 55 Wat michillichilan an hea.” 46 Ngém ekat ammag namfangachat hen fùfuohna Jesusén, “Oo a, ngém wacha chillu yag fummangon, yag anat ifagan hen iha way i nanginggagtà paat way Jesus ta panganéncha. 56 Yag anchag nanchà an haén, te lenènà way nausar nahahaang way térén hen anchichay hen kafaelà.” 47 Yachi yag na-awatan chinàcha-arna, ngém tenéngténg Jesus hen anchi in-ina way na-ammuwan chicha ta achicha paat cha haphapetén peet hen anchi enammaana, wat i hen nekaman. nampalentomang hen henagong Jesus Hen nannagan Jesus hen anchichay way chan papayagpag ah égyatna. Yag pasorotna way i mantudtuchu uray chachangrén hen aminay tatagu, imfagana hen lasonna way nanchà an Mat. 10:5-15; Mar. 6:7-13 hiya ya hen naka-anan hen saketna. Angkay hiyachi yag enayagan Jesus 48 Yachi yag anat ekat Jesus an hiyéén, 9 hen anchichay hemporo ya chuway “Heay sonod, gapo ta annog nanokchun pasorotna yag inidchatna an chicha hen haén wat naka-an tot-owa hen saketno, kafaelancha way mangemparyaw hen wat ta mapanoh hen hamhamàno.” nihuhurug way ongtan ya manga-an hen 49 Étég Jesus way chan ale yag heno way saket hen tatagu. 2 Yag annaat inumchahat agé hen anchi i hénagén chicha ta icha itudtuchu hen nangimfêang way narpoh faréy mepanggép hen mantorayan Apudyus cha Jairo, yag imfagacha an Jairo way ya ta incha ka-anén hen saket hen mangaliyén, “Uray achitaaw ud-ay tatagu. 3 Yag intugunna an chicha way haliw-én hen annay ap-apowanna te mangaliyén, “Achiayu chan tàtaen Lucas 9:4 144 Lucas 9:17 ah uray heno hen mamfiyahiyanyu. enammaancha. Yachi yag enayagan Achiayu chan pah-eng, achiayu chan Jesus chicha ta icha koma omanggay hor-od, achiayu omentàtaen ah pelak ya ad Betsaida way i man-inungar. Wat uray anényu ya agwan hen lumfongyu. lummigwatcha. 11 Ngém chengngar 4 Yag no epaghép chàyu hen ihay chillu hen anchichay chuaray tatagun faréy, epahigyu way i-inggaw hen nadchi, wat anchaat umunud yag hiyachiy faréy ingganah lomayawanyu lenyad agé Jesus chicha chillu. Wat hen hiyachiy fabréy. 5 Yag mag-ay ta tinudtuchuwana chicha mepanggép hen wachay fabréy ah achi mangempaghép mantorayan Apudyus, yag annaat agé an chàyu, an-ayug lomayaw yag ka-anén hen sasaket hen anchichay penòpoanyu hen tapok hen he-eyu aminay cha masaket. ah mangil-ancha way egadcha hen 12 Angkay cha malihnug hen init, i machusaancha.” imfagan hen anchichay pasorot Jesus 6 Angkay hiyachi yag lummigwatcha an hiya way mangaliyén, “Ammay tot-owa yag émméycha ah kafabréfabréy ménat no ifagam hen annachay chuaray way i nangintudtuchu hen anchi tatagu ta incha man-ila ah anéncha ya ammayay chamag ya cha i agé umiyanancha hen anchichay nehag-én manga-an hen saket hen tatagu. way fabréy te maid met ma-an ahto.” 13 Ngém ekat Jesus an chichéén, “Chàyu Hen nakorkoran hen hamhamà Herod koma hen mamangan an chicha.” “Oo Mat. 14:1-12; Mar. 6:14-29 a,” way chacha ekat, “ngém maid 7 Angkay hiyachi, ah Herod way chan met epanganni, te an yanggay lemay toray ad Galilea, chengngarna amin tenapay ya anat hen antoy chuway files hen enammaan cha Jesus yag ammag hen wacha, yag ay ammoh in-ani lomao nakorkor hen hamhamàna te hen ekat ah anén hen annachay ammag chuaray hen tapenay tatagu, nan-uchi ano ah tatagu.” 14 Te hen filang hen anchichay Juan way chan funfunyag. 8 Yag hen larae yanggay way wachahchi wat tapena, ekatcha agéén an namfangad émméy ah lemanlifu. Yachi yag anat peet hen anchi profeta way Elias. Yag ifagan Jesus hen anchichay pasorotna ta wacha agé hen tapena way mangaliyén tumùchucha hen anchichay tatagu way magat wachay kasen natagu way matpomatpon ah henlelman poporo. profeta ad namenamenghan. 9 Ngém ah 15 Yag yachi way tummùchucha amin, Herod, ekatnéén, “Empahiwat-o met 16 innaran Jesus hen anchi lemay ah Juan, wat heno ay paat ah nahhay tenapay ya chuway files yag entangadna tagu way chacha hapehapetén nò.” Yag ad uchu way manyaman an Apudyus, chana iyana-anap hen ekamanna way yag annaat petpet-angén yag inidchatna mangila an Jesus. hen anchichay pasorotna ta iwarascha hen tatagu. 17 Wat nangancha amin Hen namanganan Jesus hen nasorok hen anchichay chuaray tatagu, yag ah lemanlifu way tatagu yachi way nagipohcha, enamong hen Mat. 14:13-21; Mar. 6:30-44; Juan 6:1-14 anchichay pasorot Jesus hen fay-ancha 10 Angkay hiyachi way namfangad yag ammag napnowat agé hen hemporo hen anchichay aposel way hennag ya chuway awit. Jesus, henaphapetcha amin hen Lucas 9:18 145 Lucas 9:31

masapor faén hen antoy ataguwana Hen nenlasinan Pedro no ad uwan hen epapangégna te masapor heno paat ah Jesus ammaana hen imfagà, tàén yachi hen Mat. 16:13-20; Mar. 8:27-30 iyatéyna. 24 Te hen anchi tagu way 18 Angkay hen-argawan way annag epapangég hen ataguwana hen ommanggay ah Jesus way chan luwaru, antoy lotaat matéy chillu. Waman hen émméy hen anchichay pasorotna an anchi tagu way achina epangég hen hiya, yag ah Jesus, henanhanana an matéyana gapon afurotna an haén, wat chicha way mangaliyén, “Nokayà uray matéy, midchat chillu an hiya hen ngata ah hamhamà hen tatagu.” 19 Yag kasenna ataguwan way mannanayun. ekatchéén, “Hen tapena, ekatchéén hea 25 Te nokay paat chillu hen sérfina ano ah Juan way chan funfunyag way no ammag kok-owéén hen ihay tagu an nan-uchi. Ya hen tapena, ekatchéén hen uray aminay ininggaw hen antoy hea hen anchi profeta way Elias lota yag ah awni yag entap-ar chillu way kasen ummale. Yag hen tapena Apudyus hiya way ammag sayang agé, ekatchéén hea hen ihay profeta amin. 26 Yag heno agé way tagu ad namenghan way kasen natagu.” way mafiinan way mangempàila hen 20 “Ngém chàyu kaỳ,” way ekat Jesus, layadna an haén ya hen chà itudtuchu, “nokay agé hen mangaleyu an haén mafiinanà agé way mempàila hen nò.” Yachi yag tenomfar ah Pedro way layad-o an hiya no mamfangachà. mangaliyén, “Hea hen anchi Cristu way Te haén way Pangorowan hen empopostan Apudyus way umale way Tatagu, no mamfangachà, humiliyà ah mantoray.” 21 Hiyachi yag tenéngténg kaenammay-o ya hen kaenammay Amay Jesus chicha way mangempawa hen Apudyus, ya metape agé hen anchichay manaphapetancha an nadchi ah tapena. chana fabfaarén way anghel. 27 Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way wachacha Hen nangimfag-an hen tapena an chàyuwanto ad uwan Jesus hen matéyana way ilancha hen mantorayan Apudyus Mat. 16:21-23; Mar. 8:31-33 yag anchaat matéy.” 22 Angkay hiyachi yag imfagan Jesus Hen sommafaliyan hen achar Jesus agé way mangaliyén, “Haén way hen nangil-an hen tapena Pangorowan hen Tatagu, masapor mapap-aligatanà way térén ya achiyà Mat. 17:1-8; Mar. 9:2-8 mangiggéén hen anchichay anam-ama 28 Angkay émméy ménat ah ihay way ponò ya hen anchichay anap-apon chuminggu nanepod hen nangaryan hen pachi ya umat agé hen anchichay Jesus an nadchi yag enayagana cha siguchay cha mintudtuchu hen orchin Pedro an Juan yah Jaime yag émméycha Moses. Yag ana-at agé epapchit, ah filig way manluwaru. 29 Yag hen ngém hen anchi ma-atloy ag-agaw, cha manluwaruwan Jesus, ammag man-uchiyà chillu.” sommafali hen féharna yag pommokaw way térén hen lumfongna ingganah Hen ekaman way somorot an Jesus cha humili. 30 Yag hen hiyachi, ammag Mat. 16:24-28; Mar. 8:34–9:1 niyahachat agé hen chuway larae way 23 Yachi yag imfagan Jesus an chicha chicha cha Moses an Elias way apocha amin way mangaliyén, “Heno way tagu ad namenghan, yag chacha mètagépfar way manlayad way somorot an haén, an Jesus 31 way chacha agé humili amin. Lucas 9:32 146 Lucas 9:47

Yag hen chacha aryénat mepanggép way ammag naligat hen lomayawana. hen anchi matéyan Jesus ad Jerusalem 40 Yag nampangpanga-asiyà hen ah ma-ammaan hen aminay laychén annachay pasorotno ta eparyawcha Apudyus. 32 Ngém ah Pedro ya hen koma ngém achicha kafaelan.” 41 Yachi anchi chuway ifana, anchag nasséy te yag ekat Jesusén, “Chàyu way tatagu ad amchan hen héyépcha. Ngém angkay uwan, ammag pararo hen enomfatanyu, na-awni way fummangoncha, innilacha te pasag chi ah nì-i-iggawà an chàyu agé hen anchi cha humiliyan Jesus ya ngotoh anoh-o an chàyu yag ammag ya anat agé hen anchi chuway tatagu maid chillu pammateyu an haén.” Yachi way nètatàchég an hiya. 33 Yachi way yag ekat Jesus hen anchi am-améén, cha lomayaw hen anchi chuwa, yag “Iyalem hen annay anànohto.” 42 Ngém ekat Pedro an Jesus way mangaliyén, hen anchi chana minyaliyan, ammag “Apo, ammay te wacha-anihto, entap-ar hen anchi ongtan hiya yag wat ta omamma-ani ah toroy fawi ta annaat epa-adhar. Wat menancharat màmàchang-ayu an cha Moses an Elias.” Jesus hen anchi nihuhurug ta lomayaw Yachin enalena te ammag maid pootona yag ommammayat hen anchi onga, yag ah ustoy aryéna. 34 Yag hen chanan anat eparang Jesus hiya an amana. aryan, anchaat agég nanépnépan ah 43 Wat amin hen anchichay tatagu, funat yag chacha émégyat way térén anchag nahahaang hen nangil-ancha hen nannafunafan hen anchi funat hen anchi kafaelan Apudyus way maid an chicha. 35 Yachi yag wacha hen mepaniyana. nan-ale way narpon anchi funat way Hen kasen nangimfag-an ekatnéén, “Yaton anào way penepelè Jesus hen matéyana way mantoray wat changrényu paat hiya.” 36 Yag yachi way narpas hen Mat. 17:22-23; Mar. 9:30-32 anchi nan-ale, yag ammag anggayat Angkay hiyachi way é-éttég hen agé ah Jesus ah wà-acha. Wat hen anchichay tatagu way nahahaang gapon anchichay pasorotna, anchag enetmég innilacha, yag cha agé ifagan Jesus hen way maid nanaphapetancha mepanggép anchichay pasorotna way mangaliyén, hen innilacha. 44 “Achiyu cha aliw-an hen antoy ifagà an chàyu way haén way Pangorowan Hen nemparyawan Jesus hen anchi hen Tatagu, tég-angay umchah hen cha omenpa-adhar way ongtan midchatà hen anchichay tatagu way Mat. 17:14-18; Mar. 9:14-27 mangamma an haén hen heno way 37 Angkay nawakas way nan-éhég laylaychéncha.” 45 Ngém hen anchichay ah Jesus ya hen anchi toroy ifana pasorotna, ammag maid pootoncha no hen anchi filig, hinib-atat agé hen heno hen laychénay aryén te iggaycha chuaray tatagu chicha. 38 Yachi yag ma-awatan way térén, yag chacha agé nan-ongaw hen ihay am-ama way émégyat way mananhan. niyahrang an chicha way mangaliyén, Hen mifilang ah nangato “Apo, pangpanga-asem paat ta ilam hen antoy fugtong way anào, 39 te Mat. 18:1-5; Mar. 9:33-37 cha mahuh-urugan ah ongtan. Yag no 46 Hen-argawan, nansosongelcha umchah ayén, nan-ongaw ya ommadhar hen anchichay pasorot Jesus no heno ya nantatarafutab hen tapàna, yag hen nangatngato an chicha. 47 Yag annag cha chunuchunoron hen acharna yachi way enlasin Jesus hen chacha Lucas 9:48 147 Lucas 10:1 hamham-én, enayagana hen ihay onga maghébcha amin.” 55 Ngém nanhagong way i michapat an hiya, 48 yag annaat ah Jesus yag iningarna chicha. 56 Yag ekat an chichéén, “Ilanyu ngén hen anchaat éméy hen safaliy fabréy. antoy onga way kaman maid filangna. Hen kenaligat hen Ngém heno way tagu way gapon somorotan an Jesus afurotna an haén yag chana chillu ifilang hen anchi kaman hen antoy Mat. 8:19-22 onga, wat chana agé ifilang haén. Yag 57 Angkay hiyachi way chacha heno agéy mangimfilang an haén, wat manaran way éméy, wachan ihay chana agé ifilang hen anchi nannag an tagu way nangale an Jesusén, “Apo, haén. Wat hen anchi kafafaan an chàyu, umu-unnuchà angkay an hea hen uray hiyaat agé angkay hen nangato.” heno way ayam.” 58 Yag senongfatan Jesus hiya way mangaliyén, “Hen motet, Hen anchi achi komontara wacha hen orobna ah omanamotana, wat hiya hen ifa ya hen kasole, wacha agé hen hòfotna Mar. 9:38-40 ah omanamotana. Ngém haén way 49 Hiyachi yag ekat Juan an Jesusén, Pangorowan hen Tatagu, maid angkay “Apo, innilani hen ihay tagu way chana faréy-o ah omanamotà wat ay umunud-a eparyaw hen anchi nihuhurug way chillu.” ongtan yag hea ano hen cha karpowan 59 Yachi yag ekat Jesus hen ihay hen kafaelana, wat empawani te faén tagu agéén, “Somorot-a an haén.” met iha an chitaaw.” 50 Ngém ekat Jesus Ngém ekat hen anchi taguwén, “Apo, an chicha aminén, “Achiyu cha epawa awni ta iyà ilufù ah Ama unna ta hen kaman an cha nadchi, te heno ana-at somorot an hea.” 60 Ngém way achi mangontara an chitaaw wat ekat Jesus an hiyéén, “Egadcha hen ifataaw chillu.” anchichay kaman nanattéy way maid afurotna ah i manginlufù hen anchi Achi peletén Jesus hen anchichay kapachongna way natéy. Waman hea, achi manlayad an hiya in-a ta im epagngar hen mepanggép hen 51 Angkay tég-angay hen tempon mantorayan Apudyus.” hen mamfangchan Jesus ad uchu, 61 Yachi yag wacha agén iha way annag epapate way éméy ad Jerusalem, mangaliyén, “Apo, sorotò hea, ngém 52 wat nanhénag ah mamangpango iyà koma mampakacha unna hen way i mangensagana hen ayana. Wat ahimfafaryan-o.” 62 Yag ekat agé lummigwat hen anchichay nahnag Jesus an hiyéén, “Heno way tagu way yag émméycha hen ihay fabréy way manginlugi way somorot an haén yag provinsiyan hen Samaria ta icha chan chuwachuwa hen hamhamàna, saganéén hen tatagu ah umchahan maid angkay misérfiyana hen anchi Jesus. 53 Ngém hen anchichay mantorayan Apudyus.” tataguhchi, ancha ammag achi laychén way paghépén ah Jesus te narawag way Hen nannagan Jesus hen ad Jerusalem hen ayana way fabréy anchichay pitunporo ya chuwa hen Judio. 54 Angkay chengngar cha Angkay hiyachi, penelen Jesus Jaime an Juan hen nekaman, ekatcha 10 hen pitunporo ya chuwa way an Jesusén, “Apo, ay achitaaw ifaga an larae yag annaat hinchudchudwéén Apudyus ta annag epêchég hen apoy ta chicha way mangempangpango hen Lucas 10:2 148 Lucas 10:16 egachay fabréy way ekatnéén ayana. an chicha way mangaliyén, 11 Uray 2 Yag anat mampani an chicha hen hen anchi tapokyu way penom-at hen nangimfag-ana way chuarcha hen he-eni wat pòpoanni ah mangil-anyu tatagu way omafurot koma non an way an-ayug egad ah machusaanyu. wachay i manudtuchu an chicha. Ngém ma-awatanyu koma chillu Ekatna way mampaniyén, “Ammag way tég-angay tot-owa umchah hen chuar hen mabtà ngém ancha aket hen mantorayan Apudyus an chàyu yag anchichay i mamfatà, wat chawatényu an-ayug omachi.” 12 Entoroy Jesus way an Apudyus way nangen-awa hen manugun an chicha, ekatnéén, “Tot-owa antoy fatà ta homnag ah tapena way hen antoy ifagà way sigurachu way i mamfatà.” 3 Yachi yag empaligwat no umchah hen manguwisan Apudyus Jesus chicha way mangaliyén, “Masapor hen aminay tatagu, chakchakkar hen man-ar-arwad-ayu te chà hénagén ség-angna hen anchichay iSodoma way chàyu hen anchichay nan-araweng ammag neopoh gapoh fasorcha no hen way tatagu, way an ayug kaman anchi fabréy way mangachi an chàyu.” karnero way cha éméy hen iggaw hen Hen anchichay térén tanan way aho. 4 Achiayu omentàtaen way achi omafurot ah pelak ya uray hen mansoktanyu ah sapatosyu. Achiayu mampah-eng Mat. 11:20-24 ya achiayu amin cha mì-ib-ifun hen 13 Entoroy Jesus way mangaliyén, charan. 5 Wat no hénggép-ayu hen ihay “An-ayug ka-as-ase, chàyu way iCorazin faréy, ifagayu hen anchichay ininggaw ya iBetsaida. Kaségség-ang-ayu no way bindisyunan Apudyus chicha. 6 Yag hen anchichay faén Judio way iTiro no laylayadcha way mangempaghép ya iSidon, te non an umat yag ahchi an chàyu, wat mabindisyunancha hen nangammaà hen kaskascha-aw tot-owa. Ngém mag-ay ta achicha way kaman hen enammaà ah laychén, mamfangad chillu an chàyu fabréyyu, wat ancha angkay ammag hen anchi enaleyu. 7 Yag no epaghép nanlumfong ah sako ya intùchucha way chàyu, epahigyu way i-inggaw hen manchapchapor ah mangempàil-ancha hiyachiy faréy way achiayun at-aton, hen namfafawiyancha. 14 Wat ya anyu agég akseptarén hen heno mangmanghan angkay hen machusaan way ipissacha ya epainumcha an hen anchichay iTiro ya iSidon no chàyu te yachi hen kaman labfuyu. Te chàyu no umchah hen anchi ag-agaw hen anchi man-amma, karébféngana way manguwisan Apudyus hen way midchat hen masaporna. 8 Wat aminay tatagu. 15 Ya chàyu agé way hiyachi, uray heno way fabréy way eCapernaum, magénén ekatyuwén homàyatanyu yag empaghép chàyu, machachayaw-ayu ingganad uchu. issayu hen heno way epasangocha an Ngém achiayu te an-ayug mepesok ad chàyu. 9 Ya ka-anényu hen saket hen imférno gapon achiyu mamfafawiyan.” aminay masaket hen hiyachiy fabréy, 16 Yachi yag anat ekat Jesus hen ya ifagayu hen aminay tatagu way anchichay sommorot an hiya agéén, tég-angay umchah hen mantorayan “Heno way mangafurot hen aryényu, Apudyus an chicha. 10 Ngém mag-ay chana agé afuroton haén. Waman hen ta homàyat-ayu hen ihay fabréy yag anchi annag achi pagan-ano chàyu, achi chàyu laychén way mempaghép, achina agé pagan-ano haén. Ya hen éméy-ayu hen charancha yag imfagayu anchi achina pagan-ano haén, achina Lucas 10:17 149 Lucas 10:29 agé pagan-ano hen anchi nannag an nangammu an Amay Apudyus no faén haén.” yanggay haén way anàna ya anat hen anchichay tatagu way piliyê ah Hen namfangchan hen anchi mangempaka-ammuwà hen mepanggép pitunporo ya chuwa an hiya.” 17 Angkay hiyachi yag namfangad 23 Yachi yag nanhagong ah Jesus hen anchichay pitunporo ya chuwa hen anchichay pasorotna way chicha way hennag Jesus, yag amchan hen yanggay hen nangempagngarana yag laylayadcha. Yag ekatchéén, “Apo, ekatnéén, “Nagasat-ayu gapo hen tàén ongtanén emparyawni hen chayu mangil-an hen antochay chayu nanginyusaranni hen ngachanno.” ilan, 24 te tot-owa way chuarcha hen 18 Yag ekat Jesus an chichéén, “Oo, anchichay profeta ya are ad namenghan tot-owa te inni-ilà hen na-afa-an way anchag laylaychén paat koma way Chumunyu way ap-apon chi ongtan mangila ya mangngar hen antochay way kaman koliyapyap way narpod chayu ilan ya chayu changrén, ngém uchu hen nàchégana. 19 Manowat te iggaycha te cha-an hen tempona.” inidchat-o an chàyu hen kafaelanyu Hen anchi tot-owa way ta uray igatenyu hen farakkan ya manlayad hen atògongna gayyamanén maid ekatna, ya afaényu agé hen kafaelan Chumunyu, wat maid Mat. 22:34-38; Mar. mangafà an chàyu. 20 Ngém faén koma 12:28-30; Rom. 13:8-14 chillu hen kafaelanyu way mangafà hen 25 Angkay hen-argawan, émméy ongtan hen mangemparayad an chàyu, an Jesus hen ihay siguchay cha te hen mangemparayad an chàyu koma, mintudtuchu hen orchin Apudyus hen anchi nelelestaan hen ngachanyu way ina pachasén way manlokop an ad uchu.” Jesus, ekatnéén, “Apo, nokay hen ammaà ta ma-adchanà koma hen Hen lommaylaychan Jesus anchi mannanayun way ataguwan Mat. 11:25-27; 13:16-17 an Apudyus.” 26 Yag ekat Jesusén, 21 Hen hiyachi, emparaylayad hen “Nokay hen ekat hen anchi nesosorat Espiritun Apudyus ah Jesus yag anat way orchintaaw no nokay hen ekat Jesusén, “Amay Apudyus way na-awatam hen cham namasaan.” ap-apo ad uchu ya hen antoy lota, 27 Yag sommongfat hen anchi tagu way anà ammag manyaman an hea te mangaliyén, “Masapor laylaychéntaaw annog empaka-ammu hen katot-owaan paat ah Apudyus inggana ah patinggan mepanggép an haén hen antochay hen aminay hamhamà ya ah aminay tatagu way iggay ma-achar yag a-amma, ah aminay kafaelan ya ah entat-allingébnoto hen hamhamà aminay kenaraeng. Yag masapor agé hen anchichay naraeng ya na-achar. laychéntaaw hen ifataaw kaman hen Enammaamha Ama, te yaha chillu hen manlaychantaaw hen achartaaw.” laychém.” 28 “Usto met hen songfatno,” way 22 Entoroy Jesus way mangaliyén, ekat Jesus, “wat yachi hen cham “Impiyar Amay Apudyus amin hen amma-ammaan wat mètagua an egad an haén. Ngém maid nangammu Apudyus ah ing-inggana.” hen kena-apudyus-o no faén yanggay 29 Ngém hen anchi taguwanchi, ah Ama way Apudyus. Ya maid agé laychéna way manàchég hen chana Lucas 10:30 150 Lucas 11:4 ekamkaman, wat ekatnéén, “Oo a, ngém Jesus, “wat in-aat ta yaha agé hen nokay paat hen anchi ekatchéén man-ifà ekamanno.” nò.” 30 Yachi yag anat mampani ah Jesus way mangaliyén, “Hen-argawan Hen namisitaan Jesus an ano, wacha hen ihay tagu way Judio cha Marta an Maria way narpod Jerusalem way chan éhég 38 Angkay hiyachi way cha émé-éméy way éméy ad Jerico. Yag hen chana ah Jesus ya hen anchichay pasorotna, manaranan, annag hinib-atat agé inumchahcha hen ihay fabréy yag hen anchichay futangelo yag anchag enayagan hen ihay in-ina chicha way penang-or hiya yag innaracha hen ah Marta hen ngachanna. 39 Ya wacha aminay wacha an hiya way uray hen agé hen ihay sonod Marta way ah Maria lumfongna, yag anchaat lomayaw way hen ngachanna way ammag nìtutùchu manaynan way tég-angay matéy.” an Jesus way mamangngar hen 31 “Angkay hiyachi yag niyaphor chana itudtuchu. 40 Yachi yag ammag way wacha agé hen chan éhég hen lommaweng hen hamhamà Marta te an hiyachiy charan way ihay pachin hen ihà-an hiya way chan alekatto amin hen Judio. Ngém hen nangil-ana hen anchi ma-ammaan. Wat émméy an Jesus way napang-oranchi, ammag hommagigi. mangaliyén, “Apo, ay enlasinno way 32 Yag angkay na-awni wacha hen chaà pa-anggayén hen annay ifà way kasen nanlooh way ihay Judio agé man-alekatto. Wat ay achi mafalin ta way ganà Levi way hiya hen ihay cha ifagam ta toronganà.” 41 Ngém ekat Apo tomot-orong ah Templo. Yag annag Jesus an hiyéén, “Marta, narafus hen cha wingwingiyén yag hommagigi agé. chanagno mepanggép hen annachay 33 Yachi way na-awni agé, nanlooh hen chuar way ma-ammaan. 42 Ngém faén ihay eSamaria way pepellohon hen komaha, te an ihà-an hen masapor paat Judio. Yag hen nangil-ana hen anchi way yachi hen penelen Maria, wat achi napang-or, ammag naség-angan. 34 Wat tot-owa maka-anchi an hiya.” émméy way i nangagah hen sugatna Hen nintudtuchuwan Jesus hen ah lana ya fayah yag enoppeopana ya ekaman way manluwaru annaat aran hiya way nangempasakay hen kafayuna way manginyéy hen ihay Mat. 6:9-13; 7:7-11 faréy way chachag-ohan hen tatagu, wat Hen-argawan, chan luwaru ah henalimunana hiya ahchi hen hiyachiy 11 Jesus hen ihay lugar. Angkay lafi. 35 Angkay nafigat, inidchatna hen narpas hen nanluwaruwana, ekat pelak hen anchi nangimfaréy way hen ihay pasorotna an hiyéén, “Apo, mangaliyén, ‘Anto ta halimunam hiya ay mafalin ta tudtuchuwam chàni yag no mamfangachà, fayachà agé no hen ekamanni way manluwaru way wachay entaptapem hen gastosna.’ ” kaman hen nanudtuchuwan Juan hen 36 Angkay hiyachi yag ekat Jesus hen anchichay pasorotna.” 2 Yag anat ekat anchi tagu way chana mempaniyanén, Jesus an chichéén, “No manluwaruayu, “Ah hamhamàno hen anchichay yaton ekamanyu, ekatyuwén, torowanchi way nanlooh, nokay hen ‘Ama, ta machachayaw koma hen mangalem ah ustoy ifan hen anchi ngachanno, ya ta umchah koma napang-or.” 37 Yag sommongfat hen hen mantorayam hen antoy lota. anchi tagu way mangaliyén, “Hen anchi 3 Idchatno hen man-érégna ah nanég-ang an hiya.” “Oo,” way ekat anénni ah ka-ag-a-ag-agaw. 4 Ya Lucas 11:5 151 Lucas 11:19

pakawaném agé hen fasorni way ay ammoh achi kaskasen hen ekaman kaman hen chani mamakawanan Amataaw ad uchu way mangidchat hen amin hen anchichay cha fumasor Espirituna hen anchichay mangimfaga.” an chàni. Ya hahallimunam Hen nempachongancha an Jesus an chàni ta achiani ma-awis way Beelzebub way Chumunyu mangamma hen laweng.’ ” 5–6 Yachi yag nampani ah Jesus Mat. 12:22-30; Mar. 3:20-27 way mangintudtuchu mepanggép hen 14 Angkay hen-argawan, emparyaw luwaru, ekatnéén, “An chàyu ngay, non Jesus hen anchi nihuhurug way ongtan an umat yag wachay anat inumchah way nangempatongong hen ihay ah faréyyu way ifayu way namfiyahi, tagu. Yag yachi way lommayaw hen yag niyaphor way maid senor-atyu, anchi ongtan, wat inluginat agé hen wat uray ngata gawan chi lafi wat anchi nattongong way man-ale, wat éméy-ayu ah faréy hen atògongyu way anchag nahahaang amin hen anchichay i mamfaga ah epanganyu. 7 Yag non tatagu. 15 Ngém ekat hen tapenéén, an umat yag ammag omachi hen anchi “Ah Beelzebub way ap-apon hen atògongyu way mangaliyén, ‘Achi chàni ongtan, hiya angkay hen nangidchat koma faragéén te nan-é-énnéb-ani ya hen kafaelana way nangemparyaw hen nanasséy-ani amin way himfafaryan, ongtan.” wat chaà matokar way fumangon way 16 Angkay hiyachi agé yag wachacha umidchat an hea.’ 8 Hen ifagà an chàyu,” hen tapena way manlayad way way ekat Jesus, “tàén atògongyu wat manlokop an Jesus, wat imfagacha achi chillu fumangon, ngém gapo ta way omamma ah kaskascha-aw ah achiayu mafiinan way ammag chan manot-owaancha way hiya hen narpon fagafaga, ammag maslat yag ummidchat Apudyus. 17 Ngém ah Jesus, inni-ilana hen aminay masaporyu. 9 Wat hen chillu hen chacha hamham-én wat miyaligana, kaman hen manchawatanyu senongfatana chicha ah pani way an Apudyus, te hen ifagà an chàyu, no mangaliyén, “Uray heno way toray, manchawat-ayu an Apudyus, anyug no maid tempoyugcha way anchag cha ifagafaga hen ifagayu wat idchatna chan sososongel, ammag naraka an chàyu, ya ana-anapényu hen anchi hen ma-afa-ancha. Ya umat agé chayu anapén wat ichahanyu way hen himfafaryan, no maid péhédcha an-ayug mankogkokogkog hen hawang wat anchag mahihiyan. 18 Yag ta mafùtan an chàyu. 10 Te heno way pachongna agé, no gufatén Chumunyu chan fagafagaat, arana hen anchi chana hen kapachongna way chumunyu, ifaga. Ya hen anchi cha mangana-anap, ay ammoh achi machachael hen ichahana hen chana anapén. Ya hen mantorayancha. Yag hen iha, chayu agé anchi chan kogkokogkog, mafùtan ekatén ah Beelzebub way ap-apon hen hen hawang an hiya. 11 Kaman an chumunyu hen nangidchat hen kafaelà chàyu way chinàcha-ar, te no mamfaga way mangemparyaw hen ongtan. 19 Wat hen anàyu ah gachiw, achiyu met no hiya hen nangidchat hen kafaelà adchan ah farakkan. 12 Yag no mamfaga way mangemparyaw hen anchichay ah etlog, ay ammoh gayyaman hen nihuhurug, wat achi pay hiya agé hen idchatyu. 13 Wat chàyu way nisissigud nangidchat hen kafaelan hen anchichay way menangfasor, no innilayu way pasorotyu agé way cha mangemparyaw. mangidchat hen ammay hen a-anàyu, Wat hen cha ammaan hen pasorotyu, Lucas 11:20 152 Lucas 11:32 yachi hen cha mangempàila way enomfat hen annay chayu aryén Hen tot-oway layad an haén. 20 Te ah katot-owana, ah 27 Hen nangaryan Jesus an nadchi, Apudyus hen nangidchat hen kafaelà wacha hen ihay in-ina way nangngar way mangemparyaw hen ongtan, way niya-ahrang hen anchichay chuaray wat ay ammoh achi ommanayha ah tatagu. Yag hen nangngarana ekatnéén, manot-owaanyu way inu-umchah hen “Laylayad paat hen anchi nanginyanà mantorayana hen antoy lota.” an hea ya nampasoso an hea.” 28 Yag 21 “Ah Chumunyu hen miyaligan hen sommongfat ah Jesus way mangaliyén, anchi ammag orhe way nan-a-armas “Achi a, te kaskasen hen layad hen way cha minyachug amin hen faréyna, anchichay nangngar hen alen Apudyus yag ammag maid makafael way i yag enammaancha.” mangara hen kok-owana. 22 Ngém Hen nempapeletancha way no umale hen or-orhe no hiya way epàilan Jesus hen kaskascha-aw mangufat yag enafàna, annag elayaw amin hen armasna way ekatnéén Mat. 12:38-42; Mar. 8:11-12 iyafàna yag annaat epayàchang hen 29 Angkay hiyachi way chacha ifana hen egachay henamhamna.” chumuar hen anchichay tatagu way 23 Yag ekat Jesus agéén, “Heno way mangamong an Jesus, entoroyna way tagu way achi mangifa an haén, wat mantudtuchu, ekatnéén, “Anchag chana angkay tot-owa fusoron haén. Ya laweng hen tatagu way cha matagu heno agé way achi cha tomorong an ad uwan, yag chachaat epapelet haén hen chà ammaan, chana angkay way mampa-amma ah sinyar way agé kontaréén haén.” kaskascha-aw ah manot-owaancha way narpowà an Apudyus, ngém Hen ma-ammaan hen anchi ammag maid epàilà an chicha no mangentagay hen laweng no faén yanggay hen kaman hen anchi maid ustoh sorotona sinyar way na-ammaan an Jonas ad Mat. 12:43-45 namenghan. 30 Te hen anchi nekaman 24 Entoroy Jesus way mampani, an Jonas, yachi hen nanot-owaan hen ekatnéén, “No lommayaw hen anchi anchichay iNineve way ah Apudyus nihuhurug way ongtan hen ihay tot-owa hen nannag an hiya. Yag kaman tagu, ina gégga-ayén hen papenotaw agéhchi hen mekaman an haén ah way i man-anap ah fumaryana. Yag manot-owaan hen tatagu ad uwan way mag-ay ta maid ichahana, ekatnéén, ah Apudyus agé hen nannag an haén. ‘Aẁ mamfangachà hen anchi tagu 31 Yag no umchah hen kauwisan hen way narpowà.’ 25 Yag yachi way egachay tatagu, fùnag hen anchi fufae namfangad, inchahana way ammag way Are ad namenghan ad Seba, yag nacharosat agé peet ya am-ammay annag pafasoron chàyu way tatagu ad no hen anchi nanaynana, 26 wat anat uwan, te hiyaat acha-achawwéy yag i man-ayag ah pitu way ifana way inggagtàna way i paat mangngar hen wadwadcha hen kenarawengcha no anchi kenaraeng way intudtuchun Are hiya, yag fummaréycha amin hen anchi Solomon. Wat hen ifagà an chàyu, taguwanchi. Wat ammag kaskasen way wà-acha angkay ad uwananto hen ka-as-ase hen yachiy tagu hen anchi nangatngato no ah Solomon, ngém anongohna no hen anchi pés-éyna.” anyu chillug anchi changrén. 32 Ya hen Lucas 11:33 153 Lucas 11:46 anchi ag-agaw agé way kauwisan hen mangaliyén, “Chàyu way Fariseo, anyug tatagu, wat fùnagcha agé hen anchichay chachallosan hen anchi mamàila way iNineve way mangempafasor an chàyu achar hen tasayu ya pengganyu, ngém way tatagu ad uwan, te chichaat, ad char-ém way achi maila, ammag namfafawicha hen nangngarancha hen aggarémha te nanapno ah gamgam ya intudtuchun Jonas. Wat hen ifagà an laweng. 40 An-ayug nawéngwéng, te ah chàyu, wà-acha angkay agé ahto ad Apudyus way nangamma hen tatagu, ay uwananto hen nangatngato no ah Jonas, ammoh anggay hen anchi mamaila way ngém anyu chillug achi changrén.” achar hen ilana yag achina agé ilan hen anchi netataro. Ilana met amin. 41 Wat Hen anchi helaw hen achar iyam-ammayu unna hen hamhamàyu ta Mat. 5:15; 6:22-23 toronganyu hen anchichay ahentaguyu, 33 Entoroy Jesus way mampani, te no omammay hen anchi achi maila, ekatnéén, “Maid mamasgéd ah helaw kapeletan way omammay agé hen anchi yag annag etaro ono hàufan, te anna mamàila.” an epatang hen ustoy mepatngana 42 “An-ayug ka-as-ase, chàyu way ta mahelawan amin hen anchichay Fariseo te tàén chayu tongparén amin hénggép. 34 Ya hen mata agé, yachi hen anchichay faén napateg way hen helaw hen achar. Wat no iggay liglamenton hen orchin, chayu peet nakorafuwan hen mata, kaman iwalin hen anchichay napatpateg. Te mahehellawan hen aminay achar. pakay paat epapateyu way mangidchat Ngém no nakorafuwan hen mata, hen pagkaporon hen uray lawa ammag helang hen achar. 35 Wat anchichay charoh way omenparamnaw ar-arwachanyu, te awni yag ekatyuwén hen missa yag chayuwat agé chillu nahelawan hen acharyu yag helangat iyanggayan hen ekat Apudyus agé peet. 36 Ngém no mahelawan way masapor malilimpiyutaaw ya tot-owa amin hen achar way maid paat laylaychéntaaw hiya. Ammayha ah akettoy ah helangna, narawag hen ammaan ngém achiyu koma cha iwalin manhamham-anyu way kaman paat hen anchichay tapena.” nahelawan-ayu ah ammayay helaw.” 43 “An-ayug ka-as-ase tot-owa, chàyu way Fariseo, te hen laychényu paat wat Hen nempàil-an Jesus hen chàyu hen i tumutùchu hen anchichay kenaraweng hen anchichay am-ammay way tùchu hen anchi chayu mangaliyén ammaycha ma-am-amongan, yag an-ayu agég chan Mat. 23:1-36; Mar. 12:38-40 paraparamano ah chayu mampàpàil-an 37 Angkay hiyachi way narpas hen hen cha um-umfunan hen tatagu. anchi intudtuchun Jesus, enayagan 44 An-ayug ka-as-ase, te kaman-ayu lufù hen ihay Fariseo hiya way i mèan, way maid markana wat achi melasin wat émméy ah Jesus ah faréyna yag yag ginatenan hen tatagu way achicha hinénggép way i tummùchu way am-ammu yag nehagémcha.” mangan. 38 Ngém nascha-aw hen anchi 45 Angkay hiyachi yag wacha hen Fariseo hen nangil-ana an Jesus way ihay siguchay cha mintudtuchu hen iggayna tongparén hen liglamenton orchin Moses, ekatna an Jesusén, hen orchincha mepanggép hen “Apo, hen cham mangaryan ahna wat mamfuruwan yag chaat mangan. 39 Wat cham angkay agé etape chàni way nampani ah Apo Jesus an hiya way manginsorto.” 46 Yag senongfatan Jesus Lucas 11:47 154 Lucas 12:5 way mangaliyén, “An-ayug ka-as-ase manganap hen tot-owa mepanggép an agé, chàyu way cha mintudtuchu hen Apudyus te uray chàyu, achiyu cha orchin, te chayu sabsab-atan hen orchin epaghép hen kenatot-owaan mepanggép way mamap-aligat hen tatagu hen an hiya ah hamhamàyu, yag chayuwat chayu mempapeletan ah somorotancha, agé epawa hen mangempaghépan hen ngém achiyu met paat cha tot-orongan tapena.” chicha way manorot. Kaman paat chayu 53 Angkay hiyachi way narpas hen epakarga hen ammag chinaghén way enalen Jesus yag ginumhad hen anchi karga hen tatagu, ngém an-ayug achi faréy hen anchi Fariseo, wat hen paat fumfumnéh.” anchichay siguchay cha mintudtuchu 47 “An-ayu tot-owa ammag ka-as-ase hen orchin ya hen anchichay Fariseo, te ilanyu ngén, chayu epa-amma anchag achi mahlin way manumsek an hen a-anam-ammay way kelufuan hiya. Wat maid achicha sarudsuchun hen tongar hen anchichay profeta ad 54 ah manlokopancha koma ta wacha namenghan way pinchit hen anap-oyu. paat chi aket ah meh-awan hen alena ta 48 Yag yaha agé hen kail-ana way chayu wachay mempafasorancha an hiya. afunan hen enammaan hen anchichay Hen mepafùnagan chillu anap-oyu ad namenghan, te chicha hen netataro way hamhamà hen namchit hen anchichay profeta ya chàyu agé hen cha mangempa-amma Mat. 10:26-27 hen kelufuancha. 49 Wat yachi hen Angkay hiyachi way anchag tommot-owaan hen imfagan Apudyus 12 cha makabkabfuraw hen ah kenaraengna way ekatnéén, ‘Hénagê anchichay kalifulifu way tatagu way hen anchichay profeta an chicha ya chachan in-inippet, tenagépfar Jesus umat agé hen anchichay i mangimfaga hen anchichay pasorotna paat way hen laychê.’ Ngém awniyat pédténcha mangaliyén, “Ar-arwachanyu hen anchi hen tapena ya paligaténcha hen tapena. cha iyipon hen anchichay Fariseo ta 50 Wat hiyaha, chàyu way tatagu achiayu ma-alesan hen yachiy senang way cha matagu ad uwan, chàyu hen a-afurot. 2 Te tot-owa way amin way mangamong way mangenkaro hen achi maila ad uwan, mepadlaw chillu chusan hen napchitan hen egachay ah pegwana. Ya amin way netataro ad napchit way profeta nanepod hen uwan, mepafùnag chillu ah pegwana. na-ammaan hen antoy lota ingganad 3 Wat amin hen entataroyu way uray uwan, 51 way nanepod hen napchitan anyug inyut-utiyam hen ka-anggayyu, Abel way pés-éy napchit inggana hen mepagngar chillu hen sangwanan napchitan Zacarias way anongoh hen hen aminay tatagu ah pegwana way profeta way pinchitcha hen fattan hen magénén nèngaw way mepagngar.” Templo ya hen anchi cha mepatpatngan Hen ustoy émégyatan hen tatagu hen michaton an Apudyus. Oo, tot-owa hen antoy ifagà way chàyu way tatagu Mat. 10:28-31 ad uwan hen machusa mepanggép hen 4 Entoroy Jesus way mangaliyén, napchitan hen egachay profeta nanepod “Hen ifagà an chàyu way inib-à, ad namenghan.” achiayu cha émég-égyat hen anchichay 52 “An-ayug ka-as-ase, chàyu way mamchit hen achar way yachi yanggay cha mintudtuchu hen orchin, te chayu hen péppég hen kafaelancha. 5 Ta sellaan hen hamhamà hen tatagu way hen émégyatanyu koma, émégyat-ayu Lucas 12:6 155 Lucas 12:20 an Apudyus way no pédténa hen achar, wacha chillu hen kafaelana Hen anchi naong-ong way way omentap-ar ad imférno. Wat hiya nanapnek ah kafinaknangna paat hen iyégyatyu. 6–7 Ngém achiayu 13 Angkay hiyachi yag nan-ale hen iha machanagan no ah Apudyus tot-owa hen anchichay tatagu way nanga-among hen émmégyatanyu te ilanyu ngén an Jesus way mangaliyén, “Apo, ay hen hamhamàna. Uray hen tolen way mafalin ta ifagam hen anchi sonod-o kafafaan way kasole way mafalin melao ta igudwanà paat hen anchi tawidni.” hen lema ah an chuway sentemos, wat 14 Ngém sommongfat ah Jesus way achi chillu matarà hen uray ihà-an mangaliyén, “Heay tagu, maid met an Apudyus te innilana amin. Wat fiyang-o way manguwis an chàyu ya achiayu machanagan te am-améd hen mangimfanag ah fingfingayyu.” 15 Yachi hamhamàna an chàyu no hen tolen, te yag entoroy Jesus way mangintudtuchu chàyu, uray hen kabras hen fuùyuwén hen anchichay tatagu, ekatnéén, finifilang Apudyus.” “Masapor man-arwad-ayu ta achiayu ma-awis way man-am-ameam, te uray Hen anchi manàchég no hommawar hen kafaknang hen an Jesus ya hen anchi achi ihay tagu, achi angkay ummatchi ah Mat. 10:19-20, 32-33; omammayan hen ataguwana.” 12:31-32; Mar. 3:28-29; 8:38 16 Yachi yag anat mampani ah Jesus 8 Entoroy Jesus way mangaliyén, way mangaliyén, “Hen-argawan ano, “Yato agé hen ifagà an chàyu. Heno wacha hen ihay faknang way tagu way tagu way manàchég an haén way way ammag péhpéhéd chi mura hen Pangorowan hen Tatagu hen sangwanan lotana. 17 Yachi yag ekat hen anchi hen anchichay tatagu, tàchégê agé faknang ah hamhamànéén, ‘Nokay hiya hen sangwanan hen anchichay lawa hen én-énnê henaỳ te achi anghel Apudyus. 9 Yag heno agé hen ummat hen antochay a-arang-o ah mangenhoot an haén way Pangorowan mangempénpénà hen anchi chuar hen Tatagu hen sangwanan hen tatagu, way fintào. 18 Wat yato peet uwa hen ehoot-o agé hiya hen sangwanan hen ammaà. Fakasê hen anchichay arang-o anchichay anghel Apudyus.” yag pachinakkarê chicha ta yachi hen 10 “Heno way tagu way mangsot an mangempénpénà hen aminay fintào haén way Pangorowan hen Tatagu, ya hen kok-owà. 19 Wat anà ammag mafalin chillu mapakawan. Waman manlamram-ay te hommawar amin hen anchi mangsot hen Espiritun chi egad ah uray kamanay tawén, Apudyus, ammag achi poros mafalin wat achiyà kasen man-am-amma ta mapakawan.” anà ammag cha mangmangan ya cha 11 “Mag-ay ta ichérém chàyu hen umin-inum ya chan lagragsak.’ 20 Ngém anchichay chacha ma-am-amongan hen hiyachi, ammag ekat Apudyus hen yag empasango chàyu hen anchichay taguwanchi way mangaliyén, ‘An-a gubérnador ya nan-angato way chan ammag naong-ong way tagu, te hen toray, achiayu machanagan mepanggép hiyato paat way lafi hen matéyam hen esongfatyu ya hen ekamanyu way wat heno ngén hen mangen-awa amin man-ale, 12 te hen hiyachiy urasat hen annachay entarpénno nò way itudtuchun hen Espiritun Apudyus hen ekatnowén man-awam.’ ” ustoy iyaleyu.” Lucas 12:21 156 Lucas 12:37

21 Yachi yag inyanongoh Jesus way tatagu. Wat pakay achiyu manchinlan mangaliyén, “Yaha agé hen mekaman ah Apudyus nò.” hen anchi tagu way ammag cha 29 “Wat hiyaha, achiyu koma ammag manarpétarpén hen egad hen antoy lota cha ham-éham-én hen masaporyu yag maid hamhamàna an Apudyus.” ah iyataguyu, ya achiayu amin machanagan an cha nadchi, 30 te Hen ekaman Apudyus hen chichachi hen cha ham-éham-én anchichay mantalek an hiya hen tatagu hen antoy lota way maid Mat. 6:25-34 afurotcha an Apudyus. Ngém chàyu, 22 Angkay hiyachi yag imfagan inni-ilan chillu Amataaw ad uchu way Jesus hen anchichay pasorotna way masaporyu amin cha nadchi. 31 Wat hen mangaliyén, “Wat hiyachi, achiayu hamham-ényu koma, hen mepanggép machachannagan hen mepanggép hen mantorayana, te no yachi, egad hen iyataguyu hen antoy lota way hiya way manmanmà hen egachay anényu ya ilumfongyu. 23 Te ay ammoh masaporyu.” faén wadwadcha hen ataguwanyu no Hen ma-amongan hen hen anényu, ya hen acharyu no hen kafinaknang ad uchu ilumfongyu. 24 Ilanyu ngén hen gayang way achichan mura ya achichan fatà, Mat. 6:19-21 ya maid amin mangentarpénancha 32 Entoroy Jesus way mangintudtuchu ah masaporcha, te ah Apudyus hen hen anchichay pasorotna, ekatnéén, cha mamangan an chicha. Yag ay “Achiayu cha émégyat uray no ammoh achi kaskasen hen hamhamà an-ayu aket, te laylayad ah Apudyus Apudyus an chàyu no hen kasole. 25 Ya way mangentape an chàyu hen maid chillu etorong hen chanag te mantorayana. 33 Wat elaoyu hen uray machachannagan-ayu, ay ammoh wachan chàyu ta idchatyu hen laona pa-anchuwén lawa hen anchi chanagyu hen anchichay maid mafalinna te hen ataguwanyu ah uray ihay uras. yachi hen mangentarpénanyu hen 26 Wat no achiayu maka-amma hen kafinaknangyu ad uchu, ya ahchi, achi kaman an cha nadchi way akettoy, makàka-anan hen kafinaknangyu te ammag maid sérfina hen machanaganyu maid makapréh ya maid makachachael. ah uray heno. 27 Ilanyu ngén hen anchi 34 Te ah katot-owana, heno way charoh way ammag cha lomtà, wat papattigényu, kapeletan way yachi agé achicha met chan amma ya chan afar, hen haham-ényu.” ngém hen ifagà an chàyu, anam-ammay hen sabsafongcha chillu no hen anchi Hen mepaniyan hen mansasagganaan ka-a-ammayan way cha inlumfong hen hen tatagu way mannéd an Jesus anchi kafafaknangan way Are Solomon. 35–36 Entoroy Jesus way mangaliyén, 28 Yag hen anchi charoh, ammag “Masapor an-ayug mansasaggana hen-emad yanggay hen kawad-ancha, te ah uray heno way mepasamak way tàén wacha ad uwan, ah wakas ammag hen miyaligana, kaman-ayu hen narango yag nahèlan. Wat no yachi anchichay alepan way mamannéd hen way cha epa-ammay Apudyus hen an apocha way i nèkasar way é-éttég hen lawag charoh, ay ammoh achi kaskasen lumfongcha ya uray hen helawcha, ta hen hamhamàna ah ilumfongyu way no homàyat hen apocha yag nankogkog, finùtanchaat hen hawang. 37 Wat Lucas 12:38 157 Lucas 12:51 amchan hen laylayad hen anchichay hen aminay kok-owana. 45 Ngém non alepan no ichahan hen apocha chicha an umat yag ammag ekat hen anchi way nansasaggana way iggaycha alepan ah hamhamànéén, maid ménat masséy. Yag tot-owa hen antoy ifagà awanwani ah homàyatan hen anchi an chàyu way no homàyat hen anchi ap-apo, yag annaat agég ilugi way apocha, ka-anéna hen anchi ammayay mamàpàgang hen anchichay ifana way lumfongna yag empatùchuna hen alepan, yag an yanggay ammag cha anchichay alepanna yag penanganna mangmangan ya cha umin-inum ya chan chicha. 38 Wat anchag laylayad tot-owa futfutang. 46 Yachi way hen-argawan, no nansasagganacha paat hen umaliyan ammagat agég hommàyat hen anchi anchi apocha way uray gawan chi apona way iggay napòpo-otan hen anchi lafi hen umaliyana ono hen tég-angay alepan hen uras way hommàyatana. ma-apeh.” Wat kapeletan way annag chuséén hiya 39 Kasen nampani ah Jesus agé way ah pararo way chusa way annag etape mangaliyén, “Hamham-ényu ngénto agé hiya hen manusaana hen anchichay te no innilan hen anchi nangimfaréy achi matalek.” hen anchi ustoy uras hen aliyan 47 “Hen anchi tagu way inni-ilana hen anchi i mangakaw ah faréyna, hen laychén hen anchi apona yag kapeletan way annag hihimnén ta achina chillu ammaan way achi amin achi makaghép hen anchi mangakaw. mansagana, ammag amchan hen 40 Wat kaman agé an chàyu, masapor kahapratana. 48 Waman hen anchi mansasaggana-ayu te haén way tagu way maid innilana hen laychén Pangorowan hen Tatagu, ekatyuwén hen anchi apona, yag nan-amma cha-acha-an hen mamfangchà yag agé ah laweng, mangmanghan hen inumchaha-at agé.” kahapratana. Te tot-owa way heno way tagu way wacha hen nipiyar an hiya, Hen nekaman hen anchi kapeletan way wachan songfatana. Ya natalek ya hen anchi achi hen anchi tagu way chuar hen nipiyar Mat. 24:45-51 an hiya, chùchùar agé hen songfatana.” 41 Yachi yag ekat Pedro an Jesusén, Hen achi man-ahekenna-awatan hen “Apo, hen anchi penanim, ay chàni tatagu gapon Jesus yanggay way pasorotno hen mangaryam an nadchi ono amin hen tatagu.” 42 Yag Mat. 10:34-36 senongfatan Apo Jesus hiya ah pani 49 Angkay hiyachi yag kasen way mangaliyén, “Hen anchi natalek ya nampani ah Jesus way mangaliyén, naham-an way alepan, hiya hen anchi “Hen ummaliyà hen antoy lota, ta piniyar hen apona way mangemponò iyà iyapoy hen egad. Yag non an hen anchichay ifana way alepan ya mafalin, loohat koma gummigilab mamangan an chicha hen tempon hen ta marpas. 50 Ya umchah agé hen manganancha. 43 Wat ammag laylayad pararo way kapàgangà, wat an-og hen hiyachiy alepan no enaphoran hen ahoopan hen karpasana te amchan anchi apona hiya way cha mangamma hen antoy hamhamào way manmanmà amin hen nipiyar an hiya. 44 Yag hen hiyachi. 51 Awni yag ekatyuwén tot-owa hen antoy ifagà an chàyu gapo hen ummaliyà hen antoy lota way ah kenataleknaat ammag piyarén wat mamaid hen probleman hen hen anchi ap-apo hiya ah mangi-ila tatagu ya matornoscha. Ngém faénat Lucas 12:52 158 Lucas 13:7 angkay, te gapon ummaliyà wat anchag mansesena hen tatagu way achicha Hen anchi aggaégyat way mankenna-awatan. 52 Wat manepod halenonot hen fasor ad uwan, mankekennontaracha way Hen hiyachiy tempo agé, tàén hen himfafaryan, no lemacha, 13 wachacha hen anchichay tatagu kontaréén hen toro hen anchi chuwa, way cha manaphapet an Jesus hen ya kenontaran agé hen anchi chuwa nangempapchitan gubérnador Pilato hen anchi toro. 53 Ya achicha agé hen tapenay iGalilea hen chacha mantetempoyug hen hen-anamma, manginchatonan hen animar an ya umat agé hen hen-ininna ya hen Apudyus. 2 Yag senongfatan Jesus man-atoganga, te man-aheginnuracha chicha way mangaliyén, “Pakay. Ay amin.” ammoh ekatyuwén gapo ta yachi hen inyatéycha yag kaskasen hen fasorcha Hen anchi achi mangenlasinan no hen amin anchichay tapenay hen tatagu an Jesus iGalilea. 3 Faén tot-owa. Ngém hen ifagà Mat. 16:2-3 an chàyu, no achiyu manchùgan hen 54 Angkay hiyachi yag nampani ah anchi laweng way a-ammayu, kaman Jesus hen anchichay chuaray tatagu agéhchi hen karaweng hen iyatéyyu. way mangaliyén, “No ilanyu way cha 4 Ya pachongna agé hen natéyan hen chumaghén hen funat, innilayu met anchichay hemporo ya waru hen way naway hen uchan, yag ummuchan neorofan hen anchi akayyangay faréy tot-owa. 55 Ya no lènéényu way ad lagud ad Siloe, ay ammoh ekatyuwén yachi hen marpowan hen yawyaw, ekatyuwén hen manot-owaan way chicha hen ongag ah wakas, yag ammag ommongag kapararowan hen fasorna no hen tot-owa. 56 Wat chàyu way senang aminay tapen anchichay ininggaw ad a-afurot, pakay no ilanyu hen lota yad Jerusalem. 5 Faén agé, ngém tot-owa uchu wat maelasinyu hen ma-ammaan hen antoy ifagà an chàyu way no achiyu ah wakas, yag pakay achiayuwat agé manchùgan hen fasoryu, kaman agéhchi makelasin hen sinyar mepanggép an hen karaweng hen iyatéyyu.” haén.” Hen anoh Apudyus hen Aligluwén hen achi anchichay achi omafurot man-ahekenna-awatan 6 Angkay hiyachi yag kasen nampani Mat. 5:25-26 ah Jesus way mangaliyén, “Wacha ano 57 Entoroy Jesus way mangaliyén, hen ihay tagu way lenomtà hen anchi “Pakay achiayu makahkahmà hen away way fig hen anchi lotana. Yachi ammay way ma-ammaan. 58 No yag cha émé-éméy way i mangoh-oh gag-ara yag wachay mangempafasor an no wacha laway fungana, yag ammag chàyu, pachasényu ah kafaelanyu way maimaid. 7 Wat gapo ta ammag achi mangaliglu ta mifanag ta achiayu koma mamunga, imfagana hen anchi chan mepasango hen uwis, te no looh chàyu amma hen lotana way mangaliyén, epasango hen uwis, awni yag idchatna ‘Ilangngén, ma-atlo ad uwan ah tawén chàyu hen polis yag imfarud chàyu. ah chà i mangoh-o-oh-ohan way i 59 Yag hen ifagà an chàyu, achiayu mangila hen fungan annay awayanna angkay meparufus an nadchi ingganah yag ammag maid, wat longhontaat, te fayachanyu hen aminay kasosyu.” pakay annag papoletégtégén yanggay Lucas 13:8 159 Lucas 13:24 hen lota.’ 8 Ngém sommongfat hen hen namaligatan Chumunyu an hiya. Ay anchi chan amma way mangaliyén, ammoh laweng no maka-an hen saketna ‘Apo, antag anohan way mamannéd hen antoy ngilin.” 17 Yag hen yachi, ah ihay tawén lawa ta iyà kaufan hen gapo hen anchi songfat Jesus, anchag pongarna yag enafunuwà 9 ta éhéd yag nafiinan hen anchichay kommontara. mamunga ah tawén. Yag no mamunga, Waman hen anchichay lonay way ammay. Ngém mag-ay ta ammag achi tatagu, anchag laylayad gapon amin chillu, yachi hen manlonghanta.’ ” anchichay kahahaang way enammaana.

Hen nangempagachangan Jesus hen Hen mepaniyan hen anchi nayùoh, tàén ngilin mantorayan Apudyus 10 Angkay hen-argawan way Mat. 13:31-33; Mar. 4:30-32 Safachu way ngilin chillu, chan 18 Angkay hiyachi yag ekat tudtuchu ah Jesus hen anchi chacha Jesusén, “Nokay hen mepachongan ma-am-amongan way Judio. 11 Yag hen mantorayan Apudyus ah niyaphor way wacha agéhchi hen mangempaniyà. 19 Hen miyaligana, ihay in-ina way nayùoh way térén wat kaman hen chumakaran hen anchi hen acharna te ammag penekot hen ka-ak-akkettoyan way fukar way i ongtan yag émméy ah hemporo ya waru inmuran hen ihay tagu hen garchinna. way tawén way achin gachang way Yag yachi way lenomtà yag ammag tomàchég. 12 Angkay innilan Jesus hiya, ommaway way i hommòfotan hen yag annaat fagaan way mangaliyén, kasole hen anchichay pangana.” “Ina, ta maka-an hen annay saketno,” 20 Yachi yag kasen agé nampani 13 yag annaat tad-én hiya. Yag hen ah Jesus way mangaliyén, “Nokay hiyachi, ammag nanggachangat agé hen manginyaligà hen mantorayan hen anchi acharna, wat chinayawna ah Apudyus. 21 Yato, te kaman hen anchi Apudyus. 14 Ngém hen hiyachi, ammag tenòtò way mangempabnar hen tenapay ommaningarngar hen anchi ponò way inyipon hen fufae hen ihay awit hen anchi chacha ma-am-amongan, way arina wat annag enpabnar amin.” te ngilin paat hen nanga-anan Jesus Hen anchi nalepet way hawang hen anchi saket, wat annaat ekat hen anchichay na-a-among way tataguwén, Mat. 7:13-14, 21-23 “Apayto, achi koma mafalinto, te 22 Angkay hiyachi way cha éméy énémay ag-agaw met yanggay hen ah Jesus ad Jerusalem, enengwana makachuminggu hen meparafus ah hen kafabréfabréy hen charan way man-ammaantaaw. Wat yachi koma manudtuchu hen tatagu. 23 Yachi yag hen umaliyanyu way mangempaka-an henanhanan hen ihay tagu an hiya way hen saketyu ta faén paat hen ngilin mangaliyén, “Apo, ay ancha yanggay way Safachu.” 15 Yag senongfatan Jesus aket hen tatagu way mahara-an.” hiya way mangaliyén, “Chàyu way Yag anat somongfat ah Jesus ah pani ammag pàpàila yanggay hen afurotna, way mangaliyén, 24 “Kakaratényu pakay tàén ngilinén chayu hamham-én way hénggép hen anchi nalepet way hen animaryu way chayu met ùfachan hawang ah hénggépanyu ad uchu, way i mempainum. 16 Yag ammoh te tot-owa hen ifagà an chàyu way maid hamhamàyu hen antoy ganà paat chuarcha angkay hen tatagu way safali Abraham way hemporo ya waruy tawén hen ekamancha way mamachas way Lucas 13:25 160 Lucas 14:3 hénggép ngém achicha makaghép. 25 Te way i mangempapchit an hea.” hen anchi nangimfaréy, no loohna i 32 Yachi yag nampani ah Jesus way umfan hen anchi hawang wat mataynan sommongfat, ekatnéén, “Inyu ifaga hen way mataynan hen anchichay wacha ah hay masilifanna way ad uwan ya ah chara. Wat uray anchag tomatàchég way wakasat chà chillu eparyaparyaw hen chan kogkokogkog ya chan apoapo way nihuhurug way ongtan ya chà amin fùtamto te chàni, somongfat hen anchi ka-aka-anén hen saket hen tatagu, nangimfaréy way mangaliyén, ‘Tawwan wat ah hin-uchum, ehènad-o hen chà te maid angkay innilà an chàyu no ammaan. 33 Wat hiyaha, masapor chuud hen narpowanyu.’ 26 Yag uray etoroy-o hen ayà ad uwan ya ah wakas iyà-aròcha way mangaliyén, ‘Chàni ingganah hin-uchum, te ammoh wachay angkay hen cham nèanèanan, yag ah safali ah matéyan hen profeta no faén fabréyni hen cham i nantudtuchuwan.’ chillu ad Jerusalem.” 27 Ngém kasenna chillu ifaga way 34 Yachi yag hemhemmà Jesus hen mangaliyén, ‘Maid angkay innilà ah a-amman hen anchichay iJerusalem katataguyu ya ah narpowanyu wat yag annaat ekatén, “Anii lawa, chàyu lomayaw-ayuwat, chàyu way ammag way iJerusalem, ammag sigab hen laweng hen a-ammana.’ 28 Yag hen hamhamào gapon chàyu, te ammag mangil-ancha hen anap-otaaw way chàyu hen namchit hen anchichay cha Abraham an Isaac yah Jacob ya profeta, ya chàyu agé hen namuntò anat amin hen anchichay profeta way hen anchichay hennag Apudyus way netatappecha amin hen mantorayan manudtuchu an chàyu. Hen laychê Apudyus, anchag mankela ya magénén koma, an-og hahallimunan yanggay nanngangalitféncha hen fub-acha te chàyu way kaman hen anchi cha chicha hen anchi metatap-ar way ekaman hen manò way manahàufu hen achi mafalin mètape. 29 Waman hen anàna, ngém anyu ammag a-adchiyén. tatagu way nètape hen mantorayan 35 Wat ad uwan, an-ayug egad te Apudyus, maid achicha narpowan te taynan chàyu an Apudyus. Wat hen marpocha ah karotarota way uray hen ifagà an chàyu, manepod ad uwan, anchichay faén Judiowén mètapecha maid kasen mangil-il-anyu an haén way mèlagsak. 30 Wat ilanyu ngén,” way ingganah pegwana way yachi hen ekat Jesus, “te hen anchichay nafafa ad mangaryanyuwén, ‘Chayawéntaaw hen uwan, chicha hen anchi nangato no ah anchi ummale way hennag Apudyus.’ ” pegwana. Waman hen anchichay kaman nangato ad uwan, chicha hen nafafa ah Hen kasen nanga-anan Jesus hen pegwana.” saket hen tempon ngilin Angkay hen-argawan way Hen layad Jesus hen Safachu way ngilin chillu, anchichay iJerusalem 14 na-ayagan ah Jesus ah faréy hen ihay Mat. 23:37-39 nangato way Fariseo way i mèan an 31 Hen hiyachiy tempo, émméycha chicha. Ya hen anchichay tataguhchi, hen tapen anchichay Fariseo yag incha chacha i sepsepotan hiya no henon imfaga an Jesus way mangaliyén, ammaana 2 te wacha agéhchi hen ihay “Un-unnina ménat Apo no an-ag larae way natayyungaw. 3 Yachi yag manakpos way lomayaw ahto te inimoh Jesus hen anchichay Fariseo ammag gagar-én angkay Are Herod ya hen anchichay cha mintudtuchu Lucas 14:4 161 Lucas 14:19 hen orchin way mangaliyén, “Chàyu mangempafafa hen acharna, hiya hen kay, ay marabseng hen orchintaaw machayaw.” no ka-anén hen saket hen uray ngilin 12 Angkay hiyachi yag ekat Jesus way Safachu.” 4 Yag anchag achin ale. agé hen anchi nangayag an hiya way Wat inégnanan Jesus hen anchi chan mangaliyén, “No mamparteta way saket yag kena-anna hen saketna yag manlagsak, achi ammag cha ayagan annaat ifaga way omanamot. 5 Yachi yanggay hen anchichay inib-a ya yag annaat agé ekat hen anchichay sosnod ya hen anchichay fafaknang chan sepsepotén, “Hamham-ényu ngén, way atògong, te chicha, érégcha way te no mag-ah hen anàyu ono uray lawa somofalet wat kaman an mafayachan fakayu hen fito way netongpo hen hen anchi enkaman an chicha. 13 Ta ngilin, ay ammoh achiyu chillu i aran.” hen ekaman no manlagsakta, ayagan 6 Wat anchag netopò hen anchichay hen anchichay maid mafalinna ya tatagu way achicha makasongfat. hen anchichay nan-appelay an cha nan-abfurag, 14 te no yachi, wat antag Hen ekaman way mabindisyunan te achicha makasofalet, mempafafa ah achar wat ah Apudyus hen mangchat ah 7 Angkay hiyachi, enlasin Jesus way sofaletna hen anchi man-uchiyan hen hen tapen anchichay inimfitar hen ammayay tagu ah pegwana.” anchi Fariseo, chacha paat piliyén Hen anchichay na-ayagan way hen anchi am-ammay way tùchu ah metape koma an Apudyus tumùchuwancha. Wat tinugun Jesus chicha amin way mangaliyén, 8 “No Mat. 22:1-10 ma-ayaganta way mèlagsak, achita 15 Angkay hiyachi way chengngar koma ammag i tumùchu hen anchi hen ihay cha mèan an Jesus hen anchi kapatigan way tutùchuwan, te magat intugunna, annaat ekatén, “Amchan wachay na-ayagan ah nangatngato no tot-owa hen layad hen anchichay chita, 9 yag antag mafiinan way térén no mèlagsak hen mantorayan Apudyus ad umale hen anchi nangayag an chita yag uchu.” 16 Yag anat songfatan Jesus hiya ekatnéén, ‘Pasinsiya, a ta iyuyam hen ah pani way mangaliyén, “Hen-argawan antoy tummutùchuwam ta tumùchuwan ano, wacha hen ihay tagu way ekatnéén hen anchi nangato way tagu.’ Wat ammaana hen ammag chakaray lagsak, ammag kaskasen hen kafiinan way wat inimfitarna agé hen chuaray man-aton way i tumùchu hen anchi tatagu way umale koma way mèlagsak. pengetna. 10 Wat hen ekaman koma, 17 Angkay narpas way nesagana amin no ayagan chita way mèlagsak, anta hen egad, hennagna hen anchi alepanna lawa an i pomepenget way tumùchu way i mangimfaga hen anchichay ta egad hen anchi nan-ayag way ini-imfitarna ta umalecha te nesagana mangaliyén, ‘Umaleahto te antoyan hen egad. 18 Ngém hen anchichay hen am-ammayay tùchuwam.’ No nai-imfitar, an ihéén nanlason ah hiyachi hen mekaman, machayawta achina ayan. Hen iha, ekatnéén, ‘Wacha hen sangwanan hen amin anchichay hen an-owat lenàwan way lota yag tapen hen naimfitar. 11 Te heno way masapor iyà paat ilan hen karotana, mangempachayaw hen acharna, ammag wat panga-asem paat ta pasinsiyéénà.’ mepafafa chillu. Waman hen anchi 19 Yag hen iha agé, ekatnéén, ‘Haén, an-owat lenàwan hen hemporo way Lucas 14:20 162 Lucas 14:34 faka, wat éy-ochi way i mangila hen way mampasorot-o. 27 Ya heno way kafakacha, wat panga-asem paat ta tagu agé way achina maetorochan hen pasinsiyéénà.’ 20 Yag hen iha agé, aminay ligat hen somorotana an haén ekatnéén, ‘Ana-at ommahawa wat yachi tàén yachi hen iyatéyna, wat achi agé hen maid umale an haén.’ ” mafalin way mampasorot-o. 28 Yato 21 “Angkay hiyachi yag namfangad hen kapaniyana,” way ekat Jesus. hen anchi alepan yag henaphapetna “Non an umat yag wachay manlayad amin chachi hen anchi apona. Yag way mangempa-amma ah chakaray ammag ommaningarngar hen anchi faréy, ay ammoh achina ham-éham-én ap-apo, yag annaat ifaga hen anchi unna hen gastosna ta ilana no érégna alepanna way mangaliyén, ‘Ag-aggagém hen pelakna ah mangenhènad hen ta éméy-aat hen kacharacharan ya hen hiyachiy faréy. 29 Te non an umat yag korsa hen antoy fabréy yag uray heno inlugina way manà-ad yag na-aminat way ichaham, ayagam amin chicha ta hen pelakna way achi makarpas, umalecha way i mèlagsak way uray wat ammag am-amrangén amin hen hen anchichay maid mafalinna ya anchichay nangi-ila an hiya te korang nan-abfurag ya nan-appelay.’ ” hen mafalinna. 30 Yag penelohcha 22 “Angkay narpaschi, yag kasen way mangaliyén, ‘Hen yatoy taguwat namfangad hen anchi alepan way inlugina way mangamma ngém iggay mangaliyén, ‘Apo, na-ammaan tot-owa peet makahènad.’ 31 Ya hen ihay panina hen imfagam, ngém wacha chillu hen agé,” way ekat Jesus, “no wacha maggawan non an wachay umale.’ hen ihay Are way hemporoy lifu hen 23 Yag anat agé ekat hen anchi sorchachuna, achina ammag iligwat ap-apowén, ‘Wat kasen-a éméy way way i mìgufat hen anchi ahen-arena way uray hen anchi anachawwéy way chuwamporo way lifu hen sorchachuna, lugar ingganah penget chi lota, yag im no achina ham-éham-én unna no érégna à-aro-on paat hen tatagu ta umalecha way maka-afà hen anchi kafusorna ono paat way i mèlagsak ta mapno koma hen achi. 32 Ngém no elasinna way achicha antoy faréy-o. 24 Te hen ifagà an chàyu, kafaelan way mangafà, homnag ah iha maid angkay paat iha hen anchichay way i mangentar-éd hen anchichay pés-éy naimfitar ah manemhem hen kafusorcha hen kawad-ancha ah antoy nesagana.’ ” achawwéy ta ifagana no heno hen laychéncha ah mantetempoyugancha. Hen kaligatan hen 33 Wat pachongna agé,” way ekat Jesus, somorotan an Jesus “way hen anchi mangaliyén somorot an Mat. 10:37-38 haén, masapor manhamahamà unna, te 25 Angkay hen-argawan way anchag achi mafalin somorot hen anchi tagu an chuar hen anchichay tatagu way cha haén no achina iyanggayan hen amin metnod an Jesus, ammag nanhagong ah way wacha an hiya.” Jesus an chicha yag ekatnéén, 26 “Heno Hen mepaniyan hen anchi way tagu way manlayad way mamfalin somorot an Jesus ah kaman ahin ah pasorot-o, masapor chakchakkar hen layadna an haén no hen layadna Mat. 5:13; Mar. 9:50 hen chinàcha-arna ya ah ahawana ya 34 Kasen nampani ah Jesus ah hen a-anàna ya hen sosnodna ya uray miyaligan hen anchichay cha somorot hen acharna, te no faén, achi mafalin an hiya ah kaman ahin, ekatnéén, Lucas 14:35 163 Lucas 15:16

“Ammay met hen ahin te wacha hen kausarana. Ngém non an maka-an hen Hen anchi natarà way faletò kenapaketna, ammag maid én-énnén 8 Entoroy Jesus way mampani, way kasen mangempapaket. 35 Wat ekatnéén, “Yag non an umat yag ammag maid sérfina te uray iyafunu wat wacha agéy ihay in-ina way hemporo achi mausar, wat an yanggay metap-ar. hen faletòna, yag non an gag-ara Chengngaryu hen antoy chà ifaga te yag tenêchégna hen iha, ay ammoh naingaan-ayu, wat ma-awatanyu koma achina entég hen helaw yag annaat hen laychénay aryén.” hagahagachan hen faréyna ah manganapana ingganah ichahana. Hen anchi natarà way karnero 9 Yag no inchahana agé, ayagana Mat. 18:12-14 hen anchichay ifana ya atògongna Angkay hen-argawan way way mangaliyén, ‘Antaaw ammag 15 incha mì-igngar an Jesus hen lomaylayad te antoy inchahà hen anchichay cha mangam-among hen anchi faletò-o way natarà.’ 10 Wat furor ya hen anchichay tapenay kaman agéhchi,” way ekat Jesus, “hen napepeloh way tatagu, 2 wat anchag lomaylaychan hen anchichay anghel chan ngangayutongot hen anchichay Apudyus hen mamfafawiyan hen uray Fariseo ya umat agé hen anchichay ihà-anay menangfasor.” siguchay cha mintudtuchu hen orchin Moses, ekatchéén, “Pakay hay Hen anchi natarà way anà taguwanna way ammag cha mì-ib-ifun 11 Entoroy Jesus way mampani, hen anchichay menangfasor ya cha ekatnéén, “Hen-argawan ano, wacha amin mèan an chicha.” hen ihay am-ama way chuwa hen anàna 3 Yachi yag anat mampani ah Jesus way pahig larae. 12 Yag ekat hen anchi an chicha way mangaliyén, 4 “Chàyu uchichiyén, ‘Ama, idchatnowat koma ngay, non an umat yag wacha an chàyu ad uwan hen tawid-o.’ Wat hiyachi yag hen hinggasot chi karnerona yag natarà nan-agwéén amacha hen kok-owana hen iha, ay ammoh achina ngén taynan wat empàchangna hen anchichay hen anchi siyamporo ya siyam ah chuway anàna.” péchag ta ina anapén hen anchi ihay 13 “Angkay hiyachi way nanlooh natarà ingganah ichahana. 5 Yag no hen kamanay ag-agaw, enlaon ichahana ya gapoh laylayadna, annag hen anchi enawchi hen aminay fu-uchun way mangenhàyat. 6 Yag penakafingayna yag lommayaw way yachi way enhàyatna, annag amongon émméy ah achawwéy way lota, yag hen anchichay ifana ya atògongna annag lenamram amin hen laon hen way mangaliyén, ‘Lomaylayadtaaw kok-owana ah lenoroko. 14 Angkay te inchahà hen antoy natarà way hiyachi way na-amin hen amin way karnerò.’ ” 7 Yag anat ekat Jesusén, wacha an hiya, niyaphor way nabtel “Pachongna agé way kaskasen hen hen hiyachiy lota way achi mawitwitan layad hen anchichay ini-inggaw ad wat nakorangan way térén. 15 Yachi uchu hen mamfafawiyan hen ihà-anay yag ammag nepapelet way i mèlabfu menangfasor no hen layadcha hen hen ihay tagu hen hiyachiy lota, wat anchichay siyamporo ya siyam way piniyarcha hiya way i mampangpangan ammayay tatagu way achicha masapor hen fafuy ah péchag. 16 Yag gapoh way mamfafawi.” henaangna, uray hen anchi fungan Lucas 15:17 164 Lucas 16:1 hen away way cha anén hen fafuyén Yag yachi way cha homàyat way cha laychénay mangan non an mafalin, homag-én ah faréycha, chengngarnaat te ammag maid umidchat an hiya ah agé hen anchichay chan kankanta ma-an.” ya cha mamattong. 26 Yag annaat 17 “Angkay na-awni way inumchah ayagan hen ihay alepancha way hen hamhamàna, yag annaat ekatén, mangimoh an hiya no heno hen ‘Amin hen anchichay chan labfu an anchi chacha ammaan. 27 Yag ekat Amaat homahawar hen chacha anén, hen anchi alepanén, ‘Hommàyat hen yag antoyana-at ahto way ammag anchi enawchim wat empaparten tég-angay matéy ah henaangna. amayu hen anchi tabtafà-an way ubfu 18 Aẁ, ana-at chillu mamfangad an ah laylayadna hen hommàyatana Ama ayong.’ Wat hen ifagà an hiya, way étégna peet way natattagu ya ekat-owén, ‘Ama, nakafasorà an maid laweng ah nepasamak an hiya.’ Apudyus ya nakafasorà agé an hea, 28 Yachi yag ammag penomtok hen 19 wat uray no achì karébféngan way anchi pangorowana yag nanggat wat mifilang ah anàno, anà lawag aran ah ammag achi hénggép ah faréy. Wat mèlabrabfu an hea.’ 20 Yachi hen ekatna ginumhad ah amana way i nangà-arò ah hamhamàna yag annaat iligwat way an hiya. 29 Ngém annag senongfatan éméy an amana.” ah amana way mangaliyén, ‘Ilam “Angkay hiyachi way ngén, ah kamanay tawén, anà yanggay niya-adchawwéy way cha-an chillu ammag kaman alepan an hea way umchah ah fabréy, enlarasinat agé chan amma-amma way maid amin amana way anàna peet hen anchi naway lenabrabseng-o ah imfagam, yag maid yag ammag naség-angan way nangila an paat agé ekatnowén epartiyam haén hiya. Wat anat managtag way i nanib-at ah uray lawa an anà chi gancheng ah yag finàwarna ah layadna. 21 Yachi elagsak-o hen inib-à. 30 Ngém angkay yag anat man-ale hen anchi anàna hommàyat hen annay naroko way way mangaliyén, ‘Ama, nakafasorà anàno way annag lenamram amin hen an Apudyus ya hea, wat achì tot-owa kok-owam ah pota yag hiyaat agé hen karébféngan way mifilang ah anàno.’ empartiyam hen anchi tabtafà-an way 22 Ngém chaat agé ekat amana hen ubfu.’ 31 ‘Anào,’ way ekat amana, ‘hea, anchichay alepannéén, ‘Aggagényu way an-ag wawà-acha an haén wat amin manginyale hen anchi ka-am-ammayan way wachan haén, awam amin. 32 Ngém way lumfong ah ilumfong hen antoy ad uwan, masapor manlagsaktaaw ya anào. Yag iyaleyu agé hen anchi sapatos lomaylayadtaaw te gappiyana ah natagu ta mansapatosna ya hen sengseng ta peet hen annay enawchim way ekat-o mansengseng. 23 Yag anyuwat i aran nog natéy, ya ammay te namfangad te agé hen anchi tabtafà-an way ubfu yag ekat-owat agé nog tarànachi.’ ” penarteyu ah manlagragsakantaaw. 24 Te hen antoy anào, ekat-owat no Hen enkaman hen anchi nasilib ah natéy yag natattagu peet, yag ekat-owat pagsaya-atan hen ataguwana no tarànachi yag antoyan peet way Angkay hiyachi yag kasen nachahan. Yachi yag inlugicha way 16 nampani ah Jesus hen anchichay manlagragsak.’ ” pasorotna, ekatnéén, “Hen-argawan 25 “Angkay hiyachi, niyaphor way i ano, wachan ihay faknang way tagu way hommepot hen anchi pangorowana. nangimpiyar amin hen egad hen ihay Lucas 16:2 165 Lucas 16:15 cha mèlabfu an hiya. Ngém chengngar ekamancha hen antoy ataguwan ad hen anchi faknang way ammag cha uwan no hen anchichay cha omafurot.” lamramramén peet hen anchi piniyarna hen kafinaknangna. 2 Wat empa-ayagna Hen tugun Jesus hiya yag annaat ekatén, ‘Nokay ngata 9 Entoroy Jesus way manugun an hen annay chà changrén way ekatchéén chicha, ekatnéén, “Hen itugun-o an cham ammaan. Wat ayé ta elestam chàyu, usarényu hen kafinaknangyu amin hen enammaam mepanggép hen antoy lota ah mangin-ifaanyu ah hen napiyaram te eparyaw-o angkay tapena ta no marpas hen kausarana wat hea.’ 3 Wat ammag chan hamahamà epaghép chàyu ad uchu.” hen taguwanchi ah ekamanna. Yag 10 “Heno way natalek way mangchén annaat ekatén, ‘Nokay lawa hen hen anchi akettoy way nipiyar an hiya, én-énnê way matagu hen antoy chaà wat matalek agé way mangchén ah eparyaw hen antoy apò, te nakapsotà chakar. Ya pachongna agé hen anchi met way homepot ya afifiin met amin chan kétém ah uray aket, kapeletan hen mampalemmos. 4 Yato uwa hen way mankétém agé ah chakar. 11 Wat ammaà ta uray no eparyawà hen no achiayu matalek way mangchén hen chà mèlabfuwan, mafalin chillu way pelak hen antoy lota, wat kaskasen agé epaghépà ah tapen chi faréy.’ 5 Yachi way achiayu matalek way mangchén yag annaat ayagan amin hen anchichay hen tot-oway kafinaknang ad uchu. nakautang an apona, yag annaat ekat 12 Te no an-ayug achi matalek way hen anchi ihéén, ‘Kamana hen utangno mangchén hen kok-owan hen tapena, hen anchi apò.’ 6 Yag imfagana way ay ammoh wachay midchat an chàyu hinggasot way lata way lana. Wat anat ah mankok-owayu ah pegwana.” ekat hen anchi neparyawén, ‘Yato hen 13 Yachi yag kasen nampani ah Jesus lestaan hen utangno wat pelmaam way mangaliyén, “Hen alepan, achi ta antag késsayan ta an yanggay mafalin way chuwa hen omapowana, te lemanporo way lata hen utangno.’ kapeletan way laylaychéna hen iha yag 7 Yag imfagana agé hen anchi iha way agorgorana agé hen iha. Ya pelet way mangaliyén, ‘Kamana agé hen utangno tàchégana hen iha yag penelohna agé hen apò.’ Yag imfagana way henlifuy hen anchi iha. Wat pachongna agé no futong way fégah. Yachi yag ekat agé pelak hen napateg an hea, achi angkay hen anchi neparyawén, ‘Antoyan hen agé mafalin way patigém hen laychén papel hen utangno wat pelmaamat ta Apudyus.” kàka-ananta ta an yanggay warunggasot 14 Hen nangngaran hen anchichay hen fayacham.’ ” Fariseo hen anchi intudtuchun 8 “Angkay hiyachi way na-awni Jesus, anchag enam-amrang hiya, te yag enlasin hen anchi ap-apo hen laylaychéncha paat hen pelak. 15 Wat kenasilib hen anchi neparyaw wat anat ekat Jesus an chichéén, “Chàyu, chinayawna hen kenaraengna way cha anyu yanggay an cha epàpàila hen manginyanap ah pagsaya-atana ah kaenammayyu ah sangwanan hen tapen chi ag-agaw.” Yachi yag anat ekat tatagu, ngém inni-ilan chillu Apudyus Jesusén, “Tot-owa way hen anchichay hen tot-owa way wachah hamhamàyu. achi omafurot an Apudyus, kaskasen Te hen anchi chayu patpatigén paat hen kenaraengcha mepanggép hen way tatagu, wat ammag aggarémhachi an Apudyus.” Lucas 16:16 166 Lucas 16:30

16 Entoroy Jesus way mangaliyén, faknang yag inlufùcha, 23 wat émméy “Hen orchin Moses ya hen ensorat ad Hades way iggaw hen natéy way hen anchichay profeta, wat cha ammag cha mapap-aligatan way térén.” natongpar ingganah ummaliyan Juan “Angkay hiyachi way nantangad hen way namfunfunyag. Yag yachi way anchi faknang, enlasinna ah Abraham ummale ah Juan, cha mepagngar hen hen achawwéy ya ah Lazaro way anchi ammayay chamag mepanggép nichachapatat agé an hiya. 24 Yag anat hen mantorayan Apudyus ya chuarcha man-ongaw way mangaliyén, ‘Apo hen mangempapelet way metape. Abraham, ség-anganà paat ta epalem 17 Ngém achiyu ammag cha ekatén koma ah Lazarowanna ta uray lawa miyat-atob hen uray anchi ka-akettoyan annag esawsaw hen limanah chanum way orchin Apudyus, te narakrakaat agé yag empatedtedna hen antoy tapào hen antoy lota ya ad uchu ah maumah ah téménéngan lawa hen chilà te no hen anchi ka-akettoyan way orchin anà ammag napàgang way térén hen Apudyus.” antoy pétang hen apoy.’ 25 Ngém ekat 18 Yag ekat Jesus agéén, “Heno Abrahamén, ‘Anào, ay naliw-am hen way larae way manginhiyan hen natatagguwam hen lota way pahig ahawana yag enahawana hen safali, ammay hen wacha an hea. Waman hen chagchagasnachi hen anchi inyatobna. natatagguwan Lazaro, ammag pahig Ya heno agé way mangahawa hen anchi lawa ligat hen wacha an hiya. Ngém inhiyanna, wat chagchagasnachi agé.” ad uwan, layyalayyad ah Lazaro ahto. Waman hea, an-ag cha mapap-aligatan. Hen anchi faknang 26 Yag faén agé anggaychi te maid yah Lazaro way publi chillu én-énnénni way umalehna, te 19 Angkay hiyachi way cha etoroy annayan hen chakaray téfang way Jesus way mantudtuchu, ekatnéén, nanohorchà an chitaaw, wat uray “Hen-argawan ano, wachan ihay tagu wachan manlayad way gumchang ahna, way ammag faknang ya a-anammay achi chillu mafalin te maid ayéna. Ya way térén hen lumfongna ya ammag umat agé hen heno way wachahna, chan lamram-ay ah enag-agaw. 20 Yag achi agé makadchang ahto.’ 27 Yachi wacha agéhchi hen ihay kapos way yag anat ekat hen anchi faknangén, ammag maid paat mafalinna ya ammag ‘Wat no yaha, Apo, pangpanga-asem nagguligulid hen acharna way ah paat ta epééyno ah Lazaro ah faréy Lazaro hen ngachanna. Ah Lazaro, cha Ama 28 te wachacha hen lemay enag-agaw way ammag i-inggaw hen sosnod-o, ta ina koma warnengén anchi hawang hen faknang 21 way cha chicha ta falewancha hen a-ammacha lawa manhéhhééd no chichana yag ta achicha koma mepalehto hen antoy wachay mag-ah ah fugtan hen anchi iggaw hen amchanay ligat.’ 29 Ngém faknang ta wachay manhah-aliwana ah ekat Abrahamén, ‘Oo a, ngém wà-acha henaangna. Ya uray agé hen anchichay met hen anchi ensosorat Moses ya hen ahowén, chacha hemotan hen gulidna.” anchichay profeta ah kawarnengancha 22 “Angkay hen-argawan yag natéy koma no ancha an changrén.’ 30 ‘Oo hen anchi maid mafalinna yag enlayaw tot-owa Apo,’ way ekat hen anchi hen anchichay anghel hiya, wat incha faknang, ‘ngém awni yag achicha inchapat an Abraham way mèlagsak ad afurotonchi. Ngém non an paat wachay uchu. Yachi yag natéy agé hen anchi nan-uchi ah natéy ah i mangimfaga an Lucas 16:31 167 Lucas 17:17 chicha, awni yag manchùgancha hen hen wachay alepanna ah hommàyat anchi lawengay a-ammacha.’ 31 Ngém way i nan-arachu ono i nan-achug ah ekat agé Abrahamén, ‘No achicha karnero, ay ammoh ifagan hen anchi afuroton hen ensorat cha Moses ya hen nangen-alepan an hiya way umalea anchichay profeta, tàén no wachay ta in-a mangan. 8 Faénchi met hen man-uchi ah natéyat achi chillu ma-awis ifagana te hen ifagana, ekatnéén, ‘In-an hen hamhamàcha.’ ” urah yag senokatam hen lumfongno ta ammay hen man-alekattowam ta Mepanggép hen fasor panganénà unna yag an-aat mangan.’ Mat. 18:6-7, 21-22; Mar. 9:42 9 Yag achi agé manyaman hen anchi Angkay hiyachi yag ekat Jesus nangen-alepan hen nangammaana 17 hen anchichay pasorotna way hen aminay empa-ammana. 10 Wat mangaliyén, “Wacha tot-owa hen pachongna agén chàyu no enammaanyu mekaman ah ma-awisan hen tatagu ah amin hen imfagan Apudyus, achiyu manùgancha an Apudyus. Ngém ammag ekatén an-ayug machayaw ta anyug ka-as-ase way térén hen anchi tagu way ekatén, ‘An-ani lawa an alepan way anni ommawis ah fumasoran hen tapena, yanggay an enammaan hen fiyangni.’ ” 2 te wadwadcha hen machusaana ah pegwana no hen metàchan hen fato Hen nanga-anan Jesus hen konet ah fagangna yag netap-ar ah fayfay no hen hemporo way tatagu hen anchi mangammaana ah fumasoran 11 Angkay hiyachi way cha éméy hen anchi uray nakapsot hen afurotna. cha Jesus ad Jerusalem, chacha engwa 3 Wat ar-arwachanyu paat hen chayu hen namfattanan hen provinsiyan hen ammaan.” Samaria ya Galilea. 12 Yag hen chacha “No fumasor hen ihay tagu an homàyatan hen ihay fabréy, hinib-atcha chàyu, amhiwényu, yag no changréna, hen hemporo way tatagu way nakkonet pakawanényu. 4 Ya uray mangappitu amin. Omma-adchawwéy hen anchichay hen fumasorana an chàyu hen ihay hemporo way cha mangèngaw hen ag-agaw ya mangappitu agé hen laychéncha, 13 ekatchéén, “Apo umaliyana way mangimfafawi, masapor Jesus, ség-angam koma paat chàni.” pakapakawanényu chillu.” 14 Yachi way innilan Jesus chicha yag ekatnéén, “Inyu epàila hen acharyu hen Mepanggép hen afurot anchichay papachi ah manot-owaana 5 Angkay hiyachi yag ekat hen way naka-an tot-owa hen annachay anchichay aposel an Jesusén, “Apo, saketyu.” Yag hen chacha manaranan papegséém koma hen afurotni.” 6 Yag way éméy, ammag naka-anat agé anat ekat Apo Jesusén, “No wachay hen anchi saketcha. 15 Yag hen anchi afurotyu ah uray kaman hen kachakar iha, hen nangil-ana way naka-an hen hen fukar hen mostasa, mafalin way saketna, ammag nampangafangad ekatyu hen annay awayén, mahònot-a paat way cha manakar hen alena way yag nimura-a ah fayfay wat ma-ammaan manayaw an Apudyus. 16 Yag ammag tot-owa.” nampalentomang hen henagong Jesus way chan yamayaman an hiya. Yag hen Hen fiyang hen alepan hiyachi paat agé way tagu, wat faén 7 Entoroy Jesus way mangaliyén, Judio te eSamaria way pepellohon hen “Non an umat yag wacha an chàyu anchichay Judio. 17 Yachi yag anat ekat Lucas 17:18 168 Lucas 17:34

Jesusén, “Ay faéncha ngén hemporo hen kaman hen nekaman hen tempon anchichay naka-an hen saketna, wat Noe. 27 Te hen anchi tempon Noe, chuudcha kay hen anchi siyam nò. 18 Ay anchag cha mangmangan ya umin-inum anggay yanggay peet hen antoy faén ya chan ah-ahawa way maid kasen Judio hen namfangad way i manyaman hamham-éncha ingganah hinénggép an Apudyus.” 19 Yachi yag annaat agé cha Noe hen anchi papor way ammag ekat an hiyéén, “Tomàchég-a ta in-a, maid ekat hen tataguwén wachan te gapon afurotno wat naka-an hen mepasamak yag nap-ongat agé amin saketno.” hen antoy lota yag naoforcha amin. 28 Yag kaman agéhchi hen nekaman Hen mekaman hen milugiyan hen tempon Lot, te wéhchi agéén cha hen mantorayan Apudyus mangmangan ya cha umin-inum ya chan Mat. 24:23-28, 37-41 ahelàrào, ya chacha agé manmumura ya 20 Angkay hiyachi yag senarudsud man-am-amma ah faréy 29 inggana hen hen anchichay Fariseo an Jesus anchi ag-agaw way lommayawan cha no kamana hen manginlugiyan Lot hen fabréyanchi ad Sodoma. Yag Apudyus way mantoray. Yag anat yachi way maid ekat hen tataguwén ekat Jesusén, “Maid ustoh kail-an hen wachay mepasamak, yag ammag manginlugiyan hen mantorayana. 21 Ya niyuchanat agé hen apoy ya fummafara maid agé mangaliyén, ‘Ilanyu ngén, te way asufre way narpod uchu, yag antoyan hen mantorayan Apudyus ono ammag neopoh amin hen egad. 30 Wat anchiyan,’ te hen mantorayan Apudyus, kaman agéhchi hen mekaman way maid wat mantoray ah hamhamà hen tatagu ekat hen tataguwén wachay mepasamak way maid mata ah makaila.” yag namfangacha-at way Pangorowan 22 Angkay hiyachi yag ekat Jesus hen Tatagu.” hen anchichay pasorotna agéén, 31 “Hen hiyachiy ag-agaw, hen “Umchah hen tempo way gapon anchichay niyaphor way wachah chara, ligat, anyug laychén way térén way achicha hénggép unna way mangalekam mangila koma hen mamfangchà, hen alekaméncha. Ya hen anchichay haén way Pangorowan hen Tatagu, niyaphor way hommepot agé, achicha ngém achiyu chillu ilan hen hiyachiy agé hamham-én way homàyat ah tempo. 23 Wat no wachachay tatagu ah fabréy. 32 Te yachi hen enkaman hen mangaliyén, ‘In-ayuhchi te wachahchi,’ ahawan Lot way annag hehemmà paat ono ‘umaleayuhto te antoyan peet,’ hen kok-owana wat anchiyat ammag wat achiayu paat cha éméy way i namfalin ah ahin. Wat achiyu cha mangila. 24 Te hen mamfangchà way ar-aliw-an hen nekaman an hiya.” Pangorowan hen Tatagu, ammag maid 33 “Hen anchi tagu way achi mangila an haén hen hiyachi, mangempapangég hen ataguwana te kaman yanggay koliyapyap way hen antoy lota, matéy chillu. Waman annag helawan amin hen egachay lota. hen anchi tagu way cha mangafurot an 25 Ngém masapor unna pap-aligaténà haén tàén yachin iyatéyna, midchat an hen tatagu way cha matagu ad uwan hiya hen mannanayun way ataguwana way achiyà mangiggéén an chicha an Apudyus. 34 Hen ifagà an chàyu, non ya anat umchah chachi. 26 Yag hen an umat yag lafi hen mamfangchà yag ekaman hen tatagu hen mamfangchà wacha hen nanchachapat way nanasséy, way Pangorowan hen Tatagu, wat wat ma-ara hen iha ya mataynan hen Lucas 17:35 169 Lucas 18:14 iha. 35 Yag mag-ay agé no wachay chan way manchawat an hiya. Ay ammoh fayu ah chuway fufae, wat ma-ara agé mampanaag ah Apudyus way manorong hen iha yag nataynan agé hen iha. an chicha. 8 Hen ifagà an chàyu, 36 Yag no chuwacha agé hen hommepot, ag-aggah yag tenoronganaat chicha. wat ma-ara hen iha yag nataynan agé Ngém ah pegwana way mamfangchà hen iha.” way Pangorowan hen Tatagu, ay 37 Yachi yag inimoh hen anchichay nanggilah wachay ichahà ah nangafurot pasorotna way mangaliyén, “Chuud hen an haén.” ma-ammaan nahha, Apo.” Yag anat mampani ah Jesus way mangaliyén, Hen nanluwaruwan hen anchi “Hen anchi iggaw hen natéy, yachi hen Fariseo ya hen anchi cha ka-amongan hen anchichay kasole way mangam-among hen furor mangissa hen natéy.” 9 Angkay hiyachi yag kasen nampani ah Jesus hen anchichay tatagu way Hen anchi nà-amfaro way iggayna anchag nanapnek ah kaenammaycha iyanggayan way manchawat ya chachaat agé peet pelohon hen Angkay hiyachi yag nampani ah tapena. 10 Ekatnéén, “Hen-argawan 18 Jesus hen anchichay pasorotna ano, wachacha hen chuway tatagu way hen nangintudtuchuwana way ancha nane-ed ah Templo way i manluwaru komag chan luwaluwaru way achi koma way hen iha, Fariseo, ya hen anchi cha machischismaya hen hamhamàcha. iha, wat ihay cha mangam-among hen 2 Ekatnéén, “Hen-argawan ano, wacha furor. 11 Angkay ah faréy, i tommanig hen uwis hen ihay fabréy way ammag hen anchi Fariseo yag inlugina way maid égyatna an Apudyus ya maid manluwaru way mangaliyén, ‘Apudyus, agé ifiinna ah ahentaguna. 3 Yag hen manyamanà te faénà kaman hen hiyachiy fabréy agé, wacha hen ihay anchichay tapena way anchag cha nà-amfaro way ammag cha émé-éméy gamgaman hen heno ya nangéttémcha an Uwis way i mampatorong way ya chacha amin chumagchagas. Ya mangaliyén, ‘Toronganà paat ta achiyà manyamanà agé te faénà laweng way afaén hen anchi kakontarà.’ 4 Ammag kaman hen annay cha mangam-among nafayag way achi pagan-anon Uwis hen furor. 12 Te haénat, chinuminggu hiya. Angkay hen anongohna way way manlanganà ah chuway ag-agaw ammag nappég ah Uwis, ekatna ah way achi mangmangan, ya chà amin hamhamànéén, ‘Tàén maid égyat-o fayachan an hea hen pagkaporon hen an Apudyus ya uray maid iyafiin-o egachay wacha an haén.’ ” ah tatagu, 5 an-o chillug torongan hen 13 “Angkay hen anchi cha annay fufaeyanna te ammag homaliwa mangam-among ah furor, yag tenémpég agé ah cha umaleale.’ ” oma-adchawwéy way tommatàchég 6 Angkay hiyachi yag ekat Apo Jesus way achi paat mammuhmuhwat way way mangaliyén, “Tàén lawengay mantangad te mafiinan, wat annag tagu hen anchi uwis, hamham-ényu cha pagpagén hen faro-ongna ah ngén hen anchi enkamanna. 7 Wat ah mamfafawiyana hen fasorna. Yag Apudyus way ka-a-ammayan, ay achi ekatnéén, ‘Apudyus, anà ammag kaskasen hen ekamanna way somofalet ség-angan koma paat an hea te hen anchichay penelena way tatagu menangfasorà.’ ” 14 Yachi yag no anchag iyar-argaw ya enlabraficha inyanongoh Jesus way mangaliyén, Lucas 18:15 170 Lucas 18:30

“Hen ifagà an chàyu, hen anchi cha pomatéy, achita cha mangakaw ya ammayén Apudyus wat hen anchi achi cha istiguwan hen faén tot-owa, ya cha mangam-among ah furor angkay, masapor rispituwén hen chinàcha-ar.” yag faénat agé hen anchi Fariseo. Te 21 Yag sommongfat hen anchi tagu way heno way tagu way mangempachayaw mangaliyén, “Oo ngén, tenongpar-o met hen acharna, ammag mepafiin amin chaha nanepod hen kaong-ongà.” chillu. Waman hen anchi tagu way 22 Angkay chengngar Jesus hen ekatna mangimpudnu hen karawengna, yag annaat ekatén, “An ihà-an peet mepachayaw ah pegwana.” yanggay hen korangno way masapor ammaam, wat im elao amin hen Hen namindisyunan kok-owam yag inwarasno hen laona Jesus hen ungunga hen anchichay maid mafalinna, wat Mat. 19:13-15; Mar. 10:13-16 yachi hen marmuwan hen tot-oway 15 Angkay hiyachi yag wachacha kafinaknangno ad uchu. Yag an-aat hen anchichay cha manginyéy hen umale way somorot an haén.” 23 Ngém anàcha an Jesus ta tad-éna koma way hen nangngaranan nadchi, ammag mamindisyun. Ngém hen nangil-an hen ngommehpéy te hen hiyachiy tagu, anchichay pasorotna, anchaat agég cha ammag faknang way térén. amhiwén chicha. 16 Yag chaat chillu 24 Hen nangil-an Jesus hen ayagan Jesus hen anchichay ungunga, tenomkarana, annaat ekatén, “Ammag yag annaat ifaga hen anchichay ifana naligat way térén hen metapyan hen way mangaliyén, “Eparufusyu hen faknang hen mantorayan Apudyus. annachay ungunga ta umalecha an 25 Te ammag narakrakaat agé hen haén, te hen anchichay kaman an homroan hen kafayu hen matan hen chicha, wat chichachi hen metape hen chagum no hen metapyan hen faknang mantorayan Apudyus. 17 Te tot-owa hen an Apudyus.” 26 Yachi yag anat ekat antoy ifagà an chàyu way uray heno hen anchichay nangngarén, “Wat no way tagu way achi mangempafafa hen yahaat, ay nanggilah wacha paat laway acharna hen omafurotana an Apudyus ihah metape an Apudyus.” 27 Ngém way kaman hen kafafan hen antochay ekat Jesusén, “Hen anchi achi mafalin ungunga, wat achi angkay mafalin way ammaan hen tatagu, mafalin chillu metape hen mantorayan Apudyus.” ammaan Apudyus.” 28 Yachi yag anat ekat Pedro Hen anchi faknang way annag an Jesusén, “Ilam ngén chàni, te pawadwad-én hen kafinaknangna tenaynanni amin hen fabréyni gapoh Mat. 19:16-30; Mar. 10:17-31 sommorotanni an hea.” 29 “Oo tot-owa,” 18 Angkay hiyachi yag wacha hen way ekat Jesus, “yag hen ifagà an ihay ponò hen Judio way émméy an chàyu, heno way manaynan hen Jesus way mangaliyén, “Heay ammayay fabréyna ya ahawana ya sosnodna Apo, nokay hen ammaà ta mètaguwà ya hen chinàcha-arna ya a-anàna ah an Apudyus ah ing-inggana.” 19 “Pakay manginwarawagana hen mepanggép ekatnowén ammayà,” way ekat Jesus, hen mantorayan Apudyus, 30 wat “te maid met kasen ammay no faén chùchùar hen midchat an hiya yanggay ah Apudyus. 20 Yag innilam hen antoy matatagguwana no hen met chillu hen orchin Apudyus way tenaynana. Ya ah pegwana, mètagu agé achita cha chumagchagas ya achita an Apudyus ah ing-inggana.” Lucas 18:31 171 Lucas 19:8

empa-ayagna hen anchi nabfurag. Yag Hen kasen nangimfag-an yachi way hommag-én, ekat Jesusén, Jesus hen matéyana 41 “Nokay hen laychém way ammaà an Mat. 20:17-19; Mar. 10:32-34 hea.” Yag ekatnéén, “Apo ta makailaà 31 Angkay hiyachi yag enet-én koma.” 42 Yag anat ekat Jesusén, “Wat Jesus hen anchichay hemporo ya ta makaila-aat, te gapo ta manokchum chuway pasorotna yag imfagana way haén wat maka-an hen finuragno.” mangaliyén, “Changrényu ngén, te hen 43 Yag hen hiyachi, nakailaat hen anchi antoy chataaw ayan ad Jerusalem wat nabfurag yag anat metnod an Jesus ma-ammaan an haén way Pangorowan way cha manayachayaw an Apudyus. hen Tatagu hen aminay ensorat hen Wat amin hen anchichay tatagu, anchichay profeta ad namenghan. chinayawcha agé ah Apudyus hen 32 Te meporangà hen anchichay faén nangil-anchan nadchi way na-ammaan. Judio way anà ammag sénsén-én yag ininsortowà ya tenoppaanà, Cha Jesus an Zakeo 33 henapratanà ya ana-at narég pédtén. Angkay hiyachi way enengwan Yag hen anchi ma-atloy ag-agaw, 19 cha Jesus ad Jerico, 2 yag man-uchiyà chillu.” 34 Imfagan Jesus wachahchi hen ihay tagu way ah Zakeo aminchi ngém hen anchichay pasorotna, hen ngachanna way hiya hen ap-apon anchag iggay chillu ma-awatan hen hen anchichay cha mangam-among ah imfagana te kaman paat netataro hen furor, wat faknang. 3 Yag ah Zakeo, laychénay aryén wat achi éméy ah laychéna paat way mangila an Jesus hamhamàcha. no heno paat hiya, ngém achi makaila gapon ka-attèna ya ah kachuar chi Hen nanga-anan Jesus hen finurag tatagu. 4 Yachi yag nanagtag way hen anchi ihay palemmos mamangpango hen cha ayan cha Mat. 20:29-34; Mar. 10:46-52 Jesus yag ommayat hen ihay away ah 35 Angkay hiyachi way cha homag-én mangil-ana koma an Jesus no manlooh. cha Jesus ad Jerico, wacha hen ihay 5 Yag yachi way nemamang ah Jesus hen nabfurag way tummutùchu hen penget anchi awayanchi, ammag nantangad hen korsa way chan pap-alemmos. way mangaliyén, “Zakeo, gumhad-aat 36 Yag hen nangngarana hen chan man ta intaaw te masapor éméyà ah lawhan hen anchichay chuar way faréyyu ad uwan.” 6 Yag ginumhachat tatagu, chana imohon no nokay hen tot-owa ah Zakeo way ammag amchan cha ma-ammaan. 37 Yag imfagacha way hen laylayadna way manmangili an naway ah Jesus way eNazaret way cha Jesus. 7 Ngém amin hen anchichay manlooh. 38 Yag nan-ongawat agé hen nangi-ila, anchag chan ngangayutongot anchi nabfurag way mangaliyén, “Heay way mangaliyén, “Pakay ammag cha Jesus way ganà David, panga-asem paat i mampamangili hen faréy hen ihay ta ség-anganà.” 39 Yag hen anchichay nangakkaw.” tatagu way cha mamangpango, 8 Angkay hiyachi way wachacha ah iningarcha hiya way mangempaginang, faréy, tommàchég ah Zakeo yag ekatna yag chanaat chillu chakachakarén an Jesusén, “Apo, an-og idchat hen way man-ongaw way mangaliyén, gudwan hen kok-owà hen anchichay “Heay ganà David, panga-asem paat ta maid mafalinna, yag heno way ség-anganà.” 40 Wat entàchég Jesus yag lenokrokkò way nangara, mangempatê Lucas 19:9 172 Lucas 19:27 chubliyén ya an-owat ifangad.” nangchén hen anchi akettoy, ipiyar-o 9 Yachi yag ekat Jesusén, “Chàyu way an hea ad uwan hen hemporoy fabréy himfafaryan, hen hiyatoy ag-agawat ah man-ap-apowam.” nahara-an-ayu ah ketapyanyu an 18 “Angkay hiyachi yag i nèsango agé Apudyus, ya chàyu hen ustoy ganà hen anchi ihay alepanna yag imfagana Abraham. 10 Te haén way Pangorowan way mangaliyén, ‘Apo Are, inyanà hen Tatagu, hen ummaliyà hen antoy hen anchi ihay faletòno hen lema.’ lota, ta iyà anapén hen anchichay 19 Yag anat ifagan Are an hiya way laweng way tatagu ta hara-à chicha.” mangaliyén, ‘Wat ipiyar-o agé an hea hen lemay fabréy ah man-ap-apowam.’ Hen nekaman hen anchichay ” wachan nipiyar an chicha 20 “Angkay hiyachi yag i nèsango Mat. 25:14-30 hen anchi ihay alepanna agé way 11 Angkay hiyachi yag nampani ah mangaliyén, ‘Apo Are, antoyan chillu Jesus hen anchichay mamangngar hen hen anchi pelakno way enoppeopà yag imfagana, te tég-angaycha umchah enhahàfà, 21 te émé-égyatà paat an hea ad Jerusalem yag hen ekat hen te innilà way an-ag térén way tagu anchichay tatagu, milugi ad uwan ya an-ag cha mèawa hen enlengatan hen mantorayan Apudyus. 12 Wat ekat hen tapena way kaman paat annog cha Jesusén, “Hen-argawan ano, wacha hen fat-én hen anchi iggayno enhamar.’ ihay nangato way tagu way émméy 22 Yachi yag anat ekat Areyén, ‘An-ag ah achawwéy way lota way i mangara laweng way alepan, yag hen annay cham hen kena-arena, yag no mamfangad, aryén hen cha mangchat ya kail-an ilugina way mantoray. 13 Yachi way hen cham fumasoran te inni-ilam met tég-angay lumigwat, enayagana hen way térénà way tagu way anà ammag anchichay hemporoy alepanna yag cha mèawa hen enlengatan hen tapena enadchana chicha ah hen-ih-ay faletò yag an-og cha fat-én hen anchi iggay-o way pelak way mangaliyén, ‘Ilanyu a, ta enhamar. 23 Wat pakay iggayno lawa i pachuarényuto hen kamaid-o.’ 14 Ngém imbangko hen anchi pelak-o ta wacha hen anchichay tapen hen tatagu, laway aket ah anàna ah arà hen antoy anchag achi laychén hiya way térén, namfangchà.’ 24 Yachi yag anat ifagan wat empaunudcha hen tapena way Are hen anchichay tommatàchég an i mangimfaga way achicha ano paat nadchi way mangaliyén, ‘Aranyu hen laychén way hiya hen man-arecha.” anchi pelakna yag inidchatyu hen anchi 15 “Angkay hiyachi way innaran nangchén ah hemporo.’ 25 ‘Oo Apo,’ way hen anchi nangato way tagu hen ekatcha, ‘ngém wacha met hen hemporo kena-arena, namfangad, yag annaat an hiya.’ 26 ‘Oo a,’ way ekat Are, ‘ngém epa-ayag hen anchichay alepanna way hen ifagà an chàyu, hen anchi tagu way nangemporangana hen pelak ta ilana natalek way mangchén hen anchi wacha no heno hen enkamancha. 16 Yachi an hiya, an mataptapyanchi. Waman yag ummale hen anchi iha yag ekatna hen anchi tagu way achi matalek way way mangaliyén, ‘Apo Are, inyanà hen mangchén hen wacha an hiya, ammag anchi ihay faletòno hen hemporo.’ maunghor hen uray anchi ak-akettoy 17 ‘Usto paat hen annay enkamanno,’ way wacha.’ 27 Yachi yag anat ekat Are way ekat Are, ẁat hea hen ammayay agéén, ‘Ya hen anchichay kafusor-o way alepan yag gapo ta natalek-a way achi manlayad way haén hen man-are, Lucas 19:28 173 Lucas 19:44 iyaleyu chicha ahto ta mepapchitcha aminay kaskascha-aw way innilacha hen sangwanà.’ ” way enammaan Jesus. Ekatchéén, 38 “Antaaw ammag chachayyawén hen Hen anongoh way ayan antoy Aretaaw way hennag Apudyus. Jesus ad Jerusalem Te gapon hiya, nètempoyugtaaw an Mat. 21:1-11; Mar. Apudyus ad uchu, wat antaaw yanggay 11:1-11; Juan 12:12-19 ammag chayawén ah Apudyus.” 28 Angkay hiyachi way narpas hen 39 Yachi yag nan-ale hen anchichay penanin Jesus, entoroycha way éméy tapen hen Fariseo way niya-ahrang ad Jerusalem. 29 Yag hen chacha hen anchichay tatagu, yag imfagacha homag-énan ad Betfage ya ad Betania an Jesus way mangaliyén, “Apo, way fabréy, entàchégcha hen pénad hen paginangémat man hen annachay anchi filig way ekatchéén “Olivo,” yag pasorotno te ammoh hea hen hennag hennag Jesus hen chuway pasorotna Apudyus.” 40 Yag senongfatan Jesus way mangaliyén, 30 “Epangpangoyu hen chicha way mangaliyén, “Hen ifagà fabréyanchi way chichinmangtaaw yag an chàyu, machayawà ad uwan way hen homàyatanyu hen anchi fabréy, machayaw, wat tàén no guminangchaat ichahanyu hen netatàéd way ubfun pelet way uray hen annachay fato wat hen kafayu way cha-an masaksakayan. èngawcha way manayaw an haén.” Ùfachényu yag inyaleyuhto. 31 Yag mag-ay ta wachay mangaliyén pakay Hen nangelaan Jesus hen ùfachénha, ifagayu way mangaliyén, anchichay iJerusalem ‘Masapor hen apotaaw.’ ” 41 Angkay hiyachi way hommag-én 32 Angkay hiyachi way émméycha, ah Jesus ad Jerusalem way maila hen inchahancha hen aminay imfagan Jesus. anchi fabréy, annag kenelaan hen 33 Yag hen chacha mangùfachan hen anchichay tataguhchi way mangaliyén, anchi ubfu, ekat hen anchi nangen-awa 42 “Chàyu way iJerusalem, non anyu way mangaliyén, “Pakay anyug cha koma ma-awatan ad uwan way ag-agaw ùfachénha.” 34 Yag ekatchéén, “Masapor hen korangyu ah mètempoyuganyu an hen Apotaaw.” 35 Yag inyéycha an Apudyus, ngém cha-anyu chillu elasin Jesus yag inyap-apcha hen agwan yag ammag looh nelooh. 43 Awniyat hen lumfongcha hen échég hen anchi umchah hen mangalekomkoman chàyu ubfu yag empasakaycha ah Jesus. hen kafusoryu, yag enakopcha hen 36 Yag hen cha ayan Jesus, enhapnà nanliwliwéh hen fabréyyu way maid agé hen anchichay tapenay tatagu hen énnényu way omawid. 44 Ya ancha lumfongcha hen korsa. agég chachaelén hen antoy fabréy ya 37 Angkay hiyachi way tég-angaycha amin agé way tatagu way ininggaw, umchah ad Jerusalem way chachan wat ammag maid paat ihà-an ah éhég hen anchi filig way Olivo, inlugin matentenor-og way fato ah mehàfa te amin hen anchichay chuaray cha metap-archa amin. Ma-ammaan amin somorot an Jesus way manayaw an cha nahha an chàyu te anyug achi Apudyus ya manyaman amin an pagan-ano hen ummaliyan Apudyus hiya. Yag chinakarcha hen alecha ah way manorong an chàyu.” layadcha way manayaw gapo hen Lucas 19:45 174 Lucas 20:10

agé hen nangidchat hen karébféngam Hen nemparyawan Jesus hen way mangamma.” 3 Yag sommongfat anchichay chan elao ah Templo ah Jesus way mangaliyén, “Wacha Mat. 21:12-17; Mar. agé hen sarudsuchù an chàyu unna 11:15-19; Juan 2:13-22 wat songfatanyu. 4 Heno agé hen 45 Angkay hiyachi yag émméy ah nangidchat hen karébféngan Juan Jesus hen fatawan hen anchi Templo way mamfunyag. Ay ah Apudyus ono yag inluginaat way mangemparyaw ammag tatagu.” 5 Yachi yag chacha hen anchichay chan elàrao. 46 Yag mahalifunuwan way man-a-atopàpà imfagana an chicha way mangaliyén, way mangaliyén, “Nokay lawa hen “Nesosorat hen inyalen Apudyus way ekattaaw, te no ekattaawén ah Apudyus ekatnéén, ‘Hen faréy-owat mausar ah hen nangidchat hen karébféngan Juan, manluwaruwan hen tatagu an haén.’ wat ma-afàtaaw te awni yag ifagan Yaha hen imfagan Apudyus, ngém Jesus no pakay iggaytaaw afuroton hen chàyu, anyuwat agég namfalinén hen intudtuchun Juan mepanggép an hiya. antoy faréyna ah chayu i manlokowan 6 Yag no ekattaaw agéén ammag tagu hen ahentaguyu.” hen nangidchat hen karébféngan Juan 47 Yachi yag enag-agaw way cha way faén ah Apudyus, wat awniyat an émé-éméy ah Jesus ah Templo way chitaaw ammag funto-on hen annachay i mantudtuchu. Yag hen anchichay tatagu te a-abfurotoncha paat way ap-apon hen papachi ya hen anchichay profeta ah Juan.” 7 Yachi yag anchag siguchay cha mintudtuchu hen orchin nanlason an Jesus way mangaliyén, ya anat agé hen anchichay ponò “Tawwan te maid innilani no heno hen hen tatagu, ancha amin ammag cha nangidchat hen karébféngan Juan.” iyana-anap hen ekamancha way 8 Yag anat ekat Jesus agéén, “Wat no mamchit an hiya, 48 ngém maid yaha, achì agé ifaga an chàyu no heno én-énnéncha te amin hen anchichay hen nangidchat hen karébféngà way tatagu, laylaychéncha way térén way mangamma hen chà ammaan.” mamangngar hen chana itudtuchu. Hen nempaniyan Jesus hen Hen namistigarancha anchichay achi manlayad an hiya. hen karébféngan Jesus Mat. 21:33-46; Mar. 12:1-12 Mat. 21:23-27; Mar. 11:27-33 9 Angkay hiyachi yag nampani ah Angkay hen-argawan way Jesus hen anchichay tatagu, ekatnéén, 20 wacha ah Jesus ah Templo “Hen-argawan ano, wacha hen ihay tagu way cha manudtuchu hen tatagu way way nanmura hen lotana ah greps way mangempagngar hen anchi ammayay chacha fayahén, yag annaat epa-afang chamag mepanggép an Apudyus, hen anchichay tatagu yag anat lomayaw émméycha an hiya hen anchichay way émméy ah acha-achawwéy way ap-apon hen papachi ya hen anchichay lota. 10 Angkay hiyachi way inumchah siguchay cha mintudtuchu hen orchin hen tempon hen namungaan hen anchi Moses ya anat agé hen anchichay nimura, hennagna hen ihay alepanna anam-ama way ponò hen Judio, 2 yag way i mangara hen penakafingayna. finistigarcha hiya way mangaliyén, Ngém hen anchichay cha mangafang “Henon pam i ammaan hen annay hen lota, anchag penagoh hiya ya cham ammaan. Yag heno ay paat anchaat eparyaw way maid inidchatcha. Lucas 20:11 175 Lucas 20:26

11 Yachi yag kasen agé hennag hen anchi 19 Hen nangngaran hen anchichay nangenlota hen ihay alepanna, yag ap-apon hen papachi ya hen anchichay anchaat agég penagoh yag finibfiincha cha mintudtuchu hen orchin hen hiya ya anchaat agé eparyaw way anchi penanin Jesus, anchag laychén maid inidchatcha. 12 Tàén chilluchi, yag way manelew an hiya hen hiyachi, te kasen agé hennag hen anchi nangenlota enlasincha way chicha hen penanina. hen anchi ma-atlo. Ngém ancha agég Ngém iggaycha chillu te chacha fina-ag hiya yag entap-archa.” émégyat hen anchichay chuaray tatagu. 13 “Angkay hiyachi yag anat ekat hen Hen namachasancha way manlokop anchi nangenlotéén, ‘Nokay lawa hen an Jesus mepanggép hen furor én-énnê. Wat yato hen ekaman-o, ta an-og hénagén hen antoy laylaychê way Mat. 22:15-22; Mar. 12:13-17 anào ta éhéd yag ifiincha hiya te anào 20 Angkay hiyachi yag chacha anapén tot-owa.’ 14 Ngém hen nangil-ancha agé hen mawayaancha way manlokop hen anchi anàna, nan-a-atopàpàcha way an Jesus, wat penasoksokancha hen mangaliyén, ‘Ayé, annayan tot-owa hen tapen hen tatagu way i mangentot-owa anchi ustoy mangentawid hen antoy way mansarudsud, te hen laychéncha, lota, wat antaawat pédtén ta chitaaw mèfat koma ah Jesus ta wachay hen mangen-awa.’ 15 Wat chinpapcha énnéncha way manginchérém hen yag inilhincha hen anchi arad way i anchi gubérnador. 21 Wat émméy hen mamchit.” anchichay i mane-em an Jesus way Yachi yag ekat Jesus hen anchichay mangaliyén, “Apo, innilani way usto tataguwén, “Nokay ngata hen hen cham itudtuchu ya umat agé hen ekatyuwén ammaan hen anchi amin way cham aryén, ya innilani nangenlota hen anchichay cha agé way achim wahigén hen tatagu, mangafang nò. 16 Kapeletan, a, way hiya tàén heno hen kasasa-adna, te cham paat hen mamfangad way i mamchit an yanggay itudtuchu hen katot-owaan chicha yag annaat epa-afang ah safali.” way laychén Apudyus an chitaaw way Yag ekat hen anchichay nangngarén, tatagu. 22 Wat hen ifagani, ay achitaaw “Hiyaat koma non an maid ma-ammaan ngata labsengén hen orchintaaw way ah pachongnaha.” 17 Yag finéfétég Jesus Judio no fayachantaaw hen furor hen chicha way mangaliyén, “Wat no achi anchi Are ad Roma.” 23 Ngém ah Jesus, ma-ammaanha, nokay hen ekatyuwén enlasinna hen kenasilibcha yag annaat metorongan hen anchi nesosorat ad ekatén, 24 “Iyaleyu kay chi ihah pelak ta namenghan nò way ekatnéén, ila-a.” Yachi yag annaat ekatén, “Nokay ‘Hen anchi fato way enachin hen hen antoy nepepetchor an natto, ya anchichay chan sà-ad ah faréy nokay agé hen nangenngachan hen way ekatchéén maid sérfina, antoy nesosorat.” Yag ekatchéén, “Hen wat ammag yachiyat agé hen anchi Are met.” 25 Yag anat agé ekat kapatpatigan ah mepégnad.’ Jesusén, “Umpayat, no yaha, Are chillu 18 Heno way tagu way màchég hen peet hen nangen-awa, wat idchatyu hiyachiy fato, ammag mapmaptén. kagé an hiya hen para an hiya. Ngém Ngém no hen anchi fato agé hen ilanyu agé ta idchatyu an Apudyus hen meposet hen ihay tagu, wat ammag para an Apudyus.” matampò way kaman chapor.” 26 Wat hen anchichay i manlokop an Jesusat, anchag netopò wat Lucas 20:27 176 Lucas 20:44 anchag nahahaang way nangngar achicha ma-ah-ahawa ahchi, 36 te hen songfatna. Wat ammag maid komamancha hen anchichay anghel én-énnéncha way mangamma ah way achi matmatéy ah ing-inggana. omfatan hen alena hen sangwanan hen Wat chicha hen anà Apudyus te tatagu. nan-uchiyéna chicha. 37 Yag mepanggép hen man-uchiyan hen natéy, wacha Hen mepanggép hen hen niyale an Moses way tomot-owaan man-uchiyan hen natéy hen man-uchiyan hen natéy. Te hen Mat. 22:23-33; Mar. 12:18-27 anchi nesosorat way na-ammaan hen 27 Angkay hiyachi yag wachacha hen nangil-ana hen gummilafan hen away, tapen anchichay Judio way ekatchéén ekatnéén, ‘Ah Apudyus, hiya hen Saduceo way achi mangafurot way cha chayawén cha Abraham an Isaac man-uchi hen natéy ah pegwana. Yag ya ah Jacob.’ 38 Wat hen laychénay émméycha an Jesus way mangaliyén, aryén, uray nan-atéy cha Abraham hen 28 “Apo, hen anchi ensorat Moses ad hiyachiy tempo, é-éttégcha chillu way namenghan way orchintaaw, ekatnéén, natattagu ad uchu, te pakay wachacha ‘No wachay larae ah ommahawa way cha manayaw an Apudyus hen yag natéy way maid anàna, masapor hiyachi nò.” ahaw-én hen anchi sonod hen natéy 39 Yachi yag hen tapen anchichay hen anchi fufae way nafaro ta no siguchay cha mintudtuchu hen orchin, wachay anàcha, yachi hen kaman ekatcha an Jesusén, “Apo, ammay hen penaka-anà hen anchi natéy ah annay songfatno.” 40 Yaha hen ekatcha metoroyan hen ganàna.’ 29 Angkay te maid torodcha way kasen man-imoh hiyachi ano, wachacha hen pituy larae an hiya. way masosnod. Yag hen anchi pango, No henochi hen anchi Cristu ommahawa ngém cha-ancha ummanà yag natéy. 30 Wat hen anchi metéb, Mat. 22:41-46; Mar. 12:35-37 enahawana hen anchi nafaro, ngém 41 Angkay hiyachi yag ekat Jesus hen cha-ancha ummanà yag natéy agé. anchichay tataguwén, “Henon pacha 31 Yag yaha agé hen nekaman hen anchi ekatén, ‘Hen anchi epalen Apudyus ma-atlo ingganah amin hen anchi pitu hen antoy lota way Cristu wat hiyan way masosnod, wat natéycha amin ganà David.’ 42 Te uray met ah David, way maid anàcha yag yachiy fufae ensoratna hen anchi libnuna way Salmo hen enahawacha amin way masosnod. way mangaliyén, 32 Yag hen anongohna, natéy agé hen ‘Ah Apudyus way Ap-apo, imfagana anchi fufae. 33 Wat non an umat yag hen anchi Ap-apò way man-uchicha hen natéy ah pegwana, mangaliyén, Tumùchua hen nokay hen ustoy mangen-ahawa hen antoy pachawanan-o 43 ingganah anchi fufae, te amincha met way pitu mangafaê hea hen amin wat enahawacha amin hiya.” anchichay kafusorno.’ ” 34 Yachi yag ekat Jesus an chichéén, 44 Entoroy Jesus way mangaliyén, “Wat “Hen tatagu hen antoy lota ad uwan, no uray ah Are Davichén enawagana man-ah-ahawacha. 35 Ngém hen hen anchi Cristu ah ap-apona, wat anchichay mifilang ah karébféngana nokay agé hen énnéna way hiya hen way man-uchi way éméy ad uchu, ekatchéén ganà David.” Lucas 20:45 177 Lucas 21:9

mafalinna no hen anchi amin way Hen nanwarnengan Jesus entennag hen anchichay tapena. 4 Te mepanggép hen anchichay cha hen anchichay tapena, inidchatcha mempàpàila hen kaenammaycha yanggay hen tapen hen hommawar an Mat. 23:5-7, 14; Mar. 12:38-40 chicha. Waman hiya, anna paat ammag 45 Angkay hiyachi way chachan enonghor way nangidchat hen amin changar amin hen anchichay tatagu, way wacha an hiya ah usaréna koma ah tinugun Jesus hen anchichay pasorotna iyataguna.” way mangaliyén, 46 “Ar-arwachanyu Hen nimfag-an Jesus hen ta achiayu komaman hen anchichay machachaelan hen anchi Templo ya siguchay cha mintudtuchu hen orchin, hen mepachahan hen ligat te chicha, anchag laylaychén way cha manginggégga-ay hen anchichay Mat. 10:17-18; 24:1-14; Mar. 13:1-13 anammay way lumfongcha. Ya anchag 5 Angkay hiyachi yag cha aryén hen chan paraparamano hen u-umfunan tapen anchichay pasorot Jesus hen hen tatagu ah mempàpàil-ancha way ka-ammay hen anchi Templo, te ammag maririspitucha. Yag no mìyamongcha chachanakkar hen challug way nausar hen anchi chacha ka-am-amongan, hen nangammaancha, ya anat agé hen anchag laylaychén way tumùchu hen ka-ammay hen anchichay cha michaton anchi am-ammay paat way tùchuwan. ahchi. Wat ekat Jesusén, 6 “Umchah Yag umat agé hen incha mèlagsakan hen ag-agaw way amin hen antoy wat hen tùchun agé paat hen nangato mailayu wat machachael amin way hen tumùchuwancha. 47 Yag chacha ammag maid paat mehàfa ah uray ihah agé usarén hen kenasa-adcha ah matentenor-og ah fato te meorobcha manlokkowancha hen nà-amfaro amin.” ah mamréhancha hen kok-owana. 7 Yachi yag ekat hen anchichay Ya chachaat i mampaspasekat way pasorotnéén, “Apo, kamana hen mangempa-anchu hen luwarucha. Wat umchahan hen anchi imfagam, ya anchag cha héphépén hen kachusaancha nokay agé hen sinyarna no tég-angay an Apudyus.” mepachah.” 8 Yachi yag ekat Jesusén, Hen kenapateg hen aket no hen “Ar-arwachanyu paat ta achiayu anchi chakchakkar marokop. Te fùnagcha angkay Mar. 12:41-44 hen chuaray tatagu way ammag Angkay hiyachi way mangemparang hen acharcha way 21 nanlangranga ah Jesus, chicha ano hen anchi mamahhééd way innilana hen anchichay nan-afaknang hennag Apudyus way mantoray. Yag way cha omentennag ah pelak hen ekatcha agéén, ‘Inumchahat ad uwan anchi chacha mangententennagan hen hen tempona.’ Ngém achiyu paat cha pelak ah Templo. 2 Yag annaat agé ilan soroton chicha. 9 Ya achiayu agé cha hen ihay nà-amfaro way maid mafalinna émégyat no changrényu way wachay way an yanggay chuway sentemos hen chan gugufat ya chan guguru. Te entennagna. 3 Yachi yag ekat Jesusén, masapor chillu ma-ammaan cha nahha “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way ngém cha-an chillu hen umchahan hen ifilang angkay Apudyus ah chakchakkar péppég chi ag-agaw.” hen anchi entennag hen anchi maid Lucas 21:10 178 Lucas 21:27

10 Yag entoroy Jesus way mangaliyén, sorchachu ad Jerusalem, ma-awatanyu “Hen mekaman, manggugufatcha hen way tég-angay hen machachaelana ya egachay toray hen antoy lota. Ya hen ma-afa-an hen anchichay ininggaw. hen ihay lomota agé, gufaténa hen 21 Wat masapor omawidcha ah filig henlomota. 11 Yag umchah agé hen hen anchichay ininggaw hen sakop ammag amchanay lunig ya hen fitel hen Judea. Ya hen anchichay wacha ya anat agé hen chépar ah karotarota. ad Jerusalem, masapor mamfakwitcha. Yag wachacha agé hen mepàila ad Ya hen anchichay aminay émméy uchu way aggaégyat way sinyar way ah émméyana, achicha homàyat ah omenpahaang.” fabréy. 22 Te hen hiyachiy tempo 12 “Ngém ta anat ma-ammaan hen manusaan Apudyus hen egachay amin cha nadchi, telewén chàyu ya machusa ah tomot-owaan hen anchi pap-aligatén chàyu, ya michérém-ayu nesosorat ad namenghan. 23 Wat ammag agé hen anchichay cha ma-am-amongan ka-as-ase lawa hen anchichay nafufugi hen tatagu yag imfarud chàyu. Yag ya chan pasoso hen hiyachiy tempo te gapon ommafurotanyu an haén wat ammag maid achi mepachah ah ligat mepasangoayu hen a-are ya hen hen hiyachiy tempo, te yachin térén anchichay chan totoray. 13 Yag yachiyat way manusaan Apudyus an chicha. agé hen wayayu way mangimfaga hen 24 Wat mepapchitcha hen tapena ya anchi chamag mepanggép an haén. melayawcha hen tapena ah achawwéy 14 Papannohonyu hen hamhamàyu ad way lota way i mifarud. Ya hen antoy uwan ta achiayu cha machanagan ah fabréy hen Judio paat ad Jerusalem, esongfatyu no umchahchi, 15 te haén ammag a-abfaén hen anchichay faén hen mangidchat hen iyaleyu ya ah Judio ingganah péppégén Apudyus hen kenaraengyu wat achicha makasongfat mantorayancha.” hen anchichay kafusoryu way anyug an Hen sinyar hen mamfangchan Jesus afaén chicha amin ta maid én-énnéncha way komontara. 16 Ngém hen hiyachiy Mat. 24:29-31; Mar. 13:24-27 tempo chillu, uray hen chinàcha-aryu 25 “Hen hiyachiy tempo agé, ya hen sosnodyu, hen a-anag-iyu ya hen aggaégyat hen mekaman hen init ya anchichay ifayuwén inlémrém chàyu hen hérag ya umat agé hen taraw. way manginchérém. Wat wacha hen Ya hen antoy lota, maid mepaniyan tapena an chàyu way mepapchit. 17 Yag hen égyat hen katagutagu te somafali an chàyug agorgoran hen aminay tatagu hen fayfay way ammag pomegsa hen gapoh afurotyu an haén. 18 Ngém tàénat challuyunna ya magénén chummakar achi chillu taytaynan Apudyus chàyu hen usarna. 26 Ammag matarà hen te uray hen himféras way fuùyu wat hamhamà hen tatagu ah égyatcha achi lawhan Apudyus. 19 Wat epapateyu hen mamannéchancha no heno hen paat ta mètaguayu an Apudyus ah kasen umchah hen antoy lota, te ing-inggana.” ammag makorkor agé hen egachay maila ad uchu. 27 Yag hen hiyachiy Hen ligat way umchah hen tempo, haén way Pangorowan hen anchichay iJerusalem Tatagu, mamfangachà wat ilanà ah Mat. 24:15-21; Mar. 13:14-19 katagutagu way iyalen hen funat way 20 Entoroy Jesus way mangaliyén, “No anà ammag humili ah kena-apudyus-o ilanyu way enalekomkom hen chuaray ya mamàila agé hen mannakafalin-o. Lucas 21:28 179 Lucas 22:6

28 Wat no elasinyu way cha milugi cha ammay hen mèsangowanyu an haén natto way ma-ammaan, sésêmémyu way Pangorowan hen Tatagu.” ya papegséényu hen hamhamàyu te 37 Hen hiyachiy tempo, enag-agaw tég-angay hen kahara-anyu hen egachay way cha émé-éméy ah Jesus ah Templo ligat.” way mantudtuchu. Wat no madhémén émméy hen anchi filig ad Olivo way Hen na-ar-an hen anchi i umiyan. 38 Ya amin hen anchichay away way fig ah pani tatagu, anchag fumifiggat way éméy ah Mat. 24:32-35; Mar. 13:28-31 Templo way i mamangngar hen chana 29 Angkay hiyachi yag nampani itudtuchu. ah Jesus an chicha way mangaliyén, Hen chacha manginyanapan hen “Ilanyu ngén hen annay away way fig ekamancha way mamchit an Jesus ya hen tapen hen away agé, 30 te no ilugicha way umutar, innilayu met way Mat. 26:1-5; Mar. 14:1-2; Juan 11:45-53 tég-angay hen tiyargaw te yachi hen Angkay hiyachi yag tég-angay sinyarna. 31 Wat umat agé no ilanyu 22 umchah hen tempon hen anchi way cha milugi way ma-ammaan hen lagsak way manganancha hen tenapay anchichay imfagà, ma-awatanyu agé way cha-an fumnar way yachi agé koma way tég-angay umchah hen hen anchi lagsak way ekatchéén mantorayan Apudyus. 32 Tot-owa hen Manmanma-an hen nanlawhan hen antoy ifagà an chàyu way achicha amin anghel hen a-anà hen ganà Israel matéy hen tatagu way cha matagu hen namchitana hen a-anà hen ad uwan wat ma-ammaan amin hen anchichay Egipto. 2 Wat hen anchichay anchichay imfagà. 33 Te uray maumah siguchay cha mintudtuchu hen orchin amin hen maila ad uchu ya hen ya hen anchichay anap-apon hen antoy lota, achi chillu miyat-atob hen pachi, chachan a-atopàpà no heno antochay chà enale ah ing-inggana, te hen ekamancha way mamchit an masapor ma-ammaan amin.” Jesus ah achi koma ma-ammuwan te émmégyatcha ah gumabforan hen Mansasagganacha hen tatagu ta anchichay tatagu. achicha looh melooh Hen nangenlàwan Judas an Jesus 34 Entoroy Jesus way mangaliyén, “Ar-arwachanyu paat ta achiyu Mat. 26:14-16; Mar. 14:10-11 pawadwad-én hen manlagragsakanyu 3 Angkay hiyachi yag nihurug ah ya hen chayu mì-in-inuman, yag Chumunyu an Judas Iscariote way iha ilanyu agé ta achi marafus hen hen anchichay hemporo ya chuway chanagyu mepanggép hen problema pasorot Jesus. 4 Wat i nètagépfar hen hen antoy ataguwan ad uwan, te anchichay anap-apon hen papachi ya awni yag ekatyuwén cha-acha-an hen hen anchichay kapetan hen guwarcha mamfangchà yag an-ayug makarégnat. ah Templo ta itudtuchucha no henon 35 Te hen mamfangchà, ammag mepàrat ekamanna way mangentochar an hen aminay tatagu ah karotarota. Jesus. 5 Wat anchag laylayad hen 36 Wat anyug hihimnén paat ya chayu anchichay o-okom yag nantotoragcha chachawatén an Apudyus ta papegsééna way mamfayad. 6 Wat enafunan Judas hen hamhamàyu ta achiayu ma-afà amin yag annaat ilugi way manganap hen amin anchichay mepasamak, ya ta hen ekamanna way mangentochar an Lucas 22:7 180 Lucas 22:23

Jesus way achi koma ma-ammuwan hen hiyachiy lagsak, nìtùchu ah Jesus tatagu. hen anchichay hemporo ya chuway aposelna way mangan. 15 Yag annaat Hen mesaganaan hen anongoh ekat an chichéén, “An-og laychén paat way manganan Jesus way mèan an chàyu hen antoy lagsak Mat. 26:17-19; Mar. ta ana-at mapap-aligatan, 16 te hen 14:12-16; Juan 13:21-30 ifagà an chàyu, achiyà kasen mèan 7 Angkay hiyachi yag inumchah hen antoy lagsak way Manmanma-an hen ag-agaw hen anchi lagsak way ingganah umchah hen tomot-owaan hen manganancha hen anchi tenapay way kapaniyana ad uchu hen mantorayan cha-an fumnar way yachi agé hen Apudyus.” mamartiyancha hen karnero way missa 17 Yachi yag innaran Jesus hen ihay hen anchi Manmanma-an. 8 Yachi yag tasa way fayah yag nanyaman an hennag Jesus cha Pedro an Juan way Apudyus yag annaat ekatén, “Aranyuto mangaliyén, “In-ayu ta inyu esagana ta mantebtebyananyu, 18 te hen ifagà an hen manganantaaw hen antoy lagsak chàyu, wat manepod ad uwan, achiyà way Manmanma-an.” 9 Yag ekatcha an kasen umin-inum ah fayah ingganah Jesusén, “Wat chuud hen laychém way umchah hen mantorayan Apudyus.” intaaw manganan nò.” 10 Yag annaat 19 Yachi yag innarana agé hen ihay ekatén, “No an-ayuwat cha homàyat tenapay yag nanyaman an Apudyus, ah fabréy ad Jerusalem, hib-atényu yag annaat petpet-angén yag inwarasna hen ihay larae way namfufu-ud ah an chicha way mangaliyén, “Yato hen nahahàchuwan way fanga, wat yachi achar-o way michaton ah mamarahe an hen umunuchanyu. Yag hen anchi faréy chàyu. Wat chayu amma-ammaan hen way hénggépana, 11 ifagayu hen anchi antoy mekaman ah manmanma-anyu an nangimfaréy way mangaliyén, ‘Hen haén.” imfagan hen aponi, chuud anohto hen 20 Angkay hiyachi agé way narpascha anchi kowarto way mèanana an chàni way nangan, inidchatna hen fayah an way pasorotna hen antoy lagsak way chicha way mangaliyén, “Hen antoy Manmanma-an.’ 12 Wat epàilana an fayah, yato hen sinyar hen anchi chàyu hen ihay chakar way kowarto kà-amma way torag Apudyus, wat hen pegwan hen garachu hen faréyna hen charà hen matéyà, yachi hen way wacha hen aminay masapor, wat manot-owaan hen anchi kà-amma way yachi hen mangensaganaanyu hen torag, te hen charà, mifùfù para an manganantaaw.” chàyu.” 13 Angkay lummigwat cha Pedro an 21 “Ngém hen ifagà agé, wacha Juan yag inchahancha tot-owa amin an chitaawanto way cha mèan hen hen imfagan Jesus, yag ensaganacha mangentochar an haén. 22 Haén way hen manganancha hen hiyachiy lagsak. Pangorowan hen Tatagu, mepapchità te yachi chillu hen nifafagga way Hen anongoh way mèanan ma-ammaan an haén, ngém ammag Jesus hen pasorotna kaségség-ang lawa hen anchi ammag Mat. 26:20-25; Mar. natorod way mangentochar an haén.” 14:17-21; Juan 13:21-30 23 Yachi yag anchaat ilugi way 14 Angkay hiyachi way inumchah man-ahepennoot no heno an chicha hen hen tempon hen manganancha hen mangamman nadchi. Lucas 22:24 181 Lucas 22:38

Hen tatagu way ifilang Hen nangimfag-an Jesus hen Apudyus ah nangato mangenhootan Pedro an hiya 24 Angkay hiyachi yag chachan Mat. 26:31-35; Mar. sosongel hen anchichay pasorot Jesus 14:27-31; Juan 13:36-38 no heno an chicha hen kangatowan. 31 Yachi yag ekat Jesus an Pedro way 25 Wat tinugun Jesus chicha way mangaliyén, “Simon changrénà paat mangaliyén, “Hen anchichay chan toray te chinawat Chumunyu hen parufus hen antoy lota, sigsigurucha te chacha way mamachas amin an chàyu ta ilana manchamancharén hen anchichay no wacha an chàyu hen mahenhen chacha etorayan. Ya hen anchichay kaman hen mahenhenan hen chugi hen o-okom way wachan fiyangcha, fégah. 32 Ngém inluwaruwà hea Simon, anchag cha epachayaw hen acharcha ta achi matarà hen afurotno an haén. way mangaliyén chicha ano hen cha Yag no kasen-a manhagong an haén, manorong hen tatagu. 26 Ngém chàyu, epas-émno hen afurot hen anchichay achi koma mafalin way yahan inyu ifam.” 33 Ngém ekat Pedrowén, “Apo, tot-orachén, te hen anchi nangatngato anà angkay ammag nansasaggana way an chàyu, masapor mamfalinéna hen uray mifarud ya mìyatéy an hea.” acharna ah enawchin hen tapena 34 Yag ekat Jesusén, “Oo a, ngém ah ta hiya hen katorongancha. Ya hen katot-owana, Pedro, achi manollaò hen anchi man-ap-apo an chàyu, hiya hen manò hen hiyatoy lafi yag empetlomat fafà-arén hen tapena. 27 Nokay ngata way mangenhoot an haén.” hen nangatngato ah hamhamàyu, hen anchi tumùchu way mangan ono hen Hen masapor etàtaen anchi katorongna way man-alekatto. way i mantudtuchu Hen anchi tumùchu way mangan, a. 35 Angkay hiyachi yag ekat Jesus hen Ngém haén, tàén haén hen ap-apoyu, anchichay pasorotnéén, “Hen nannagà chà chillu ammaan hen katorongan hen an chàyu way maid entàtaenyu ah pelak tatagu, wat yachi hen torachényu.” ya pah-eng ya uray hen mansokatanyu, 28 “Chàyu, anyu tot-owag ay nakorangan-ayu ah masapor.” Yag ena-annohan aminay ligat-o. 29 Wat ekatchéén, “Cha-an-ani met.” 36 “Ngém kaman hen nangidchatan Amay safali ad uwan,” way ekat Jesus, “te Apudyus an haén hen lébféng-o ad uwan, hen anchi wachan pelakna, way mantoray, kaman agéhchi hen masapor etàtaenna, ya masapor mangidchatà an chàyu hen lébféngyu mampah-eng-ayu. Yag no wacha an way mantoray agé. 30 Ya metatappeayu chàyu hen maid fangidna, masapor uray an haén hen mantorayà ya uray hen annag elao hen lumfongna ah fangidna. chà mangmanganan. Ya chàyu agé hen 37 Te hen ifagà an chàyu, tomot-owa manguwis hen anchichay kacharaanyu angkay ad uwan hen anchi nesosorat ad way Judio way ganà hen anchichay namenghan mepanggép an haén way hemporo ya chuway anà Jacob way ekatnéén, metakorongà hen anchichay ekatchéén Israel.” futangelo. Ya tomoroychi te cha tomot-owa amin hen anchi nesosorat mepanggép an haén.” 38 Yag anat ekat agé hen anchichay pasorotnéén, “Ilam ngén Apo, antoyan kay hen chuway Lucas 22:39 182 Lucas 22:55 fangid yà.” “Aẁ anggay ud-ay,” way anchi nange-etnod an chicha, wat ah ekat Jesus. Judas way iha hen anchichay hemporo ya chuway pasorot Jesus. Wat émméy Hen nanluwaruwan Jesus ad Olivo ah Judas way i nangentomò hen Mat. 26:36-46; Mar. 14:32-42 tapàna hen apeng Jesus. 48 Yag ekat 39 Angkay hiyachi yag lomayaw ah Jesusén, “Judas, ay hen annay sinyar Jesus ya hen anchichay pasorotna way chi layad peet hen annog finalin ah émméy hen anchi filig ad Olivo te yachi sinyar chi tochar ah mangentocharam chillu hen chacha ay-ayan no madhém. an haén way Pangorowan hen Tatagu.” 40 Angkay inumchahcha ahchi, ekat 49 Angkay enlasin hen anchichay ifan Jesus an chichéén, “Manluwaluwaruayu Jesus hen ma-ammaan, anchaat ifaga ta achiayu ma-awis way fumasor gapon an Jesus way mangaliyén, “Apo, ay annay tég-angay mepasamak.” 41 Yachi fuma-ag-ani.” 50 Yag fumma-agat yag émméy ah Jesus hen ê-éyna, yag tot-owa hen iha an chicha yag nampalentomang way manluwaru. narungchanat hen awan hen ingan 42 Ekatnéén, “Ama, no anno koma anchi alepan hen anchi kangatowan laychén, achim koma epachah hen way pachi. 51 Ngém empawan Jesus yatoy ligat way tég-angay mepasamak way mangaliyén, “Anggay, achiayu cha an haén. Ngém uray no yahan chawatê, fuma-ag.” Yag annaat aran hen ingan laychê chillu way ma-ammaan yanggay hen anchi nafa-ag yag entò-opna. hen laychém.” 43 Yachi yag ammag 52 Yachi yag anat ekat Jesus hen émméy hen anghel way narpod uchu anchichay ummale way mangara way i nanorong an hiya. 44 Ammag an hiya way anap-apon hen pachi amchan way térén hen hamhamà ya hen kakapetan hen guwarchan Jesus way kaman paat ommanay ah hen Templo ya hen anchichay annag iyatéy yag ammag kaskasen hen anam-ama way ponò hen Judio, enkamanna way manluwaru. Yag hen ekatnéén, “Ay ammoh futangelowà lengatna, kaman chara way chan eheeh ta masapor mamfafangngid-ayu ya hen lota. mampapang-or-ayu way i mangara 45 Angkay hiyachi way narpas hen an haén. 53 Ammag enag-agaw way luwaruna, tommàchég yag namfangad miya-ahrangà an chàyu ah Templo wat hen iggaw hen anchichay pasorotna yag maid met ekatyuwén aranà. Ngém ad inchahanaat agé chicha way nanasséy uwan hen tempon hen mantorayan hen te kaman anchag naungar mepo-on laweng, wat yachi hen meparufusanyu ah hamhamàcha. 46 Yag annaat ekat way mangamma hen ammaanyu.” an chichéén, “Pakay peet nasséy-ayu. Hen nangenhootan Pedro an Jesus Fangon-ayuwat ta manluwaru-ayu ta achiayu ma-awis way fumasor gapo hen Mat. 26:57-58, 69-75; Mar. 14:53-54, annay tég-angay mepasamak.” 66-72; Juan 18:15-18, 25-27 54 Angkay hiyachi way tenelewcha Hen nanelewancha an Jesus ah Jesus, inyéycha hiya hen faréy hen Mat. 26:47-56; Mar. anchi kangatowan way pachi. Yag 14:43-50; Juan 18:2-11 ah Pedro, chinuchum-ang way cha 47 Angkay hiyachi way é-éttég umunud. 55 Yag hen anchichay tatagu, Jesus way chan ale, nawaychaat hen nan-apoycha hen fatawan hen anchi anchichay chuaray tatagu. Wat hen faréyanchi way niyéyan Jesus wat i Lucas 22:56 183 Lucas 23:2 nèanichu ah Pedro an chicha. 56 Yag Hen nepasangowan hen nangil-an hen ihay motmotyu way Jesus hen anchi konsel fafarasang an Pedro way chan anichu, menatmatana yag annaat ekatén, “Yaha Mat. 26:59-66; Mar. ngata agé hen ihay cha metmetnod 14:55-64; Juan 18:19-24 an Jesusanchi.” 57 Ngém enhoot Pedro 66 Angkay pommaway, na-amongcha way mangaliyén, “Heay fafarasang, hen anchichay anam-ama way ponò maid ay paat innilà hen taguwanna way hen Judio ya hen anap-apon hen ekatnowa.” papachi ya hen anchichay siguchay 58 Angkay na-awni agé yag wacha hen cha mintudtuchu hen orchin, yag ihay larae way nangenlasin an Pedro, empasangocha ah Jesus hen anchichay yag ekatnéén, “Hean samét hen iha an konsel. 67 Yag ekatchéén, “Ifagam an chicha agé.” “Faénà ayé,” way ekat agé chàni, ay hea hen anchi Cristu way Pedro. empopostan Apudyus way umale way 59 Angkay nanlooh hen ihay uras mantoray.” Yag senongfatan Jesus ménat yag wacha agé hen ihay way mangaliyén, “Tàén no ifagà, larae way nangenlasin an Pedro, achiyu chillu afuroton, 68 yag no yag empapeletna way mangaliyén, wacha agéy sarudsuchù, achiyu agé “Hea kayyà hen ihay ifan Jesus te songfatan. 69 Ngém no marpas chillu afab-én way iGalilea-a.” 60 Ngém ekat hen antoy ma-ammaan ad uwan, Pedrowén, “Heay taguwanna, maid ay haén way Pangorowan hen Tatagu, innilà hen annay cham aryénanna.” Yag tumùchuwà hen pachawanan Apudyus hen hiyachi way chan ale ah Pedro, yag way mannakafalin.” 70 Yag anchaat ekat nanollaòat agé hen manò. 61 Yag ah aminén, “Wat ay ammoh hea hen anà faréy, namfiliwit ah Jesus way nangila Apudyus tà.” Yag annaat ekatén, “Oo, an Pedro, yag hemhemmà Pedro hen enaleyu met.” 71 Yag ekatchaatén, “Ay enalen Apona ad annad way achi ammoh masapor kasentaaw man-anap manollaò hen manò hen hiyahay lafi ah fasorna, te chengngartaaw met yag penetlonaat way mangenhoot an amin hen enalena wat narégnachi ah hiya. 62 Wat lommayaw ah Pedro way iyatéyna.” ammag chan sigab hen hamhamàna ya Hen nepasangowan Jesus an Pilato amchan chi kelana gapon enammaana. Mat. 27:1-2, 11-14; Mar. Hen nanénsénaancha an Jesus 15:1-5; Juan 18:28-38 Mat. 26:67-68; Mar. 14:65 Angkay hiyachi yag inligwatcha 63 Angkay hen anchichay chan 23 amin way manginyéy an guwarcha an Jesus, anchag cha Jesus hen anchi gubérnador way sén-ésén-én hiyéén lenopropagcha. Pilato. 2 Yag yachi way inumchahcha, 64 Yag anchaat fongoton hen matanéén inlugichaat way mangimfaga hen lenopropagcha way mangaliyén, “Ayé, fasorna. Ekatchéén, “Inchahanni hen ifagam kaya no henon nanlopag an hea.” yatoy tagu way chana subsufan hen 65 Yag chuar hen enkamakamancha way anchichay tatagu ya chana amin epawa nanginsorto an hiya. ah mamfayachancha hen furor an Are. Yag chanaat agé ekatén hiya ano agé hen Are way Cristu way empopostan Apudyus way umale way mantoray.” Lucas 23:3 184 Lucas 23:22

3 Yachi yag senarudsud Pilato an Jesus nanggayyém cha Herod an Pilato te way mangaliyén, “Ay hea ano hen Aren nafayag way anchag mankokontara. hen Judio.” Yag ekat Jesusén, “Oo, Hen nangimfag-ancha enalem met.” 4 Yachi yag anat ifagan hen matéyan Jesus Pilato hen anchichay anap-apon hen papachi ya hen anchichay chuaray Mat. 27:15-26; Mar. 15:6-15; tatagu way mangaliyén, “Maid met Juan 18:38–19:16 inchahà ah fasor hen yatoy tagu ah 13 Angkay hiyachi yag empa-ayag érégna way iyatéy.” 5 Ngém ammag Pilato hen anchichay anap-apon hen cha ekaskasen hen anchichay tatagu papachi ya hen anchichay anam-ama way mangempapelet way mangaliyén, way ponò ya anat amin hen tatagu, “Chana angkay sinubsufan hen tatagu 14 yag annaat ekat an chichéén, way inlugina hen provinsiyan hen “Empasangoyu hen antoy tagu an Galilea ingganad Judea, yag gapon haén te ekatyuwén chana subsufan hen chana intudtuchu wat chacha magabfor tatagu. Wat finistigar-o met hiya hen amin hen tatagu, yag ad uwan, sangwananyu, ngém maid met inchahà inumchah agéhto ad Jerusalem.” ah enammaana ah kaman hen chayu epafasor an hiya. 15 Yag umat agé ah Hen nepasangowan Jesus an Herod Herod, maid agé inchahana te pakay 6 Angkay chengngar Pilatochi yag empafangadna an chàni nò. Wat yaha annaat imohon no iGalilea peet ah hen kail-ana way maid enam-ammaan Jesus. 7 Yag hen nangngarana way hen yatoy tagu ah narégna way narpo peet ah Jesus hen sakopon hen iyatéy. 16 Wat an-og epahaprat yag cha etorayan Herod, annaat epééy emparufus-o.” 17 Yachi hen ekat Pilato ah Jesus an hiya te niyaphor way gapo ta nigagangay way tenawénén wacha ah Herod ad Jerusalem agé wachan eparufusna way ihay farud no hen hiyachiy tempo. 8 Yag ah Herod, tempon hen yachiy lagsak. 18 Ngém ammag laylayad way mangila an Jesus hen anchichay na-a-among way tatagu, te nafayag way annag laychén paat anchag aheo-ongaw way mangaliyén, way mangila an hiya gapon amin way “Pédtényuha ta ah Barabas hen chana chengngar. Yag hen laychéna eparufusyu,” 19 way ah Barabasanchi, paatat ilana koma hen kaskascha-aw sigud way farud te empataropana hen way ammaan Jesus. 9 Wat ammag tatagu hen gubérno hen yachiy fabréy, maid achi inimoh Herod an hiya, ya wacha amin hen pinchitna way ngém ammag iggay somongsongfat ah tatagu. Jesus. 10 Yag hen anchichay anap-apon 20 Ngém ah Pilato, laychéna koma hen papachi ya hen anchichay cha way ah Jesus hen meparufus wat mintudtuchu hen orchin agé, ammag penachasna way mangay-ayu hen narafus way térén hen chacha ekaman tatagu. 21 Ngém anchag cha èngaèngaw way mangempafasor an hiya. 11 Yag way mangaliyén, “Anyug elansa hiya chaat agé mèpeloh ah Herod ya hen hen koros, ta elansayu way elansa.” anchichay sorchachuna an Jesus yag 22 Yachi way petlon hen namachasan senensenacha agé hiya. Ya anchaat Pilato way mangà-arò hen anchichay eparumfong hen ammag ammay way tatagu, ekatnéén, “Pakay. Nokay lumfong yag empafangadcha an Pilato. paat hen enammaana ah laweng, te 12 Wat nanepod hen hiyachiy ag-agaw, maid met inchahà ah ustoh fasorna Lucas 23:23 185 Lucas 23:41 ah érégna way iyatéy. Wat an-og hiyato hen ma-ammaan an haén ad epahaprat yanggay yag emparufus-o.” uwan way maid paat fasorna, ay achi 23 Ngém ammag cha èngaèngaw chillu kaskasen hen ma-ammaan an chàyu ya hen tatagu way mangempapelet way hen ganàyu way menangfasor.” melansa ah Jesus ingganah ommafun ah 32 Angkay hiyachi yag wachacha agé Pilato. 24 Wat yachi yag anat eparufus hen chuway futangelo way inyéycha agé Pilato way ma-ammaan an Jesus hen way meparansa hen hiyachiy tempo. chacha epapelet way chawatén. 25 Yag 33 Yag yachi way inumchahcha hen emparufusna hen anchi tagu way anchi lota way ekatchéén “alintutugun nifafarud gapon pommatéyana ya hen chi uru,” enlansacha ah Jesus hen away nempataropana hen tatagu, te hiya way koros, yag enkoroscha agé hen hen laychéncha way meparufus. Yag ihay futangelo hen pachawigina ya hen emporangna ah Jesus an chicha ta iha ah pachawananna. 34 Narpaschi yag ammaancha an hiya hen heno way anat man-ale ah Jesus way mangaliyén, laychéncha. “Ama, pakawaném chicha te maid innilacha hen chacha am-ammaan.” Hen nelansaan Jesus hen anchi koros Yachi yag anchaat manfunfunnot Mat. 27:32-44; Mar. way manginyàchang hen lumfongna. 15:21-32; Juan 19:17-27 35 Yag hen anchichay tatagu, anchag 26 Angkay hiyachi way chacha tommatàchég way chan fub-uya way elayaw ah Jesus, lenapchùcha hen mangi-ila no heno hen mekaman. ihay tagu way niyaphor way cha Ya hen anchichay ap-apon hen homàyat way i hommepot way ah Judio, chachaat sén-ésén-én hiya way Simon hen ngachanna way eCirene, yag mangaliyén, “Tenorongana hen tapena, empafu-udcha an hiya hen anchi koros wat torongana kagé hen acharna no Jesus ta iyunudna. hiya tot-owa hen Cristu way penelen 27 Yachi yag anchag chuar hen Apudyus.” 36 Yachi yag sensennan agé anchichay tatagu way cha umunud hen anchichay sorchachu hiya way an Jesus, yag wachacha agé hen manginchawchaw hen ommelém way anchichay finufae way chacha kelaan fayah, 37 yag ekatchéén, “Ayé, no hea hiya ya chachan ifil amin. 28 Yachi hen aren hen Judio, wat pakay achim yag namfiliwit ah Jesus an chicha hara-an hen acharno nò.” way mangaliyén, “Chàyu way finufae 38 Angkay hiyachi yag enhabrotcha way iJerusalem, faén koma haén agé ah petchayan hen uruna hen hen kelaanyu ta hen acharyu hen nesosorat way ekatnéén, “Yato hen kelaanyu ya hen a-anàyu. 29 Te umchah Aren hen Judio.” way umchah hen ammag pararo 39 Angkay hiyachi yag nì-insorto agé way ligat ahto, wat ammag ekat hen hen ihay futangelo way nelaransa way tataguwén anchag nagasat paat hen mangale an Jesusén, “No hea hen Cristu anchichay maid anàna way iggay way empopostan Apudyus, wat pam umanà ya achichan pasoso. 30 Te gapon achi hara-an hen acharno ya chàni kenapararon hen ligat hen hiyachiy agé.” 40 Ngém enamhew hen anchi iha tempo, wat ammag chawatén hen way mangaliyén, “Ay ammoh maid tatagu ta uray hen filig ya tagéytéyén paat égyatno an Apudyus. Nelansataaw matébcha koma ah matagpénancha ta amin, 41 ngém chita, lébféngta way metarocha paat. 31 Te ilanyu ngén, no melansa te chusan hen enammaanta, Lucas 23:42 186 Lucas 24:3 ngém hen yahay tagu, maid poros sakopon hen provinsiyan hen Judea. enam-ammaana ah laweng.” 42 Yachi Machayaw way tagu ah Jose te yag annaat ekat agé an Jesusén, “Apo na-ammuwan hen kena-ammayna, yag Jesus, hamham-énà koma no umchah hiya agé hen ihay chan héhhééd hen hen mantorayam.” 43 Yag anat ekat milugiyan hen mantorayan Apudyus. Jesusén, “Tot-owa hen antoy ifagà an Ya tàén hiya hen iha hen anchichay hea way hen hiyatoy ag-agaw, mètapea anam-ama way konsel, iggay chillu an haén ad uchu.” mètempoyug hen anchichay ifana hen nantetempoyugancha way mangamma Hen natéyan Jesus hen na-ammaan an Jesus. 52 Yachi yag Mat. 27:45-56; Mar. émméy ah Joseyanto an Pilato way 15:33-41; Juan 19:28-30 manawat hen achar Jesus. 53 Yag yachi 44 Angkay hiyachi way ustoy way neparufus, inna inpah hen achar nanggawa, yag ammag hommelangat hen anchi natéy way nelaransa hen agé amin hen lota ingganah koros, yag finunifunana ah am-ammay fummatangan way ammag iggay way uroh yag ina inlufù hen anchi homelaw hen init. 45 Yachi agé yag kà-amma way lufù way an napasorag ammag nan-agwa hen anchi séchar way way natoktokan hen chéprah. 54 Hen kortena way horchà hen iggaw Apudyus alemana hen na-ammaan nadchi way paat ah Templo. 46 Yag chinakarat agé tég-angay malihnug hen init way yachi Jesus hen alena way mangaliyén, “Ama, agén milugiyan hen ngilin hen Judio an-og eporang an hea hen lennawà.” way Safachu. Yachi hen ekatna yag natéyat. 55 Angkay hen anchichay finufae way 47 Angkay hen nangil-an hen anchi netnod an Jesus hen lummigwatana kapetan hen sorchachu amin hen ad Galilea, inunudcha ah Jose yag nekaman, annag chinayaw ah Apudyus innilacha hen iggaw hen anchi lufù ya way mangaliyén, “Yato peet tot-owa hen enkamanna way nanginlufù hen hen ihay tagu way ammag maid poros achar Jesus, 56 yag anchaat homàyat enammaanah laweng.” way incha inyam-amma hen anchichay 48 Ya hen anchichay chuachuar nankarakarase way fangfangru way way tatagu agé way na-a-among way metape way miyoppeop hen natéy. Yag chan fub-uya, innilacha amin hen nawakas way Safachu, nantongawcha nekaman, wat ancha ammag hommàyat way man-inungar te yachi chillu hen way chan pagpag hen faro-ongcha orchin hen Judio. gapoh hamhamàcha. 49 Yag amin hen Hen nan-uchiyan Jesus anchichay ifan Jesus ya hen anchichay finufae way netnod an hiya way narpod Mat. 28:1-10; Mar. 16:1-8; Juan 20:1-10 Galilea, oma-adchawwéycha way Angkay hen anchi Chuminggu, nangi-ila hen amin. 24 nahapacha way térén hen anchichay finufae way lummigwat way Hen nilufuan Jesus éméy hen anchi lufù ta iyéycha hen Mat. 27:57-61; Mar. anchichay fangfangru way ensaganacha. 15:42-47; Juan 19:38-42 2 Angkay inumchahcha yag ammag 50–51 Angkay hiyachi yag wachan na-a-allinat agé hen anchi tépà way ihay tagu way ah Jose hen ngachanna tangéb hen lufù, 3 wat henomròcha way way ad Arimatea hen fabréyna way i mangila, yag ammag maichat agé hen Lucas 24:4 187 Lucas 24:22 anchi natéy. 4 Wat anchag naleletag, yag Hen netnochan hen anchi chuwa an hen hiyachi, ammagat agég niyahad hen Jesus hen nanaranancha ad Emaus chuway larae way nètatàchég an chicha way ammag cha humili hen lumfongcha. Mar. 16:12-13 5 Yag hen anchichay finufae, anchag 13 Angkay hen hiyachiy ag-agaw, nanyongyong way mampalentomang lummigwat hen chuwa hen anchichay ah égyatcha. Yag ekat hen anchichay cha somorot an Jesus way éméy ad larae an chichéén, “Pakay chayu anapén Emaus way nasorok ah hemporo ya hen anchi natattagu hen iggaw hen chuway lometor hen ka-achawwéyna natéy. 6 Maid angkay ahto te nan-uchi. ad Jerusalem. 14 Yag hen chacha Ay naliw-anyuwat peet hen anchi manaranan, chachan tagtagépfaran hen imfagana an chàyu hen kawad-ana aminay na-ammaan. ad Galilea, 7 way masapor meporang 15 Angkay hiyachi way chachan hen anchi Pangorowan hen Tatagu ahepennoot ya chacha haphapetén hen anchichay lawengay tatagu ya hen anchi na-ammaan, inchahan Jesus melansa hen away yag anat man-uchi chicha yag netnod, 16 ngém chicha, chillu hen anchi petlon hen ag-agaw.” tawwan no pakay iggaycha elasin way 8 Yachi yag hemhemmà tot-owa hen ah Jesus peetchi. 17 Yachi yag anat anchichay finufae hen enalena, 9 wat ekat Jesusén, “Nokaychi hen chayu lommayawcha hen anchi lufù way incha aryénanna way cha manaran.” Yag henaphapet aminchi hen anchichay entàchégcha way ammag mamàila hemporo ya ihay pasorot Jesus ya hen pararo way tokarcha. 18 Yag anat anat agé hen anchichay tapena. 10 Hen ekat hen iha way ah Cleopas hen ngachan hen anchichay finufae, wat ngachannéén, “Ay kàéchah-a ménat ad cha Maria way eMagdalena an Juana Jerusalem way hea yanggay ménat hen yah Maria way inan Jaime ya anat cha-an mangngar hen cha na-ammaan agé hen anchichay tapena way chicha hen hiyatoy tempo.” 19 Yag anat ekat amin hen i nanaphapet hen anchichay Jesusén, Henochi. Yag ekatchéén, aposel. 11 Ngém hen anchichay aposel “Hen anchi na-ammaan an Jesus way agé, ekatchéén, maid innilan hen eNazaret way hiya, na-ammuwan way anchichay finufae hen chacha ar-aryén, profetan Apudyus way ririspituwén te kamancha chan in-inép, wat anchag Apudyus ya hen tatagu agé, ya iggay afuroton chicha. 12 Ngém ah nakafael way nangintudtuchu amin Pedro, lummigwat way nanagtag way hen intudtuchuna ya nangamma agé i paat mangila hen anchi lufù. Yag hen kaskascha-aw.” 20 Entoroycha way nan-eteng-ena paat way nangila ad mangaliyén, “Ngém hen anchichay char-ém, yag ammag anggay hen anchi anap-apon hen pachitaaw ya hen funifun ah wà-acha way ammag maid anchichay ponòtaaw, anchag emporang ininggaw. Yachi yag anat homàyat hiya an Pilato ah manginyurchinana way ammag nahahaang way cha hen matéyana, wat enlansacha hiya hen manmamanmà no nokay peet hen anchi koros. 21 Waman chàni, ekatniyén hiya nekaman. koma hen anchi mangenharà an chitaaw way ganà Israel. Ngém ammag solet peet te ad chin-argaw hen na-ammaan amin cha nahha an hiya. 22 Yag an-ani agég nahngang hen anchi henaphapet Lucas 24:23 188 Lucas 24:42 hen anchichay tapen ifani way finufae, hen chana man-aryan hen charan hen te fummigatcha way émméy hen anchi chana nangintudtuchuwan hen anchi lufù 23 yag maid ano hen anchi achar nesosorat ad namenghan.” hen natéy, wat namfangadcha way i 33 Angkay hiyachi, lummigwatchaat nangimfaga way innilacha ano hen hen hiyachiy uras way mamfangad anghel, yag imfagan ano hen anchichay ad Jerusalem, yag inchahancha hen anghel way nan-uchi ano ah Jesus. anchichay hemporo ya ihay pasorot 24 Yachi yag émméycha agé hen tapen Jesus ya anat hen anchichay tapena agé ifani way i nangila hen anchi lufù, way na-a-among. 34 Yag ekatat agé hen yag tot-owa peet hen henaphapet hen anchichay na-a-amongén, “Nan-uchi anchichay finufae ngém maid chillu angkay tot-owa ah Apotaaw te innilacha an Jesus.” nampàila an Simon Pedro.” 35 Yachi yag 25 Angkay hiyachi yag nan-ale ah henaphapet agé hen anchi chuwa hen Jesus way mangaliyén, “Kaman-ayu anchi nekaman hen anchi nanaranancha paat hay chan ligligummu, te pakay ya hen nangenlasinancha an Jesus hen ammag naligat ah mangafurotanyu namet-angana hen anchi tenapay hen amin hen imfagan hen anchichay chacha manganan. profeta ad namenghan. 26 Ay achiyu Hen nampàil-an Jesus hen peet chillu ma-awatan way masapor anchichay pasorotna mapap-aligatan hen anchi empopostan Apudyus way Cristu yag anat umchah Mat. 28:16-20; Mar. 16:14-18; hen machayawana.” 27 Yachi yag Juan 20:19-23; Apos. 1:6-8 anat esoplekar Jesus amin hen anchi 36 Angkay hiyachi way chacha nesosorat ad namenghan mepanggép haphapetén hen nekaman hen charan, an hiya way inlugina hen anchi pés-éy ammag niyahachat agé ah Apo Jesus ensorat Moses inggana hen amin way way tommatàchég hen gawana, yag ensorat hen anchichay profeta. annaat ekatén, “Ta mapanoh hen 28 Angkay hiyachi way tég-angaycha hamhamàyu.” 37 Yag ancha ammag umchah hen anchi fabréy way ayancha, émmégyat way térén te ekatchéén yag kaman paat ichakpos Jesus way fanig. 38 Yag annaat ekat agéén, mangentoroy, 29 ngém entar-éd hen “Pakay cha-ayu émégyat ya pakay anchi chuwa hiya way mangaliyén, cha-ayun finfinafang mepanggép an “Panga-asem ta umiyantaaw te haén. 39 Ilanyu ngén hen antoy limà nanadhém chillu, te kaysan hen ya he-è te haénto, wat tad-énà ta ag-agaw.” Wat enafunan Jesus yag mapnek-ayu. Te ay ammoh wachay nàyéy an chicha. 30 Yag yachi way laman ya tongar chi fanig. Te laman tummùchucha way mangan, innaran ya tongar met hen achar-o.” 40 Yaha Jesus hen anchi tenapay yag nanyaman hen enalena yag empàilana agé hen an Apudyus yag annaat petpet-angén limana ya hen he-ena. 41 Ngém kaman yag inidchatna an chicha. 31 Yag paat chillu achicha afuroton, te ancha hen hiyachi, kaman nafùtan hen lawag naleletag ya tàén amchan hen matacha yag enlasinchaat way ah Jesus laylayadcha, kaman paat chillu faén peetchi, yag ammag naumahat agé. kapapate. Yag anat ekat Jesusén, 32 Hiyachi yag nan-ahepennootcha way “Ay wachay enhàfayu ah ma-an ta mangaliyén, “Ay ammoh faén kaman manganà.” 42 Wat inchawchawcha hen paat cha gumilab way apoy ah lènata Lucas 24:43 189 Lucas 24:53 nelopò way files, 43 yag innarana yag aminay tatagu ah karotarota way milugi inissana hen sangwanancha amin. ahtod Jerusalem. 48 Yag chàyu paat hen 44 Angkay hiyachi yag ekat Jesus an manàchég hen katot-owaan hen aminay chichéén, “Amin hen anchi na-ammaan nekaman. 49 Yag achi mafayag wat an haén, chichachi hen chà imfagafaga epalè an chàyu hen anchi Espiritu way hen chà netnonetnochan an chàyu, te empopostan Ama chillu way mepale. masapor way tomot-owa hen aminay Ngém masapor i-inggaw-ayu ahtoh nesosorat mepanggép an haén nanepod fabréy ingganah umchahchi an chàyu hen ensorat Moses ya hen anchichay te hiya hen anchi mannakafael way profeta ya anat agé hen anchi nesosorat marpod uchu.” hen anchichay kankanta way Salmo.” Hen émméyan Jesus ad uchu 45 Yachi yag kaman paat finùtan Jesus hen hamhamàcha ta ma-awatancha Mar. 16:19-20; Apos. 1:9-11 amin hen anchi nesosorat ad 50 Angkay hiyachi yag enetnod namenghan. 46 Yag annaat esoplekar Jesus chicha inggana ad Betania way mangaliyén, “Yato chillu hen yag annaat etànang hen limana yag nesosorat mepanggép an haén way binindisyunana chicha. 51 Yag hen ekatnéén, ‘Masapor chillu mapàpàgang chana mamindisyunan an chicha, hen anchi epalen Apudyus way Cristu chaat agé matarok way éméy ad uchu ya anat matéy ya anat man-uchi hen way manaynan an chicha. 52 Yag petlon hen ag-agaw.’ 47 Yag nesosorat chicha, chinayachayawcha ah Jesus yag agé way masapor mitudtuchu hen antoy anchaat mamfangad ad Jerusalem way chamag mepanggép hen mamfafawiyan maid kepaniyan hen laylayadcha. 53 Yag hen tatagu ta mapakawan hen fasorcha kankanayén way chacha émé-éméy ah gapon haén. Wat mitudtuchuchi hen Templo way manyaman an Apudyus. 190 Juan 1:18

hen anchi Helaw. 9 Te wacha hen kasen Juan umale way hiya hen anchi tot-owa way Helaw way manelaw hen hamhamà hen Ah Juananto way ihay pasorot Jesus, aminay tatagu hen antoy lota. narakay way térén hen nensoratanan 10 Hen anchi na-awagan ah Ale natto way hen tawén way 90 ménat ono way ekatcha agéén Helaw, gapon 95. Ya hen nanoratana, te inlugin hen hiya wat na-ammaan amin hen antoy tatagu way mangaliyén faén ano Apudyus lota ya hen ininggaw. Ngém angkay ah Jesus. Wat nanorat ah Juan ah ummale hen antoy lota, ammag manot-owaancha hen kena-apudyus Jesu iggayat agé elasin hen tatagu hiya. Cristu, ya chuar agé hen emparawagna 11 Ya tàén hen anchichay tatagu ah mepanggép an Jesus no heno paat hiya. fabréynéén anchag achi mangiggéén Yag ah Juan agé, ensoratna hen tapenay hiya. 12 Ngém wachacha chillu hen sorat ya “Hen Ma-ammaan ah Pegwana.” tapena way nangimfilang an hiya yag ommafurotcha. Wat chicha, namfalinén Hen anchi Ale way Tomagu Apudyus chicha ah a-anàna. 13 Yag hen Hen anchi péspés-éyna way enkaman Apudyus way nanganà an 1 cha-an ma-ammaan hen antoy chicha, faén kaman hen cha ekaman lota, nawawà-acha chillu hen anchi hen tatagun antoy lota no umanàcha na-awagan ah Ale way hiya hen te ah Apudyus, wachan enkamanna ta mangempaka-ammu an Apudyus. miyanà hen tatagu an hiya ta hiyan Yag hen yachiy na-awagan ah Ale, man-amacha. nelarammong an Apudyus, te hiya 14 Angkay hen anchi na-awagan ah chilluh Apudyus 2 wat nachachà-an Ale, namfalin ah tatagu yag nì-iggaw way nelarammong hen anchi Ale an an chitaaw. Pahig tot-owa hen inyalena Apudyus. 3 Ya piniyar agé Apudyus ya menangség-ang way tatagu. Yag hiya way mangamma hen egachay chàni, innilani hen kena-ammayna way wacha, wat maid kasen nangamma hen ammag maid mepaniyana way yachi na-ammaan no faén yanggay hiya. 4 Ya chillu hen ka-ammayna te hiya hen hiya agé hen lugin hen ataguwan hen anchi sissiguchay anà Apudyus. egad. Ya hiya agé hen anchi Helaw way 15 Imfagan Juan hen mepanggép an cha manelaw hen hamhamà hen tatagu. hiya, ekatnéén, “Hiyaha hen anchi chà 5 Yag helawan hen yachiy Helaw hen aryén hen anchi nangaryaén, ‘Hen anchi helang way iggaw hen tatagu, yag hen meparég an haén, ammag nangatngato anchi helang, ammag achi makachép an no haén te hiya, nawawà-acha chillu hiya. uray hen cha-an-o marmuwan.’ ” 6 Wacha hen ihay tagu way finaar 16 Maid agé mepaniyan hen ség-angna Apudyus way ah Juan hen ngachanna. an chitaaw way tatagu te annag 7 Yag hen namaaran Apudyus an hiya, ta séség-angan chitaaw amin ya cha ina haphapetén hen aminay katagutagu matapyatapyanchi ah ing-inggana. mepanggép hen anchi na-awagan ah 17 Ah Moses hen nangimfaga hen orchin Helaw ta no changrén hen tatagu, Apudyus an chitaaw, ngém ah Jesu omafurotcha koma. 8 Faén ah Juan Cristu hen nangempàila hen ség-ang hen anchi manelaw hen hamhamà hen Apudyus an chitaaw ya hen katot-owaan tatagu, te hiya hen anchi an yanggay an mepanggép an hiya. 18 Maid poros ummale way mangimfaga mepanggép tagu ah nangila an Apudyus, wat Juan 1:19 191 Juan 1:34 maid mangempaka-awat hen tatagu ngém wacha an chàyu ad uwan hen mepanggép an hiya. Waman hen anchi ihay tagu way cha-anyu elasin 27 way sissiguchay anàna way kapachongna hiya hen meparég an haén. Yag tàén an paat way nelarammong an hiya, wat umunud an haén, ammag nangatngato hiya hen nangempaka-awat hen tatagu chillu no haén, te uray lawa non mepanggép an Amana. anà an man-alepan an hiyéén achì karébféngan.” Hen imfagan Juan way 28 Amin hen anchichay nekamkaman, chan funfunyag na-ammaan amin ad Betania way Mat. 3:1-12; Mar. 1:1-8; Luc. 3:1-18 chumang hen anchi wangwang way 19 Angkay hen anchichay anap-apon Jordan way yachi hen chan funfunyagan hen Judio ad Jerusalem, hennagcha Juan. hen tapen anchichay papachi ya hen tapen agé hen anchichay cha tomorong Hen anchi karnero an chicha way i mananhan an Juan way michaton an Apudyus no heno hen kasasa-adna. 20 Wat 29 Angkay nafigat way innilan Juan maid enhoot Juan te enlawagna way ah Jesus way naway, ekatnéén, “Ilanyu mangaliyén, “Faénà angkay hen anchi ngén, anchiyan hen anchi karnero way Cristu way empopostan Apudyus inidchat Apudyus way michaton ah way umale.” 21 “Wat nokay-a nò,” mamayadna hen fasor hen katagutagu way chacha ekat, “ono magat hea ah hen antoy lota. 30 Hiya hen anchi chà Elias way ekatchéén kasen umale.” aryén hen anchi nangaryaén, ‘Wacha Ngém ekatna agéén, “Faénà met.” hen meparég an haén way nangatngato Yag anchaat agé ekatén, “Wat awni no haén, te hiya, nawawà-acha chillu yag hea ngata hen anchi profeta way uray hen cha-an-o marmuwan.’ 31 Yag chani hadhadchén.” Yag ekat Juan uray haén, cha-an-o elasin hiya hen chilluwén, “Faénà agé.” 22 “Wat no pés-éyna. Ngém hen ganchat-o way yaha, henoa kay peet nò. Ifagam ngarud mamunyag hen tatagu ah chanum, ta ta wacha agéy haphapeténni hen mepaka-ammu an chitaaw way ganà anchichay nannag an chàni no heno hen Israel way hiya hen anchi hennag mangalem hen acharno.” 23 Yachi yag Apudyus.” ensongfat Juan hen anchi ensosorat hen 32–33 Yachi yag imfagan Juan agé profeta way Isaias ad namenghan way way mangaliyén, “Hen anchi pés-éyna, ekatnéén, “Haén hen anchi ini-inggaw maid tot-owa enlasin-o an hiya, ngém hen anchi chanak way cha mangèngaw ah Apudyus way nannag an haén way hen anchichay tatagu ta iyam-ammacha mangimfunyag ah chanum, imfagana hen engwan hen Ap-apo.” way hen anchi tagu way ilà hen 24 Angkay hiyachi yag hen anchichay émhépan hen Espirituna yag nì-iggaw, hennag hen anchichay Fariseo agé, yachi hen anchi mangimfunyag hen 25 ekatcha an Juanén, “Wat no faén Espiritun Apudyus hen tatagu. Wat hea hen anchi Cristu ya faén-a agé innilà tot-owa hiya ad uwan te innilà ah Elias ono hen anchi profeta way hen enémhépan hen Espiritun Apudyus chataaw hadhadchén, pakay cha-an an hiya way kaman karopate yag funyag nò.” 26 Yag anat somongfat ah nì-iggaw. 34 Wat hiyachi, gapo ta innilà, Juan way mangaliyén, “An yanggay tàchégà way hiya tot-owa hen anà chanum hen chà ifunyag an chàyu, Apudyus.” Juan 1:35 192 Juan 2:1

yachi agé hen fabréy cha Andres an Hen anchichay pés-éy Pedro. 45 Yachi yag i enanap agé Felipe somorot an Jesus ah Natanael, yag angkay inchahana, 35 Angkay nawakas way nètatàchég imfagana way mangaliyén, “Inchahanni ah Juan hen chuway pasorotna, angkay hen anchi tagu way ensorat 36 innilana ah Jesus way chan looh, yag Moses hen nangensoratana hen orchin annaat ekatén, “Anchiyan hen anchi way hiya agé hen anchi inyalen hen karnero way inidchat Apudyus way anchichay profeta ad namenghan, yag michaton.” 37 Hen nangngaran hen hen ngachannaat ah Jesus way eNazaret anchi chuway pasorot Juan an nadchi, way anà Jose.” 46 Yag sommongfat chachaat umunud an Jesus. 38 Yachi ah Natanael way mangaliyén, “Ay yag namfiliwit ah Jesus yag innilana ammoh wachay ammay ah tagu way chicha way cha umunud, yag annaat marpod Nazaret tà.” Yag ekat Felipeyén, ekatén, “Nokay hen chayu anapén.” “Umalea ngén ta inta ilan ya.” Yag sommongfatcha way mangaliyén, 47 Angkay hiyachi way innilan Jesus “Rabbi, chokkay hen fabréyno.” (Hen ah Natanael way naway ekatnéén, laychén hen anchi ale way Rabbi way “Antoyan hen ihay onong way ganà aryénat Apo Mistoro.) 39 Yag ekat Israel way maid tot-owa kétémna.” Jesusén, “Intaaw kaỳ ta inyu ilan.” 48 Yag ekat Natanaelén, “Nokay hen Yachi yag netnodcha way incha innila nangammuwam an haén.” Yag ekat agé hen iggawna, yag nì-iyancha hen Jesusén, “Inni-ilà hea way tummutùchu hiyachiy lafi te fummatangan chillu. hen pongar hen anchi away way 40 Hen iha hen anchichay netnod an fig hen cha-an mangchahan Felipe Jesus wat ah Andres way sonod Simon an hea.” 49 “Apo, hea peet hen anà Pedro. 41 Yag innaat nan-iyanap ah Apudyus,” way ekat Natanael, “ya hea pangorowana way Simon yag imfagana agé hen anchi areni way nepoposta way mangaliyén, “Inchahanni angkay way ganà Israel.” 50 Yag anat ekat hen anchi Cristu.” (Hen laychén hen Jesusén, “Ay anggay yanggay hen anchi ale way Cristu way aryénat nangimfag-à way innilà hea way hen anchi empopostan Apudyus way tummutùchu hen pongar hen away yag umale hen antoy lota way mantoray.) enafurotnowat way haén hen Cristu. 42 Yachi yag enetnodnaat hen anchi Wat chùchùar angkay hen kaskascha-aw pangorowana way Simon an Jesus. way mailayu no yaha.” 51 Yag imfagan Angkay hiyachi way innilan Jesus Jesus an chicha amin way mangaliyén, hiya, ekatnéén, “Heay Simon way anà “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu Juan, ngadnà heah Cefas.” (Hen anchi way mailayu hen mafùtana ad uchu ngachan way Cefas, pachongna hen ya hen mamfangchafangchan hen Pedro way hen laychénay aryénat fato.) anchichay anghel Apudyus an haén way Pangorowan hen Tatagu.” Hen nangayagan Jesus an cha Felipe an Natanael Hen na-ammaan hen 43 Angkay nafigat way ekat Jesusén anchi kasar ad Cana éméy hen provinsiyan hen Galilea, Angkay hiyachi way nanlooh hen inchahana ah Felipe yag ekatnan 2 chuway ag-agaw, yag wacha hen hiyéén, “Inta ta metnod-an haén.” 44 Ah mankasar ad Cana way sakop hen Felipeyanto, hiyan ihay iBetsaida way Galilea, yag i nèkasar ah inan agé Jesus. Juan 2:2 193 Juan 2:17

2 Ya naimfitar agé ah Jesus ya hen enkamanno te annog inyanongoh hen anchichay pasorotna. antoy am-ammay.” 3 Angkay hiyachi yag ammag na-amin 11 Hen yahay enammaan Jesus, hen anchi mainum way fayah, wat enammaana ad Cana way sakop i imfagan inan Jesus an hiya way hen Galilea way yaha hen pés-éy mangaliyén, “Nokay hen mapoot te kaskascha-aw way enammaana ah antoy na-amin hen anchi mainum.” mangempàil-ana hen mannakafalinna. 4 Yag anat ekat Jesusén, “Ina, achi Wat ommafurot hen anchichay koma masapor ifagam hen ammaà ta pasorotna an hiya. egachà, te cha-an umchah hen tempon 12 Angkay narpaschi, émméy ah Jesus hen mangempàil-à hen kafaelà.” 5 Ngém yah inana, ya hen anchichay sosnodna imfagan inana chillu hen anchichay ya anat hen anchichay pasorotna ad chan ap-apag way mangaliyén, “Anyug Capernaum, yag ininggawcha ahchi ah ammaan hen uray heno way ifagana an kamanay ag-agaw. chàyu.” Hen nemparyawan Jesus hen 6 Angkay hen anchichay Judio, anchichay chan elao ah Templo gapo ta chuar hen liglamentocha mepanggép hen ekamancha way Mat. 21:12-13; Mar. man-urah wat wacha tot-owa hen 11:15-17; Luc. 19:45-46 éném way chachanakkar way arangfa 13 Angkay hiyachi, gapo ta tég-angay way na-ammaan ah fato way chacha umchah hen anchi lagsak hen Judio way mangig-iggaan ah chanum way ihaihéén Manmanma-an hen iggay mapchitan malemaan lataan. 7 Yachi yag ekat hen a-anà hen ganà Israel ad Egipto, wat Jesus hen anchichay chan ap-apagén, émméy ah Jesus ad Jerusalem. 14 Yachi “Ponowényu hen annachay arangfa way émméy ah Templo, inchahana ah chanum.” Wat pennocha ingganah hen anchichay tatagu way chan elao nanenep. 8 Yag anat agé ifagan Jesus ah michaton an Apudyus way faka an chicha way mangaliyén, “Iyapagyu ya karnero ya karopate, ya wachacha hen annay anyuwat henàchu way agé hen anchichay tummutùchu hen chanum, yag inyu empahemhem lamesa-ancha way chan soksokat ah hen anchi cha mangemponponò hen pelak. 15 Wat ammag ommamma ah hiyatoy among.” Wat inyéycha hen Jesus ah ehapratna yag enadchugna anchi chanum 9 yag namfalinat agé amin hen anchichay faka ya karnero ah ah fayah yag henemheman hen anchi Templo yag emparyawna chicha amin cha mangemponponò. Yag gapo ta yag lenotwadna agé hen lamesa-an maid innilana hen narpowan hen anchi hen anchichay chan soksokat ah pelak ammay way fayah, te anggay hen wat ammag nelòyag hen pepelakcha. anchichay chan ap-apag ah nangi-ila, 16 Yag menancharna agé hen anchichay wat annaat epa-ayag hen anchi chan elaoh karopate way mangaliyén, larae way omahawa, yag ekatnéén, “Elayawyuwat hen annachay chayu 10 “Pakayto, te gagangay met way elao, te ay ammoh anyug mamfalinén miwaras unna hen anchi ammayay hen antoy faréy Ama ah market.” 17 Hen fayah ta no loohcha uminum hen nangil-an hen anchichay pasorot Jesus tatagu yag anat eparég hen anchi faén hen anchi enammaana, hemhemmàcha unay ammay. Ngém hea, safali hen hen anchi nesosorat way alen Apudyus ad namenghan way ekatnéén, “Wacha Juan 2:18 194 Juan 3:10 tot-owa hen ammag ma-ammaan an haén gapo ta anà ammag mararata Hen nangimfag-an Jesus way mangi-ila hen chacha ekaman way an Nicodemo way achi manrispitu hen antoy faréyno, masapor kasen miyanà Apudyus.” Angkay hiyachi yag wachan ihay 18 Yachi yag anat ekat hen anchichay 3 Fariseo way toray hen Judio way ap-apo way toray hen Judio an Jesusén, ah Nicodemo hen ngachanna. 2 Angkay “Heno man paat hen kaskascha-aw way henlafiyan, émméy ah Nicodemo an sinyar ah ammaam ah manot-owaanni Jesus way mangaliyén, “Apo, innilani way wachan lébféngno way mangamma way ah Apudyus hen nannag an hea an nahhay enammaam.” 19 Yag ekat way mantudtuchu, te maid maka-amma Jesus way tenomfarén, “No fakkasényu hen annachay kaskascha-aw way cham hen antoy Templo wat patàchégê chillu ammaan no maid ah Apudyus an hen ma-atloy ag-agaw.” 20 “Ayong-ang,” hiya.” 3 Yachi yag sommongfat ah Jesus way ekat anchichay Judio, “ay an-ag way mangaliyén, “Tot-owa hen antoy mampahear ta an yanggay toroy ifagà an hea way achi angkay mafalin ag-agaw yag empatàchégnowat hen metape hen tagu hen mantorayan yatoy Templo way émméy ah opatporo Apudyus no achi kasen miyanà.” 4 Yag ya éném way tawén hen nangammaan anat ekat Nicodemowén, “Ay ammoh hen anchichay nangamma.” mafalin lawa kasen miyanà hen looh 21 Ngém ah Jesus, faén peet anchi ommam-ama, te ay ammoh manfangad Templo way faréy hen chana aryén, ah poton inana yag anat kasen miyanà.” te empanina hen anchi Templo ah 5 Yag ekat Jesusén, “Tot-owa chillu acharna. 22 Angkay hiyachiy na-awni hen antoy chà ifaga an hea way way narpas hen nan-uchiyan Jesus, achi mafalin metape hen tatagu hen hemhemmà anchichay pasorotna hen mantorayan Apudyus no achi miyanà yachiy enalena yag am-améd hen ah chanum ya hen Espiritun Apudyus. ommafurotancha hen anchi nesosorat 6 Te ilamat, hen anchi tagu way iyanà way alen Apudyus ya anat agé hen hen tatagu, anà met hen tataguchi. enalena. Waman hen anchi tatagu way kasen miyanà way ah Espiritun Apudyus Hen innilan Jesus mepanggép paat hen manginyanà an hiya, hiya hen kenatatagun hen tatagu agé hen anà Apudyus. 7 Wat achia 23 Hen kawad-an Jesus ad Jerusalem mahaang hen antoy mangimfag-à hen tempon hen anchi lagsak way way masapor kasen-a miyanà. 8 Hen Manmanma-an, chuar hen ommafurot miyaligana, kaman hen anchi yawyaw an hiya gapo hen nangil-ancha way egad hen laychénay ayan hen hen anchichay kaskascha-aw way chana manyawyawan. Yag tàén enammaana. 24 Ngém iggay chillu chachangréntaaw hen uswarna, maid mapnek ah Jesus hen ekatchéén chillu innilataaw hen chana marpowan ommafurotancha an hiya, te inni-ilana ya hen chana ayan. Wat kaman agéhchi hen hamhamà hen aminay tatagu. hen ekaman hen miyanà ah Espiritun 25 Wat achi masapor way wachan Apudyus.” mangintudtuchu an hiya hen 9 Yag ekat Nicodemowén, “Henoay kenatatagun hen tatagu te inni-ilana agén én-énnén nattowa way ammag chillu hen wachah hamhamàcha. achi ma-awatan.” 10 Yag anat ekat Jesus Juan 3:11 195 Juan 3:27 an hiyéén, “Pakay ammag nangatoa anchag laylaychén hen anchi helang. Ya way chan tudtuchu an chitaaway ganà hen manlaychéncha hen anchi helang, Israel yag achim peet ma-awatanto. te laweng hen a-ammacha. 20 Kapeletan 11 Te tot-owa way hen chani aryénat hen way heno way tagu way cha mangamma anchi tot-owa way innilani ya hen anchi hen laweng, achina laychén hen paway chani haphapeténat hen anchi innilan ya achina agé laychén way homag-én paat hen matani. Ngém anyug achi hen anchi iggaw hen helaw te maila chillu afuroton. 12 Yag ilamat, no achiyu hen kenarawengna. 21 Waman hen afuroton hen chà ifaga mepanggép hen anchichay tatagu way cha mangamma mekaman hen antoy lota, ay ammoh hen usto, chichachi hen manlayad way achi kaskasen no ifagà hen mepanggép homag-én hen anchi helaw ya yachi agé ad uchu. 13 Yag mepanggép ad uchu, hen mail-ana way chacha ammaan hen maid poros tagu ah émméy ad uchu no anchi laychén Apudyus.” faén yanggay haén way Pangorowan hen Tatagu, te ahchid uchu chillu hen Hen henaphapet Juan narpowà.” mepanggép an Jesus 14 Yachi yag penanin Jesus hen 22 Angkay narpaschi yag émméy enkaman Moses, ekatnéén, “Ad ah Jesus ya hen anchichay pasorotna namenghan, hen kawad-an cha Moses hen provinsiyan hen Judea, yag hen anchi chanak, enammaana hen ini-inggawcha ahchi way cha anchi gamfang ah finab-arakkan yag mamunyag hen tatagu. 23 Yah Juan agé enhabrotna ah managuwana hen tatagu, way chan funfunyag, wacha ad Enon wat kaman agéhchi hen mehabrotà way way nehag-én ad Salem te chuar hen Pangorowan hen Tatagu. 15 Wat heno chanum ahchi wat chana agé funyagan way mangafurot an haén, midchat an hen anchichay tatagu way cha éméy hiya hen mannanayun way mètaguwana an hiya way mampafunyag. 24 Hen an Apudyus. 16 Te ah Apudyus, gapon hiyachiy tempo, cha-an mifarud ah anchi amchan way layadna hen tatagu, Juan. empalena hen anchi ih-ihà-an way 25 Angkay hiyachi, wachacha hen anàna hen antoy lota way matéy ta tapen anchichay pasorot Juan way heno way mangafurot hen anchi anàna, nèsongel hen ihay kacharaancha achi metap-ar te mì-iggaw an hiya ah way Judio mepanggép hen funyag. ing-inggana. 17 Iggay hennag Apudyus 26 Wat yachi agé yag émméy hen hen anàna hen antoy lota way i manusa anchichay pasorot Juan an Juan yag hen tatagu, te anna hennag ta wachay imfagacha way mangaliyén, “Apo, kahara-an hen tatagu. 18 Wat heno ay matancha-anam hen anchi tagu way omafurot an hiya, achi machusa. way nan-ifam hen kawad-antaaw Waman hen anchi achi omafurot, looh hen chumang hen antoy wangwang nifafagga hen machusaana gapon achina ad Jordan way empachamagno an mangafurotan hen anchi anà Apudyus chàni, te cha angkay mamfunyag way empalena. 19 Yag yato hen gapona agé ad uwan, yag hiyaat agé hen ah machusaan hen tatagu, te ummale cha ayan amin hen tatagu.” 27 Ngém hen anchi anà Apudyus hen antoy lota sommongfat ah Juan way mangaliyén, way manelaw hen hamhamà hen tatagu, “Achiayu machanagan an nahha te ngém hen tatagu, anchag achi laychén maid chillu tatagu ah maka-amma hen way mahelawan hen hamhamàcha, te ammaana no achi eparufus Apudyus. Juan 3:28 196 Juan 4:11

28 Yag chechengngaryu agé hen anchi chà imfagafaga way faén chillu haén Hen ommafurotan hen anchi hen Cristu, ngém anà yanggay an in-ina way eSamaria namangpango way i mangimfaga hen Angkay hiyachi yag hen anchichay tatagu ta mansaganacha way omafurot 4 Fariseo, chengngarcha way an hiya. 29 Hen mepaniyana, kaman hen chùchùar ano hen sommorot an Jesus larae way mangahawa hen fufae way ya hen finunyagana no hen finunyagan hiya met hen manhagongan hen anchi Juan way chan funfunyag. 2 Ngém ah fufae ta faén agé hen anchi mamatfar. katot-owana, maid finunyagan Jesus te Ya hen anchi mamatfar, chachangréna hen anchichay pasorotna yanggay hen hen ifagan hen anchi larae, yag ammag namfunyag. 3 Ngém angkay na-awatan laylayad hen mangenteponana an Jesus hen chacha aryén, lommayawcha ahawana. Wat kaman haén hen anchi i hen provinsiyan hen Judea way kasen namatfar yag ana-at ammag laylayad émméy hen sakop hen Galilea. 4 Ya way mangi-ila hen ayan hen tatagu an maid agé kasen màwa no faén hen anchi Jesus. 30 Kapeletan way hiya, an cha provinsiyan hen Samaria. ngomato, waman haén, anà an cha 5 Angkay hiyachi way cha charanén fumafa.” cha Jesus hen sakopon hen Samaria, yag inumchahcha ad Sicar way ihay fabréy Hen anchi narpod uchu way nehahag-én hen anchi lota way 31 Entoroy Juan way mangaliyén, inidchat Jacob an anàna way Jose ad “Hen anchi narpod uchu, hiya hen namenghan. 6 Yag yachi way nanggawa, kangatowan. Waman hen anchi narpon tummutùchu ah Jesus hen iggaw hen antoy lota, an lawag tatagu yag hen anchi chaghiyan way kenaufan Jacob antoy lota yanggay hen péppég hen te naungar way nanaran. 7–8 Waman innilana. Waman hen anchi narpod hen anchichay pasorotna, émméycha ah uchu, nangatngato no hen amin way fabréy way i lommao ah anéncha. ininggaw hen antoy lota. 32 Ya hiya, Angkay hiyachi, yag émméy hen ihay chana haphapetén hen amin way fufae way eSamaria way i manàchu innilana ya chengngarna ngém ancha an nadchi, yag imfagan Jesus an chillu aket way mangafurot an hiya. hiya way mangaliyén, “Ay mafalin ta 33 Yag hen anchi mangafurotancha, uminumà hen annay henàchum.” 9 Yag yachi hen mangempàil-ancha way ammag nascha-awat agé hen anchi chacha agé afuroton way tot-owa hen fufae te hen anchichay Judio, chacha enalen Apudyus. 34 Yag hen anchi marémha way mangusar hen tasan hen empalen Apudyus, maid kasen aryéna eSamaria. Wat annaat ekatén, “Pakay ad no achi yanggay hen anchi inyalen uwan yag man-ochaw-a way Judio ah Apudyus, te nawawà-acha hen Espiritun chanum an haén way eSamaria.” 10 Yag Apudyus an hiya. 35 Ammag pararo hen sommongfat ah Jesus way mangaliyén, layad Amay Apudyus hen anchi anàna “Non anno koma innila hen mafalin wat impiyarna hen egad an hiya. 36 Wat idchat Apudyus an hea, ya non anno heno way mangafurot hen anchi anàna, agé innila no henowà way chan ochaw mètagu an Apudyus ah ing-inggana. ah chanum, wat hea hen man-ochaw an Waman hen anchi achi omafurot an haén yag idchat-o hen anchi chanum hiya, achi mètagu an Apudyus te an way no inumun, antag achi màmàwaw chuséén Apudyus hiya ah ing-inggana.” ah ing-inggana.” 11 Yag ekat hen Juan 4:12 197 Juan 4:29 anchi fufaeyén, “Oo Apo, ngém maid manayawan hen tatagu an Apudyus.” met uy-uyum ah iyaram hen annay 21 Yachi yag ekat Jesus hen anchi chanum yag adcharum agé hen antoy fufaeyén, “Afurotom koma hen antoy chaghiyan, wat nokay lawa hen kasenno ifagà way umchah hen tempo way faén i mangar-an hen annay chanum way hen yatoy filig ya faén agé ad Jerusalem ekatnowén antag achi màmàwaw no hen manayawan hen tatagu an Apudyus. inumun. 12 Te hen antoy chaghiyananto, 22 Chàyu way eSamaria, maid innilayu yato met hen finùan apotaaw way an Apudyus way ekatyuwén chayu Jacob ad namenghan yag empatawidna chayawén. Ngém chàni way Judio, an chitaaw. Yag yato met agé hen innilani hen chani chayawén te hen nanagu an chicha way hen-anamma ya Judio hen fùnagan hen anchi manarà anat agé hen anchichay animarna. Yag hen aminay tatagu. 23 Yag inu-umchah ekatnowat agéén nangatngatoa no hiya hen tempona way manepod ad uwan, ta napatpateg hen chanumno.” heno way manayaw an Apudyus ah 13 Yachi yag anat ekat Jesusén, usto paat, masapor chayawéna hiya “Aminay tatagu way manginum hen ah narpoh tot-oway hamhamàna ta chanum hen yatoy chaghiyan, kasencha faén yanggay marpoh tapàna, te yachi chillu màwaw. 14 Waman hen anchi hen laychén Apudyus way ekaman hen manginum hen anchi chanum way manayaw an hiya. 24 Te ah Apudyus, idchat-o, achi kasen màmàwaw ah hiya hen espiritu way achi maila, wat ing-inggana te hen hiyachiy chanum hen anchichay manayaw an hiya, faén way idchat-o, mìyachar an hiya ah ah ancha an epàpàila te masapor marpo kaman fufun way achi matmatchù, yag ah hamhamàcha paat te yachi hen idchatna agé hen mannanayun way marpowan hen tot-owa way chayaw.” ataguwana an Apudyus.” 25 Yachi yag ekat hen anchi fufaeyén, 15 Yachi yag anat ekat anchi fufaeyén, “Afurotò way ah tapen chi ag-agaw wat “Apo, umpayat adchanà hen yahay umale hen anchi empopostan Apudyus chanum ta achiyà màmàwaw ya ta way epalena way ekatchéén Cristu. Yag achiyà agé cha umaleale ahto way hiya, itudtuchuna hen aminay maid manàchu.” 16 Yag anat ekat Jesusén, innilataaw.” 26 Yachi yag anat ifagan “Wat in-a ta im ayagan ah ahawam ta Jesus an hiya way mangaliyén, “Haén umaleayu ahto.” 17 “Oo a, ngém maid way cha managépfar an hea, haén hen met ahawà,” way ekat hen anchi fufae. Cristu.” Yag ekat agé Jesusén, “Tot-owa hen 27 Hen hiyachiyat agé inumchah hen annay enalem way ekatnowén maid anchichay pasorot Jesus yag anchag ahawam, 18 te lemacha hen enahawam, nahahaang way nangchah an Jesus way ya hen anchi wacha an hea ad uwan wat cha mètagépfar hen anchi fufae. Ngém faén chillu ustoy ahawam. Wat tot-owa maid chillu nanarudsud an chicha no hen annay enalem way maid ahawam.” heno hen masaporna ya pakay cha 19 Yag tenomfar hen anchi fufae way tagépfarén Jesus hiya. mangaliyén, “Apo, maelasin-o way 28 Angkay hiyachi yag tenaynan hen profeta-a peet. 20 Wat pakay uwa hen anchi fufae hen anchi idchanumanna anchichay anap-oni ad namenghan wat yag hommàyat ah fabréy way i hen yatoy filig hen chacha nanayawan nangimfaga hen anchichay tatagu way an Apudyus. Ngém chàyu way Judio, mangaliyén, 29 “Intaaw ngén ta intaaw ekatyuwén ad Jerusalem paat hen ustoy ilan hen anchi tagu way nangimfaga hen Juan 4:30 198 Juan 4:47 angamin way enam-ammaà, te magat 39 Angkay hiyachi yag chuar hiya hen anchi empopostan Apudyus hen ommafurot way eSamaria an way Cristu.” 30 Yachi yag naligwatcha Jesus gapo hen nanaphapetan hen amin hen anchichay tatagu ah fabréy anchi fufae way imfagan Jesus hen way i mangila an Jesus. amin way enam-ammaana. 40 Wat 31 Angkay hen anchichay pasorot yachi way inumchahcha an Jesus, Jesus, chacha à-aro-on hiya way penaraudcha hiya ta homàyat koma mangaliyén, “Apo, pakay achia ah fabréycha, wat émméy cha Jesus mangan.” 32 Ngém tenomfar ah Jesus yag ommargawcha ah fabréycha. 41 Yag way mangaliyén, “Oo a, ngém wacha chummùchùarcha agé hen ommafurot chillu hen enan-o way maid innilayu.” hen nangngarancha hen intudtuchuna. 33 Yachi yag chachan ahepennoot 42 Yag imfagacha hen anchi fufae way mangaliyén, “Ay wacha ngatay way mangaliyén, “Ommafurot-ani nanginyale ah enanna.” 34 Ngém an met gapo hen nanaphapetam, ngém peet an chan pani ah Jesus, te ekatnéén, kaskasen ad uwan hen nangngaranni “Hen chà anén way cha managu an paat an hiya wat sigurachuani way hiya haén wat hen chà mangammaan hen tot-owa hen anchi hennag Apudyus way anchi laychén Apudyus way nannag an mangenharà hen aminay tatagu.” haén, ya ta lopasê way mangamma hen anchi impiyarna an haén.” Hen nanga-anan Jesus hen 35 Entoroy Jesus way mampani, saket anchi anà hen okom ekatnéén, “Wacha hen mangaliyén 43 Angkay hiyachi way ommargaw egad marpas hen opatay furan yag cha Jesus ahchi, lummigwatcha anat ahebtà. Ngém hen ifagà an way éméy chillu hen sakopon hen chàyu, ahebtà angkay ad uwan. Te Galilea way chummakran Jesus. 44 Yag ilanyu ngén hen annachay tatagu mepanggép hen ayanchahchi, ekat way naway way mafalin omafurot an Jesusén, “Uray heno way profetéén haén, te kamancha yanggay pagéy achi tot-owa mangiggéén hen kailiyana way naggahén way masapor koma hiya.” 45 Angkay inumchahcha hen mabtà ad uwan. 36 Ya hen anchichay provinsiyan hen Galilea, laylayadcha tatagu way cha i mangintudtuchu hen hen tatagu way mangila an hiya, te omafurotan hen tapena, kamancha chicha, nèlagsakcha ad Jerusalem hen anchichay i mamfatà, ya chicha, yag innilacha amin hen anchichay marabfuwancha. Ya faén agé anggayha, kaskascha-aw way enammaana ahchi. te mannanayun agé hen anchi fat-éncha. 46 Angkay hiyachi yag namfangad Ya hen anchi i nanhamar, pachongna cha Jesus ad Cana way sakop hen agé hen anchi i mamfatà te amchan hen provinsiyan hen Galilea way ahchi agé laylayadcha amin. 37 Te tot-owa hen hen anchi namalinana hen chanum ah anchi ekatchéén, ‘Hen tapena, chicha fayah. Yag niyaphor way wacha agéhchi hen i manmura, ya hen anchichay hen ihay okom way chan saket hen tapena agé, chicha hen i mamfatà.’ anchi anàna ad Capernaum. 47 Angkay 38 Wat hénagê chàyu way i mamtà chengngar hen anchi okom way wacha hen anchi inmuran hen tapena way peet ah Jesus hen provinsiyan hen yachi hen chayu metapyan hen anchi Galilea way narpod Judea, ina enayagan enammaancha.” ta éméy koma ad Capernaum ta ina ka-anén hen saket hen anchi anàna Juan 4:48 199 Juan 5:12 way tég-angay matéy. 48 Yag ekat Jesus nappelay ya napàroy chi acharna. Ya an hiyéén, “An-ayug achi tot-owa i-inggawcha an nadchi way manmannéd omafurot no maid ilanyu ah sinyar ya hen omabfuaran ano hen anchi chanum, kaskascha-aw.” 49 Yag ekatat hen anchi 4 te no hen-argawanén wacha ano hen okomén, “Apo, panga-asemat man ta anghel Apudyus way émhép way i umaleaat te awni yag matéy hen anchi mangehwar hen anchi po-ong, yag anào.” 50 “Wat in-aat,” way ekat Jesus, hen anchi pés-éy paat pomassong no “te naka-an hen saket hen anchi anàno.” maehwar, wat maka-an ano hen anchi Yachi yag enafurot hen anchi okom hen uray heno way saketna. enalen Jesus yag lommayaw. 51 Yag 5 Angkay hiyachi yag wacha an hen chana homàyatan, hinib-atna hen nadchi hen ihay larae way émméy anchichay alepanna way naway way ah toronporo ya waru way tawén i mangimfaga way gumminang peet hen nansaketana. 6 Angkay innilan hen saket hen anchi anàna. 52 Yachi Jesus hiya way enlasinna way nafayag yag senarudsudna no heno way uras hen fummafàtachana yag annaat hen gumminangan hen saketna, yag ifaga way mangaliyén, “Ay laychém ekatchéén, “Hen cha magéyéd ad ugga way maka-an hen annay saketno.” hen naka-anan hen saketna ya uray hen 7 “Oo Apo,” way ekat hen anchi chan pochotna.” 53 Yachi yag hemhemmà saket, “ngém maid ampay manorong hen anchi am-ama way yachi paatay an haén way mangempassong no uras agé hen nangimfag-an Jesus an omabfuar hen anchi chanum, yag gapo hiya way mangaliyén, “Naka-an hen ta solet hen ekaman-o way éméy, wat saket hen anàno.” Wat amincha way achiyà umchahén wachaat hen looh himfafaryan, ommafurotcha amin an nampassong.” 8 Yachi yag anat ekat Jesus. Jesus an hiyéén, “Wat fumangon-a 54 Hen anchi namfangchan cha Jesus yag leno-otno hen annay annapno te hen provinsiyan hen Galilea way narpo makacharan-aat ad uwan.” 9 Yag hen ad Judea, yachi hen anchi pegwan hen hiyachi, naka-anat tot-owa hen anchi nangammaana hen kaskascha-aw. saketna, wat lenabtenna hen anchi annapna yag tommàchég way manaran. Hen nanga-anan Jesus Hen anchi ag-agaw way na-ammaan hen saket ad Betsaida natto wat Safachu way yachi chillu hen Angkay hiyachi way narpas anchi siguchay ngilin hen Judio. 10 Wat 5 amin chachi, émméy cha Jesus hen anchichay anap-apon hen Judio, ad Jerusalem way i mèlagsak hen iningarcha hen anchi anat naka-an ihay lagsak hen Judio. 2 Yag ahchid hen saketna way mangaliyén, “Ammag Jerusalem, wacha hen ihay po-ong ngilintaaw ad uwan yà. Wat cham way nehag-én hen anchi fùnagan hen angkay labsengén hen orchintaaw hen fabréy way chacha mangèwaan hen annay nanlarabtenam hen annapno.” karnero way hen ngachan hen anchi 11 Yag sommongfat hen anchi nansaket po-ong ah Henebreo wat Betsata. Ya way mangaliyén, “Oo a, ngém hen anchi wacha agé hen lemay kaman afong way tagu way nanga-an hen saket-o, hiya nampaliwéh hen anchi po-ong 3 way hen nangimfaga an haén way labtenê chacha mangempeengan hen anchichay hen antoy annap-o yag nanaranà.” chuaray tatagu way nankarakarase 12 Yag anchaat imohon way mangaliyén, hen saketcha, te wacha ay nabfurag ya “Nokay paat hen katatagun nahha way Juan 5:13 200 Juan 5:29 nangimfagan nahha an hea.” 13 Ngém agé epàila an haén. Ya wacha agé hen anchi taguwanchi way anat naka-an hen kasenna epa-amma an haén way hen saketna, maid innilana no henoh wadwadcha way kaskascha-aw no nadchi hen anchi nanga-an hen saketna, hen anchi anyuwat innila ta wachay te nekalliwat ah Jesus te ancha chillug kahaanganyu. 21 Te ah Ama, mafalin chuar hen anchichay tatagu. man-uchiyéna hen natéy. Wat umat agé 14 Angkay na-awni way inchahan haén way anàna, mafalin agé taguwê chillu Jesus hiya ah Templo, ekatnéén, hen anchichay tatagu way laychê way “Ilamat ammay hen acharno ad uwan te taguwén. 22 Ya faén agé ah Ama hen naka-an hen saketno, wat etagayno way manguwis hen tatagu, te piniyarna haén cha fumasofasor ta achi am-améd hen way manguwis hen egachay tatagu, 23 ta kasen mepachah an hea.” way manayawan hen tatagu an haén 15 Angkay hiyachi yag lommayaw hen way kaman hen manayawancha an anchi taguwanchi yag ina henaphapet Ama. Wat heno way achi manayaw an hen anchichay anap-apon hen Judio haén, achina angkay agé cha chayawén way ah Jesus peet hen nanga-an ah Ama way nannag an haén.” hen saketna. 16 Wat hen anchichay 24 “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu anap-apo, gapon nanga-anan Jesus way heno way tagu way mangngar hen hen saket hen tempon hen ngilin, chà itudtuchu ya afurotona agé hen anchag inlugi way mangan-a an hiya. anchi nannag an haén, wat mètagu 17 Ngém senongfatan Jesus chicha way an Apudyus ah ing-inggana. Ya achi mangaliyén, “Ah Amay Apudyus, maid agé machusachi te inlisiyana hen man-in-inungarana way mangamma metap-arana way ad uwan, metatappe hen chana ammaan, wat yachi agé hen an Apudyus. 25 Tot-owa hen antoy ekaman-o.” 18 Yachi yag ommam-améd ifagà an chàyu way inu-umchah angkay hen aningarngar hen anchichay hen tempona way manepod ad uwan, anap-apo an Jesus wat anchag térnén hen anchichay kaman nanattéy an paat way mamchit an hiya, te faén Apudyus, no changréncha hen ifagà yanggay hen chana manlabsengan hen way anà Apudyus yag enafurotcha, ngilin, te hen iha, hen anchi chana wat taguwê chicha ta mètagucha an mangempachongan hen acharna an Apudyus ah ing-inggana. 26 Ah Ama, Apudyus hen anchi mangaryanéén, hiya hen pongar hen ataguwan, yag Amana ano ah Apudyus. piniyarna haén way anàna ah pongar hen ataguwan agé. 27 Yag impiyarna Hen fiyang Jesus way anà Apudyus agé an haén hen karébféngà way 19 Angkay hiyachi way entoroy Jesus manguwis hen tatagu te haén hen anchi hen chana ifaga an chicha, ekatna way Pangorowan hen Tatagu. 28 Achiayu mangaliyén, “Tot-owa hen antoy ifagà mahaang hen antoy chà ifaga way an chàyu way haén way anà Apudyus, umchah way umchah hen tempona maid am-ammaà no anà ammag way uray hen anchichay aminay anggay, te chà yanggay ammaan hen nilurufù, changréncha hen alè, 29 wat anchi i-illà way cha ammaan Ama. man-uchicha amin. Wat hen anchichay Wat amin way cha ammaan Ama, nangamma hen ammayén Apudyus, yachi agé hen chà ammaan. 20 Te ah mètagucha an hiya ah ing-inggana. Ama, laylaychéna haén way anàna, Waman hen anchichay nangamma hen wat amin way chana ammaan, chana Juan 5:30 201 Juan 6:1 lawengén Apudyus, mètagucha agé ah itchurana. 38 Ya ammag achi paat ing-inggana hen anchi kachusaancha.” émtép ah hamhamàyu hen chana ifaga te anyug achi afuroton haén way Hen man-istigu an Jesus hennagna. 39 Chayu acha-acharén hen 30 Yachi yag entoroy Jesus way anchi nesosorat way alen Apudyus te mangaliyén, “Haén, ammaà yanggay ekatyuwén yachi hen metapyanyu an hen anchi nipiyar ah haén. Wat hiya, ngém chichachiyat agé peet hen maid am-ammaà ah uray heno no cha mangimfaga hen mepanggép an iggay midchat hen karébféngà way haén. 40 Ngém uray no yaha, anyug achi mangamma. Ya hen manguwisà hen chillu tot-owéén haén ta idchat-o hen tatagu, chà agé torachén hen imfagan ketapyanyu an Apudyus.” Ama, wat kapeletan nalimpiyu hen 41 “Haén, achì ammag cha anapén hen manguwisà hen tatagu te faén hen manayawanà ah tatagu. 42 Ngém innilà laychê hen chà ammaan te hen laychén hen kenatataguyu way maid angkay hen anchi nannag an haén.” poros layadyu an Apudyus. 43 Haén, 31 “No haén yanggay hen man-istigu ummaliyà hen antoy lota way ah Amay hen achar-o, awni yag maid mangafurot Apudyus paat hen namiyar an haén. an haén. 32 Ngém wacha hen anchi iha Ngém anà ammag achi chillu ifilang an way cha man-istigu an haén, ya innilà chàyu. Ngém mag-ay ta wachay tagu way ifagana hen tot-owa mepanggép an way annag hemhemmà yag piniyarna haén te hiyah Apudyus. 33 Yag chàyu, hen acharna, ammag hiyachiyat agé wachacha agé hen anchichay hennagyu hen chayu ifilang. 44 Yag nokay chillu way i mangimoh an Juan mepanggép hen én-énnényu way mangafurot an an haén, yag imfagana hen tot-owa. haén way anyug cha anapén hen 34 Ngém ah katot-owana, achì ekatén mangammayan hen tatagu an chàyu yag masapor-o hen tatagu ah man-istigu an achiyuwat anapén hen mangammayan haén, ngém hen mangempahpahma-à Apudyus an chàyu. 45 Ngém achiyu an chàyu hen anchi enalen Juan ta ekatén haén hen mangempafasor an omafurot-ayu koma ah kahara-anyu. chàyu an Amay Apudyus, te ah Moses 35 Te hen miyaligan Juan, kaman helaw way chayu manchinlan, hiya hen way napapasgichan way cha homelaw mangempafasor an chàyu te anyug achi yag lelenyadyu hen hommelawana afuroton hen ensoratna. 46 Te non anyu hen hen-aketan te ammag hen-aketan an afuroton hen ensoratna, afurotonyu yanggay hen nanlaychanyu hen agé haén, te amin way ensoratna wat imfagana. 36 Angkay ad uwan, wacha mepanggép chillu an haén. 47 Ngém hen cha man-istigu an haén way gapo ta achiyu afuroton hen ensoratna, wadwadcha no hen nanàchégan Juan kapeletan way achiyu agé afuroton an haén, way yachi hen anchichay haén.” chà ammaan way impiyar Amay Hen namanganan Jesus hen nasorok Apudyus way ammaà. Yag chichachi ah lemanlifu way tatagu hen manot-owaan way hiya hen nannag an haén hen antoy lota. Mat. 14:13-21; Mar. 37 Ah Amay Apudyus way nannag 6:30-44; Luc. 9:10-17 an haén, chana agé istiguwan haén. Angkay hiyachi yag ginchang Ngém chàyu, maid chengchengngaryu 6 cha Jesus hen anchi fayfay way hen alena ya maid agé innilayu hen Galilea way ekatcha agéén Tiberias, Juan 6:2 202 Juan 6:21

2 yag ammag chuar way tatagu hen amin yag imfagan Jesus hen anchichay cha umunud gapon nangil-ancha hen pasorotna way amongoncha amin kaskascha-aw way enammaana hen hen nafay-anan ta maid maramram. nanga-anana hen saket hen anchichay 13 Angkay enamongcha hen anchi chan sasaket. 3 Yachi yag ommabrat finay-anan hen tatagu, yag napnowat cha Jesus ya hen anchichay pasorotna agé hen hemporo ya chuway awit hen ihay tagéytéy yag intùchucha. way narpo hen anchi yanggay lemay 4 Hen hiyachiy tempo, anchag chuar tenapay. hen tatagu te tég-angay hen anchi 14 Hen nangil-an hen anchichay tatagu lagsak hen Judio way ekatchéén, hen anchi kaskascha-aw way enammaan Manmanma-an hen iggay napchitan Jesus, ekatchéén, “Hiyato angkay hen hen a-anà hen anap-ocha ad Egipto. anchi profeta way hahadchéntaaw way 5 Yachi yag nanlangranga ah Jesus yag ekat Apudyusén epalena hen antoy innilana hen anchichay chuar way lota.” 15 Yag yachi, gapo ta enlasin Jesus tatagu way naway yag annaat ekat an hen hamhamà hen anchichay tatagu Felipe way ihay pasorotnéén, “Chuud way tég-angaycha i peletén hiya way ngata hen lomàwantaaw ah érégna ah man-are, wat tenaynanaat chicha way anén hen annachay tatagu.” 6 A-ammun i ommanggay hen anchi tagéytéy way Jesus chillu hen ekamanna ngém hen futaaw. nangimohana, ta ilana no nokay hen Hen nanaranan Jesus hamhamà Felipe. 7 Yag sommongfat hen uhun hen chanum ah Felipe way mangaliyén, “Uray ay gastoson hen labfu ah makatawénat Mat. 14:22-33; Mar. 6:45-52 achina ay chillu ummat ah uray lawa 16 Angkay hiyachi way cha madhém, manemhemancha.” 8 Yachi yag nan-ale émméy hen anchichay pasorot Jesus ah Andres way sonod Pedro way hen anchi penget hen fayfay, 17 yag mangaliyén, 9 “Wacha hen ihay cha hinénggépcha hen anchi fangka way fumafaru way nanhangat ah lemay gumchang way éméy ad Capernaum te tenapay ya chuway files, ngém ay hommelang yag achi ihéh mamfangad ammoh ummat lawachi ah para hen ah Jesus. 18 Angkay hiyachi way annachay lonay way tatagu.” nanlurugancha hen anchi fangka yag 10 Yachi yag anat ekat Jesus an ammag inumchah hen séréchay fali, chichéén, “Ifagayu hen annachay wat ammag chan hibhibyat hen anchi tatagu ta tumùchucha.” Yachi yag chanum. 19 Tàénchi yag chachaat tummùchucha amin hen anchichay ichuruchurun hen anchi fangka. Wat tatagu hen anchi pachinaroh wat angkay ommag-agginawacha way émméy ah lemanlifu hen filang hen émméy ah énémay lometor ménat, anchichay lenarae yanggay. innilachaat agé ah Jesus way cha 11 Angkay hiyachi yag innaran Jesus manaran hen uhun hen anchi chanum hen anchi tenapay yag nanyaman way cha homag-én an chicha, yag an Apudyus yag annaat epiyàchang chachaat agé émégyat way térén. hen anchichay tatagu. Yag yachi 20 Yag anat man-aleh Jesus way agé hen enkamanna hen anchi files mangaliyén, “Haénto wat achiayu cha wat nanganangancha amin hen émégyat.” 21 Wat laylayadcha way anchichay chuaray tatagu ingganah nangempaghép an hiya, yag hen hiyachi nagipohcha. 12 Angkay nagipohcha Juan 6:22 203 Juan 6:37 agé, inumchahchaat peet hen anchi hen Tatagu, te yachi hen impiyar Amay penget hen fabréy way ayancha. Apudyus an haén ah ammaà.” 28 Wat ekat hen anchichay tatagu an Hen nanganapan hen tatagu an Jesus Jesusén, “Wat nokay hen ekamanni nò 22 Angkay hiyachi way nafigat ta ammaanni hen laychén Apudyus.” yag enlasin hen anchichay tatagu 29 Yag sommongfat ah Jesus way way nataynan ad chumang, way an mangaliyén, “Hen laychén Apudyus way ihà-an yanggay hen anchi fangka ammaanyu wat masapor afurotonyu way wacha ad arubyan way yachi haén te haén hen anchi hennagna.” agé hen nanluganan hen anchichay 30 “Oo a,” way chacha ekat, “ngém pasorot Jesus, yag innilacha agé way nokay hen ammaam way kaskascha-aw iggay mìlugan ah Jesus. 23 Angkay ta wachay manot-owaanni ah hiyachi way inumchahcha hen tapen mangafurotanni an hea. Wacha koma hen fangka way narpod Tiberias yag hen epàilam, 31 te ilamat, hen anchichay tommàchangcha hen hag-én hen anchi anap-otaaw ad namenghan, wacha hen namanganan Jesus hen anchichay anchi manna way anchag cha anéanén chuaray tatagu hen narpasan hen hen ini-inggawancha hen anchi chanak. nanyamanana an Apudyus. 24 Yag yachi, Te hen anchi nesosorat met, ekatnéén, gapo ta na-ammuwan hen anchichay ‘Hen anchi ma-an way narpod uchu, nataynan way tatagu way maid peet yachi hen inidchatna an chicha.’ ” ah Jesus ya umat agé hen anchichay 32 Yachi yag sommongfat ah Jesus pasorotna, wat anchag hinénggép hen way mangaliyén, “Tot-owa hen antoy anchichay fangka ta gumchangcha ad ifagà an chàyu way hen anchi inidchat Capernaum way i manganap an Jesus. Moses, faén angkaychi hen anchi tot-oway ma-an way narpod uchu. Te Hen anchi ma-an way hen anchi cha idchat Amay Apudyus iyatagu ah ing-inggana ad uwan, yachi hen anchi tot-owa 25 Angkay hiyachi way ginumchang way ma-an way narpod uchu. 33 Ya hen anchichay tatagu, inchahancha hen hiyachiy ma-an way inidchatna ah Jesus yag anchaat ekatén, “Apo, way ad uchu paat hen narpowana, kamana peet hen ummaliyam ahto.” wat yachi hen managu hen tatagu ah 26 Yag ekat Jesus an chichéén, “Tot-owa ing-inggana.” 34 Yag anat agé ekat hen hen antoy ifagà an chàyu way maid anchichay tataguwén, “Apo, umpayat kasen manganapanyu an haén no faén adchan chàni hen annay ma-an ta yanggay hen anchi enammaà way mawawà-acha an chàni.” mibhug way enanyu yag nabhug-ayu, 35 Yachi yag anat lawrawagén Jesus yag faén ah gapo ta na-awatanyu hen hen anchi enalena way mangaliyén, pontos hen anchi enammaà. 27 Faén “Haén hen anchi ma-an way managu koma hen anchi ma-an way mibhug hen hen tatagu ah ing-inggana, wat hen pa-amchanyu te mapéppég chilluchi. miyaligana, heno way mangafurot an Ta hen pa-amchanyu koma, hen anchi haén, achin henhenaang, ya achi agé ma-an way mannanayun way yachi hen màmàwaw. 36 Ngém tot-owa hen anchi mangchat hen mètaguwan an Apudyus imfafaggà an chàyu way tàén chayu way maid péppégna ah ing-inggana. ilailan hen chà ammaan, anyug achi Wat yaha hen anchi ma-an way chillu afuroton. 37 Ngém amin hen idchat-on chàyu, haén way Pangorowan anchichay tatagu way penelen Ama way Juan 6:38 204 Juan 6:57 omafurot an haén, wat omafurotcha tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way tot-owa. Ya aminay omafurot an haén, heno way tagu way omafurot an haén, akseptarê chicha amin. 38 Te haén way mètagu an Apudyus ah ing-inggana, 48 te narpo ad uchu, iggayà chillu ummale haén hen anchi ma-an way mangchat hen antoy lota way i mangamma hen mannanayun way ataguwan hen yanggay hen laychê te ummaliyà way tatagu. 49 Hamham-ényu ngén te faén i mangamma hen laychén hen anchi angkay kaman hen anchi manna way nannag an haén. 39 Yag hen laychéna, enan hen anchichay anap-otaaw ad ta amin hen anchichay penelena way namenghan hen ini-inggawancha hen omafurot an haén, ammag maid poros anchi chanak, te uray enancha hen mayagyag an chicha, ya ta man-uchiyê yachiy ma-an way ekatchéén narpod agé chicha amin no umchah hen uchu, natéycha chillu. 50 Ngém heno anchi anongoh chi ag-agaw. 40 Ta way mangan hen anchi mannanayun epegwà way mangale hen laychén way ma-an way yachin anchi tot-owa Ama, te hen laychéna, ta amin hen way narpod uchu, achi matmatéy ah anchichay mangafurot way haén hen ing-inggana. 51 Yag haén hen anchi anàna ya haén agé hen manokchuncha, mannanayun way ma-an way narpod mètagucha an haén ah ing-inggana, te uchu. Wat heno way mangan hen man-uchiyê chicha hen anchi anongoh hiyachiy ma-an, mètagu an Apudyus ah chi ag-agaw.” ing-inggana. Yag hen anchi ma-an way 41 Hen nangngaran hen anchichay idchat-o an hiyaat achar-o way yaha tatagu hen anchi enalen Jesus way hiya hen midchat ah managu hen aminay hen anchi ma-an way narpod uchu, tatagu hen antoy lota.” anchag chan ngangayutongot. 42 Yag 52 Angkay hiyachi way enalen chachan ahepennoot way mangaliyén, Jesuschi, chachan sosongel hen “Ay ammoh faéntoh Jesus tà way anà anchichay tatagu way mangaliyén, cha Jose an Maria way innilataaw. Wat “Heno ay paat hen én-énnén hen annay pakay annag cha ekatén hiyaat narpod taguwanna way mangempangan hen uchu nò.” 43 Yachi yag sommongfat acharna an chitaawa.” 53 Yachi yag ekat ah Jesus way mangaliyén, “Achiayu Jesusén, “Tot-owa hen antoy ifagà an chan ngayungayutongot, 44 te maid chàyu way no achiyu anén hen achar-o chillu omafurot no faén ah Ama way way Pangorowan hen Tatagu, ya no nannag an haén hen manorong hen achiyu agé inumun hen charà, wat achi hamhamàna ah omafurotana. Wat angkay mafalin way mètaguayu an hen anchichay omafurot, chicha hen Apudyus. 54 Waman hen anchi tagu way man-uchiyê hen anchi anongoh chi mangan hen achar-o ya manginum hen ag-agaw. 45 Wacha agé hen ensorat hen charà, yachi hen mètagu an Apudyus ah profeta ad namenghan way ekatnéén, ing-inggana ya man-uchiyê agé hiya hen ‘Tudtuchuwan Apudyus hen aminay anchi anongoh chi ag-agaw. 55 Te hen tatagu.’ Wat hiyachi, heno way tagu achar-o, yachi hen tot-oway ma-an, ya way mangngar hen imfagan Ama yag hen charà, yachi hen tot-oway mainum enafurotna, kapeletan way omafurot way yachi hen managu hen tatagu ah agé an haén. 46 Ngém achì ekatén ing-inggana. 56 Wat heno way mangan wacha hen nangila an Ama ad uchu, te hen achar-o ya manginum hen charà, haén yanggay hen nangila an hiya, te mì-i-iggaw an haén ya mì-i-iggawà agé ahchi chillu hen narpowà. 47 Wat yachi, an hiya. 57 Ah Ama way nannag an Juan 6:58 205 Juan 7:3 haén, sigud way natattagu. Yag gapon an hiya. 65 Wat yachi yag anat ekat hiyaat, nisissigud agé hen natatagguwà. Jesus agéén, “Yachi hen nangimfag-à Wat kaman agéhchi, heno way mangan an chàyu way maid ihà-an ah omafurot hen achar-o, matagu ah ing-inggana an haén no faén ah Ama hen manorong agé te haén hen managu an hiya. 58 Wat hen hamhamàna way omafurot.” hiyachi, haén hen anchi ustoy ma-an 66 Nanepod hen hiyachi, chuar hen way narpo ad uchu way faén kaman hen nangentagay way metnod an Jesus anchi ma-an way enan hen anchichay way anchag nanchùgan hiya. 67 Wat anap-otaaw yag natéycha chillu. Te ekat Jesus hen anchichay hemporo heno way mangan an haén, mètagu an ya chuway pasorotnéén, “Chàyu kay, Apudyus ah ing-inggana.” ay etagayà agé an chàyu.” 68 Yag 59 Yachi hen intudtuchun Jesus hen sommongfat ah Simon Pedro way nantudtuchuwana hen anchi sinagoga mangaliyén, “Apo, nokay lawa hen way cha ma-am-amongan hen Judio ad kasenni i somorotan nò, te hea met Capernaum. yanggay hen cha mangintudtuchu hen mannanayun way mètaguwan an Hen anchi alen Jesus way managu Apudyus. 69 Wat sigurachu hen antoy hen tatagu ah ing-inggana afurotni way hea hen anchi kapachong 60 Angkay hiyachi way chengngar hen Apudyus way empalena hen antoy anchichay sommorot an Jesus hen anchi lota way mantoray.” 70 Yachi yag ekat annaat intudtuchu, ammag chuar an Jesusén, “Haén, penelè chàyu way chicha hen ngommaya hen hamhamàna hemporo ya chuwa, ngém wacha chillu yag ekatchéén, “Nokay lawa hen cha i hen iha way ena-awwan Chumunyu.” mangngar hen annay chana aryénanna 71 Enalen Jesuschi mepanggép an Judas way ammag naligat ah hamham-én.” way anà Simon Iscariote te tàén hiya 61 Ngém ah Jesus, ammuna hen chacha hen iha an chicha way hemporo ya ngayutongotan yag annaat ekatén, chuwa, annag enlao ah Jesus hen “Ay anggayha yag epangayana chàyu. na-awni. 62 Wat nokay agé hen hamhamàyu non an umat yag ilanyu haén way Hen hamhamà hen Pangorowan hen Tatagu way ammag sosnod Jesus an hiya matarok ad uchu way mamfangad hen Nanepod hen hiyachi, achi i narpowà. 63 Te hen anchi narpowan hen 7 manggégga-ay ah Jesus hen mannanayun way ataguwan hen tatagu provinsiyan hen Judea te innilana wat hen Espiritun Apudyus way ammag way cha anapén hen anchichay maid sérsérfin hen aminay ammaan hen anap-apon hen Judio hen ekamancha tatagu. Ya hen anchichay chà imfaga way mamchit an hiya. Wat ammag hen an chàyu, yachi hen mangawatanyu provinsiyan hen Galilea hen chana i hen Espiritun Apudyus ya yachi agé manggégga-ayan yanggay. hen managu an chàyu ah ing-inggana. 2 Angkay hiyachi way tég-angay 64 Ngém wachacha hen tapena an chàyu hen tempon hen anchi lagsak hen way ammag achi chillu omafurot an Judio way ekatchéén “Fawi,” 3 yag haén.” Enalen Jesuschi te nanepod ekat hen anchichay e-enawchin Jesus hen anchi laprapona, inni-ilana chillu an hiya way mangaliyén, “Pa-a achi no heno hen achi omafurot an hiya lumigwat way i mèlagsak ad Jerusalem ya no heno agé hen anchi mangenlao ta im epàila hen kaskascha-aw hen Juan 7:4 206 Juan 7:23 anchichay cha somorot an hea. 4 Te ay anap-apon hen Judio yag ekatchéén, ammoh wachay tagu ah mangentàlilig “Henoay hen nangacharan nahha hen chana ammaan no laychéna way hen kenaraengna way iggay met mempaka-ammu hen acharna. Wat man-uswila.” 16 Yag anat ekat Jesus an no kaskascha-aw hen cham ammaan, chicha way mangaliyén, “Hen anchi epàilam kagé hen katagutagu.” 5 Yaha chà itudtuchu, faén ammag hamhamào hen enalen hen anchichay e-enawchin hen narpowana te narpon Apudyus Jesus te uray chichaat cha-ancha way nannag an haén. 17 Yag heno way omafurot an hiya. tagu way manlayad way mangamma 6 Yachi yag ekat Jesus an chichéén, hen laychén Apudyus, maelasinna “Oo a, ngém cha-an met umchah hen way ah Apudyus tot-owa hen cha anchi ustoy tempo way mampàil-à. marpowan hen anchi chà itudtuchu ya Waman chàyu, mafalin way farangna faén fukod yanggay hen hamhamào. hen mampàil-anyu, 7 te achi chàyu 18 Te kapeletan, hen anchi tagu way cha agorgoran hen tatagun antoy lota. cha mintudtuchu hen anchi narpoh Waman haén, anà ammag agorgoran hamhamàna yanggay, anna an cha an chicha te chà ifaga hen karaweng anapén hen kachayawana. Waman hen hen a-ammacha. 8 Wat in-ayu ta in-ayu anchi cha manganap hen machayawan mèlagsak te maid angkay éméy an hen anchi nannag an hiya, hiya hen haén te cha-an umchah hen ustoy anchi nalimpiyu way maid kétkétémna. mampàil-à.” 9 Yachi hen enalen Jesus 19 Tot-owa way inidchat Moses hen yag anat mataynan hen provinsiyan hen anchi orchin Apudyus an chitaaw. Ngém Galilea. ammag maid angkay cha mangafurot an chàyu hen hiyachiy orchin, te pakay Hen émméyan Jesus way mèlagsak chayu anapén hen mamchitanyu an 10 Angkay hiyachi way lummigwat haén nò.” 20 Yag sommongfat hen hen anchichay sosnod Jesus way anchichay tatagu way mangaliyén, “Ay i mèlagsak, entat-allingéb Jesus an-a cha mattagar te heno ay hen tagu way umunud. 11 Angkay ahchi, hen way cha manmanmà way mamchit anchichay anap-apon hen Judio, chacha an hea.” 21 Yachi yag ekat Jesusén, anapén hiya way mangaliyén, “Chuud “Anggay paat hen nanga-anà hen anchi ngata ah Jesus aya.” 12 Ya ammag chuar saket hen tempon hen ngilin yag an-ayu agé hen cha manginyut-utiyam hen paat ammag nah-ag. 22 Ngém chàyuwat, anchichay tatagu mepanggép an hiya, chayu met agé markaan hen a-anàyu te hen tapena, ekatchéén, “Ammayay no tempon hen ngilin no yachi hen tagu ah Jesus.” Waman hen tapena, miyaphorana te yahan imfagan Moses chachaat agé ekatén, “Faén angkay te way mekaman, ngém faén chillu ah chana lokopon hen tatagu.” 13 Yaha hen Moses hen nanginlugi te an natawid chacha aryén ngém chacha etat-allingéb hen anchichay chanakkar. 23 Wat no way mangale te chacha émégyat ah mafalin way mepamarka hen anà hen mangngaran hen anchichay anap-apon tempon hen ngilin way Safachu ta hen Judio. achi marabseng hen anchi inyurchin 14 Angkay hiyachi way agginawan Moses, pa-ayu kay omaningarngar hen anchi lagsak, émméy ah Jesus ah gapo hen nanga-anà hen saket hen Templo way i mantudtuchu. 15 Yag ihay tagu hen anchi tempon hen ngilin anchag nahahaang hen anchichay ah omammayan paat hen ataguwana. Juan 7:24 207 Juan 7:39

24 Achiyu ammag cha tenétnéén way laweng hen enammaà ta anyuwat an Hen nannagancha hen anapén hen ka-ammayna.” i koma manelew an Jesus 32 Angkay hiyachi way cha alengahén Hen cha manganapan hen tapena no hen anchichay Fariseo hen cha aryén narpoh Jesus an Apudyus hen tatagu mepanggép an Jesus, wat 25 Angkay hiyachi way chengngar chicha ya hen anchichay anap-apon hen anchichay tatagu ad Jerusalem hen hen papachi, hennagcha hen anchichay cha aryén Jesus, ekat hen tapenéén, guwarcha way i manelew koma an “Ay faénha ngén hen anchi tagu way hiya. 33 Yachi yag ekat Jesusén, “An cha anapén hen anchichay anap-apo ta hen-aketan yanggay hen mì-iggawà pédténcha ano. 26 Yag pakay annayan an chàyu yag ana-at manfangad hen nò way chan tudtuchu hen sangwanan anchi nannag an haén. 34 Wat uray hen tatagu yag maid met ammaancha anà ammag cha ana-anapén an chàyu, an hiya. Ono napnekcha ngata way achiayu chillu makachah an haén te hiya tot-owa hen anchi Cristu way achiayu maka-ale hen ayà.” 35 Yachi empopostan Apudyus way umale.” yag chachan ahepennoot hen anchichay 27 “Oo a, ngém no umale hen anchi anap-apon hen Judio way mangaliyén, Cristu, maid ano mangammu hen “Chuud ngata hen ayana way achitaaw marpowana, ngém hen yahay tagu, makachah an hiya. Ay an éméy hen innilataaw met hen narpowana.” iggaw hen anchichay kacharaantaaw 28 Angkay hiyachi way chan tudtuchu way niwa-at ah kafabréfabréy ta ah ah Jesus ah Templo, chinakarna way awni yag tinudtuchuwana agé hen mangaliyén, “Ay nanggila kay ta anchichay faén Judio. 36 Te pakay innilayu tot-owa hen narpowà ya ekatnéén anapéntaaw hiya, ya nokay hen kenatatagù. Te faén yanggay ngata hen laychénay aryén hen annay ah hamhamào hen ummaliyà hen ekatnéén achitaaw makachah an hiya, antoy lota te anà an hennag hen ya achitaaw agé makaéy hen ayana.” anchi katot-owaan. Ngém chàyu, maid innilayu an hiya. 29 Waman haén, innilà Hen niyaligan hen Espiritun hiya te hiya hen narpowà ya hiya agé Apudyus ah chanum hen nannag an haén.” 37 Angkay hiyachi way anongoh hen 30 Hen nangaryan Jesus an nadchi, ag-agaw hen anchi lagsak way yachin ammag laychén paat hen anchichay térénay lagsak, tommàchég ah Jesus yag anap-apo way manlapchù an hiya way chinakarna way mampani, ekatnéén, manelew, ngém iggaycha chillu te “Heno way nàwaw, umale an haén ta cha-an umchah hen tempona. 31 Ngém painumê hiya, 38 te hen anchi nesosorat uray chillu yaha hen hamhamà hen way alen Apudyus, ekatnéén, ‘Heno way tapena, chuarcha chillu hen ommafurot omafurot an haén, ammag fumufùnag an hiya wat ekatchéén, “Hiyaha man an hiya hen anchi fufun way managu hen anchi Cristu way empopostan hen tatagu ah ing-inggana.’ ” 39 Hen Apudyus, te ay ammoh wachay anchi enalen Jesus way chanum way maka-amma ah wadwadcha way ammag fumufùnag hen tatagu, anna cha kaskascha-aw no hen chana ammaan.” paniyén hen anchi Espiritu way epalen Apudyus way mìyachar hen anchichay omafurot an hiya. Ngém hen hiyachiy Juan 7:40 208 Juan 8:7 tempo, cha-an mepale hen anchi 50 Angkay hiyachi yag wachan iha hen Espiritu te cha-an hen kachayawan anchichay Fariseo way ah Nicodemo Jesus way mamfangchana ad uchu. hen ngachanna way hiyan anchi émméy an Jesus hen anchi henlafiyan. Yag Achi mapapchong hen hamhamà hen imfagana hen anchichay ifana way tatagu mepanggép an Jesus mangaliyén, 51 “Sosnod, ay ammoh 40 Hen nangngaran hen anchichay parufusun hen orchintaaw way antaaw tatagu hen anchi anat enalen Jesus, ammag epagchat way mempafasor ekat hen tapenéén, “Hiyaha tot-owa hen ihay tagu no achitaaw unna hen anchi profeta way antaaw ammag fistigarén no heno hen enammaana.” hahadchén.” 41 Yag hen tapena agé, 52 Yag senongfatan hen anchichay ifana ekatchéén, “Hiyaha angkay tot-owa way mangaliyén, “Ay iGalileaat agé. hen anchi Cristu way empopostan Acharém man hen anchi nesosoratat Apudyus way umale.” Waman hen ichaham way manepod hen lugruginaat tapena, ekatchéén, “Ay ammoh hen maid profeta ah narpod Galilea.” provinsiyan hen Galileaat agé hen 53 Yachi yag nafuarcha way marpowan hen anchi Cristu. 42 Te wéhchiyén homàyat. nesosorat met hen anchi alen Apudyus Ngém ah Jesus, émméy hen anchi way hen Cristu, ganà David way ad 8 filig way Olivo. Bethlehem hen miyana-ana, te yachi hen fabréy David.” 43 Wat ammag Hen napakawanan hen anchi achin tetemfuruy hen hamhamà hen fufae way nakafasor anchichay tatagu mepanggép an Jesus. 2 Angkay nawakas yag fummigatay 44 Yag ammag laychén paat hen tapena térén ah Jesus way kasen émméy ah way manelew an hiya, ngém maid chillu Templo, yag enamongan amin hen iha ah nangempachah hen limana. anchichay tatagu hiya, wat intùchuna way manudtuchu an chicha. 3 Yachi Hen anchi achi omafurotan yag nawaycha hen tapen anchichay hen anap-apon hen Judio Fariseo ya siguchay cha mintudtuchu 45 Angkay hiyachi yag namfangad hen hen orchin way chacha iyale hen ihay anchichay guwarcha, yag henanhanan fufae way na-aphoran way nì-isséy hen anchichay anap-apon hen pachi ya hen faénna ahawa. Yag empasangocha Fariseo way mangaliyén, “Payu iggay hen anchi fufae hen aminay tatagu, tenelew ta inyaleyuhto nò.” 46 Yag 4 yag anchaat ifaga an Jesus way sommongfatcha way mangaliyén, “Oo a, mangaliyén, “Apo, antoyan hen ihay ngém nanepod hen nataguwanni, maid fufae way na-aphoran way nì-isséy hen chengchengngarni ah nantudtuchu ah faénna ahawa. 5 Wat inyurchin met kaman an hiya.” 47 Yag ekatat agé hen Moses way mafuntò hen fummasor hen anchichay Fariseowén, “Ay an-ayu peet kaman hetoy fasor ingganah matéy. agég narokop. 48 Arwachanyu te ay Wat hea kaỳ, nokay hen ekatno nò.” wacha paat chi iha an chàniyanto way 6 Yachi hen enkamancha te laychéncha Fariseo ya anap-apo ah nangafurot hen way sepotan ah Jesus ta wachay annay taguwanna. 49 Ya hen annachay mangempafasorancha an hiya. Ngém chuaray tatagu, maid ay innilacha ammag nanyongyong ah Jesus yag mepanggép hen orchin Moses, wat yasa chana esorat hen gammatna hen anchi kaỳ ta etap-ar Apudyus chicha.” tapok. 7 Yag chachaat hanéhanétan Juan 8:8 209 Juan 8:23 way mananhan no henon esongfatna. manguwisan an haén. Waman haén, Yachi yag nammuhwat ah Jesus way faén kaman hichi hen ekaman-o way mangaliyén, “Oo, funto-onyu, ngém hen manguwis hen tatagu. 16 Ngém non anchi tagu way maid fasfasorna, hiya an umat yag uwisê hen tatagu, uwisê hen pés-éy mamuntò.” 8 Yag anat kasen chicha ah katot-owaan, te faénà ihà-an manyongyong way mansos-orat hen way manguwis, te chuwa-ani an Ama anchi tapok. way hiyan nannag an haén. 17 Yag 9 Hen nangngarancha hen anchi nesosorat agé hen anchi orchin Moses enalen Jesus, anchag naéhhaéhha way way no mantemfuruy hen aryén hen lomayaw way inlugrugin hen anchi chuway tatagu, wat tot-owa hen chacha makmakorang an chicha ingganah aryén. 18 Wat haén hen iha way cha lommayawcha amin. Wat ammag manàchég hen achar-o, ya chaà agé anggay ah Jesus ah nataynan ya hen tàchégan an Ama way nannag an haén.” anchi fufae way tommatàchég hen 19 Yachi yag anchaat agé ekat an henagongna. 10 Yachi, yag tommàchég hiyéén, “Chuud ay paat ah Amam ah Jesus way mangalen anchi fufaeyén, hena.” Yag ekat Jesusén, “Maid tot-owa “Chuudcha hen anchichay cha innilayu an Ama ya maid agé innilayu mangempafasor an hea way manusa an no henowà, te non anyu an innila no hea nò.” 11 “Maidcha Apo,” way ekat henowà, innilayu agé ah Ama.” anchi fufae, “te lommayawcha amin.” 20 Chichachi hen enalen Jesus hen Yag anat ekat Jesus agéén, “Uray haénat anchi nantudtuchuwana hen anchi achì agé chuséén hea, wat in-a, ngém iggaw hen chacha mantentennagan ah achim cha epegpegwa way fumasor.” pelak ah Templo. Yag tàén wachacha hen anchichay anap-apo, maid chillu Hen miyaligan Jesus ah helaw namachas way manelew an hiya te 12 Angkay hiyachi way kasen cha-an umchah hen tempona. chan tudtuchu ah Jesus, ekatna way mampaniyén, “Haén hen anchi helaw Hen achi makaéyan way cha manelaw hen tatagu hen hen tapena hen ayan Jesus antoy lota. Wat heno way somorot 21 Angkay hiyachi yag wacha hen an haén, achi inggaw hen helang te kasen imfagan Jesus an chicha way mahehellawan hen anchi helaw way mangaliyén, “Umchah hen lomayawà tomagu, wat mètagu an Apudyus yag wacha hen manganapanyu an haén, ah ing-inggana.” 13 Yag senongfatan ngém looh nelooh te achiayu maka-ale hen anchichay Fariseo hiya way hen ayà, wat an-ayug matéy way achi mangaliyén, “Ay an-ag mampachinar makàka-an hen fasoryu.” 22 Yachi ta annog cha tàchégan hen acharno. yag nan-ahetennopà hen anchichay Wat ay ammoh ma-afurot hen anchi anap-apon hen Judio way mangaliyén, manàchég hen acharna.” 14 “Faénha,” “Ay anna ngata pédtén hen acharna, way ekat Jesus, “te uray no tàchégà hen te pakay ekatnéén achitaaw makaéy achar-o, tot-owa chillu hen chà aryén, te hen anchi ayana nò.” 23 Yag ekat agé haén, innilà hen narpowà ya innilà agé Jesusén, “Chàyu, an yanggay hen antoy hen ayà. Waman chàyu, maid innilayu lota hen narpowanyu ya hen antoy lota hen narpowà ya maid agé innilayu agé hen patinggan hen innilayu. Waman hen ayà. 15 Yag ammag hen patinggan haén, ad uchu hen narpowà wat faén yanggay hen hamhamàyu hen chayu yanggay antoy lota hen péppég hen Juan 8:24 210 Juan 8:41 innilà. 24 Wat yachi hen nangimfag-à 33 Yachi yag sommongfatcha hen way matéy-ayu way achi makàka-an anchichay Judio way mangaliyén, hen fasoryu, te anchag metatàen ah “Oo a, ngém ganà chàni an Abraham ing-inggana, yag netap-ar-ayu no wat maid met nan-alepananni, wat achiyu afuroton way haén hen anchi nokay hen laychém way aryén hen chà aryén.” 25 “Wat henoa kay paat annay ekatnowén eparufus chàni hen agé nò,” way ekatcha. Yag sommongfat kena-alepanni, te faén-ani met alepan.” ah Jesus way mangaliyén, “Nanepod 34 Yachi yag anat ekat Jesusén, hen laprapona, chà met ifagafaga. “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu 26 Ya chuar agé koma hen ifagà way heno way tagu way fumasor, mepanggép an chàyu ya chuar agé hiya angkay hen alepan Chumunyu hen mangempafasorà an chàyu, ngém way pongar hen fasor. 35 Ya hen an-o yanggay an cha ifaga hen tatagun alepan, gapo ta faén ahimfafaryan, antoy lota hen anchi chengngar-o way wat mafalin meparyaw no ekat hen imfagan chillu hen anchi nannag an anchi nangen-alepanén eparyawna. haén, yag hiya, tot-owa amin hen chana Waman hen anchi tot-oway anà, achi ifaga.” met meparyaw te hiya hen anà ah 27 Angkay hen anchichay Judio, ing-inggana. 36 Wat no hen anchi anà iggaycha ma-awatan way ah Apudyus paat Apudyus hen mangemparufus an hen cha aryén Jesus way Amana. chàyu hen anchi kena-alepanyu wat 28 Wat anat ekat Jesusén, “Haén meparufus-ayu tot-owa. 37 Innilà way way Pangorowan hen Tatagu, no ganà Abraham chàyu, ngém gapo ta etoochà hen anchi koros, yachi hen ammag achi éméy ah hamhamàyu hen menlasinanyu no henowà way haén anchi chà itudtuchu chayuwat agé hen anchi nawawà-acha, ya yachi agé iyanap hen ekamanyu way mamchit hen mangawatanyu way maid chà an haén. 38 Haén, chà ifaga an chàyu ammaan ah iggay mipiyar an haén, ya hen anchichay chengngar-o an Ama ad maid agé chà aryén no faén ah Ama uchu, ya pachongna agé an chàyu, te hen nangintudtuchu. 29 Yag achiyà chayu agé ammaan hen chengngaryu iyanggayan hen anchi nannag an haén, an Amayu.” te hiya, mawawà-acha an haén, ya chà 39 Yag ekatat agé hen anchichay ammaan yanggay hen laychéna.” Judiowén, “Maid ay kasen amani no 30 Angkay hiyachi yag ommafurotcha faén yanggay ah Abrahama.” Yag hen chuaray tatagu an Jesus hen ekat Jesusén, “No ganà chàyu tot-owa nangngarancha hen anchichay enalena. an Abrahamat torachényu koma hen enammaana. 40 Te ilanyu ngén, Hen alepan Chumunyu ya hen faén maid kasen chà ifaga an chàyu no 31 Angkay hiyachi yag imfagan Jesus faén yanggay hen anchi tot-owa way hen anchichay cha omafurot an hiya chengngar-o an Apudyus yag yachiyat way mangaliyén, “No afurotonyu hen agé hen gapona ah manlaychanyu aminay intudtuchù an chàyu, wat chàyu way mamchit an haén. Wat ay ammoh hen tot-owa way pasorot-o, 32 yag yachiyat agé hen enammaan Abraham ma-awatanyu no heno hen tot-owa. tà. 41 Ngém ah katot-owana, chayu Ya hen yachiy katot-owaan, yachi torachén hen a-amman hen amayu.” Yag hen mangemparufus an chàyu hen anchaat agég ekatén, “Ay ammoh an-ani kena-alepanyu.” ipos, te an ihà-an met hen amani te ah Juan 8:42 211 Juan 8:59

Apudyus yanggay.” 42 Yag ekat Jesus an hiya, tàchégana agé haén. 51 Tot-owa chichéén, “Non an ah Apudyus tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way heno way hen amayu, lenyadyu koma haén te mangafurot hen antoy chà itudtuchu, hiya hen narpowà yag ana-at umale ammag achi matmatéy ah ing-inggana.” hen antoy lota. Te faén yanggay haén 52 Yachi yag ekat hen anchichay hen namiyar hen achar-o te anà hennag Judiowén, “Ilamat, cha-a tot-owa an hiya. 43 Wat pakay paat achiyu mattagar, te uray ah Abrahamat natéy ma-awatan hen antoy chà ifaga. Oo a, ya umat agé hen anchichay profetaat te anyug achi laychén way mangngar. natéycha amin, yag heaat agé yag 44 Te an-ayug kaman an amayu way ekatnowén, ‘Heno way mangafurot Chumunyu way hen laychéna, yachiyat hen cham itudtuchu wat achicha agé hen laychényu. Yag hiya, nanepod matmatéy.’ 53 Ay ammoh ekatnowén hen lapraponaat ammag pattéyan wadwadcha-a paat no ah Apotaaw way ya maid paat manhagongana hen Abraham ya hen anchichay profeta way tot-owa te pahig silib hen wachan nan-atéy ad namenghan. Henoa kay hiya. Wat mag-ay ta mankétém, anna paat ah mangalem, aya.” 54 Yachi yag cha ammaan hen anchi nisissigud an sommongfat ah Jesus way mangaliyén, hiya te hiya hen sigud way pongar chi “Non an umat yag haén hen cha kétém. 45 Waman haén, pahig tot-owa mangempachayaw hen achar-o, maid hen chà ifaga an chàyu, yag yachiyat met sérfin nadchi way chayaw. Ngém agé hen achiyu mangafurotan an ah katot-owana, ah Ama hen cha haén. 46 Yag heno chillu an chàyu hen mangempachayaw an haén, yag hiya mafalin mangentot-owa way wachay agé hen ekatyuwén Apudyusyu. 55 Maid fasor-o. Maid a, te maid met chillu paat innilayu an hiya. Waman haén, fasor-o. Ngém pakay tàén chà ifaga innilà hiya. Yag non an-og ekatén maid hen tot-owéén achiyu chillu afuroton innilà an hiya, anà ammag nangéttém nò. 47 Oo a, te chàyu, faén-ayu tatagun way kaman agé an chàyu. Ngém ah Apudyus, te hen anchichay tot-oway katot-owana, innilà tot-owa hiya, ya tatagun Apudyusat, afurotoncha met chà agé afuroton hen ifagana. 56 Yah hen alena.” apoyu agé way Abraham, pararo way térén hen layadna ad namenghan hen Cha Jesus an Abraham nangammuwana way ilana hen umaliyà 48 Yachi yag senongfatan hen hen antoy lota. Yag ad uwan way anchichay anap-apon hen Judio ah innilana tot-owa hen ummaliyà, wat Jesus way mangaliyén, “Ay faén tot-owa kaskasen hen laylayadna.” 57 Yachi yag hen anchi ekatniyén eSamaria-a way ekat hen anchichay Judiowén, “Ammag kafusorni way Judio. An cha-a peet cha-an malemanporo hen tawénno tenagar hen ongtan.” 49 Yag anat ekat yag annog ekatat agéén innilam Jesusén, “Achiyà cha mattagar te ah Abraham.” 58 Yag ekat Jesusén, chà yanggay pachayawén ah Amay “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu way Apudyus. Ngém chàyu, anyu an cha cha-an angkay marmu ah Abrahamat, pelohon haén. 50 Ya haén, faén agé hen nawawà-achaà.” 59 Yag anchaat agég kachayawà hen chà gamgaman, ngém ommalekam ah fato ta funto-oncha wacha chillu hen cha mangamgam hen hiya. Ngém ah Jesus, entat-allingébna kachayawà way hiya ah Apudyus, ya way lomayaw ah Templo. Juan 9:1 212 Juan 9:17

an yanggay kapadpachongna.” Yachi Hen nanga-anan Jesus hen yag anat man-ale hen anchi nabfurag siguchay finurag hen ihay tagu way mangaliyén, “Haén kayyà.” Angkay hiyachi way cha manaran 10 Yag anchaat imohon an hiya way 9 cha Jesus, innilacha hen ihay mangaliyén, “Pakay makaila-a ad uwan am-ama way nisissigud hen finuragna nò.” 11 Yag annaat haphapetén way nanepod hen natatagguwana. 2 Yag mangaliyén, “Wachan ihay tagu way ah anat hanhanan hen anchichay Jesus ano hen ngachanna way annag pasorotna way mangaliyén, “Apo, pen-ar hen petà yag empalidna hen heno ngata hen fummasor ah gapoh matà ya annaat ifaga ta iyà manchar-op nabfuragan nahhay tagu, ay hiya ono ad Siloe. Yag yachi way émméyà hen chinàcha-arna.” 3 Yag anat ekat way nanchar-op, ammag naka-anat Jesusén, “Faén chillu gapoh fasorna agé hen finurag-o.” 12 Yag ekat hen ono fasor hen chinàcha-arna hen anchichay tataguwén, “Wat chuud kay nabfuragana, te nabfurag ah mepàil-an hen anchi taguwanchi nò.” “Tawwan, hen kafaelan Apudyus an hiya.” 4 Yachi te maid innilà,” way ekat agé hen anchi yag nampani ah Jesus mepanggép hen nabfurag. antoy natatagguwan ya hen matéyan, ekatnéén, “Hen kawad-an hen ag-agaw, Hen namistigaran hen anchichay yachi hen wayataaw way mangamma Fariseo hen anchi nabfurag hen laychén hen anchi nannag an 13 Angkay hiyachi yag inyéy hen haén, te no umchah hen lafi, maid anchichay tatagu hen anchi anat kasen wayataaw way mangamman cha naka-an hen finuragna hen iggaw hen nadchi. 5 Wat hen kawad-à hen antoy anchichay Fariseo, 14 te niyaphor way lota, haén hen helaw way manelaw hen hen nangammaan Jesus an nadchi hamhamà hen katagutagu hen antoy wat Safachu way siguchay ngilin hen lota.” Judio. 15 Yachi yag anat hanhanan 6 Angkay enalen Jesuschi, yag annaat hen anchichay Fariseo no heno hen toppaan hen anchi lota yag penelotna enkaman hen finuragna way naka-an. yag empalidna hen yachiy petà hen Yag annaat ekasen way manaphapet matan hen anchi nabfurag, 7 yag annaat way mangaliyén, “Annag empalid ifaga way mangaliyén, “In-a ta in-an hen petà hen antoy matà, yag angkay char-op hen anchi po-ong way Siloe.” inurahà, nakailaa-at agé.” 16 Yag anat (Hen laychén hen anchi ngachan way ekat hen tapen anchichay Fariseowén, Siloe way aryénat Nahnag.) Angkay “Oo a, ngém faén angkay ah Apudyus hiyachi way émméy hen anchi nabfurag hen narpowan nahhay tagu, te pakay way i nanchar-op, yag namfangad achina tongparén hen ngilintaaw way way naka-anat hen finuragna. 8 Yachi Safachu nò.” Yag cha agé ekat hen yag hen anchichay atògongna ya tapenéén, “Oo a, ngém ay ammoh hen anchichay nangila an hiya hen maka-amma hen menangfasor ah kenapalemmosna, chachan ahepennoot kaskascha-aw way kaman hichi.” Wat way mangaliyén, “Ay ammoh faénto tà ammag nanchuwa hen hamhamàcha. hen anchi tagu way ammag tumutùchu 17 Yachi yag anchaat ekasen agé way way chan pap-alemmos.” 9 Yag ekat mananhan hen anchi nabfurag way hen tapenéén, “Hiyan sa met.” Waman mangaliyén, “Nokay hen manmàno hen tapena, ekatchéén, “Faén aya, te hen yachiy tagu, te annay kena-anna Juan 9:18 213 Juan 9:37 hen finuragno.” Yag ekatnéén, “Profeta annaat agé ekatén, “An-og inyam-amma manchi.” kay way nangimfaga an chàyu yà, yag 18 Ngém hen anchichay anap-apon anyug achi chillu changrén. Yag pakay hen Judio, anchag achi afuroton way laychényu agéy kasen mangngar, ono sigud hen finurag hen anchi taguwanchi anyu an laychén agé way somorot an yag anat makaila ad uwan wat hiya.” 28 Yachi yag ammag ininsorton empa-ayagcha hen anchi chinàcha-arna, hen anchichay Fariseo hiya way 19 yag henanhahanhanancha an chicha mangaliyén, “Ammag heaat hen way mangaliyén, “Ay tot-owa way pasorotna yà, te chàniyat ah Moses paat yaton anàyu, yag ay tot-owa way hen chani soroton, 29 te innilani way nisissigud hen finuragna. Yag pakay tenagépfar paat Apudyus ah Moses. makaila ad uwan nò.” 20 Yachi yag Ngém hen annay taguwannaat, maid sommongfat hen anchichay chàcha-arna ay nailah narpowana.” 30 Yachi yag way mangaliyén, “Oo, tot-owa way sommongfat hen anchi nabfurag way anànito, ya tot-owa agé way nisissigud mangaliyén, “Anà ammag nascha-aw a, hen finuragna. 21 Ngém hen enkaman te tàén chàyuwén maid peet innilayu hen finuragna way naka-an, yachi hen ah narpowan hen anchi mannakafael maid innilani. Ya maid agé innilani way manga-an hen finurag. 31 Te no henoh nadchi hen nanga-an. Ngém innilataaw amin met way achi changrén mafalin kay way sarudsuchunyu an hiya Apudyus hen laweng way tatagu, te ommam-ama met, wat érégna way te hen anchi yanggay manayaw an manongfat hen ifagayu.” 22 Yaha hen hiya ya cha mangamma hen laychéna enalen hen anchichay chàcha-arna te hen changréna. 32 Yag nanepod hen émégyatcha hen anchichay anap-apon na-ammaan hen antoy lota inggana hen Judio, te chicha, loohcha imfafagga ad uwan, maid chengchengngartaaw way heno way mangaliyén ah Jesus ah makaka-an hen nisissigud way hen anchi Cristu way empopostan finurag. 33 Wat no faén ah Apudyus hen Apudyusat meparyaw way meparyaw narpowana, maid koma kafaelana way hen anchi chacha ma-am-amongan. manga-an hen finurag.” 34 Yag anchaat 23 Wat yachi hen nangaryan hen agég cha ichaggat way manongfat way chinàcha-arnéén egad hiya way mangaliyén, “Ay anno cha tudtuchuwan somongfat. chàni, hea way menangfasor nanepod 24 Angkay hiyachi yag kasencha hen nataguwam.” Yag chachaat eparyaw agé enayagan hen anchi nabfurag, hiya way maméppég hen hénggépana yag kasencha inimoh an hiya way hen anchi chacha ma-am-amongan. mangaliyén, “Ah Apudyusat man hen manyamanam, te innilani way ammag Hen anchi finurag way faén menangfasor hen annay taguwanna.” mata hen nabfurag 25 Yag sommongfat hen anchi nabfurag 35 Angkay hiyachi way chengngar way mangaliyén, “Maid tot-owa innilà Jesus hen anchi na-ammaan hen anchi no menangfasorha way tagu ono faén, nabfurag, enanapna yag annaat ekatén, te hen innilà yanggayat hen pés-éyna, “Ay afurotom hen anchi Pangorowan nabfuragà, yag ad uwan, makailaà.” hen Tatagu.” 36 Yag ekat hen anchi 26 Yag chachaat agé ekat an hiyéén, nabfuragén, “Henoh nadchi, Apo, “No man paat hen enkamanna way ta omafurotà an hiya.” 37 Yag ekat nanga-an hen finuragno aya.” 27 Yag Jesusén, “Inni-ilam hiya te hiya hen Juan 9:38 214 Juan 10:13 cha managépfar an hea ad uwananto.” chicha agé, hiya hen mangempango 38 “Apo wat afurotò hea,” way ekat hen ayancha, wat umunudcha hen hen anchi nabfurag an Jesus, yag anchichay karnero te féfênéncha hen chinayawna hiya. alena. 5 Achicha unuchun hen safaliy 39 Yachi yag entoroy Jesus way tagu te fênéncha way faén alen hen mangaliyén, “Hen ummaliyà hen ustoy apocha wat ancha an omawid.” antoy lota, ta uwisê hen tatagu ta 6 Yato hen penanin Jesus hen hen anchichay kaman nabfurag way anchichay tatagu, ngém iggaycha manlayad way mangila wat maka-an ma-awatan no heno hen laychénay hen finuragcha yag makailacha. Waman aryén. hen anchichay mangaliyén makailacha ano te cha-ancha mabfurag, wat chicha Hen anchi ammay way pastor angkay hen nanabfurag.” 40 Yachi yag 7 Wat hiyachi, kasen nampani ah hen anchichay tapen hen Fariseo way Jesus way mangaliyén, “Tot-owa hen nehahag-én, hen nangngarancha an antoy chà ifaga an chàyu way haén nadchi, anchaat ekatén, “Ay ammoh hen anchi hawang hen korongan hen anno ekatén nabfurag-ani.” 41 Yag karnero. 8 Wat amin hen anchichay sommongfat ah Jesus way mangaliyén, namangpango no haén way nat-én hen “Non anyu an afunan koma way chacha intudtuchu, chichachi hen cha nabfurag-ayu, achì pafasoron chàyu, chumachael ya manga-akaw. Ngém te achiayu makaila hen tot-owa ya chicha, iggay enafurot hen anchichay mafalin way maka-an hen finuragyu. karnerò. 9 Haén hen anchi hawang, wat Ngém gapo ta ekatyuwén makaila-ayu, heno way mangéy an haén, hahalla-à wat é-éttég hen fasoryu way yachi hen hiya, ya awway agé way hénggép namufurag an chàyu.” ya gumhad way i mangan. 10 Ngém hen anchi manga-akaw, maid kasen Hen nempaniyan Jesus ganchatna no achi an i umarah laychéna hen acharna ah pastor ya an i pomatéy ya an i chumachael. Angkay hiyachi yag nampani ah Waman haén, hen ummaliyà, ta 10 Jesus way mangaliyén, “Tot-owa taguwê hen tatagu way idchat-o hen hen antoy ifagà an chàyu way hen amma-ammay way ataguwancha anchi tagu way ammag mangayat hen ingganah kapnekancha.” arad way hénggép hen anchi korongan 11 “Haén hen anchi ammayay pastor, hen karnero way faén hen anchi ustoy yag hen anchi ammayay pastor, hawang hen ayéna, an i mangakawchi annag iyanggayan hen ataguwana ah ya chumachael. 2 Waman hen anchi manalimunana hen karnerona. 12 Faénà cha mangéy hen anchi hawang, yachi kaman hen anchi an marabfuwan way hen anchi ustoy pastor hen anchichay guwarcha way faén ustoy nangen-awa karnero. 3 Wat hen anchi chan guwarcha hen karnero. Te hiya, no umale hen hen hawang, fùtana agé hen anchi aggaégyatay atap way aho, annag hawang no hen anchi ustoy pastor iyanggayan hen chana pastoron yag hen hénggép. Yag hiya, éh-éhhééna ommawid. Wat issan hen anchi aho way mamaga hen ngangachan hen hen issana yag anchag mahiyà hen anchichay karnero way mangighad anchichay tapena. 13 Ammag omawid an chicha, ya chicha, féfênéncha hen chillu hen anchi an marabfuwan alena. 4 Yag no ighad hen anchi pastor te hen labfuna yanggay hen chana Juan 10:14 215 Juan 10:33 gamgaman te achina tot-owa patigén 23 yag cha manadchad-aran ah Jesus hen karnero. 14–15 Waman haén, haén hen anchi fangsar hen anchi Templo hen anchi ammay way pastor, ya way ekatchéén fangsar Solomon. kaman hen nangammuwà an Ama ya 24 Yachi yag enamongan hen anchichay hen nangammuwana an haén, wat Judio hiya way mangaliyén, “An-anig kaman agéhchi hen nangammuwà nahédchan ya pasagchi ya achim ihéh hen anchichay karnerò ya hen lawrawagén an chàni no hea tot-owa nangammuwancha agé an haén. Ya hen anchi Cristu way empopostan haén, an-og iyanggayan hen ataguwà ah Apudyus way hahadchénni.” 25 Yag manalimunà hen karnerò. 16 Wachacha ekat Jesusén, “An-og cha ifagafaga chillu agé hen tapen hen karnerò way an chàyu yà, ngém anyu chillug achi cha-ancha melamong hen antochay afuroton. Yag amin way chà ammaan karnerò ah korongan. Wat masapor gapon namiyaranà an Ama, chichachi ayagà chicha agé, yag no changréncha koma hen manot-owaanyu way hiya hen alè, wat umalecha ta éméhà-an hen hen narpowà. 26 Ngém anyug achi chillu mateponancha amin ya ta an ihà-an agé afuroton, te faén-ayu chillu karnerò. hen mamastor an chicha.” 27 Te hen karnerò, afurotoncha hen ifagà 17 “Pararo hen layad Amay Apudyus ya unuchuncha agé haén yag innilà an haén te idchat-o hen achar-o way agé chicha, 28 wat idchat-on chicha matéy ah gapoh mataguwan hen hen mannanayun way ataguwancha anchichay karnero yag uray matéyà, an Apudyus way achicha metap-ar mataguwà chillu. 18 Maid makapréh ah ing-inggana. Ya maid poros agé hen ataguwà no achì afunan, te haén makapréh an chicha, te é-égnanà chicha hen mangemparufus hen katéyà. Wacha ah ing-inggana. 29 Ya ah Ama way hen kafaelà way mangemparufus hen hiya hen nangidchat an chicha an matéyà, ya wacha agé hen kafaelà way haén, maid nangatngato no hiya, wat mamangad hen ataguwà te yachi hen maid makapréh an chicha an Ama, te impiyar Ama an haén.” a-ayyuwanana chicha. 30 Haén ya ah 19 Hen nangngaran hen anchichay Amay Apudyus, an-anig nampachong te Judio hen enalen Jesus, anchag ihà-an-ani.” nan-agwa, 20 te chuarcha hen 31 Hen nangaryan Jesus an nadchi, cha mangaliyén nattagar ano ya anchag nangalekam hen anchichay an nahurugan, wat pakay lawa anap-apon hen Judio ah fato ta chachangrén hen anchi chana aryén. funto-oncha yanggay hiya. 32 Yag 21 Waman hen tapena, chacha agé nan-aleyat ah Jesus way mangaliyén, ekatén, “Ay ammoh wachay alen chi “Chuar hen enammaà way anammay nahurugan ah umat hena. Ya ay ammoh way kaskascha-aw an chàyu way kafaelan hen ongtan way manga-an hen empa-amman Ama wat henon cha finurag.” nadchi hen gapoh mamuntoanyu an haén nò.” 33 Yag sommongfat hen Ammag achi mangiggéén hen anchichay anap-apo way mangaliyén, anchichay okom ah Jesus “Faén hen ammay way enammaam 22 Angkay hiyachi way agiléd hen mamuntoanni an hea, te hen way tempon hen anchi lagsak way mamuntoanni an hea, hen cham manmanma-an hen niyam-ammaan mamréhan hen kena-apudyus Apudyus hen anchi Templo ad Jerusalem, way an-a met lawa ammag tagu yag Juan 10:34 216 Juan 11:15 chamat agé mamfalinén hen acharno ah Ah Mariaanchi, hiya hen anchi Apudyus.” 34 Yag anat agé somongfat nanginhiyat hen lana hen he-en Jesus ah Jesus way mangaliyén, “Oo a, yag emponahna hen fuùna. Yachi ngém pakay nesosorat hen anchi yag nansaket ah Lazaro 3 wat imfilin orchintaaw way ekat Apudyusén, cha Maria an Marta ah Jesus way ‘Chàyuwat, apudyus-ayu agé.’ 35 Yag mangaliyén, “Apo, chan saket ah Lazaro inni-ilataaw met way tot-oway tot-owa way ifam way laylaychém.” 4 Angkay amin hen anchi nesosorat. Wat hen chengngar Jesuschi yag ekatnéén, anchichay anap-otaaw ad namenghan “Faén matéy hen kahalenonotan hen way nangimfag-an Apudyus hen alena anchi saket Lazaro, te an kachayawan an chicha, ngenadnana chicha ah Apudyus way yachi agé hen machayawà Apudyus. 36 Wat yachi, haén way way anàna.” penepelen Apudyus ya hennagna hen 5 Ah Jesus, laylaychéna tot-owa antoy lota, pakay ekatyuwén chà pérhén chicha amin way masosnod, 6 ngém hen hen kena-apudyusna hen nangaryaén nangngarana hen nansaketan Lazaro, haén hen anàna. 37 Wat non an umat iggay chillu lumigwat hen hiyachi te yag maid enammaà ah kaskascha-aw egad nanlooh hen chuway ag-agaw 7 yag way anggay yanggay ah Apudyus annaat ifaga hen anchichay pasorotna hen maka-amma, uray ud-ay achiyà way mangaliyén, “Intaaw ta kasentaaw afuroton. 38 Ngém gapo ta yachi agé hen éméy hen sakopon Judea.” 8 “Oo Apo,” chà ammaan, uray no achiyu laychén way chacha ekat, “ngém tég-angay way mangafurot hen aryê, afurotonyu cha-a funto-on hen anchichay Judio koma hen chà ammaan, te yachi hen ahchi ad chin-argaw wat ay ammoh manot-owaanyu way wacha ah Ama an kasentaaw agé éméy.” 9 Yachi, yag haén ya wachaà agé an hiya.” 39 Yachi nampani ah Jesus agé way mangaliyén, yag chacha agé kasen pachasén way “Hemporo ya chuway uras hen manlapchù an Jesus, ngém annag umi-innitan hen init hen ihay ag-agaw, inlisiyan chicha yag lommayaw. wat no manaran hen tatagu hen 40 Angkay hiyachi yag kasen ag-agaw, achi mehagaw te hehellawan ginumchang ah Jesus hen anchi hen init hen charanéna. 10 Ngém no wangwang way Jordan yag émméy hen lafi hen manaranana, kapeletan way anchi lugar way pés-éy namfunyagan mehagaw te helang.” 11 Enalen Jesuschi Juan hen tatagu, wat ahchi hen yag annaat ekat agéén, “Nanasséy ininggawana. 41 Yag chuarcha agé hen anchi ifataaw way Lazaro, wat chillu hen tatagu way ummunud an intaaw ta iyà fangonon hiya.” 12 Yag hiya, te ekatchéén, “Ah Juan way sommongfat hen anchichay pasorotna chan funfunyag, maid empàilana way mangaliyén, “Oo a Apo, ngém ah kaskascha-aw, ngém amin way no an nasséy, kapeletan way cha imfagana mepanggép hen yahay tagu, umun-unnina hen saketna.” 13 Ngém tommot-owacha amin.” 42 Wat chuarcha hen laychén peet Jesus way aryénat, agé hen ommafurot an hiya ahchi. an peet nanattéy ah Lazaro, yag hen na-awatanchaat an nasséy. 14 Yachi Hen natéyan Lazaro yag anat lawrawagén Jesus way 1–2 Angkay ad Betania, wachacha mangaliyén, “An natéy ah Lazaro, 11 hen toroy masosnod way 15 ngém ah pagsaya-atanyu, ammay cha Maria an Marta ya ah Lazaro. te maichà hen natéyana ta wachay Juan 11:16 217 Juan 11:39 mangafurotanyu an haén. Wat intaaw ta intaaw ilan hiya.” 16 Yachi yag nan-ale Hen nankelaan Jesus hen ihay ifacha way ah Tomas way 28 Angkay hiyachi way enalen kapel, yag ekatnan chichéén, “Antaaw Martachi, yag ommanamot ah faréycha ammag màyéy amin an Apotaaw ta no way i nanget-én an Maria way pédténcha, yag nìyatéytaaw kagé amin mangaliyén, “Inumchah ah Apotaaw an hiya.” yag chana imohon hea.” 29 Hen nangngaran Mariahchi, enag-aggagna Ah Jesus hen anchi managu hen way ginumhad way i manib-at an tatagu ya hen mempauchi hen natéy Jesus, 30 te cha Jesus, cha-ancha 17 Angkay hiyachi way inumchah cha homàyat ah fabréy, te é-éttégcha hen Jesus ad Betania, chengngarcha way anchi nanaynanan Marta an chicha. looh nilurufù ah Lazaro hen opatay 31 Yachi yag hen anchichay tatagu ag-agaw. 18 Yag gapo ta an yanggay way inu-umfun ah faréy, innilacha hen toroy lometor ménat hen ka-achawwéy ginumhachan Maria wat ummunudcha, Betania ad Jerusalem, 19 wat chuarcha te ekatcha ah hamhamàchéén an ménat hen anchichay iJerusalem way émméy éméy ah lufù way i mankela. way i mangay-ayu an cha Marta an 32 Angkay inumchah ah Maria Maria gapon natéyan hen sonodcha. hen anchi iggawcha, ammag 20 Angkay hiyachi way chengngar nampalentomang hen henagong Marta way naway cha Jesus, ina Jesus way mangaliyén, “Apo cha-an hinib-at chicha. Waman ah Maria, iggay angkay matéy hen anchi sonodtaaw gumhad. 21 Angkay inumchah ah Marta non an-a wachahto.” 33 Yachi way an cha Jesus yag ekatnéén, “Apo, non innilan Jesus hen chana mankelaan an-a koma wacha wat iggay matéy hen ya hen anchichay netnod way tatagu sonodtaaw. 22 Ngém innilà chillu way way ahekekela agé, yag naség-angan uray ad uwan, wat heno way ifagam an way térén yag ammag ommaghéy ah Apudyusat idchatna an hea.” 23 Yachi hamhamàna, 34 yag annaat ekatén, yag ekat Jesus an hiyéén, “Man-uchi “Chuud hen nanginlufuanyu an hiya.” hen annay sonodno.” 24 “Oo, innilà way Yag ekatchéén, “Ahchi Apo, wat intaaw man-uchi,” way ekat Marta, “te afurotò ta intaaw ilan.” 35 Yachi yag nankela way man-uchicha chillu hen aminay agéh Jesus. 36 Wat ekat hen anchichay natéy ah pegwana.” 25 Yag anat ekat tataguwén, “Ammag amchan tot-owa Jesus agéén, “Haén hen mangempauchi hen hamhamàna an Lazaro.” 37 Ngém hen tatagu te haén hen managu an ekat agé hen tapenéén, “Oo a, ngém no chicha. Wat heno way mangafurot an makaka-an hen finurag hen tatagu, wat haén, tàén matéyat taguwê hiya chillu. pakay emparufusna hen natéyan hen 26 Ya heno way natattagu, no omafurot annay ifana nò.” an haén, achi matéy ah ing-inggana. Ay afurotomto.” Hen nan-uchiyan Lazaro 27 “Oo Apo, afurotòha,” way ekat 38 Angkay hiyachi way chengngar Marta, “ya afurotò agé way hea Jesus hen anchi enalecha, ammag hen Cristu way anà Apudyus way kaskasen way nahéphép hen empopostana way umale hen antoy hamhamàna. Yag hiyachi way lota.” inumchahcha hen anchi lufù way liyang way natangfan ah tépà, 39 yag Juan 11:40 218 Juan 11:56 anat ifagan Jesus way mangaliyén, mekaman, omaningarngarcha hen “Ka-anényu hen annay tangéb hen anchichay toray ad Roma wat awni lufù.” Ngém ommamhew ah Marta way yag anchag chachaelén hen anchi mangaliyén, “Apo, man-agub angkay Templotaaw yag kena-ancha agé hen ad uwan te apatna way ag-agaw hen aminay mantorayantaaw.” 49 Yachi natéyana.” 40 Yag ekat agé Jesus an yag nan-ale hen iha an chicha way hiyéén, “Oo a, ngém imfafaggà met ah Caifas hen ngachanna way hiya an hea way no afurotona-at ilam hen hen anchi kangatowan way pachi machayawan Apudyus.” 41 Yachi yag hen hiyachiy tawén, ekatnéén, “Aẁ kena-ancha hen anchi tangébna yag ay ammoh ammag maid pèot chi nantangad ah Jesus way mangaliyén, hamhamàyu, 50 te ay ammoh achiyu “Ama, manyamanà an hea te cham peet elasin way un-unnina hen ihà-an changrén haén. 42 Inni-ilà chillu ah matéy ah sobfot hen kachuaran way chachangrénà, ngém aryêto ah no hen machachaelantaaw amin way mangngaran hen antochay tatagu ta Judio.” 51 Hen hiyachiy enalen Caifas, afurotoncha koma agé way hea hen faén ah hamhamàna hen narpowana nannag an haén.” 43 Yachi way enalen te gapo ta hiya hen kangatowanay Jesuschi, yag annaat chakarén way pachi wat an empahmà Apudyus an mangaliyén, “Lazaro, fùnag-a.” 44 Yag hiya way masapor matéy ah Jesus ah ammag fummùnagat agé hen anchi sokat hen aminay Judio. 52 Ya faén natéy way napopottepotan hen limana agé yanggay hen anchichay Judio hen ingganah he-ena way naoppeopan amin masobfot hen matéyan Jesus, te aminay hen uruna. Yag anat ekat Jesus hen tatagu way niwaras hen antoy lota anchichay tataguwén, “Ùfachényu ta way anaén Apudyusat masobfotcha ah wachay én-énnéna way omanamot.” kateponancha amin. 53 Nanepod hen hiyachi, inlugin hen Hen nantetennopa-ancha anchichay anap-apon hen Judio way ah mamchitancha an Jesus mantatagépfar ah ekamancha way Mat. 26:1-5; Mar. 14:1-2; Luc. 22:1-2 mamchit an Jesus. 45 Angkay hen anchichay Judio way i 54 Wat yachi, ammag maid én-énnén nì-ib-ifun an Maria, chuar an chicha hen Jesus way manggégga-ay hen kawad-an ommafurot an Jesus hen nangil-ancha hen chuaray Judio, wat inyapetna hen anchi enammaana. 46 Ngém ad Efraim way fabréy way nehag-én wachacha chillu hen tapena way i hen anchi chanak, wat ahchi hen nanaphapet hen anchichay Fariseo hen ini-inggawancha. anchi enammaana. 47 Yag hen anchichay 55 Angkay hiyachi way tég-angay Fariseo ya hen anap-apon hen papachi, umchah hen anchi lagsak hen empa-ayagcha hen anchichay toray Judio way Manmanma-an, wat way konsel, yag nan-a-atopàpàcha chacha ma-amoamong ad Jerusalem way mangaliyén, “Nokay lawa hen hen chuaray tatagu way narpoh én-énnéntaaw hen ihay taguwanna way kafabréfabréy, ta incha mampacharos ammag lonay hen chana ammaan way ah Templo ya anchaat mèlagsak. kaskascha-aw. 48 Te no antaaw ammag 56 Yachi way nahibhib-atcha ah Templo igiginnang ta chana payépayéén, ah chacha langrangéén ah Jesus way awni yag hiyaat agé hen somorotan manganap ya chachan ahepennoot hen katagutagu. Yag no hiyachi hen way mangaliyén, “Nokay ngata hen Juan 11:57 219 Juan 12:16 manmanmàyu, ay umale ngén ah Jesus way i mèlagsak ono achi.” 57 Hen Hen nantetennopa-ancha anchichay Fariseo ya anap-apon hen way mamchit an Lazaro agé papachi, imfilincha hen anchichay 9 Angkay hiyachi way chengngar tatagu ta no wacha hen mangila an hen anchichay chuar way tatagu way Jesus, masapor ifagacha ta mepatelew. wachah Jesus ad Betania, wat anchaat éméy way i mangila an hiya. Ya faén Hen nanlanaan Maria agé yanggay ah Jesus hen incha ilan, an Jesus ad Betania te ah Lazaro agé way nan-uchiyéna. Mat. 26:6-13; Mar. 14:3-9 10 Yachi yag hen anchichay anap-apon Angkay hiyachi way énémay hen papachi, nan-ahetennopàcha ah 12 ag-agaw ya anat umchah hen ekamancha way mamchit an Lazaro anchi lagsak way Manmanma-an, yag agé, 11 te gapon hiya, anchag chuar hen kasen émméy cha Jesus ad Betania anchichay Judio way cha omafurot an way fabréy Lazaro way hiya hen anchi Jesus way anchag nanchùgan chicha. nan-uchiyéna. 2 Yag ah layadcha, Hen anongoh way ayan senaganacha cha Jesus hen yachiy Jesus ad Jerusalem nadhém way ah Marta hen nan-alekatto yag wacha agé ah Lazaro way cha mèan Mat. 21:1-11; Mar. an chicha. 3 Yag yachi, wacha an Maria 11:1-11; Luc. 19:28-40 hen ihay futilya way natatarwan hen 12 Angkay nawakas, chengngar hen anchi kanginginaan way fangfangru anchichay chuar way tatagu way i way lanan chi nardo. Wat innarana yag mèlagsak ad Jerusalem way naway ah inhiyatna hen he-en Jesus yag annaat Jesus. 13 Wat anchag nan-échén amin eponah hen fuùna. Yag ammag cha ah arumfanga yag incha hinib-at hiya homonohon hen anchi fangona ah faréy. way chacha èngaw way mangaliyén, 4 Yachi yag ammag nanlili hen ihay “Ta machayaw ah Apudyus ya ta pasorot Jesus way ah Judas Iscariote chayawéntaaw agé hen antoy ummale way hiya agé hen anchi mangenlao an way narpon Apudyus way hiya hen Jesus hen ma-awni, ekatnéén, 5 “Pakay aretaaw way ganà Israel.” achi an elao hen annay lanaanna ta 14 Ah Jesus, nansasakkay hen ubfun wacha laway midchat hen anchichay hen kafayu way inchahancha te maid mafalinna, te awniyat éméy nesosorat chillu hen alen Apudyus way ah toronggasot hen laona.” 6 Hen ekatnéén, nangaryan Judas an nadchi, faén 15 “Chàyu way tatagu ad Jerusalem gapoh hamhamàna hen anchichay maid way manSion, achiayu cha mafalinna te gapo ta anchu hen limana émégyat te naway hen Areyu yag hiya hen mamangchén hen pelak way nansasakkay hen ubfun hen ah chana mangak-akawan. 7 Ngém kafayu.” ekat Jesus an Judasén, “Yasa man ta 16 Hen anchichay pasorot Jesus, egad hiya, te enhàfanaha para hen iggaycha ma-awatan hen hiyachi milufuà no matéyà. 8 Ya mepanggép hen anchichay cha mekaman. Ngém hen anchichay maid mafalinna, sigud angkay namfangad ah Jesus ad way mawawà-achacha an chàyu ah uchu, hemhemmàcha hen anchichay tomoronganyu, ngém haén, achiyà na-ammaan an hiya, yag chichachiyat mafayag an chàyu.” Juan 12:17 220 Juan 12:33 agé peet hen tommot-owaan hen way faén hen ataguwana hen antoy lota anchichay nesosorat. hen patigéna, mètaguchi an Apudyus 17 Angkay hen anchichay tatagu way ah ing-inggana. 26 Wat heno way nangila hen nangempauchiyan Jesus manlayad way mangamma hen laychê, an Lazaro way annag finagaan yag masapor sorotona haén. Wat yachi hen fummùnag, chacha hapehapeténchi. umunuchana hen ayà. Ya amin agé hen 18 Wat yachi hen i nanib-atan hen anchichay cha mangamma hen laychê, ammag chuar way tatagu an Jesus, te wat pachayawén agé Ama chicha.” chengngarcha hen anchi kaskascha-aw way enammaana. 19 Waman hen Hen nangimfag-an anchichay Fariseo, chachan a-atopàpà Jesus hen matéyana way mangaliyén, “Nokay ngata hen 27 Angkay hiyachi yag ommaghéy ekamantaaw aya. Ammoh achitaaw peet ah Jesus way mangaliyén, “Ammag makepaginang an hiya te ilangngén, pararo hen antoy hamhamào, ngém amin hen tatagu hen antoy lotaat nokay lawa hen ekat-o. Ay chawatê chacha amin peet somorot an hiya.” ngén, Ama, ta achi metoroy hen antoy mepachah an haén. Achi, te Hen nanganapan hen yato met chillu hen ganchat-o way anchichay Griego an Jesus ummale hen antoy lota.” 28 Yachi yag 20 Angkay hiyachi yag wachacha nanluwaru way mangaliyén, “Ama, agé hen anchichay faén Judio way ammaam hen ammaam ta maila narpod Grecia way i nèlagsak ad hen kachayawam.” Yag wachaat agé Jerusalem. 21 Yag émméycha an Felipe hen nan-ale ad uchu way ekatnéén, way iBetsaida way sakop hen Galilea “Oo, maila hen kachayawà gapon yag ekatchéén, “Apo, ay achi mafalin anchi enamma-ammaam, yag kasen ta ini ilan ah Jesus ta changrénni agé mepàila gapon anchi tég-angay hiya.” 22 Yachi yag anat éméy ah mepachah an hea.” Felipe an Andres way i nangimfaga 29 Hen anchichay tatagu way hen anchi imfagacha, yag anchaat tommatàchég an nadchi, chengngarcha éméy way chuwa way i mangimfaga hen anchi ale, ngém hen ekat hen an Jesus. 23 Yachi yag anat ekat Jesus tapena, an ommechor. Ya hen ah mangngarancha aminén, “Haén way tapena agé, ekatchéén anghel way Pangorowan hen Tatagu, inumchah ad an nètagépfar an hiya. 30 Ngém uwan hen tempon hen machayawà. sommongfat ah Jesus way mangaliyén, 24 Wat hamham-ényu ngén, te tot-owa “Hen anchi ale way chengngaryu, faén hen antoy ifagà an chàyu way no angkay ah katorongà yanggay hen ma-ayyuaan hen inilì ta achi mehamar, nepagngarana, te ah katoronganyu ta émé-éttég way ihà-an yag achi chumuar. ma-awatanyu way chechengngarà an Waman no mehamar way éméy hen Apudyus. 31 Te cha milugi ad uwan lota yag nilufù, chumuar. 25 Pachongna hen kachusaan hen katagutagu hen agé hen antoy ataguwantaaw, te heno antoy lota way achi omafurot, te ad way tagu way annag ayyuaan hen uwan hen ma-afa-an Chumunyu way ataguwana hen antoy lota way ammag chan toray an chicha. 32 Yag haén, no hen pagsaya-atan hen acharna hen metàépà hen anchi away yag tenoochà, chana yanggay patpatigén, maid sérfina yachi hen mangempa-anamotà hen te matéy chillu. Waman hen anchi tagu tatagu hen karotarota an haén.” 33 Hen Juan 12:34 221 Juan 12:49 nangaryan Jesus way metàép hen anchi 40 “Wat finurag Apudyus hen away yag natood, yachi hen chana matacha ya empaknégna agé mempaka-ammuwan hen ekamanna hen hamhamàcha ta achicha way matéy. elasin hen tot-owa, ya ta achicha 34 Yachi yag sommongfat hen agé ma-awatan hen mepanggép anchichay na-a-among way tatagu way an hiya. Te non an umat mangaliyén, “Oo a, ngém hen ekat yag nanhagongcha an hiyaat hen anchi nesosorat way orchintaaw, kena-anna koma hen fasorcha.” ekatnéén, ‘Ammag matattagu ah 41 Yaha hen enalen Isaias te innilana hen inggana hen anchi Cristu way epalen kena-apudyus Jesus wat henaphapetna. Apudyus.’ Wat pakay cham ekatén 42 Tàén yachi, chuarcha chillu hen masapor metàép hen away hen anchi ommafurot way ponò hen anchichay Pangorowan hen Tatagu nò. Yag heno Judio. Ngém anchag achi epadlaw ay agé chilluchi hen annay cham aryén hen ommafurotancha te émégyatcha way Pangorowan hen Tataguwa.” ah mangemparyawan hen anchichay 35 Yachi yag anat mampani ah Jesus Fariseo an chicha hen anchichay way mangaliyén, “Haén hen anchi chacha ma-am-amongan way Judio. helaw way cha manelaw hen ayan 43 Te chacha pawadwad-én hen hen tatagu ngém achi mafayag yag manayawan hen tatagu an chicha no tenaynà chàyu. Wat u-unnuchunà hen manayawan Apudyus an chicha. koma ta achiayu kaman hen anchichay cha mahelngan, te chichachiy tatagu, Hen alen Jesus hen maid pootoncha ah chacha ayan. manusa hen tatagu 36 Ad uwan antoyanà way helaw, wat 44 Angkay hiyachi yag chinakar Jesus afurotonà koma ta mahehellawan-ayu hen alena way mangaliyén, “Heno way way tatagu.” mangafurot an haén, faén yanggay haén hen chana afuroton te chana Naligat hen omafurotan an Jesus agé afuroton hen anchi nannag an Angkay narpas way enalen Jesuschi haén. 45 Ya heno way nangila an haén, yag anat lomayaw way i nantaro innilanaat agé hen anchi nannag an way iggay nampàila hen anchichay haén. 46 Haén, ummaliyà hen antoy tatagu. 37 Te tàén ammag chuar hen lota way manelaw hen hamhamà hen kaskascha-aw way enammaan Jesus tatagu wat heno way omafurot an haén, hen sangwanan hen anchichay tatagu, mahelawan hen hamhamàna ta achi anchag achi chillu omafurot an hiya. i-inggaw hen helang. 47 Ya heno way 38 Wat yachi hen tommot-owaan hen mangngar hen chà itudtuchu yag achina anchi enalen Isaias way profeta ad chillu afuroton, faén haén hen manusa namenghan way ekatnéén, an hiya. Te iggayà umale hen antoy “Apo, ammag maid mangafurot hen lota way manusa hen tatagu, te hen chani ifaga, ya anchag achi ummaliyà, an-o i hara-an hen tatagu. agé pagan-ano hen anchichay 48 Ngém hen anchi tagu way mangachi kaskascha-aw way enammaam.” an haén ya achina agé afuroton hen 39 Wat yachi, ammag achi chillu mafalin anchi chà itudtuchu, wacha chillu hen way omafurotcha, te hen anchi ihay manusa an hiya ah pegwana, te hen ensorat Isaias agé, ekatnéén, anchi ena-allè, yachi hen kail-an hen kachusaana. 49 Tot-owachi, te amin Juan 12:50 222 Juan 13:18 way enalè, faén ammag hamhamào hen tot-owa ma-awatan ad uwan hen narpowana te narpon Ama way nannag antoy chà ammaan, ngém ma-awatam an haén, te hiya hen nangimfaga chillu ah awni.” 8 Yag ekat agé chillu hen amin way aryê. 50 Wat hen chà Pedrowén, “Achi angkay poros mafalin yanggay aryénat hen anchi imfagan way hea hen mangurah hen he-è.” Yag Ama way aryê, te innilà way yachi anat ekat Jesusén, “No achì urahan hen hen mangidchat hen mannanayun way he-em, achi mafalin way mampasorot-o mètaguwan an hiya.” hea.” 9 “Wat no yaha peet Apo,” way ekat Pedro, “faén yanggay hen he-è hen Hen nangurahan Jesus hen uraham ta uray agé hen limà ya hen he-en hen anchichay ifana. urù.” 10 Ngém ekat Jesusén, “Hen anchi Angkay hiyachi way mafigat looh nan-améh, nachachallosan met, 13 wat lagsak way Manmanma-an wat achi masapor kasen maurahan amin hen iggay mapchitan hen a-anà hen hen acharna te manongad yanggay hen ganà Israel ad Egipto, yag innilan he-ena. Yag chàyu, nau-ullahan-ayu Jesus way inumchah hen tempon hen amin, ngém wacha chillu hen anchi iha mamfangchana ad uchu an Amana. an chàyu way cha-an.” 11 Hen anchi Yag ammag amchan hen layadna hen nangaryan Jesusén wacha chillu hen iha anchichay tatagu way sommorot an way cha-an maurahan, enalenachi te hiya hen antoy lota way ammag maid a-ammuna way wacha hen mangenlao mepaniyan hen manlaychana an chicha, an hiya. yag empàipàilana hen yachiy layadna 12 Angkay hiyachi way narpas ingganah natéyana. hen nangurahan Jesus hen he-echa, 2 Angkay hiyachi way cha mangan kasenna inigga hen anchi lumfongna cha Jesus ya hen anchichay pasorotna, yag i tummùchu, yag ekatna way loohat ena-awis Chumunyu hen mangaliyén, “Ay na-awatanyu hen hamhamà Judas Iscariote way anà anchi an-owat enammaan an chàyu. Simon way mangenlao an Jesus. 13 Hamham-ényu ngén, te chayu ekatén 3 Ah Jesus, a-ammuna way emporang haén hen mistoroyu ya Apoyu, yag usto Amana hen aminay egad an hiya, yag met hen annay chayu aryén te tot-owa. a-ammuna agé way ah Apudyus hen 14 Wat haén way Apoyu ya mistoroyu, narpowana ya hiya agé chillu hen no haén hen mangurah hen he-eyu, mamfangchana. masapor koma man-innurah-ayu agé ah 4 Yachi way chacha mangan, yag he-e. 15 An-og enammaanchi ta wachay tommàchég ah Jesus yag kena-anna hen torachényu ta hen anchi enammaà an anchi agwan hen lumfongna yag annaat chàyu, yachi agé koma hen ammaanyu elepat hen towarya hen awàna. 5 Yag hen tapena. 16 Te tot-owa hen antoy tenarwana hen parangga ah chanum ifagà an chàyu way maid alepan ah yag annaat ilugi way mangurah hen nangatngato no hen apona, ya maid he-en hen anchichay pasorotna way agé fafà-arén ah nangatngato no hen chana eponah hen anchi towarya way anchi cha mamabfaar an hiya. 17 Wat enleleppatna ah awàna. gapo ta ma-awatanyu hen anchi laychê 6 Angkay hiyachi way empachahna way aryén, wat an-ayug lomaylayad no an Simon Pedro, ekat Pedrowén, “Apo, ammaanyu.” ay ammoh heaat agé hen mangurah 18 Entoroy Jesus way mangaliyén, hen he-è.” 7 Yag ekat Jesusén, “Achim “Achì aryén chaha an chàyu amin, te Juan 13:19 223 Juan 13:35 innilà chillu hen kenatataguyu way Iscariote. 27 Yag yachi way innaran penepelè, ya innilà agé way wacha hen Judas hen anchi tenapay, yag ammag iha way achi metape hen antoy chà nihurugat ah Chumunyu an hiya. Yag aryén. Ngém masapor chillu tomot-owa anat ekat Jesusén, “In-a ta ammaamat hen anchi nesosorat way alen Apudyus hen annay cham hamham-én.” 28 Ngém way ekatnéén, ‘Hen anchi iha way cha chàniyanchi way cha mèan an hiya, mèamèan an haén, hiyaat agé hen anchi iggayni ma-awatan no pakay yachin mangempapchit an haén.’ 19 Ifagàto an enalen Jesus an Judas. 29 Yag gapo ta ah chàyu ad uwan ta anat umchah, ta no Judas hen nanangchén hen pelak, ekat umchah, yaha hen manot-owaanyu way hen tapenéén an ménat cha hénagén haén tot-owa hen anchi empopostan Jesus hiya way i lomaoh masaporni hen Apudyus way umale. 20 Ya tot-owa hen hiyachiy lagsak, no achi an i umidchat antoy ifagà an chàyu way heno way ah pelak hen anchichay maid mafalinna. tagu way mangimfilang hen anchichay 30 Angkay hiyachi way enawat Judas hénagê, chana agé ifilang haén. Yag no hen anchi tenapay, lommayawat. Yag ifilangna agé haén, chana agé ifilang lafi hen na-ammaan amin cha nadchi. hen anchi nannag an haén.” Hen anchi kà-amma way Hen nangimfag-an Jesus no orchin Jesus hen tatagu heno hen mangenlao an hiya 31 Angkay hiyachi way lommayaw Mat. 26:20-25; Mar. ah Judas, imfagan Jesus an chàni way 14:17-21; Luc. 22:21-23 tapena way mangaliyén, “Haén way 21 Angkay hiyachi way enalen Jesus Pangorowan hen Tatagu, inumchah amin chachi, ammag lommaweng way ad uwan hen tempon hen kachayawà. térén hen hamhamàna yag annaat Yag gapoh machayawà, machayaw elawag way mangaliyén, “Tot-owa hen agé ah Apudyus. 32 Wat no haén antoy ifagà way wachan iha an chàyu hen mangempàila hen kachayawan way mangentochar an haén ah matéyà.” Apudyus, wat epàilan Apudyus agé 22 Yachi yag anchaat man-aheinnila hen kachayawà way Pangorowan hen amin hen anchichay pasorotna te maid Tatagu yag ad uwan hen ka-ammaana. innilacha no henoh nadchi paat hen 33 Chàyu way kaman a-anào, an chana aryén. 23 Yag yachi, wachan ihay hen-aketan yanggay hen mì-iggawà pasorot Jesus way laylaychéna way an chàyu yag no ah awni, anapénà an haénchi way Juan, yag nichachapatà chàyu. Wat hen imfagà hen anchichay an hiya way tummutùchu. 24 Wat ponò hen Judio, hiya agé hen ifagà sininyaran Pedro haén ta hanhanà ano an chàyu way achiayu maka-ale hen an Jesus no henoh nadchi paat hen ayà. 34 Wat ad uwan, wacha hen anchi chana aryén. 25 Wat nànàéyà way kà-amma way orchin way iyurchin-o nehachag paat an Jesus yag an-owat an chàyu way hen hiyachiy orchin, imohon way mangaliyén, “Apo, heno masapor man-ahelennayad-ayu ta paat ah nadchi hen cham aryén.” 26 Yag kaman hen enkaman-o way manlayad ekat Jesusén, “Hen anchi tagu way an chàyu, yachi agé hen ekamanyu mangidchatà hen antoy tenapay way way man-ahelennayad. 35 Te no esabfang-o wat hiyachi.” Yachi yag man-ahelennayad-ayu, elasin amin hen ensabfangna hen anchi tenapay yag tatagu way chàyu hen pasorot-o.” inidchatna an Judas way anà Simon Juan 13:36 224 Juan 14:14

maid makaéy an hiya no faén haén hen Hen nangimfag-an Jesus hen manginyéy. Ya haén agé hen pongar menhootan Pedro an hiya hen tot-owa way ma-afurot, ya haén Mat. 26:31-35; Mar. agé hen marpowan hen mannanayun 14:27-31; Luc. 22:31-34 way ataguwan. 7 Wat no enlasinyu 36 Yachi yag nan-ale ah Simon Pedro koma haén, elasinyu agé ah Ama. Yag way mangaliyén, “Oo Apo, ngém chuud manepod ad uwan, enlasinyu tot-owa peet hen ayam nò.” Yag ekat Jesusén, hiya te innilayu hiya.” “Achiayu maka-ale hen anchi ayà 8 Yachi yag nan-ale agé ah Felipe ad uwan ngém umunud-ayu chillu way mangaliyén, “Apo, epàilam koma ah tapen chi ag-agaw.” 37 Yag chaat ah Amam an chàni ta mapnek-ani chillu ekat Pedrowén, “Apo, pakay paat.” 9 Yag sommongfat ah Jesus way achiyà makaunud an hea ad uwan, te mangaliyén, “Felipe, ammag nafayag nakasaganaà met way metnod an hea hen nì-i-iggawà an chàyu amin, yag uray yachin iyatéy-o.” 38 Yachi yag ay cha-anno peet chillu elasin haén. anat ekat Jesusén, “Ay tot-owa way Te ilamat, hen anchi nangila an haén, nansasaggana-a way mìyatéy an haén. innilana agé ah Ama. Yag pakay paat Te tot-owa hen antoy ifagà an hea, ekatno agéén epàilà ah Ama an chàyu. Pedro, way achi manollaò hen manò ah 10 Te ay ammoh achiyu afuroton way awni yag penetlomat way mangenhoot nawawà-achaà an Ama ya nawawà-acha an haén.” agé ah Ama an haén. Te amin hen antoy chà enale an chàyu, faén ah Ah Jesus hen charan hamhamào hen narpowana te narpocha way éméy ad uchu an Ama, ya amin hen chà enammaan, Angkay hiyachi yag imfagan yachi hen chana man-ancharan an 14 Jesus an chàni way pasorotna haén. 11 Afurotonyu koma hen chà way mangaliyén, “Achiayu machanagan ifaga way nampachong-anin Ama ah uray heno, ta anyu yanggay te nan-ahewacha-ani way chuwa. ammag manokchun ah Apudyus ya Yag no achi ummat hen antoy chà manokchunyu agé haén. 2 Te ammag aryén ah mangafurotanyu, afurotonyu nawaya hen iggawan ah faréy Ama, koma chillu gapo hen anchichay chà wat epangpangò ta iyà esagana hen ammaan.” iggawanyu. Yag achì agé ammag cha 12 “Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu aryén chato no faén tot-owa. 3 Yag way heno way omafurot an haén, no éméyà way mangensagana hen mafalin ammaana hen kaman hen iggawanyu, mamfangachà chillu agé chà enammaan. Ya chakchakkar agé way mangara an chàyu ta hen iggawà, hen halenonot hen ammaana no hen yachi agé hen iggawanyu. 4 Ya chàyu, enammaà te mamfangachà an Ama innilayu met hen charan way éméy hen ah katoronganyu. 13 Yag heno way yachiy ayà.” chawatényu an Ama gapon afurotyu 5 Yachi yag nan-ale ah Tomas way an haén, ammaàchi ah kachayawan mangaliyén, “Apo, maid angkay Ama way hen machayawana, gapon innilani hen ayam wat nokay lawa haén way anàna. 14 Wat uray heno way hen mangil-anni hen charan nò.” 6 Yag ifagayu gapon ommafurotanyu an haén, anat ekat Jesus an hiyéén, “Haén hen ammaàchi way ammaan.” anchi charan way éméy an Apudyus, te Juan 14:15 225 Juan 14:30

22 Angkay hiyachi yag nan-ale Hen nempostaan Jesus way ah Judas way faén Judas Iscariote wacha hen manokat an hiya yag ekatnéén, “Apo, pakay ta chàni 15 Angkay hiyachi yag entoroy yanggay hen mangempaka-awatam Jesus way mangaliyén, “No tot-owa hen mepanggép an hea yag faén way laychényu haén, kapeletan way hen anchichay tatagu way cha-an ammaanyu hen ifagà. 16 Yag haén, omafurot.” 23 “Oo,” way ekat Jesus, “te ifagà agé an Ama ta epalena hen anchi hen anchichay tatagu way manlayad an manokat an haén ta hiya hen anchi haén, kapeletan way afurotoncha hen Tomotorong an chàyu way yachi hen ifagà, wat laylaychén Ama chicha, yag Espirituna. Ya ammag mìyachar an chàni an Ama, an-anig mì-i-iggaw an chàyu wat achi chàyu taytaynan ah chicha. 24 Waman hen anchichay tatagu ing-inggana. 17 Ya hiya agé hen anchi way achi manlayad an haén, maelasin te mangempaka-ammu hen katot-owaan anchag achi afuroton hen chà ifaga. Yag mepanggép an Apudyus. Achi mafalin amin hen antoy chà agé ifaga, wat faén midchat hen Espiritun Apudyus hen chillu ah hamhamào hen narpowana te anchichay tatagu way achi omafurot te narpon Ama way nannag an haén.” achicha chillu elasin hiya ya achicha 25 “Chà epacha-an amin chato hen agé ma-awatan hen mepanggép an antoy kawad-à an chàyu. 26 Ya hen hiya. Waman chàyu, ma-awatanyu anchi Tomotorong way epalen Ama hen mepanggép an hiya wat mì-iggaw an chàyu way hiyan anchi Espiritu an chàyu te ammag mìyachar ah way manokat an haén, hiya hen ing-inggana.” mintudtuchu an chàyu hen aminay 18 “Tàén lomayawà ad uwan, achì cha-an mepaka-awat, ya epahpahmàna iyang-anggayan chàyu te mamfangachà agé hen amin way enalè.” agé chillu. 19 Ngém achi mafayag wat 27 “Wat yachi, tàén lomayawà achiyà kasen il-ilan hen anchichay ad uwan, mapapanoh chillu hen tatagun antoy lota way achi omafurot. hamhamàyu te idchat-o an chàyu hen Waman chàyu, kasenà chillu ilan te anchi kapanohan hen hamhamà way man-uchiyà. Yag gapo ta mannanayun marpo paat an haén. Ya hen amin hen ataguwà, mannanayun agé hen antoy lota, maid makaidchat ah kaman ataguwanyu. 20 Yag no umchah hen hena way kapanohan chi hamhamà. ma-ammaan cha nadchi, yachi hen Wat achiayu machanagan ya achiayu mangenlasinanyu way wà-achaà an amin émégyat. 28 Chengngaryu hen Ama. Ya kaman agéhchi an chitaaw, anchi imfagà way lomayawà yag te chàyu, wà-acha-ayu an haén ya mamfangachà agé chillu. Wat no wà-achaà agé an chàyu.” tot-owa hen anchi layadyu an haén, 21 “Heno way tagu way mangngar an-ayu koma an lomaylayad gapon hen antoy chà ifaga yag enafurotna, éméyà an Ama, wat achiayu koma an yachi hen anchi tot-owa way manlayad tomkar, te hiya ahchi, nangatngato an haén. Yag hen anchi manlayad an no haén ahto. 29 Empapadcha-an-o haén, hiya hen laychén Ama. Ya haén, amin chato an chàyu ya anat laylaychê agé hiya wat epaka-awat-o ma-ammaan ta no ma-ammaan, yachi an hiya hen amin way mepanggép an hen manot-owaanyu hen afurotyu an haén.” haén. 30 Wat manepod ad uwan, faén chuar hen mètagépfarà an chàyu te ah Juan 14:31 226 Juan 15:16

Chumunyu way chan toray hen antoy angkay poros maka-amma hen ammayê. lota, tég-angay hen mamachasana way 6 Hen anchi tagu way achina é-égnanan mangafà an haén, ngém achi chillu haén ah hamhamàna, hiya hen kaman makafael. 31 Ngém tàén, ma-ammaan hen anchi penge way metap-ar. Wat hen ammaana te masapor ma-awatan ammag marango yag na-among yag hen katagutagu hen antoy lota way nahèlan. 7 Wat no é-égnananyu haén gapon layad-o an Ama wat an-og ah hamhamàyu ya mimura an chàyu ammaan paat amin hen imfagana.” hen anchi intudtuchù, wat mafalin Yaha hen enalen Jesus yag annaat chawatényu hen uray heno way ifaga an chàni way pasorotna way chawatényu wat ma-ammaanchi an mangaliyén, “Intaawat ta lomayawtaaw chàyu. 8 No mamullifug-ayu ah funga, ahto.” wat yachi hen machayawan Ama yag yachi agé hen mangempàil-ana way Hen nempaniyan Jesus way chàyu hen tot-oway pasorot-o. 9 Haén, hiya hen pongar hen mura laylaychê chàyu way hen manlaychà Angkay hiyachi yag nampani ah an chàyu, kaman hen manlaychan 15 Jesus way mangaliyén, “Haén Ama an haén. Wat ifiinyu koma hen hen kaman pongar hen ihay mura yag anchi layad-on chàyu. 10 Yag no chayu ah Ama hen kaman cha manalimun afuroton hen intudtuchù, chayu tot-owa hen hiyachiy mura. 2 Ya hen anchichay ifiin hen layad-on chàyu, way kaman tatagu way cha omafurot an haén, an haén way chà agé ifiin hen layad chicha hen kaman pengen hen anchi Ama an haén te chà afuroton hen mura. Yag mag-ay ta wachay pengena imfagana. 11 Chà ifaga chato an chàyu ah achi mamunga, porhan angkay Ama. ta mèlaylayad-ayu hen layad-o ah achi Waman hen anchichay cha mamunga komorangan hen laylayadyu.” way pengena, charocharosana ta anchag 12 “Yato hen iyurchin-on chàyu way mamullifug ah funga. 3 Pachongna agé masapor man-ahelennayad-ayu ta an chàyu, te kaman-ayu nacharosan kaman hen manlaychà an chàyu wat gapon anchi intudtuchù an chàyu. kaman agéhchi hen manlaychanyu 4 Wat anyug é-égnanan haén ah hen ifayu. 13 Maid kasen kachakkaran hamhamàyu ta ammay hen mì-i-iggawà way layad no faén hen anchi layad an chàyu. Te kaman hen anchi penge hen ihay tagu way ammag mangidchat way no achi mepopoyot hen anchi hen acharna ta matéy ah katorongan pongarna, achi mamunga te hen hen ifana. 14 Ya chàyu hen tot-oway anchi pongarna hen marpowan hen ifà no afurotonyu hen chà iyurchin an ataguwana. Wat kaman agéhchi an chàyu. 15 Ad uwan, achì ekatén alepan-o chàyu, te no achiyu agé é-égnanan haén chàyu, te hen alepan, maid innilana ah hamhamàyu, achiayu mamunga te hen pontos hen cha epa-amman hen achiayu maka-amma hen ammayê.” apona an hiya. Ngém iyalig-o chàyu ah 5 “Haén hen pongar hen mura ya ifà, te amin way imfagan Ama an haén, chàyu hen anchichay pengena. Wat an-og imfaga amin agé an chàyu. 16 Yag hen anchi tagu way é-égnanana haén faén agé chàyu hen namele an haén ah hamhamàna ya i-inggawà an hiya, ah omapowanyu, te haén hen namele hiya hen mamullifug ah funga te an chàyu way omafurot an haén, ya ammaana hen chuar way ammayê. chinutokà chàyu ah i mamullifug ah Ngém no maichà an chàyu, achiayu funga. Ya ammag mannanayun agé Juan 15:17 227 Juan 16:7 hen hiyachiy fungayu. Wat no hiyachi, ah katot-owana, innilacha met chachi amin way ifagayun Ama gapon haén ah manot-owaancha no henowà yag wat idchatna an chàyu. 17 Wat yato chachaat chillu agorgoran chànin Ama. hen iyurchin-o an chàyu wat masapor 25 Ngém ma-ammaan amin chilluchi ah man-ahelennayad-ayu amin.” tomot-owaan hen anchi nesosorat way orchincha way ekatnéén, ‘Anà ammag Hen mangagorgoran hen anchichay agorgoran an chicha ah maid lapona.’ ” achi omafurot hen ommafurot 26 Yachi yag anat ekat Jesus agéén, 18 Yachi yag entoroy Jesus way “Epalè an chàyu hen anchi Tomotorong mangaliyén, “Achiayu mahaang no way marpon Ama way hiya hen agorgoran chàyu hen tatagu hen Espiritun Apudyus ya hiya agé hen antoy lota way achi omafurot, te anà mangintudtuchu hen katot-owaan an chillug enagorgoran an chicha. 19 Te chàyu. Yag no umale, tàchéganà an hiya. non an nampachong hen hamhamàyu 27 Ya uray agé chàyu wat tàchéganà an hen hamhamàcha, laylaychéncha chàyu te chàyu hen cha netnonetnod an chàyu. Ngém gapo ta penelè chàyu haén nanepod hen lugrugin hen anchi way omafurot yag nafalewan hen chà nantudtuchuwan.” hamhamàyu, wat yachi hen achicha “Empacha-an-o amin cha natto manlaychan an chàyu. 20 Ay cha-anyu 16 an chàyu ta uray heno way aliw-an hen anchi imfagà an chàyu mepasamak, achi koma pomospos-aw way maid alepan ah nangatngato hen afurotyu. 2 Te umchah angkay hen no hen anchi apona. Wat yachi hen mangemparyawan chàyu hen anchichay achi mafalin way ilisiyanyu hen chayu ma-am-amongan. Ya am-améd te anchi iggay-o ilisiyan. Wat gapo ta umchah agé hen tempo way no pédtén penaligatanà hen anchichay achi chàyu, ekatchéén yachi paat ano hen omafurot, kapeletan way paligatén chacha mangammaan hen laychén chàyu agé. Ya hen utopna agé, gapo Apudyus. 3 Hen mangammaan hen ta wachan nangafurot hen intudtuchù, tatagu an cha nadchi an chàyu, te maid kapeletan way wacha agé hen innilacha an Ama ya maid agé innilacha mangafurot hen itudtuchuyu. 21 Ngém an haén. 4 Ngém chà epacha-anchi amin way ammaancha an chàyu, an chàyu ad uwan ta no umchah hen ammaancha gapon ommafurotanyu an mangammaancha, haham-ényu koma haén te maid chillu innilacha an Ama way nepapadcha-an chillu.” way nannag an haén.” 22 “Non an umat yag anà an Hen a-amman hen Espiritun Apudyus iggay ummale hen antoy lota Entoroy Jesus way mangaliyén, way manudtuchu an chicha, maid “Iggay-o ifaga cha natto an chàyu matot-owaan hen fasorcha. Ngém hen anchi pés-éyna te wawà-achaà gapo ta ummaliyà, maid manlasoncha an chàyu. 5 Ngém imfagà ad uwan te hen fummasorancha. 23 Te heno way tég-angay hen mamfangchà hen anchi tagu way achi manlayad an haén, nannag an haén. Ngém ammag maid achicha agé laychén ah Ama. 24 Yag paat lawa mangempoot an chàyu no hen iha agé, non an umat way maid nokay hen ayà. 6 Oo, te innilà way agé enammaà ah kaskascha-aw way cha-ayu tomkar way térén gapo hen achi maka-amma hen tatagu, maid anchichay chà ifaga. 7 Ngém tot-owa agé matot-owaan hen fasorcha. Ngém angkay hen antoy chà ifaga an chàyu Juan 16:8 228 Juan 16:23 way an angkay pagsaya-atanyu hen mangaryaén hen Espiritu, haén hen antoy lomayawà, te no achiyà lomayaw, marpowan hen itudtuchuna an chàyu.” achi agé umale hen anchi Tomotorong way mìyachar an chàyu. Wat yachi hen Hen layad ya hen tokar masapor éméyà ta epalè hiya. 8 Yag 16 Angkay hiyachi yag entoroy Jesus no umale, epaka-awatna hen tatagun way mangaliyén, “Achi mafayagat antoy lota way anchag enomfat, te umchah hen achiyu mangil-an an haén, enomfatcha mepanggép hen tot-oway yag achi agé mafayagat kasenyu agé cha fumasoran, ya hen iha, no heno agé ilan haén.” 17 Yachi yag wachan tapena hen tot-owa way maid fasfasorna, ya an chàni way pasorotna way chan anat agé hen mepanggép hen chusan ahepennoot no nokay hen laychénay Apudyus. 9 Te ilanyu ngén, anchag aryén hen anchi enalena way achi enomfat hen anchichay achi omafurot mafayagat maid ilanni an hiya, yag mepanggép hen tot-oway fumasoran, achi agé mafayagat kasenni ilan hiya, te hen tot-oway fumasoran, wat hen ya anat agé hen anchi enalena way anchi achicha mangafurotan an haén. “hen gapona, te éméy ano an Amana.” 10 Yag ancha agég enomfat mepanggép 18 Yag hen iha agé, no nokay hen no heno hen tot-oway maid fasfasorna, laychénay aryén hen anchi ekatnéén te hen anchi maid fasfasornaat haén “achi mafayag,” te iggayni ma-awatan way hen matot-owaana, te man-uchiyà no heno hen chana aryén. yag ana-at manchakpos an Ama ad 19 Angkay ah Jesus, a-ammuna way uchu way achiyà kasen ilan an chicha. makaim-imoh-ani yag annaat ekatén, 11 Yag enomfatcha agé mepanggép hen “Ay chayu anapén no heno hen laychén kachusaan hen tatagu te looh nifafagga hen anchi enalè way aryén way ‘achi hen kachusaan Chumunyu way hiyan mafayagat maid ilanyu an haén ya achi anchi chan toray hen aminay achi agé mafayagat kasenyu agé ilan haén.’ omafurot.” 20 Tot-owa hen antoy ifagà an chàyu 12 Entoroy Jesus way mangaliyén, way no umchahchi wat mankela-ayu “Chuar koma hen ifagà an chàyu ngém ya an-ayug tomkar way térén. Waman innilà way achiayu maka-ara ad uwan. hen anchichay tatagun antoy lota way 13 Ngém no umale hen anchi Espiritun achi omafurot, anchaat an lomaylayad. Apudyus way mangintudtuchu an Ngém chàyu way tomkar, achi agé chàyu hen katot-owaan mepanggép mafayagat masokatan hen tokaryu ah an Apudyus, wat itudtuchuna agé pararo way layad. 21 Hen miyaligana, hen anchi tot-owa way ma-afurot. Ya kaman hen fufae way chan pànot way faén agé hamhamàna hen marpowan chan totokar gapon sigab hen potona, hen itudtuchuna, te anna an aryén ngém no fùnag anchi onga, annag hen chengngarna. Yag epacha-anna aliw-an hen anchi sigab gapoh layadna agé hen ma-ammaan ah tapen chi hen anchi onga. 22 Wat pachongna an ag-agaw. 14 Ya hen Espiritun Apudyus chàyu te uray tomkar-ayu ad uwan, agé, epachayawna haén te aminay achi mahen-awniyanat lomaylayad-ayu intudtuchù, nipiyarchachi an hiya chillu te kasentaaw man-aheinnila. Yag way mangempaka-awat an chàyu. achi makàka-an hen hiyachiy layad way 15 Amin way wacha an Ama, yachi agé ichahanyu.” hen wacha an haén, wat yachi hen 23 “Yag no umchahchi way tempo, faén haén hen manchawatanyu, Juan 16:24 229 Juan 17:8 te ah Ama. Ya tot-owa hen antoy haén. 33 Empapadcha-an-o hen antoy ifagà an chàyu way heno way cha-an ma-ammaan ta mapapanoh hen ifagayu an hiya gapon haén, hamhamàyu gapon afurotyu an haén, te idchatna an chàyu. 24 Ingganad paligatén angkay chàyu hen tatagu hen uwan maid imfagfagayu an Ama ah antoy lota. Ngém sém-ém koma hen nanginyusaranyu hen ngachan-o, ngém hamhamàyu te ena-afào ah Chumunyu ad uwan, manchawat-ayu wat awatényu way chan toray hen antoy lota.” ta wachay sém-éman hen laylayadyu ah maid komok-orangana.” Hen nanginluwaruwan Jesus hen anchichay ommafurot an hiya Hen na-afa-an hen anchi Angkay hiyachi way imfagan chan toray hen antoy lota 17 Jesus cha nadchi, nantangad ad 25 Entoroy Jesus way mangaliyén, uchu yag nanluwaru way mangaliyén, “Ammag panpani hen enkaman-o way “Ama inumchah tot-owa ad uwan hen nangimfaga amin an cha natto an chàyu, tempona. Wat pachayawém haén way ngém umchah hen tempo way achiyà yachi chillu hen mangempachayawà ammag mampanpani te an-og lawagén an hea. 2 Impiyarno an haén hen way mangimfaga hen mepanggép an lébféng-o way mangimfiyang hen Ama. 26 Yag no umchah hen hiyachiy egachay katagutagu, wat amin hen tempo, manakchakposonyu way anchichay penelem way omafurot an manchawat an Ama way mangusar haén, adchà agé chicha ah mannanayun hen ngachan-o, te achi masapor haén way mètaguwancha an hea. 3 Yag hen manginchawat para an chàyu, hen mangawatancha hen yachiy 27 te amchan hen layad Ama an chàyu mannanayun way ataguwan, te gapo hen layadyu an haén ya gapon afurotoncha way hea yanggay hen nangafurotanyu way hiya hen narpowà. tot-oway Apudyus, ya afurotoncha agé 28 Te tot-owa way ummaliyà hen way haén hen Cristu way empopostam antoy lota way narpo an Ama, yag ad way umale hen antoy lota. 4 Empàilà uwan, lomayawà hen antoy lota ta hen kachayawam hen antoy lota Ama, mamfangachà chillu an hiya.” te lempas-o way nangamma hen amin 29 Yachi yag nan-aleaniyat way way empa-ammam an haén. 5 Wat ad pasorotna, ekatniyén, “Ilamat, uwan Ama, kasenno pachayawén haén ma-awatanni ad uwan hen annay hen sangwanam way kaman hen anchi cham aryén te faén pani. 30 Yag ad pés-éy kachayawanta hen anchi cha-an uwan, sigurachuani way innilam hen ma-ammaan hen antoy lota.” egad way uray peet hen hehemmàni, 6 Entoroy Jesus way manluwaru, wat achi masapor manhanhan-ani. ekatnéén, “Hen antochay pasorot-o, Wat yachin mangafurotanni way ah iggaycha omafurot hen pés-éyna, ngém Apudyus tot-owa hen narpowam.” gapo ta penelem chicha way mangafurot 31 Yachi yag ekat Jesus an chàni agéén, an haén, wat empaka-awat-o an chicha “Ay afurotonyu peet tot-owa, 32 te hen mepanggép an hea yag enafurotcha umchah angkay hen uras way an-ayug hen imfagam. Tatagum chillu chicha, miwa-at way ammag wéhchiyén ngém annog inchat an haén. 7 Yag ad omanamot ah faréyna way ammag uwan, ma-awatancha way amin way manaynan an haén. Ngém achiyà chillu wachan haénat hea hen nangidchat te mataynan te mawawà-acha ah Ama an hea hen narpowana. 8 Yag intudtuchù Juan 17:9 230 Juan 17:24 an chicha hen amin way imfagam achicha marokop an Chumunyu. 16 Te an haén yag enafurotcha amin. Wat chicha, kaman hen hamhamào hen tenot-owacha way hea hen narpowà ya hamhamàcha way achi kaman hen hea hen nannag an haén.” hamhamà hen anchichay achi omafurot. 9 “Wat hiyaha Ama, chawatê 17 Wat usarém hen inyalem way hen torongno an chicha. Achì cha katot-owaan way mangempapegsa hen iluwaruwan hen anchichay achi hamhamàcha an hea ta a-ammaancha omafurot, te hen anchichay cha yanggay hen imfagam. 18 Chà hénagén omafurot yanggay way inidchatno chicha way i mangintudtuchu hen alem an haén hen iluwaruwà te tatagum hen tatagun antoy lota way kaman hen chillu. 10 Te aminay tatagu way nannagam an haén. 19 An-og idchat ommafurot an haén wat tatagum hen achar-o an hea way matéy para an chicha amin, ya tatagù chicha agé. Ya chicha ta chicha, midchatcha agé an chaà agé mepachayaw gapon chicha. hea.” 11 Yag ad uwan Ama, mamfangachà 20 “Ama faén yanggay hen antochay an hea way manaynan hen antoy cha omafurot ad uwan hen chà lota, ngém mataynancha amin hen iluwaruwan, te uray hen aminay anchichay inidchatno an haén. Wat omafurot ah pegwana gapon heay machayaw way Ama, usarém itudtuchucha. 21 Ya hen chà chawatén, hen mannakafalinno way manalimun ta mantetempoyugcha way kaman an chicha ta mantetempoyugcha chillu hen nantempoyuganta way way éméhà-an kaman hen wacha-a an haén ya wachaà agé nantempoyuganta. 12 Hen nì-iggawà an hea. Wat kaman agéhchi koma an chicha, henahallimunà chicha way way wachacha agé an chita. Te hen nangusar hen mannakafalinno way mantetempoyugancha way éméhà-anat inidchatno an haén. Wat maid nayagyag yachi hen mangafurotan hen katagutagu an chicha way manongad yanggay way hea tot-owa hen nannag an haén. hen anchi mayayagyag chillu ah 22 Hen nangempachayawam an tomot-owaan hen anchi looh nesosorat. haén wat kaman agéhchi hen 13 Yag ad uwan, ta anat umchah hen mangempachayawà an chicha te mamfangchà an hea, epapagngar-o éméhà-an hen hamhamàcha way kaman an chicha hen antoy chà ifaga an agé hen hamhamàta. 23 Mawawà-acha-a hea ta mèlaylayadcha hen antoy an haén ya wawà-achaà agé an chicha ta laylayad-o way maid makorangana. matorongancha way mantetempoyug, 14 Intudtuchù an chicha hen aminay te yachi chillu hen mangil-an hen imfagam an haén, yag yachiyat agé katagutagu hen antoy lota way hea hen hen mangagorgoran hen anchichay nannag an haén. Ya elasincha agé way achi omafurot an chicha. Ya hen laylaychém hen antochay cha omafurot ma-agorgoraancha, te kamancha an an haén way kaman hen manlaycham haén way haén, an-og achi etempoyug an haén.” hen hamhamào hen anchichay 24 Entoroy Jesus way manluwaru, achi omafurot. 15 Ama, achì ekatén ekatnéén, “Ama, hen laychê paatat aram chicha ah omachawwéyancha hen anchichay penelem way omafurot hen anchichay achi omafurot hen an haén wat mì-i-iggawcha an haén antoy lota, te hen chawatê, ta anno ya ta i-illancha ah ing-inggana hen komag hahallimunan chicha ta kachayawà. Ya hen kachayawà, yachin Juan 17:25 231 Juan 18:16 manachayyawam an haén gapon met way haén,” way ekat Jesus. “Wat layadno an haén nanepod hen cha-an no haén hen chayu anapén, achiyu cha ma-ammaan hen antoy lota. 25 Ama way etape hen antochay tapena.” 9 Imfagan ka-ammayan, maid tot-owa innilan hen Jesuschi ah tomot-owaan hen anchi anchichay achi omafurot an hea, ngém imfagana an Amana hen nangaryanéén, haén, innilà hea, ya hen antochay cha “Maid mayagyag ah uray ihà-an hen omafurot an haén, innilacha way hea anchichay tatagu way inidchatno an hen nannag an haén 26 te intudtuchù an haén.” chicha hen mepanggép an hea. Ya an-og 10 Hen hiyachi, ah Simon Pedro etotoroy agé way mangempaka-awat an way namfafangngid, nan-uhfùnaat yag chicha amin hen mepanggép an hea ta fina-agna hen anchi alepan hen anchi hen ekamanno way manlayad an haén, ap-apon hen pachi way ah Malco hen yachi koma agé hen ekamancha way ngachanna wat narongchan hen awan man-ahelennayad ta mawawà-achaà an hen ingana. 11 Yag anat chégyayén chicha.” Jesus ah Pedro way mangaliyén, “Ichùchùnowat hen annay fangidno. Hen nanelewancha an Jesus Te ay ammoh ekatnowén achì eparufus Mat. 26:47-56; Mar. hen antoy hehemmà Ama chillu way 14:43-50; Luc. 22:47-53 ma-ammaan an haén.” Angkay hiyachi way narpas hen 18 nanluwaruwan Jesus, netnod-ani Hen nepasangowan Jesus an Anas way pasorotna an hiya yag ginchangni 12 Angkay hen anchichay sorchachu hen anchi arug-ug ad Kidron way ya hen anchi komandércha ya anat agé émméy hen anchi napodchokan hen hen anchichay guwarcha way Judio, mura. 2 Yag ah Judas way nangenlao tenelewcha ah Jesus yag finarudcha. an Jesus, innilana agéchi way lugar te 13 Yag anchaat iyéy an Anas way yachi chillu hen chani manibhib-atan atogangan Caifas way ah Caifasanchi, an Jesus. 3 Wat enetnod Judas hen hiya hen anchi kangatowan way pachi anchichay sorchachu ya hen anchichay hen hiyachiy tawén. 14 Ya hiya agé hen guwarcha way hennag hen anap-apon anchi nanugun hen anchichay ifana hen papachi ya hen Fafariseo. Yag way Judio way un-unnina no ihà-an hen inna inhib-at chicha an cha Jesus way matéy ah masobfotan hen chuar no hen anchag nan-a-armas ya nanhehelaw machachaelan hen amin. amin. 4 Yachi yag gapo ta ena-ammun Hen nenhootan Pedro an Jesus Jesus chillu hen aminay mepasamak an hiya, wat ammag i nihib-at an chicha Mat. 26:69-70; Mar. way mangaliyén, “Heno hen chayu 14:66-68; Luc. 22:55-57 anapén.” 5 Yag ekatchéén, “Ah Jesus 15 Angkay hiyachi yag chàni an Simon way eNazaret.” “Haén met,” way ekat Pedro way pasorot Jesus, inu-unnudni Jesus. Yag ah Judas way nangentochar, hiya. Yag gapo ta am-ammuwà hen netatappe an chicha. 6 Hen nangaryan anchi ap-apon hen pachi, emparufusà Jesusén “haén met,” anchag inyugnud way mì-ighép an Jesus hen anchi yag narangadcha. 7 Yag anat ekasen fatawan hen faréy. 16 Waman ah Pedro, Jesus way mangaliyén, “Henoh nadchi nehàfa ah lahin hen anchi arad. Yachi hen chayu anapén.” Yag ekatcha agéén, yag namfangachà way i mètagépfar “Ah Jesus man way eNazaret.” 8 “Imfagà hen anchi fufae way cha mammam-at Juan 18:17 232 Juan 18:31 hen anchi hawang ta paghépéna koma Hen kasen nenhootan Pedro an Jesus ah Pedro. 17 Yag yachi way hinénggép, ekat hen anchi fufae an hiyéén, “Hean Mat. 26:71-75; Mar. samet hen ihay pasorot Jesus agé.” 14:69-72; Luc. 22:58-62 “Faén aya,” way ekat Pedro. 25 Angkay hiyachi yag ah Pedro agé, 18 Angkay hiyachi, gapo ta tongnin, é-éttégna way nèa-annichu ah fatawa. nan-apoycha hen anchichay alepan Yag anat kasen agé hanhanan hen tapen ya guwarcha hen anchi fatawa yag hen anchichay tatagu way mangaliyén, naliubcha way man-anichu, wat i agé “Ay ammoh faén hea tà hen ihay nèanichu ah Pedro. pasorot Jesusanna.” “Faén aya,” way ekat agé Pedro. 26 Yachi yag nan-ale Hen namistigaran hen anchi hen ihay alepan hen anchi kangatowan ap-apon hen pachi an Jesus way pachi way agin hen anchi fina-ag Mat. 26:59-66; Mar. Pedro yag ekatnéén, “Ayong-ang, ay 14:55-64; Luc. 22:66-71 ammoh faén agé hea hen ihay innilà 19 Angkay hiyachi yag ah Anas way hen anchi papenodchok way nenetnod kangatowan way pachi hen ar-argaw, an Jesus.” 27 Yag ammag tenlén Pedro finistigarna ah Jesus mepanggép an way mangenhoot chillu yag nanollaoat chàni way pasorotna ya anat hen hen manò. chana intudtuchu. 20 Yag sommongfat Hen nepasangowan Jesus ah Jesus way mangaliyén, “Aminay an Gubérnador Pilato nantudtuchuwà, nantudtuchuwà met hen sangwanan hen katagutagu hen Mat. 27:1-2, 11-14; Mar. anchichay chataaw ma-am-amongan 15:1-5; Luc. 23:1-5 ya anat ah Templo way chataaw 28 Angkay hiyachi way figfigatay mahibhib-atan amin, wat maid térén, enlayawcha ah Jesus ah faréy entàtàlilig-o. 21 Wat pakay haén Caifas way manginyéy hen anchi faréy hen mansarudsucham yag faén hen hen anchi gubérnador way eRoma. anchichay cha nangngar, te chicha, Ngém hen anchichay anap-apon chengngarcha met hen aminay hen Judio, iggaycha mì-ighép te intudtuchù an chicha.” marémhacha no hénggépcha hen faréy 22 Hen nangaryan Jesus an nadchi, hen faén Judio. Yag non an umat ammag tenappet hen ihay guwarcha yag hénggépcha, achi agé mafalin hiya yag ekatnéén, “Apay yaha hen way mèancha hen anchi lagsak way ekamanno way manongfat hen anchi Manmanma-an way tég-angay umchah. ap-apon hen pachi.” 23 Yag anat ekat 29 Yag hen hiyachi, ginumhad ah Jesus agéén, “No wachay laweng Gubérnador Pilato way i managépfar ah enalè, eparawagno hen anchi an chicha, yag ekatnéén, “Pakay anyug karawengna, ngém no usto hen enalè, cha iyale hen taguwannahto, no nokay pakay tappeténà.” 24 Angkay hiyachi hen epafasoryu an hiya.” 30 Yag ammag yag empééy Anas ah Jesus an Caifas way nansongfatan hen anchichay Judio way kangatowan way pachi hen hiyachiy mangaliyén, “Ay ammoh annig cha iyale tempo way é-éttégna way ammag hiyahto non an maid fasorna.” 31 Yag nakakanselan. anat ekat agé Pilatowén, “Umpayat egad-ayu, yag innarayu ta chàyu hen manguwis ah manorotanyu paat hen Juan 18:32 233 Juan 19:6 orchinyu.” “Oo a,” way cha ekat hen Hen nangimfag-ancha anchichay Judio, “ngém chàyu way hen matéyan Jesus eRoma, achiyu met parufusun chàni way mamchit hen tatagu.” Mat. 27:15-31; Mar. 32 Yachi hen enkamancha an Jesus ah 15:6-20; Luc. 23:13-25 tomot-owaan hen anchi imfafaggana Angkay hiyachi yag kasen ginumhad chillu mepanggép hen ekamannay ah Gubérnador Pilato way i managépfar matéy. hen anchichay tatagu, yag ekatnéén, 33 Angkay hiyachi yag kasen “Maid met inchahà ah fasor hen annay hinénggép ah Pilato ah faréy, yag taguwanna. 39 Wat gapo ta wacha annaat epa-ayag ah Jesus, yag chillu hen gagangayyu way no umchah senarudsudna way mangaliyén, “Ay hen yatoy lagsak way Manmanma-an, hea ano hen Aren hen Judio.” 34 Yag wachay wacha chillu hen ihay farud sommongfat ah Jesus way mangaliyén, way eparufus-o, wat ay achiyu laychén “Ay laychém tot-owa way ma-awatan no ta hen annay areyu way Judio hen henowà ono annog an cha ar-aryénha eparufus-o.” 40 Yachi yag anchag an te yahan chengngarno way cha aryén heo-ongaw way mangaliyén, “Faén hiya hen tatagu.” 35 Yag anat ekat Pilatowén, hen parufusum ta ah Bernabe.” Yag ah “Ammoh Judiowà ta innilà hen Bernabeyanchi, ammag futangelo. mepanggép an hea. Te hen annachay Angkay hiyachi yag empahaprat kacharaam paat way Judio ya hen 19 Pilato ah Jesus hen anchichay anchichay anap-apon hen papachiyu sorchachuna. 2 Yag hen anchichay hen nanginchérém an heahto, no sorchachu, anchag finallengawngaw henowat paat hen enammaam.” 36 Yachi hen anchi pagat yag empahòrongcha yag anat ekat Jesusén, “Haén, faén an hiya way yachi ano hen koronana kaman hen man-areyan hen tatagu hen te are, ya anchaat agé lumfongan ah antoy lota hen nan-areyà te non an chittakan way kaman lumfong chi umat yag anà an man-are hen antoy are. 3 Yag anchaat agé sénsén-én way lota, kapeletan way nèpatéycha hen mangaliyén, “Anhangén eman hen Aren anchichay pasorot-o ta achiyà telewén hen Judio.” Aryén chachiyén chachaat hen anchichay anap-aponi way Judio. agé tappetén hiya. Ngém faén hen antoy lota hen iggaw 4 Angkay hiyachi yag kasen agé hen kena-arè.” 37 “Wat area peet tot-owa ginumhad ah Pilato way i mangimfaga no yaha,” way ekat Pilato. Yag ekat hen anchichay tatagu way mangaliyén, agé Jesusén, “Hea kagé ah mangalem. “Epaghad-o hen annay taguwanna ah Te ah katot-owana, hen gagarà paat mangil-anyu way maid tot-owa inchahà way ummale hen antoy lota way ah fasorna.” 5 Yachi yag anchaat miyanà ah tatagu, ta epaka-ammù hen epaghad ah Jesus way étég hen pagat katot-owaan. Ya heno way manlayad ah uruna ya narurumfongan agé ah hen katot-owaan, afurotona hen ifagà.” chittakan. Yag anat ekat Pilatowén, 38 “Ay way nangila ah katot-owaan,” “Ilanyuto no cha-an-ayu mapnek.” way ekat agé Pilato. 6 Ngém hen nangil-an hen anchichay anap-apon hen papachi ya hen anchichay guwarcha an Jesus, chachaat èngaw amin way mangaliyén, “Ekorosyuwat man hiya!” Yag anat Juan 19:7 234 Juan 19:23 ekat agé Pilatowén, “Chàyu kaỳ yag Manmanma-an. Yachi yag imfagan enkorosyu ta egad-ayu te maid angkay Pilato hen anchichay tatagu way fasorna ah inchahà.” 7 Yag nansongfatan mangaliyén, “Aya, egad-ayu hen antoy hen anchichay tatagu way mangaliyén, Areyu te areyu chillu.” 15 Yag anchaat “Ah katongparan hen orchinni way ammag heo-ongaw way mangaliyén, Judiowat masapor matéyha way tagu “Ekorosyuwat hiya ta matéy.” Yag anat way matéy te annag enammaan hen ekat Pilatowén, “Ay ammoh pédtê lawa acharna ah anà ano Apudyus.” 8 Hen hen Areyu.” Yag ekat hen anchichay nangngaran Pilato an nadchi, anat anap-apon hen papachiyén, “Maid ay agég kommaskasen hen égyatna. 9 Yag kasen Areni no faén yanggay ah Cesar annaat kasen agé epaghép ah Jesus yag ad Roma.” 16 Yachi yag emporang Pilato senarudsudna way mangaliyén, “No ah Jesus an chicha ta egadcha way i man paat tot-owa hen narpowam aya.” mangenkoros. Ngém ammag achin ar-ale ah Jesus. Hen nelansaan Jesus 10 “Pakay achiyà songfatan,” way ekat Pilato. “Ay ammoh maid innilam way Mat. 27:32-44; Mar. wachan kafaelà way mangemparufus 15:21-32; Luc. 23:26-43 an hea ya mangempakoros an hea.” 17 Angkay hiyachi way innarachah 11 Yachi yag sommongfat ah Jesus Jesus yag anchaat epafu-ud hen anchi way mangaliyén, “Hen karébféngam korosna way manginyéy hen anchi yanggay an haénat, hen patinggan lugar way ekatchéén “alentutugun yanggay hen inidchat Apudyus an hea. chi uru” way hen ekatchah Henebreo Wat hen anchichay nangemporang an wat Golgota, 18 yag enkoroscha hiya haén an hea, chakchakkar hen fasorcha ahchi. Yag wachacha agé hen chuway no hea.” nekoros, wat nanggagaw-éncha ah 12 Hen nangngaran Pilato agé an Jesus. 19 Yachi yag wacha agé hen anchi nadchi, annag cha iyanap hen ekamanna empasorat Pilato way empòatcha hen way mangemparufus koma an Jesus. anchi koros Jesus way ekatnéén, “Yato Ngém ammag cha hanétanat agé hen ah Jesus way eNazaret way Aren hen anchichay tatagu way mangèngaw way Judio.” 20 Yag toroy karase way ale mangaliyén, “No parufusum hiyaat, hen nesoratana te ah Henebreo ya ah faén angkay ah Are Cesar hen cham Latin ya anat ah Griego. Wat chuarcha tàchégan te hen annay kafusorna. Te hen tatagu way namasa, kaskasen te heno way mangaliyén hiya hen Are, nehahag-én ad Jerusalem hen anchi kaman paat taropa way anna an cha nekorosana. 21 Yachi yag émméycha pérhén hen tùchun hen anchi Aretaaw hen anchichay anap-apon hen papachi ad Roma.” 13 Angkay hen nangngaran an Pilato way manlili, ekatchéén, “Faén Pilato hen chacha agé èngaw, annag komachi hen ensoratno way ‘hiya hen kasen empaghad agéh Jesus yag annaat Aren hen Judio,’ ta hen ensoratno koma iyéy hen anchi chana mangu-uwwisan wat ‘annag cha ekatén hiya ano hen hen tatagu way am-ammay chi archatna Aren hen Judio.’ ” 22 Yag senongfatan way hen ngachanna ah Henebreo Pilato chicha way mangaliyén, “Hen wat Gabata, yag anat i tumùchu laychê way mesorat wat yachi yanggay hen anchi tùchuna. 14 Hen hiyachiy hen mesorat.” uras, tég-angay manggawa way hen 23 Angkay hiyachi way enlansan mafigat, milugi hen anchi lagsak way hen anchichay sorchachu ah Jesus, Juan 19:24 235 Juan 19:38 innaracha hen lumfongna yag “Narpas amin,” yag anat manyongyong nan-apaténcha ah màmàchangancha yag étéynaatchi. way opat. Yag anchaat agé aran hen anchi akrangna way ammag Hen nanootancha an Jesus nanlarayyun way maid naogotana, 31 Angkay hiyachi yag hen anchichay 24 yag nantatagépfarcha way anap-apon hen Judio, émméycha an mangaliyén, “Achitaaw gissayénto Pilato way mangimfaga ta maptén koma way man-apatén ta antaaw an hen he-en hen anchichay nekokollos ta manfub-unnotan ta ilantaaw no ag-aggah yag natéycha ta mapahcha heno hen mangen-awa.” Hen hen koros. Te hen kafigatana, yachi hen yachiy na-ammaan, na-ammaan anchi lagsak way Manmanma-an way ah tomot-owaan hen anchi nesosorat térénay ngilin, wat achi koma mafalin way alen Apudyus way ekatnéén, way é-éttég hen anchichay nekokollos. “Inyà changcha hen lumfong-o ya 32 Yachi yag émméy hen anchichay anchaat mamfub-unnotan hen sorchachu way i mamtén hen he-en akrang-o.” hen anchichay nekokollos. Yag yachi Wat yachi tot-owa hen enammaan hen way penténcha hen he-en hen anchi anchichay sorchachu. chuwa, 33 yag ekatchéén eparégcha ah 25 Angkay hiyachi, tommatàchég-ani Jesus, yag innilachaat agé way looh hen anchi hag-én hen koros Jesus, way peet natéy, wat iggaycha pétnén hen wachacha agé cha inana way hen-agi he-ena. 34 Ngém tàén, enchootat hen ya anat ah Maria way ahawan Cleofas, ihay sorchachu hen say-angna hen ya anat agé ah Maria way eMagdalena. chinang-ilig Jesus, yag fummùnagat 26 Yag yachi way innilan Jesus ah agé hen chara ya chanum. 35 Haén inana ya anat haén way laylaychéna way nangensorat an cha natto, innilan way pasorotna way tommatàchég hen paat hen matà amin cha nadchi way ê-éyna, ekatnéén, “Ina, ifilangno ah na-ammaan, wat tàchégà way tot-owa Juananna ah anàno.” 27 Yag annaat agé amin, ya tot-owa agé hen antoy chà ekat an haénén, “Heay Juan, ah Inaanna ifaga. Yag hen chà manaphapetan ta wat Inam.” Yag nanepod hen hiyachi, omafurot-ayu koma agé. nì-i-iggaw ah Inana an chàni. 36 Na-ammaan amin cha nadchi ah tomot-owaan hen anchi nesosorat way Hen natéyan Jesus alen Apudyus way ekatnéén, “Maid Mat. 27:45-56; Mar. paat maptén ah uray ihay tongarna.” 15:33-41; Luc. 23:44-49 37 Ya wacha agé hen ihay nesosorat way 28 Angkay hiyachi way innilan Jesus ekatnéén, “Fub-uyééncha agé hen anchi way lempasna amin hen nipiyar an hiya, chinootcha.” yag annaat ekatén, “Nàwawà,” way Hen nilufuan Jesus yachi agé hen enalena ah tomot-owaan hen anchi nesosorat way alen Apudyus. Mat. 27:57-61; Mar. 29 Yachi yag ensawsawcha hen 15:42-47; Luc. 23:50-56 anchi penapa-atcha way lopot hen 38 Angkay narpaschi yag wachan ihay anchi elém yag inchawchawcha way iyAremateo way ah Jose hen ngachanna mangempasosop an Jesus. 30 Angkay way omma-abfurot an Jesus, ngém senosop Jesuschi yag annaat ekatén, annag entataro hen afurotna gapoh égyatna hen anchichay anap-apon hen Juan 19:39 236 Juan 20:16

Judio. Yachi yag émméy ah Joseyanchi Pedro way cha umunud, yag ammag an Pilato way i mangimfaga ta arana nahanorò ad char-ém. Yag innilana agé hen achar Jesus. Angkay inyafun Pilato, hen anchi funifun way natotòrong, 7 ya émméycha 39 an Nicodemo way i anat agé hen anchi niyoppeop hen uruna mangpah. Ah Nicodemowanchi, hiyan way nakokoppen yag nepapattang hen anchi émméy an Jesus hen henlafiyan. ê-éyna. 8 Yachi yag hinénggépà agé way Hen hiyachi, ina-aran agé Nicodemo i mangila. Yag hen nangil-à hichi, yachi hen lemanporo way kilo way fangfangru hen nangafurotà paat way nan-uchi way mira ya aros ta wachay etapecha ah Jesus. 9 Te hen hiyachiy tempo, hen anchi natéy way manginlufù. cha-anni chillu ma-awatan hen laychén 40 Angkay hiyachi way impahcha hen hen anchi nesosorat ad namenghan anchi achar Jesus, yag imfunifuncha way aryén way masapor matéy ya hen anchi lopot way nasekparan anat man-uchi. 10 Yachi yag an-aniyat ah fangfangru way yachi chillu hen omanamot way chuwa. gagangayni way Judio no wacha hen ini Hen nampàil-an Jesus an ilufù. 41 Yachi yag wacha agé hen ihay Maria way eMagdalena kà-amma way lufù way maid nilubrufù an nadchi way hen iggawna, hen gawan Mat. 28:9-10; Mar. 16:9-11 hen ihay podchok way nehahag-én agé 11 Angkay ah Maria way eMagdalena, hen anchi nekorosan Jesus. 42 Yag gapo nantaynan hen anchi lufù way chan ta tég-angay milugi hen anchi ngilin kelakela. Yag hen chanan kelaan, way Manmanma-an, yag gapo amin ta enteng-éyna way mangila ad char-ém, nehahag-én wat ammag yachi hen incha 12 yag innilanaat agé hen chuway anghel nanginlufuan an Jesus. way nanlurumfongchah pokkawan way tummutùchu hen anchi nepabfégan hen Hen anchi lufù way maid ininggaw achar Jesus way hen iha, tummutùchu Mat. 28:1-8; Mar. 16:1-8; Luc. 24:1-12 ah ulluwan ya hen iha, tummutùchu Angkay hiyachi way figfigat hen ah hégnachén. 13 Yachi yag nan-alecha 20 Chuminggu way chan penen-et, hen anchichay anghel way mangaliyén, émméy ah Maria way eMagdalena “Pakay mankela-a, sonod.” Yag anat ah lufù. Yag yachi way inumchah, ekat Mariéén, “Okaỳ te enlayawcha hen innilana way ammag nafufùtanat agé achar hen anchi Aponi yag maid innilà hen anchi lufù. 2 Wat ammag nanagtag hen nanginyéyancha.” 14 Yachi yag anat way ummaley mangimfaga an chàni mantuwili yag innilanaat agé ah Jesus an Pedro. Yag ekatna way mangaliyén, way tommatàchég, ngém iggayna elasin “Enlayawcha angkay hen achar way ah Jesuschi. 15 Yachi yag ekat Jesus Apotaaw ah lufù yag maid agé innilani an hiyéén, “Pakay mankela-a, sonod, ya no chuud hen nanginyéyancha.” 3 Yag henokay ah nadchi hen cham anapén.” an-aniyat gumhad an Pedro way i Hen ekat Maria ah hamhamàna, taguchi mangila hen anchi lufù. 4 Cha-ani way cha mangil-ila hen anchichay managtag way chuwa yag gapo ta mura hen nanagépfar an hiya, yag fìfiahà noh Pedro, wat haén hen pés-éy annaat ekatén, “Panga-asem paat no umchah. 5 Yag enteng-éy-o way nangila hea hen nangenlayaw, ta itudtuchum ad char-ém yag ammag anggay hen hen nangiggaam ta iyà koma aran.” anchi funifun ah natotòrong. 6 Cha-anà 16 Yag anat fagaan Jesus hen ngachanna hénggép yag nawayat agé ah Simon way mangaliyén, “Maria.” Yag ammag Juan 20:17 237 Juan 20:31 nanhagongat ah Maria yag ekatna way nan-aleh Henebreowén, “Raboni!” way Naligat hen ommafurotan Tomas hen laychénay aryén, Apo. 17 “Oo ngém 24 Angkay ah Tomas way kapel way achiyà cha égnanan,” way ekat Jesus, ihay ifani way pasorot Jesus agé, “te cha-anà éméy an Ama ad uchu. niyaphor way maid hiya hen anchi Ngém in-a ta im ifaga hen anchichay pés-éy nampàil-an Jesus an chàni. ifataaw way éméyà ad uchu an Amay 25 Wat yachi way henaphapetni hen Apudyus way hiya agé hen Amayu nangil-anni an Apo Jesus, annag ekatén, way chayu chayawén.” 18 Yachi yag “Ay ammoh mafalinha tà. Achì angkay ummale ah Maria way i nangimfaga afurotonha ingganah ilà paat hen filat an chàni amin way pasorot Jesus way hen lansa hen limana way manchà yag innilana ano tot-owa ah Apo Jesus. inggana agéh epahrò-o hen limà hen Yag henaphapetna agé hen amin way chinang-iligna.” imfagana an hiya. 26 Angkay hiyachi way kasen Chuminggu yag kasen-ani agé Hen nampàil-an Jesus hen nanchachaig ah faréy way na-a-among anchichay pasorotna way pasorot Jesus, yag hen hiyachi, Mat. 28:16-20; Mar. wacha tot-owa ah Tomas. Yachi yag 16:14-18; Luc. 24:36-49 ammag niyahachat agéh Jesus an 19 Angkay hiyachi way nadhém chàni yag ekatnéén, “Antoyanà agé wat hen yachi chillu way ag-agaw way omammay koma hen hamhamàyu.” Chuminggu, na-a-among-ani way 27 Yag annaat agé ekat an Tomasén, pasorot Jesus ah faréy way nanchachaig “Antoyan hen limà wat ilam yag te cha-ani émégyat hen anchichay tenchàno hen antoy filatna, yag anap-aponi way Judio. Yachi yag empahròno agé hen limam hen antoy ammag niyahachat agé ah Jesus way chinang-ilig-o ta éhéd yag afurotom ta nètatàchég an chàni, yag ekatna achia koma chan finafinafang.” 28 Yag way mangaliyén, “Antoyanà, wat ta anat ekat Tomasén, “Hea tot-owa hen omammay hen hamhamàyu.” 20 Yachi Apò way hea ah Apudyus.” 29 Yag way enalenachi yag annaat epàila anat ekat Jesusén, “Ammay te cha-a hen limana ya hen chinang-iligna. tot-owa omafurot gapoh nangil-anà, Wat ammag pararo hen laylayadni ngém mas am-ammay hen anchichay hen nangil-anni an hiya. 21 Yachi yag cha-an mangila an haén yag chacha anat kasen ifagan Jesus an chàni way chillu omafurot.” mangaliyén, “Omammay paat hen hamhamàyu, yag hénagê chàyu way i Hen pontos hen yatoy libnu mantudtuchu way kaman hen enkaman 30 Wacha chillu hen ammag lonay Ama way nannag an haén.” 22 Yachi way tapenay kaskascha-aw way yag annaat ehapod an chàni way enammaan Jesus hen sangwananni mangaliyén, “Ta ma-adchan-ayu hen way pasorotna way cha-an-o esorat Espiritun Apudyus. 23 Yag heno way hen yatoy libnu. 31 Ngém ensorat-o fasor hen tatagu way pakawanényu, cha natto ah mangafurotanyu way ah wat mapakawanchi tot-owa. Yag heno Jesus hen anchi tot-oway anà Apudyus agé way achiyu pakawanén, achi chillu way empopostana way umale. Yag no mapakawanchi.” omafurot-ayu, mètaguayu an hiya ah ing-inggana. Juan 21:1 238 Juan 21:17

yag innilani hen apoy way fummafara Hen kasen nampàil-an Jesus ya hen gachiw way neloroppò ya hen tapen hen pasorotna anat hen ma-an. 10 Yag ekat Jesus Angkay hiyachi yag wacha hen an chàniyén, “Uminyaleayu hen 21 kasen nampàil-an Jesus an chàni tapen annay ginachiwyu.” 11 Wat way pasorotna hen anchi fayfay way hinénggép ah Pedro hen anchi fangka Tiberias way yato hen na-ammaan. yag ininatna hen anchi tafukor way 2 Hen hiyachi, niyaphor way wacha-ani mangentàchang way nanapno ah amin an cha Simon Pedro an Tomas chachanakkar way gachiw te émméy way kapel ya ah Natanael way eCana ah hinggasot ya lemanporo ya toro. way sakop hen Galilea, ya anat chàni Yag tàén hiyachi way ammag chuar, way chuwa way anà Zebedeo, ya iggay chillu nagissay hen anchi tafukor. hen kasen chuway ifani agé. 3 Yachi 12 Yachi yag enayagan Jesus chàni way yag anat ekat Simon Pedrowén, mangaliyén, “Wayyu ta mangantaaw.” “Ta éméyà lawa manafukora.” Yag An chàniyanchi, maid paat ihah anniyat agé ekatén, “Aẁ mìyaleani nangimoh no hiya tot-owa ah Jesus te agé.” Wat émméy-ani amin yag annig innilani amin chillu way hiya. 13 Yachi lenabrafi way namfafangka way cha yag innaran Jesus hen anchi ma-an, yag manafutafukor yag ammag poros paat inwarasna an chàni, ya umat agé hen chi innarani. anchi gachiw. 4 Angkay cha pomaway, wachan ihay 14 Yachi hen petlon hen nampàil-an tommatàchég hen anchi tarantag way Jesus an chàni way pasorotna nanepod ah Jesus peet ngém cha-anni maelasin. hen nan-uchiyana. 5 Yag ekatna an chàniyén, “Ay wà-achay ginachiwyu way sosnod.” “Maid Hen imfagan Jesus an Pedro umpay,” way ekatni. 6 Yag annaat 15 Angkay hiyachi way narpas-ani ekatén, “Wat eporwak hen annay way nangan, ekat Jesus an Simon tafukoryu ah apet hen pachawananyu Pedrowén, “Heay Simon way anà wat wachan aranyu.” Yachi yag Juan, ay wadwadcha hen layadno anniyat tot-owa eporwak, yag ammag an haén no hen annachay tapena.” achianiyat agé makarapchù te ammag Yag ekat Pedrowén, “Apo, inni-ilam chuar hen nàna. 7 Haén, enlasin-o way met way laylaychê hea.” Yag anat ah Jesus yag an-owat ekat an Pedrowén, ekat Jesusén, “Wat tudtuchuwam “Ah Apotaaw angkaychi.” Yag hen hen anchichay karnerò way anat nangngaran Pedro an nadchi, annag ommafurot an haén.” 16 Yachi yag nan-igga hen lumfongna te nanlorohay empegwan Jesus way mangaliyén, yag pommassong yag tumifù way “Simon way anà Juan, ay laychém éméy an Jesus. 8 Yag chàniy tapena, tot-owa haén.” “Oo Apo,” way ekat namfafangka-ani way cha ummunud Pedro, “innilam kayyà way laylaychê te chani lapchu-un hen anchi tafukor hea.” Yag anat ekat Jesus agéén, “Wat way nanapno ah gachiw. Ya faén chillu halimunam ngarud hen anchichay achawwéy hen anchi tarantag te an karnerò way omma-abfurot an haén.” ménat an hinggasot yanggay way 17 Yachi yag anat epetlon Jesus chillu metros. way mangaliyén, “Simon way anà 9 Angkay hiyachi way Juan, ay wacha tot-oway layadno an tommàchang-ani hen anchi tarantag, haén.” Yachi yag ngommehpéy hen Juan 21:18 239 Juan 21:25 hamhamà Pedro te empetlon Jesus anchi i mangenlao an hiya. 21 Yag yachi way nangalen nadchi, yag annaat way innilan Pedro haén, annaat ifaga ekatén, “Apo, innilam hen egad, wat an Jesus way mangaliyén, “Apo, wat innilam agé way laylaychê tot-owa nokay agé hen mekaman an hiya nò.” hea.” Yag anat ekat Jesusén, “Wat 22 Yag anat ekat Jesusén, “Egachà an tudtuchuwam hen anchichay karnerò.” hiya, te non an umat yag laychê way 18 Yag entoroy Jesus way mangaliyén, manatagu an hiya ingganah kasen-o “Tot-owa hen antoy ifagà an heay mamfangchan, faén chillu fiyangnochi. Pedro way hen kafab-arum, an-ag Ngém hea ay, sosollotom paat haén.” egachén cha-an lumfong ya egad-ah 23 Nanepod hen nangaryan Jesus an cham ay-ayan ah laylaychém. Ngém nadchi, ammag niwarawagat agé hen faénha hen mekaman no omawni, te anchichay ommafurot way achiyà hen marakayamat mamayachém hen ano matmatéy. Ngém faén metchi limam yag finarudcha-a way manginyéy hen enalen Jesus te hen imfagana, hen achim laychén way ayan.” 19 Enalen ekatnéén, “Non an umat yag laychê way Jesuschi ah mangempacha-anana manatagu an hiya ingganah kasen-o hen ekaman Pedro way matéy ah mamfangchan, faén fiyang Pedrochi.” kachayawan chillu Apudyus. Angkay enalen Jesus amin cha nadchi, yag Hen anongoh hen antoy nesosorat annaat ekat an Pedrowén, “Haén 24 Haén way nangensorat amin an cha yanggay hen sosollotom.” natto, haén ah Juan way pasorot Jesus wat tàchégà hen katot-owan hen amin Hen imfagan Jesus antoy ensorat-o. Te inni-ilani amin way mepanggép an Juan tot-owa hen antochay ensorat-o. 25 Ya 20 Yachi way nantuwili ah Pedro yag wachacha agé hen chuar chillu way innilana haén way pasorot Jesus way tapen hen enammaan Jesus way cha-an laylaychéna way cha umunud. Haén mesorat te non an umat yag mesorat hen anchi nichachallangéy an Jesus hen amin ah libnu, wat ah hamhamàowat anchi anongoh hen nèanana an chàni awni yag achina érég hen amin antoy way yachi hen nangimohà no heno hen lota ah iggawancha. 240 Hen enkaman anchichay 1:13

Hen enkaman Hen émméyan Jesus ad uchu anchichay aposel Jesus 6 Angkay hiyachi way kasencha na-among, inimoh hen anchichay Hen yatoy libnu, toroyna hen anchi pés-éy aposel Jesus an hiya way mangaliyén, ensorat Lucas hen anchi kapachongna “Apo, ay faén ad uwan hen tempon way na-achar way faén Judio way hen hen ma-afa-an hen anchichay eRoma hiyachiy tawénat wacha ménat chi 65 ono way chan toray an chitaaw way Judio 75. Wat henaphapetna hen anchi pés-éy ta egadtaaw way mangentoray hen enkaman hen anchi ammayay chamag antoy lotataaw.” 7 Yag sommongfat ah way niwarawag ah karotarota, ya anat Jesus way mangaliyén, “Ah Amataaw hen nan-ancharan hen Espiritun Apudyus way Apudyus yanggay hen nangi-ila no ah omafurotan hen tatagu. Yag entapena kamana hen umchahan hen heno way agé hen enkaman Pablo way ommafurot ammaana te achi mepaka-ammu cha ya anat hen netnetnochana. nadchi an chàyu. 8 Ngém innilayu amin Hen anchi pés-éy sorat-o an hen enammaà ya hen intudtuchù, wat 1 heay Apo Teofilu, henaphapet-o no mìyachar hen Espiritun Apudyus an hen aminay enammaan Jesus ya chàyu, yachi hen mangidchatana hen hen intudtuchuna nanepod hen chakaray kafaelanyu way manàchég an nanginlugiyana 2 inggana hen haén. Wat yachi hen itudtuchuyu hen namfangchana ad uchu. Yag hen tatagu ahtod Jerusalem inggana hen anchi cha-anna namfangchan ad aminay sakopon hen Judea ya Samaria, uchu, wacha hen impiyarna hen ya ingganah péppég hen lota.” anchichay penepelena way aposelna 9 Angkay narpaschi way enalen way hen anchi impiyarna, narpochi hen Jesus yag ammag cha matarokat agé Espiritun Apudyus. 3 Yag hen narpasan way éméy ad uchu hen nangi-il-ancha hen natéyana ya hen nan-uchiyana, an hiya ingganah nalengfan hen ammag cha nampàipàila an chicha funat. 10 Yachi way é-éttégcha way hen unig hen opatporoy ag-agaw, ya nantatangad way mangi-ila hen chuar agé hen tapen hen enkamanna ah émméyana, ammag niyahad hen manot-owaancha way nan-uchi tot-owa. chuway anghel way nètatàchég an Ya hen hiyachiy tempo agé, chana chicha way nanlurumfong ah pokkawan, intudtuchu an chicha mepanggép hen 11 yag ekatchéén, “Chàyu way iGalilea, mantorayan Apudyus. pakay an-ayug mantatangad way 4 Hen-argawan way nìya-among mangi-ila ad uchu, te ah Jesusanna way ah Jesus an chicha, intugunna way anat émméy ad uchu wat mamfangad mangaliyén, “Achiayu cha lomaylayaw chillu ah tapen chi ag-agaw. Te hen hen antoy fabréyanto way Jerusalem annay enkamanna way lommayaw, yaha ingganah idchat Ama hen anchi agé hen ekamanna way mamfangad.” imfafaggà way idchatna an chàyu way yachi hen anchi Espirituna way Hen anchi neparég an Judas empopostana. 5 Te ah Juan, finunyagan 12 Angkay hiyachi yag lommayawcha chàyu ah chanum, ngém achi mafayagat hen anchichay Aposel hen anchi ifunyag Apudyus hen Espirituna an filig way Olivo yag namfangadcha chàyu way yachi hen umaliyana way ad Jerusalem way ihay lometor mìyachar an chàyu.” hen ka-achawwéyna. 13 Yag hen Hen enkaman anchichay 1:14 241 Hen enkaman anchichay 2:3 inumchahancha ad Jerusalem, ‘Ta mapoh hen antoy tagu ya ta émméycha hen anchi kowarto way ammag fumaaw hen faréyna way ini-inggawancha way chicha cha Pedro maid inggaw.’ an cha Juan an Jaime, ah Andres, ah Ya hen ihay nesosorat agé, ekatnéén, Felipe yah Tomas, ah Bartolome, ah ‘Ta wacha hen meparég an hiya way Mateo yah Jaime way anà Alfeo ya anat mamiyang hen fiyangna.’ ” ah Simon way ekatchéén natorod yah 21–22 Entoroy Pedro way mangaliyén, Judas way anà hen anchi safaliy Jaime. “Wat gapo ta yachi hen nesosorat, 14 Yag ammag kankanayén agé way cha masapor man-anaptaaw ah sokat Judas mìyamoamong an chicha hen anchichay ta mètape an chitaaw way manàchég sosnod Jesus ya ah inana way Maria ya hen nan-uchiyan Apo Jesus. Masapor anat hen anchichay tapenay finufae way hiya hen ihay cha netnonetnod an hen pontoscha amin way ma-among, ta chitaaw hen aminay kawad-an Apo incha manluwaru. Jesus nanepod hen namunyagan Juan 15 Angkay hen-argawan hen hiyachiy hen tatagu ingganah namfangchan tempo way wacha ménat chi hinggasot Jesus ad uchu.” ya chuwanporo hen anchichay 23 Angkay hiyachi, imfagacha hen na-a-among, tommàchég ah Pedro way ngachan hen chuway larae way cha mantudtuchu 16 yag ekatnéén, “Sosnod, Mateo ya anat ah Jose way hen kapeletan way tomot-owa chillu hen agwan hen ngachanna, ah Barsabas anchi nesosorat way alen Apudyus way manJusto. 24 Yachi yag anchaat ad namenghan way empahpahmà manluwaru way mangaliyén, “Heay hen Espiritun Apudyus an David hen Apudyus way nangi-ila hen aminay nangensoratana hen mekaman an hamhamà hen tatagu, epàilam an chàni Judas way hiya hen anchi nangetnod no heno hen penepelem hen antoy hen anchichay nanelew an Jesus. chuwa 25 ah manokat an Judas way Yag na-ammaan tot-owa amin hen man-aposel te ah Judas, inyanggayana anchi nesosorat, 17 te ah Judasanchi, hen sa-adna yag émméy hen anchi hiya tot-owa hen iha an chitaaw aggaégyat way lugar way émméyana.” way napele way mèamma agé hen 26 Angkay narpas hen nanluwaruwancha fiyangantaaw way aposel. 18 Ngém yag namfunfunnotcha ah mangil-ancha annag lenyad way mangamma hen no heno hen mapele, wat ah Mateo hen laweng ah marabfuwana paat ah pelak. nafunotan way metape hen anchichay Yag hen na-awni, nelao hen anchi hemporo ya iha way aposel. pelakanchi ah lota, yag ahchi agé hen namfit-arana ya nàchagana way ammag Hen pés-éy nìyacharan hen finumtà hen acharna yag nifùfù amin Espiritun Apudyus hen tatagu hen fagisna. 19 Wat nanhemamagchi Angkay hiyachi way inumchah hen aminay tatagu ad Jerusalem 2 hen anchi lagsak way ekatchéén wat ngenadnancha hen anchi lota ah Pentecostes, na-amongcha amin hen Aceldama way hen laychénay aryénat anchichay cha omafurot hen ihay faréy. ‘nachar-an way lota.’ 20 Te nesosorat 2 Yag hen hiyachi, wachaat agé hen chillu ad namenghan hen anchi libnu ammag nan-uswar ad uchu way kaman way kankanta mepanggép an Judas, séréd way fali, yag uray ah faréy way ekatnéén, ini-inggawanchéén ammag chakar hen nagngarana. 3 Yachi yag wacha Hen enkaman anchichay 2:4 242 Hen enkaman anchichay 2:18 agé hen innilacha way kaman gilab anchichay kahahaang way enammaan chi apoy way niwa-at yag nènèchang Apudyus.” 12 Wat amin hen anchichay an chicha amin. 4 Yag hiyachiyat na-among, ancha amin ammag nahaang agé yag wéhchiyén iné-égnanan hen way térén, yag chachaat agé epegwa Espiritun Apudyus hen hamhamàna yag way man-ahetennopà way mangaliyén, inlugicha amin way manginyale hen “Nokay lawatoh cha ma-ammaan alen hen safaliy henlomota way egad no henon laychénay aryén.” 13 Ngém hen inidchat hen Espiritun Apudyus an wachacha agé chillu hen tapena way cha chicha. mameloh an chicha way mangaliyén, 5 Hen hiyachiy tempo, wachacha “Ancha an nafutang lawa chaha.” agé hen anchichay Judio way ammag chakar hen hamhamàcha an Apudyus Hen nensoplekaran Pedro way fummabréy ad Jerusalem way maid mepanggép hen ummaliyan achicha narpowan ah tapen chi lota wat hen Espiritun Apudyus nankarakarase agé hen alecha. 6 Yachi 14 Hen hiyachi, tommàchég ah Pedro way chengngarcha hen anchi chakar way nètàchégcha agé hen anchichay way nan-uswar, anchag enamongan hemporo ya ihay ifana way aposel, hen anchi faréy way ini-inggawan yag annaat chakarén way mangaliyén, hen anchichay cha omafurot an Jesus. “Chàyu way sosnod way Judio ya chàyu Yag ancha amin ammag nascha-aw te amin way ininggaw ahtod Jerusalem, wéhchiyén chana changrén hen anchi iyalenangnangyu ta papannaagényu sigud way alena way cha iyalen peet hen paat hen antoy aryê. 15 Te awni yag anchichay cha omafurot. 7 Wat anchag ekatyuwén an-ani an nafutang. Ngém nahahaang way térén yag chachan cha-an-ani angkay te ay ammoh ahetennopà way mangaliyén, “Pakay wachay mafutang ah anat an cha cha nahha. Ay ammoh faéncha iGalilea mà-argaw. 16 Ngém na-ammaanto ah amin chaha. 8 Wat pakay wéhchin tommot-owaan hen imfafaggan hen chitaawén chana chillu changrén anchi profeta way Joel ad namenghan hen anchi sigud paat way alena way hen nangimfag-ana hen alen Apudyus. chacha iyale. 9 Te chitaawat wacha ay 17 Ekat Apudyusén, ‘Yato hen ammaà narpod Partia yad Media, ad Elam yad no umchah hen tempon hen Mesopotamia, ad Judea yad Capadocia, anongoh hen ag-agaw, te an-og ad Ponto yad Asia. 10 Ya wacha agé an idchat hen Espiritù hen aminay chitaaw hen narpod Frigia, ad Pamfilia, tatagu hen antoy lota. Wat hen ad Egipto ya anat agé hen tapena way a-anàyu way larae ya fufae, narpo hen sakop Libia way nan-apet epagngarcha hen epahpahmào ad Cirene. Ya hen tapena an chitaaw an chicha. Ya hen anchichay agé narpod Roma 11 way siguchay finafallu, ilancha hen epàilà an Judio hen tapena ya faén Judio hen chicha way kaman in-inép. Ya tapena ngém incha tommepon hen hen anchichay manakkorang, anchichay Judio. Yag wachacha agé an in-inpéncha agé hen epain-inép-o chitaaw hen narpod Creta yad Arabia. an chicha. 18 Te amin hen Wat uray ammag nankarakarase hen anchichay omma-abfurot an narpowantaaw, wéhchiyén chana chillu haén way larae man ono fufae, changrén hen anchi siguchay alena idchat-o hen Espiritù an chicha hen antoy chacha manaphapetan hen amin hen hiyachiy tempo ah Hen enkaman anchichay 2:19 243 Hen enkaman anchichay 2:32

mangempagngarancha hen ‘Inni-ilà way wawà-acha ah Apudyus epahpahmào an chicha.’ 19 Ekat an haén way anà ammag achi Apudyus agéén, ‘Epàilà hen iyang-anggayan, wat achiyà kaskascha-aw ad uchu ya umat émég-égyat ah uray heno way agé hen antoy lota way hen usarê mepasamak. 26 Wat anà ammag way mangempàila an cha nadchi laylayad gapon hiyachi, ya wat chara ya apoy ya pararo way karaylayad agé hen chà iyale, asok. 20 Yag ammag homelang te tàén matéyà, sigurachuwà hen init ya chumitak hen hérag way kasenà chillu matagu. 27 Te way kaman chara yag anat innilà, Amay Apudyus, way umchah hen anchi omenpahaang achiyà iyanggayan an hea ad ya omenpaégyat way ag-agaw Hades way kawad-an hen natéy, way manguwisà hen aminay ya achim agé eparufus hen tatagu hen antoy lota. mabruan hen achar-o, te haén, 21 Ya umchah agé hen tempo way uray a-abfurotò hea. 28 Yag sigud way heno way tagu way manchawat empaka-ammum an haén way an haén, wat hara-à hiya ah matattaguwà ah ing-inggana. Yag achina metap-aran.’ gapo ta wawà-acha-a an haén, Yachi hen ensorat Joel ad namenghan.” pararo hen laylayad-o.’ 22 Yachi yag entoroy Pedro Yaha hen ensorat David ad namenghan.” way man-ale, ekatnéén, “Chàyu 29 Yachi yag entoroy Pedro way way kacharaà way ganà Israel, mangensoplekar, ekatnéén, “Sosnod, papannaagényu koma hen antoy ifagà iyam-ammà way mangimfaga mepanggép an Jesus way eNazaret. mepanggép hen ensorat apotaaw way Te tenàchégan Apudyus hiya way David, te ilanyu ngén, tàén yachi hen ad uchu tot-owa hen narpowana ensoratna, faén chillu acharna hen way hen manot-owaanyu te inidchat anchi inyalena, te natéy met ah David Apudyus hen kafaelana way mangamma yag nilufù ad namenghan wat étég hen anchichay omenpahaang way hen anchi lufùna inggana ad uwan. kaskascha-aw. Yag innilayu met 30 Ngém ah David, profeta way cha way enammaana chachi tot-owa, te mangempacha-an hen mekaman ah enammaana hen sangwanantaaw. pegwana wat annag iné-égnanan hen 23 Ngém ah Apudyus, ah tomoroyan hen anchi empostan Apudyus an hiya, hemhemmàna chillu way mekaman, te ensapatan Apudyus an hiya way wat emparufusna hen midchatan Jesus ah tapen chi ag-agaw, wacha hen an chàyu hen nanelewanyu, wat chàyu ganàna way mantoray way kaman agé hen nempapchit an hiya te inidchatyu hen kenatorayna. 31 Wat na-awatan hiya hen anchichay lawengay tatagu ta David way man-uchi hen anchi epalen elansacha hen koros. 24 Ngém tàén natéy Apudyus way mantoray wat yachi ah Jesus, nan-uchiyén Apudyus hiya hen nangaryana hen anchi enalena chillu, wat annag enafà hen matéyan way achi miyanggayan hen Cristu ad te achi mafalin way mepagud ah Jesus Hades way kawad-an hen natéy, ya gapon natéyana. 25 Yachi hen laychénay achi agé mabrù hen acharna. 32 Wat aryén hen anchi ensorat David ad hamham-ényu ngén,” way ekat Pedro, namenghan hen nangaryanéén, “te hen annay tagu way enalen David, hiya angkay ah Jesus way nan-uchiyén Hen enkaman anchichay 2:33 244 Hen enkaman anchichay 2:47

Apudyus. Yag tàchéganni amin way ya uray hen anchichay anachawwéy nan-uchi tot-owa, te inni-ilan paat hen way tatagu, te idchatna hen Espirituna matani. 33 Yag ad uwan, empangaton hen aminay tatagu way penelena way Apudyus ah Jesus way i tummùchu omafurot.” hen pachawananna, yag enawat agé 40 Chuar hen imfagan Pedro Jesus hen anchi empopostan Amana hen nanginyam-ammaana way way Apudyus way Espirituna. Wat hen nangensoplekar hen anchichay antoy cha ma-ammaan ad uwan way na-a-among, yag intugunna agé an chayu ilan ya chayu changrén, yato chicha way mangaliyén, “Afurotonyuto hen nangidchatan Jesus hen anchi ta ilisiyanyu hen kachusaan hen Espiritun Apudyus an chàni. 34 Yag anchichay lawengay tatagu.” 41 Yachi mepanggép hen anchi i tummùchu hen yag anchag chuar hen anchichay pachawanan Apudyus ad uchu, tàén ah nangafurot hen imfagan Pedro, David hen nangale, faén chillu acharna yag anchaat mampafunyag hen hen enalena, te enalenachi mepanggép hiyachiy ag-agaw, wat émméy ah an Jesus, ekatnéén, toronlifu hen anchichay netape hen ‘Imfagan Apudyus hen anchi ap-apò anchichay omma-abfurot an Jesus. way pangatowéna hiya way i 42 Yag empapatecha way mangachar tumutùchu hen pachawananna hen intudtuchun hen anchichay 35 ingganah epa-afà Apudyus way aposel, yag nètempoyugcha hen térén hen aminay kafusorna.’ ” anchichay cha omafurot way cha i 36 “Wat hiyachi,” way ekat Pedro, mìluwaluwaru ya nan-ahe-è-èancha hen “amin-ayu way sosnod way Judio, manmanma-ancha hen natéyan Jesus. masapor ma-awatanyu koma way ah Jesusanchi way enkorosyu, hiya Hen enkaman hen angkay tot-owa hen anchi Cristu way anchichay cha omafurot empopostan Apudyus ad namenghan 43 Hen yachiy tempo, chuar hen way umale, yag hiya hen piniyarna way cha enammaan hen anchichay aposel man-ap-apon hen aminay egad.” way kaskascha-aw ya sinyar, wat 37 Hen nangngaran hen anchichay nahahaangcha hen aminay tatagu. na-a-among way tatagu hen aminay 44 Ya amin hen anchichay cha enalen Pedro, ammag nachoot omafurot, anchag nantetempoyugun hen hamhamàcha yag chachaat hen hamhamàcha, wat hen kok-owan hanhanan an Pedro ya hen anchichay hen ihéén kok-owacha amin. 45 Te no tapenay aposel way mangaliyén, elaocha hen lotacha ya kok-owacha, wat “Wat nokay hen én-énnénni nò.” anchag iwaras hen laona hen aminay 38 Yag anat ekat Pedrowén, “Wéhchin ifacha way egad hen masaporcha. chàyuwén masapor manchùgana hen 46 Yag enag-agaw agéén chacha anchi lawengay a-ammana ya anat ma-amoamong ah Templo way mampafunyag ah mangafunana way manayaw an Apudyus. Yag chacha ah Jesu Cristu hen omapowana, wat agé man-ahe-è-èan ah afarfaryancha pakawanén Apudyus hen fasoryu yag te ammay hen hamhamàcha ya pararo idchatna hen Espirituna agé an chàyu, hen laylayadcha, 47 ya chacha amin 39 te yaha chillu hen empopostan chayachayawén ah Apudyus. Yag hen Amataaw way Apudyus way idchatna anchichay tapenay tatagu, chacha agé an chitaaw way Judio ya hen ganàtaaw rispituwén chicha. Yag enag-agaw Hen enkaman anchichay 3:1 245 Hen enkaman anchichay 3:15 agéén wachacha hen anchichay cha palemmos way tummùtchu hen anchi mahara-an way cha etapetapen Apudyus ka-ammayan way hawang hen Templo, an chicha. anchag nahahaangay térén gapo hen anchi na-ammaan an hiya. Hen naka-anan hen penelay hen ihay tagu Hen intudtuchun Pedro hen Angkay hen-argawan way anchichay tatagu ah Templo 3 fummatangan, cha mane-ed cha 11 Angkay hiyachi way ammag Pedro an Juan way éméy ah Templo pommapaud hen anchi nappelay an way i mìluwaru, te yachi chillu hen cha Pedro an Juan ah layadna, anchag tempon hen manluwaruwan. 2 Yag hen hetatagtag hen anchichay chuaray hiyachi, wacha agé hen ihay am-ama tatagu ah haangcha way i mangamong way nisissigud hen penelayna wat an chicha hen anchi chakaray fangsar achi makacharan. Wat enag-agaw hen Templo way ekatchéén “fangsar way cha iyéy hen tatagu hiya hen Solomon.” 12 Yag hen nangil-an Pedro iggaw hen anchi chakaray hawang hen hen chacha mangamongan an chicha, Templo way ekatcheen “ka-ammayan annaat ekaten, “Sosnod way ganà Israel, way hawang,” way yachin annag pakay mahahaang-ayu mepanggép tumutuchuwan way chan pap-alemmos hen antoy na-ammaan. Ya pakay hen anchichay cha hénggép. 3 Angkay anyug féféttékgén chàni. Ay ammoh hiyachi way innilana cha Pedro an ekatyuwén hen kafaelanni hen nanga-an Juan way cha hénggép ah Templo, hen penelay hen antoy tagu ono gapoh chan ochaw ah eka-asecha an hiya. kaenammayni. 13 Faén, te ah Apudyus 4 Ngém chicha, anchag finéfétég hiya hen nanga-an way hiya hen chinayaw yag anat ekat Pedrowén, “Ilam ngén hen anap-otaaw way cha Abraham an chàni.” 5 Yachi yag finétégna te wachan Isaac yah Jacob ya amin hen anchichay namnamana way wachan idchatcha an tapenay anap-otaaw ad namenghan. hiya. 6 Ngém ekat Pedrowén, “Maid Yag ad uwan, kena-anna hen penelay tot-owa pelakni, ngém hen wacha an hen taguwanto ah mangil-anyu hen chàni, yachi hen etorongni an hea. kena-apudyus hen anàna way Jesus. Wat gapo hen kafaelan Jesu Cristu Ngém chàyu, anyug empatelew way eNazaret, hen ifagani an hea, ta hen hiyachiy anana hen anchichay maka-an hen annay penelayno, wat o-okom yag incheremyu an Pilato, tomàchég-a yag nanaran-aat.” 7 Yag yag tàén ekat Pilatowén laychéna way anat égnan Pedro hen awanay limana mangemparufus, an-ayug ommachi way way mempatàchég, yag ammagat iggay mangimfilang an hiya. 14 Wat agég pommegsa hen he-en hen anchi tàén ammag ammay way tagu ah nappelay 8 wat ammag lommagtò way Jesus way maid poros fasorna, anyug tomàchég yag nanaranat, yag anat iggay chillu mangiggéén te hen ihaat mì-ighép ah Templo way chan teptepor agéy pommatéy hen lenyadyu way ya chan lagragtò way manayaw an meparufus. 15 Wat anyug empapchit Apudyus. 9 Yag amin hen anchichay hen anchi pongar hen mannanayun way tatagu ah Templo, innilacha hiya way ataguwan ngkm nan-uchiyén Apudyus cha manaran ya cha manayaw an chillu hiya. Yag chàni, tàchéganni way Apudyus. 10 Yag hen nangenlasinancha tot-owa amin chato te innilan paat way hiya peet hen anchi nappelay way hen matani hiya hen nan-uchiyana. Hen enkaman anchichay 3:16 246 Hen enkaman anchichay 4:4

16 Wat hen antoy nappelay way chayu mesena hen tatagun Apudyus yag ilan way enlasinyu chillu, naka-an hen netap-ar.’ penelayna yag ommorhe gapo hen Yachi hen ensorat Moses.” kafaelan Jesus, wat amin way anyuwat 24 Yachi yag entoroy Pedro agé way innila way nekaman hen sangwananyu, mangaliyén, “Amin hen anchichay na-ammaan yanggay gap0 ta chani profeta ad namenghan, nanepod an manokchun ah Jesus, ya chani agé Samuel inggana hen amin anchichay manchinlan hen kafaelana.” cha nan-eppaepparég way profeta, 17 “Ngém sosnod, innilani met chillu imfafaggacha amin way ma-ammaan way amin way enammaanyu an Jesus ya hen antochay cha ma-ammaan ad uwan. umat agé hen enammaan hen anchichay 25 Yag amin way empopostan Apudyus anap-otaaw, enammaanyu amin chachi way ensorat hen anchichay profetana, yanggay gapo ta iggayyu enlasin way nepoposta chachi amin an chitaaw way hiya peet hen anchi empalen Apudyus. ganàcha. Wat chitaaw, meawataaw 18 Yag imfafaggan Apudyus chillu ad hen entorag Apudyus hen anchichay namenghan way empaka-ammun hen anap-otaaw ad namenghan, kaman hen anchichay profetana way masapor anchi imfagana an Apo Abraham. Te hen mapap-aligatan ya mepapchit hen imfagana an Abraham, ekatnéén, ‘Hen anchi epalena way Cristu. Wat hen ganano, hen mepàwaan hen torong-o enkamanyu, yachi hen tommot-owaan hen egachay tatagu hen antoy lota.’ hen anchi imfagan Apudyus. r 19 Wat 26 Wat yaha, chitaaw way Judio hen ad uwan, masapor mamfafawiayu pés-éy nempaliyan Apudyus hen anàna ya manhagong-ayu an Apudyus ta way Jesus ah matorongantaaw ya ah pakawanena hen fasoryu. Yag no mabindisyunantaaw ta manchùgantaaw yachi agé, 20 papegséén Apudyus hen hen chataaw ammaan way laweng.” hamhamàyu, yag kasenna agé chillu epale ah Jesus te hiya chillu hen anchi Hen nifaruchan cha Pedro an Juan chinuchuttokana way mantoray an Angkay hiyachi way é-éttég cha chitaaw. 21 Ngém masapor i-inggaw ah 4 Pedro an Juan way chan tudtuchu Jesus ad uchu ingganah umchah hen hen anchichay tatagu. inumchahchaat anchi tempon hen manginyam-ammaan hen tapenay papachi ya Saduceo ya anat Apudyus hen egad way yachi chillu hen hen anchi ap-apon hen guwarcha ah empasorat Apudyus ad namenghan hen Templo. 2 Yag anchag ommaningarngar anchichay profeta. 22 Te hen ensorat an cha Pedro te chacha itudtuchu way apotaaw way Moses ad namenghan nan-uchi ah Jesus way yachi ano agé ekatnéén, hen manot-owaan hen man-uchiyan ‘Ah pegwana, epalen Apotaaw way hen aminay natéy ah pegwana. 3 Wat Apudyus hen ihay profeta way anchag tenelew chicha, yag gapo ta cha kaman an haén way hiya hen madhém, imfarudcha chicha ingganah kacharaanyu way Judio. Yag mawakas ta anchaat ano ichéreé. masapor afurotonyu paat hen 4 Ngém uray hiyachi hen nekaman, aminay ifagana. 23 Yag heno way chuar chillu hen ommafurot hen tagu way annag achi afuroton anchichay nanangngar hen intudtuchun hen ifagan hen hiyachiy profeta cha Pedro mepanggép an Jesus. Wat hen way epalen Apudyus, ammag filang hen anchichay larae yanggay way ommafurot wat émméychah lemanlifu. Hen enkaman anchichay 4:5 247 Hen enkaman anchichay 4:20

5 Angkay nawakas, na-amongcha ad Apudyus hen antoy aminay lota ah Jerusalem hen anchichay anap-apon makafael way manarà hen tatagu ah hen Judio ya anam-ama way ponò achicha metap-aran no faén yanggay ah ya anat hen anchichay siguchay Jesus.” cha mintudtuchu hen orchin Moses. 13 Amin hen anchichay o-okom way 6 Yag nìya-among agé hen anchi konsel, anchag nahahaang way nangila kangatowanay pachi way ah Annas ya hen kenatorod cha Pedro an Juan, anat agé hen anchichay ahimfafaryanna yag kaskasen hen nangawatancha way cha Caifas an Juan yah Alejandro ya way maid sa-adcha ya iggaycha hen anchichay tapenay ahimfafaryanna amin nan-us-uswila, wat yachi hen agé. 7 Yachi yag empa-ayagcha cha nangenlasinancha way chicha peet Pedro an Juan yag empasangocha way hen cha netnonetnod an Jesus. 14 Wat mamistigar way mangaliyén, “Heno ay ammag netopò hen cha aryén hen paat hen nangchat hen kafaelanyu way anchichay konsel way maid kasencha mangamma hen anchi enammaanyu, minchur-ayan te wacha agéhchi hen yag heno ay paat agé hen nangchat hen anchi nappelay way nètatàchég an cha lébféngyu way mangamma.” Pedro way naka-an hen penelayna. 8 Yachi yag sommongfat ah Pedro 15 Wat hen enkamancha, empaghadcha way iné-égnanan hen Espiritun Apudyus cha Pedro an Juan ya hen anchi anat hen hamhamàna yag ekatnéén, “Chàyu naka-an hen penelayna, yag anchaat way anap-apo ya anam-ama way man-ahetoptopà way mangaliyén, ponò, 9 ay hen chayu mamistigaran 16 “Nokay ngata hen ekamantaaw an chàniyat gapo hen natorongan hen an chicha nò, te nanchinngar met anchi nappelay ya hen naka-anan hen hen aminay tatagu ahtod Jerusalem penelayna. 10 Te no yachi, ma-awatanyu hen anchi enammaancha way amin koma, ya ma-awatan koma agé hen kaskascha-aw, wat achi tot-owa aminay tapen hen sosnodtaaw way ganà mafalin way mahootan. 17 Wat hen Israel way gapo hen kafaelan Jesu Cristu ekamantaaw, ta achi koma komaskasen way eNazaret, wat yachi hen naka-anan hen mahaphapetan hen anchi nekaman, hen penelay hen annay tagu way antaaw ammag warnengén chicha ta tommatàchéganna hen henagongyu. achicha kasen epegpegwa way mangale Te ah jesusanchi, hiya hen anchi hen ngachan Jesus hen uray heno way emparansayu hen nangempapchitanyu. tatagu.” Ngém nan-uchiyén Apudyus hiya chillu. 18 Angkay hiyachi yag kasencha 11 Ya hiya agé hen niyaligan hen anchi empa-ayag chicha yag imfagacha nesosorat way enalen Apudyus way way masapor etagaycha paat way ekatnéén, mangintudtuchu mepanggép an Jesus, ‘Hen anchi fato way enachin hen ya achicha agé paat cha ar-aryén uray anchichay chan sà-ad ah faréy hen ngachanna. 19 Ngém senongfatan way ekatchéén maid sérfina, cha Pedro an Juan chicha way ammag hiyachiyat agé peet mangaliyen, “Oo a, ngém ifagayu hen anchi kapatpatigan way kaỳ no heno hen laychén Apudyus, mepégnad.’ ay laychénay afurotonni chàyu ono 12 Yaha hen nesosorat, wat maid paat hiya hen afurotonni. 20 Te achi angkay kasen makaharà an chitaaw no faén mafalin way etmégni hen innilan hen yanggay hiya, te maid kasen empalen Hen enkaman anchichay 4:21 248 Hen enkaman anchichay 4:34 matani ya hen chengngarni mepanggép 27 Amani way Apudyus, tommot-owa an Jesus.” hen anchi ensorat David ad namenghan 21 Yachi yag enkaskasen hen anchi te nìya-amongcha ahtod Jerusalem konsel way manéngténg an chicha ta cha Are Herod an Poncio Pilato yag iginangcha yag anchaat eparufus, te netapecha hen anchichay faén Judio achicha maka-anap ah ustoy lason ya anat agé hen anchichay ahentaguni ah manusaancha an chicha, te amin way Judio. Wat niya-amongcha amin hen anchichay na-among way tatagu, way nètemfuruy way komontara chacha amin chayawén ah Apudyus an anàno way Jesus way maid gapo hen anchi na-ammaan. 22 Yag hen fasfasorna way empalem hen antoy anchi tagu way nappelay way nanepod lota way mantoray. 28 Yag amin way hen nataguwana ingganan naka-anan ekatchéén ammaancha, yaha peet hen penelayna, nasorok ah opatporo hen imfafaggam way ma-ammaan, te hen tawénna. yaha hen hehemmàno chillu. 29 Wat ad uwan, heay Apudyus way Aponi, Hen nanchawatan hen anchichay changrém hen annay chacha iyég-égyat cha omafurot ah torod an Apudyus an chàni, yag idchatno an chàni way 23 Angkay hiyachi way neparufus chan sérfi an hea hen kaskasen way cha Pedro an Juan. namfangadcha hen torodni way mangintudtuchu hen anchichay ifacha, yag henaphapetcha alem. 30 Yag epàilam hen kafaelam way amin hen imfagan hen anchichay manga-an hen saket, ya ammaam agé anap-apon hen pachi ya anam-ama hen kaskascha-aw hen mangimfag-anni way ponò. 24 Wat hen nangngaran hen torong hen anchi mannakafael hen anchichay cha omafurot hen way anàno way Jesu Cristu way maid henaphapet cha Pedro, émméhà-an fasfasorna.” 31 Angkay hen hiyachi way hen hamhamàcha way manluwaru narpas hen nanluwaruwancha, ammag way mangaliyén, “Heay Apudyus way nanyuhawat agé hen anchi faréy way Aponi, hea hen nangamma hen egachay na-a-ammongancha, yag inégnanan hen wacha ad uchu ya hen antoy lota ya hen Espiritun Apudyus hen hamhamàcha fayfay, ya amin way ininggaw. 25 Ya wat anchag tommorod tot-owa way hen Espiritum hen nangempahpahmà mangimfaga hen alen Apudyus way hen anchi omma-abfurot an hea way maid ég-égyatcha. Aponi way David hen nangaryanéén, ‘Pakay hen anchichay faén Judio Hen enkamancha way way anchag oma-anningarngar, man-ahetennorong ya umat agé hen anchichay 32 Angkay hiyachi, amin hen Judio way anchag manchinar anchichay cha omafurot an Jesus, way komontara an Apudyus ammag napapchong hen hamhamàcha ah maid kawanwanina. 26 Ya amin way maid iha ah mangaliyén hen anchichay a-are hen antoy awana yanggay hen kok-owana te lota age, nansasagganacha, wat anchag awa amin. 33 Ya hen anchichay nètetempoyugcha amin hen aposel agé, inidchat Apudyus hen anchichay toray te hen ekatcha, chakaray kafaelancha way manàchég afaéncha koma ah Apudyus ya hen anchi nan-uchiyan Apo Jesus. Yag hen anchi Cristu way empalena amincha, henahallimunan Apudyus way mantoray.’ chicha amin. 34 Yag maid agé cha Hen enkaman anchichay 4:35 249 Hen enkaman anchichay 5:14 makok-orangan ah iha an chicha gapo na-ammaan. 6 Yachi yag hinénggépcha ah masapor, te hen anchichay wacha hen anchichay finafallu way i mangara hen lotana ya faréyna, elaocha ayén hen anchi natéy yag finunifunancha yag inidchatcha hen laona 35 hen anchichay anchaat i ilufù. aposel. Yag hen anchichay aposel agé, 7 Angkay nanlooh hen toroy uras chacha epayàchang hen hiyachiy torong ménat yag hinénggép ah Safira way hen heno way makasapor an chicha. ahawan hen anchi natéy way cha-anna 36 Wacha hen ihay tagu way a ma-ammuwan hen na-ammaan an h Jose hen ngachanna way niyanà ahawana. 8 Yag ekat Pedro an hiyéén, ad Chipre way hiya hen ihay ganà “Ay anggay yanggayto hen enawatyu Levi, yag ngenadnan hen anchichay way laon hen anchi lotayu.” “Oo, aposel hiya ah Bernabe way hen anggayha hen laona,” way ekatna. laychénay aryén, “omenpas-ém.” 37 Te 9 Yag anat ekat Pedrowén, “Pakay ah Joseyanto, enlaona hen ihay lotana inyu nantempoyugan way hen-ahawa yag emporangna hen aminay laona hen way mamadpachas way manlokop anchichay aposel. hen Espiritun Apudyus. Ilam ngén, annachayan way naway hen anchichay Hen nangenhootan i nanginlufù an ahawam, wat icha-a cha Ananias hen tot-owa angkay ilufù agé.” 10 Yag chaat Yag hen hiyachi, wacha agé hen agé marangad way matéy. Angkay 5 ihay tagu way ah Ananias hen hiyachi way kasencha hinénggép hen ngachanna ya anat ah Safira way anchichay finafallu, innilacha way ahawana way nangenlao hen tapen natéy agé ah Safira, yag anchaat iyéy hen lotacha. 2 Ngém cha Ananias, way i manginlufù hen anchi lufù nantempoyugancha way hen-ahawa ahawana. 11 Wat amin hen anchichay way mangenhoot hen tapen hen cha omafurot ya anat agé hen amin laona, yag anchaat iyéy hen anchi anchichay tapena way cha nangngar, tapena hen anchichay aposel way pararo hen égyatcha amin hen anchi yachi yanggay ano hen laon hen na-ammaan. lotacha. 3 Ngém ekat Pedro an hiyéén, “Pakay emparufusno ah Chumunyu Hen kaskascha-aw way enammaan way mangawis hen hamhamàno ah hen anchichay Aposel mangétkétmam hen Espiritun Apudyus 12 Hen hiyachiy tempo, ammag chuar way mangenhoot hen tapen hen laon hen kaskascha-aw way cha enammaan hen anchi lotayu. 4 Te kok-owayu met hen anchichay aposel ah mangil-an hen hen anchi lotayu ya anyuwat elao. tatagu. Ya amin hen anchichay cha Yag yachi way nelao, pelakyu chillu omafurot, chacha ma-amoamong hen hen anchi laona. Wat pakay im ehoot anchi chakaray fangsar hen Templo way hen anchi tot-oway laona nò way ekatchéén “fangsar Solomon.” 13 Ngém pakay yaha hen hemhemmàno ah hen anchichay tatagu way cha-an ammaam. Te faén angkay tatagu hen omafurot, tàén chacha rispituwén hen nankétmam te ah Apudyus.” 5 Yag hen anchichay cha omafurot, émégyatcha nangngaran Ananias hen anchi enalen chillu way miyahrang an chicha. Pedro, ammag narangad yag natéy. 14 Ngém chacha chillu matapyatapyan Wat ammag pararo hen égyat amin hen hen anchichay cha omafurot an Apo anchichay tatagu way nangngar hen Jesus, wat chacha chumuachuar hen Hen enkaman anchichay 5:15 250 Hen enkaman anchichay 5:28 finufae ya lenarae. 15 Yag gapo hen cha farud way aposel ah pagfaruchan ta ammaan hen anchichay aposel, cha uwiséncha koma chicha. 22 Ngém hen iyéy hen tatagu hen anchichay chan émméyan hen anchichay i mangara saket way mangempapabfég hen penget an chicha, ammag maidchaat agé hen hen korsa ah mangi-ihhéchancha hen anchichay farud. Wat namfangadcha manlawhan Pedro. Te hen ekatcha, yag henaphapetcha hen anchichay uray lawa ammag milichaw hen à-ahon konsel way mangaliyén, 23 “Hen Pedro wat maka-an hen saketcha. 16 Yag inumchahanni ah pagfaruchan, ammag ummalecha agé hen chuaray tatagu nau-umfan met ya natotorfekan agé way narpo hen anchichay fabréy way hen anchi hawangna ya wawà-achacha sakopon hen Jerusalem way chacha agé amin hen anchichay chan guwarcha, inyale hen anchichay chan sasaket ah ngém yachi way finùtanni, ammag mangempaka-anancha hen saket ya ah maid eng-engngawan chi tagu ah mangempaparyawancha hen nihuhurug pagfaruchan.” 24 Hen nangngaran hen way ongtan. Wat amin way ummale, anchichay anap-apon hen papachi natorongancha amin. ya hen anchi ap-apon hen guwarcha hen Templo hen yachiy na-ammaan, Hen napaligatan hen anchag cha anapén ah hamhamàcha anchichay aposel no heno kay hen émméyan hen 17 Angkay hiyachi, hen anchi anchichay nifafarud. 25 Yag hen hiyachi, kangatowanay pachi ya anat hen inumchahat hen ihay tagu yag imfagana amin anchichay ifana way ekatchéén way mangaliyén, “Wachacha angkay Saduceo, ancha ammag cha ma-apés ah Templo hen anchichay tatagu way hen anchichay aposel, 18 wat incha imfarudyu way chacha tudtuchuwan empatelew chicha yag imfarudcha. hen anchichay cha ma-among way 19 Ngém hen hiyachiy lafi, émméy tatagu ahchi.” 26 Wat hiyachi yag hen ihay anghel Apudyus hen anchi enayagan hen anchi ap-apon hen pagfaruchan yag finùtana hen anchi guwarcha hen anchichay ifana yag hawang, yag annaat etnod hen incha kasen innara hen anchichay anchichay aposel way lomayaw, yag aposel. Ngém inyam-ammacha way annaat ifaga an chicha way mangaliyén, nangara an chicha, te chacha émégyat 20 “In-ayu ta éméy-ayu ah Templo hen anchichay tatagu, te awni yag way i mangintudtuchu hen tataguhchi wachay ma-akar yag finuntòcha chicha. hen amin way mepanggép hen anchi 27 Angkay hiyachi way inighépcha hen mannanayun way ataguwan way anchichay aposel way mangempasango marpon Jesu Cristu.” 21 Yachi yag hen anchichay konsel, inlugin hen anchi enafurot hen anchichay aposel hen kangatowanay pachi way mamistigar an nifaga an chicha. Wat yachi way chicha, ekatnéén, 28 “Apay henon chayu pommaway, émméycha ah Templo yag amma-ammaananna way anni met inlugicha way mantudtuchu. ammag tenlén paat way mangempawa Angkay hiyachi agé, hen anchi hen mangintudtuchuwanyu hen kangatowanay pachi ya hen anchichay mepanggép hen anchi taguwanchi ifana, empa-ayagcha amin hen yag chayuwat agé ichaggat ingganah anchichay anam-ama way ponò hen nanchinngar amin ahtod Jerusalem. Judio way ekatchéén konsel, yag Ya am-améd te chayu chagtén anchaat i epa-ara hen anchichay Hen enkaman anchichay 5:29 251 Hen enkaman anchichay 5:42 way mangaliyén chàniyat agé hen way wachan fummùnag way ihay tagu nangempapchit an hiya.” way ah Teudas hen ngachanna. Yag ah 29 Yachi yag sommongfat ah Pedro Teudasanchi, emparangna hen acharna ya hen anchichay ifana way aposel ah nangato wat sommorotcha an way mangaliyén, “Masapor afurotonni hiya hen opatgasot way tatagu. Ngém chillu hen laychén Apudyus, tàén yachi way na-awni, ammag napchit faénchi hen laychén hen tatagu. ah Teudas yag anchag nawawan amin 30 Te ah Apudyus way chinayaw hen hen anchichay pasorotna, wat ammag anchichay anap-otaaw ad namenghan, maid tommoroyan nadchi. 37 Angkay nan-uchiyéna angkay ah Jesus way narpas agéchi, yag fummùnag agé ah empapchityu hen nangemparansaanyu Judas way iGalilea hen tempon hen hen koros. 31 Ngém empangaton nepalestaan hen tatagu. Yag ah Judas Apudyus hiya way i nichapat ah agé, enawisna hen anchichay tatagu pachawananna ad uchu way ah way sommorot an hiya agé. Ngém Jesusanchi, hiya hen ap-apo ya angkay na-awni yag napchit agé, wat omenharà. Enammaan Apudyus amin niwaràcha amin agé hen anchichay chaha ah mawayaantaaw way ganà pasorotna. 38 Wat hiyachi, hen itugun-o Israel way mamfafawi ah mapakawanan an chitaaw, yassa ud-ay ta uray maid hen fasortaaw. 32 Yag chàni way aposel, ammaantaaw an chicha ta egadcha. Te tàchéganni hen katot-owan amin chachi no an yanggay hamhamà hen tatagu hen way yachi agé hen afunan hen Espiritun narpowan hen anchi chacha ammaan Apudyus, way hen Espirituna, hiya hen ya chacha itudtuchu, kapeletan way idchat Apudyus way mìyachar hen heno maumah way achi metoroy. 39 Ngém way omafurot an hiya.” no ngay ah Apudyus tot-owa hen 33 Angkay hen nangngaran hen narpowana, achitaaw angkay chillu anchichay konsel hen enalen cha Pedro, maka-afà an chicha te ammoh wachay anchag ommaningarngar way térén wat mangontara an Apudyus.” maid kasen mamosposancha no achicha Angkay hiyachi way enafunan an pédtén chicha. 34 Ngém hen hiyachi, hen anchichay konsel hen tugun wachan iha an chicha way ah Gamaliel Gamaliel, 40 yag anchaat epa-ayag hen hen ngachanna. Fariseo ah Gamaliel anchichay aposel yag empahapratcha way ihay siguchay cha mintudtuchu yag anchaat térnén way mangempawa hen orchin Moses, ya ririspituwén hen kasencha mangintudtuchuwan hen aminay tatagu hiya. Yachi yag hen mepanggép an Jesus, yag anchaat tommàchég ah Gamaliel yag imfagana eparufus chicha. 41 Yag hen anchichay way mepaghadcha hen anchichay aposel, ammag amchan hen laylayadcha aposel te wachan ifagana hen anchichay hen lommayawancha hen anchichay ifana way nan-angato. 35 Angkay konsel te imfilang Apudyus chicha ah nighadcha hen anchichay aposel, wachan karébféngan, way mapàgang yag anat mantugun ah Gamaliel way gapon Jesus. 42 Wat entoroycha chillu mangaliyén, “Sosnod-o way ganà Israel, way enag-agaw way cha émé-éméy ah masapor angkay ar-arwachantaaw Templo ya hen fafaréy hen tatagu way hen chataaw ekaman hen annachay i mangintudtuchu hen anchi ammayay tatagu. 36 Ta paniyê hen inummat. chamag mepanggép an Jesus way hiya, Hamham-ényu ngén hen anchi ar-argaw ummale hen antoy lota way mantoray. Hen enkaman anchichay 6:1 252 Hen enkaman anchichay 6:13

pitu hen anchichay aposel, yag hen Hen anchichay pitu way nachutokan anchichay aposel, inchàépcha hen way tomorong hen anchichay Aposel limacha hen anchichay nachutokan way Angkay hiyachi way chacha manginluwaru an chicha. 6 chumuar hen anchichay cha 7 Angkay hiyachi way cha omafurot an Jesus, ammag narmu mepagngapagngar hen alen Apudyus, hen chacha mansosongelan, te hen wat chacha agé chumuachuar hen nekaman, hen anchichay Judio way anchichay cha omafurot ad Jerusalem Griego hen alecha, chacha mè-esngel way uray hen anchichay pachin hen hen anchichay nachachà-an way Judiowén chuarcha agé hen ommafurot Judio ad Jerusalem. Yag hen lilicha, an Jesus. ekatchéén cha miyang-anggayan ano hen anchichay ifacha way nà-amfaro Hen nanelewancha an Esteban hen cha miwarasan hen torong ah 8 Angkay hiyachi, ah Esteban, ka-arga-argaw. 2 Angkay hiyachi, binindisyunan paat Apudyus hiya nampametencha hen anchichay ya inidchatna hen kafaelana way hemporo ya chuway aposel, yag mangamma hen kaskascha-aw hen enayagancha amin hen anchichay chana manorongan hen tatagu. 9 Ngém cha omafurot yag imfagacha way wachacha hen anchichay komontara an mangaliyén, “Achi koma mafalin way Esteban way chichachi hen anchichay iyanggayanni way mangempagngar hen Judio way achi mangafurot an Jesus alen Apudyus ta hen manginwarasan way sommorot hen ihay semfa-an hen torong hen atenglénni. 3 Wat hen Judio way ekatchéén Libértin. hen ekamanyu sosnod, anyu komag Yag narpocha ah safaliy fabréy way chutokan hen pituy larae an chàyu eCirene hen tapena ya iyAlejandria way matalekyu way innilayu way hen tapena. Wat chicha ya anat agé iné-égnanan hen Espiritun Apudyus hen tapen hen Judio way narpo hen hamhamàna ya na-adchan agé hen provinsiyan hen Cilicia ya Asia, ah kenaraeng, ta piyarénni chicha ta inlugicha way manngel an Esteban. egadcha hen antoy problema, 4 ta chàni, 10 Ngém anchag achi makasokok an hen manluwaru ya manginwarawag hen hiya te inidchat hen Espiritun Apudyus alen Apudyus hen ang-angpelénni.” hen kenaraengna way somongfat. 5 Hiyachi yag enafunan amin 11 Wat enaparancha hiya way incha hen anchichay cha omafurot hen penasoksokan hen tatagu ta ilémrémcha imfagan hen anchichay aposel, wat way mangaliyén, “Chengngarni angkay chinutokancha hen anchi pitu way hen hen annay taguwanna way chana iha, ah Esteban way chinumgat way kontaréén ah Apudyus ya ah Moses térén hen afurotna ya iné-égnanan hen way apotaaw.” 12 Yachi yag ammag Espiritun Apudyus hen hamhamàna. nasubsufan tot-owa hen hamhamà hen Ya hen anchichay tapena way anchichay tatagu way nangngar, ya chinutokancha agé, wat cha Felipe, umat agé hen hamhamà hen anchichay Procoro, Nicanor, ah Timon, ah anam-ama way ponò hen Judio ya hen Parmenas ya anat ah Nicolas way anchichay siguchay cha mintudtuchu iyAntiokia way faén Judio ngém an hen orchin Moses. Wat incha tenelew tommepon hen Judio. 6 Yachi yag ah Esteban way i mangempasango empasangon hen tatagu hen anchichay hen anchi konsel. 13 Yachi agé Hen enkaman anchichay 6:14 253 Hen enkaman anchichay 7:10 yag empa-ayagcha hen anchichay Abraham ah uray lawa aket hen antoy mangempafasor ah kétém, wat anchag lota, te anna yanggay an emposta way namparang way mangaliyén, “Ammag man-awan Abraham ya hen anchichay achi somarcheng hen antoy tataguwanto ganàna hen amin antoy lota. Ngém way cha mangsomangsot hen anchi hen anchi nangempostaan Apudyus na-apudyusan way Templotaaw ya hen an nadchi an Abraham, maid pay orchintaaw way ensorat Moses. 14 Yag anàna. 6 Ngém hen imfagan Apudyus chengngarni agé hen anchi enalena an Abraham, ekatnéén, ‘Umchah way chaelén ano Jesus way eNazaret hen tempo way mamfunagcha hen hen anchi Templotaaw ya falewana agé anchichay ganàno ah achawwéy way hen gagangaytaaw way intudtuchun lota way awan hen safaliy tatagu. Moses ad namenghan.” 15 Yachi way Wat anchag mamfalin ah alepan hen enalechachi, yag ammag finéfétég hiyachiy fabréy ya mapap-aligatancha hen anchichay konsel ah Esteban, ya ah opatgasot way tawén. 7 Ngém hen chaat agé mamfalew hen féharna hen karpasana, an-og uwisén hen anchichay nangi-il-ancha, te ammag kommaman mangen-alepan hen anchichay ganàno, hen féhar hen anghel. wat yachi hen lomayawancha ahchi yag kasencha mamfangad hen antoy Hen nangempacharanan lota ta ahto chillu hen manayawancha Esteban hen enkaman Apudyus an haén.’ 8 Yaha hen imfagan Apudyus Angkay hiyachi yag ekat hen anchi an Abraham, yag annaat ifaga agé way 7 kangatowan way pachi an Esteban masapor mamarkaancha hen larae ah way mangaliyén, “Ay tot-owa hen annay kasinyarancha way chacha afuroton chacha epafasor an hea.” 2 Yag anat hen anchi torag Apudyus an chicha. somongfat ah Esteban way mangaliyén, Yachi yag menarkaan tot-owa Abraham “Chàyu way anap-apo ya sosnod, hen anchi anat niyanà way anàna way pangpanga-aseyu koma ta changrénà. ah Isaac hen anchi ma-awaru way Ad namenamenghan hen kawad-an hen ag-agawna. Yag kaman agéhchi hen apotaaw way Abraham ad Mesopotamia enkaman Isaac hen anchi anat niyanà way cha-anna fumabréyan ad Haran, way anàna way ah Jacob. Ya ah Jacob nampàila hen anchi machachayaw way agé, yachi agé hen enkamanna way Apudyus an hiya. 3 Yag imfagana way nanmarka hen anchichay hemporo ya mangaliyén, ‘Lomayaw-a, Abraham, chuway a-anàna way chichachi hen ya taynam hen annachay totorangno nanlapowantaaw.” ya hen annay lotam ta in-a fumabréy 9 Entoroy Esteban way hen safaliy lota way itudtuchù an nangenpacharan hen chana aryén, hea.’ 4 Yachi yag lummigwat tot-owa ekatnéén, “Hen anchichay anap-otaaw cha Abraham yag tenaynancha hen way a-anà Jacob, gapo ta amchan hen anchi lotacha ad Caldeo way incha apéscha hen anchi enawchicha way fummabréy ad Haran ingganah natéy Jose, wat anchag enlao hiya ah para ah amana. Yag angkay natéy ah amana, alepan hen anchichay iyEgipto. Ngém kasen imfagan Apudyus way kasencha nawawà-acha ah Apudyus an Jose, man-aton, wat yachi hen ummaliyancha 10 yag henara-ana hiya hen aminay hen antoy lota way ini-inggawantaaw ligatna. Yag hen nepasangowana ad uwan. 5 Hen hiyachiy tempo, hen anchi Are ad Egipto, tenorongan maid poros inidchat Apudyus an cha Apudyus hiya yag inidchatna agé Hen enkaman anchichay 7:11 254 Hen enkaman anchichay 7:27 hen kenaraengna wat ammay hen 18 Yag hen hiyachiy tempo, tummùchu enkamkamanna. Wat enlaychan Are hen ihay Are way maid innilana hen hiya yag annaat chutokan hiya ah mepanggép an Jose ad namenghan. manggubérnador hen aminay fabréy ad 19 Wat hiya, ammag nasilib hen aminay Egipto, yag empafiyangna agé an hiya chana ekamkaman, yag anna agég way mangi-ila hen aminay kok-owana.” èmehan hen anchichay anap-otaaw way 11 “Angkay hen hiyachiy tempo, annag penap-aligat chicha yag annaat nabtel hen aminay lota ad Egipto ya peletén chicha way mangentap-ar hen umat agé ad Canaan way ininggawan anchichay anat niyanà way a-anàcha hen anchichay anap-otaaw, wat ta matéycha. 20 Yag hen hiyachiy napaligatancha way térén hen aminay tempo hen niyana-an Moses way tatagu hen hiyachiy tempo, yag ammag ammag am-ammay way onga. Wat maid manòmonan hen anchichay henalihalimunan hen chinàcha-arna anap-otaaw ah anéncha. 12 Yachi yag hiya ah faréycha hen unig hen toroy chengngar apotaaw way Jacob way furan, 21 yag anchaat ighad way i wacha peet hen ma-an ad Egipto wat mangentaro. Yag yachi hen nangchahan empaligwatna hen a-anàna way i hen anchi anà Are way fafarasang manòmon ahchi. Wat yachi hen anchi an hiya, yag innarana, wat annag pés-éy émméyan hen anap-otaaw ad henalimunan ah nan-anàna. 22 Yachi Egipto.” yag intudtuchucha an Moses hen 13 “Angkay hiyachi, hen anchi pegwan aminay kenaraeng hen anchichay ayancha ad Egipto, empaka-ammun iyEgipto. Wat hen chummakrana, Jose hen acharna hen anchichay ammag hiyaat agé hen machayaw ad papangorowana te cha-ancha enlasin Egipto gapo hen kenaraengna way hiya. Wat yachi hen nangammuwan Are man-ale ya mangamma hen ammaana.” ad Egipto hen anchichay ahimfafaryan 23 “Angkay hiyachi way opatporo hen Jose. 14 Yachi yag anat epa-ayag Jose ah tawén Moses, ekatnéén i mì-ib-ifun hen amacha way Jacob ya hen sosnodna ya anchichay inib-ana way ganà Israel ta amin hen anchichay ahimfafaryancha, ilana no henon én-énnéncha. 24 Yag ta umalecha amin way fumabréy ad innilanaat agé hen ihay ifana way Egipto, wat émméycha ah pitunporo cha paligatén hen ihay iyEgipto. Wat ya lemay tatagu amin. 15 Yachi yag annag i henara-an yag imfarésna way émméy cha Jacob tot-owa ad Egipto yag namchit hen anchi iyEgipto. 25 Te hen ahchi hen ini-inggawancha ingganah ekat Moses ah hamhamàna, na-awatan natéyancha. 16 Yag no ay matéy hen chillu hen anchichay ifana way hiya hen anchichay anap-otaawén, imfangad chinutokan Apudyus way mangenharà hen a-anàcha hen acharcha ad Sikem an chicha amin. Ngém anchag iggay way manginlufù way mangentape hen peet ma-awatan. 26 Te hen nawakas tongarcha hen anchi lufù way lenàwan way inchahana hen chuway ifana hen apotaaw way Abraham ah kamanay way chan patéy, ekatnéén ina koma pelak hen anchichay a-anà Hamor.” forchaén chicha. Wat ommamhew 17 “Angkay hiyachi way tég-angay way mangaliyén, ‘Pakay chàyu way hen mangammaan Apudyus hen anchi masosnod, way ammag yahaat agéy iyu empopostana an Abraham, anchag ekaman.’ 27 Ngém ammag achi maingar chummuar way térén hen anchichay hen anchi lommapo, wat intùyudna ganàna way anap-otaaw ad Egipto. ah Moses way mangaliyén, ‘Heno ay Hen enkaman anchichay 7:28 255 Hen enkaman anchichay 7:40 paat hen lébféngno way man-ap-apo ta namenghan, ekatnéén, “Ah Mosesanchi, hea paat hen mangempanoh an chàni. iggay mangiggéén hen anchichay 28 Ay anno agé pédtén haén kaman hen anap-otaaw hiya, te anchag ekatén, namchitam hen anchi iyEgipto ad ugga.’ ‘Heno man paat hen nangidchat ah 29 Yag hen nangngaran Moses an nadchi, man-ap-apowam an chàni ta hea paat ammag émmégyat te na-ammuwan hen i mangempanoh an chàni.’ Ngém peet hen anchi enammaana, wat ah katot-owana, ah Moses peet hen ommawid way nanaynan ad Egipto yag penelen Apudyus ah man-ap-apocha i fummabréy hen anchi achawwéy way way manarà an chicha way tenorongan lota ad Midian, yag ommahawa ahchi, hen anchi anghel way nampàila wat chuwa hen anàna way pahig larae.” hen gawan hen anchi ammag cha 30 “Angkay hiyachi yag émméy ah gumilafay away. 36 Yachi yag enetnod opatporo way tawén hen ini-inggawan Moses hen anchichay anap-otaaw Moses ad Midian. Yag angkay hen lommayawancha ad Egipto, yag hen-argawan, ammag niyahad hen enammaana hen chuaray kaskascha-aw anghel Apudyus an hiya hen chana ahchid Egipto ya hen nangwaancha hen manaranan hen anchi chanak way anchi fayfay way ekatchéén ‘Chittakan,’ nehag-én hen anchi filig ad Sinai. Yag ya anat agé hen unig hen anchi opatporo innilana hen ayéh-ép way away way way tawén way nange-etnochana an ammag cha gumilab, yag wachaat agé chicha hen anchi pachinanak way hen anchi anghel way nanggagawa lota. 37 Yag ah Moses, hiya agé hen hen anchi apoy. 31 Ammag nahahaang anchi nangintudtuchu hen anap-otaaw ah Moses hen nangil-ana wat i koma way ganà Israel way mangaliyén, homag-én way mangenmamad, yag ‘Ah pegwana, epafùnag Apudyus chengngarnaat agé ah Apudyus way hen ihay profeta way ganàtaaw way nan-ale, yag ekatnéén, 32 ‘Haén ah kaman an haén.’ 38 Yag ah Moses hen Apudyus way cha chayawén hen anchi nawawà-acha hen anchichay anap- way cha Abraham an Isaac anap-otaaw hen anchi ini-inggawancha yah Jacob.’ Yag hen nangngaran hen anchi pachinanak way hiya agé Moses an nadchi, ammag nan-upop hen anchi nanagépfar hen anchi anghel yag chan papayagpag ah égyatna. hen anchi filig ad Sinai. Ya hiya 33 Yag anat kasen man-ale ah Apudyus agé hen neporangan hen anchichay way mangaliyén, ‘Ka-aném hen annay mannanayun way orchin Apudyus ah sapatosno te na-apudyusan angkay hen mangimfag-ana an chitaaw way tatagu.” antoy lota way tommatàchégam te 39 “Ngém hen anchichay antoyanà.’ 34 Yag annaat agé ifaga way a-anap-otaaw, anchag achi afuroton ah mangaliyén, ‘Inni-ilà way ammag pararo Moses, ya anchag achi pagan-ano hiya, way cha mapaligatan hen anchichay te ancha yanggay ammag laychén way tatagù ahchid Egipto yag chengngar-o mamfangad koma ad Egipto. 40 Wat hen paràcha ya hen harahagcha yag hen ini-inggawan Moses hen anchi ana-at umale way mangempaharà an filig ad Sinai way cha mètagépfar an chicha. Wat inta Moses ta epééy-o hea Apudyus, anchag imfaga an Aaron ad Egipto.’ Yaha hen imfagan Apudyus way mangaliyén, ‘Omamma-a man ah an Moses.” mamàila way Apudyustaaw ta wachay 35 Yachi yag entoroy Esteban way mangempangpango an chitaaw, te maid manaphapet hen na-ammaan ad met innilataaw no heno hen na-ammaan Hen enkaman anchichay 7:41 256 Hen enkaman anchichay 7:51 an Mosesanna way nangetnod an Apudyus hen torachén Moses hen chitaaw hen lommayawantaaw mangammaana. 45 Angkay hiyachi way ad Egipto.’ 41 Yachi yag anchaat natéy ah Moses way neparég Josue, ammaan hen finakafaka ta mamàila ah tenawid hen anchichay a-anap-otaaw chayawéncha. Yag anchaat mamparte hen anchi torcha yag entatàencha ah ichatoncha ya anchaat manlagsak hen ummaliyancha ahtod Canaan. ah layadcha hen anchi enammaancha Wat tenorongan Apudyus chicha way man-apudyuscha ano. 42 Wat ah way nangemparyaw hen anchichay Apudyus, annag nanchùgan chicha nankarakarase way siguchay tatagu wat inyanggayana hen anchichay ahtod Canaan ta man-awan hen anap-otaaw ta egadcha ah chayawéncha a-anap-otaaw hen antoy lota. Wat te uray hen taraw ad uchuwén chacha hen anchi torcha way faréy Apudyus, chayawén. Wat yachi hen mangaryan é-éttégna ahto inggana hen tempon Apudyus an chicha hen enalena way hen nan-areyan David. 46 Wat ah ensorat hen profeta ad namenghan, Are David, ammag chakar hen layad ekatnéén, Apudyus an hiya yag chinawatna ‘Chàyu way ganà Israel, amin hen an Apudyus ta eparufusna koma anchi opatporo way tawén hen mangammaana hen kasen faréy way nanarananyu hen anchi Apudyus way am-ammay ta yachi hen pachinanak way lota, faén haén chacha i manayawan way ganà Jacob hen empartiyanyu ya faén agé an Apudyus. 47 Ngém faén ah David hen haén hen nanchatonanyu hen nangamma hen hiyachiy faréy Apudyus anchichay chayu inchaton. te hen anàna way Solomon.” 43 Te anyug entatàen hen anchi 48 “Ngém ah katot-owana, faén chillu finab-alléy way ini-inggawan faréy way enammaan hen tatagu hen hen anchi enap-apudyusyu i-inggawan Apudyus way kangatowan, way Molok, yag hiya hen te hen ensorat hen ihay profeta ad chinad-ayawyu. Yag chinayawyu namenghan, ekatnéén, agé hen anchi tenat-araw way 49 ‘Ad uchu hen tùchù,’ way ekat Refam way nan-apudyusyu agé. Apudyus, ỳa hen antoy lota Chichachi hen enammaanyu hen gumagattenà. Wat henon ah chayu chinayaw way faén ekamanyu way mangamma ah haén. Wat an-og eparyaw chàyu érégna ah mamfaréy-o ya chuud ah achawwéyay lota ingganah hen mangiggaanyu, 50 te haén lomooh-ayu ad Babilonia.’ chillu hen nangamma amin hen Yachi hen enalen Apudyus hen egad way wachan antoy lota yad anchichay a-anap-otaaw.” uchu.” 44 Cha etoroy chillu Esteban way 51 Yachi yag entoroy Esteban way man-ale hen anchichay konsel, mangaliyén, “An-ayu ammag térén ekatna agéén, “Hen kawad-an hen te tàén namarkaan hen acharyu ta a-anap-otaaw hen anchi chanak, mantatagun Apudyus chàyu, ammag entatàencha hen anchi torcha way maid awanwani chillu hen hamhamàyu faréy hen torag Apudyus an chicha. way mangamma hen laychéna, te Yag hen anchi torcha, an paat an anyug achi changrén hen ifagana. Yag na-ammaan hen nanorachan Moses chayuwat agé ekaman hen enkaman hen imfagan Apudyus te an empàilan hen anchichay a-anap-otaaw ad Hen enkaman anchichay 7:52 257 Hen enkaman anchichay 8:6 namenghan way anyug cha kontaréén Jesus, aranà.” 60 Yag nampalentomang hen Espirituna. 52 Ay ammoh wachay way mangèngaw way mangaliyén, ihà-anay profeta ad namenghan ah “Apo, pakawaném koma chicha hen iggay pap-aligatén hen a-anap-otaaw. antoy chacha ammaan.” Yachi hen Maid met te ancha ammag pinchit enalena yag natéyat. amin hen anchichay hennag Apudyus 1–2 Yag ah Saulo, enafunana way i mangimfaga mepanggép hen 8 hen namchitancha an Esteban. umaliyan hen anchi anàna way maid Ngém wachacha hen tapena way fasfasorna. Yag angkay ummale hen omma-abfurot an Apudyus, wat incha yachiy anàna, chàyuwat agé hen inlufù hen achar Esteban way amchan nangentochar ya nangempapchit an chi nangelaancha an hiya. hiya. 53 Achi koma mafalinchi, te chàyu paat hen nanangchén hen anchi orchin Hen napaligatan hen Apudyus way intudtuchun hen anchi anchichay cha omafurot anghel, ngém anyug achi peet cha Hen hiyachi paat way ag-agaw way afuroton.” Yaha hen ensongfat Esteban natéyan Esteban, nilugi hen ammag hen anchichay konsel ya kangatowan pararo way mapaligatan hen amin way pachi. anchichay cha omafurot ad Jerusalem, wat anchag niwa-at hen kafabréfabréy Hen nafuntoan Esteban hen provinsiyan hen Judea ya Samaria, 54 Angkay narpas way chengngar hen wat anggay yanggay hen anchichay anchichay konsel hen enalen Esteban, aposel ah iggay lomayaw ad Jerusalem. anchag nanngalitfén hen fub-acha ah 3 Ngém ah Saulo, maid achina aningarngarcha. 55 Ngém ah Esteban enammaan ah manepoana hen way iné-égnanan hen Espiritun Apudyus anchichay cha omafurot, te annag cha hen hamhamàna, nantangad ad uchu tarontonon chicha hen fafaréy way yag innilanaat agé hen hummiliyan ammag hénggépén lenakrakna chicha hen kaenammay Apudyus ya anat way mangempafarud, fufae manha ono agé ah Jesus way tommatàchég hen larae. pachawanan Apudyus. 56 “Ilanyu ngén,” way ekat Esteban, “te anchi Hen nepagngaran hen alen nafùtan ad uchu wat anchiyan ah Apudyus ad Samaria Jesus way Pangorowan hen Tatagu 4 Hen anchichay niwa-at way cha way tommatàchég hen pachawanan omafurot, tàén heno way ayanchéén Apudyus.” 57 Wat hen anchichay chachaat itudtuchu hen mepanggép nanangngar, ancha ammag heo-ongaw an Jesus. 5 Yag hen iha way ah Felipe, yag chachaat horatén hen ingacha, yag émméy hen ihay fabréy hen provinsiyan anchag nagyub 58 way i manlakrak an hen Samaria way i mangintudtuchu hiya way manginyéy hen anchi fùnagan hen tatagu way ah Jesus tot-owa hen hen fabréy yag anchaat funfunto-on anchi Cristu way empopostan Apudyus hiya. Wat hen anchichay nangenlémrém way umale. 6 Wat chuarcha hen an Esteban, emporangcha hen agwan anchichay tatagu way cha na-among hen lumfongcha hen ihay larae way way mangngar hen aryéna. Yag ah Saulo hen ngachanna. 59 Yag hen hen nangil-ancha hen kaskascha-aw chacha mamunfuntoan an Esteban, way chana ammaan, wéhchiyén chaat manluwaru way mangaliyén, “Apo penapannaagna way mamangngar hen Hen enkaman anchichay 8:7 258 Hen enkaman anchichay 8:25 chana itudtuchu. 7 Te chana eparyaw mìyachar hen Espiritun Apudyus hen nihuhurug way ongtan hen chuaray an chicha, te ancha an nafunyagan tatagu way anchag man-ongawén ah ngachan Apo Jesus yanggay ah lommayawcha. Yag kena-anna agé hen mifisaran hen ommafurotancha an hiya. penelay ya penàroy hen chuaray tatagu. 17 Yachi yag inchàép cha Pedro an Juan 8 Wat ammag pararo hen laylayad hen hen limacha an chicha yag nìyachar hen anchichay tatagu hen hiyachiy fabréy Espiritun Apudyus. ad Samaria. 18 Angkay hiyachi way innilan Simon 9 Wacha agé hen hiyachiy fabréy hen way uray yanggay hen nancha-an hen ihay tagu way ah Simon hen ngachanna aposel hen anchichay cha omafurotén way nafayag way annag cha empahaang nìyacharat hen Espiritun Apudyus yag hen anchichay eSamaria gapo hen annaat ichawchaw hen pelak way chana ammaan, te ah Simon, ommamta mangaliyén, 19 “Antoyan ta adchanà agé way chan saromangka, ya anna ah kafaelà ta uray heno way minchàépà agég emparang hen acharna ah ihay hen limà, mìyachar agé hen Espiritun machayaw. 10 Yag aminay tatagu ahchi Apudyus an hiya.” 20 Ngém senongfatan way uray hen anchichay kangatowan Pedro hiya way mangaliyén, “An-a man man ya kafafaan, anchag papannaagén ammag metape hen annay pelakno amin hiya te ekatchéén, “Wacha way metap-ar ad imférno, te ay tot-owa hen kafaelan Apudyus an ammoh ekatnowén maràwan ah pelak hiya wat wacha hen mannakafalinna.” hen anchi libli way idchat Apudyus. 11 Hen mamannaagancha an hiya, te 21 Ammag maid fiyangno hen antoy nafayag way chana empàipàila hen nipiyar an chàni te innilan Apudyus hen saromangkana ah mahaangancha. annay nat-én way hamhamàno. 22 Wat 12 Ngém hen nangngaran hen anchichay masapor way ifafawim hen annay tatagu hen anchichay ammayay laweng way hamhamàno yag chawatém chamag mepanggép hen mantorayan an Apudyus ta pakawanéncha-a Apudyus way intudtuchun Felipe ya koma hen annay sabsafali way cham hen mepanggép agé an Jesu Cristu, hamham-én. 23 Te mailà way ammag enafurotcha yag anchaat mampafunyag pararo hen apésno ya achia makelisi way larae man ono fufae. 13 Yag uray ah hen annay kenarawengno.” 24 Yachi yag Simonanchi, ommafurot agé. Yag yachi anat ekat Simon an cha Pedro an Juan way nafunyagan, ammag nenetnod way mangaliyén, “Pangpanga-aseyu an Felipe way ammag nahahaangay paat ta iluwaruwanà ta achi koma térén hen chana mangil-an hen aminay ma-ammaan an haén hen annachay kaskascha-aw way cha enammaan imfagayu.” Felipe. 25 Angkay hiyachi yag intudtuchun 14 Angkay hiyachi way chengngar hen cha Pedro an Juan hen alen Apudyus hen anchichay aposel ad Jerusalem way anchichay tatagu yag henaphapetcha enafurot hen tatagu ad Samaria hen alen agé hen innilan hen matacha mepanggép Apudyus, anchaat hénagén cha Pedro an Jesus. Yachi yag anchaat lumigwat an Juan way éméy ahchi. 15 Angkay way mamfangad ad Jerusalem, yag inumchahcha, inluwaruwancha hen hen chacha mamfangchan, chachan anchichay anat cha omafurot ta umale chag-ochag-oh hen kafabréfabréy ad hen Espiritun Apudyus way mìyachar Samaria way mangintudtuchu hen an chicha agé, 16 te hen hiyachi, cha-an anchi ammayay chamag. Hen enkaman anchichay 8:26 259 Hen enkaman anchichay 9:1

enkamanna hen namaligatancha Hen ommafurotan hen anchi an hiya. 33 Anchag finibfiin hiya, okom way iyEtiopia ya ammag pahig kétém hen 26 Angkay hiyachi yag imfagan hen empafasorcha an hiya. Ya maid ihay anghel Apudyus an Felipe way matontonan ah ganàna te ammag lumigwat ta éméy hen anchi korsa attè hen nataguwana hen antoy way nanligwat ad Jerusalem way lota.” éméy ad Gaza way hen hiyachiy korsa, 34 Angkay finasan hen anchi achi mausar ad uwan. 27 Yachi yag iyEtiopiachi yag annaat imohon an lummigwat tot-owa ah Felipe, yag hen Felipe way mangaliyén, “Heno man hen chana manaranan hen hiyachiy korsa, cha aryén hen anchi profeta an natto, ay annag hinib-atat agé hen ihay tagu way acharna ono safaliy tagu.” 35 Yachi yag nankakallesa way narpod Jerusalem inlugin Felipe way mangensoplekar hen way cha homàyat ah fabréycha ad anchi anat nafasa way alen Apudyus Etiopia way henlomota. Nangato way ingganah empachahna hen anchi okom hen anchi nanlurugan, te hiya ammayay chamag mepanggép an Jesus. hen napiyar way mamangchén hen 36 Yag yachi way chacha émé-éméy, kafinaknang hen anchi are ad Etiopia inchahancha hen chanum, yag anat way ah Candace hen ngachanna way ekat hen anchi iyEtiopiéén, “Anchiyan fufae. An émméy hen yachiy tagu hen chanum wat ay achi mafalin ad Jerusalem way i nanayaw an ta mafunyaganà.” 37 Yag anat ekat Apudyus. Yag hen nanlurugganana Felipeyén, “Oo, mafalin no afurotom hen anchi kalesana 28 way homàyat, paat hen aminay intudtuchù.” “Oo, chana fasfaséén hen alen Apudyus way afurotò,” way ekatna, “te afurotò way ensorat hen anchi profeta way Isaias. ah Jesu Cristu hen anà Apudyus way 29 Yachi yag imfagan hen Espiritun empalena hen antoy lota.” Apudyus an Felipe way mangaliyén, 38 Yachi, yag empaginangna hen “In-a ta in-a hag-énén hen anchi anchi kalesa yag ginumhadcha an kalesa.” 30 Wat nanagtag ah Felipe yag Felipe way émméy hen anchi chanum hen inumchahana hen anchi kalesa, yag finunyagan Felipe hiya. 39 Angkay chengngarna hen anchi cha faséén tommàchangcha, ammag enlayawat hen anchi iyEtiopia way ensorat hen agé hen Espiritun Apudyus ah Felipe anchi profeta way Isaias. Yag anat way maid kasen nangil-an hen anchi imohon Felipe way mangaliyén, “Ay iyEtiopia an hiya, wat entoroyna chillu ma-awatam hen annay cham faséén.” way éméy hen chana ayan way amchan 31 Yag ekatnéén, “Nokay lawa hen iyà hen laylayadna. 40 Yag ah Felipe, ma-awatan no maid mangintudtuchu an ammag nanlangranga yag wachaat agé haén.” Yag annaat agé ifaga an Felipe ad Azoto, yag cha nanchag-ochag-oh ta mìlugan. 32 Yag hen anchi nesosorat hen kafabréfabréy way mangempagngar way finasana, ekatnéén, hen anchi ammayay chamag inggana ad “Hiya, ammag na-anoh way kaman Cesarea. hen karnero way innaracha way i Hen ommafurotan Saulo an Jesus mamarte. Ya hen miyaligana agé, kaman hen anà hen karnero way Apos. 22:6-16; 26:12-18 achin ar-ale hen manga-anancha Angkay ah Saulo, ammag achi hen chotchotna te yachi agé hen 9 komapoy hen anchi aggaégyat way Hen enkaman anchichay 9:2 260 Hen enkaman anchichay 9:18 chana ammaan hen anchichay cha anat ekat Apo Jesus agéén, “Lumigwat-a omafurot an Apo Jesus te hen laychéna Ananias, ta éméy-a ah faréy Judas way yanggay, wat anchag mepapchit amin. wacha hen iggaw hen anchi korsa way Yachi yag anat éméy ah Saulo hen ekatchéén ‘Gachang.’ Yag imohom anchi kangatowanay pachi 2 way i ahchi hen anchi tagu way manngachan nampa-amma ah sorat ta iyéyna hen ah Saulo way eTarso te chan luwaru anchichay anap-apo hen anchichay cha ahchi ad uwan. 12 Te empàilà an hiya ma-am-amongan hen Judio ad Damasco ah kaman in-inép wat innilana hen way hen yachiy sorat, kaman parufus inumchahan hen ihay tagu way ah ah manelewana hen heno way ichahana Ananias hen ngachanna. Yag innilana way cha omafurot an Apo Jesus way agé hen manginchàépam hen limam ah uray fufae man ono larae, ta ifangadna maka-anan hen finuragna.” 13 “Oo Apo,” chicha ad Jerusalem way mangimfarud. way ekat Ananias, “ngém chuarcha 3 Angkay hiyachi way chacha éméy hen tatagu way nanaphapet an haén ad Damasco way chacha homag-én mepanggép hen hiyachiy tagu ya hen ah fabréy, yag ammag nahili ah Saulo aminay laweng way enammaana hen hen kaman paat nangoleyapyap way anchichay tatagum ahchid Jerusalem. helaw way narpod uchu. 4 Yag ammag 14 Yag hen ummaliyana ahtod Damasco narangad yag annaat changrén hen agé, ta telewéna chàni amin way nan-ale way ekatnéén, “Heay Saulo, cha omapo an hea. Yag hen anchi pakay cham pap-aligatén haén.” kangatowanay pachi agé, inidchatna 5 “Henoa Apo,” way ekat Saulo. Yag hen karébféngana way manelew an sommongfat hen anchi chan ale way chàni.” 15 Ngém ekat Jesus an hiyéén, mangaliyén, “Haén ah Jesus way cham “In-aat man, te chinutokà hiya ah pap-aligatén hen cham mamaligatan mantatagù way mansérfi an haén way hen anchichay cha omafurot an haén. i mangempagngar hen mepanggép 6 Wat fumangon-a ta homàyat-a ah an haén hen anchichay faén Judio ya fabréy te mifaga an hea ahchi hen anchi hen a-are ya uray agé hen kacharaam masapor way ammaam.” way ganà Israel. 16 Yag epàilà an hiya 7 Hen anchichay tatagu way nenetnod agé hen aminay masapor anohana, te an Saulo, entàchégcha way anchag mapap-aligatan way térén gapon haén.” chan henhenarnga te chengngarcha hen 17 Angkay hiyachi yag lummigwat anchi nan-ale ngém maid innilacha ah ah Ananias way éméy ah faréy Judas tatagu. 8 Yachi yag fummangon ah Saulo yag inchahana tot-owa ah Saulo. Yag way manchiyat yag ammag maichat agé inchàépna hen limana an hiya way ilana te nabfurag. Wat penachangcha mangaliyén, “Heay sonod way Saulo, way mangenhàyat ah fabréy. 9 Yag ah Apo Jesus paat hen nannag an hen unig hen toroy ag-agaw way haén way hiya hen anchi innilam hen nabfuragana, iggay poros nangnangan charan ad chin-argaw hen alem ahto. ya iggay umin-inum. Hennagà way i manchà an hea ta 10 Angkay ahchid Damasco, wacha mamfangad hen ilam ya ta mìyachar hen ihay ommafurot an Jesus way ah hen Espiritun Apudyus an hea.” 18 Yag Ananias hen ngachanna. Yag nampàila hen hiyachi, lenènan Saulo way kaman ah Apo Jesus an hiya hen kaman paat wachay naka-an ah hephep chi in-inép way mangaliyén, “Ananias.” gachiw ah matana yag namfangachat “Antoyanà Apo,” way ekatna. 11 Yag hen ilana. Wat fummangon yag i Hen enkaman anchichay 9:19 261 Hen enkaman anchichay 9:31 nampafunyag 19 yag anat mangan, wat yag inluggancha hiya hen awit yag kasen ommorhe. anchaat uy-uyun ah lahin hen anchi akop. Hen nanàchégan Saulo an Jesus ad Damasco Hen émméyan Saulo ad Jerusalem Angkay hiyachi yag nì-i-iggaw ah 26 Angkay hiyachi yag émméy ah Saulo hen anchichay cha omafurot Saulo ad Jerusalem way ekatnéén i ad Damasco ah kamanay ag-agaw. koma metape hen anchichay pasorot 20 Yag iggayna iyaw-awni yag émméyat Jesus, ngém anchag cha émégyatat agé hen anchichay sinagoga way cha amin an hiya te anchag achi afuroton ma-am-amongan hen Judio way i way cha omafurot an Jesus tot-owa ad mangintudtuchu way ah Jesus hen uwan. 27 Ngém ah Bernabe way ihan tot-owa peet way anà Apudyus. 21 Wat chicha, enetnodna hiya way nanginyéy ancha ammag nahahaang amin hen hen sangwanan hen anchichay aposel, anchichay nanangngar, yag chachan yag annaat haphapetén hen nangil-an pennoot way mangaliyén, “Ay ammoh Saulo an Apo Jesus hen anchi korsa faénha hen anchi cha mangempapchit way éméy ad Damasco ya hen hen anchichay cha omapo an Jesus nanagépfarana an hiya, ya anat agé hen ad Jerusalem tà. Yag ay ammoh faén torod Saulo way nangintudtuchu hen hen ummaliyana ahto wat hen ina mepanggép an Jesus ahchi. 28 Yachi manelewan an chicha ta iyéyna chicha yag nì-iggaw ah Saulo an chicha way ad Jerusalem way i mangempasango maid ég-égyatna way mangintudtuchu hen anchichay ap-apon hen papachi.” hen mepanggép an Apo Jesus hen uray 22 Ngém ah Saulo, anat agé an cha heno way lugar ad Jerusalem. 29 Yag pomegsapegsa hen ekamanna way senongfasongfatana agé hen anchichay mangintudtuchu hen mepanggép an Judio way Griego hen alecha ngém Jesus. Wat hen anchichay ahentaguna chicha, anchag térén way anchaat agé way Judio ad Damasco, anchag achi cha anapén hen mamchitancha koma makasongfat hen manot-owaana way an hiya. 30 Wat hen nangawatan hen ah Jesus tot-owa hen anchi empopostan anchichay cha omafurot an nadchi, Apudyus way umale way mantoray. enetnodcha ah Saulo ingganad Cesarea 23 Angkay émméy ah kamanay ya anchaat epaligwat way éméy ah ag-agaw, yag anchag na-among hen fabréyna ad Tarso. anchichay kacharaan Saulo way Judio 31 Hen hiyachiy tempo, netagtagay way mantatagépfar no heno hen hen cha mapaligatan hen anchichay ekamancha way mamchit an hiya. cha omafurot ah kafabréfabréy hen 24 Ngém wacha hen nangenlepot provinsiyan hen Judea ya Galilea an Saulo hen planocha way ammag ya Samaria. Ya gapo hen torong enag-agaw ano ya lenafi way anchag hen Espiritun Apudyus wat cha ehahannéb hen aminay fùnagan hen pomegsapegsa hen pammatecha amin, fabréy ah manpapancha an hiya. ya chacha agé chumuachuar hen cha 25 Wat hen nekaman, ammag enetnod metapetape, ya chacha agé paat ifiin hen anchichay ifan Saulo hiya hen amin way manlabseng hen laychén henlafiyan hen anchi akop hen fabréy Apudyus. Hen enkaman anchichay 9:32 262 Hen enkaman anchichay 10:4

empaghad Pedro chicha amin yag anat Hen tommorongan Pedro hen mampalentomang way manluwaru yag tatagu ad Lidda yad Joppe annaat hagongon hen anchi natéy way 32 Angkay ah Pedro, maid iggayna mangaliyén, “Tabita, fumangon-a.” ayan way manudtuchu hen anchichay Yag ammag nanchiyatat agé hen anchi cha omafurot. Yag hen-argawan, natéy yag hen nangil-ana an Pedro, nan-éhég way i mangila hen anchichay tummùchu. 41 Yag pinchén Pedro tatagun Apudyus ad Lidda. 33 Yag hen limana way nangempatàchég yag inchahana ahchi hen ihay tagu way annaat ayagan hen anchichay nà-amfaro ah Eneas hen ngachanna way ammag ya hen anchichay tapenay cha omafurot, achi makafangon hen unig hen waru yag emporangna hen anchi natéy an way tawén te napàroy. 34 Yachi yag chicha way kasen natagu. 42 Yachi ammag ekat Pedro an hiyéén, “Eneas, yag ammag nanhemamag hen anchi ka-anén Jesu Cristu hen annay saketno, na-ammaan hen aminay tatagu ad wat fumangon-a yag leno-otno hen Joppe, wat chuarcha hen ommafurot annay annapno.” Yag hen hiyachi, an Apo Jesus gapon nadchi. 43 Wat fummangonat tot-owa ah Eneas. 35 Wat ah Pedro, nafab-ayag ahchid Joppe amin hen anchichay tatagu ad Lidda way nì-i-iggaw hen ihay chan el-elao yad Sarona, hen nangil-ancha an Eneas hen anchichay chana ammaan way way nakacharan, anchag nanhagong gadchang way ah Simon hen ngachanna. amin an Apo Jesus. 36 Angkay ad Joppe agé, wacha hen Hen émméyan Pedro an Cornelio ihay in-ina way omma-abfurot an Jesus Angkay hiyachi, wacha hen way ah Tabita hen ngachanna way ekat 10 ihay tagu ad Cesarea way ah hen alen hen Griegowén Dorcas way Cornelio hen ngachanna way hiya hen laychénay aryén, ugha. Pètotorong hen kapetan hen ihay batalyun way ah Tabita ya pahig ammay hen sorchachun hen Roma way narpochad chana enkaman hen anchichay maid Italia. 2 Yag tàén faén Judio cha mafalinna. 37 Ngém yachi yag nansaket Cornelio, omma-abfurotcha chillu way ah Tabita yag natéy, wat inméhcha himfafaryan an Apudyus wat chacha yag empabfégcha hen acharna hen amin chayawén hiya. Ya chakar agé hen anchi ma-agway garachu hen faréyna. torongcha hen anchichay Judio way 38 Yachi yag chengngar hen anchichay makasapor ah torong, ya kankanayén cha omafurot way wacha peet ah Pedro way chachan luwaluwaru an Apudyus. ad Lidda way nehag-én ad Joppe, wat 3 Angkay hen-argawan way hennagcha hen chuway tatagu way i fummatangan, wacha hen empàilan mangayag an hiya ta ag-aggagéna paat Apudyus an Cornelio way kaman way umale. 39 Yachi way imfagacha yag in-inép way ammag narawag hen nìligwatat ah Pedro an chicha. Yag hen nangil-ana hen hinénggépan hen ihay inumchahana ah faréy hen anchi natéy, anghel Apudyus ah faréycha. Yag enetnodcha hiya hen anchi kowarto way finagaan hen anchi anghel hiya way nepapabfégana. Yag enamongan amin mangaliyén, “Cornelio.” 4 Yag ammag hen anchichay nà-amfaro ah Pedro way finéfétég Cornelio hen anchi anghel ahekekela way cha mangempàila hen ah égyatna yag annaat ekatén, “Oo anchi chuaray lumfong way enogotna Apo, haénto.” Yag anat ekat hen anchi hen natatagguwana. 40 Yachi yag anghelén, “Chechengngar Apudyus hen Hen enkaman anchichay 10:5 263 Hen enkaman anchichay 10:23 luwarum ya innilana agé hen cham ah issam.” 14 Ngém sommongfat ah eka-ase hen anchichay Judio, wat Pedro way mangaliyén, “Achì tot-owa achina aliw-an cha nahha. 5 Wat hen Apo, te nanepod hen natatagguwa-at ekamanno, homnag-a ah tatagu way maid tentenchào ah aggarémha éméy ad Joppe ta icha ayagan hen way mapanyaw way epawan hen ihay tagu ahchi way ah Simon Pedro orchin Moses.” 15 Yachi yag kasen hen ngachanna 6 way wacha ah faréy agé nan-ale hen anchi chan ale ad hen ihay chan el-elao hen anchichay uchu way mangaliyén, “Pedro, achim chana ammaan way gadchang way ekatén panyaw ya aggarémha hen ah Simon hen ngachanna, yag hen uray heno way missa way looh ekat anchi faréyna, nehahag-én hen fayfay.” Apudyusén ammay.” 16 Nametlo way 7 Yachi way narpas hen enalen hen na-ammaanchi ya anat ma-ara hen anchi anghel yag lommayaw, yag anat anchi uroh ad uchu. ayagan Cornelio hen chuway alepanna 17 Angkay hiyachi way chan ya hen ihay sorchachu way katorongna hamahamà ah Pedro no heno hen way omma-abfurot an Apudyus agé. laychén nadchi way aryén, yag 8 Yag henaphapetna an chicha amin hen inumchahchaat agé hen anchichay nekaman yag annaat hénagén chicha ad tatagu way hennag Cornelio te Joppe. inchahancha hen anchi faréy Simon, 9 Angkay nawakas way chacha wat wachachah chara 18 way cha manaran hen anchichay nahnag way mangimoh no wachay mangilina chacha homag-én hen fabréy ad way ah Simon Pedro hen ngachanna. Joppe, netongpo way chan luwaru 19 Yag ah Pedro, étégna way cha ah Pedro hen anchi fangsar way manmamanmà no heno hen laychén uhun hen anchi faréy. Yag ustoy hen anchi innilana way aryén. Yag nanggawa hen chanan luwaruwan, imfaganat agé hen Espiritun Apudyus 10 wat ammag hommenaang ah Pedro an hiya way mangaliyén, “Pedro, yag laychéna koma way i mangan wachacha ah chara hen toroy tatagu ngém cha-an mauto hen anéncha. way faén Judio way chacha-a anapén. Yag hen chana manmannéchan ah 20 Wat gumhad-a ta in-a ilan chicha, ya man-alekattowancha, wacha hen achia machanagan way metnod, tàén empàilan Apudyus an hiya way faéncha Judio, te haén hen nangempale kaman in-inép. 11 Yag innilana way an chicha.” 21 Yachi yag ginumhad nanta-ang ad uchu yag wacha hen tot-owa ah Pedro way inna imfaga kaman chakaray uroh way nafufug-uy hen anchichay anat inumchah way way cha mauy-uy way émhép hen mangaliyén, “Haén hen anchi chayu antoy lota way nehahabrot hen anchi anapén, wat nokay hen ifagayu.” 22 Yag opatay nanhepenget. 12 Yag maid achi sommongfatcha way mangaliyén, wacha ah chan ì-iwi way ininggaw “Ah Kapetan Cornelio hen nannag hen anchi uroh, te wacha ay chan an chàni way hiya, ammay way tagu furoh ya wacha ay cha manaran ya ya chachayyawéna ah Apudyus ya wacha ay cha tomayap way amin ririspituwén amin hen kacharaam way chachi, mapanyaw way achi mafalin Judio hiya. Yag imfagan hen ihay issan hen Judio. 13 Yachi yag wacha anghel Apudyus an hiya way ayaganni hen nan-ale way mangaliyén, “Pedro, ano hea ah faréycha ta changréncha ano fangon-a ta farangna ah partiyém no heno hen itudtuchum.” 23 Angkay Hen enkaman anchichay 10:24 264 Hen enkaman anchichay 10:39 hiyachi way chengngar Pedro hen ya inni-ilana agé hen cham eka-ase hen imfagan hen anchichay nahnag, yag tatagu, 32 wat homnag-ah tatagu ah annaat epaghép chicha ta umiyancha. éméy ad Joppe ta icha ayagan hen ihay Angkay nawakas nìligwat ah Pedro an tagu ahchi way ah Simon Pedro hen chicha, yag nàyéycha agé hen tapen hen ngachanna.’ Imfagana agé way wacha-a anchichay cha omafurot way eJoppe. ano ah faréy hen anchi chan el-elao 24 Yag hen kafigatana, inumchahcha hen anchichay chana ammaan way ad Cesarea yag wachacha tot-owa cha gadchang way ah Simon hen ngachanna, Cornelio ya anat agé hen anchichay ya hen anchi faréyna, nehag-én hen enayagana way anag-ina ya inib-ana fayfay. 33 Angkay hiyachi, an-owat way chacha amin hadhadchén hiya. epaligwat hen anchichay i nangayag an 25 Angkay cha hénggép ah Pedro ah hea, yag ammay agé te nìyalea. Wat faréy, yag chaat agén palentomang antoyan-ani way na-a-among ahto way ah Cornelio hen sangwanana way i-illan Apudyus ta changrénni amin hen manayaw an hiya. 26 Ngém enamhew ifagana way iyalem.” Pedro way mangaliyén, “Tomàchég-aat man te tataguwà kay agé yà way kaman Hen intudtuchun Pedro an hea.” 27 Yachi yag tommàchég ah 34 Yachi yag inlugin Pedro way Cornelio yag chachaat mantagtagépfar man-ale, ekatnéén, “Ma-awatà peet ad way cha hénggép ah faréy, ya chuarcha uwan way maid tot-owa epohowan peet agé hen anchichay na-a-among. Apudyus ah tatagu, 35 te uray heno 28 Yachi yag imfagan Pedro an chicha way karasen chi tagu hen antoy lota, amin way mangaliyén, “Chàyu way no anchaat an ifiin hiya ya ammaan faén Judio, inni-ilayu amin met way hen usto, akseptaréna amin chicha. panyaw no mì-ib-ifun-ani way Judio 36 Yag chàyu, chengngaryu met agé hen uray heno way tatagu way faén hen anchi ammayay chamag way Judio, ya uray hen hénggépan ah empachamag Apudyus an chàni way fafaréyyuwén mepawa, te yaha hen ganà Israel way kasen nepatempoyug ihay orchinni. Ngém empàilan Apudyus hen tatagu an Apudyus gapon Jesu an haén way achi mafalin ekat-owén Cristu way ap-apon hen angamin. 37 Yag aggarémha-ayu way faén Judio ya awniyat chengngaryu agé amin hen panyaw hen mì-ib-ifunan an chàyu. anchichay napateg way nekamkaman 29 Wat yachi hen nìyaliyà hen antochay hen amin antoy lota ad Israel way i nangayag an haén te maid lason-o no nilugi hen provinsiyan hen Galilea hen pakay achiyà. Wat ifagayu no pakay hifat hen nantudtuchuwan Juan ya empa-ayagyu haén.” hen namfunyagana. 38 Wat innilayu 30 Angkay hiyachi yag inlugin hen mepanggép an Jesus way eNazaret Cornelio way manaphapet hen way ini-idchat Apudyus hen Espirituna nekaman, ekatnéén, “Ma-apatay an hiya ya hen kafaelana. Wat uray ag-agaw ad uwan nanepod hen chà heno way émméyana, enammaana hen manluwaruwan ahtoh faréyni way ammay para hen tatagu way henara-ana kaman agéhto way cha fumatangan, hen anchichay enèmehan Chumunyu te yag ammag niyahad hen ihay tagu hen wawà-acha ah Apudyus an hiya. 39 Yag henagong-o way ammag cha humili hen chàni way aposel, inni-ilan paat hen lumfongna, 31 yag ekatnéén, ‘Cornelio, matani hen aminay enammaan Jesus chechengngar Apudyus hen luwarum hen kafabréfabréy way kawad-anni Hen enkaman anchichay 10:40 265 Hen enkaman anchichay 11:9 way Judio ya hen anchi kapatigan 48 Yachi yag imfagan Pedro ta way fabréyni ad Jerusalem. Yachi yag mafunyagancha ah mangempàil-ancha anchaat pédtén hiya way nangenlansa hen nètempoyugancha an Jesu Cristu. hen koros. 40 Ngém hen anchi ma-atloy Yachi yag imfagacha agé an Pedro ta no ag-agaw, nan-uchiyén Apudyus hiya mafalin, mì-iggaw koma an chicha ah chillu yag empàilana hiya hen tatagu. kamanay ag-agaw. 41 Ngém iggay ilan hen aminay tatagu ah Jesus hen nan-uchiyana te anggay-ani Hen nensoplekaran yanggay ah nangila way chinutokan Pedro hen ommafurotan Apudyus way manàchég an hiya. Ya hen anchichay faén Judio cha-ani angkay agé nèan an hiya hen Angkay hen anchichay aposel nan-uchiyana. 42 Yag imfagana an chàni 11 ya amin hen anchichay cha way epagngarni hen anchi ammayay omafurot way Judio hen provinsiyan chamag mepanggép an hiya hen aminay hen Judea, chengngarcha amin way tatagu, ya ta tàchéganni agé way hiya enawat hen anchichay faén Judio hen paat hen anchi chinutokan Apudyus alen Apudyus. 2 Wat angkay namfangad way manguwis hen aminay tatagu ah ah Pedro ad Jerusalem, ammag iningar pegwana way uray hen anchichay looh hen tapen anchichay cha omafurotay natéy ya hen anchichay cha-an. 43 Hiya Judio hiya way mangaliyén, 3 “Ay an-a paat hen ena-allen hen amin anchichay peet ammag hinénggép hen fafaréy profeta hen nangaryanchéén, ‘Gapo hen hen anchichay faén Judio way tàén kafaelana wat heno way omafurot an cha-ancha mamarkaan yag nèan-aat hiya, mapakawan hen fasorna.’ ” an chicha.” 4 Yachi yag anat fatfatén Pedro way manaphapet hen anchichay Hen nìyacharan hen Espiritun nekamkaman, ekatnéén, 5 “Hen chà Apudyus hen anchichay faén Judio manluwaruwan ahchid Joppe, wacha 44 Angkay hen cha manudtuchuwan hen empàilan Apudyus an haén way Pedro hen anchichay na-a-among ah kaman hen chakar way uroh way faréy Cornelio, anchag na-adchan nafufug-uy way nehahabrot hen anchi ah Espiritun Apudyus way nìyachar opatay nanhepenget, ya cha mauy-uy an chicha amin way cha mangngar. way narpod uchu. Yag yachi way 45 Yag hen anchichay cha omafurot way inumchah an haén, 6 enmamad-o Judio way nenetnod an Pedro, ancha way nangila no heno hen ininggaw ammag nahahaang te midchat peet hen yag ammag maid achi wacha ah Espiritun Apudyus hen uray faén Judio. man-ì-iwi way nan-inahrang ah amu 46 Ya maid amin manchuwachuwaancha ya atap way wà-acha ay chan furoh te chengngarcha chicha way chacha ya wacha ay cha manaran, wacha ay chayawén hen kenangaton Apudyus cha tomayap. 7 Yachi yag chengngar-o way chacha agé iyale hen safaliy hen nan-ale way ekatnéén, ‘Fangon-a, ale way iggaycha acharén. Hiyachi Pedro ta farangna ah partiyém ah yag anat ekat Pedro hen anchichay issam.’ 8 Ngém ekat-o way mangaliyén, ifana way Judiowén, 47 “Hen antochay ‘Achì angkay tot-owa Apo, te nanepod tatagu, nìyachar hen Espiritun hen nataguwà, maid paat tentenchào Apudyus an chicha way kaman an ah aggarémha ya mapanyaw way chitaaw, wat ay ammoh wachay epawan hen orchin Moses.’ 9 Yachi mangempawa ah mafunyagancha.” yag kasen agé nan-ale hen anchi chan Hen enkaman anchichay 11:10 266 Hen enkaman anchichay 11:25 ale ad uchu way mangaliyén, ‘Achim hen wayan hen uray anchichay faén ekatén panyaw ya aggarémha hen Judio way mamfafawi ta midchat peet anchi looh ekat Apudyusén ammay.’ an chicha agé hen mannanayunay 10 Nametlo way na-ammaanchi an haén ataguwan.” yag anat mamfangad hen anchi uroh ad uchu. 11 Yag hen hiyachiyat agé, Hen ommafurotan hen inumchahcha hen toroy tatagu hen anchichay iyAntiokia anchi faréy way ininggawà way nahnag 19 Nanepod hen napchitan Esteban, way narpod Cesarea. 12 Yag imfagan nahihiyancha amin hen anchichay cha hen Espiritun Apudyus an haén way omafurot an Jesus ah manginlisiyancha màyéyà ano an chicha way achiyà cha hen mapaligatancha. Wat hen tapena, machanagan way metnod hen faén émméycha ingganad Fenicia ya hen Judio. Ya hen antochay éném way tapena, ingganad Chipre ya ingganad ifataaw agé way eJoppe, netnodcha an Antiokia. Yag hen heno way chacha haén, wat émméy-ani amin ah faréy ayan, chacha haphapetén hen chamag Cornelio. 13 Angkay inumchah-ani, yag mepanggép an Jesu Cristu, ngém hen henaphapet Cornelio an chàni hen anchichay kacharaancha yanggay nangil-ana hen niyahad way anghel ah way Judio hen chacha mangimfag-an. faréycha, yag imfagan hen anchi anghel 20 Ngém hen tapen hen anchichay an hiya way homnag ano ah tatagu ad cha omafurot way narpod Chipre yad Joppe way i mangayag an haén 14 ta Cirene, émméycha ad Antiokia yag itudtuchù anon chicha hen mepanggép empagngarcha hen anchi ammayay an Jesu Cristu ya hen kahara-ancha chamag mepanggép an Apo Jesus way himfafaryan. 15 Yag yachi way hen anchichay faén Judio agé. inlugì way mangintudtuchu, anchaat 21 Wat natorongancha ah kafaelan agég na-adchan amin ah Espiritun Apudyus hen nantudtuchuwancha wat Apudyus wat nìyachar an chicha way ommafurotcha hen chuaray tatagu way kaman hen nìyacharana an chitaaw hen nanhagong an Apudyus. anchi laprapona. 16 Yag hen nangil-à an 22 Angkay hiyachi way chengngar hen nadchi, hemhemmào uwa hen anchi anchichay cha omafurot ad Jerusalem enalen Apo Jesus hen nangaryanéén, hen na-ammaan ad Antiokia, hennagcha ‘Imfunyag Juan hen chanum an chàyu ah Bernabe way i mangila an chicha. ngém ah awni, mifunyag an chàyu hen 23 Yag yachi way inumchah ah Bernabe Espiritun Apudyus.’ 17 Wat narawag yag innilana hen nanga-asiyan Apudyus way inidchat Apudyus hen Espirituna an chicha, wat ammag pararo hen hen anchichay faén Judio way kaman laylayadna yag tinugutugunna chicha ta agé hen nangidchatana an chitaaw epapatecha paat way omafurot an Apo hen ommafurotantaaw an Apo Jesu Jesus ta chumgat hen hamhamàcha an Cristu, wat ay ammoh lawa wachay hiya. 24 Ah Bernabeyanchi, ammayay mangempawa hen laychén Apudyus.” tagu way ammag napegsa hen 18 Hen nangngaran hen anchichay pammatena an Apudyus ya iné-égnanan na-a-among hen imfagan Pedro, agé hen Espiritun Apudyus hen nang-épcha wat entagaycha way hamhamàna, wat chuar hen ommafurot mangingar an hiya yag chinayawcha an Apo Jesus gapon hiya. ah Apudyus way mangaliyén, “Wat 25 Angkay hiyachi yag émméy ah no yaha, emparufus peet Apudyus Bernabe ad Tarso way i manganap an Hen enkaman anchichay 11:26 267 Hen enkaman anchichay 12:10

Saulo. 26 Angkay inchahana, enayagana way nanguwarcha te mangempat ad Antiokia wat nakatawéncha way mansensennokat hen hen-op-at ahchi way cha mìyamoamong hen way sorchachu. Yag hen ekat Are anchichay cha omafurot, yag chuar Herod, no marpas hen anchi lagsak hen tinudtuchuwancha. Ya ahchid way Manmanma-an, epafùnagna Antiokia hen péspés-éy nangadnan hen way mangempapchit hen sangwanan anchichay cha omafurot an Jesu Cristu hen anchichay Judio. 5 Yachi way ah Cristiano. nifafarud ah Pedro, yag hen anchichay 27 Hen hiyachiy tempo, wachacha cha omafurot, chacha epapate way hen inumchah ad Antiokia way tapen manginluwaru an hiya. hen profetan Apudyus way narpod Jerusalem. 28 Yag hen iha an chicha way Hen kahahaang way nahara-an Pedro ah Agabo hen ngachanna, tommàchég 6 Angkay hiyachi way lafi way hen hen na-amongan hen anchichay kafigatana koma hen mangempafùnagan Cristiano yag imfagana hen intudtuchun Are an Pedro, ammag nanasséy ah hen Espiritun Apudyus an hiya way Pedro way nanggagaw-én hen chuway tég-angay ano umchah hen fitel hen sorchachu way nafafarud ah chuway amin antoy lota way ammag achi kawad, ya wachacha agé hen anchichay mawitwitan. Yachi yag inumchah chan guwarcha hen hawang hen tot-owa hen anchi fitel hen nantorayan anchi pagfaruchan. 7 Hen hiyachi, Claudio. 29 Wat hen anchichay cha ammag niyahachat agé hen ihay anghel omafurot nan-ahetoptopàcha ah Apudyus yag ammag nahelawan hen ekamancha yag wéhchiyén ekatnéén anchi iggaw Pedro, yag inwagat hen torongana hen anchichay cha omafurot anchi anghel ah Pedro way namangon ad Judea ah patinggan hen kafaelancha. an hiya yag ekatnéén, “Aggagém man 30 Wat enamongcha tot-owa hen anchi way fumangon.” Yag nàchagat hen torongcha yag emporangcha an cha anchi kawad way namarud hen limana. Bernabe an Saulo way manginyéy hen 8 Yag ekatna agéén, “Manlumfong-aat anchichay cha mangemponponò hen ya nansapatos-a.” Wat enafurot tot-owa anchichay ommafurot ad Judea. Pedro yag anat ekat hen anchi anghel agéén, “Manchaket-a ta unuchunà.” Hen napaligatan hen 9 Yachi yag cha tot-owa umunud ah anchichay cha omafurot Pedro way gumhad, ngém achina cha Angkay hen hiyachiy tempo tot-owéén hen anchi cha ma-ammaan te 12 agé, inlugin Are Herod way hen ekatna, awni yag ammag in-inépna mamaligat hen tapen anchichay yanggay. 10 Yachi yag lenawhancha cha omafurot. 2 Wat empahiwatna hen anchi pés-éy guwarcha ya anat ah Jaime way sonod Juan. 3 Yag agé hen anchi pegwan guwarcha, hen nangenlasinana way laylaychén yag inumchahcha hen anchi chakar peet hen anchichay Judio hen way énéb way gamà way lumhin ah enammaana, yag enhorhoryadna chara. Yag ammag an namfuat hen agé way mangempatelew an Pedro anchi hawang wat ginumhadcha yag way netongpo hen anchi lagsak way enetnod hen anchi anghel ah Pedro ah manganancha hen anchi tenapay way hen-aketan hen anchi charan yag anat iggay fumnar. 4 Angkay natelew ah agég naumah. Pedro, empafarudna yag kennégcha Hen enkaman anchichay 12:11 268 Hen enkaman anchichay 12:22

11 Angkay hiyachi yag nalènan taynan chicha way éméy ah safaliy Pedro way tot-owa peet hen anchi lugar. cha ma-ammaan an hiya, yag annaat 18 Angkay pommaway, ammag ekatén, “Sigurachuwà ad uwan way nakorkor way térén hen hamhamà hen empalen Apudyus hen anghelna way anchichay chan guwarcha no pakay mangenharà an haén hen kafaelan Are maid ah Pedro. 19 Yag nanmanchar Herod ya hen laychén hen anchichay ah Are Herod ta incha anapén, ngém kacharaà way Judio way ammaan an ammag maid chillu inchahancha. Yachi haén.” yag annaat fistigarén hen anchichay 12 Hen chana manam-aham-an nangguwarcha, yag annaat ifaga way hen anchi na-ammaan, émméy ah mepapchitcha amin. faréy cha Maria way inan Juan Angkay narpaschi yag lommayaw Marcos. Yag niyaphor way ahchi ah Herod ad Judea way i mì-iggaw ad hen na-a-ammongan hen chuaray Cesarea. tatagu way cha manginluwaru an hiya. 13 Angkay inumchah ah Pedro, Hen anchi kaég-égyat way nankogkog ah chara yag émméy hen natéyan Are Herod ihay motmotyu way ah Roda hen 20 Hen kawad-an Are Herod ad ngachanna way i mangila no henochi Cesarea, niyaphor way wacha hen hen anchi chan kogkog. 14 Yag yachi na-ammaan wat ommaningarngar way enlasinna way ah Pedro peet hen hiya way térén hen anchichay tatagu anchi chan ale ah chara, annag naliw-an ad Tiro yad Sidon. Yag ammag way mam-at hen anchi hawang ah aggaégyat tot-owa no omaningarngar laylayadna yag chaat managtag way ah Are an chicha te hen sakopon i mangimfaga hen anchichay tapena hen chana etorayan hen chacha way wacha peet ah Pedro ah chara. manòmonan ah anéncha. Yachi yag 15 “Ay ammoh nattagar-a,” way ekatcha chacha ana-anapén hen ekamancha hen anchi fafarasang. Ngém annag way kasen koma tomempoyug an epapelet way tot-owa yag anchaat Are, wat enawischa ah Blasto ah ekatén, “Awni yag magat hen anchi man-ifacha way hiya hen ap-apon hen anghelna way mamafantay an hiya hen anchichay katorongan Are. Yachi yag anchi innilam.” naramongcha way i mèhagang an Are 16 Angkay ah Pedro, étégna ah chara way mampangpanga-ase ta kasencha way chan kogkokogkog. Yag hen koma mètempoyug an hiya. émméyancha way i mangila, finùtancha 21 Angkay hiyachi way inumchah hen anchi hawang yag ancha ammag hen anchi ag-agaw way imfagan nahahaang te ah Pedro peet tot-owa. Are way mantatagépfarancha, yag 17 Yachi yag sininyaran Pedro chicha ta nangang-angga ah Are hen anchi guminangcha yag annaat haphapetén nan-angina way lumfong yag i amin hen enkaman Apudyus way tummùchu hen anchi nangato way nangenharà an hiya ah lommayawana tùchu, yag annaat ilugi way man-ale hen anchi pagfaruchan. Yachi yag hen sangwanan hen aminay na-among imfagana ta haphapeténcha amin way tatagu. 22 Yag hen narpasana, chachi an Jaime agé ya hen anchichay anchag nan-ongaw hen anchichay tapenay cha omafurot, yag annaat tatagu ah manayawancha an hiya, ekatchéén, “Faén angkay tatagu hen Hen enkaman anchichay 12:23 269 Hen enkaman anchichay 13:11 annay nan-ale te hiya ah Apudyus.” 23 Yag hen hiyachi, gapo ta penléh Are Hen émméyan cha Saulo ad Chipre hen machayawan Apudyus, pinchit 4 Angkay hiyachi yag lummigwat hen anghel Apudyus hiya wat ammag cha Bernabe an Saulo way empaligwat nafigsan hen acharna yag natéy. hen Espiritun Apudyus. Yag émméycha 24 Ngém hen alen Apudyus, cha ad Seleucia yag anchaat manlugan chillu metorotoroy way mepagngar hen papor way éméy ad Chipre way wat chacha agé chumuachuar hen hen hiyachiy lota, ginagawan hen anchichay cha omafurot. chanum. 5 Angkay inumchahcha ad 25 Angkay hiyachi yag cha Bernabe Salamina way fabréy ad Chipre, an Saulo, narpas hen fiyahicha ad émméycha hen anchichay sinagoga way Jerusalem yag anchaat mamfangad i mangintudtuchu hen alen Apudyus. ad Antiokia way entàtaencha ah Juan Yag nàyéy agé ah Juan Marcos way cha Marcos. tomorong an chicha. 6 Angkay hiyachi way fummalincha Hen napiyaran cha Saulo an hen hiyachiy lota, inumchahcha hen Bernabe way i mantudtuchu anchi fabréy ad Pafo. Yag wachaat agé Angkay hiyachi, wachacha hen hen hinib-atcha way ihay Judio way 13 niya-ahrang hen anchichay cha ah Bar-Jesus hen ngachanna way hiya omafurot way cha ma-am-among ad hen ommamta way mangamma ah Antiokia way tapen hen anchichay saromangka, yag annag emparang hen cha mangempaka-ammu hen ifagan acharna ah profetan Apudyus. 7 Yag Apudyus way ekatchéén profeta, ya anat hen yachiy senang profeta, gayyémna agé hen anchichay cha mangintudtuchu hen anchi gubérnador ad Chipre hen alen Apudyus. Hen ngachancha way ah Sergio Paulo hen ngachanna. wat ah Bernabe ya ah Simeon way Naham-an way tagu ah Gubérnador, ngenadnancha ah Ngéttég, ah Lucio way yag empa-ayagna cha Bernabe an Saulo eCirene ya ah Manaen way nìyafaréy te laychéna paat way mangngar hen an Gubérnador Herod ah man-ifana alen Apudyus. 8 Ngém hen anchi senang nanepod hen kaongana, ya anat ah profeta way ah Elimas hen ngachanna Saulo. ah alen hen Griego, annag kenontara 2 Angkay hen-argawan way cha cha Bernabe an Saulo way maid chayawén hen anchichay cha omafurot achina pachasén ah manlengalengna ah Apudyus ya nanlangancha way hen hamhamà Gubérnador ta achi mangan hen manluwaruwancha, koma omafurot an Jesus. 9 Angkay imfagan hen Espiritun Apudyus an hiyachi yag ah Saulo way mamPablo, chicha way mangaliyén, “Piyarényu cha iné-égnanan hen Espiritun Apudyus Bernabe an Saulo way i mangamma hen hen hamhamàna yag annag finétég hen anchi epa-ammà an chicha.” 3 Yachi yag anchi senang profeta way mangaliyén, kasencha nanluwaru way nanlangancha 10 “Heay pachong Chumunyu, wacha agé way mangan ya anchaat ichàép ay hen ustowén cham kontaréén. An-ag hen limacha hen anchi chuwa way naraeng way lomokop ya mangamma mangempaligwat an chicha. hen laweng, ya annog achi etagay way mamalin hen anchi tot-owa way enalen Apudyus ah kétém. 11 Wat ad uwan, chusééncha-a an Apudyus wat an-ag Hen enkaman anchichay 13:12 270 Hen enkaman anchichay 13:25 mabfurag way achim elasin hen uray Yag empàilana agé hen anchi chakar paway ah kamanay ag-agaw.” Hen way kafaelana hen nanorongana an hiyachi, ginìnan Bar-Jesus hen kaman chicha ah lommayawancha ahchi. 18 Ya ngéttégan way funat way nanlengéb hen unig hen opatporo way tawén, hen matana yag ammag poros chi henalimunana chicha ya enanohana ilana te nabfurag, wat chan lapraporap hen chacha enkamkaman hen chachan way man-anap ah mamachang an fangngafangngachan hen anchi chanak hiya. 12 Hen nangil-an Gubérnador hen way lota. 19 Yag yachi way namfangad anchi na-ammaan, ammag ommafurot hen anchichay anap-otaaw ad Canaan, te nahahaang hen anchi chacha i empa-afà Apudyus an chicha hen anchi itudtuchu mepanggép an Apo Jesus. pitu way toray ah mangen-awaancha hen hiyachiy lota 20 wat émméy ah Hen nantudtuchuwan Pablo ad opatgasot ya lemanporo way tawén hen Antiokia way sakopon Pisidia na-ammaan amin cha nadchi. 13 Angkay hiyachi yag ah Saulo “Angkay hiyachi yag chinutokan way mamPablo ad uwan ya amin hen Apudyus hen anchichay anchichay ifana, nanlugancha hen nampennapennarég way uwis way papor way lommayaw ad Pafo yag mantoray hen anchichay anap-otaaw émméycha ad Perge way sakopon hen inggana hen tempon profeta way Pamfilia way yachi hen hummiyanan Samuel. 21 Yag hen tempon Samuel, Juan Marcos an chicha way namfangad nanlilicha ta wacha komay arecha, ad Jerusalem. 14 Yachi yag nanakposcha wat chinutokan Apudyus ah Saulo hen anchi safaliy Antiokia way sakopon way anà Kis way ganà Benjamin ah hen Pisidia. Yag yachiy Safachu way man-arecha, yag nan-are ah Saulo ah ngilin hen Judio chillu, émméycha hen opatporo way tawén. 22 Angkay hiyachi anchi chacha ma-am-amongan way agé way kena-an Apudyus ah Saulo, yag sinagoga way i mìyachar. 15 Angkay emparégna ah David ah man-arecha. nafasa hen tapenay orchin Moses ya hen Yag hen ekat Apudyus mepanggép an tapenay ensorat hen anchichay profeta, David, ekatnéén, ‘Ah David way anà imfagan hen anchi ap-apon hen anchi Jesse, hiya hen ihay tagu way laylaychê sinagoga an cha Pablo way mangaliyén, te chana ammaan paat hen heno way “Chàyu way sosnod, magat wacha hen ifagà.’ 23 Yachi yag empostan Apudyus itugunyu an chitaaw ah sém-éman way ah tapen chi ag-agaw, miyanà hen hamhamàtaaw, wat ifagayu kaỳ.” hen ihay ganà David way hiya hen 16 Yachi yag tommàchég ah Pablo, yag anchi mangenharà an chitaaw way entànangna hen limana yag annaat ilugi ganà Israel. Wat umma-ale tot-owa way man-ale, ekatnéén, hen hiyachiy ganà David way hiya “Chàyu way kacharaà way ganà ah Jesus. 24 Hen cha-an minlugiyan Israel ya anat chàyu way faén Judio Jesus way mantudtuchu, namangpango way ummale way mìchayaw agé an ah Juan way mangimfaga an chitaaw Apudyus, changrényu koma hen antoy amin way ganà Israel way masapor ifagà. 17 Ah Apudyus way chataaw manchùgantaaw hen anchi lawengay chayawén way ganà Israel, hiya hen a-ammataaw ya mampafunyagtaaw namele hen anap-otaaw ad namenghan ah mimfisaran way namfafawitaaw ah mantataguna yag empachuarna tot-owa. 25 Yag yachi way tég-angay chicha hen kafunagcha ad Egipto. marpas hen fiyang Juan, imfagana hen Hen enkaman anchichay 13:26 271 Hen enkaman anchichay 13:40 tatagu way mangaliyén, ‘Henowà ngata way yachi hen ummaliyan Jesus ya hen ah manmanmàyu, te faénà angkay hen nan-uchiyana. Hen anchi nesosorat hen anchi nepoposta way hahadchényu, te anchi pegwan Salmo way alen Apudyus, hiya hen meparég an haén way haén, chana aryén hen umaliyan Jesus hen achì karébféngan way uray lawa anà an nangaryanéén, man-alepan an hiya.’ ” ‘Hen yatoy ag-agaw, namfalin-a ah 26 Entoroy Pablo way mangaliyén, anào ya haén, namfalinà ah “Chàyu way sosnod way ganà Abraham, amam.’ ya chàyu amin agé way faén Judio 34 Yag wacha agé hen ihay nesosorat way cha manayaw an Apudyus, way alen Apudyus way imfagana empaka-ammun Apudyus an chitaaw mepanggép hen nanaguwan Apudyus amin hen anchi chamag mepanggép an Jesus hen natéyana ta achi mabrù hen kahara-an hen tatagu ah achicha hen acharna ah ing-inggana, ekatnéén, metap-aran. 27 Ngém hen anchichay ‘Hea hen kafud-asan hen amin inib-ataaw way Judio ad Jerusalem ya anchichay empopostà an Are hen anchichay anap-apocha, iggaycha David, ya sigurachu way peet ma-awatan way ah Jesus hen ma-ammaan way ma-ammaan te anchi empopostan Apudyus way enalè.’ mangenharà an chitaaw, te anchag 35 Ya wacha agé hen ihay nesosorat way iggay na-awatan hen anchi chacha ekatnéén, faséfaséén hen Senafachu way ensosorat ‘Hea way namepele an haén, innilà hen anchichay profeta ad namenghan. way achim eparufus hen mabruan Ngém ammag chichaat agé peet hen hen achar-o no matéyà.’ tommot-owaan hen anchi nesosorat 36 Ngém faén met hen achar David hen te empapchitcha ah Jesus. 28 Yag anchi iggay mabrù, te ah katot-owana, tàén maid paat inchahancha ah ustoh hen nangenhènachan David hen fasor ah mamchitancha an hiya, aminay impiyar Apudyus an hiya hen ancha chillug imfaga an Pilato way natatagguwana, wat natéy yag nilufù epapchitna. 29 Angkay lempascha way way netape hen lufù hen anap-ona, yag nangamma amin hen anchi nesosorat nabrù agé hen acharna. 37 Waman hen chillu way ma-ammaan an Jesus yag anchi nan-uchiyén Apudyus way ah impahcha hen acharna hen anchi koros Jesus, iggay tot-owa mabrù hen acharna yag inlufùcha. 30 Ngém ah Apudyus, te nan-uchiyén Apudyus hiya.” nan-uchiyéna hiya chillu. 31 Yag 38 Yachi yag entoroy Pablo way émméy ah unig hen opatporo way mangempacharan hen chana ifaga, ag-agaw way nampàipàila ah Jesus hen ekatnéén, “Sosnod, anyu komag anchichay ifana way cha netnonetnod ma-awatan way gapo yanggay an hiya ad Galilea ingganad Jerusalem. hen enammaan Jesus wat mafalin Wat ad uwan, chicha hen cha mapakawan hen fasortaaw way tatagu. mangentàchég hen katot-owaan amin 39 Wat no omafurot-ayu an hiya, ilufus cha nadchi hen tatagu. 32 Wat yachi Apudyus chàyu hen chusan hen fasoryu hen ummaliyannihto, ta epagngarni an way achi kaman hen omafurotan hen chàyu hen anchi ammayay chamag. anchi orchin Moses way maid milufus Te hen anchi empopostan Apudyus ah fasor gapon omafurotan an nadchi. hen anap-otaaw ad namenghan, 33 wat 40 Wat yachi, ar-arwachanyu ta achi tommot-owa an chitaaw way ganàcha Hen enkaman anchichay 13:41 272 Hen enkaman anchichay 14:1 koma éméy an chàyu hen ensorat hen imfagan Apudyus an chàni chillu, anchichay profeta way ekatchéén, ekatnéén, 41 ‘Ar-arwachanyu, chàyu way cha ‘Piniyar-o chàyu way i pomeloh te an-ayu angkay ammag mangintudtuchu hen anchichay mahahaang yag netap-ar-ayu. faén Judio ah kahelawan hen Te tàén wacha hen chà ammaan hamhamàcha ta aminay tatagu hen natatagguwanyu way tàén way ininggaw hen antoy lota, cha mesoplesoplekar an chàyu, mafalin mahara-ancha.’ ” an-ayug térén way achiyu chillu 48 Hen nangngaran hen anchichay afuroton.’ ” faén Judio hen yachiy enalen Pablo, 42 Angkay hiyachi way narpas hen ammag pararo hen laylayadcha, yag enalen Pablo yag chacha gumhad chachaat agé chayawén ah Apudyus an Bernabe way lomayaw hen anchi gapon anchi chengngarcha way alena. sinagoga yag chachan pangpanga-ase Wat ommafurotcha an Jesus amin hen hen anchichay tatagu ta mamfangadcha anchichay nachuchuttokan way mètape koma ah kasen Safachu way kasen hen mannanayun way ataguwan an mantudtuchu. Apudyus. 43 Angkay hiyachi way nafuarcha hen 49 Angkay hiyachi yag nanchinngar anchichay tatagu, chuarcha chillu hen hen anchi chamag mepanggép an Apo cha umunud an cha Pablo way Judio Jesus hen aminay sakopon nadchiy lota. ya uray hen anchichay faén Judio way 50 Ngém hen anchichay térénay Judio i netepon hen pammaten hen Judio, way achi omafurot, anchag sinubsufan wat tinugutugun cha Pablo chicha amin hen o-okom hen hiyachiy fabréy ya anat ta epapatecha way mamangchén hen agé hen tapen anchichay nan-angato chengngarcha mepanggép hen ség-ang way finufae way tàén faéncha Judio, Apudyus. chacha chillu chayawén ah Apudyus 44 Angkay hen kasen Safachu, otonna yag anchaat ilugi way mamaligat an cha yanggay hen cha-an mìyamong hen Pablo an Bernabe yag emparyawcha hiyachiy fabréy way mì-igngar hen alen chicha hen yachiy fabréy. 51 Wat Apudyus. 45 Ngém hen nangil-an hen penòpòan cha Pablo hen anchi tapok anchichay achi omafurot way Judio hen he-echa ah mangempàil-ancha hen kachuar hen tatagu way na-among, hen tatagu way egadcha hen chacha anchag na-apés yag anchaat kontaréén ammaan way mangachi hen anchi hen cha aryén Pablo yag ininsortocha chamag mepanggép an Jesus, yag hiya. 46 Ngém tàén, natorod chillu cha anchaat lomayaw ad Antiokia way Pablo an Bernabe way mangimfaga fabréy ad Pisidia way éméy ad Iconio. an chicha way mangaliyén, “Masapor 52 Ngém hen anchichay cha omafurot tot-owa way mepagngar hen alen ad Antiokiaanchi, iné-égnanan hen Apudyus an chitaaw way Judio unna. Espiritun Apudyus hen hamhamàcha Ngém gapo ta anyug achi afunanchi wat amchan agé hen laylayadcha. wat awahyu hen achiyu metapyan hen anchi mannanayun way ataguwan an Hen na-ammaan ad Iconio Apudyus. Wat ad uwan, manchùganni Angkay hiyachi way inumchah chàyu way Judio ta ini tudtuchuwan 14 cha Pablo an Bernabe ad Iconio, hen anchichay faén Judio. 47 Te hen nekaman agéhchi hen anchi nekaman ad Antiokia te émméycha hen anchi Hen enkaman anchichay 14:2 273 Hen enkaman anchichay 14:15 sinagoga way cha ma-am-amongan hen nanepod hen nataguwana. 9 Wat hen kacharaancha way Judio, yag gapo hen anchi am-ama, tummutùchu way enkamkamancha way nangintudtuchu mamangngar hen anchi cha itudtuchun mepanggép an Jesus, wat chuarcha Pablo. Yag yachi, enlasin Pablo way hen ommafurot way Judio ya anat afurotona way makaka-an ah Apudyus agé hen anchichay faén Judio. 2 Ngém hen penelayna. Wat finéfétég Pablo hen anchichay térén way Judio way hiya 10 yag chinakarna way mangaliyén, achi chillu omafurot, senubsufancha “Tomàchég-a.” Yag hen hiyachi, ammag hen anchichay tapenay faén Judio lommagtò hen anchi nappelay way ah lomawengan hen hamhamàcha tommàchég yag nanaranat. 11 Wat hen anchichay cha omafurot. 3 Ngém hen nangil-an hen anchichay chuaray tàén yachi hen chacha ammaan, na-a-among way tatagu hen enammaan nafayag chillu cha Pablo an Bernabe Pablo, inlugicha way mangèngaw ah ad Iconio way maid ég-égyatcha alecha way Linacaonia way mangaliyén, way mangintudtuchu mepanggép an “Antoyan peet hen apudyustaaw way Jesus. Yag inidchat agé Apudyus hen anchag namfalin ah kaman tatagu kafaelancha way mangamma hen yag enémhépcha an chitaaw.” 12 Yag kaskascha-aw ah manàchégana hen ngenadnancha chicha ah ngachan hen katot-owan hen chacha itudtuchu apudyuscha way ah Bernabe, hiya ano mepanggép hen ség-angna. 4 Ngém ah Zeus, yah Pablo, gapo ta hiya hen ancha chillug nan-agwa hen tatagu chan tudtuchu, hiya anoh Hermes. hen hiyachiy fabréy te hen tapena, Ngém cha Pablo an Bernabe, iggaycha tenàchégancha hen anchichay achi ma-awatan hen chacha aryén, te alecha omafurot way Judio. Ya hen tapena, hen chacha iyale. tenàchégancha agé hen anchichay 13 Angkay hiyachi yag wacha hen aposel. anchi pachin hen apudyuscha way 5 Angkay hiyachi yag wachacha Zeus way hen semfa-anna, wacha hen anchichay nan-ahetoptopà way hen fùnagan hen fabréy. Wat ina Judio ya faén Judio ya netape agé innara hen anchichay faka way lae yag hen anap-apocha. Yag anchaat ekatén enar-arkosana ah sabsafong yag inyéyna paligaténcha cha Pablo an Bernabe ya hen fùnagan hen fabréy, te hen ekatcha funfunto-oncha chicha. 6 Ngém hen amin, ichatoncha an cha Pablo an nangalengahan cha Pablo an nadchi, Bernabe te chicha ano hen apudyuscha. anchag ommawid way éméy ad Listra 14 Angkay hiyachi way na-awatan ya anat ad Derbe ya hen tapenay fabréy cha Pablo an Bernabe hen chacha peet agé way sakopon hen Liconia. 7 Yag ammaan, anchaat ammag gisgissayén entoroycha way mangintudtuchu hen hen lumfongcha ah mempàil-ancha way anchi ammayay chamag mepanggép an achi koma mafalinha ah ma-ammaan. Jesus. Yag anchaat managtag way gumawa hen anchichay tatagu way man-ongaw way Hen nangaryan hen tatagu ad mangaliyén, 15 “Pakay ammaanyuha Listra yad Derbe way Apudyus te an-ani met yanggay an tatagu way ano cha Pablo an Bernabe kapachongyu. Wat hen gagtàni paat 8 Angkay hiyachi way wachacha ad way ummalehto, ta epagngarni an Listra, wacha hen ihay am-ama way chàyu hen anchi ammayay chamag nappelay way achi poros makacharan mepanggép an Jesus ta manchùganyu Hen enkaman anchichay 14:16 274 Hen enkaman anchichay 14:27 koma hen antochay enap-apudyus way Angkay hiyachi, kasencha lumigwat chayu chayawén way ammag maid way kasen nangwa ad Listra ya anat sérfina, ta manhagong-ayu hen anchi ad Iconio ya ad Antiokia way sakopon tot-oway Apudyus way natattagu way hen Pisidia. 22 Yag chacha papegséén hiya hen nangamma ad uchu ya hen hen hamhamà hen anchichay anat antoy lota ya hen fayfay ya aminay ommafurot an cha nadchiy fabréy. ininggaw. 16 Tot-owa way hen anchi Ya tinugutuguncha chicha agé way kaysan way ag-agaw, emparufusna achicha iyang-anggayan hen afurotcha hen katagutagu hen antoy lota way way uray no heno hen mepasamak an mangamma hen heno way lenyadcha. chicha te kapeletan way chuar hen 17 Ngém tàén, wachacha chillu hen mapaligatan hen tatagu hen antoy lota chana enammaan ah manot-owaan ya anchaat metape hen mantorayan koma hen tatagu mepanggép an hiya, Apudyus. 23 Aminay fabréy way te chana chillu ichat hen ammay an enengwacha, chinutokan cha Pablo hen chicha, te chana epale hen uchan ya mangemponponò hen anchichay cha chana agé patufuwén hen mura ta omafurot. Yag hen nangemporangancha way fat-éncha hen mamfat-ancha. Ya hen fiyang an chicha, nanlangancha hiya agé hen cha mangidchat hen way mangan hen nangempapatiyancha iyatagun hen tatagu ya hiya agé hen way manluwaru, yag imfagacha an cha mangemparaylayad an chicha.” chicha amin way mangaliyén, “Annig 18 Ngém uray hiyaha hen enalen eporang chàyu amin an Apudyus cha Pablo, ammag naligat chillu ah way chayu manokchun, ta hiya hen nempasarchengancha hen anchichay mangi-ila an chàyu.” tatagu way manchaton an chicha. 24 Angkay hiyachi way enengwan 19 Angkay hiyachi yag inumchahcha cha Pablo hen sakopon hen Pisidia, agé ad Listra hen tapen anchichay inumchahcha hen sakopon hen Pamfilia. Judio way narpod Iconio ya ad Antiokia 25 Yag angkay ahchi, intudtuchucha way sakopon hen Pisidia, yag ancha agé hen mepanggép an Jesus ad Perge. agég sinubsufan hen chuar way tatagu Yachi yag anchaat éméy ad Atalia. ad Listra. Yag anchaat funfunto-on 26 Yag ad Atalia, nanlugancha hen papor ah Pablo yag lenakrakcha hiya way way mamfangad ad Antiokia way yachi nemparhin hen anchi fabréy, te hen hen pés-éy nanligwatancha. Te hen ekatchaat natéy. 20 Ngém yachi way anchichay cha omafurot ahchi, chicha i enamongan hen anchichay cha hen nangempaligwat an cha Pablo hen omafurot hiya, ammag fummangonat anchi pés-éyna way nanginluwaru an agé yag namfangadcha amin ah fabréy. chicha ta halimunan Apudyus chicha ya Yag angkay nawakas, lommayaw cha torongana chicha way mangamma hen Pablo an Bernabe way éméy ad Derbe. impiyarna. Wat yachi way lempascha hen anchi nipiyar an chicha, yag Hen namfangchan cha Pablo ad anchaat homàyat. Antiokia way sakopon Siria 27 Angkay hiyachi way hommàyatcha 21 Angkay hiyachi way inumchah ad Antiokia, empa-ayagcha amin cha Pablo an Bernabe ad Derbe, hen anchichay cha omafurot yag empagngarcha an chicha agé hen henaphapetcha amin hen enkaman anchi ammayay chamag mepanggép an Apudyus way nangusar an chicha Jesus wat chuarcha hen ommafurot. way nangamma hen laychéna. Yag Hen enkaman anchichay 14:28 275 Hen enkaman anchichay 15:11 henaphapetcha agé hen nangidchatan hen tapen anchichay cha omafurot Apudyus hen wayan hen anchichay way Fariseo, yag chachaat epapelet faén Judio way omafurot agé. 28 Yachi way mangaliyén, “Masapor angkay yag nafayag cha Pablo an Bernabe ad mamarkaan chillu hen anchichay faén Antiokia way nì-i-iggaw hen anchichay Judio no omafurotcha an Jesu Cristu, cha omafurot ahchi. ya masapor agé maténgténgcha way manorad amin hen anchi orchin way Hen nansosongelancha gapon ensorat Moses.” ommafurotan hen anchichay faén 6 Angkay hiyachi yag na-amongcha Judio ya hen metencha ad Jerusalem hen anchichay aposel ya hen anchichay Angkay hen-argawan, wachacha cha mangemponponò ta ifanagchachi. 15 hen émméy ad Antiokia way 7 Yag yachi way nafayag hen chachan tapen hen anchichay Judio way hahapetan, yag anat tomàchég ah narpod Judea, yag inlugicha way Pedro way mangaliyén, “Sosnod, mangintudtuchu hen anchichay cha innilayu met way chinutokanà an omafurot way mangaliyén, “Achiayu Apudyus hen anchi ar-argaw way i angkay mahara-an no achiayu mangempagngar hen anchi ammayay mamarkaan ah matorachan hen chamag hen anchichay faén Judio inyurchin Moses.” 2 Ngém ammag achi ta mawayaancha way mangngar ya akseptarén cha Pablo an Bernabe hen omafurot agé an Jesus. 8 Yah Apudyus hiyachi, wat anchag chan sosongel. Wat way nangi-ila hen hamhamà hen ah mifanagana, hennagcha cha Pablo an egachay tatagu, empàilana hen layadna Bernabe ya hen anchichay tapena way hen ommafurotan hen anchichay faén iyAntiokia way éméy ad Jerusalem ta Judio te inidchatna hen Espirituna icha koma mantatagépfar hen anchichay way nìyachar an chicha way kaman aposel ahchi ya hen anchichay tapenay hen nangidchatana an chitaaw. 9 Wat cha mangemponponò mepanggép hen maid nat-énana hen enkaman Apudyus anchi nansosongelancha. an chicha ya hen enkamanna an 3 Yachi way empaligwat hen chitaaw te kena-anna hen fasorcha hen anchichay cha omafurot chicha yag ommafurotancha an Jesus way kaman enengwacha hen sakopon Fenicia ya agé hen nanga-anana hen fasortaaw. Samaria yag chacha haphapetén an 10 Wat kaman paat chayu gunggunnetén chicha hen nanhagongan hen anchichay ah Apudyus hen annay chayu epapelet. faén Judio an Apudyus. Wat amchan Te ilanyu ngén, uray chitaaw ya hen hen laylayad hen amin anchichay anchichay anap-otaaw ad namenghan, cha omafurot hen nangngarancha iggaytaaw amin makasorot hen an nadchiy chamag. 4 Angkay anchichay orchin Moses. Wat ay ammoh inumchahcha ad Jerusalem, amchan paligaténtaaw hen anchichay faén hen laylayad hen anchichay aposel way Judio ta ekattaaw ad uwanén masapor mangempaghép an chicha ya umat agé torachéncha amin chachi. 11 Achi, te hen anchichay cha mangemponponò ya innilataaw way hen kahara-antaaw amin hen anchichay cha omafurot way way Judio, wat gapo yanggay hen cha ma-am-among ahchi. Yachi yag ség-ang Apo Jesus an chitaaw hen henaphapet cha Pablo hen amin way ommafurotantaaw an hiya. Wat yachi enkaman Apudyus way nangusar an agé hen kahara-an hen anchichay faén chicha. 5 Ngém hiyachi, tommàchégat Judio.” Hen enkaman anchichay 15:12 276 Hen enkaman anchichay 15:26

12 Angkay hiyachi yag henaphapet faén ahawacha. 21 Yaha hen ituguntaaw cha Bernabe an Pablo mepanggép hen an chicha te nanepod ad maliyam, nangidchatan Apudyus hen kafaelancha yachi hen looh nepagngapagngar hen way nangamma hen kaskascha-aw hen Senafachu hen anchichay sinagogataaw nanudtuchuwancha hen anchichay way Judio, wat maid fabréy ah iggay faén Judio, yag anchag tummiyém mafasaan hen hiyachiy orchin Moses.” amin hen anchichay na-a-among way mangngar hen chacha haphapetén. Hen nesorat hen 13 Angkay hiyachi way narpas hen anchichay faén Judio henaphapet cha Pablo, yag nan-ale 22 Angkay hiyachi yag nantatagépfar ah Jaime way mangaliyén, “Sosnod, hen anchichay aposel ya hen anchichay changrénà koma. 14 Te anat henaphapet cha mangemponponò ya anat agé Simon Pedro hen nanginlugiyan hen amin anchichay cha omafurot Apudyus way nangempàila hen ad Jerusalem, wat nanchutokcha ah ség-angna hen anchichay faén Judio chuway ifacha way màyéy an cha ta wachay omafurot an chicha ah Pablo an Bernabe hen mamfangchancha mantataguna. 15 Ya hen yachiy ad Antiokia. Chicha cha Judas na-ammaan, nètemfuruy chillu hen way mamBarsabas yah Silas way anchi ensorat hen anchichay profeta ad ririspituwén amin hen anchichay cha namenghan way ekatnéén, omafurot chicha. 23 Yag empa-aracha 16 ‘Ah tapen chi ag-agaw, hen anchi soratcha way ekatnéén, mamfangachà an chàyu “Chàyu way sosnod way faén Judio way Judio, way ekat Apudyus. ahnad Antiokia ya Siria ya Yag kasen-o amongon chàyu Cilicia, antoyan hen soratni an way niwa-at way ganà David ya chàyu way cha omafurot an epafangad-o agé hen kena-arena. Jesus agé, ya chàni way nanorat 17 Yag hen hiyachi, marmu agé an chàyu wat a-aposel-ani ya hen hamhamà hen anchichay cha mangemponponò ahtod safaliy tatagu an haén, te anapénà Jerusalem. 24 Chengngarni hen anchichay faén Judio, wat way ummalecha ahna ano hen an-og awatén chicha agé ah tapenay ifani way Judio way mantatagù. 18 Yaha hen ekat narpohto, yag incha kenorkor Apudyus way nangempàila ad hen hamhamàyu gapo hen anchi namenghan hen anchi sigud way intudtuchucha mepanggép hen hehemmàna.’ ” orchin Moses. Ngém faén angkay 19 Entoroy Jaime way mangaliyén, chàni hen nangempaligwat “Wat ah hamhamào, ammay no an chicha. 25 Wat yachi hen achitaaw koma lengalengén hen na-amonganni way ekatniyén manhagongan hen anchichay faén Judio ammay no chutokanni hen an Apudyus. 20 Ta antaaw yanggay penaka-acharni way umalehna esorat hen tuguntaaw an chicha way way metnod an cha Pablo an achicha mì-issa hen heno way nehnga Bernabe way laylaychénni. 26 Ya hen enap-apudyus ya ta achicha issa hen kaskasen hen manlaychanni heno way naskar way iggay lommayaw an chicha te natorodcha way hen charana, ya ta achicha agé issa hen mangamma hen laychén Apo Jesu chara, ya ta achicha agé hòyongon hen Cristu tàén yachi hen iyatéycha. Hen enkaman anchichay 15:27 277 Hen enkaman anchichay 16:3

27 Wat antoyan cha Judas an Silas cha mangintudtuchu hen anchi chamag way hénagénni ta iyam-ammacha mepanggép an Apo Jesus. way manaphapet hen antoy ensoratni. 28 Te nètempoyug-ani Hen nanhiyanan cha hen Espiritun Apudyus way Pablo an Bernabe achini paligatén chàyu ah 36 Angkay hen-argawan, ekat Pablo chuaray orchin te hen torachényu an Bernabeyén, “Inta ta inta ilan yanggay koma, 29 achiyu issa hen hen anchichay sosnodtaaw way cha chara ya hen heno way nehnga omafurot ah kafabréfabréy way hen enap-apudyus, ya achiyu nangempagngaranta hen alen Apudyus, agé issa hen anchi naskar way ta inta ilan no heno hen chacha iggay lommayaw hen charana. ekamkaman.” 37 Yachi yag inyafun Ya achiyu agé hòyongon hen faén Bernabe yag hen laychéna koma, ahawayu. Ammay no anohanyu etàtaencha ah Juan Marcos. 38 Ngém way manorad an cha natto. achi paat laychén Pablo gapo ta hen Wat yachi yanggay hen ifagani kawad-ancha ad Pamfilia, ammag an chàyu way sosnodni, wat inyanggayan Juan Marcos chicha way sapay koma ta amma-ammay-ayu iggayna entoroy hen anchi nipiyar an amin.” chicha yag lommayaw. 39 Wat nansongel 30 Angkay hiyachi yag lummigwatcha cha Pablo an Bernabe mepanggép an hen anchichay éméy way empaligwat nadchi, yag anchaat manhiyan. Wat hen anchichay iJerusalem. enayagan Bernabe ah Juan Marcos yag Angkay inumchahcha ad Antiokia, nanlugancha hen papor way éméy ad empa-ayagcha hen anchichay aminay Chipre. 40 Waman ah Pablo, enayagana cha omafurot yag inidchatcha hen ah Silas ah man-ifana wat inluwaruwan anchi sorat way narpod Jerusalem hen anchichay cha omafurot chicha ya ta fasééncha. 31 Angkay hiyachi anchaat epaligwat ta egad ah Apudyus way finasacha, lommaylayadcha ya way mangi-ila an chicha ah heno seném-ém hen hamhamàcha. 32 Yachi way ayancha. 41 Yachi yag émméycha yag cha Judas an Silas way profeta ah kafabréfabréy ad Siria yad Cilicia chillu, chuar hen intuguncha hen way i mangempapegsa hen afurot hen anchichay cha omafurot ah sém-éman anchichay cha omafurot. hen hamhamàcha ya ah pomegsaan hen afurotcha. 33 Yag yachi way émméy ah Hen netapyan Timoteo kamanay ag-agaw hen nì-iggawan cha an cha Pablo an Silas Judas hen anchichay cha omafurot ad Angkay hiyachi yag émméy cha Antiokia yag anchaat lumigwat way 16 Pablo ad Derbe ya ad Listra mamfangad hen narpowancha. Wat way ahchid Listra, wacha hen ihay cha ammay hen enkaman hen anchichay omafurot an Jesus way ah Timoteo hen iyAntiokia way nangempaligwat an ngachanna way Judio ah inana way chicha. 34 Ngém ah Silas, hemhemmàna ihay ommafurot agé, ngém faén Judio way mantaynan ad Antiokia. ah amana. 2 Yag amin hen anchichay 35 Angkay cha Pablo an Bernabe, ommafurot ad Listra ya ad Iconio, nafab-ayagcha ad Antiokia way nètape ririspituwéncha amin ah Timoteo. 3 Yag hen anchichay chuaray tapecha way ah Pablo, laychéna koma way mangayag an Timoteo ah man-ifana hen heno way Hen enkaman anchichay 16:4 278 Hen enkaman anchichay 16:16 ayana. Ngém hen anchichay kacharaan way mangempagngaranni hen anchi Pablo way Judio ah kafabréfabréy way ammayay chamag. laychénay ayan, gapo ta ammucha way faén Judio ah aman Timoteo, wat Hen ommafurotan Lydia ad Filipos empamarkan Pablo hiya ta maid manlili 11 Angkay hiyachi yag nanlugan-ani an chicha mepanggép hen orchin Moses. hen papor ad Troas yag inchakposni 4 Angkay hiyachi way chacha ad Samotracia. Yachiy nafigat, émé-éméy ah kafabréfabréy, chacha inumchah-anid Neapolis yag agé hapehapetén amin hen anchi ginumhad-ani hen anchi papor. imfanag hen anchichay aposel ya 12 Angkay ad Neapolis, nanaran-ani hen anchichay anam-ama way ponò way éméy ad Filipos way yachi hen ad Jerusalem, yag imfagacha way anchi kachakkaran way fabréy hen yachi koma hen torachén hen aminay sakopon Macedonia, yag hen anchichay cha omafurot. 5 Wat pommegsa hen eRoma hen chan toray hen yachiy afurot hen anchichay cha omafurot fabréy. Yachi yag ininggaw-ani ahchi ah kafabréfabréy wat enag-agaw way ah kamanay ag-agaw. 13 Wat hen anchi chacha chumuachuar. Safachu way ngilin chillu, émméy-ani hen anchi wangwang way lahin hen Hen namaaran Apudyus an cha fabréy, te ekatniyén awniyat ahchi hen Pablo way éméy ad Macedonia i manluwaruwan hen Judio. Angkay 6 Angkay hiyachi, ammag nanchakpos inumchah-ani yag tummùchuani hen cha Pablo hen sakopon Frigia yad penget hen anchi wangwang way cha Galacia, te empawan hen Espiritun mètagépfar hen anchichay na-a-among Apudyus hen mantudtuchuwancha hen way finufae. 14 Hen iha hen anchichay hiyachiy provinsiyan hen Asia. 7 Yag cha mangngar hen chani itudtuchu, yachi way inumchahcha hen penget wat ah Lydia hen ngachanna way hen provinsiyan hen Misia, ekatchéén eTiatira, way hiyan ihay chan elàrào éméycha koma hen provinsiyan hen hen anchi kanginaan way chittakan way Bitinia, ngém kasen empawan hen menetros. Ah Lydia, way cha manayaw Espiritun Jesus chicha. 8 Wat hiyachi, chillu an Apudyus, tenorongan Apudyus anchag nanchakpos way lumhin hen hen hamhamàna wat penapannaagna provinsiyan hen Misia yag émméycha hen intudtuchun Pablo. 15 Wat yachi ad Troas. 9 Yag hen hiyachiy lafi yag nampafunyag ah Lydia ya hen way échahcha ad Troas, empain-inép ahimfafaryanna yag annaat agé ayagan Apudyus an Pablo hen in-inépna chàni way mangaliyén, “No ifilangà ah way nangempàila hen ihay tagu way tot-owa way cha omafurot an Apo Jesus, eMacedonia way tommatàchég way wat intaaw ta éméytaaw ah faréyni chan pangpanga-ase way mangaliyén, ta ahchi hen iggawantaaw ingganah “Umaleayu ahtod Macedonia koma ta lomayaw-ayu.” Yag nampangpanga-ase torongan chàni.” 10 Wat hen hiyachi, wat inyafunni. gapo hen anchi empàilan Apudyus an Pablo, nansagana-aniyat way Hen nifaruchan cha Pablo ad Filipos lumigwat way éméy ad Macedonia 16 Angkay hen-argawan way cha-ani te enlasinni way hen tatagu ahchid éméy an cha Pablo hen anchi iggaw Macedonia peet hen laychén Apudyus hen manluwaruwan, hinib-atni hen ihay fafarasang way alepan way ammag Hen enkaman anchichay 16:17 279 Hen enkaman anchichay 16:31 nahuhullugan ah ongtan. Yag hen anchi way mahapratan. 23 Yachiy narpas way nihuhurug, inidchatna hen kafaelan hen penararocha way manaprat an chicha, anchi fafarasang way manchamet wat yag anchaat iyéy ah pagfaruchan yag hen anchichay nangen-alepan an hiya, imfagacha hen anchi chan guwarcha ta chacha fumaknang ah chacha ar-aran kénggéna paat way mangi-ila an chicha. gapon chana manchametan. 24 Wat yachi way nifilin hen anchi 17 Angkay hiyachi yag hen anchi chan guwarcha, inyéyna chicha ahchih nahuhullugan, ammag cha umunu-unud chugun hen pagfaruchan yag entaédna an chàni an cha Pablo way ammag hen he-echa hen chakaray away. cha mangèngaèngaw way mangaliyén, 25 Angkay hiyachi way gawan chi “Cha nattoy tatagu hen chan sérfi hen lafi, chachan luwaru cha Pablo an anchi Kangatowan way Apudyus yag Silas, ya chacha agé mankankanta chacha itudtuchu hen kahara-an hen an Apudyus, wat chachangrén hen tatagu ta achicha metap-ar.” 18 Ammag anchichay tapen hen farud. 26 Yag yachiyachi hen chana ekamakaman ah hen hiyachi, empàratna hen ammag kamanay ag-agaw ingganah nappég ah pegsa way lunig yag niwagawagat hen Pablo. Yachi yag ammag nanhagong an anchi pagfaruchan yag ammag nab-atan hiya way mangale hen anchi ongtanén, amin hen anchichay hawangna, “Gapo hen kafaelan Jesu Cristu wat yag naùfad amin hen farud hen mancharê hea ta lomayaw-aat.” Yag anchichay nakakawwachan. 27 Yachi hen hiyachi, lommayawat tot-owa hen yag fummangonat hen anchi chan anchi ongtan yag tenaynana hen anchi guwarcha, yag hen nangil-ana way fafarasang. 19 Ngém hen nangenlasinan nafufùtan hen amin way hawang hen anchichay nangen-alepan way hen anchi pagfaruchan, ekatna ah ammag lommayaw peet hen anchi hamhamànéén, “Ancha ménat ammag ongtan ya maid kasen namnamacha ommawid amin hen anchichay farud,” ah mangar-ancha ah arancha, anchag yag ah égyatna hen mekaman an hiya lenapchù cha Pablo an Silas yag yag annaat ammag inuhfù hen fangidna, lenakrakcha chicha way manginyéy te hen ekatna, annag pédtén yanggay hen iggaw hen anchichay toray hen hen acharna. 28 Ngém nan-ongawat ah fabréy. 20 Yag anchaat epasango chicha Pablo way mangaliyén, “Achim cha hen anchichay o-okom hen Roma patayén hen acharno, te antoyan-ani way mangempafasor way mangaliyén, amin way maid lommayaw.” 29 Wat “Hen antochay tatagu, Judiocha hen hiyachi, inyara-ag hen anchi chan angkay way anchag cha guruwén guwarcha hen helaw yag nanagtag hen antoy fabréytaaw 21 te chacha way éméy hen iggaw cha Pablo itudtuchu hen ihay gagangay way an Silas. Yag nampalentomang hen komontara hen orchintaaw way Roma. henagongcha way chan papayagpag Romataaw met yanggay wat achi ah égyatna. 30 Yachi yag annaat ighad mafalin way unuchuntaaw hen safaliy chicha ah chara way mananhan way gagangay.” 22 Yachi yag nasubsufancha mangaliyén, “Sosnod nokay, paat man hen anchichay chuaray tatagu wat hen ammaà ta hara-anà koma agé ommaningarngarcha amin an cha Pablo, an Apudyus.” 31 Yag sommongfat cha wat ammag nan-elapchù hen anchichay Pablo way mangaliyén, “Afurotom toray hen lumfong cha Pablo an Silas yanggay ah Apo Jesus wat mahara-an-a way nanga-an yag anchaat mamanchar ya umat agé hen ahimfafaryanno.” Hen enkaman anchichay 16:32 280 Hen enkaman anchichay 17:5

32 Yachi yag empacharan cha Pablo way ta lomayawcha koma hen yachiy mangintudtuchu mepanggép an Apo fabréy. 40 Yag yachi way lommayaw cha Jesus an chicha amin way himfafaryan. Pablo an Silas hen anchi pagfaruchan, 33 Yag hen hiyachi agé way gawan chi émméycha ah faréy cha Lydia wat ahchi lafi, i inurahan hen anchi guwarcha hen nanugutugunancha hen anchichay hen sugat cha Pablo ya anat agé cha omafurot yag anchaat lomayaw mampafunyag way nafunyagancha agé way nanaynan hen yachiy fabréy. hen amin anchichay ahimfafaryanna. 34 Angkay narpaschi yag inyéyna Hen nekamkaman ad Tesalonica cha Pablo an Silas ah faréycha way Angkay hiyachi yag enengwan i mamangan an chicha. Yag ammag 17 cha Pablo an Silas ad Amfipolis pararo hen laylayadcha amin way ya ad Apolonia way émméy ad himfafaryan gapoh ommafurotancha an Tesalonica, ya ahchid Tesalonica, Apudyus. wacha agé hen ihay sinagogan hen 35 Angkay nafigat, hennag hen Judio. 2 Yachi yag hinénggépcha way i anchichay toray way eRoma, hen poles mangintudtuchu hen alen Apudyus te way mangaliyén, “Meparufus cha Pablo yaha chillu hen chacha ekamkaman. an Silas.” 36 Angkay hiyachi, émméy Yag hen unig hen toroy Safachu, i hen anchi chan guwarcha an chicha way nìchiskachiskas ah Pablo hen anchichay mangaliyén, “Imfilin hen anchichay tatagu 3 way chana imfisafisar hen toray way mafalin meparufus-ayu ano anchi nesosorat way alen Apudyus wat egad-ayu yag lommayaw-ayu.” hen chana nangensoplekaran way 37 Ngém imfagan agé Pablo hen masapor peet mapàgang hen anchi anchichay poles way mangaliyén, “Ay empopostan Apudyus way Cristu yag ammoh ammag naraka, te chàni angkay anat mepapchit, yag no matéy agé, agéat tatagun hen Roma chàni. Yag man-uchi chillu. Yachi yag ensoplekar iggay chàni finistigar ah usto yag cha Pablo agé way mangaliyén, “Ah chàniyat epahaprat hen sangwanan hen Jesusanchi way chà haphapetén, hiya chuaray tatagu yag imfarud chàni. Wat angkay tot-owa hen anchi Cristu way ay ammoh mafalinha ah ma-ammaan empopostan Apudyus ad namenghan hen tatagun hen Roma. Yag ay ad way umaley mantoray.” 4 Yachi yag uwanat agé yag etat-allingébyu chàni wachacha hen tapen anchichay Judio way mangemparyaw. Achi mafalin te way na-awis way nangafurot hen egad umale hen anchichay toray paat intudtuchun Pablo, wat nètapecha an way i mangemparufus an chàni hen chicha. Yag umat agé hen chuar way sangwanan hen anchichay chuar way nan-angato way finufae, ya anat agé hen tatagu.” chuar way Griego way tàén faén Judio, 38 Angkay hiyachi way namfangad chacha chillu chayawén ah Apudyus. hen anchichay poles hen anchichay 5 Ngém hen anchichay Judio way toray yag henaphapetcha hen enalen ammag achi omafurot, anchag cha cha Pablo, wat anchag cha émégyat hen ma-apés, wat incha enamong hen nangngarancha way tatagun peet agé anchichay lawengay tatagu way hen Roma chicha. 39 Wat émméycha furakfor yag gummabforcha hen an cha Pablo way i mampakacha, yag anchi fabréy wat anchag penelet way anchaat etnod chicha way mangighad hinénggép hen anchi faréy hen ihay hen anchi pagfaruchan yag imfagacha tagu way ah Jason hen ngachanna, te Hen enkaman anchichay 17:6 281 Hen enkaman anchichay 17:18 hen ekatcha, awniyat wacha cha Pablo chuar hen ommafurot way Judio yag an Silas ahchi ta epafùnagcha koma ommafurotcha agé hen chuar hen ta egad hen tatagu way mangamma anchichay nan-angato way finufae ya ah ammaancha an chicha. 6–7 Ngém larae way Griego. maid inchahancha an cha Pablo an 13 Ngém angkay hiyachi way Silas te maidcha peet ahchi, wat chengngar hen anchichay cha anchag lenakrak ah Jason ya hen tapen komontara way Judio ad Tesalonica anchichay cha omafurot way manginyéy way chan tudtuchu peet ah Pablo hen hen sangwanan hen anchichay toray alen Apudyus ad Berea, wat anchag hen yachiy fabréy. Yag enèngawcha émméy agé way i manubsub hen way mangempafasor way mangaliyén, anchichay tatagu ta gabforoncha agé “Ah Jasonanto, annag empaghép hen cha Pablo. 14 Wat hen anchichay cha anchichay tatagu way chani anapén omafurot, empaligwatchaat ah Pablo way chichachi hen anchichay cha hen hiyachi way éméy hen anchi fabréy mangorkor hen tatagu ah kamanay way penget hen fayfay. Waman cha Silas fabréy yag antoy inumchahcha ahtoh an Timoteo, nantaynancha ad Berea. fabréytaaw ad uwan. Yag chacha agé 15 Wat hen anchichay cha nangetnod labsengén hen orchin Aretaaw te chacha an Pablo, enetnodcha hiya ingganad ekatén wacha ano agé hen safaliy Are Atenas yag anchaat mamfangad way i way ah Jesus ano hen ngachanna.” mangimfaga an cha Silas an Timoteo 8 Hen nangngaran hen anchichay toray way ag-aggagéncha ano way éméy ya hen anchichay na-a-among way ahchid Atenas agé te masapor Pablo tatagu an nadchi, anchag nachanagan chicha. yag ommaningarngarcha. 9 Wat anchag namfayachan cha Jason ya hen Hen intudtuchun Pablo hen anchichay ifana yag anchaat eparyaw. anchichay na-achar ad Atenas 16 Angkay hiyachi way chan héhhééd Hen ommafurotan ah Pablo ad Atenas way mannéd an cha hen chuar ad Berea Silas an Timoteo, ammag lommaweng 10 Angkay nadhém, empaligwatat way térén hen hamhamàna, te hen hen anchichay cha omafurot cha Pablo nanlangrangaana, ammag maid an Silas way éméy ad Berea. Angkay achi wacha ah tenaggutaggu way inumchahcha ahchi, émméycha chillu cha chad-ayawén hen tatagu ah hen anchi cha ma-am-amongan hen man-apudyuscha. 17 Yachi yag cha Judio way sinagoga way mantudtuchu. émmé-émméy hen anchi sinagogan 11 Wat un-unnina hen cha ekaman hen Judio way i manudtuchu hen hen anchichay tatagu ad Berea no ad anchichay cha manayaw an Apudyus Tesalonica, te hen anchichay tatagu mepanggép an Jesus. Ya enag-agaw ad Berea, anchag laylayad way térén agéy cha émmé-émméy hen iggaw hen way mamangngar hen anchi chamag anchi cha um-umfunan hen tatagu mepanggép an Jesus, ya enag-agaw way manudtuchu hen heno way agéy chacha epachopachong hen wachahchi. 18 Ya wacha agéhchi hen anchi cha itudtuchun Pablo hen anchichay chan tudtuchu hen anchi anchi nesosorat way alen Apudyus ad ekatchéén Epicureo ya Estoico way namenghan, ta ifisarcha no tot-owa hen cha agé mìchiskas an Pablo. Yag anat anchi chana intudtuchu. 12 Wat anchag ekat agé hen tapena an chicha way Hen enkaman anchichay 17:19 282 Hen enkaman anchichay 17:29 mangaliyén, “Nokay paat hen cha aryén epagngar an chàyu ad uwan. 24 Te hiya hen annay pàpàilaanna way ammag hen anchi Apudyus way nangamma maid gutokna.” Yag sommongfat hen hen antoy lota ya aminay ininggaw tapena way mangaliyén, “Kaman paat wat kapeletan way achi ummat hen chana aryén hen nat-énay apudyus way faréy way enammaan hen tatagu ah tawwan chi narpowana.” Yaha hen fumaryana. Te hiya hen ap-apon hen enalen hen anchichay na-achar, te cha egachay wacha hen antoy lota ya uray intudtuchun Pablo mepanggép an Jesus ad uchu. 25 Wat achina masapor hen ya hen nan-uchiyana. torong hen tatagu an hiya, te hiya 19 Angkay hiyachi yag enayagancha ngarud hen cha marpowan hen egad ya ah Pablo way i mìyamong hen anchi hiya hen cha mangidchat hen aminay konselcha way ekatchéén Areopago masapor hen tatagu way uray hen way yachi hen cha manaphahaphapetan fùfuohcha ya hen aminay iyatagucha. hen anchichay na-achar hen heno 26 Ya hen enkaman Apudyus agé, way laychénchay haphapetén. Yag enammaana hen ihà-anay tagu ah imfagacha way mangaliyén, “Laychénni marpowan amin hen katagutagu. Yag koma way mangngar hen annay yachi way gummanaganà, empééyna kadchachato way cham itudtuchu, 20 te chicha way fumabréy hen aminay lugar kaman paat nat-én hen annay cham hen antoy lota ah mamfalinancha ah itudtuchu, wat laychénni koma way nankarasey nasyun, te uray hen cha-an ma-awatan no heno hen laychénay ma-ammaan hen antoy lota, loohna aryén.” 21 Yahan imfagacha an Pablo imfafagga hen tempon hen heno way te amin hen anchichay iyAtenas ya toray ya hen ustoy iggawancha. 27 Hen umat agé hen anchichay nìfabréy ahchi, ganchat Apudyus way nangenkaman maid kasen laychéncha no achi an i an nahha, ta hamham-én koma hen mì-ig-igngar hen anchi kadchachato tatagu hiya ta éhéd yag anapéncha. Yag way chamag ono an i manaphapet hen ah katot-owana, faén chillu achawwéy kadchachato. ah Apudyus an chitaaw way tatagu. 22 Angkay hiyachi yag tommàchég ah 28 Kaman hen ensorat hen ihay ifayu Pablo hen sangwanan hen anchichay way ekatnéén, na-achar way konsel way man-ale ‘Gapo yanggay an hiya wat wacha yag ekatnéén, “Chàyu way iyAtenas, hen ataguwantaaw ya hen enlasin-o way chayu tot-owa epapate man-ì-iwiyantaaw, ya umat agé way mangafurot hen amin annachay hen katatagutaaw.’ ” chuaray apudyusyu, 23 te hen chà Yag ekat Pablo agéén, “Éméy agé hen nanggégga-ayan hen antoy fabréyyu, anchi ensorat hen tapen ifayu way chuar hen innilà way finab-alléy way pèsosorat way ekatchéén, chayu manchatchatonan hen anchichay ‘Enammaan Apudyus chitaaw ah nankarakarase way apudyusyu. Yag man-anàna.’ innilà amin hen anchi ihay chayu 29 Wat no chitaaw hen anà Apudyus, manchatchatonan way wacha hen ay ammoh mafalin way ekattaawén nesosorat an nadchi, ekatnéén, ‘Yato ah Apudyus, kaman hen annachay hen manayawan hen anchi apudyus tenaggutaggu way na-ammaan ah way cha-an ma-ammuwan.’ Wat hen faletò ya gamfang ya fato way an anchi chayu chayawénanchi way maid enammaan hen tatagu ah kenaraengcha innilayu, yachi paat hen laychê way ya patinggan hen hamhamàcha. Hen enkaman anchichay 17:30 283 Hen enkaman anchichay 18:8

30 Hen anchi ar-argaw, enanohan mèamma te niyaphor way nampachong tot-owa Apudyus hen enkamkaman hen peet hen chunun cha Pablo an Akila anchichay tatagu way maid nangila way chacha usarén hen gadchang way an hiya. Ngém ad uwan, imfagana mangamma ah torcha ah chacha elao. way aminay tatagu hen antoy lota, 4 Yag no Safachu ay agéén émméy ah masapor manchùgancha hen anchi Pablo hen anchi sinagogan hen Judio lawengay a-ammacha. 31 Te loohna way i manudtuchu hen anchichay kenédchéngan hen anchi ag-agaw way kacharaana way Judio ya umat agé mangu-uwwisana hen aminay tatagu hen anchichay faén Judio ta éhéd yag hen antoy lota. Ya chinuchuttokana wachay ma-awis way omafurot an agé hen anchi nalimpiyu way uwis Jesus. way manguwis hen angamin. Ya 5 Angkay hiyachi way inumchah hen nangempàil-ana hen egachay cha Silas an Timoteo ad Corinto way tatagu way hiya hen anchi tot-oway narpod Macedonia, inlugin Pablo way chinutokana, wat nan-uchiyéna hiya mangang-angpel way mantudtuchu. hen natéyana.” Wat annag cha epachapacharan 32 Angkay hen nangngaran hen way mangensoplekar hen anchichay anchichay na-a-among hen enalen kacharaana way ah Jesus tot-owa Pablo mepanggép hen man-uchiyan hen anchi empopostan Apudyus way hen natéy, anchag pommeloh hen umale. 6 Ngém yachi yag ammag cha tapena. Waman hen tapena, ekatchéén, kontaréén hen kachùran hen anchichay “Laychénni paat way kasen mangngar Judio hiya, yag chacha amin agé mepanggép hen annay cham aryén.” us-ustan hiya. Wat annag inyagyag hen 33 Yachi yag lommayaw ah Pablo ahchi lumfongna ah manginyanggayana an 34 yag wachacha agé hen tapena way chicha yag annaat ekatén, “Egad-ayu netnod an hiya way yachiy na-awni yag no metap-ar-ayu te achi mafalin ommafurotcha. Hen iha an chicha, wat way pafasoronyu haén te anyug ah Dionisio way ihay ap-apon hen anchi achi changrén hen chà ifaga. Wat konsel way Areopago, ya hen iha, ihay manepod ad uwan, iyà tudtuchuwan fufae way ah Damaris hen ngachanna, hen anchichay faén Judio.” 7 Yachi yag ya anat agé hen tapena. tenaynan Pablo chicha yag nan-aton way i mantudtuchu ah faréy cha Tito Hen nantudtuchuwan Justo way faén Judio, ngém chana Pablo ad Corinto chillu chayawén ah Apudyus. Ya Angkay hiyachi way lommayaw hen faréyna, nichachapat hen anchi 18 ah Pablo ad Atenas, émméy sinagoga way cha ma-am-amongan hen ad Corinto 2 yag hinib-atna ahchi hen Judio. 8 Yachi agé yag hen anchi ponò hen-ahawa way cha Akila an Priscila. hen hiyachiy sinagoga way ah Crispo Judio ah Akila way niyanà ad Ponto hen ngachanna, ommafurot an Apo yag anchaat i fumabréy way hen-ahawa Jesus. Yag ommafurotcha agé amin ahchid Roma way sakopon hen Italia. hen ahimfafaryanna. Ya chuarcha agé Ngém yachi way inyurchin Are Claudio hen tapen anchichay eCorinto way way masapor lomayawcha hen aminay ommafurot hen nangngarancha hen Judio ad Roma, wat nan-atoncha ad intudtuchun Pablo yag nampafunyagcha Corinto. Yachi yag i fummisita ah Pablo amin. an chicha 3 yag anat mì-iggaw way Hen enkaman anchichay 18:9 284 Hen enkaman anchichay 18:23

9 Angkay hiyachi way henlafiyan, hen u-uwwisan. Ngém ammag iggay nampàila ah Apo Jesus an Pablo anawéén Gubérnador chicha. ah kaman in-inép, yag ekatna way mangaliyén, “Achia cha émégyat hen Hen namfangachan Pablo ad Antiokia annachay tatagu Pablo, ta anno yanggay 18 Angkay hiyachi way nafayag chillu ammag epapate way mangintudtuchu hen nì-iggawan Pablo hen anchichay mepanggép an haén way achim cha omafurot ad Corinto, yag annaat iyanggayan 10 te mawawà-achaà taynan chicha yag enayagana agé cha an hea wat maid maka-an-a an Akila an Priscila yag nanlugancha hen hea, te chuarcha chillu hen tatagu papor way éméy ad Siria. Angkay hen hen antoy fabréy way omafurot an anchi chacha ayan ad Siria, nanchag-oh haén no wachay mangempagngar.” hen anchi papor ad Cencrea yag i 11 Hiyachi yag ini-inggaw ah Pablo nampapokrang ah Pablo ahchi ah sinyar ahchi ah ihay tawén ya kagudwa way way lempasna hen anchi empostana cha mangintudtutudtuchu hen alen an Apudyus. 19–20 Yag angkay hiyachi Apudyus hen anchichay tatagu. agé way kasencha nanlugan, yag 12 Angkay hiyachi way nasoktan kasen nanchag-oh hen anchi papor hen anchi gubérnador ad Acaya way ad Efeso, yag ginumhad cha Pablo ah Galio hen tummùchu, anchag way émméy hen anchi sinagoga way nantetempoyug hen anchichay achi i mampangatudtuchu an chicha. Yag omafurot way Judio yag lenapchùcha anchaat agég nampanga-ase way ah Pablo way i nanginchérém an mafab-ayag koma ah Pablo, ngém hiya. 13 Yag ekatcha an Gubérnadorén, iggayna iyafun, te hen enkamanna, “Hen antoy taguwanto, chana angkay tenaynana cha Akila an Priscila awisén hen tatagu way manlabseng ahchi. 21 Yag yachi way cha lomayaw, hen orchinni hen manayawancha imfagana hen anchichay iyEfeso way an Apudyus te nat-én hen chana mangaliyén, “Mamfangachà chillu itudtuchu.” 14 Man-ale koma ah Pablo ah tapen chi ag-agaw no eparufus way somongfat yag nan-aleyat agé ah Apudyus.” Yachi yag anat kasen Gubérnador Galio way mangaliyén, manlugan hen anchi papor way “Pakay chàyu way Judio te non an lomayaw ad Efeso. umat yag mepanggép hen fasor ono 22 Angkay hiyachi way inumchah laweng way enammaan hen antoy tagu, hen anchi papor ad Cesarea, ginumhad kapeletan way anohà way mangngar ah Pablo yag nanaran way émméy ad hen liliyu. 15 Ngém gapo ta ammag Jerusalem ta ina ilan hen anchichay cha sosongelyu yanggay mepanggép hen omafurot ahchi yag anat agé éméy ad pammateyu ya hen mangawaganyu hen Antiokia. tatagu ya anat agé hen orchinyu, wat 23 Angkay hiyachi way ininggaw ad an-ayug egad te maid angkay paat cha Antiokia ah kamanay ag-agaw yag mangngar an nahha an haén.” 16 Yachi kasen agé lummigwat yag enengwana yag emparyawat Gubérnador chicha. hen anchichay kafabréfabréy hen 17 Yachi yag hen anchichay faén Judio sakopon hen Galacia ya Frigia way agé way chan fub-uyan nadchi, anchaat cha manugutugun hen anchichay cha agég lenapchù ah Sostenes way ponò omafurot ah pomegsaan hen afurotcha hen anchi sinagogaanchi yag anchag an Apudyus. senobpasobpak hiya hen anchi fatawan Hen enkaman anchichay 18:24 285 Hen enkaman anchichay 19:8

way ah Jesus tot-owa hen anchi Hen enkaman Apolos empopostan Apudyus way umale. ad Efeso yad Corinto 24 Angkay hiyachi yag niyaphor way Hen nìyacharan hen Espiritun wacha hen ihay Judio way émméy ad Apudyus hen anchichay iyEfeso Efeso way ah Apolos hen ngachanna Angkay hiyachi hen kawad-an way niyanà ad Alejandria. Mahapet ah 19 Apolos ad Corinto, enengwan Apolos ya ammag chuar hen innilana Pablo hen nan-apet ad chaya way mepanggép hen anchi nesosorat éméy ad Efeso. Angkay ahchi, way alen Apudyus. 25 Yag gapo ta inchahana hen tapen anchichay cha wacha hen nangintudtuchu an hiya somorot an Jesus, 2 yag imfagana mepanggép an Apo Jesus wat ammag an chicha way mangaliyén, “Ay asés-ém hen chana ekamkaman way nìyachar hen Espiritun Apudyus an mangintudtuchu hen enacharna, yag chàyu hen ommafurotanyu.” Yag usto agé hen chana itudtuchu, ngém sommongfatcha way mangaliyén, “Maid an patinggan yanggay hen intudtuchun met chengchengngarni no henochi hen Juan hen chana namfunyagan hen cham aryén way Espiritun Apudyus.” tatagu hen innilana. 3 “Wat no yaha,” way ekat Pablo, “heno 26 Angkay hiyachi way cha tomorod hen nafunyaganyu nò.” Yag ekatchéén, ah Apolos way i mantudtuchu hen anchi “Nafunyagan-ani met hen funyag Juan sinagogan hen Judio yag chengngar cha hen nangafurotanni hen intudtuchuna.” Akila an Priscila hiya, wat enayagancha 4 Yachi yag ensoplekar Pablo way ah faréycha yag inyam-ammacha way mangaliyén, “Hen anchi funyag Juan, mangensoplekar hen cha-anna changrén yachi hen nangempàil-an hen tatagu way mepanggép hen enkaman Apudyus. way nanchùgancha hen anchi lawengay 27 Angkay hiyachi yag ekat a-ammacha. Ngém wacha hen iha agé Apolosén éméy koma ad Acaya way way intudtuchun Juan hen anchichay i mangintudtuchu hen alen Apudyus ganà Israel way masapor afurotoncha ahchi, wat tenorongan hen anchichay hen anchi meparég an hiya way hiyah cha omafurot ad Efeso hiya, te Jesus.” senoratancha hen anchichay cha 5 Angkay hiyachi way chengngarcha omafurot ad Acaya yag imfagacha hen ensoplekar Pablo, ommafurotcha ta mangiliyéncha ah Apolos. Angkay yag kasencha nampafunyag ah inumchah ah Apolos ahchi, ammag mangempàil-ancha way ommafurotcha chakar tot-owa hen torongna hen an Apo Jesus. 6 Yachi yag inchàép Pablo anchichay cha omafurot gapoh ség-ang hen limana an chicha yag ummale hen Apudyus an chicha. 28 Chakar hen Espiritun Apudyus way mìyachar an torongna te ammag ammay hen chicha, yag inlugichaat way manginyale enkamanna way mangensoplekar hen hen safaliy ale way cha-ancha enachar alen Apudyus wat anchag nasokok ya chachaat ifaga hen cha epahpahmà hen anchichay kacharaana way Judio Apudyus an chicha. 7 Émméycha ah hen sangwanan hen tatagu. Te hen hemporo ya chuwa way larae hen enkamanna, annag inyafà an chicha hen nafunyagan hen hiyachiy tempo. anchi nesosorat way alen Apudyus way 8 Angkay hen unig hen toroy furan, yachi hen inyusarna hen nanot-owaana cha émé-éméy ah Pablo hen anchi sinagogan hen Judio ahchid Efeso Hen enkaman anchichay 19:9 286 Hen enkaman anchichay 19:21 way cha mangintudtuchu mepanggép ihay nihuhurug way ongtan way hen mantorayan Apudyus. Ya ammag mangaliyén, “Mancharénni heay ongtan natorod way cha manongfat ya ta lomayaw-aat gapo hen kafaelan mangensoplekar hen anchichay tatagu Jesus way cha empagngar Pablo.” ta éhéd yag wachay ma-awis ah 15 Yag ammagat agég sommongfat omafurot. 9 Ngém hen tapena, anchag hen anchi ongtan way mangaliyén, térén chillu way achi omafurot, ya “Innilà met ah Jesus ya innilà met tàén hen sangwanan hen anchichay agéh Pablo, ngém chàyu, henoayu chuaray tataguwén chachaat us-ustan kay paat.” 16 Yag ammag lommagtò hen anchi mitudtuchu mepanggép an hen anchi nahurugan yag chinùmana Jesus. Yachi yag lommayaw ah Pablo hen anchichay pituy masosnod yag hen anchi sinagoga yag annaat ayagan enafàna chicha way térén. Wat agé hen anchichay cha omafurot yag anchag nayamchuaw way ommawid émméycha hen anchi uswila-an Tirano hen hiyachiy faréy way anchag wat enag-agaw way ahchi hen chana nan-asugatan ya nan-afarchancha amin. nantudtuchuwan. 10 Yachi hen nekaman 17 Wat amin hen anchichay tatagu hen unig hen chuway tawén, wat amin ad Efeso way Judio ya anat agé hen hen anchichay tatagu hen sakopon Asia anchichay faén Judio, nanchinngar way Judio ya uray hen faén Judio, amin hen yachiy na-ammaan, wat chengngarcha amin hen anchi chamag anchag cha émégyat amin, yag ammag mepanggép an Jesus. kommaskasen hen rispitucha hen kafaelan Apo Jesus. 18 Yag gapon yachi Hen nekaman hen anchi pituy agé, chuar hen anchichay ommafurot masosnod way anà Sceva way nangimpudnu hen sangwanan hen 11 Angkay hiyachi yag inidchat ifacha hen anchi laweng way chacha Apudyus hen kafaelan Pablo way enammaan ah nangimfafawiyancha. mangamma hen ammag omenpahaang 19 Yag chuarcha agé hen anchichay way kaskascha-aw, 12 te uray hen ommafurot way naka-amma hen panyuna ya lumfongna, no iyéychachi kaskascha-aw gapo hen saromangkacha, hen ihay cha masaketén ammag wat enamongcha agé hen anchichay maka-an hen saketna, yag no iyéychachi libnun hen saromangkacha yag anchaat agé hen anchi nahurugan ah ongtanén gébhén amin hen sangwanan hen lommayawat agé hen anchi ongtan. tatagu. Yag hen pasar hen anchi 13–14 Angkay hiyachi, wachacha ginhébcha, wat émméy ah kalifulifu agé hen tapen anchichay Judio way pelak. way chan ga-aga-ay way hen 20 Angkay hiyachi, gapon anchichay ganchatcha, incha ehapod no cha nekaman wat kaskasen way wachay nahurugan ah ongtan. Wat nanchinngar hen anchi chamag ekatcha ano agéén pachaséncha way mepanggép an Apo Jesus ya hen mangusar hen ngachan Apo Jesus hen kafaelana, wat chummuachuar agé hen mangemparyawancha hen ongtan. Hen anchichay cha omafurot an hiya. anchichay cha nangamman nadchi wat hen anchichay pitu way masosnod way Hen nagabforan hen tatagu ad Efeso anà Sceva way hiyan ihay nangato 21 Angkay narpaschi, hemhemmà way pachin hen Judio. Wat hiyachi, Pablo way mamfiyahi hen provinsiyan hen enkamancha, imfagacha hen hen Macedonia ya Acaya yag anat Hen enkaman anchichay 19:22 287 Hen enkaman anchichay 19:34 manchakpos way éméy ad Jerusalem. hen chachayyawén hen aminay tatagu Yag ekatna agéén no marpas ahchi, hen antoy provinsiyan hen Asia ya umat masapor agé éméy ad Roma. 22 Wat agé hen aminay lota.” hen enkamanna, namangapangowéna 28 Hen nangngaran hen anchichay ad Macedonia hen anchi chuway cha chuaray tatagu hen enalen Demetrio, tomorong an hiya way cha Timoteo an anchag ommaningarngar way térén, wat Erasto yag hiya, nantaynan ad Efeso anchag heo-ongaw way mangaliyén, way sakopon Asia ingganah na-awni. “Kangatowan chillu ah Artemis ahtod 23 Angkay hen hiyachiy tempo agé, Efeso!” 29 Yachi yag nanhemamagchi nilugi hen pararo way guru ahchid hen aminay tatagu ad Efeso yag anchag Efeso gapo hen ommafurotan hen nagabfor amin, wat chinpapcha hen tatagu an Apo Jesus way hen nekaman, anchi chuway ifan Pablo way cha 24 wachan ihay tagu way ah Demetrio Gayo an Aristarco way eMacedonia. hen nangachanna way hiya hen anchi Wat nanagtagcha way nanlakrak an chan féhféhar ah kaman faletò ah chicha ingganan anchi plasa way cha chana ammaan ah finab-alléy hen ihay ma-am-amongan hen tatagu. 30 Angkay apudyuscha ano way fufae way ah ah Pablo, laychéna paat way hiya Artemis hen ngachanna. Wat ammag koma hen i mèsango hen anchichay chuaray pelak hen cha aran Demetrio tatagu, ngém ammag empawan hen ya hen anchichay cha mèlabfu an hiya anchichay ommafurot. 31 Yag uray agé gapo hen garansiyan hen chacha elao. hen tapen hen anchichay toray hen 25 Angkay hiyachi yag empa-ayag yachiy provinsiya way gag-ayém Pablo, Demetrio amin hen anchichay cha hennagcha agé hen ihay i mangimfaga mèlabfu an hiya ya anat agé hen way achi paat koma mampàpàila ahchih anchichay tapenay tatagu way kaman plasa. agéhchi hen chunucha, yag imfagana 32 Angkay hen anchichay na-among, an chicha way mangaliyén, “Inib-à, ancha lawag nakorkor way chan innilayu met way hen antoy chunutaaw temtemaà te safali hen cha èngaw hen cha karpowan hen mafalintaaw. hen tapena ya safali agé hen cha 26 Ya ad uwanat agé, chataaw changrén èngaw hen tapena. Te hen kachùaran hen anchi cha itudtuchun Pablo way an chicha, achicha ammu no pakay heno way enammaan hen tatagu, faén incha ma-among ahchi. 33 Wat ekat ano tot-owa way apudyus. Yag annaat hen anchichay tapenéén, “Awni yag ah agég enawis hen ammag chuaray tatagu Alejandro hen lugina.” Yachin ekatcha ahtod Efeso way mangafurot hen chana gapo ta empasangon hen anchichay intudtuchu, ya faén anggay yanggay Judio hiya ah sangwanancha. Wat ahto, te umat agé hen kafabréfabréy tommàchég yag entànangna hen limana hen amin antoy provinsiyan hen Asia. way mangempaginang hen tatagu, yag 27 Wat masapor man-ar-arwadtaaw annaat ilugi way mangensoplekar hen te awni yag ma-ahoyan hen antoy gapona. 34 Ngém yachi way enlasin hen chunutaaw yag nafakas. Yag faén agé anchichay tatagu way Judio peet ah anggay yanggayha, te no cha émé-éméy, Alejandro, anchag enhorhoryad way ay ammoh achiyat agég fumaaw hen chan ongaongaw ah chuway uras way semfa-an hen anchi apudyustaaw way mangaliyén, “Kangatowan chillu ah Artemis. Ya ay nangila ta achi fumafa Artemis ahtod Efeso.” hen kenangatona agé way hiya met paat Hen enkaman anchichay 19:35 288 Hen enkaman anchichay 20:8

35 Hen anchi sagitario hen hiyachiy tinugutugunna chicha ah sém-éman fabréy, ammag panéh yag anat hen afurotcha an Apudyus, yag anat makepaginang hen anchichay chan lomayaw way émméy hen provinsiyan o-ongaw way tatagu. Yag yachi hen Macedonia. 2 Yachi yag enengwana way ommalenanàcha, imfagana way hen kafabréfabréy ahchi way chuar hen mangaliyén, “Inib-à way iyEfeso, intudtuchuna agé ah mangempas-éman maid tatagu hen antoy lota ah cha-an hen afurotcha. Yachi yag anat éméy mangammu way chitaaw way iyEfeso agé hen provinsiyan hen Acaya, hen nanangchén hen semfa-an hen 3 yag ininggaw ahchi ah toroy furan. anchi kangatowan way apudyus way Angkay hiyachi way chan sagana way i ah Artemis, ya innilacha amin agé way manlugan koma hen anchi papor way chitaaw hen nanangchén hen anchi éméy ad Siria, chengngarnaat agé way nasantowan way fato way nepêchég ehanéb ano hen anchichay kacharaana way narpod uchu. 36 Maid makehoot an way Judio hiya, wat iggayna etoroy cha natto, wat masapor iginangtaaw way éméy ahchi te ekatnéén fangchéna koma, te awni yag ma-anunuwan ud-ay hen anchi enengwana hen yag inumchah hen guru. 37 Wat provinsiyan hen Macedonia way an hamham-éntaaw ngén no pakayat manaran. 4 Ya hen anchichay ifan Pablo chillu iyaleyuhto hen annay chuway way mangwa agé hen provinsiyan hen tagu te maid met penléhcha ah faréy Macedonia wat cha Sopatro way iBerea apudyustaaw way Artemis, ya maid met way anà Piro ya anat cha Aristarco agé nangsotancha an hiya. 38 Yag non an Segundo way eTesalonica, ah Gayo an umat yag wachay mangempafasoran way iDerbe, cha Tikico an Trofimo Demetrio ya hen anchichay ifana hen way narpo hen provinsiyan hen Asia uray heno way tagu, wacha met hen ya anat agé ah Timoteo. 5 Chicha, uwistaaw ah mepasangwana ya wacha namangpangocha yag hihinnéd chàni amin agéy tempona, wat yachi koma an Pablo ad Troas. 6 Te inyaw-awnini hen mansensennongfatancha. 39 Yag no ad Filipos ingganah narpas hen anchi wachay safalih liliyu agé ah tapenay lagsak way manganan hen anchi tatagu, masapor hadchényu chillu hen tenapay way cha-an fumnar. Angkay anchi ustoy tempo way ma-amongan narpaschi yag an-aniyat manlugan hen hen tatagu ta yachi hen mifanagana. papor way na-alemay ag-agaw yag 40 Te hamham-ényu ngén, awni yag ekat an-aniyat umchah ad Troas. Yag ad hen anchichay toraytaaw ad Roméén, Troas, inchahanni hen anchichay ifani ‘Antaaw ammag cha gabforon chicha,’ wat nakachumingguani amin ahchi. te maid tot-owa ustoh lasontaaw hen antoy chataaw ekamkaman hen yatoy Hen nàchégan Eutico ad Troas ag-agaw.” 41 Angkay narpaschi way 7 Angkay nadhém hen Safachu, enalen hen anchi ap-apo yag annaat na-among-ani way ommafurot way eparyaw hen anchichay tatagu. mèan hen anchi Manmanma-an hen natéyan Jesus. Yachi yag nantudtuchu Hen kasen émméyan Pablo hen ah Pablo yag gapo ta ekatnéén ah wakas provinsiyan hen Macedonia ya Acaya hen lumigwatana, annag cha payépayén Angkay hiyachi way narpas hen chana itudtuchu ingganah gawan 20 hen anchi guru, empa-among hen lafi. 8 Wat penasgichanni hen chuar Pablo hen anchichay ommafurot yag Hen enkaman anchichay 20:9 289 Hen enkaman anchichay 20:24 way helaw hen anchi kowarto way no mafalin, ichahana koma hen anchi na-amonganni. lagsak way Pentecostes. 9 Angkay hiyachi, yag wacha hen ihay fafaru way ah Eutico hen ngachanna Hen nanugunan Pablo hen way tummutùchu hen pantaw. Yag anchichay ponò hen iyEfeso yachi way cha epachapacharan 17 Angkay hiyachi way nanchag-oh Pablo hen chana aryén, ammag chan hen anchi luganni ad Mileto, gapo chêyéchêyép ah Eutico yag nasséy. Yag ta iggayni engwa ad Efeso wat ammag maid innilana yag nàchagat empa-ayag Pablo hen anchichay agé ah chara way nanlugi hen anchi cha mangemponponò hen anchichay ma-atlo way garachu. Yag yachi way cha omafurot ahchi. 18 Angkay incha innara yag nanattéy. 10 Yachi yag inumchahcha, imfagan Pablo an chicha ginumhad agé ah Pablo way i mangila way mangaliyén, “Chàyu way sosnod, hen anchi natéy, yag nanyùgong way nanepod hen pés-éy ummaliyà hen namàwar an hiya, yag annaat ekat hen antoy provinsiyan hen Asia ya amin hen anchichay tataguwén, “Achiayu cha kawad-à an chàyu, wat innilayu hen machanagan te cha-an peet matéy.” aminay chà enkamkaman. 19 Wat iggayà 11 Yachi yag namfangad-ani amin nampahih-iya hen chà nangammaan ah faréy way i mangan yag anat hen empa-ammaan Apudyus an haén, mètagépfar ah Pablo hen anchichay te anà lawa an alepan Apudyus. Wat eTroas ingganah pommaway yag uray chaà nankela gapoh hamhamào no an-aniyat lumigwat. 12 Wat hen anchi hen-argawan, ya tàén penàgangà hen fafaru way natêchag, enhàyatcha way anchichay kacharaà way Judio gapon ammag pararo hen laylayadcha te chaà nangenhanéhanéfan, chà chillu natagu. entoroy way mangamma hen laychén Apudyus. 20 Tinudtuchuwà chàyu hen Hen émméyan cha Pablo sangwanan hen katagutagu ya anat ah ingganad Mileto fafaréyyu agé way maid poros enhoot-o 13 Angkay hiyachi yag imfagan an chàyu ah ammay way tudtuchu Pablo way mamangpangoani way ah katoronganyu. 21 Yag tenlén-o agé tapena way manlugan hen anchi way manugun hen ahentagù way papor way éméy ad Asson te hiya, Judio ya umat agé hen anchichay faén an manaran ano ingganad Asson ya Judio way masapor manhagongcha anat mìlugan. 14 Angkay inumchah-ani an Apudyus yag nanchùgancha hen ad Asson, nihib-at ah Pablo wat anchi lawengay a-ammacha ya ta nanlugan-ani amin hen anchi papor omafurotcha agé ah Apo Jesus. 22 Wat way éméy ad Mitilene. 15 Angkay ad uwan, ah manorotà hen laychén inumchah-ani ad Mitilene, inchakposni hen Espiritun Apudyus wat éméyà ano way éméy ingganah nawakas way ad Jerusalem ngém maid innilà no inumchah-ani agé hen chumang Chio. heno hen mepasamak an haén ahchi. Ya hen kafigatana agé, inumchah-ani 23 Te hen innilà yanggayat mafaruchà ad Samos, ya hen kasen figfigat, ad ya mapaligatanà ahchi, te uray heno Mileto. 16 Yachi yag ekat Pablowén way fabréy way ayàén yaha hen cha achiani ano manchag-oh ad Efeso te empaka-awat hen Espiritun Apudyus awni yag mataktak-ani, ya chana amin an haén. 24 Ngém achì gayu-un hen ahoopan way umchah ad Jerusalem ta mataguwà hen antoy lota non an-owat Hen enkaman anchichay 20:25 290 Hen enkaman anchichay 21:3 ehènad paat hen impiyar Apo Jesus hen alena hen manorong an chàyu an haén way masapor haphapetê hen way yachi chillu hen cha mangimfaga anchi ammayay chamag mepanggép hen ség-angna an chitaaw, ya hen hen ség-ang Apudyus hen katagutagu.” alena agé hen mangempapegsa hen 25 Entoroy Pablo way mangaliyén, pammatetaaw. Ya yachi agé hen “Maid iggay-o innayan ah manot-owaantaaw hen empopostan nantudtuchuwà an chàyu mepanggép Apudyus way idchatna hen aminay hen mantorayan Apudyus. Yag tataguna. 33 Hen aminay kawad-à an manepod ad uwan, innilà way maid chàyu, maid apés-o way mangara ah kasen mangil-il-anyu an haén hen antoy pelakyu ya lumfongyu. 34 Te innilayu lota. 26 Wat ma-awatanyu ad uwan chillu way hen lengat-o hen narpowan way no wachay metap-ar an chàyu ah hen aminay masapor-o ah inyatagù ya pegwana, faén haén hen nangimfasor, hen aminay masapor hen anchichay 27 te maid paat enhoot-o an chàyu ah inib-à. 35 Wat ah aminay enkaman-o, tugun Apudyus te intudtuchù amin hen yachi hen nangempàil-à an chàyu way laychéna way ma-awatanyu. 28 Wat masapor komagéttaaw way man-amma ar-arwachanyu hen acharyu koma, ya ta wachay etorongtaaw hen anchichay i-illanyu agé hen anchichay ifayu way makasapor ah torong. Ya achitaaw agé cha omafurot te piniyar hen Espiritun koma aliw-an hen anchi enalen Apo Apudyus chàyu way mangemponponò Jesus hen nangaryanéén, ‘Hen anchi an chicha. Kaman hen cha ekaman hen umidchat, kaskasen hen layadna no hen pastor way manalimun hen karnerona, anchi omawat.’ ” wat kaman agéhchi hen ekamanyu 36 Angkay narpaschi way enalen way manalimun hen anchichay tatagun Pablo hen anchichay ponò way narpod Apudyus te finayachan hen anàna Efeso yag nampalentomang way chicha ah charana hen natéyana. mìluwaru an chicha. 37 Yag anchaat 29 Sosnod, inni-ilà way no lomayawà, agég cha masorsorchong ya chachan umalecha way umale an chàyu hen kekela way mamàwar an hiya way anchichay mangintudtuchu hen ammag mangempaligwat. 38 Ya kaskasen hen chumachael way anchag kaman atapay hamhamàcha te hen anchi imfagana aho way i mamchit hen heno way way maid kasen mangil-il-ancha an na-amu. 30 Yag awni agé yag wacha hiya. Yachi yag enetnodcha hiya hen hen fùnag an chàyu paat ah tapen iggaw hen papor way manluganana. chi ag-agaw ah ammag mankétém ah mangawisana hen tapen anchichay Hen émméyan Pablo ad Jerusalem ommafurot ta wachay somorot an Angkay tenaynanni hen hiya. 31 Wat ar-arwachanyu paat ta 21 anchichay iyEfeso ahchid Mileto, achiayu marokop. Ya achiyu agé koma kasen-ani nanlugan hen anchi papor aliw-an way hen unig hen toroy tawén way nanchakpos ad Coos. Yachiy wat tinudtuchuwà chàyu way ammag nafigat, inumchah-ani ad Rodas ya anat lenafi ya enag-agawén iggay-o paat ad Patara. 2 Yag ad Patara, inchahanni esarsarcheng way magénén chà ekela hen ihay kasen papor way éméy ano ah hamhamào an chàyu.” ad Fenicia, wat nanlugan-anin nadchi. 32 “Wat ad uwan, an-og eporang 3 Angkay cha-ani émé-éméy yag innilani chàyu amin an Apudyus ta hiya hen hen anchi lota way nanggagawa hen manalimun an chàyu. Yag egad agé fayfay way ekatchéén “Chipre,” wat Hen enkaman anchichay 21:4 291 Hen enkaman anchichay 21:16 enengwani hen petlagudna ingganah 10 Angkay hiyachi way kamanay inumchah-ani hen provinsiyan hen ag-agawni ahchih faréy cha Felipe, Siria. Yachi yag tommàchang-ani hen ummaliyat agé hen ihay profeta way anchi fabréy ad Tiro way yachi chillu ah Agabo hen ngachanna way narpod hen mangempaghachancha hen anchi Judea. 11 Yachi yag ammag émméy kargan hen papor. yag ina innara hen sentoron Pablo 4 Angkay ad Tiro, inchahanni agé yag annag imfédféd hen he-ena ya hen anchichay tapenay ommafurot hen limana yag annaat ekatén, “Hen wat nì-iggaw-ani an chicha ah ihay imfagan hen Espiritun Apudyus an chuminggu. Yachi yag empaka-ammun haénat hen anchi nangensentoron an hen Espiritun Apudyus an chicha natto, yato hen ekaman hen anchichay hen mepasamak an Pablo no éméy kacharaana way Judio way manelew ad Jerusalem, wat imfagacha way an hiya ad Jerusalem yag anchaat achina koma etoroy. 5 Ngém entàénni agé eporang hiya hen anchichay faén chillu, te yachiy narpas hen ag-agawni, Judio.” yag kasen-ani lummigwat. Wat amin 12 Hen nangngaranni hen hen anchichay ommafurot way uray imfagana way mepasamak an Pablo, hen anchichay ahimfafaryancha way nampangpanga-aseani ya umat agé hen hen-ininna, enetnodcha amin chàni anchichay tapena ta achi paat koma anchi penget hen fayfay way iggaw etoroy Pablo way éméy ad Jerusalem. hen papor ah mempaligwatancha an 13 Ngém senongfatan Pablo chàni way chàni. Yachi yag nampalentomang-ani mangaliyén, “Nokay lawaha ah chayu amin hen tarantag way manluwaru, ekamkaman an haén, te anyuwat 6 yag an-aniyat mahihiyan, wat agég cha héphépén hen antoy pararo hinénggép-ani hen anchi papor, yag way hamhamào hen annay kelayu. hen anchichay ommafurot way eTiro, Sosnod-o, nansasagganaà angkay way namfangadcha ah fabréy. faén yanggay hen mafaruchà ahchid 7 Angkay hiyachi way lummigwat-ani Jerusalem, te uray agé no yato hen ad Tiro, nanlurugan-ani ingganad matéyà gapon Apo Jesus.” 14 Yag Tolemaida yag an-aniyat gumhad way gapo ta achiani makaparaud an hiya, i mangila hen anchichay ommafurot an-anig gumminang yag anniyat ekatén, way eTolemaida yag ummiyan-ani ah “Oo ngarud, ta ma-ammaan yanggay fafaréycha. hen laychén Apudyus ta faén hen 8 Angkay nawakas, kasen-ani laychénni.” nanlugan ingganad Cesarea. Yag 15 Angkay narpas hen kamanay an-aniyat gumhad agé way i nì-iggaw ag-agawni ah faréy Felipe, ensaganani an Felipe way pìtutudtuchu hen hen egad yag lummigwat-ani way mepanggép an Jesus way hiya agé hen éméy ad Jerusalem 16 way nìyale agé iha hen anchichay pitu way nachutokan hen tapen anchichay ommafurot way ad Jerusalem way tomotorong. 9 Ya eCesarea. Yag enetnodcha chàni ah wachacha agé hen anchi opatay a-anàna faréy cha Manason way eChipre way way pahig fafarasang way ancha agég nafayag hen ommafurotana an Jesus profeta amin way cha mangimfagfaga yag ahchi hen ininggawanni. hen epahpahmà hen Espiritun Apudyus an chicha. Hen enkaman anchichay 21:17 292 Hen enkaman anchichay 21:27

ensapatacha an Apudyus ah Templo. Hen i nangil-an Pablo an Jaime 24 Wat hen ekatni, ah mail-an way cham 17 Angkay inumchah-ani ad chillu tongparén hen orchin Moses, Jerusalem, pararo hen laylayad hen ammay ménat no màyéy-a an chicha ah anchichay ommafurot way mangilan Templo way i mètape way mangamma chàni. 18 Yag yachi way nafigat, hen inyurchin Moses mepanggép hen nàyéy-ani an Pablo way i mangila an macharosan hen tatagu an Apudyus, yag Jaime, yag wachacha agé amin hen anno agég fayachan amin hen gastoscha anchichay cha mangemponponò hen ta icha mampapokrang an pachi ah cha omafurot ad Jerusalem. 19 Angkay mangammaancha hen gagangaytaaw. empaghép chàni, nampakomosta ah Yahan ammaamat elasin amin hen Pablo an chicha yag annaat ilugi way anchichay kacharaantaaw way faén manginyam-amma way manaphapet peet tot-owa hen anchi chengngarcha amin hen enkaman Apudyus hen no ilancha hen cham manongparan anchichay faén Judio hen chana hen orchin Moses. 25 Ngém mepanggép nanudtuchuwan an chicha. 20 Angkay agé hen anchichay faén Judio way cha chengngarcha amin hen henaphapetna, omafurot, maid met imfagataaw way anchag chinayaw ah Apudyus ah masapor tongparénchachi, te hen tugun laylayadcha yag anchaat agé ifaga way ensorattaaw an chicha, wat achicha way mangaliyén, “Ammay tot-owa koma issa hen heno way mehnga ya te ommafurotcha agé hen anchichay achicha agé issa hen chara ya hen faén Judio, Ngém hea way sonodni heno way naskar way cha-an lomayaw way Pablo, wacha hen ifagani an hen charana. Ya masapor agé achicha hea way problemataaw. Te ilamat, mì-isséy hen faén ahawacha. Yaha met innilam chillu way émméy ah kamanay yanggay hen ensorattaaw an chicha.” lifu hen anchichay kacharaantaaw 26 Angkay hiyachi way nawakas, way Judio way cha omafurot an Jesu enetnod Pablo tot-owa hen anchichay Cristu ad uwan. Yag amiamincha, opat yag nètape an chicha way epapatecha paat way manongpar nangamma amin hen ekat hen orchin hen aminay orchin Moses. 21 Ngém Moses mepanggép hen mancharosan an wacha hen chengngarcha way cham Apudyus. Yachi yag anat hénggép ah ano intudtuchu hen anchichay Templo way i mangimfaga hen ag-agaw kacharaantaaw way i namfunag ah way marpasan hen chacha ammaan te safaliy lota ta etagaycha ano hen anchi no marpas, masapor wachan michaton orchin Moses, te cham ano itudtuchu an Apudyus para hen ihaiha an chicha. way achicha markaan hen a-anàcha ya achicha ano agé tongparén hen tapen Hen nanelewancha hen gagangaytaaw way Judio. 22 Wat an Pablo ah Templo kapeletan way changréncha agé way 27 Angkay hiyachi way tég-angay inumchah-ayu ahtod Jerusalem ad marpas hen anchi netotorag way pituy uwan, wat nokay lawa hen ekamantaaw ag-agaw, niyaphor way wacha hen nò, te awni yag ammag laweng hen nangila an Pablo ah Templo way tapen hamhamàcha an hea. 23 Wat yato hen hen anchichay achi omafurot way Judio ekatniyén mekaman koma. Ilamat, way narpo hen provinsiyan hen Asia. wachacha ahto ad uwan hen opatay Wat anchag sinubsufan hen anchichay ifataaw way masapor icha lopasén hen chuaray tatagu yag lenapchùcha ah Hen enkaman anchichay 21:28 293 Hen enkaman anchichay 22:2

Pablo 28 yag chachaat èngaw way achi makelasin hen anchi Komandér no mangaliyén, “Sosnodni way ganà Israel, heno hen usto, wat anna ammag imfaga torongan chàni te antoyan peet hen ta iyéy hen sorchachu hiya ah barak. anchi tagu way cha mangintudtuchu 35 Angkay inumchahcha hen anchi hen aminay tatagu ta lawengéncha hégpan hen barak, ammag nepapelet chitaaw way Judio ya ta achicha agé way anchag lenabten ah Pablo yag afuroton hen orchin Moses. Ya chacha entoodcha te ammag forfor-iyén agé itudtuchu way achi agé masapor yanggay hen anchichay tatagu hiya rispituwén hen antoy Templotaaw. Ya ah aningarngarcha. 36 Ya chacha agé kaskasen te empa-aggarémhana hen èngaèngaw way mangaliyén, “Pédtényu antoy nasantowan way Templotaaw te hiya.” annag empaghép hen tapen anchichay faén Judio.” 29 Yaha hen ekatcha way Hen nanàchégan Pablo hen acharna nangarkoro te innilacha hen netnochan 37 Angkay hiyachi way inumchahcha Pablo hen anchi faén Judio way ah ah barak way tég-angaycha epaghép Trofimo hen ngachanna way iyEfeso, ah Pablo, nan-ale ah Griego way wat hen ekatcha ah hamhamàcha, awni nanagépfar hen anchi Komandér way yag empaghépna hiyah Templo. mangaliyén, “Ay achi mafalin ta wacha 30 Hen nangngaran hen anchichay hen ifagà an hea.” Yag ekat hen anchi eJerusalem an nadchi, anchag Komandérén, “Ay innilam peet hen ommaningarngar amin, wat aleni way Giniriego. 38 Wat faén peet nanagtagcha way éméy ah Templo yag hea hen anchi iyEgipto way ap-apon lenapchùcha ah Pablo yag lenakrakcha hen anchichay tommaropa hen anchi way manginyéy ah chara, yag anchaat ar-argaw way nangetnod hen anchichay umfan hen anchi Templo. 31 Yag hen opatlifu way pattéyan way tatagu ah anchichay chuar way tatagu, ancha chanak.” 39 “Aẁ faénà,” way ekat Pablo, yanggay ammag pédtén ah Pablo non “te haénat Judiowà way niyanà ad achi wachan i nangenlepot hen anchi Tarso way sakopon hen Seleucia, ya Komandér hen sorchachun hen Roma, maid ménat tatagu ah cha-an mangngar imfagana way mangaliyén, “Ancha ad Tarso way fabréy-o. Wat ay achi angkay ammag chan gagabfor hen mafalin ta wachay ifagà hen antochay tatagu ahtod Jerusalem.” 32 Yachi yag kacharaà way Judio.” anat ayagan hen anchi Komandér hen 40 Angkay hiyachi way emparufus hen tapenay sorchachuna ya hen anchichay anchi Komandér, wat tommàchég ah kapetancha yag nanagtagcha way éméy Pablo hen anchi hégpan yag entànangna hen anchi chachan gagabforan. Yag hen limana way mangempaginang hen nangil-an hen tatagu an chicha, hen anchichay chuaray tatagu. Yag entagaychaat way mamagoh an Pablo. yachi way gumminangcha, nan-ale 33 Wat imfagan hen anchi Komandér ta ah Henebreo way yachi hen anchi telewéncha ah Pablo ya kawachancha chacha-an way alen hen Judio, ah chuway kawad, yag annaat agé ekatnéén, imohon hen tatagu no heno ah Pablo “Chinàcha-ar ya sosnod, ya heno hen enammaana. 34 Yag 22 changrénà koma ta ilanyu no ammag maid mapoot ah chacha ifaga wachay enammaà ah laweng.” 2 Wat te wachay èngaw hen ihéén safaliyat hen nangngaran hen anchichay tatagu agé hen cha èngaw hen tapena. Wat way Henebreo peet hen inyalena, Hen enkaman anchichay 22:3 294 Hen enkaman anchichay 22:17 anchag tummiyém. Yag ekat Pablowén, henanhanà way mangaliyén, ‘Henon 3 “Haén hen ihay ifayu paat way Judio laychém way ammaà, Apo.’ Yag anat way niyanà ad Tarso way sakopon ekat Apo Jesusén, ‘Tomàchég-a yag hen Seleucia yag ahtod Jerusalem nanchakpos-a ad Damasco wat mifaga hen chummakrà ya nan-uswilaà way an hea ahchi hen aminay hehemmà ah Gamaliel paat hen nanudtuchu an Apudyus way ammaam.’ 11 Wat hiyachi, haén. Wat maid iggay-o acharén ah gapo ta nabfuragà ah kahilin hen liglamenton hen anap-otaaw, yag anà anchi pararo way helaw, penachangà agég nakagét way mangamma amin hen anchichay ifà way homàyat ad hen laychén Apudyus way kaman Damasco.” agé an chàyu ad uwan. 4 Wat an-og 12 “Angkay ad Damasco, wacha penaligatan amin hen anchichay hen ihay kacharaantaaw way tatagu way sommorot an Jesus way ah Ananias hen ngachanna way penatéy-o hen tapena. Yag empatelew-o manotongpar hen aminay orchintaaw hen tapena way nangimfarud, larae hen chana manayawan an Apudyus, ya manha ono fufae. 5 Ya mafalin agé ririspituwén agé amin hen anchichay tàchégan hen anchi kangatowanay inib-ataaw ad Damasco hiya. 13 Yachi pachi ya amin hen anchichay toray way yag ummaleh Ananias hen anchi faréy konseltaaw hen katot-owan hen chà way ininggawà yag hommag-én an aryén te chicha hen nangamma hen haén way mangaliyén, ‘Heay sonod-o sorat way nangidchat hen lébféng-o way way Saulo, maka-an hen finuragno.’ manelew hen anchichay ommafurot an Yag hen hiyachi, namfangachat tot-owa Jesus. Wat inyéy-o hen anchi soratcha hen ilà yag innilà hiya. 14 Yag annaat hen anchichay ifataaw way Judio ad ekatén, ‘Ah Apudyus way chinayaw Damasco way hen gagtào, ta telewê hen hen anap-otaaw, chinutokana hea ta anchichay ommafurot, yag imfangad-o ma-awatam hen laychéna ya ta ilam chicha ahtod Jerusalem way manusa.” paat hen anchi nalimpiyu way anàna way ah Jesus, ya ta changrém agé Hen nanaphapetan Pablo hen anchi iyalena paat. 15 Ya hea, hen ommafurotana masapor istiguwam hen aminay tatagu Apos. 9:1-19; 26:12-18 gapo hen anchichay innilam ya hen 6 “Angkay hiyachi, hen anchi ustoy chengngarno mepanggép an Jesus.’ nanggawa way cha-ani éméy way 16 Enalen Ananiaschi an haén yag tég-angay umchah ad Damasco, anà annaat ekatén, ‘Wat nokay paat hen ammag nahili ah pararo way helaw way kasenta hadchén. Fumangon-aat ta narpod uchu. 7 Yag anà ammag nàchég mampafunyag-a yag nanchawat-a an way nepetag hen lota yag an-owat Apo Jesus ta macharosan amin hen changrén hen ale way mangaliyén, fasorno.’ ” ‘Heay Saulo, pakay pap-aligatém haén.’ 8 ‘Henoa Apo,’ way ekat-o. Yag Hen napiyaran Pablo way i sommongfat way mangaliyén, ‘Haén ah manudtuchu hen faén Judio Jesus way eNazaret way haén angkay 17 Yachi yag entoroy Pablo way hen cham paligatén.’ 9 Hen anchichay mangaliyén, “Angkay hiyachi, ifà, innilacha hen anchi helaw ngém namfangachà ahtod Jerusalem iggaycha changrén hen imfagan hen yag hen chà manluwaruwan ah anchi nan-ale an haén. 10 Yachi yag Templo, wacha hen nepàila an haén Hen enkaman anchichay 22:18 295 Hen enkaman anchichay 23:1

18 te nampàila ah Apo Jesus way 25 Angkay hiyachi way finarufarudcha mangaliyén, ‘Lomayaw-aat ahtod ah manapratancha koma, imfagan Pablo Jerusalem te achi angkay afuroton hen hen anchi kapetan hen sorchachu way annachay tatagu hen mangistiguwam tommatàchég hen hag-énna, ekatnéén, an haén, wat wachan ammaancha “Ay ammoh wachay karébfénganyu way an hea.’ 19 Yag sommongfatà way manaprat hen ihay tagun hen Roma mangaliyén, ‘Oo a Apo, ngém awni yag way cha-an mafistigar.” afurotonà ménat te ilamat, inni-ilan 26 Hen nangngaran hen anchi kapetan met hen aminay tatagu way haén way ihay tagun hen Roma peet ah paat hen anchi cha émmé-émméy hen Pablo, émméyat hen anchi Komandér anchichay cha ma-am-amongan way way manaphapet, ekatnéén, “Pakay cha i nanelew ya nangempapagoh lawatoh chataaw am-ammaan te tagun hen heno way ommafurot an hea. angkay hen Roma peet ah Pablowanna.” 20 Yag hen namchitancha agé hen 27 Wat émméy agé hen anchi Komandér anchi istigum way Esteban, wat an Pablo way mangaliyén, “Ay tot-owa nawawà-achaà ahchi way haén paat way hean ihay tagun hen Roma.” “Oo hen ihay nanginyafun hen napchitana tot-owa,” way ekat agé Pablo. 28 Yag ya haén hen anchi nangachug hen anat ekat agé Komandérén, “Umat agé lumfong hen anchichay cha namchit.’ haén wat ammag chuar hen imfayad-o 21 Ngém senongfatan Jesus haén ah nehafongà hen tagun hen Roma.” way mangaliyén, ‘Lumigwat-aat way “Oo a,” way ekat Pablo, “ngém haén, lumigwat te hénagê hea ah achawwéy sissigud way Romaà te anà an niyanà way lota ta im tudtuchuwan hen way tagun hen Roma.” anchichay faén Judio mepanggép an 29 Wat hen anchichay sorchachu haén.’ ” way i manaprat koma an Pablo, hen 22 Hen anchichay na-a-among nangngarancha way ihay tagun hen way Judio, gummiginnangcha way Roma peet hiya, anchaat agég nàéy. Ya mamangngar hen aminay cha aryén uray agé hen anchi Komandérén ammag Pablo ingganah enalena hen mepanggép émmégyat hen nangawatana way tagun hen anchichay faén Judio, yag anchaat peet hen Roma ah Pablo yag annaat agég ommaningarngar way térén, agég empakawad. yag inlugicha way mangèngaw way mangaliyén, “Pédtényuwat hiya ta Hen namistigaran hen macharosan paat hen antoy lota ah anchi konsel an Pablo kaman an cha nahhay tatagu.” 23 Yag 30 Angkay hiyachi, laychén paat hen chachan o-oleh way mangenhawad hen anchi Komandér way ma-awatan no lumfongcha ya chachaat agé ehapowà heno hen cha epafasor hen anchichay hen tapok gapoh aningarngarcha. Judio an Pablo way kacharaana. Wat 24 Yachi yag menanchar hen anchi yachi way nawakas, menetenna amin Komandér hen anchichay sorchachuna hen anchichay ap-apon hen papachi ya ta epaghépcha ah Pablo hen barak. Yag hen anchichay toray way konsel hen imfagana agé ta haprahapratancha ta Judio, yag annaat epaka-an hen kawad éhéd yag epudnuna no pakay ammag Pablo yag empasangona an chicha. pararo hen aningarngar hen anchichay Yachi yag finéfétég Pablo Judio an hiya. 23 hen anchichay konsel ya anat man-ale, ekatnéén, “Sosnod Hen enkaman anchichay 23:2 296 Hen enkaman anchichay 23:15 way ganà Israel, napnek angkay Fariseo way siguchay cha mintudtuchu hen hamhamào way nanepod hen hen orchin Moses yag tenàchégancha ah nataguwà, empapatè way mangamma Pablo, wat lommatokcha way man-ale, hen ekat-owén ammayén Apudyus.” ekatchéén, “Maid angkay fasor hen 2 Yachi yag menancharat agé hen anchi yahay tagu, te awni yag tot-owa way an kangatowan way pachi way Ananias wachay nanagépfar an hiya way achi hen anchichay nètatàchég an Pablo ta maila no faén anghel hen nanagépfar.” tappeténcha hen tapàna. 3 Yag anat ekat 10 Angkay hiyachi way cha agé Pablo an hiyéén, “Ay ammoh achi omam-améd hen sosongel hen agég tappetén Apudyus hea way cha anchichay Fariseo ya Saduceo, mangempàpàila hen kena-ammayno, wat ammag nachanagan hen anchi te pakay ekatnowén uwisém haén ah Komandér te awni yag anchag ammay way matorachan hen orchin forfor-iyén ah Pablo ah aningarngarcha. Moses yag chamat agé labsengén hen Wat imfagana hen anchichay hiyachiy ammay way orchin.” 4 Wat hen sorchachuna ta icha aran hiya way anchichay tommatàchég hen hag-én nanggagawa hen tatagu yag anchaat Pablo, ekatchéén, “Pakay ekatnohnay kasen iyéy ah barak. manginsorto hen anchi kangatowan 11 Angkay hen hiyachiy lafi, nampàila way pachi.” 5 Yag anat ekat Pablowén, ah Jesu Cristu an Pablo way mangaliyén, “Sosnod, maid uwa enlasin-o way hiya “Achia cha émégyat Pablo, no wachay peet hen anchi kangatowanay pachi, ekamancha an hea, te masapor chillu te hen ekat anchi nesosorat way alen im istiguwan haén ad Roma, kaman Apudyus, ‘Achiyu aryén hen laweng hen hen nangistiguwam an haén ahtod anchi ap-apoyu.’ ” Jerusalem.” 6 Angkay hiyachi, gapo ta hemhemmà Pablo way Saduceo uwa hen tapen Hen planon hen anchichay hen anchichay konsel ya Fariseo hen Judio way mamchit an Pablo tapena, annag chinakar hen alena 12–13 Angkay pommaway, wachacha way mangaliyén, “Sosnod-o, haénat hen na-among way nasorok Fariseowà agé way ganà paat hen ah opatporoy Judio way incha Fariseo. Antoyanà ad uwan way chaà nan-a-atopàpà no heno hen ekamancha ichérém gapo yanggay hen namnamà way mamchit an Pablo. Yag achicha way man-uchicha hen natéy ah ano poros mangmangan ya umin-inum pegwana.” ingganah pédténcha ah Pablo. 14 Yachi 7 Hen nangaryan Pablo an nadchi, yag émméycha way i managépfar inluginat agé hen anchichay Fariseo hen anchichay ap-apon hen papachi ya Saduceo way mansosongel wat ya hen anchichay anam-ama way nagudwacha. 8 Te hen anchichay ponò hen Judio, yag imfagacha way Saduceo, ekatchéén, “Achi paat mangaliyén, “Nansapata-ani way achi man-uchi hen natéy, ya maid anghel paat mangmangan ingganah pédténni ya maid agé lennawa way achi ah Pablo. 15 Wat hen ekamanyu, chàyu maila.” Waman hen anchichay Fariseo ya hen anchichay konsel, hénagényu afurotoncha amin chaha. 9 Wat anchag hen i mangimfaga hen anchi Komandér chan o-ongaw hen anchichay konsel way laychényu koma way kasen hen chachan sosongelan. Yachi yag mepasango ah Pablo an chàyu ta anchaat tomàchég hen tapen anchichay iyam-ammayu way mamistigar an hiya. Hen enkaman anchichay 23:16 297 Hen enkaman anchichay 23:30

Ya ta chàni, an-anig mansasaggana hen Komandér hen chuway kapetanna charan way mangenhahannéb an hiya yag imfagana way mangaliyén, “Inyu ya anat umchah an chàyu.” esagana hen chuwanggasot way 16 Ngém hen anchi amonaén Pablo, sorchachu ya hen kasen chuwanggasot chengngarna hen planon hen anchichay way mansasay-ang, ya anat agé Judio, wat émméy ah barak way i hen pitunporo way mankakabfayu. nangeslo an Pablo. 17 Angkay imfagana Mansasaggana-ayu amin ta no yag enayagan Pablo hen ihay kapetan mahéhchém, lumigwat-ayu amin way hen sorchachu way mangaliyén, manginyéy an Pablo ad Cesarea. 24 Ya “Etnodno hen antoy fafaru hen anchi ilanyu agé ta wachay mansakayan Komandér te wacha hen ifagana Pablo. Ya masapor ar-arwachanyu paat an hiya.” 18 Yachi way enetnodna, ta eporangyu hiya an Gubérnador Felix imfagana way mangaliyén, “Hen anchi way maid mepaspasamak an hiya.” farud way Pablo hen nangimfaga way 25 Yachi yag anat manorat hen anchi iyalè hen antoy fafaru an hea te wacha Komandér an Gubérnador Felix way ano hen ifagana.” 19 Yachi yag pinchén hen ensoratna, ekatnéén, hen anchi Komandér hen limana way 26 “Haén way Komandér Claudio manginyéy hen ê-éyna ta omanggaycha, Lisias, antoyan hen sorat-o an yag annaat ekatén, “Nokay hen ifagam hea way machachayaw way an haén.” 20 Yachi yag henaphapet Gubérnador Felix. Sapay koma hen anchi fafaru way mangaliyén, ta amma-ammay-ayu amin. “Chengngar-o way nantetempoyugan 27 Antoyan hen ihay tagu way hen anchichay anap-apo way Judio ammag lenapchù hen anchichay way manawat an hea ta kasenno kacharaana way Judio way ano epasango ah oletég-o way Pablo tég-angaycha pédtén. Ngém hen anchi konsel ah wakas. Yag angkay chengngar-o way hiya hen lasoncha, ta iyam-ammacha ano peet hen ihay tagun hen Roma, way mamistigar an hiya. 21 Ngém wat émméy-ani hen antochay achim koma cha afurotonha, te sorchachu way i nanarà an hiya. wachacha angkay hen nasorok ah 28 Yag yachi, gapo ta laychê opatporo way tatagu way nantataro koma way ma-awatan no heno hen charan way mangenhahannéb hen chacha epafasor an hiya, an hiya. Yag nansapatacha amin way wat inyéy-o hiya hen anchi achicha ano paat mangmangan ya konselcha way Judio. 29 Yag uray umin-inum ingganah pédténcha. yachi hen nangenlasinà way Loohcha angkay nansasaggana non maid peet enam-ammaana ah paat anno afunan.” 22 Yachi yag anat érégna way mepapchit ya uray ekat hen anchi Komandérén, “Achim ah mifaruchana, te an yanggay paat cha haphapetén way eneslomto an an mepanggép hen liglamenton haén.” Yachi yag ginumhad hen anchi hen orchincha way Judio hen fafaru. nempafasorancha. 30 Angkay hiyachi way neslo an haén way Hen nangempayancha an wacha hen nan-a-atopàpà hen Pablo an Gubérnador Felix anchichay ahentaguna way 23 Angkay hiyachi way lommayaw mangenhanéb an hiya, yachi hen anchi fafaru, enayagan hen anchi hen mangempaliyà an hea. Hen enkaman anchichay 23:31 298 Hen enkaman anchichay 24:10

Yag imfagà agé hen anchichay wat nafayag way natotornos-ani way cha mangempafasor an hiya maid gummug-uru. Ya gapon hea, way hen sangwanam koma hen chuar agé hen cha na-ammaan ah manginchérémancha. Anggaychi pagsaya-atan hen aminay tatagu hen hen ifagà an hea.” antoy kawadni. 3 Wat enag-agaw ya 31 Angkay hiyachi yag tenongpar heno way lugarén an-anig chan yaman hen anchichay sorchachu hen aminay gapon hea. 4 Wat ad uwan, achini koma imfagan hen anchi Komandér an chicha. taktakén hea Apo, ngém panga-asem Wat hen hiyachiy lafi, inyéycha ah paat ta anoham koma chillu way Pablo ingganad Antipatrisa. 32 Yag mangngar hen antoy aket way ifagani. yachi way nawakas, namfangadcha hen 5 Te ilamat, hen annay taguwanna, anchichay nanaran way sorchachu ah hiya hen ihay cha mangempaguru hen barak wat anggaycha hen anchichay katagutagu, te cha émmé-émméy ah nankakabfayu ah nanginchakpos. kafabréfabréy way mangintudtuchu hen 33 Angkay inumchahcha ad Cesarea, tomaropaan hen anchichay kacharaanni inyéycha hen anchi sorat an Gubérnador way Judio. Ya hiya agé hen ihay yag emporangcha agé ah Pablo an hiya. ap-apon hen anchi sabsafali way 34 Wat yachi way finasan Gubérnador tudtuchu way chacha soroton hen ihay hen anchi sorat, yag annaat sarudsuchun tagu way narpod Nazaret. 6 Ya chana an Pablo no heno hen provinsiya way agé penachas way mempa-aggarémha niyana-ana. Yag imfagan Pablo way hen anchi Temploni ad Jerusalem. ad Seleucia. 35 “Wat no yaha,” way Ngém ammayat te tenelewni hiya, ekat Gubérnador, “asekasowê hea yag ekatniyén chàni ud-ay hen no umchahcha hen anchichay cha manguwis an hiya ah matorachan hen mangempafasor an hea.” Yachi yag orchinni way Judio. 7 Ngém ammag annaat agé ifaga way maguwarchaan ummaleyat agé ah Komandér Lisias koma ah Pablo ah faréy Are Herod. yag annag penléh way nangenlayaw. 8 Yag annaat ifaga way masapor ano Hen nempafasoran umaleani ahto ta hen sangwanam hen Judio an Pablo paat hen manginchérémanni an Angkay hiyachi way nanlooh hen hiya. Ngém no fistigarém hen annay 24 lemay ag-agaw yag inumchah taguwanna wat sigurachu way ichaham ad Cesarea hen anchi kangatowan way agé hen katot-owan hen aminay pachi way ah Ananias, yag nìyalecha chani aryén.” 9 Yachi yag amin hen agé hen tapen anchichay anam-ama anchichay nìyéy way Judio, nètapecha way ponò hen Judio ya anat agé hen way mangempafasor an Pablo yag ihay apogachu way ah Tertulo hen tenàchégancha way tot-owa paat hen ngachanna. Yag incha nèsango an enalen hen anchi apogachu. Gubérnador Felix way manginchérém an Pablo. 2 Angkay hiyachi way Hen nanongfatan Pablo hen empa-ayagcha ah Pablo, inlugin hen anchichay nanginchérém an hiya anchi apogachu way mangempafasor an 10 Angkay narpaschi, yag sininyaran hiya, ekatnéén, Gubérnador ah Pablo ta somongfat. Yag “Apo Gubérnador way machachayaw, anat ekat Pablowén, gapo hen kenaraengno way “Apo Gubérnador Felix, innilà way mangentoray an chàni way Judio, nafayag hen nan-uwisam an chàni way Hen enkaman anchichay 24:11 299 Hen enkaman anchichay 24:25

Judio, yag gapo hen hiyachi, nas-ém hen yachi way wachaà ah Templo way cha hamhamào way manàchég hen achar-o mangamma an cha nadchi way an-owat an hea. 11 Yag mafalin agé ifisarno hen lempas hen tapena way mepanggép tatagu hen katot-owan hen antoy aryê hen kacharosan, yag ana-at ichahan. way hen hemporo ya chuway ag-agaw Ngém maid met chuar ah tatagu way kaysan, nane-echà way émméy ad ahchi hen hiyachi ya maid amin chan Jerusalem way i manayaw an Apudyus. guguru, 19 te hen wacha yanggayat hen 12 Maid ay agé nangila an haén way tapen anchichay Judio way narpo hen cha mè-esngel hen tatagu ahchih provinsiyan hen Asia. Wat chicha koma Templo, ya maid ay agé nangchahanà hen umale way mangempafasor an ah chà mangempaguruwan hen tatagu haén no wacha tot-oway epafasorcha ad Jerusalem ya uray heno way chà te chicha hen nangi-ila. 20 Ono faénchi, innayan ya hen anchichay sinagogani uray kay hen annachay tatagu, wat way Judio. 13 Ya maid angkay agé haphapeténcha no wachay nachahan mimfisarancha way tot-owa hen ah fasor-o hen nepasangowà hen anchi annay chacha epafasor an haén te konsel ad Jerusalem, 21 manongad no ancha yanggay an penarang. 14 Ngém pafasoronà hen anchi nangèngawà hen achì ehoot an hea way chà tot-owa sangwanancha hen nangaryaén, ‘Chaà soroton hen anchi cha mitudtuchu peet ichérém gapon mangafurotà way mepanggép an Jesus way ekat hen man-uchicha hen natéy ah pegwana.’ ” annachay kacharaaén sabsafali way 22 Angkay hiyachi, gapo ta chuar faén tot-owa. Ngém yaha met hen chà chillu hen cha chengngar Gubérnador ekaman way manayaw an Apudyus Felix mepanggép hen somorotan an way chinayaw chillu hen aminay Jesus, annaat iyaw-awni hen anchichay anap-oni ad namenghan. Ya chà met Judio way mangaliyén, “Awni ta agé afuroton hen aminay orchin umchah ah Komandér Lisias ta an-owat Moses ya hen aminay ensorat hen ifanag hen annay chérémyu.” 23 Yachi anchichay profeta. 15 Ya nampachong yag imfagana hen ihay kapetan hen angkay agé hen chani afuroton hen sorchachu way fafantayancha chillu ah annachay cha mangempafasor an Pablo, ngém lugarancha koma ah aket haén, te namnaméénni amin way ya ta achicha agé epawa hen umaliyan man-uchiyén Apudyus hen aminay hen anchichay ifana way manorong an natéy ah pegwana way amin hen hiya ah heno way kasaporana. anchichay ammayay tatagu ya umat agé hen anchichay laweng. 16 Yag gapo Hen kasen nepasangowan hen yahay namnamà, empapatè way Pablo an Gubérnador Felix mangamma hen usto ta maid koma 24 Angkay hiyachi way nanlooh hen fumasorà an Apudyus ya ta maid agé kamanay ag-agaw, yag kasen ummale fumasorà hen tatagu.” cha Gubérnador Felix way hen-ahawa 17 “Yachi yag gapo ta maid an Drusila way hiyaat ihay Judio. Yachi ém-émméyà ad Jerusalem ah kamanay yag kasen empa-ayag Gubérnador ah tawén wat émméyà ad uwan te Pablo ta changréncha koma mepanggép napiyarà way manginyéy hen pelak hen omafurotan an Jesu Cristu. way etorongni hen anchichay ifani 25 Yag yachi way cha enalealen Pablo way makasapor ah torong, ya ta iyà mepanggép hen ammayay a-amma agé manchaton an Apudyus. 18 Wat ya hen anchi achi memparufusan hen Hen enkaman anchichay 24:26 300 Hen enkaman anchichay 25:12 achar way mangamma hen laweng, ya 6 Yachi yag entot-oroy Festo way anat hen manusaan Apudyus hen tatagu nì-iggaw hen anchichay Judio ad ah pegwana, ammag émmégyatat agé Jerusalem hen kasen hemporo way ah Gubérnador Felix yag annag ekatén, ag-agaw no achi waru yag anat “Anggay ud-ay ta in-aat ta awni tah lumigwat way mamfangad ad Cesarea. kasen ta an-owat kasen epa-ayag hea Angkay nafigat hen namfangchana, i no wachay tempò.” 26 Yaha hen enalen tummùchu hen anchi cha mau-uwwisan Felix, te hen ihay hamhamàna agé, hen tatagu yag annaat epa-ayag ah ekatnéén ta pasoksokan koma Pablo Pablo way mepasango an hiya. 7 Angkay hiya, wat yachi hen pontosna way cha empaghépcha ah Pablo, ammag liniufat mampa-aya-ayag an hiya. hen anchichay Judio way anat narpod 27 Angkay narpas hen chuway tawén, Jerusalem, yag ammag maid achicha wacha hen neparég an Felix way epafasor ah laweng way enammaana manggubérnador way ah Porcio Festo ano. Ngém ammag maid chillu ustoh hen ngachanna. Ngém ammag tenaynan manot-owaancha ah uray heno way Felix ah Pablo ah pagfaruchan hen iyalecha. 8 Yachi yag tenàchégan Pablo naka-anana ah gubérnador way maid hen acharna way mangaliyén, “Maid kasen ganchatna no faén yanggay hen angkay lenabrabseng-o ah orchintaaw mangammayan koma hen anchichay way Judio, ya maid agé enam-ammaà Judio an hiya. ah mangempa-aggarémha hen Templotaaw. Yag maid agé nangontaraà Hen nepasangowan Pablo an an Aretaaw ad Roma.” 9 Ngém ah Festo, Festo ya hen nangimfag-ana gapo ta laychéna way komapétcha hen way mepasango ad Roma anchichay Judio an hiya, imfagana an Angkay hiyachi yag émméy ah Pablo way mangaliyén, “Ay laychém ta 25 Festo ad Cesarea way tumùchu iyéy-o hea ad Jerusalem ta uray ahchi way manggubérnador hen yachiy hen manguwisà an hea mepanggép provinsiya. Yag hen anchi ma-atloy hen annachay chacha epafasor an ag-agawna, lummigwat way mamfiyahi hea.” 10 Ngém senongfatan Pablo way ad Jerusalem. 2 Yag yachi way wachad mangaliyén, “Achì angkay laychén, te Jerusalem, émméychaat agé an hiya karébféngà chillu way mauwis ahto hen hen anchichay anap-apon hen papachi sangwanam way gubérnador hen Roma. ya hen anchichay tapenay anap-apo Te innilam met chillu way maid tot-owa way Judio, way i manginlémrém an enam-ammaà ah laweng hen annachay Pablo. Yag nampangpanga-asecha 3 ta kacharaà way Judio. 11 Yag non an no mafalin koma, pafangchéna ah Pablo umat yag wachay enammaà tot-owa ad Jerusalem, te hen gagtàcha chillu, ta ah érégna way iyatéy-o, achì ekatén ehanébcha hiya hen charan. 4 Ngém hen ilisiyà. Ngém no maid katot-owaana hen ensongfat Festo way kalluruwar way chacha epafasor an haén, achi koma Gubérnador, ekatnéén, “Nifafarud chillu mafalin way chicha hen manguwis ah Pablo ahchid Cesarea, ya tég-angay an haén. Wat hen chawatê ngarud, ta chillu hen mamfangchà. 5 Wat uray mepasangowà an Are Cesar ad Roma mìyalecha hen annachay anap-apo ta ta hiya hen mangimfanag.” 12 Angkay ahchi hen minchérémancha an Pablo no hiyachi yag nètagépfar ah Festo hen wachay laweng ah enammaana.” anchichay ifana way konsel yag annaat ekatén, “Chinawatno way mepasangoa Hen enkaman anchichay 25:13 301 Hen enkaman anchichay 25:27 an Are Cesar ad Roma wat epééy-o hea an cha nadchi, imfagà an Pablo no ahchi.” laychéna way miyéy ad Jerusalem ta ahchi koma hen mafistigarana. 21 Ngém Hen nepasangowan achina agé laychén, te hen laychéna, Pablo an Are Agripa mifafarud ahto way mamannéd ano hen 13 Angkay hiyachi way cha-an mangimfanagan Are Cesar ad Roma. mafayag yag wacha hen ihay Are Yachi yag imfagà ta guguwwarchaancha way ah Agripa hen ngachanna way hiya ingganah wachay wayà way émméy ad Cesarea way i mangila an mangempééy an Are Cesar.” Festo gapoh nasa-achana yag nàyéy 22 Hen nangngaran Are Agripa hen agé hen sonodna way fufae way ah aminay henaphapet Festo, ekatnéén, Bernice. 14 Angkay nafab-ayagcha yag “Uray haénat laychê koma way anat haphapetén Festo an Are Agripa mangngar hen aryén Pablowanna no hen mepanggép an Pablo. Imfagana mafalin.” Yag ekat agé Festowén, way mangaliyén, “Wacha hen ihay “Mafalin met, wat epasangò hiya ah farud ahto way tenaynan Felix hen wakas.” naka-anana ah Gubérnador. 15 Yag 23 Angkay nawakas, hinénggépcha yachi way émméyà ad Jerusalem, cha Are Agripa way hen-agin ammag ummalechaat agé an haén hen Bernice hen anchi u-uwwisan way anchichay anap-apon hen papachi ya nan-ang-anggacha ya chachan pàpàila hen tapenay anap-apo way Judio, yag way hénggép. Yag nì-ighépcha agé hen chachaat agé ifaga an haén hen fasorna anchichay anap-apon hen sorchachu ya ano. Yag imfagacha ta kédchéngà ano hen anchichay nan-angato way okom agé hen matéyana. 16 Ngém imfagà ad Cesarea. Yachi yag anat epa-ayag an chicha way chàni way toray hen Festo ah Pablo. 24 Yag annaat ekatén, gubérno way Roma, achi mafalin way “Heay Are Agripa ya amin-ayu way kédchénganni hen uray heno way nìya-among an chàni ad uwan, antoyan tagu ingganah man-ahesennangocha hen anchi tagu way cha pafasoron amin hen anchichay mangempafasor an hen anchichay ahentaguna way Judio chicha, ta wachay én-énnéna way ahto ya umat agé ad Jerusalem way manàchég hen acharna. 17 Angkay chacha amin enèngaw way mepapchit hiyachi way ummalecha ahtod Cesarea, koma. 25 Ngém hen namistigarà an hiya, iggay-o iyaw-awni te yachiy nawakas maid met inchahà ah ustoy fasorna paat yag iya-at tummùchu hen anchi ah érégnay iyatéy. Ngém gapo ta u-uwwisan yag empasangò ah Pablo. chinawatna way mepasango paat an 18 Yag gapo hen enkamkaman hen Aretaaw way Cesar ad Roma, an-og anchichay cha mangempafasor an inyafun way mangempééy ahchi. hiya, ekat-owat agéén pararo ménat 26 Ngém hen problemà, maid usto hen fasorna. Ngém ammag maichat ah esorat-o ah fasorna an Apo Cesar, agé peet 19 te ancha yanggay ammag wat yachi hen mangempasangowà an nè-esngel mepanggép hen pammatecha chàyu amin ad uwan, am-améd an way Judio, ya mepanggép agé hen ihay heay Are Agripa, ta no fistigaréntaaw, natéy way ah Jesus ano way ammag wacha komay machahan ah esorat-o ah epapelet Pablo way wacha ano way fasorna. 27 Te maid gutokna no epééy-o natattagu. 20 Yag gapo ta maid innilà ah hen ihay farud an Aretaaw ya maid agé ekaman-o way mamistigar hen kaman ifagà ah ustoy fasorna.” Hen enkaman anchichay 26:1 302 Hen enkaman anchichay 26:14

9 Entoroy Pablo way mangaliyén, Hen nanàchégan Pablo hen “Uray haén hen ar-argawat ekat-owén acharna an Are Agripa masapor epapatè way mangura amin Angkay hiyachi yag ekat Are hen mepanggép an Jesus way eNazaret. 26 Agripa an Pablowén, “Aya, ta 10 Wat yachin enammaà ad Jerusalem, eparufus-o hea way manàchég hen te inidchat hen anchichay anap-apon acharno.” Yachi yag entànang Pablo hen hen papachi hen karébféngà wat limana yag annaat ilugi way man-ale, empafarud-o hen chuaray tatagun ekatnéén, 2 “Heay Are Agripa, ammay Apudyus. Yag no wachay mangaliyén te ummalea wat nagasatà tot-owa way mapchitcha koma, haén agé hen manàchég hen achar-o hen sangwanam nangafun hen natéyancha. 11 Wat mepanggép hen aminay empafasor kankanayén agé way chà empachusa hen annachay kacharaantaaw way chicha hen anchichay chataaw Judio an haén. 3 Kaskasen hen layad-o ma-am-amongan, ya maid amin iggay-o te innilà way ma-awatam amin hen enammaan way mangempapelet an ugalitaaw way Judio ya hen chataaw chicha ah mangentagayancha koma mansosongelan, wat anoham koma way hen afurotcha an Jesus, ya gapoh mangngar hen antoy aryê an hea.” narafus hen aningarngar-o an chicha, 4 “Amin hen anchichay ifataaw way anà ammag cha émmé-émméy hen Judio, innilacha hen katatagù nanepod anchichay anachawwéy way fabréy way hen kaongà ah fabréyni ya umat agé i mamaligat an chicha.” hen ininggawà ad Jerusalem. 5 Yag Hen nanaphapetan Pablo innilacha agé non anchaat an achi ehoot hen ommafurotana way nanepod hen laprapona, haén hen ihay Fariseo way kaestrektowan Apos. 9:1-19; 22:6-16 paat way manorad hen afurottaaw way 12 Entoroy Pablo way mangaliyén, Judio. 6 Yag ad uwan, antoyanà way “Wat gapo hen hiyato, émméyà ad cha michérém gapo ta sigurachuwà Damasco way i manginggagtà hen way ammaan Apudyus tot-owa way anchichay ommafurot an Jesus te ammaan hen anchi empopostana hen piniyarà hen anchichay anap-apon anap-otaaw ad namenghan. 7 Amintaaw hen papachi ya inidchatcha agé hen way Judio way ganà hen anchichay karébféngà way i manelew an chicha. hemporo ya chuway kapo-on, chataaw 13 Angkay hiyachi way cha-ani éméy amin chayachayawén ah Apudyus ad Damasco hen anchi ustoy nanggawa ah enag-agaw ya lenafi ya chataaw yag innilà hen anchi ammag napegsay agé amin namnaméén way mangawat helaw way narpod uchu way kaskasen hen anchi empopostan Apudyus ad hen hilina no hen hilin hen init. Wat namenghan. Yag Apo Are, gapo ta an-anig nahili amin, haén ya hen afurotò way looh ummale tot-owa anchichay ifà way netnod, 14 yag hen anchi empopostan Apudyus, yaha an-anig nàchég amin yag an-owat hen chacha mempafasoran an haén. changrén hen chan ale way Henebreo 8 Wat pakay chàyu amin way nìyamong hen inyalena way ekatna an haénén, ahto ad uwanén ammag naligat hen ‘Heay Saulo, pakay pap-aligatém haén mangafurotanyu way man-uchiyén te anno angkay cha pàpàgangén hen Apudyus hen natéy.” acharno hen cham mamachasan way mangufat an haén te a-abfaê chillu Hen enkaman anchichay 26:15 303 Hen enkaman anchichay 26:29 hea.’ 15 Yag an-owat ekatén, ‘Henoa hen chà ammaan, anà ammag lenapchù Apo.’ Yag ekatnéén, ‘Haén ah Jesus way hen anchichay ifataaw way Judio ah cham paligatén.’ 16 Yachi yag ekatna Templo ta pédténà. 22 Ngém inggana agéén, ‘Tomàchég-a, te hen ganchat-o ad uwan, anà ammag tenotollongan way mampàila an hea, ta chutokà an Apudyus way yaha hen gapona hea ah fafà-arê way i mangamma hen ah tommàchégà hen sangwananyu ad laychê. Wat masapor im haphapetén uwan way manaphapet hen enkaman hen katagutagu hen antoy nangil-am Apudyus ah mangngaranyu paat way an haén ad uwan ya hen epàilà an hea nan-angato way tatagu ya umat agé ah tapen chi ag-agaw.’ 17 Yag entoroy hen nan-afafa. Ya maid kasen safalih Jesus agé way mangale an haénén, chà haphapetén no faén yanggay ‘Hénagê hea way i mangintudtuchu hen anchi imfafaggan Moses ya hen mepanggép an haén hen anchichay anchichay profeta way ma-ammaan. kacharaam way Judio ya hen anchichay Yag na-ammaan amin cha nadchi faén Judio agé, yag an-og hahalla-an tot-owa, 23 te ilanyu ngén, imfafaggacha hea ah heno way ammaancha an met way masapor mapap-aligatan hen hea. 18 Tudtuchuwam chicha ta anchi Cristu way empopostan Apudyus ma-awatancha hen mepanggép an ya anat mepapchit. Ya imfagacha agé haén ah kahelawan hen hamhamàcha way hiya hen pés-éy man-uchi ah way yachi hen manhagongancha an mangempaka-ammuwana ah kahara-an Apudyus, ya ta manchùgancha agé hen hen tatagu way Judio ya uray agé hen laweng, wat yachi agé hen ma-afa-an anchichay faén Judio way yachi agé hen hen kafaelan Chumunyu an chicha. Yag mahelawan hen hamhamàcha amin.” gapo hen omafurotancha an haénat 24 É-éttég Pablo way chan ale hen macharosan hen fasorcha yag nètapecha chana manàchégan hen acharna, hen anchichay tapen hen tatagun yag nan-ongawat agéh Gubérnador Apudyus.’ Yaha hen imfagan Apo Jesus Festo way mangaliyén, “Pablo, an-ag hen nampàil-ana an haén hen chà ayan nattagar, te hen annay narafus way ad Damasco.” enacharno hen cha managar an hea.” 25 Ngém sommongfat ah Pablo way Hen nanaphapetan mangaliyén, “Cha-anà mattagar, Apo Pablo hen enammaana Gubérnador, te tot-owa angkay paat 19 Entoroy Pablo way manginyale amin hen antoy chà aryén. 26 Ya an Are Agripa, ekatnéén, “Yachi, Apo manchinar agé hen hamhamào way Are, enafurot-o tot-owa hen aminay manaphapet an cha natto an Are imfagan Jesus hen nampàil-ana an Agripa te innilà way chechengngarna haén. 20 Wat inlugì ad Damasco way chillu, te iggay met ma-ammaanto manudtuchu hen tatagu ya ana-at éméy hen helang. 27 Heay Are Agripa, ay ad Jerusalem ya anat agé hen aminay afurotom way tot-owa hen ensosorat sakopon hen Judea. Yag tinudtuchuwà hen anchichay profeta ad namenghan. agé hen anchichay faén Judio way Innilà angkay way cham afuroton.” hen intudtuchù an chicha amin, 28 Yachi yag ekat Are Agripa an masapor ifafawicha hen fasorcha ya Pablowén, “Ay ammoh ekatnowén uray manhagongcha an Apudyus ya anchaat hen emachén enawisnowat haén way agé ammaan hen usto ah manot-owaan manCristiano.” 29 Yag ekat Pablowén, way namfafawicha. 21 Yag gapo ta yaha “Uray hen-emad ono ammag mafayag, Hen enkaman anchichay 26:30 304 Hen enkaman anchichay 27:10 hen chawatê yanggay an Apudyus, ta no mangila hen tapen anchichay ifana ad an mafalin koma, uray hea ya hen amin Sidon ah manmangiliyancha an hiya. annachay cha mangngar hen chà aryén, 4 Angkay hiyachi way kasen omafurot-ayu amin an Jesus way kaman lummigwat hen luganni, chaat agé hen ommafurotà, ta komaman-ayu amin fumab-ali way cha mihib-at hen an haén way manongad yanggay hen papor, wat nepapelet way enlekawni antoy nakakawwachà.” hen falin hen anchi lota way Chipre 30 Angkay hiyachi yag tommàchég ah ta machìligan-ani. 5 Yachi way Are Agripa ya ah Gubérnador Festo ya nanlurugan-ani yag lenawhanni hen ah Bernice ya anat hen amin anchichay anchichay lota way Cilicia ya Pamfilia tapena way nìtutùchu an chicha, 31 yag ya an-aniyat umchah ad Melea way ginumhadcha amin way chan tatagépfar fabréy hen sakopon Licia. 6 Angkay way mangaliyén, “Maid peet tot-owa ad Melea, inchahan kapetan Julio enammaan nahhay tagu ah érégnah hen ihay safaliy papor way narpod matéyana ya uray ah mifaruchana.” Alejandria way éméy ano ad Italia, wat 32 Yag ekat Are Agripa an Festowén, nan-aton-ani amin. “Meparufus koma non anna iggay 7 Angkay hiyachi, gapo ta napegsa imfaga way mepasango an Are Cesar ad hen anchi fali, wat émméy ah kamanay Roma.” ag-agaw way ammag cha péy-apéy-an hen anchi papor way éméy. Wat Hen chacha nanginyéyan napaligatan-ani yag an-aniyat homag-én an Pablo ad Roma ad Ganido. Ngém gapo ta anni cha Angkay hiyachi yag inumchah hib-atén hen anchi fali, iggayni 27 hen anchi ag-agaw way igachang way éméy te enengwani ekatchéén mepééy ah Pablo ya hen hen chinìligan hen anchi lota way tapen anchichay farud ad Italia way Creta wat lenawhanni hen anchi lota mepasango hen anchi kangatowanay way hommeloheloan hen chanum Are way Cesar. Wat emporangcha way ekatchéén “Salmon.” 8 Yachi yag chicha an Julio way ihay kapetan empengepengetni way éméy ya an-anig hen sorchachun Are Cesar ta hiya naligatan way térén ya an-aniyat narég hen mangetnod an chicha. Ya haénay umchah hen anchi cha metàtàchan hen Lucas, nàyéyà agé, 2 ya wacha agé papor way ekatchéén “Kahàniyan hen hen ihay ifani way eMacedonia way Papor” way ahag-én hen anchi fabréy narpod Tesalonica way ah Aristarco ad Lasea. hen ngachanna. Angkay hiyachi yag 9 Angkay hiyachi yag hinénggép-ani amin hen ihay papor way nataktataktak-ani ad Kahàniyan narpod Adrumeto way nesasaggana way way ingganah narpas hen anchi maligwat way manchag-ochag-oh hen lagsak hen Judio way Sosobfotan, wat kafabréfabréy hen anchi provinsiyan looh inumchah hen anchi furan way hen Asia. aggaégyat ah manaranan hen papor 3 Angkay nafigat hen lummigwatanni, gapon fali. Wat tinugutugun Pablo nanchag-oh hen anchi luganni ad chicha way mangaliyén, 10 “Inib-a, Sidon, yag ammag na-anoh eman ah enlasin-o way aggaégyat no etoroytaaw Julio an Pablo te uray no filang way way éméy ad uwan. Te no ilurudtaaw, farud hiya, chana chillu eparufus way sigurachu way matarà hen chuar way mampangagéhad hen anchi papor way i karga ya machachael agé hen antoy Hen enkaman anchichay 27:11 305 Hen enkaman anchichay 27:26 papor, yag awni agé yag wachay ad Libia, empahcha hen anchi chakar maofor an chitaaw amin.” 11 Ngém way fanchila way cha mangentorong hen anchi kapetan, iggayna afuroton hen anchi papor ta egad hen fali ah hen enalen Pablo, te hen enalen hen mempayana. anchi nangempapor ya hen anchi cha 18 Angkay nawakas way ammag manmaneho hen enafurotna. 12 Yag achi paat mafégfég-as hen anchi fali, gapo agé ta faén ano ammay ah iggawan inlugicha way mangentap-ar hen anchi hen papor ad Kahàniyan no agiléd, wat karga ah fayfay. 19 Yag angkay kasen laychén hen anchichay chùchùar way nawakas agé way ammag hiyahiya nanlurugan way pachasénni koma way chillu, wat ancha agég entap-ar hen manchakpos ad Fenicia no mafalin, te aminay marabten way lamentan hen un-unnina ano ad Fenicia way sakopon anchi papor. 20 Yachi yag émméy hen Creta te machichìligan hen anchi ah kamanay ag-agaw way ammag papor ahchi. hommehellang ad uchu way maid maila ah init ya umat agén taraw Hen nafaliyan hen anchi ya ammag séréd hen anchi fali, wat papor ah fayfay an-anig nangenanggay amin te maid 13 Angkay hiyachi, kaman paat cha poros namnamani way matagu. mafég-as hen fali te cha mane-ed hen 21 Angkay hiyachi way nafayag yawyaw wat ekat hen anchichay chan way anchag iggay nangnangan hen manehowén ammay ano, wat mafalin anchichay ininggaw hen papor, etoroyni way éméy ad Fenicia. Yachi tommàchég ah Pablo way mangamulid yag lenapchùcha hen anchi toy-on an chicha way mangaliyén, “Chàyu hen papor yag an-aniyat lumigwat way inib-à, non anyu koma enafurot way cha mangempengepenget way hen enalè ta iggaytaaw lummigwat mempa-aklep ad Creta. 14 Yachi yag ad Creta, maid angkay natarà ah ammag iggay mahen-awniyan yag kok-owa ya iggaytaaw amin maligatan. inluginaat hen anchi ammag manongod 22 Ngém tàén, pas-éményu paat hen way fali way mihib-at way narpod Creta hamhamàyu, te maid angkay matéy way nan-apet ad chaya. 15 Yachi yag an chitaaw te an yanggay hen antoy ammag teneweng hen anchi fali hen papor hen machachael. 23 Innilàha papor, wat anchag achi makamaneho te ad arubyan, ah Apudyus way gapon anchi fali, wat anchag entachun nangen-awa an haén ya hiya hen chà ta egad hen fali hen mempayana. chayawén, empalena hen anghelna way 16 Yachi way nachìligan-ani ah aket mangimfaga an haén way mangaliyén, hen nepachonganni hen anchi akettoy 24 ‘Achia cha émégyat Pablo, te achia way lota ad Cauda, yachin nawayaanni matéy te masapor chillu mepasangoa way nangempaghép hen anchi fangka an Are Cesar ad Roma. Yag hen ség-ang way cha gayuchun hen anchi papor, Apudyus an hea, halimunana agé ngém nampaligat-ani chillu way hen anchichay karuganno ta maid nangempaghép. 17 Angkay nepaghépchi agé matéy an chicha.’ 25 Wat hiyachi, yag anchaat fédféchén hen achar hen inib-à,” way ekat Pablo, “émhép koma anchi papor ta achi mafarakyang. Yag hen hamhamàyu te manokchù met ah gapo ta émégyatcha no magat ammag Apudyus way ammaana way ammaan ichagah hen anchi papor hen anchi hen imfagana an haén. 26 Ngém hen pommepeled way gahar way ahag-én mekaman, ichurun hen fali hen antoy Hen enkaman anchichay 27:27 306 Hen enkaman anchichay 27:43 papor hen ihay akettoy way lota way enalen Pablochi yag annaat aran hen nanggagawa hen fayfay.” tenapay yag nanyaman an Apudyus hen 27 Angkay hiyachi way émméy ah sangwanan amin hen anchichay tatagu ustoy chuway chuminggu hen cha chillu ya annaat pet-angén yag inlugina way mempafangchafangchan hen anchi fali mangan. 36 Wat seném-ém tot-owa hen an chàni hen anchi fayfay way Adriatico, hamhamà amin hen anchichay tapena yag yachi way gawan ménat chi lafi, yag yag anchaat agé amin mangan. 37 Hen lenènan hen anchichay chan maneho aminay ininggaw hen yachiy paporat, way cha-ani peet homag-én hen lota. émméy ah chuwanggasot ya pitunporo 28 Wat anchaat uy-uyun hen kamang ah ya éném way tatagu. 38 Angkay mangamangancha hen ka-adcharém hen nagipoh-ani amin, entap-archa ah chanum, yag chuwanporo way chupa fayfay amin hen anchi tapenay karga hen ka-adcharémna. Angkay na-awni way fégah ta yumagyagpaw hen anchi way enkasencha, émméy yanggay ah papor. hemporo ya lemay chupa. 29 Yachi yag émmégyatcha te magat mesagud hen Hen nachachaelan hen anchi papor anchi papor hen anchi apehorhor, wat 39 Angkay pommaway, wacha hen inuy-uycha hen opat way toy-on hen maila way lota, ngém maid innilan emot hen anchi papor ta matoy-onan hen anchichay chan ammah papor yag anchaat manluwaru ta pegpega no henochi way lota. Ngém wachan paat yag pommaway. innilacha way huyù hen fayfay way 30 Angkay hen anchichay chan ammay hen tarantagna te paginahar, chunu hen papor, penachascha way wat ekatchéén pachaséncha no mafalin mangentat-allingéb way lomayaw, wat way mempatàchang hen papor an anchag inuy-uy hen anchi fangka way nadchi. 40 Wat hen enkamancha, manluganancha koma way lomayaw te ginhatcha hen hilun hen anchichay hen lasoncha, icha ano igga hen tapenay toy-on way manaynan ah fayfay toy-on hen hongad hen papor. 31 Ngém yag inigsancha way nangùfad hen enlasin Pablo hen hamhamàcha, yag anchi nigagallotan hen ipayna. Yag annaat ifaga hen anchi kapetan ya anchaat pasadsachén hen anchi hen anchichay sorchachuna way fanchila way ininggaw hen hongadna mangaliyén, “No taynan hen annachay ta way én-énnén hen yawyaw way chan chunu hen antoy papor wat maid mangintùyud. Wat inlugin hen anchi angkay namnamataaw way matagu.” papor way màmàéy hen penget 32 Yachi yag senongpatat hen anchichay hen tarantag. 41 Ngém ammag sorchachu hen hilun hen anchi fangka nesaguchat agé hen hongadna hen wat na-anud. anchi pommepeled way gahar, yag 33 Angkay hiyachi way tég-angay ammag nelafù way achi màéy. Yag pomaway, enà-arò Pablo hen anchichay chaat agé ichagachagah hen napegsa tatagu ta mangancha koma, ekatnéén, way challuyun hen anchi emotna, wat “Ustoy chuway chuminggu ad uwan cha marakarak yag cha metap-atap-ar way maid poros nangnangananyu hen anchi chengchengna. gapoh hamhamàyu ya chanagyu. 34 Wat 42 Angkay hen anchichay sorchachu, panga-aseyu paat ta mangan-ayu ta ekatchéén pédténcha koma amin hen omorheayu, te maid angkay matarà anchichay farud te awni yag tumifùcha ah uray ihà-an an chitaaw.” 35 Yachiy way omawid. 43 Ngém ah kapetan Hen enkaman anchichay 27:44 307 Hen enkaman anchichay 28:14

Julio, empawana te achina laychén hamhamàcha yag ekatchéén hiya ano way matéy ah Pablo. Wat imfagana agé hen ihay apudyus. way amin hen anchichay nangila way 7 Hen anchi hag-én hen tumifù, mampég-ahcha ah fayfay ta tommatàchanganni ad Malta, wat tumifùcha way mamangpango way wacha hen lotan hen anchi toray tomàchang hen tarantag. 44 Waman hen hen tataguhchi way ah Publio hen anchichay tapena, ancha an umunud ngachanna. Ya ammay agé hen ano way pomaud hen tabra ono heno enkamanna an chàni te menangilina way nachael way away way narpon chàni ah toroy ag-agaw. 8 Yachi agé anchi papor. Wat yachi hen enkamanni yag netongpo way nansaket ah amana way tommàchang yag an-aniyat matagu way amchan hen pochotna ya chan amin. poto. Wat émméy ah Pablo way i nangentam-ang an hiya yag inchàépna Hen na-ammaan ad Malta hen limana way manginluwaru yag Angkay hiyachi way naka-anat agé hen saketna. 9 Angkay 28 tommàchang-ani amin, nanchinngar way na-ammaanchi yag chengngarni way Malta peet hen anchaat umale amin hen anchichay ngachan hen anchi lota way tapenay chan saket hen hiyachiy lota nanggagawa hen fayfay. 2 Yag way i mempaka-an hen saketcha, yag am-ammay agé hen enkaman hen naka-an amin tot-owa. 10 Yachi yag anchichay eMalta an chàni. Yag chuar hen chacha inidchaidchat an gapo ta cha umuchan hen hiyachi chàni gapoh layadcha. Yag yachiy ya ammag tongnin, nan-apoycha ah lommayaw-ani, inidchatcha amin man-anichuwanni. 3 Yag yachi way hen masaporni para hen kasenni enamong Pablo hen himfatà way pateng manluganan hen papor. yag ammag na-agam-am peet hen ihay aggaégyat way farakkan, yag Hen nentoroyancha hen chana mangentongwan, ammag way éméy ad Roma naptangan ménat hen anchi farakkan 11 Angkay hiyachi way natoroy yag fummùnag way namngat hen liman furan-ani ad Malta, kasen-ani Pablo way ammag nanhabrot. 4 Yachi lummigwat way nìlugan hen ihay papor way innilan hen anchichay eMaltachi, way ini-inggaw ahchid Malta ingganah nan-ahepennootcha way mangaliyén, narpas hen agiléd. Ya hen yachiy papor, “Magat ihay pommatéyha way tagu te narpod Alejandria way nangadnan ilangngén, tàén iggay maofor ah fayfay, ah “Kapel way Apudyus.” 12 Yachi achi chillu eparufus hen omay-ayong way nanlugan-ani, inumchah-ani way matagu.” 5 Ngém ah Pablo, annag hen fabréy ad Siracusa, wat toroy empayagpag hen limana yag nàchég ag-agawni agéhchi 13 yag an-aniyat hen anchi farakkan hen anchi apoy way kasen lumigwat way ummaled Regio. iggayna ekenkeno hen namngatana. Angkay nawakas, ammay hen cha 6 Hen anchichay eMalta, anchag ekaman hen yawyaw, wat yachiy kasen hahadchén hen fumnarana ya hen nawakas, inumchah-ani ad Puteoli. matoachana way matéy. Ngém yachi 14 Hen kawadni ad Puteoli, inchahanni way na-awni way ammag maid peet hen tapen anchichay ommafurot ekatna, anchaat agég finalewan hen wat enayagan chàni. Yag yachi way nakachumingguani an chicha, yag Hen enkaman anchichay 28:15 308 Hen enkaman anchichay 28:25 an-aniyat lumigwat way manaran 20 Wat yachi hen nangempa-ayagà an way éméy ad Roma. 15 Yachi yag chàyu ad uwan ta tagépfarê chàyu paat hen anchichay ommafurot ad Roma, ya ta esoplekar-o an chàyu no pakay chengngarcha way naway-ani, yag nifaruchà. Te ah katot-owana, nifaruchà anchaat lumigwat way i manib-at gapo yanggay hen afurot-o way ah Jesus an chàni. Yag a-anachawwéy hen hen kafud-asan hen namnamataaw way chinarancha te hinib-atni hen tapena Judio way empopostan Apudyus an hen anchi market ad Apia ya anniyat chitaaw.” agé hib-atén hen tapena hen iggaw 21 Yachi yag ekatcha an Pablowén, hen anchichay toroy faréy way “Maid met enawatni ah sorat way chachag-ohan. Yag hen nangil-an narpod Judea mepanggép an hea, ya Pablo an chicha, ammag nanyaman an maid amin henaphapet hen anchichay Apudyus, te seném-ém way térén hen ifataaw way Judio way narpohchi way hamhamàna. wachay laweng ah enammaam. 22 Ngém laychénni paat chillu way mangngar Hen nanagépfaran Pablo hen hen wachah hamhamàno mepanggép an anchichay Judio ad Roma Jesus, te hen ma-awatanni yanggayat 16 Angkay hiyachi way inumchah-anid uray heno way lotéén chacha kontaréén Roma, neparufus ah Pablo way i-inggaw hen mepanggép an hiya way cham hen ihay faréy way faén pagfaruchan, tàchégan.” ngém mawawà-acha chillu hen ihay 23 Angkay hiyachi way inumchah sorchachu way manguguwwarcha an hen anchi ag-agaw way imfagacha hiya. way kasencha mantatagépfaran, ancha 17 Angkay hiyachi way nanlooh ammag chuar hen anchichay Judio hen toroy ag-agaw, empa-ayag Pablo way ummale hen anchi faréy way hen anchichay anap-apon hen Judio ininggawan Pablo. Wat nanlugi hen ahchid Roma ta mantatagépfarcha. cha pomaway ingganah nadhém Angkay na-amongcha, ekatna an hen nanudtuchuwana an chicha way chichéén, “Chàyu way sosnod way mangensoplekar hen mepanggép hen anap-apo ahtod Roma, maid angkay mantorayan Apudyus. Yag penachasna enam-ammaà ah laweng hen uray way mangempaka-awat an chicha heno hen anchichay sosnodtaaw way mepanggép an Jesus way chana Judio, ya maid agé kenontarà hen imfisafisar hen ensorat Moses ya gagangaytaaw way intudtuchun hen hen anchichay profeta ta éhéd yag anap-otaaw ad namenghan. Ngém ma-awatancha koma. 24 Wat wachacha tàén chilluchi, anà ammag imfarud tot-owa hen tapena way nangafun ad Jerusalem yag emporangà hen hen intudtuchuna wat ommafurotcha. anchichay eRoma ahchi. 18 Angkay Ngém wachacha chillu hen tapena way finistigarà, ekatchéén meparufusà ammag achi omafun. 25 Angkay hiyachi koma te maid inchahancha ah fasor-o way cha madhém way chacha ilugi way ah mamchitanà. 19 Ngém ammag mafuar, chachan sosongel mepanggép achi poros laychén hen anchichay hen chengngarcha. Wat hen anongoh ifataaw way Judioha wat napeletà way way enalen Pablo an chicha, ekatnéén, mangimfaga hen mepasangowà an Are “Chàyu hen mafud-asan hen imfagan Cesar ta hiya hen mangimfanag, uray Apudyus hen anchichay anap-otaaw maid epafasor-o hen anchichay ifataaw. ad namenghan way empahpahmà hen Hen enkaman anchichay 28:26 309 Hen enkaman anchichay 28:31

Espirituna an Isaias. 26 Ekat Apudyusén, “Wat ma-awatanyu, chàyu way ‘Im ifaga hen anchichay ahentagum inib-à way Judio way ad uwan, way ekatnowén, mepagngar hen anchichay faén Judio Tàén anyug cha changréchangrén hen ah kahara-ancha an Apudyus, te chicha, aryê, achiyu chillu ma-awatan. mafalin chumngarcha.” Yag tàén anyug féféttégén 29 Angkay narpaschi way enalen hen chà epaìla, achiyu chillu Pablo, anchag chan sosongel hen elasin no henochi. 27 Te hen anchichay Judio way lomayaw. mepaniyanyu way tatagu, anyug 30 Angkay hiyachi yag ininggaw kaman henohorot hen ingayu, ya ah Pablo hen anchi faréy way chana anyug kenekemet hen matayu. afangan hen unig hen chuway tawén, Te non an umat yag faén, wat chana agé paghépaghépén hen makagngar-ayu hen chà ifaga, ya aminay umale way mangila an hiya. makaila-ayu hen chà epaìla, yag 31 Yag chana agé epagngapagngar ma-awatan hen hamhamàyu hen mepanggép hen mantorayan Apudyus, na-ammaan. Wat kapeletan way ya chana agé itudtutudtuchu hen yachi hen manhagonganyu an mepanggép an Apo Jesu Cristu way haén ah manga-anà hen fasoryu.’ ammag natorod hen enkamkamanna ya Yaha hen ekat Apudyus.” 28 Wat maid agé nangempap-awa an hiya. henalenonot Pablo agé way mangaliyén, 310 eRoma 1:14

yachi hen netapyanyu agé, chàyu way Hen sorat Pablo hen anchichay cha omafurot ahnad Roma te penelen Apudyus chàyu agé way omafurot an eRoma Jesus ah mantataguna. 7 Wat antoyan hen sorat-o an chàyu Ah Pablo way aposel Jesu Cristu amin ahnad Roma way laylaychén hen nangensorat hen yatoy sorat hen Apudyus ya penelena ah mantataguna. kawad-ana ad Corinto hen tawén way Wat ta totollongan chitaaw amin an 57 ménat. Yag hen nangensoratana, ta Amataaw way Apudyus yah Apotaaw ah mangemparawagana no heno paatchi way Jesu Cristu, ya ta papannohoncha hen anchi ammayay chamag way hen agé hen hamhamàtaaw amin. fégahnaat hen mimfilangan Apudyus hen Hen nanyamanan Pablo an Apudyus tatagu ah maid fasorna an hiya. Yag hen mifilangan ah maid fasorat gapon 1 Cor. 1:4-9; Efes. 1:15-23; afurot ya faén gapon manorachan hen Fili. 1:3-11; Col. 1:3-14 orchin. Wat ah Jesu Cristu yanggay hen 8 Wat ta an-owat an etoroy, manchinlan ta mìyachar hen Espiritun manyamanà unna an Apudyus gapon Apudyus an chitaaw way yachin laprapon Jesu Cristu te hen iyaman-o, hen hen mangammaantaaw hen ammayén nanhemamagan hen afurotyu hen Apudyus. Yag enlawag agé Pablo way an karotarota. 9 Yag inni-ilan Apudyus inwalin Apudyus hen anchichay Judio way tot-owachi way hiya chillu hen ah katorongan hen faén Judio, ngém anchi chà mansérfiyan ah péppég agamichéna chicha chillu ah tapen chi chi kafaelà way mangintudtuchu hen ag-agaw. anchi ammayay chamag mepanggép Haén ah Pablo way chan sérfi hen anàna. Wat no manluwaruwaén 1 an Jesu Cristu, yag chinutokanà 10 chà etape chàyu. Ya hen ihay chà way man-aposel ya piniyarà way i agé chawatén an Apudyus no mafalin, manginwarawag hen anchi ammayay wat ta eparufusà koma way umale chamag way narpon Apudyus 2 way ahna way i mangilan chàyu. 11 Te empopostana chillu ad namenghan an-og laychén paat way mangila an te yachi hen ensorat hen anchichay chàyuhna, ta wachay iyà itudtuchu an profetana. 3 Yag hen hiyachiy chamag, chàyu way narpon Espiritun Apudyus wat maid kasen no faén hen mepanggép ah pomegsaan hen afurotyu. 12 Ya faén hen anchi anà Apudyus way Apotaaw agé yanggay afurotyu hen mepas-ém way Jesu Cristu. Yag no mepanggép gapon haén, te uray agé haénat sém-ém hen kenatataguna, niyanà way ganà hen hamhamào no ilà hen afurotyu. Arey David. 4 Yag mepanggép agé 13 Sosnod, ma-awatanyu koma way hen kena-apudyusna, wat nepàila way kankanayén way ekat-owén umaliyà hiya hen anchi mannakafael way anà ahna way mangilan chàyu, ngém anà Apudyus hen anchi nan-uchiyana hen ammag cha mahalihaliwa. Te hen natéyana. laychê paatat ta iyà tudtuchuwan 5 Yag gapon Jesu Cristu, senég-anganà hen tapena ahnad Roma agé ah an Apudyus yag chinutokanà ah omafurotancha way kaman hen chà man-aposelna way i manginwarawag manudtuchuwan hen anchichay faén mepanggép an hiya hen katagutagu hen Judio hen tapen hen fabréy. 14 Te yachi antoy lota ah omafurotancha. 6 Wat chillu hen impiyar Apudyus an haén, eRoma 1:15 311 eRoma 1:25 yag songfatà an hiya no achì ammaan. ngén, uray achi maila ah Apudyus, Wat yachi hen iyà manudtuchuwan hen melarasin chillu hen kena-apudyusna katagutagu hen antoy lota way na-achar ya hen anchi mannakafalinna way man ono cha-an, ya umat agé hen maid péppégna. Te nanepod hen anchichay machayaw ya hen anchichay nangammaana hen antoy lota, narawag achi. 15 Wat hiyachi hen an-og laychén mepanggép an hiya, te hen anchichay paat way i mangintudtuchu hen anchi enammaana hen kail-an mepanggép an ammayay chamag an chàyu ahnad hiya. Wat hiyachi hen ammag maid Roma agé. poros laslason hen tatagu ah achicha mangafurotan an hiya. 21 Ngém uray Hen kafaelan hen anchi ta innilan hen tatagu mepanggép ammayay chamag an Apudyus, ancha chillug an achi 1 Cor. 1:18, 24 chayawén hiya, ya ancha agég achi 16 Anà ammag sigurachu mepanggép manyaman an hiya. Wat ammag hen anchi ammayay chamag, te yachi sommafali hen hamhamàcha ah maid hen mangimfaga hen kafaelan Apudyus gutokna, yag ammag hommelahelang way manarà hen uray heno way tatagu hen hamhamàcha ingganah maid poros non anat an omafurot way manepod ma-awatancha mepanggép an hiya. an chàni way Judio ya anat agé 22 Hen ekatchaat naraengcha, ngém hen anchichay faén Judio. 17 Te hen anchaat agé peet an nawéngwéng. anchi ammayay chamag, yachi hen 23 Te chicha, anchag entagay way mangimfaga hen ekaman Apudyus way manayaw hen tot-oway Apudyus mangimfilang hen tatagu ah ammay an way natattagu ah ing-inggana, yag hiya. Ya maid kasen mangimfilangana chachaat agé chayawén hen anchichay hen tatagu ah ammay no achi yanggay ammag enammaan hen limacha ah gapo hen afurotcha. Te yachi chillu hen man-apudyuscha ano way tenaggutaggu imfagan hen anchi nesosorat way alena hen tapena ancha kenaskassole ad namenghan way ekatnéén, “Hen hen tapena ya enan-annimar ya anchi tagu way mifilang ah ammay finab-arakkan. gapon afurotna, hiyachi hen mètagu an 24 Wat gapon hiyachi, ammag Apudyus ah ing-inggana.” winayaan Apudyus chicha way mangamma hen uray heno way laweng Hen kenaraweng hen tatagu way laychéncha, wat ammag maid Apos. 14:17; 17:24-31 achi wacha ah aggarémha ah chacha 18 Looh nifafagga hen anchi pararo ammaan ah mangusarancha hen way aningarngar Apudyus hen acharcha. 25 Yag hen laprapon nadchi, anchichay menangfasor way tatagu te anchag achi afuroton hen anchi way ammag achi omafurot ya cha innilacha way tot-owa mepanggép an mangamma-amma hen laweng. Yag hen Apudyus, yag anchaat agég emparég anchi laweng way chacha ammaan, way mangafurot hen kétém. Te anchag yachi agé hen mangempapawa hen cha chayawén ya patigén hen anchichay mangafurotancha hen katot-owaan. an lawag enammaan Apudyus yag 19 Wat sigurachu way machusacha te faénat agé ah Apudyus paat way narawag met an chicha hen anchichay nangamma an cha nadchi way hiya ma-ammuwan mepanggép an Apudyus yanggay koma hen machachayaw ah te lenawarawagan Apudyus. 20 Te ilanyu ing-inggana. Amen. eRoma 1:26 312 eRoma 2:7

26 Wat gapo ta yachi hen chacha way mangamma. Yag chachaat agé ekaman, ammag winayaan Apudyus ammayén hen anchichay tapena way chicha way cha mangamma-amma hen cha mangamma hen kaman hichi. anchi ammag aggarémha ya afifiin Maid manginlisi hen chusan Apudyus way narpo hen laylaychén hen achar. Wat uray hen anchichay tapenay Mat. 7:1-5 finufaeyén chachan henhennòyong way Heay tagu way cha mangarkoro mangamma hen anchi aggarémha way 2 hen kenaraweng hen tapena, achim achi koma mafalin way ma-ammaan. angkay ekatén ilisiyam hen kachusaam 27 Yag umat agé hen tapen anchichay an Apudyus, tàén henoay tagu. Te lenarae, te ammag faénat agé hen fufae no aryém hen karaweng hen tapena hen ahaw-éncha te hen pachongchaat way yachiyat agé chillu hen cham agé way larae hen laylaychéncha. Wat ammaan, wat cham angkay ammaan ammag aggarémha ya afifiin way térén hen kachusaam an Apudyus. 2 Yag hen chachan hòhòyongan. Wat awahcha innilataaw met agé way nenènong hen hen kachusaancha gapon anchi sabsafali ekaman Apudyus hen manguwisana way chacha ammaan. hen heno way mangamma ah laweng. 28 Wat yachi, gapo ta anchag achi 3 Wat hea way ammag cha mangarkoro patigén ah Apudyus, yachi agé hen hen kenaraweng hen tapena yag nanginyanggayana an chicha, ta pachongat agé peet hen cham ammaan, man-awacha hen anchi nenèfat way ay ammoh ekatnowén ilisiyam hamhamàcha ya hen anchi aggaukos hen kachusaam an Apudyus. 4 Ono way a-ammacha. 29 Wat ammag maid magat lawa anno yanggay ammag achicha ammaan ah laweng te anchag manchinlan hen kenaség-angna ya man-ameam ya achicha laychén hen hen kena-anohna way ekatnowén ifacha. Ya ancha agég ma-apés ya ancha-ag pasinsiyéén. Ay ammoh pomatéy. Ya anchag chan sososongel yaha hen manchinlam. Ay ammoh way nan-asilibcha ya pèlorokopcha achim ma-awatan way hen pontos ya komakappotcha. 30 Yag ancha agég hen anoh Apudyusat ah ma-à-aroan cha ustan hen tapena ya anchag achi ah mangentagayan koma hen anchi laychén ah Apudyus. Ya ancha agég laweng way cha amma-ammaan. pap-aliw-an hen anchichay aggarayos 5 Ngém an-ag térén way achin fafawi. way tatagu. Ya chachan pahih-iya ya Wat anno angkay an cha héphépén hen mampaspasekat, yag chachaat agé kachusaam an Apudyus ah pegwana chillu anapén hen kaskasen way laweng hen umchahan hen anchi nenènong ah ammaancha. Ya ancha agég achi paat way manguwisana hen aminay mangiggéén hen chinàcha-archa 31 ya tatagu hen antoy lota. 6 Te maid ammag maid hamhamàchah ammay, ya chuwachuwana way ah Apudyus, ancha agég achi matalek ya maid amin idchatna hen aminay tatagu hen layadcha hen uray ahimfafaryancha, ya assong hen enammaancha. 7 Wat hen maid agé innilacha way manég-ang ah anchichay tatagu way mangempapate uray heno. 32 Hen chichachiy tatagu, way mangamma hen ammay way tàén no innilacha way chuchusséén anchag agawaan hen mangammayan Apudyus ah ing-inggana hen anchichay Apudyus an chicha ya hen mèawaancha mangamma hen kaman an cha hen mannanayun way ataguwan, wat nadchi, ancha chillug cha ilurud chicha hen mangidchatan Apudyus hen eRoma 2:8 313 eRoma 2:21 mètaguwancha an hiya ah ing-inggana. hen usto, yachi hen mangempàila way 8 Waman hen anchichay tatagu way nimura peet ah hamhamàcha hen anchi anchag laylaychén yanggay hen usto way intudtuchun hen anchi orchin. laychéncha way anchag achi iyafiin Ya hen manlènaan hen hamhamàcha, hen tot-owa te ancha cha ammaan hen yachi hen manguwis an chicha no heno way laweng way laychéncha, wat laweng ono ammay hen enammaancha. chicha hen ammag mangempohoran 16 Wat yachi hen ekaman Apudyus Apudyus hen aningarngarna hen ah mauwisan hen katagutagu, te no manusaana an chicha. 9 Wat hiyachi umchah hen anchi ag-agawna, uwisén hen mapaligatan ya mapàpàgangan hen Jesu Cristu hen aminay netataro way egachay tatagu way mangamma hen hehemmà hen katagutagu way yachi laweng way hen Judio unna ya anat chillu hen empaka-ammun hen anchi agé hen anchichay faén Judio. 10 Ngém ammayay chamag way chà iwarawag. hen aminay tatagu way cha mangamma Achi ilisiyan hen anchichay hen ammayén Apudyus, pachayawén Judio hen chusan Apudyus Apudyus chicha ya pangatowéna chicha gapon kenaJudiocha ya papannohona agé hen hamhamàcha way milugi hen Judio unna ya anat agé Gal. 2:15-21; 3:1-14; 5:1-12 hen faén Judio. 11 Yachi hen ekaman 17 Chàyu way kacharaà way Apudyus te hiya, ammag papchong hen mangaliyén Judio paat way tatagun ekamanna way manguwis hen amin Apudyus, magat chayu manchinlan way maid wahwahigéna. hen nanangchénanyu hen anchi orchin 12 Hen anchichay faén Judio way Moses ah ketapyanyu an Apudyus maid anchi orchin Apudyus an chicha ya magat chayu agé epasekat hen way ensorat Moses, uwisén chillu nangammuwanyu paat hen tot-oway Apudyus chicha gapon fasorcha, ngém Apudyus. 18 Yag innilayu agé hen faén hen anchi orchin hen mimfisarana laychén Apudyus way ammaanyu hen manguwisana an chicha, te maid koma te wachan anchi orchinna innilacha an cha nadchi. Waman amin way cha manudtuchu an chàyu ah hen anchichay Judio way nangila mangenlasinanyu hen ammayéna. hen anchi orchin, yachiyat agé hen 19 Yag gapon hiyachi, magat sigurachu mimfisaran Apudyus hen manusaana hen hamhamàyu way chàyu paat hen an chicha gapon nanlabsengancha. nangenlébféng way manudtuchu hen 13 Te achi ammag ammayén Apudyus anchichay kaman nabfurag way maid hen tatagu gapon chana mangngaran innilacha mepanggép an Apudyus yag hen anchi orchin, te hen ifilangna ah kaman-ayu ano agé paat helaw way ammayat hen anchi manorad paat manelaw hen anchichay helang hen hen anchi orchin. 14 Maid innilan hen hamhamàna. 20 Ya magat ekatyuwén anchichay faén Judio hen anchi orchin chàyu paat hen wachan karébféngana Moses, ngém mag-ay ta ammaancha way mangamhew ya manugun hen chillu hen anchi usto way intudtuchun anchichay maid innilana way ammag hen anchi orchin, yachi hen mail-ana kaman utteng, te wacha an chàyu paat way elasincha chillu hen usto ah hen anchi orchin wat maid achiyu innila hamhamàcha, wat yachi hen miyalig ah ah tot-oway ma-afurot. 21 Wat an-ayug orchin way chacha agé soroton. 15 Wat naraeng way manudtuchu hen tapena, hen hiyachiy chacha mangammaan ngém pakay achiyu etape hen acharyu eRoma 2:22 314 eRoma 3:5 way manudtuchu nò. Te hen chayu anyu chillug achi tongparénchi. 28 Te mangintudtuchuwan way achita koma ilanyu ngén, faén angkay tot-oway cha mangakaw, pakay cha-ayuwat agé Judio ah matan Apudyus hen anchi an mangakaw nò. 22 Ya hen anchi chayu yanggay an niyanà paat way Judio ono agé mangintudtuchuwan way achita namarkaan paat hen acharna. 29 Te hen cha chumagchagas, ay maid tot-oway tot-oway Judio ah matan Apudyusat chagchagasyu. Yag ekatyu agéén hen anchi nafalewan hen katataguna aggaukos an chàyu hen machayawan way faén yanggay hen acharna hen hen faén ustoy Apudyus, ngém pakay namarkaan, te kaman namarkaan hen an-ayug natorod nò way hénggép hen hamhamàna. Yag hen ka-ammaan sesemfa-ancha way i mangakaw hen nadchiyat gapon nan-ancharan hen michaton an chicha. 23 Yag chayu agé Espiritun Apudyus an hiya yag faén epasekat hen anchi orchin Apudyus gapon nan-ancharan hen anchi orchin. way wacha an chàyu, ngém chayu Yag hen hiyachiy tagu, uray achi met agé chillu ammaan hen ka-ahoyan chayawén hen tatagu hiya, chayawén Apudyus hen chayu manlabsengan chillu Apudyus. hen anchi orchinna. 24 Tot-owa hen Magat wachay mangaliyén, “Wat anchi nesosorat way alen Apudyus ad 3 no yaha, nokay peet lawa hen sérfin namenghan way ekatnéén, “Gapon hen kenaJudioni nò, yag nokay agé hen chayu ekamkaman way Judiowat sérfin hen namarkaanni agé.” 2 Ngém ammag yachiyat agén cha mangsotan achiyu ekat hena, te ah katot-owana, hen anchichay faén Judio an Apudyus.” chuar chillu hen sérfin hen kenaJudion 25 Hamham-éntaaw ngén, chàyu way hen Judio, te hen iha, chicha paat Judio, te no chayu tot-owa tongparén hen nangemporangan Apudyus hen hen anchi orchin Apudyus way ensorat alena. 3 Ngém wachacha hen tapena Moses, wat wacha tot-owa hen sérfin way anchag achi tomongpar hen hen anchi namarkaan hen acharyu way hiyachiy enalena. Wat ay ammoh gapo yachi hen markayu ah nangentataguwan ta anchag an achi matalek hen tapena Apudyus an chàyu. Ngém no anyu yag ekattaaw agéén achi matalek agég cha labselabsengén hen anchi ah Apudyus. 4 Achi mafalinha, te ah orchinanchi, an angkay ammag maid Apudyus, uray ta anchag nangéttém sérfin hen anchi namarkaanyu. 26 Yag hen egachay tatagu hen antoy lota, umat agé hen anchichay faén Judio achi chillu mafalin mankétkétém ah way cha-an namarkaan hen acharcha, Apudyus. Te hen anchi nesosorat way te no ammaancha chillu hen anchi alena, ekatnéén, usto way intudtuchun hen anchi “Heay Apudyus, mamàila way tot-owa orchin, wat ifilang Apudyus chicha ya nenènong hen aminay ifagam. ah kaman namarkaan. 27 Wat yachi, Wat uray heno hen ekaman hen hen anchichay faén Judio way cha-an tatagu way manginyanap ah mamarkaan hen acharcha ngém chacha nèfatam, maid chillu machahan, chillu ammaan hen anchi intudtuchun te maid poros mèmèfatam.” hen orchin, chicha hen mangempàila 5 Magat wachay tatagu ah way machusa-ayu way Judio. Te mamfilosopya way mangaliyén, chàyu way tapena, tàén namarkaan “Ammay kayyà hen fumasoran hen paat hen acharyu ya wacha agé hen tatagu te hen kenarawengcha, yachi anchi nesosorat way orchin an chàyu, hen mangemparawag hen kena-ammay eRoma 3:6 315 eRoma 3:21

Apudyus.” Yag awniyat ekatna agéén, iha ah mangamma hen usto. “Laweng no chuséén Apudyus hen 13 Ammag aggaukos hen alecha anchi fummasor te hen anchi fasorna ya hen tapàcha way kaman met agé hen cha mangemparawag hen yanggay hen natotòafan way kena-ammay Apudyus.” 6 Ngém ammag lufù. Ya ancha agég naraeng achi éméyha way hamhamà te no faén way mankétém ah marokopan nalimpiyu ah Apudyus, nokayat agé hen hen ahentagucha. Ya hen chacha ekamanna way manguwis hen aminay mangsotan hen pachongchay tatagu nò. tagu, wat kaman paat agé hen 7 Awniyat wachan ammag sosomngel fangat hen farakkan. 14 Ya an chillu way mangaliyén, “Oo a, agég kae-ensorto hen alecha way ngém no mankétémà yag yachi hen anchag nangedchot. 15 Ya ancha meparawagan hen kenanongnong agég alesto way mamaligat hen Apudyus ya hen kenamaid hen tapena ya uray hen pomatéy. kétém an hiya, ay achi kaskasen hen 16 Yag uray heno way ayanchéén kachayawana gapon mankétmà, wat ginurucha hen tatagu ya wacha achiyà koma chuséén, a.” 8 Wat hen hen chachaeléncha. 17 Ammag fanag hen hiyachiy hamhama-at, uray maid paat hamhamàcha way kagé antaaw ammag cha fumasofasor, mangempatempoyug hen te ammay peet chillu hen halenonotna. tatagu. 18 Yag ammag maid Ngém ammag maid gutok nadchiy paat innilacha way émégyat an hamhamà te an omenparaweng. Ngém Apudyus.” wachachaat ano agé hen cha mangsot Yachi hen nesosorat. an haén way mangaliyén yaha ano hen 19 Ya innilataaw agé way amin hen chà itudtuchu. Wat chichachiy tatagu, anchi nesosorat way orchin Apudyusat awahcha hen machusaancha. para hen anchichay mamangchén hen anchi orchinna. Wat gapon cha nadchiy Maid tagu ah iggay fumasor orchin, netotoppò hen manlasonan hen 1 Juan 1:8-10 uray heno way tagu hen antoy lota ah 9 Magat wacha chilluy mangaliyén achina kachusaan an Apudyus te maid un-unnina chàni way Judio no chàyu poros ihah iggay fummasor. 20 Wat way faén Judio. Ngém faén angkaychi ammag maid tatagu ah mifilang ah te looh-o imfaga way hen egachay maid fasorna an Apudyus gapon chana tatagu way uray hen Judio ya umat manongparan hen anchi orchin, te maid agé hen anchichay faén Judio wat chillu tatagu ah makatongpar amin hen menangfasortaaw amin. 10 Te yachi hen anchi orchin. Te hen pontos chillu hen imfagan hen anchi nesosorat way alen anchi orchin wat anna an epàila hen Apudyus way ekatnéén, tatagu no heno hen ekat Apudyusén “Maid poros tagu ah ammay. 11 Yag fasor. an agég maid iha ah mangawat Hen mangimfilangan Apudyus hen hen ammayén Apudyus, te tatagu ah maid fasorna an hiya maid amin iha ah manlayad way manganap hen laychéna. Gal. 3:1-14; Efes. 2:1-10 12 Yag nanchùgancha amin ah 21 Ngém ammay ad uwan te Apudyus, wat anchag enomfat empàilan Apudyus hen ekamanna way amin. Yag ammag maid poros mangimfilang hen tatagu ah maid eRoma 3:22 316 eRoma 4:4 fasfasorna an hiya. Yag hen hiyachiy an Jesu Cristu. 28 Wat yachi, maila enkamanna, iggay agé mantaptape way hen mangimfilangan Apudyus hen hen anchi manorotan hen orchin tatagu ah maid fasorna an hiya, wat way ensorat Moses. Manowat te gapo yanggay hen chana omafurotan imfafaggan hen anchi orchin ya umat an Jesu Cristu way maid etor-ayna hen agé hen anchichay profeta mepanggép manongparana hen anchi orchin. 29 Te hen anchi ekaman Apudyus. 22 Te ah Apudyus, faén yanggay chàni way hen mangimfilangana hen tatagu Judio hen haham-éna te haham-éna agé ah maid fasfasorna an hiya, wat hen anchichay faén Judio te enahapna gapo yanggay hen afurotcha an Jesu hen aminay katagutagu. 30 Te an Cristu yag anggay. Yag maid agé ihà-an ah Apudyus, wat pachongna hen wahwahigén Apudyus 23 te an chillug ekamanna hen Judio ya hen faén Judio. maid tagu ah iggay fummasor, wat Te hen mangammaana hen Judio ah maid awanwani hen mangammayan maid fasorcha an hiya, wat gapo hen Apudyus an chitaaw amin. 24 Ngém omafurotancha an Jesu Cristu. Ya umat tàén no hiyachi, gapo yanggay hen agé hen anchichay faén Judio, te egad anchi ség-ang Apudyusat ifilangna agé hen omafurotancha an Jesu Cristu. chillu hen tatagu ah maid fasfasorna 31 Magat wachay mangaliyén, “Wat no an hiya. Yag anna agég ilibli hen yaha, ammag maid sérfina hen anchi ség-angna hen tatagu gapon enammaan orchin.” Ngém wacha angkay, te gapo Jesu Cristu way nanobfot an chitaaw. hen chataaw omafurotan an Jesu Cristu, 25 Te ah Jesu Cristu, empalen Apudyus wat yachi hen chataaw manot-owaan hiya way matéy ta hen nifùfuan hen hen anchi orchin. charana, yachi hen mamayadna hen Hen nepaniyan Abraham fasor hen tatagu ta henoy omafurot an hiya, mapakawan hen fasorna. Gal. 3:16-29; 4:21-31 Yachi hen enkaman Apudyus ah Ammay ménat no ilantaaw ah mangempàil-ana hen kenanongnongna. 4 Abraham way hiya paat hen Te hen anchi ar-argaw tot-owa, annag nangingganà hen Judio. 2 Te innilataaw an ena-annohan hen fummasoran met way faén gapo hen kena-ammay hen tatagu gapon ség-angna wat Abraham hen nangimfilangan Apudyus iggayna enan-ano. 26 Ngém ad uwan, ah an hiya ah ammayay tagu. Te non an mail-an hen kenanongnongna, masapor umat yag maid tot-owa fummasorana, machusa hen fasor, wat yachi hen mafalin ménat ichayawnachi. Ngém nangempaleyana an Jesu Cristu way gapo ta wachan fasorna, maid mafalin mamayad hen aminay fasor, ta heno epachayawna an Apudyus ah uray heno way omafurot an Jesus, ifilang Apudyus way enammaana way ammay. 3 Te hen ah maid fasfasorna. anchi nesosorat way alen Apudyus, 27 Wat hiyachi hen maid mafalin ekatnéén, mampasekatantaaw. Te ay ammoh “Ena-abfurot Abraham way tot-owa mifilangtaaw ah maid fasorna an hen anchi enalen Apudyus, Apudyus gapon nanongparantaaw wat yachi hen nangimfilangan hen orchin. Achi, te faén chillu Apudyus an hiya ah ammayay gapo hen ammayay a-amma hen tagu.” mangakseptaran Apudyus an chitaaw 4 Non an umat yag ifilang Apudyus te gapo yanggay hen omafurotantaaw hen tatagu ah ammay an hiya gapon eRoma 4:5 317 eRoma 4:16 anchi ammay way enammaancha, wat tot-owa hen enalen Apudyus. Wat kaman an narabfuwan hen yachiy hiyachi hen na-awagan Abraham ah tatagu. Wat faén libli hen midchat an penaka-aman hen aminay tatagu way hiya te kaman labfuna way inidnuna. ifilang Apudyus ah ammay gapon 5 Ngém faén kaman hichi hen ekaman chacha omafurotan hen imfagana, Apudyus way mangimfilang an chitaaw tàén cha-an mamarkaan hen acharcha. ah ammay. Te ah Apudyus, gapo 12 Yag hiya agé hen penaka-aman hen yanggay hen ség-angnaat iliblina amin anchichay namarkaan way faén hen mangimfilangana hen tatagu ah yanggay hen acharcha hen namarkaan, maid fasorna an hiya. Wat achitaaw te chacha agé afuroton way tot-owa manchinlan hen nangammaantaaw hen hen enalen Apudyus way kaman chillu ammay ah mangammayan Apudyus an hen nangafurotan Abraham hen anchi chitaaw, te egad chillu manchinlantaaw cha-anna namarkaan. ah Apudyus yag an chitaawat ifilang ah ammay. 6 Yag uray met agéh Arey Hen anchichay mangafurot an David ad namenghanat enalena hen hiya hen mangemporangan laylayad hen anchi tagu way imfilang Apudyus hen empopostana Apudyus ah maid fasorna way gapon 13 Wacha hen empostan Apudyus an afurotna yanggay way faén gapo hen Abraham ya hen anchichay ganàna enammaana way ammay. Hen anchi way ah tapen chi ag-agaw, chicha ensorat David, ekatnéén, hen manawid hen egachay wacha hen 7 “Amchan hen laylayad hen antoy lota. Yag hen nangempostaan anchi tagu way penakawan Apudyus an nadchi an Abraham wat Apudyus hen anchi laweng way faén gapon nanongparana hen orchin, enammaana way annag kena-an te gapon afurotna way tot-owa hen hen fasorna. 8 Laylayad tot-owa aminay inyalen Apudyus. Yag hen te achi unongon Apudyus hen hiyachiy nanga-abfurotan Abraham, fasorna, te annag imfilang hiya yachi hen nangimfilangan Apudyus ah maid fasfasorna.” an hiya ah ammay way tagu. 14 Te 9 Hen anchichay laylayad way non an umat yag egad tongparén hen tatagu way enalen David, ay chicha orchin yag anat awatén hen empostan hen anchichay Judio yanggay way Apudyus, ammag maid filang hen afurot namarkaan hen acharcha, ono entapena te anggay yanggay hen a-amma ah agé hen anchichay cha-an namarkaan. mifilang. Yag hen iha, an agég achi Entapena, a, te hamham-éntaaw tomoroy hen empostan Apudyus te ngén. Hen nimfilangan Apudyus an maid met makatongpar amin hen anchi Abraham ah ammayay tagu, wat orchin. 15 Te hen anchi orchin, yachi gapon chana nangafurotan yanggay hen mimfisaran way machusataaw way way tot-owa hen enalen Apudyus. machusa gapon nanlabsengantaaw hen 10 Yag hen hiyachiy tempo, cha-an met yachi. Ngém non an maid anchi orchin, mamarkaan ah Abraham, te cha-an maid lenabsengtaaw. umchah hen kamarkaan hen tatagu. 16 Wat hiyachi, ma-awatantaaw way 11 Te hen anchi marka, an ummunudchi hen anchichay empostan Apudyus way ah kaman sinyar way looh imfilang idchatna, inliblina way mangidchat hen Apudyus ah Abraham ah ammayay anchichay tatagu way cha mangafurot tagu gapon chana nangafurotan way way tot-owa hen enalena. Yag hen eRoma 4:17 318 eRoma 5:4 nanginlibliyana hen empostana, ta ammag nanyayaman an Apudyus hen wachay kail-an hen ség-angna, ya chana manayawan an hiya, 21 te annag ah masigurachuwan way awatén sinigurachu way mafalin maka-amma amin hen anchichay tot-oway ganà ah Apudyus hen anchi empostana. Abraham. Yag hen anchichay mifilang 22 Wat yachi hen nangimfilangan ah tot-oway ganàna, faén yanggay hen Apudyus an hiya ah ammayay tagu, anchichay Judio way mamangchén hen te enafurotna way tot-owa hen anchi orchin, te uray heno way omafurot an empostan Apudyus an hiya. 23 Yag hen Apudyus way kaman hen ommafurotan anchi niyale way ekatnéén, “Imfilang Abraham, te ah Abraham, hiya hen Apudyus ah Abraham ah ammayay penaka-amataaw amin way cha tagu,” iggay an nesoratchi way para an omafurot. 17 Yag yachi agé chillu hen Abraham yanggay, 24 te nesosoratchi ah imfagan hen anchi nesosorat hen alen para agé an chitaaw amin ad uwan. Te Apudyus way ekatna an Abrahamén, uray chitaawat ifilang Apudyus chitaaw “Mamfalinê hea ah penaka-aman hen ah ammay way tatagu no antaawat chuaray tatagu hen nansafasafaliy lota.” an omafurot an hiya way hiya hen Yaha hen ekat Apudyus te ah matan anchi nangempauchi an Apotaaw way Apudyusat ganà Abraham hen uray Jesus hen natéyana. 25 Yag ah Jesu heno way tagu no anat an omafurot way Cristuwanchi, inidchat Apudyus hiya kaman hen ommafurotan Abraham. Ah way matéy ah fayad hen fasortaaw yag Apudyus paat hen cha mangalehto way nepauchi ah mifilangantaaw ah maid hiya hen makafael way managu hen fasorna an Apudyus. natéy ya makafael way mangamma hen Hen mangimfilangan Apudyus hen laychéna way uray annag ihugchay yag tatagu ah maid fasorna an hiya narmuwat way maid lugina. 18 Ah Abraham, tàén kaman paat Col. 1:21-23; Jai. 1:2-8; 2 Ped. 1:3-11 achi mafalin way ma-ammaan, anna Wat hiyachi, chitaaw way nifilang chillug enafurot hen imfagan Apudyus 5 ah maid fasfasorna an Apudyus an hiya way marmu hen anàna, yag gapon afurottaaw, empatempoyug narmu tot-owa. Wat hiyaat agé hen chitaaw an Apudyus gapon enammaan nangingganà hen chuaray tatagu hen Apotaaw way Jesu Cristu. 2 Yag gapo karotarota way hen kachuarcha, kaman agé hen afurottaaw an Jesu Cristu hen anchichay taraw ad uchu te yachi wat chataaw melak-am hen ség-ang chillu hen imfagan hen anchi nesosorat Apudyus way chataaw agé lènéén ad way alen Apudyus way ma-ammaan. uwan. Wat antaaw ammag lomaylayad 19 Yag uray ta narakay way térén ah gapon anchi namnamataaw way Abraham, iggay chillu komapkapsot mètape hen kachayawan Apudyus. hen afurotna, uray hen nannanma-ana 3 Yag antaaw agég lomaylayad gapon hen kenarakaycha way hen-ahawa an chataaw maligatan, te innilataaw Sara. Te hen hiyachiy tempo, émméy way no anohantaaw hen ligat, wat ah hinggasot hen tawén Abraham pomegpegsa hen hamhamàtaaw yag maid anàna te lopat ah ahawana. ah achitaaw ma-afa-an no wachay 20 Ngém iggay chillu mamfinfinafang kasen ligat. 4 Yag hen pomegsaan hen hen hamhamà Abraham mepanggép hamhamàtaaw, yachi hen mangafunan hen anchi empostan Apudyus an hiya, te Apudyus an chitaaw. Yag no afunan anat an pommegpegsa hen afurotna yag Apudyus chitaawat yachi agé hen eRoma 5:5 319 eRoma 5:16 karmuwan hen namnamataaw way nangamma hen namangchan Apudyus mèawa hen anchichay idchatna ah an chitaaw. pegwana. 5 Yag maid agé mekoyayos Hen niyaligan Jesu Cristu an Adam hen anchi wachay chana namnaméén an Apudyus, te pararo hen layad Apudyus 1 Cor. 15:21-28 an chitaaw way hen mimfisarana, hen 12 Hen laprapona, an ihà-anay tagu nangidchatana hen Espirituna way hen fummasor way hiya hen anchi mìyachar an chitaaw. péspés-éy chi tatagu way ah Adam. Yag 6 Hen kail-an hen anchi pararoy layad hen halenonot hen anchi fasornaat hen Apudyus an chitaaw, te uray ta ammag natéyana. Yag hiyachi hen na-ahapan poros chi kafaelantaaw way manarà hen aminay katagutagu hen antoy hen achartaaw gapon fasortaaw, natéy lota way matéy te maid ihà-an ah chillu ah Jesu Cristu ah sobfottaaw cha-an fumasor. 13 Yag uray hen cha-an way manangfasor hen inumchahan nangidchatan Apudyus hen orchinna hen anchi ustoy tempona. 7 Naligat an Mosesat ancha chillug fummafasor ah wachay ammag manginyatéy ah hen tatagu, ngém maid mangaliyén kahara-an hen ihay ammayay tagu. fasorchachi te maid tot-owa orchin ah Ngém mafalin ménat way wachay mimfisaran way wacha hen chacha mangentàén way manginyatéy ah labsengén. 14 Ngém chacha chillu matéy kahara-an hen laylaychénay ifana. hen aminay tatagu nanepod an Adam 8 Ngém ah Apudyus, maid mepaniyan ingganan Moses te tenawidcha hen hen anchi layadna way empàilana an katéyan way uray ta iggay mepachong chitaaw, te uray ta antaaw ammag hen fasorcha hen fasor Adam. larawweng way tatagu gapon fasortaaw, Yag ah Adam, wachan anchi neparég inidchatna chillu ah Jesu Cristu way an hiya way kapadpachongna way matéy ah sobfottaaw. 9 Wat hiyachi, hiyah Jesu Cristu. Te chicha way no ifilang Apudyus chitaaw ah maid chuwa, wacha hen enammaancha way fasfasorna an hiya gapon natéyan na-ahapan hen aminay tatagu. 15 Ngém Jesu Cristu hen nifùfuan hen charana, safali chillu hen halenonot hen anchi ay faén agé sigurachu way gapon enammaancha way chuwa, te achi Jesu Cristu wat mahara-antaaw hen mepachong hen fummasoran hen anchi kachusaan hen katagutagu ah pegwana. iha ya hen anchi manga-anan hen fasor 10 Te hamham-éntaaw ngén. Hen anchi hen anchi iha. Te ilanyu ngén, hen pés-éyna, kafusor chitaaw tot-owa an halenonot hen fummasoran Adam way Apudyus gapon fasortaaw. Ngém uray an ihà-anay tagu, wat annag enammaan ta yachi, finangad Apudyus chitaaw hen matéyan hen egachay katagutagu. chillu ah man-ifana gapon natéyan hen Ngém kaskasen hen kapegsan hen anchi anàna way Jesu Cristu. Wat gapo ség-ang Apudyus te hen halenonot ta nifangadtaaw an Apudyus ad uwan, hen enammaan Jesu Cristu wat annag ay achi kaskasen way sigurachu hen enammaan hen maka-anan hen fasor kahara-antaaw gapon kasen nataguwan hen aminay tatagu gapon ség-angna hen anàna. 11 Yag faén agé anggay way yachi hen torong Apudyus way yanggaychi te antaaw tot-owa ammag iliblina hen tatagu. 16 Yag maila agé way mamaryad way manyayaman an nansafali tot-owa hen halenonot hen Apudyus gapon enammaan Apotaaw fummasoran Adam no hen anchi libli way Jesu Cristu way hiya hen way entorong Apudyus. Te hen inidchat eRoma 5:17 320 eRoma 6:6 hen anchi ihà-anay fummasor an Apudyus hen cha mangentoray way chitaaw wat hen kachusaantaaw amin. yachi hen mangimfilangan Apudyus Waman hen idchat hen anchi libli way an chitaaw ah ammayay tatagu gapon entorong Apudyus an chitaaw, wat tàén nelarammongantaaw an Apotaaw ammag chuar hen fasortaaw, ifilangna way Jesu Cristu way yachi agé hen chillu chitaaw ah maid fasfasorna an mètaguwantaaw an hiya ah ing-inggana. hiya ah achitaaw kachusaan. 17 Wat Hen nìyatéy an Jesu Cristu hiyachi, wadwadcha hen enammaan wat mètagu agén hiya hen anchi ihà-an way Jesu Cristu no hen enammaan anchi ihà-an way Adam. 2 Cor. 5:14-15; Gal. 2:19-21; Manowat te tot-owa way enahap hen 3:26-27; Col. 2:11-15, 20–3:11 anchi fummasoran Adam hen egachay Tot-owa way maid mepaniyan katagutagu ah matéyancha amin. Ngém 6 hen ség-ang Apudyus an chitaaw. amin agéy tatagu way mangawat hen Wat nokay hen ekattaaw nò. Ay anchi pararo way ség-ang Apudyus ah antaaw an cha etorotoroy way kefilangancha ah ammayay tatagu, wat fumasor ta wachay kataptapyan hen mètagucha an Apudyus ah ing-inggana anchi ség-angna an chitaaw. 2 Achi, ya mètoraycha agé an hiya. a, te ay ammoh etoroy hen natéy 18 Wat hiyachi, hen halenonot hen hen anchi a-ammana hen cha-anna anchi ihà-anay fasor way enammaan matéyan. Yag chitaaw way kaman Adam wat hen kachusaan hen aminay nìyatéy an Jesu Cristu, wat ay ammoh katagutagu. Waman hen halenonot agé etoroytaaw hen anchi tenaynantaaw. hen anchi ihà-an way ka-a-ammayan 3 Te innilataaw way yachi chillu way enammaan hen anchi Cristu, wat hen laychén anchi nafunyagantaaw hen mimfilangan agé Apudyus hen way isinyar. Te hen isinyarna métat katagutagu ah maid fasfasorcha way hen anchi nelamongantaaw an Jesu yachi hen mètaguwancha an hiya ah Cristu hen anchi natéyana. 4 Wat hen ing-inggana. 19 Wat hiyachi, maila anchi nafunyagantaaw, niyaligchi way gapon anchi iggay ommafurotan ah nelamongantaaw an Jesu Cristu hen anchi ihà-anay tagu wat yachin hen anchi natéyana ya anat agé hen na-ahapan hen egachay katagutagu anchi nilufuana. Ya hen nekaman an ah menangfasor. Ngém gapo agé hen nadchi, ta midchat an chitaaw agé ommafurotan hen anchi ihay tagu wat hen anchi faru way ataguwan way mafalin agéy mifilang hen aminay kaman hen nekaman an Jesu Cristu tatagu ah ammay an Apudyus. hen nepauchiyana gapon mannakafalin 20 Hen nangidchatan Apudyus hen Amataaw way Apudyus. anchi orchin, ta ah chumùchùaran 5 Wat gapo ta nelamongtaaw an Jesu hen makafasoran. Ngém uray ta cha Cristu hen anchi natéyana, sigurachu matapyatapyan hen cha fumasoran agé way melamongtaaw an hiya hen hen tatagu, ammag kaskasen agé anchi nan-uchiyana, wat antaaw chillu way chakchakkar hen ség-ang ammag kasen matagu way kaman hen Apudyus way manorong an chicha. nataguwana. 6 Wat ma-awatantaaw 21 Te hen pés-éyna, fasor hen cha koma way hen anchi nachachà-an way mangentoray hen tatagu way nangèmeh kenatatagutaaw, yachi hen nìyatéy an chicha ingganah inyatéycha. Ngém an Jesu Cristu hen anchi koros ta ad uwan, hen anchi agé ség-ang wachay ka-afa-an hen anchi laweng eRoma 6:7 321 eRoma 6:19 way nisissigud an chitaaw, ya ta achi Hen a-abfurotontaaw, hiya hen chitaaw agé man-alepanén hen fasor. nangen-alepan an chitaaw 7 Te no matéy hen tagu, yachi hen mailufusana hen kafaelan hen fasor way Rom. 8:1-17 manoray an hiya. 15 Magat wachay mangaliyén, “Wat 8 Yag gapo agé ta nìyatéytaaw an Jesu no faén hen anchi orchin hen cha Cristu, wat yachi hen mangafurotantaaw mangentoray an chitaawat, uray ud-ay way mètagutaaw agé an hiya ah antaaw kagég cha fumasofasor ta egad ing-inggana. 9 Yag innilataaw agé way kaỳ hen anchi ség-ang Apudyus way gapon nan-uchiyan Jesu Cristu wat man-anchar an chitaaw.” Ngém térén achi mafalin way kasen agé matéy way achi éméyha. 16 Te ay ammoh te annag penéppég hen matéyan ah achiyu ma-awatan way uray heno way ing-inggana, way kaman paat enafàna. manginyuyaantaaw hen achartaaw 10 Yag hen natéyanaat érégna hen wat hiya hen kaman nangen-alepan an anchi namenghan yanggay ah fayad chitaaw. Wat hiyachi, no ah Chumunyu hen fasortaaw ah ing-inggana. Yag ad hen manginyuyaantaaw wat achi pay uwan agé way nan-uchi, matattagu ah ammag hiyaat agé hen nangen-alepan ing-inggana ah machayawan Apudyus. an chitaaw way hen halenonotnaat hen 11 Wat chitaaw agé, masapor antaaw atéyan ya hen metap-aran. Waman no ammag iyalig hen achartaaw ah kaman ah Apudyus hen manginyuyaantaaw, nanattéy mepanggép hen kafaelan hen wat hiya hen nangen-alepan an chitaaw fasor way mantoray an chitaaw. Ngém way hen halenonotna agéat annag natattagutaaw chillu an Apudyus gapo ifilang chitaaw ah maid fasfasorna an hen nelarammongantaaw an Apotaaw hiya. 17 Wat antaaw ammag manyaman way Jesu Cristu. an Apudyus, te hen anchi pés-éyna, 12 Wat hiyachi sosnod, achitaaw kaman alepan Chumunyu chitaaw. koma epap-arufus hen mantorayan Ngém ad uwan, chayu tot-owa epapate hen fasor hen antoy achartaaw ta way mangafurot hen anchi katot-owaan achitaaw ammag afuroton hen anchi way nitudtuchu an chàyu. 18 Wat laweng way laylaychén hen achar. 13 Ya nilufus-ayu hen kena-alepanyu hen achitaaw agég iyuy-uya hen uray heno fasor yag namfalinén Apudyus chàyu way parten hen achartaaw ah mausar ah kaman alepanna way mangamma way mangamma hen laweng. Ta hen yanggay hen usto. ekamantaawat antaaw ammag idchat 19 Chà usarén hen panpani mepanggép hen amin antoy achartaaw an Apudyus hen alepan ta narakah ma-awatanyu te hiya chillu hen nangidchat hen anchi koma hen antoy laychê way aryén. Te faru way ataguwantaaw ah achitaaw hen anchi ar-argaw tot-owa, kaman metap-aran. Yag antaaw ammag iyuya anyug inyuya hen aminay acharyu ah hen aminay parten antoy achartaaw kaman alepan way mangamma hen an hiya ta usaréna ah manlamentana heno way laweng ya aggarémha way an way mangamma hen ammayéna. 14 Te cha chumaggat. Wat ad uwan, masapor achi koma mafalin way hen fasor hen kaman koma agéhchi hen ekamanyu manoray an chitaaw ad uwan. Te hen way manginyuya hen aminay acharyu anchi ség-ang Apudyus hen anchi cha ah kaman alepan way mangamma hen mangentoray an chitaaw ad uwan way usto way ammayén Apudyus. faén hen anchi orchin. eRoma 6:20 322 eRoma 7:7

20 Hen anchi ar-argaw way alepan wachan safali ah chana ayan, yachi hen Chumunyu chàyu, wat maid poros tot-oway ekatchéén cha chumagchagas. hamhamàyu way mangamma hen Ngém no natéy hen anchi ahawana, usto way ammayén Apudyus. 21 Yag achi man-anchar hen yachiy orchin an nokay paat agé hen gunggunayu way hiya te faén chagchagasna no kasen nangamma-amma an cha nadchi way ad mangahawa. 4 Wat sosnod, kaman uwan, cha-ayu mafiinan way uray hen agéhchi an chitaaw, te kaman hen manmanma-anyu. Oo a, te hen fanag atéyan hen manhiyanan hen hen-ahawa, cha nadchiyat ammag hen atéyan ya hen wat kaman agéhchi way hen atéyan mesenaan an Apudyus ah ing-inggana. agé hen manginhiyanantaaw hen anchi 22 Ngém ad uwan, nahara-an-ayu hen orchin. Te chitaaw, nìyatéytaaw met kena-alepanyu an Chumunyu ta ah an Jesu Cristu hen anchi natéyana, Apudyus hen nangen-alepan an chàyu. wat maid mafalin hen anchi orchin Yag hen anchi magunggunaanyu an way manmanchar an chitaaw ad nadchiyat anna an namfalinén chàyu uwan. Te safali hen netapyantaaw te ah tatagu way ammayéna way hen antaaw an nelamong an Jesu Cristu fanag nadchi agéat hen mètaguwanyu way nepauchi hen natéyana. Wat ad an hiya ah ing-inggana. 23 Te hen fayad uwan, nawayataaw way mangamma hen fasorat hen atéyan way mesena hen laychén Apudyus. 5 Ta achi kaman an Apudyus ah ing-inggana. Waman hen anchi pés-éyna way antaaw ammag hen anchi iliblin Apudyusat hen anchi cha tenorad hen laylaychén hen achar. mannanayun way mètaguwan an hiya Te hen hiyachi, ammag henéphép hen gapo hen nelarammongantaaw an orchin hen layadtaaw way mangamma Apotaaway Jesu Cristu. hen laweng, te uray heno way epawan hen anchi orchinén yachiyat agé hen Hen mihiyanantaaw hen anchi orchin laylaychéntaaw way mangamma way Rom. 7:13; Gal. 2:19-20 hen halenonotnaat hen atéyan way Chàyu way sosnod, innilà way mesenaan an Apudyus ah ing-inggana. 7 ma-awatanyu hen antochay 6 Ngém ad uwan, nailiblitaaw hen chà ifaga te innilayu met hen anchi orchin way nangen-alepan an mepanggép hen orchin way hen anchi chitaaw, te gapon nìyatéyantaaw an natatagguwan yanggay hen tatagu Jesu Cristu wat inhiyan chitaaw hen hen manmancharana. Ngém mag-ay anchi orchin. Wat ad uwan hen antoy ta matéy hen anchi tagu, yachi hen mansérfiyantaaw an Apudyus, faén hen mapéppégan hen manmancharan anchi orchin hen chan manchar an hen anchi orchin an hiya te natéy chitaaw te hen anchi Espirituna. met. 2 Te kaman hen hen-ahawa way Hen pontos hen orchinat no ommahawa hen fufae, epawan eparawagna hen fasor hen orchin hen manginhiyanana an ahawana ah kasenna mangahaw-an ah Gal. 2:15-21 safali ingganah matéy. Ngém mag-ay 7 Magat wacha agéy mangaliyén, ta matéy ah ahawana, nailibli hen “Wat no yaha, ammag laweng peet hen anchi fufae hen anchi orchinanchi, anchi orchin te yachi hen nangamma yag mafalin agé kasen omahawa no hen fumasoran.” Ngém faén chilluha. laychéna. 3 Ngém mag-ay ta é-éttég Te non an maid hen anchi orchin, hen anchi ahawana way natattagu yag iggay-o angkay ma-awatan no heno eRoma 7:8 323 eRoma 7:23 hen fasor. Te no maid hen anchi orchin fasor. 15 Kaman an haén way an-og way ekatnéén, “Achi cha ma-apés hen achi ma-awatan hen antoy achar-o, kok-owan hen ifa,” iggay-o angkay te hen anchichay ammay way laychê enlasin hen kenaraweng hen anchi apés way ammaan, ammag yachiyat agé way wacha an haén. 8 Ngém gapo ta hen achì cha ammaan. Waman hen fummùnag hen anchi orchin way cha anchichay laweng agé way achì paat mangempawa hen apés, wat yachi hen laychén way mangamma, ammag namangon hen anchi apés way wachan chichachiyat agé hen chà ammaan. haén. Te hen kamaichan hen orchin, 16 Wat gapo ta achì paat laychén way maid maelasin ah fasor. 9 Kaman hen mangamma hen laweng, yachi hen anchi cha-an-o nangammuwan hen manot-owaan way chà tàchégan hen anchi orchin, ekat-owat agéén ammayà kenauston hen anchi orchin. 17 Wat way tagu way maid fasor-o. Ngém hiyachi, mafalin ekat-owén faén haén angkay na-awatà hen imfagan hen hen cha mangamma hen anchichay anchi orchin, ma-awata-at agé way laweng, te gapo hen anchi fasor way menangfasorà peet, 10 yag karébféngà looh nisissigud an haén, yachi hen way mepapchit ya mesena an Apudyus chan manchar ah mangammaà hen ah ing-inggana. Wat hen anchi orchin anchi laweng. 18 Te innilà way ammag way chà manchinlan ah managu an maid ammay ah nisissigud hen antoy haén, yachiyat agé peet hen nangimfaga achar-o. Te tàén no laychê paat way hen matéyà. 11 Wat anà ammag lenokop mangamma hen ammay, anà chillug hen anchi fasor way nigagangay an achi maka-amma. 19 Te pakay achiyà haén. Te yachin nangawis an haén way maka-amma hen anchichay ammay manlabseng hen anchi orchin way hen way laychê nò. Yag hen anchichay halenonotna agéat hen atéyan way laweng agé way achì paat laychénat mesenaan an Apudyus. ammag chichachiyat agé hen chà 12 Wat hiyachi, na-apudyusan met ammaan. 20 Wat no chà chillu ammaan hen anchi orchin, te ammay ya usto hen anchichay achì laychén way hen itudtuchuna. 13 Wat ay ammoh mangamma, kapeletan way faén ammag pafasoròchi way hiya hen nangamma haén hen cha mangamma, te hen anchi hen atéyà an Apudyus ah mesenaà an fasor way nisissigud an haén hen chan hiya ah ing-inggana. Achi mafalin, a, anchar. te hen anchi fasor way wachan haén, 21 Wat hen ma-awatà hen antoy yachi paat hen nangamma ah mesenaà natatagguwantaaw, an ngatag an Apudyus. Yag gapon nadchiyat nigagangay way no laychén way imfagan hen anchi orchin way masapor mangamma hen anchi ammay, ammag matéyà, te hen anchi orchin, yachi hen hen anchi lawengat agé chillu hen cha mangempaka-ammu no heno hen fasor ma-ammaan. 22 Ngém ammag pararo ya no kamana hen kenarawengna. chillu hen layad hen hamhamào way mangamma hen anchi laychén Apudyus, Maid tatagu ah maka-amma hen usto 23 ngém ammag maid mafalin-o. Te 14 Innilataaw way hen anchi orchin, hen anchi fasor way nisissigud hen na-apudyusan te ah Apudyus hen antoy achar-o, ammag hiyaat agé narpowana. Ngém chitaaway tatagu, hen cha mangufat hen antoy layad ammag nisissigud hen fasor an chitaaw hen hamhamào way mangamma hen way antaaw ammag kaman alepan hen laychén Apudyus. Wat kamanà farud eRoma 7:24 324 eRoma 8:10 way imfafarud hen anchi fasor way ad uwan. 4 Yahan enkaman Apudyus chan toray an haén. 24 Wat anà ammag ta masorot paat hen anchi orchin way ka-as-ase, te nokay lawan makafael nenongnong chillu hen nifaga. Yag way mangenharà an haén hen antoy enammaanachi ah pagsaya-atantaaw, kena-alepan-o hen fasor way yato chitaaw way manorot hen laychén hen met hen sigurachu way mesenaà Espiritun Apudyus way faén hen anchi an Apudyus. 25 Ngém anà chillug laylaychén hen achar. 5 Te hen anchi manyayaman an Apudyus te hiya tagu way ammag cha manorot hen yanggay paat hen makatorong an haén laylaychén hen acharna, maid kasen gapon enammaan Apotaaw way Jesu chan manchar an hiya no faén yanggay Cristu. hen anchi laylaychén hen acharna Wat hen wachan haén, uray no way nigagangay hen tatagu. Waman ammag chinuchumgat hen fumasoran hen anchi tagu way cha manorot hen hen antoy achar-o, an-o chillug epapate laychén hen Espiritun Apudyusat, hen ah hamhamào way mangamma hen anchi Espiritu agé hen chan manchar laychén Apudyus. an hiya. 6 Yag no hen anchi laychén yanggay hen achar hen manmanchar Hen Espiritun Apudyus hen mamalew an chitaaw, wat antaaw ammag hen kenatatagun hen tatagu mesesena an Apudyus ah ing-inggana. Juan 3:1-8; Rom. 6:15-23; Gal. Waman no hen Espiritun Apudyus 5:16-26; Heb. 10:1-5 hen manmanchar an chitaaw wat Wat ad uwan, amintaaw way ammag mapapanoh hen hamhamàtaaw 8 nelarammong an Jesu Cristu wat ya mètagutaaw an Apudyus ah sigurachu way achitaaw machusa. 2 Te ing-inggana. 7 Wat hen anchichay cha hen Espiritun Apudyus hen chan toray manorot yanggay hen laylaychén hen an chitaaw ad uwan way hiya, gapon acharcha, chicha hen ammag kafusor nelarammongantaaw an Jesu Cristu Apudyus te anchag achi soroton hen wat finalewana hen ataguwantaaw laychén Apudyus. Ya ah katot-owana, hen nangidchatana hen faru way achicha chillu makasorot an cha nadchi, ataguwan. Yag inlufusna agé chitaaw 8 te hen anchi tagu way annag cha hen chan torayan hen fasor ad uwan afuroton hen laylaychén yanggay hen ya anat agé hen halenonotna way acharna, an chillu ammag achi mafalin metap-aran. 3 Wat hiyachi, faén tot-owa way ammaana hen mangemparaylayad hen nanorotan hen anchi orchin hen an Apudyus. nangamma hen kahara-an te gapon 9 Ngém safali an chitaaw te chitaaw, kenakapsottaaw way tatagu, wat maid faén hen anchi laylaychén hen achar chillu makasorot an nadchi. Ngém ah hen chan toray an chitaaw, te hen Apudyus, hiya hen nangamma hen Espiritun Apudyus hen chan toray kahara-antaaw way hen nekaman, no tot-owa way nìyachar an chitaaw. empalena hen anchi anàna paat way Te heno way tagu way maid anchi namfalin ah kapachongtaaw way tagu Espiritun Cristu an hiyaat, faén angkay way menangfasor. Ngém hen karasena tatagun Cristuchi. 10 Ngém no wacha yanggay, te maid poros fasfasorna. Yag tot-owah Cristu an chitaaw, uray no ammag hiya hen chinusan Apudyus ah matéy hen antoy achartaaw gapon fasor, fayad hen fasortaaw way tatagu ta achi matagutaaw chillu gapon Espiritun koma mantoray hen fasor an chitaaw Apudyus te imfilang Apudyus chitaaw eRoma 8:11 325 eRoma 8:24 ah maid fasfasorna an hiya. 11 Yag wat ammag hen ò-orongan yanggay no nìyachar tot-owa hen Espiritun no epachong-o hen anchi kaenammay Apudyus an chitaaw, wat ah Apudyus way mekaman an chitaaw ah pegwana. way nangempauchi an Jesu Cristu, wat 19 Yag uray agé hen kangunun way pauchiyéna agé hen antoy achartaaw enammaan Apudyus hen antoy lotaat, gapon anchi Espirituna way nìyachar kaman paat ancha yanggay ammag an chitaaw. ahopan hen anchi ag-agaw way 12 Wat hiyachi, sosnod, masapor mangemparangan Apudyus an chitaaw iyafiintaaw hen laychén Apudyus ah nenènong way a-anàna. 20 Te hen ta faén hen anchi laylaychén hen aminay kangunun way enammaan achar hen chataaw amma-ammaan. Apudyusat cha-an chillu mafud-asan 13 Te no ammag hen laylaychén hen hen pontos Apudyus way nangamma achar hen chataaw sorosoroton, wat an cha nadchi te netakorongcha amin antaaw ammag mesena an Apudyus agé hen fummasoran hen tatagu, te ah ing-inggana. Ngém no awaténtaaw yaha chillu hen hehemmà Apudyus hen torong hen Espiritun Apudyus ah ah mekaman. Ngém wacha chillu mangentagayantaaw hen laylaychén hen namnama 21 way ah tapen chi hen achar, wat mètagutaaw an Apudyus ag-agaw, omammay chi angamin ya ah ing-inggana. 14 Te aminay tagu mahara-ancha agé hen katéyancha ya way hen Espiritun Apudyus hen chan hen karopa-ancha. Ya mèawacha amin toray an chichaat, chicha hen tot-oway hen anchi am-ammay way kataguwan a-anà Apudyus. 15 Yag hen anchi way idchat Apudyus hen anchichay Espiritun Apudyus way inidchatna a-anàna. 22 Ngém cha-anchi, te maila an chitaaw, achi chitaaw ammag way ingganad uwanat kaman paat ammaan ah alepan way an émé-égyat chachan inawid hen aminay kangunun an Apudyus, te annaat an mamfalinén way enammaan Apudyus gapon ligat chitaaw ah a-anàna paat. Wat yachin hen antoy lota way kaman hen chan mangawagantaaw an Apudyus ah Ama. pànotan hen ihay cha maligatan 16 Yag hen anchi Espiritun Apudyus way umanà. 23 Yag faén agé yanggay agé, hiya hen cha mangempalèna an chachi hen kaman hichi, te uray agé chitaaw way a-anà tot-owa chitaaw an chitaaw way na-adchan ah Espiritun Apudyus. 17 Yag gapo ta a-anà Apudyus Apudyus ah manot-owaantaaw hen chitaawat sigurachu way mèawataaw aminay tapena way idchatna an agé hen anchichay kaman tawid way chitaaw ah pegwana. Te chitaaw, idchatna hen anchichay tataguna. Ya kaman chataaw agé man-inawid mèawataaw agé hen aminay inidchatna hen antoy mamannéchantaaw hen an Jesu Cristu. Te no melak-amtaaw mangemparangan Apudyus an chitaaw hen ligat Jesu Cristu wat sigurachu way ah nenènong way a-anàna way yachi melak-amtaaw agé hen kachayawana. agé hen manokatana hen antoy achartaaw ah faru way achar way achi Hen anchi kachachayaw way kasen matmatéy. 24 Yag nanepod hen awaténtaaw ah pegwana nangenhara-an Apudyus an chitaaw, 2 Cor. 4:17-18; 2 Ped. 3:10-13 chichachi hen chataaw namnaméén an 18 No chà ay ham-éham-én, innilà hiya. Ngém maid mangaliyén chana way amiamin hen anchi chataaw namnaméén way mangawat hen anchi maligligatan hen antoy lota ad uwan, loohna ena-awat, te hen namnamééna eRoma 8:25 326 eRoma 8:36 yanggayat hen anchichay cha-anna Hen layad Apudyus an awatén. 25 Wat gapo ta cha-an umchah chitaaw gapon Jesu Cristu hen anchi chataaw namnaméén, masapor antaaw yanggay ammag Efes. 3:14-21 a-annohan way mamannéd. 31 Wat no yachi peet hen enkaman 26 Yag hen anchi Espiritun Apudyus Apudyus para an chitaaw, nokay lawa agé way wachan chitaaw, chana agé hen kasentaaw aryén nò. Te no hiya torongan chitaaw hen kakenapsottaaw. hen cha manorong an chitaaw, ammag Te uray hen manluwaruwantaawén maid maka-afà an chitaaw. 32 Te maid innilataaw hen ustoy ifagataaw hamham-éntaaw ngén ah Apudyus, an Apudyus. Wat no achitaaw te no uray hen anàna paatén iggayna makefaga hen mifaga gapon kachaghén inyachi para an chitaaw te annag hen hehemmàtaaw, wat ammag inidchat way matéy ah sobfottaaw, hen Espiritun Apudyus hen cha wat ay ammoh inyachina lawa agé mangempachakpos hen anchi achitaaw way mangidchat hen amin an chitaaw. makefaga. 27 Yag ah Apudyus way 33 Yag no yaha agéat ammag maid nangi-ila hen hamhamà hen tatagu, mangempafasor an chitaaw way ma-awatana agé hen chawat hen penelen Apudyus, te ah Apudyus anchi Espirituna te hen anchi met paat hen nangimfaga way maid manginluwaruwan hen Espirituna an fasortaaw an hiya. 34 Wat heno kay paat chitaaw, epetnodna hen anchi laychén hen manusa an chitaaw nò. Ay ammoh Apudyus chillu para an chitaaw. ah Jesu Cristu. Faén, te hiya paat hen 28 Wat chitaaw way manlayad natéy ah para an chitaaw yag nan-uchi, tot-owa an Apudyus way penepelena ya wacha ad uwan way nichachapat chillu ah kafud-asan hen planona, an Apudyus ah kachayawana way innilataaw way uray heno way mangentatàchég an chitaaw. 35 Yag mekaman an chitaawat halenonoton ammag maid poros agé makaghat Apudyuschi ah pagsaya-atantaaw. hen anchi layadna an chitaaw. Te 29 Te nanepod hen lugrugin hen uray no chuar hen ligattaaw ya maid egad, looh inni-ilan Apudyus chillu achi mepachah ah cha malifokan hen no heno hen omafurot an hiya, wat hamhamà, ammag hihiyya chillu hen penepelena chicha way komaman an layad Jesu Cristu an chitaaw. Yag Jesu Cristu way anàna, ta chuarcha tàén no mapap-aligatantaaw, ya uray way masosnod way ah Jesu Cristu hen no makorangantaaw ah ma-an ancha pangorowancha amin. 30 Wat aminay lumfong, ya uray ta machachà-an hen tatagu way penepelen Apudyusat mangan-a an chitaaw, yag uray agé enammaana hen omafurotancha. Yag pédtén chitaaw wat ammag achi chillu faén agé yanggaychi te amincha way ma-at-atob hen hamhamà Jesu Cristu ommafurotat, imfilangna chicha ah an chitaaw. 36 Manowat te mepasamak maid fasfasorcha an hiya. Ya amincha hen kaman an cha nadchi te hen agé way mifilang ah maid fasorna anchi nesosorat way alen Apudyus ad an hiyaat mèawééna chicha hen namenghan, ekatnéén, kena-ammayna. “Gapon sommorotanni an heaat, ammag inuras way nesasaggana-ani way matéy, te eRoma 8:37 327 eRoma 9:13

kaman anchag namfalinén chàni hen humiliyan hen kena-apudyusna. ah karnero way an maparte.” Yag chicha agé hen nangentoragana 37 Ngém tàén no mepasamak amin hen anchichay entotoragna. Yag chachi an chitaaw, manga-afàtaaw inidchatna hen orchinna an chicha yag chillu gapon Jesu Cristu way intudtuchuna hen ustoy ekamancha manlarayyad an chitaaw. way manayaw an hiya. Yag chicha agé 38 Wat yachi, sigurachuwà way hen nangempostana hen anchichay ammag maid makaghat hen layad empopostana. 5 Ya chicha agé hen Apudyus an chitaaw. Te tàén no ganà hen anchichay napateg paat way matéytaaw ono natattagutaaw, tatagun Apudyus ad namenghan. Yag laylaychén chitaaw chillu. Yag maid agé hen anchichay Judio paat agé hen anghel ya uray ongtan ah makatepéd niyana-an Jesu Cristu hen ummaliyana hen layadna an chitaaw. Ya uray heno hen antoy lota way hiya hen ap-apon way mepasamak an chitaaw ad uwan ya chi egad ya hiya agéh Apudyus way anat agé ah pegwana, an chillu ammag machachayaw ah ing-inggana. Amen. maid makaghat hen layad Apudyus an 6 Achì ekatén sayang hen amin chitaaw. 39 Te uray heno way makafael anchichay empopostan Apudyus ad way wachad uchu ya wachad char-ém namenghan an chàni way Judio way ma-ahap hen egachay wachaat gapo hen anchi achi omafurotan ammag maid chillu makaka-an hen hen kachùran. Te ah katot-owana, anchi layad Apudyus an chitaaw way achi chillu ifilang Apudyus amin hen hen hiyachiy layadnaat gapon Apotaaw anchichay ingganà Israel ah tot-oway way Jesu Cristu. tataguna. 7 Te kaman an Abraham way iggay ifilang Apudyus ah ustoy tataguna Hen mekaman hen anchichay hen amin anchichay ingganàna. Te hen Judio way penepelen imfagan Apudyus an hiya, ekatnéén, Apudyus ah mantataguna “Ah anàno way Isaac yanggay hen Rom. 2:28-29; Gal. 4:21-31 fùnagan hen anchichay empopostà Chàyu way sosnod, tot-owa hen ah ustoy ganàno.” 8 Wat hen laychén 9 antochay chà ifaga, te gapon nadchiy aryénat faén peet anà Apudyus afurot-o an Jesu Cristu wat achiyà hen amin anchichay ganà Abraham. chan kétkétém. Yag napapanoh hen Te hen anchichay tatagu way ifilang hamhamào ya inni-ilan agé hen Apudyus ah ustoy a-anàna, wat hen Espiritun Apudyus hen kenatot-owan anchichay niyanà ah tomot-owaan hen hen antoy chà ifaga 2 way hen ifagà, anchi empostana. 9 Te hen empostan ammag pararo way térén hen sigab Apudyus an Abraham, ekatnéén, antoy hamhamào ya ammag amchan “Kasenà umale hen kaman ahtoh tawén, agé hen tokar-o 3 gapon anchichay wat iyanà ahawam way Sara hen anàyu kacharaà way Judio way ancha ammag way larae.” achi mangiggéén ah Jesu Cristu. Te non 10 Yag hen iha agéy mangempaniyà, an koma mafalin ta uray ud-ay haén wat hen anchichay kapel way anà hen mesena an Cristu ya machusa nonat Apotaaw way Isaac way cha Esau paat an chicha hen mahara-an. 4 Te an Jacob way inyanà Rebecca way chichaat ganà paat Israel chicha way ahawana. 11–13 Te imfafaggan Apudyus penepelen Apudyus ah man-a-anàna ya an hiya way mangaliyén, “Nangatngato chicha paat agé hen nangempàil-ana hen anchi enawchi no hen anchi pango eRoma 9:14 328 eRoma 9:26 wat hen anchi pango hen mansérfi koma mafalin pafasoron Apudyus hen hen anchi enawchina.” Yag hen ihay tatagu way cha fumasor te maid met nesosorat way imfagan Apudyus agé, chillu makakontara hen laychéna.” ekatnéén, “Ah Jacob hen laylaychê, 20 Ngém achi agé koma mafalinhay ngém achì laychén ah Esau.” Cha-an ma-ale te antaaw lawa an tatagu, yag ay miyanà cha Jacob an Esau hen ammoh mè-esngeltaaw an Apudyus way nangaryan Apudyus an cha nadchi, wat nangamma an chitaaw. Te hen anchi maid met enam-ammaancha ah ammay an na-ammaan, ay ammoh liliyéna ono laweng ah nameleyan Apudyus hen anchi nangamma no pakay paat ah laychéna. Ngém yachin enkaman yachi hen enkamanna way nangamma. Apudyus ah mangempàil-ana way faén 21 Achi met, te hamham-éntaaw ngén gapoh enammaan hen tatagu way hen anchi chan chuwin ah fanga, wacha ammay ya laweng hen mameleyana hen karébféngana way mangarase an chicha. Te ah Apudyus, piliyéna hen keyusaran hen anchi lota way hen laychéna way gapo yanggay ah machuwin ah fanga. Te no ekatnéén hamhamàna. chuwinéna hen gudwana ah guse ya 14 Magat wacha agéy mangaliyén, anat hen gudwana ah an lawa an “Wat no yaha, faén peet nalimpiyu hayugan, wat mafalin te egad met hen ah Apudyus te chana wahigén hen laychéna. piliyéna.” Ngém achi koma mafalin way 22 Wat pachongna agé hen ma-aleha. 15 Te imfafaggana chillu an enkaman Apudyus. Te laychéna Moses ad namenghan way mangaliyén, way mangempàila hen aningarngarna “Haén way Apudyusat egachà way ya hen kafaelana way manusa hen manég-ang hen ség-angà ya manlayad anchichay cha mangempa-aningarngar hen laychê.” 16 Wat hiyachi, maila way an hiya. Ngém tàén yag anna chillug hen mameleyan Apudyus hen tatagu cha anohan chicha way uray ta wat faén gapo hen laychén hen tagu machudchusacha. 23 Yag laychéna agé ono hen enammaana, te gapo yanggay way mangempàila hen anchi pararo way hen ség-ang Apudyus. 17 Kaman hen ség-angna way maid mepaniyana, wat anchi nekaman an Are Faraon ad senéség-angana hen anchichay tatagu namenghan ad Egipto, te imfagan way penepelena chillu way mangila Apudyus an hiya way mangaliyén, hen anchi kachachayyawana. 24 Yag “Hen nangempangatowà an hea way chitaawchi hen anchichay penepelena man-are, wat ta wachay mangempàil-à way faén yanggay Judio hen penelena hen kafaelà ya ta mepachamag hen te uray agé hen anchichay faén Judio. kena-apudyus-o hen karotarota.” 18 Wat 25 Te yachi chillu hen ensorat Hosea ad hiyachi hen kail-ana way ah Apudyus, namenghan way ekat Apudyusén, ség-angana hen anchichay laychénay “Hen anchichay faén tatagù hen ség-angan ya paknégéna agé hen pés-éyna, chicha hen piliyê ah hamhamà hen anchichay laychénay mantatagù ad uwan. Wat hen epaknég. anchichay cha-an-o lenyad hen pés-éyna, chichaat agé hen laychê Hen aningarngar Apudyus ad uwan.” ya hen ség-angna 26 Yag wacha agé hen ihay nesosorat 19 Magat wachay mè-esngel agé way way ekatnéén, mangaliyén, “Wat no yaha peetat achi eRoma 9:27 329 eRoma 10:4

“Ya hen anchi lugar paat way wacha chillu hen anchi fasorcha. 32 Yag pa hen nangimfaga way faén tatagun kagé umat hichi peet nò. Oo a, te anchag Apudyus chicha, ammag ahchiyat manchichinlan hen chacha manorotan agé hen ma-awagancha ah a-anà hen anchi orchin ah mangimfilangan Apudyus paat way hiya hen anchi Apudyus an chicha ah maid fasorcha natattagu ah ing-inggana.” yag achichaat an manokchun ah Jesu 27 Yag hen ensorat Isaias mepanggép Cristu. Wat anchag enomfat way hen anchichay ganà Israel way Judio, kamancha paat an nechongtor hen ekatnéén, anchi fato way cha mechongchongtoran “Uray ancha ammag chuachuar hen hen tatagu. 33 Te yachi chillu hen anchichay ganà Israel way kaman laychén hen anchi nesosorat way aryén ménat hen kachuar hen anchi way niyalig ah Jesu Cristu ah fato, gahar hen penget hen fayfay, wat ekatnéén, an chillug otonna hen mahara-an “Ilanyu ngén, te wachan epafùnag-o hen chusan Apudyus. 28 Te ad Sion way fabréyyu way ihay sigurachu way umchah hen anchi kaman fato. Yag hiyaat agé hen ag-agaw way ammag ekamakam cha mechongchongtoran hen Apudyus way manusa hen aminay tatagu ah mag-ahancha. Ngém tatagun antoy lota way ammag henoy mangafurot an hiya, maid milumidyuwana.” ammag maid man-a-amuyuwana 29 Yag wacha agé hen anchi ihay ensorat te mahahalla-an.” Isaias way ekatnéén, Sosnod, ammag maid paat “Ah Apudyus way mannakafalin way 10 kasen laylaychê way chà man-ap-apo hen egad, no anna iluwaluwaruwan an Apudyus no an chinusa chitaaw amin way faén yanggay hen kahara-an koma Judio way iggayna ség-angan hen anchichay kacharaà way Judio. hen tapenaat antaaw ammag 2 Manowat te tàchégà way pararo natepò way kaman hen anchichay way térén tot-owa hen chacha tatagud Sodoma yag Gomora.” ekamkaman way manayaw an Apudyus, ngém ammag nenèfat hen anchi Iggay afuroton hen anchichay Judio chachan chinlan. 3 Te anchag achi hen anchi ammayay chamag mangiggéén hen ekaman Apudyus way 30 Wat yato hen na-amongan hen mangimfilang hen tatagu ah ammay aminay laychê way ifaga te hen way maid fasfasorna an hiya, yag anchichay faén Judio way maid paat chachaat agé epapate paat way manorot namnamacha way ifilang Apudyus hen anchi wachay hehemmàcha, yag chicha ah maid fasorcha an hiya, anchag achi paat iyafun hen anchi ammag chichaat agé peet hen planon Apudyus. 4 Te ah katot-owana, nifilang ah ammayay tatagu gapon ammag penéppég Jesu Cristu hen ommafurotancha an Jesu Cristu. keyusaran hen anchi orchin ah 31 Wamanat agé hen anchichay Judio mifilangan hen tatagu ah ammay an paat, anchag empapate way manorot hiya wat ad uwan, egad omafurot hen hen anchi orchin ah mangimfilangan tatagu an hiya yag anat mifilang ah Apudyus an chicha ah maid fasfasorcha ammay way maid fasfasorna. an hiya. Ngém ammag é-éttégnaat peet eRoma 10:5 330 eRoma 10:19

yachi chillu hen anchi nesosorat way Maid achi mafalin ah mahara-an alen Apudyus way ekatnéén, “Heno way Efes. 2:1-10 tagu way manchawat ah torong Jesu 5 Hen ensorat Moses mepanggép Cristu wat mahara-an.” hen keyusaran hen anchi orchin ah 14 Ngém nokay hen én-énnéncha mifilangan hen tatagu ah ammay an way manchawat ah torong Jesu Cristu Apudyus, ekatnéén, “Heno way tagu no cha-ancha omafurot an hiya. Yag way manorot hen anchi aminay orchin nokay agé hen én-énnéncha way way maid poros labrabsengéna, wat omafurot no maid chengchengngarcha hiya hen mafalin mètagu an Apudyus.” mepanggép an hiya. Ya nokay agé hen 6 Ngém no mepanggép hen mifilangan én-énnéncha way mangngar no maid i hen tatagu ah ammay gapon afurotcha manginwarawag. 15 Yag nokay agé hen an Jesu Cristu, wat maid naligat i manginwarawag no maid mahnag. ah ma-ammaan. Te achi masapor Ngém ah katot-owana, wachacha hen way wacha hen éméy ad uchu way hennag Apudyus, wat tot-owa anchi mangempale an Cristu hen antoy lota. nesosorat way ekatnéén, 7 Ya achi agé masapor way wacha hen “Ammag araylayad hen umaliyan hen éméy ad char-ém way mangempauchi anchichay i manginwarawag hen an Cristu. 8 Te hen ekat hen anchi anchi ammayay chamag.” nesosorat way alen Apudyusat faén 16 Ngém hen karawengna, te ancha naligat hen anchi kahara-antaaw te chillug chuar hen anchi achi mangafurot chechengngartaaw met hen nekaman, hen anchi ammayay chamag, te kaman wat innilataaw ya mafalin agé chillu hen anchi ensorat Isaias ad haphapeténtaaw. Yag yachi chillu hen namenghan way ekatnéén, chani epagngapagngar hen tatagu. 9 Te “Apudyus, kaman paat ammag maid no haphapetén way ah Jesus paat hen mangafurot hen anchi chani Ap-apo, yag no afuroton paat agé ah epagngapagngar.” hamhamà way hiya hen empauchin 17 Ngém tàénat maid chillu kasen Apudyusat yachi hen kahara-an. 10 Te marmuwan hen omafurotan hen hen anchi omafurotantaaw paat an Jesu tatagu no achi yanggay hen chacha Cristu wat yachi hen mangimfilangan mangngamangngaran hen anchi alen Apudyus an chitaaw ah maid fasfasorna Apudyus, ya maid agé kasen mepagngar an hiya. Yag no haphapeténtaaw no faén yanggay hen anchi chamag chachi hen tapena wat yachi hen mepanggép an Jesu Cristu. kahara-an hen kachusaantaaw. 11 Wat 18 Ngém pakay chillu achicha tot-owa hen anchi nesosorat way omafurot hen anchichay Judio nò. Ay alen Apudyus way ekatnéén, “Heno ancha an cha-an changrén. Faén, te way mangafurot an Jesu Cristu wat chechengngarcha met, te nesosorat hen maid man-a-amuyuwana.” 12 Yag hen alen Apudyus way ekatnéén, yatoy na-ale, ahapéna hen egachay “Niwarawag hen alena ah karotarota tatagu te maid epohowan Apudyus, wat nanhemamag hen tatagu hen wat Judioa man ono faén, maid kafabréfabréy ingganah péppég chillu nat-énana te ah Jesu Cristu hen hen lota.” ap-apon hen aminay tatagu ya ammag 19 Wat no yachi, magat ancha an iggay menangség-ang way tomotorong ah na-awatan hen anchi chengngarcha. heno way manchawat an hiya. 13 Te Ngém sigurachu met way na-awatancha, eRoma 10:20 331 eRoma 11:7 ngém ancha chillug térén, te uray ad ganà Abraham. 2 Yag achi chillu etagay namenghanat wachan ensorat Moses ah Apudyus hen anchichay penepelena kaman ingar Apudyus an chicha way way tataguna. Te wachacha chillu hen ekatnéén, ommafurot, kaman hen anchi nesosorat “Hagongò hen anchichay faén Judio way nanliliyan Elias an Apudyus way achiyu ifilang ah tatagu mepanggép hen anchichay ahentaguna ta éhéd yag omapés-ayu way way Judio, 3 ekatnéén, tatagù, yag an-o agég ség-angan “Apudyus, anchag pinchit amin chicha way uray poros chi hen anchichay profetam yag innilacha mepanggép an haén chinachaelcha agé hen amin ah omaningarngaranyu koma anchichay cha mepatpatngan ta éhéd yag marmu agé hen hen michaton an hea. Wat ad afurotyu.” uwan, ang-anggayà ah nehàfa 20 Yag wacha hen ihay ensorat Isaias agé way cha manayaw an hea, yag way kaskasen way nangentorod way uray agé haénat chacha iyanap nangimfaga hen anchi enalen Apudyus hen ekamancha way mamchit an mepanggép hen anchichay faén Judio, haén.” ekatnéén, 4 Yag yato hen songfat Apudyus an hiya, “Anà ammag inchahan hen ekatnéén, anchichay tatagu way achicha “Faén anggay yanggay hea hen manganap an haén, yag uray nehàfa, te wachacha chillu hen ta maid nangim-imohancha pitunlifu way iné-égnanà way mepanggép an haén, an-o chillug cha-ancha paat chad-ayawén hen tenorongan hen hamhamàcha ah anchi enap-apudyus way Baal.” mangawatancha mepanggép an 5 Yachi hen nekaman ad namenghan, haén.” yag kaman agéhchi ad uwan, te uray 21 Ngém hen mepanggép hen anchichay no achicha omafurot hen kachùran Judio way tataguna paat, ekat an chàni way Judio, wachacha chillu Apudyusén. hen hennihnih-a way ommafurot way “Uray ta anchag songsongellan penepelen Apudyus gapon ség-angna. way achi omafurot, ammag 6 Yag hen nameleyana an chichaat faén enag-agaw chillu way an-o gapon nangammaancha hen ammay te paat ammag chachà-anén hen gapo yanggay hen ség-angna. Te non manhagongancha an haén, ngém an umat yag wachan enammaancha ah anchag a-adchiyén chillu.” karébféngancha way mapele, wat faén libli hen ség-ang Apudyus an chicha. Hen ség-ang Apudyus chillu 7 Wat nokay hen ma-awatantaaw hen anchichay Judio nò. Hen ma-awatantaawat hen Wat gapo ta yachi hen enkaman anchichay kachùran way Judio way 11 hen anchichay Judio way ganà Israelat iggaycha makachah hen anchag achi omafurot, magat wachay anchi mangammayan Apudyus an mangaliyén entagay Apudyus amin hen chicha way chacha ana-anapén. Te an anchichay chachà-an way tataguna. yanggay an otonna hen nangchah way Ngém iggayna angkay te pakay haén chicha chillu hen penepelen Apudyus. nò way Judiowà met paat agé way Waman hen anchichay tapena, ancha niyanà hen ginana-an Benjamin way yanggay ammag cha iyam-améd way eRoma 11:8 332 eRoma 11:18 achi mangngar hen cha ifagan Apudyus. ihay piniyar Apudyus ah man-aposelna 8 Wat tommot-owa hen anchi nesosorat way manudtuchu an chàyu. Yag ad namenghan way ekatnéén, an-og ichayaw hen anchi nipiyar “Empaknég Apudyus hen an haén, 14 ta éhéd yag omapéscha hamhamàcha way ingganad koma hen tapen anchichay kacharaà uwan, anchag kaman nabfurag way Judio ta omafurotcha koma agé way achi makelasin hen usto, ya ah kahara-ancha. 15 Te ilanyu ngén, ancha agég kaman nattorang way hen anchi nanginwalinan Apudyus achi makagngar mepanggép an hen anchichay Judio wat yachi hen hiya.” nangagamichana hen anchichay tapenay 9 Yag wacha agé hen ensorat Are David tatagu ah karotarota ah man-ifana. Wat way ekatnéén, ammag maid mepaniyan hen layad no “Yasa ta hen anchi chachan mamfangchén Apudyus hen anchichay lagsaragsakan hen marokopancha Judio an hiya, te kaman ménat hen ah kachusaancha. 10 Ya yasa ta layad hen anchi man-uchiyan hen anchag kaman nabfurag way achi natéy. makelasin hen tot-owa, yag yasa 16 Gapo ta tatagun paat Apudyus ta ammag mepapeog hen ligat an cha Abraham an Isaac yah Jacob wat chicha ah ing-inggana.” kapeletan way tatagun Apudyus agé hen Yahan ensorat David mepanggép hen anchichay ganàcha. Kaman hen anchi anchichay ammag térén way achi tenapay way michaton an Apudyus way omafurot. no michaton hen anchi pés-éy nauto, 11 Wat gapo ta yachi hen enkaman enahapna hen amin anchichay umunud. hen anchichay kacharaà way Judio, Ya umat agé hen ihay away, te no ah magat wachay mangaliyén, “Wat no Apudyus hen nangen-awa hen lamotna yaha, entagay ngarud Apudyus chicha wat kapeletan way hiya agé hen ah ing-inggana.” Ngém faén agéchi, te nangen-awa hen anchichay pangana. ilanyu ngén. Hen anchi achi omafurotan 17 Ngém hen nekaman, kaman paat hen anchichay Judio, yachiyat agé hempà Apudyus hen tapen anchichay hen nangidchatan Apudyus hen pangan hen anchi away way inmurana wayayu way faén Judio way omafurot way chichachi hen miyaligan hen ah omapésan koma hen anchichay Judio, yag annag enhoop hen pangan Judio ah omafurotancha koma agé. hen anchi safaliy away way narpoh 12 Wat namfalin peet hen anchi achi takap way yachi agé hen miyaliganyu omafurotan hen anchichay Judio ah way faén Judio. Wat ad uwan, gapo pagsaya-atan hen aminay katagutagu ta nehoop-ayu, cha-ayu mèawa hen hen antoy lota, wat ay achi kaskasen aminay ka-ammay hen anchi away way hen pagsaya-atan hen tatagu hen inmuran Apudyus te cha-ayu mèawa karotarota no ancha an omafurot hen hen aminay empopostan Apudyus an anchichay Judio agé an Apudyus. cha Abraham ya hen anchichay ganàna. 18 Ngém chàyu way an nehoop, masapor Hen kahara-an hen ar-arwachanyu ta achiyu ammag cha anchichay faén Judio pelohon hen anchichay naphà. Te Efes. 2:11-22 an-ayu yanggay an panga way faén 13 Ad uwan, wacha agé hen ifagà an chàyu hen mamangchén hen anchi chàyu way faén Judio way haén hen eRoma 11:19 333 eRoma 11:30 lamot te hen lamot hen mamangchén Séméség-ang ah Apudyus an chàyu. hen aminay tatagu 19 Yag achiayu koma agé mampahih-iya way pawadwadcha Efes. 3:1-13 no hen anchichay Judio, te awni yag 25 Chàyu way sosnod way faén anyug ekatén anchag naphà ta wacha Judio, wacha hen laychê way paat chi kehoopanyu. 20 Manowat te ma-awatanyu koma way cha-an tot-owa way naphàcha gapoh achicha mepaka-ammu hen tatagu ta achiayu omafurotan. Yag hen nehoopanyu agé, koma mampahih-iya te awni yag gapoh ommafurotanyu. Ngém achiayu ekatyu lawéén napatpateg-ayu no hen an mampahih-iya ta an-ayuwat an Judio. Hen ma-awatanyu koma, uray ta man-ar-arwad. 21 Te ilanyu ngénat, ammag an songsongellan hen hamhamà no iggay éng-éngangén Apudyus way hen tapen anchichay kacharaà way mampà hen anchichay nachachà-an ganà Israel ah achicha omafurotan, achi way panga, ay ammoh achi kaskasen chillu mannanayunchi way hamhamà, way naraka hen mampa-ana an chàyu te no looh ommafurot hen amin way way an-ayu lawag nenep-at. 22 Wat yato faén Judio way ekat Apudyus chilluwén hen mangil-antaaw hen kenaség-ang omafurot ah makompeletowan hen Apudyus ya hen kenaestrektona. Te filangcha, 26 wat yachi agé hen tempon no mepanggép hen anchichay achi hen omafurotan hen egachay Judio omafurot, estrekto paat way manguwis. way ganà Israel ah kahara-ancha. Te Waman no mepanggép an chitaaw nesosorat hen anchi alen Apudyus way way cha omafurot, an agé ammag ekatnéén, séméség-ang non antaawat an etotoroy “Fùnag hen anchi omenharà way hen afurottaaw way achitaaw an marpo ad Sion, yag charosana elayosan hen anchi ség-angna. Te hen aminay kenaraweng hen no elayosantaaw, hopaén chitaaw anchichay Judio way ganà agé. 23 Yag kaman agé hen anchichay Jacob. 27 Yag hen hiyachiy achi omafurot way Judio, te non tempo, ka-anéna hen fasorcha ancha an falewan hen anchi achicha ah tomot-owaan hen anchi omafurotan ta omafurotcha agé, wat empopostana an chicha.” kasen chillu ehoop Apudyus chicha. 28 Gapo hen anchi achi omafurotan Te ah Apudyus, wacha chillu hen hen anchichay Judio hen anchi kafaelana way mangenhoop. 24 Te no ammayay chamag mepanggép an Jesu mafalin way annag an aran chàyu way Cristu, wat kaman kafusor Apudyus kaman pangan hen away ah takap, chicha ah pagsaya-atanyu way faén yag enhoopna chàyu hen anchi ustoy Judio. Ngém gapo ta penepelen Apudyus murana yag nelomtà, ay achi kaskasen chillu hen anchichay anap-ocha ad way naraka hen mangenhoopana hen namenghanat papattigéna chillu chicha. anchichay Judio way chachà-an way 29 Te ah Apudyus, achi mafalin way pangana. falewana hen loohna penele way tatagu ya hen ekatnéén bindisyunana. 30 Hen anchi pés-éynaat chàyu way faén Judio hen iggay omafurot an Apudyus. Ngém ad uwan, chàyu hen senég-angan Apudyus gapon iggay omafurotan hen eRoma 11:31 334 eRoma 12:7 anchichay Judio. 31 Wat kaman agéhchi koma antaaw an eporang hen antoy hen mekaman hen anchichay Judio, natattagu way achartaaw an hiya ah te uray achicha omafurot ad uwan man-awana way an yanggay an mansérfi gapon nanég-angan Apudyus an chàyu, an hiya. Ta antaaw yanggay ammag u-umchah chillu hen anchi ag-agaw way machachallosan way mangamma hen manég-angan Apudyus agé an chicha heno way laychéna, te yaha chillu hen ah omafurotancha way kaman chillu anchi ustoy ekamantaaw way manayaw hen nanég-angana an chàyu. 32 Yaha an hiya. 2 Achitaaw cha tot-orachén hen enkaman Apudyus ta wachay hen a-amman hen anchichay achi mepàil-an hen kafasoran hen aminay omafurot ta hen ekamantaaw, antaawat katagutagu ta wacha agé hen ekamanna an eparufus ah Apudyus way cha way mangempàila hen ség-angna hen mamalefalew hen hamhamàtaaw aminay katagutagu. ah omammayana. Te no yachi hen ekamanat, ma-awatantaaw hen laychén Hen machayawan Apudyus Apudyus an chitaaw, ya anat agé 33 Anà tot-owa ammag nahahaang hen aminay ammayéna ya hen anchi way manmanmà hen kenaraeng mangemparaylayad an hiya. Apudyus way ammag maid mepaniyana, 3 Yag gapo ta piniyarà an Apudyus te ammag maid achina innila ya maid way mantudtuchu, wat yato hen achina ma-awatan. Yag ammag maid itugun-o an chàyu amin. Masapor agé tatagu ah makahkahmà hen koma ihaihéén ilana ta achina hehemmàna ya maid agé makesoplekar ammag pangatowén hen acharna ah hen chana ekamkaman. 34 Te kaman hamhamàna, te masapor emamadna hen anchi nesosorat ad namenghan way way manmanmà hen acharna way ekatnéén, kaman annag kamangén hen kachakar “Ammag maid tatagu ah makahkahmà hen kafaelana way inidchat Apudyus hen hamhamà Apudyus, wat an hiya gapon ommafurotana. ammag maid makatugun an 4 Ta epanì hen achar hen tatagu. hiya. 35 Yag ammag maid agé Te uray no an ihà-an hen anchi idchat hen tatagu an hiya ah ina achar, chuar chillu hen partena way sofaletan.” nankarakarase ya achi agé mapapchong Yachi hen nesosorat, 36 te ah Apudyusat hen kausarancha. 5 Wat kaman agéhchi hiya hen nangamma hen egachay wacha an chitaaw way cha omafurot, te uray ya hiya agé hen cha manalimun amin ta chuartaaw, ihà-antaaw chillu way an cha nadchi way hen pontos amin cha achar Cristu, yag nanhehennooptaaw nadchiyat, ah kachayawana chillu. Wat amin tàén nankarakarasetaaw. 6 Yag antaaw yanggay ammag chachayyawén gapoh torong Apudyus an chitaawat hiya ah ing-inggana. Amen. nankarakarase hen inidchatna way kafaelantaaw, wat masapor wéhchiyén Hen ekaman way usaréna hen hiyachiy ninidchat mansérfi an Apudyus an hiya ah péppég hen kafaelana. 1 Cor. 12:4, 12; Efes. Kaman hen anchi nangchatana hen 4:1-16; 1 Tes. 5:12-22 kafaelan way mangempaka-ammu hen Wat hiyachi, sosnod, gapon mepaka-ammu, masapor i-illana ta 12 anchi ammag chakar way mètemfuruychi hen chataaw afuroton. ség-ang Apudyus an chitaaw, masapor 7 Yag hen anchi nangchatana hen eRoma 12:8 335 eRoma 13:1 kafaelan way mansérfi hen tapena, mèlaylayad hen anchichay laylayad, masapor epapatena way mangamma. Ya ya mètokar agé hen anchichay chan hen anchi mantudtuchu, masapor agé totokar. 16 Antaaw agég mètetempoyug iyam-ammana way mantudtuchu. 8 Yag hen ifataaw ya achitaaw ammag umat agé hen anchi mangempas-ém mampahih-iya ta antaawat an ifilang ah pomegsaan hen afurot hen tapena, hen anchichay nafafa. Ya achitaaw masapor hiyahiya agé hen chana agé mampaspasekat way kaman amma-ammaan. Yag no wachan paat innila amin hen egad. 17 Yag inidchat Apudyus ah kafaelana way mag-ay ta wachay nangammah laweng tomorong, masapor achi ammag an chitaaw, achitaaw agé ifarés ta naimot. Yag hen anchi nangchatana antaawat an emamad way mangamma hen kafaelan way mangenmaneho hen hen anchi ammayén hen aminay tatagu. cha omafurot, masapor emamadna way 18 Ya pachaséntaaw ah péppég hen mangamma. Yag kaman agé hen anchi kafaelantaaw way achi mè-es-esngel i mangentam-ang hen anchichay cha hen tapena. maligatan, masapor layyalayyadcha agé 19 Sosnod, ilanyu ta uray heno way mangamma. way mekaman an chàyuwén an-ayug 9 Masapor etot-owataaw hen achi cha fumab-arés ta anyuwat an layadtaaw hen ifa ta faén yanggay idchatchi an Apudyus ta egad hiya ammag tapà hen mangar-ale. Ya way mangimfarés. Te yachi chillu hen masapor agé manchùgantaaw hen nesosorat hen alena way ekatnéén, uray heno way laweng ta antaawat “Haén hen nangimfiyang hen farés, an haham-én hen ammay. 10 Yag wat haén way Apudyus hen masapor agéy man-ahelennayadtaaw mangimfarés.” way kaman hen manlaychan hen 20 Ta hen enkamantaaw, antaaw an portoy way sonod. Yag antaaw torachén hen anchi nesosorat way agég ririspituwén paat hen ifa. 11 Ya ekatnéén, achitaaw agé mansadsachot way “No hommenaang hen kafusoryu, mangamma ah heno way ma-ammaan, panganényu hiya, ya mag-ay ya antaawat agé an sésêmén way ta nàwaw, painumanyu. Te no mangamma hen ma-ammaan hen yachin ammaanyu, chayu agé mansérfiyantaaw an Apo Jesu Cristu. idchat hen fumiinana hen chana 12 Yag hen anchi chataaw namnaméén enammaan.” para ah pegwana, yachi koma agé 21 Wat hiyachi, ilantaaw ta achitaaw hen mangemparaylayad an chitaaw. ammag ma-afà gapon laweng Ya masapor agé a-annohantaaw hen way ma-ammaan an chitaaw yag aminay ligat, ya epapatetaaw way chan nan-ammataawat lawa agé ah laweng. luwaluwaru. 13 Yag no wacha agéy anà Ta hen ekamantaawat koma, antaaw an Apudyus ah makasapor hen torong, afaénchi ah ammay. masapor torongantaaw. Ya achitaaw Masapor afuroton hen chan agé mapmappég way manmangili hen toray hen gubérno farangnay tatagu. 14 Yag no wachay cha mamaligat Tit. 3:1; 1 Ped. 2:13-17 an chitaaw, achitaaw an echotan ta Aminay tatagu, masapor antaawat an chawatén an Apudyus ta 13 afurotoncha hen anchi gubérno bindisyunana hiya. 15 Ya antaaw agég way chan toray an chicha te ah Apudyus eRoma 13:2 336 eRoma 13:13 chillu hen nangidchat hen lébféng hen hen anchi achi marpas way yachi gubérno way mantoray. Wat maid chan hen chataaw mangempàil-an hen toray hen antoy lota ad uwan no faén layadtaaw hen ihaiha an chitaaw. Te ah Apudyus paat hen nangimpiyar hen anchi tagu way manlayad hen an chicha hen mantorayancha. 2 Wat ifana, chana angkay tongparén amin heno way komontara hen anchichay hen anchichay orchin Apudyus. 9 Te chan toray, chana angkay kontaréén ilanyu ngén, no tongparéntaaw hen hen imfilin Apudyus, yag chanaat agé anchi ihà-an way orchin way ekatnéén, ammaan hen kachusaana. 3 Yag faén “Masapor laylaychén hen ifa way chillu aggaégyat hen anchichay chan kaman hen manlaychan hen achar,” toray non antaaw an ammaan hen anna angkay ammag ahapén amin usto, te hen anchichay cha mangamma hen anchichay tapenay orchin way hen laweng yanggay hen émégyat an kaman hen anchi orchin way ekatnéén, chicha. Wat tapno maid émégyatanyu, “Achi cha chumagchagas ya achi cha anyug an ammaan yanggay hen usto pomatéy, achi cha mangakaw, achi cha wat yachi agé hen manayawancha an gamgaman hen kok-owan hen ifa,” ya chàyu. 4 Te hen anchichay toray, chicha anat agé hen anchichay tapena. 10 Te hen kaman chan sérfi an Apudyus ah no wachay tot-oway layadno hen ifam, pagsaya-atanyu. Ngém no laweng hen achi mafalin way ammaam hen laweng ammaanyu, yachi hen émégyatanyu, te an hiya. Wat hen manlaychantaaw hen wachan karébféngancha way manusa ifaat yachi hen chataaw manongparan an chàyu, te chacha chillu mansérfi an hen egachay orchin Apudyus. Apudyus ah machusaan hen anchichay 11 Masapor chichachi hen cha mangamma hen laweng. 5 Wat ekamantaaw, te innilataaw way hiyachi, masapor afurotontaaw hen tég-angay tot-owa hen mamfangchan anchichay totoray way faén yanggay Jesu Cristu way mangara an chitaaw ah manginlisiyantaaw hen chusan te ammag hommaghag-énchi ad uwan Apudyus, te gapo chillu ta yachi hen no hen anchi antaawat ommafurotan. nenènong way ma-ammaan. Wat hiyachi hen antaawat an emamad 6 Wat yachi agé hen chataaw way mangamma amin hen laychéna. mamayachan hen furor, te masapor Masapor kamantaaw fummafangon way chillu marabfuwan hen anchichay mamah-ag. 12 Te tég-angay tot-owa totoray way chan sérfi an Apudyus marpas hen antoy kaman lafi way hen manalimunancha an chitaaw. ammag hommehellangan hen hamhamà 7 Wat antaawg fayachan hen heno hen tatagu gapon fasor. Ya tég-angay way inyurchin hen gubérno way hen pomawayana way umchahan hen fayachantaaw way furor ancha aminay mamfangchan Jesu Cristu. Wat antaaw tapena way niyurchin way mafayachan. ammag epég-anan hen aminay laweng Yag masapor agé ririspituwéntaaw hen way nigagangay hen lafi ta antaawat anchichay karébféngana way marispitu. an iyarmas hen anchi ammay way mausar hen paway. 13 Antaaw ammag Hen ekamantaaw hen ifataaw emamad way mangamma hen usto way Luc. 10:29-37; Gal. 5:14; 1 Tes. 5:5-8 mètemfuruy chillu hen a-amman hen 8 Masapor fayachantaawat hen anchichay nahelawan hen hamhamàna. aminay utang ta marpas way achitaaw Wat achi koma mafalin way anta cha iyawniawni, ta an ihà-an yanggay lawag chan ufu-ufun ah laweng way eRoma 13:14 337 eRoma 14:12 mamfutafutang, ya achi agé mafalin ka-ag-a-ag-agaw way maid napatpateg. hen chumagchagas ya mangamma Wat hen mekaman, masapor wéhchiyén ah lenoroko ancha mampapatéy ya mapnek hen hamhamàna no heno man-apés. Ta antaawat an manchùgan hen sorotona. 6 Te hen anchichay amin chachi 14 ta hen ammaantaaw, mamatpateg hen ihay ag-agaw, chacha antaawat koma an torachén hen ammaanchi ah manayawancha an enkamkaman Apo Jesu Cristu ta Apo Jesu Cristu. Ya kaman agé hen achitaaw cha pap-arufusun hen wayan anchichay cha mangissa hen heno hen antoy achartaaw way mangamma way missaat chacha issa chachi ah hen uray heno way laychéna way manayawancha an Apo Jesu Cristu way laweng. chacha amin iyaman an hiya. Yag umat agé hen anchichay chan laweng hen Achi ammag uwisén hen ifa tapen missa, te hen pontoscha agéat hen 1 Cor. 8:1-13; 10:23-30; Col. 2:16-17 manayawancha chillu an Apo Jesus way Masapor ifilangtaaw ah ifataaw chacha agé iyaman hen mafalin issacha. 14 hen anchichay nakapsot hen 7 Maid iha an chitaaw way cha afurotna. Ya achitaaw ammag songelén omafurot ah ammag mamukod way chicha mepanggép hen ma-awatancha, mangen-awa hen acharna hen anchi tàén no safali hen ma-awatantaaw. natatagguwana ya umat agé hen 2 Kaman hen anchi tagu way gapon matéyana. 8 Te hen pontos hen antoy kenakapsot hen afurotna, annag natatagguwantaaw wat ah machayawan lawengén hen tapen hen missa way an Apo Jesu Cristu ya pachongna agé yanggay hamchà hen mafalin issana. hen matéyantaaw te ah machayawana Waman hen tapena, afurotoncha way chillu. Wat uray ta natattagutaaw mafalin issacha hen uray heno way ono matéytaaw, maid kasen pontos missa. 3 Wat chàyu way cha mangissa cha nadchi amin no faén yanggay ah hen uray heno, achiyu cha pelohon kachayawan Jesu Cristu way hiya hen hen anchi chan laweng hen tapen hen nangen-awa an chitaaw. 9 Te yachi missa. Yag umat agé chàyu way chan chillu hen ihay pontosna way matéy ya laweng hen tapen hen missa, achiyu anat man-uchi, ta hiya hen man-ap-apo agé ammag uwisén hen anchichay cha hen natattagu ya umat agé hen natéy. mangissa hen uray heno, te enakseptar 10 Wat no ah Jesu Cristu Apudyus chàyu amin. 4 Te heno ay paat hen ap-apotaaw amin, maid chillu hen atatagum way karébféngam karébféngantaaw way ammag way manguwis hen alepan hen tapena, manguwis ya mameloh hen ihaiha an te ah katot-owana, alepan met Apudyus chitaaw. Te maid chillu iha an chitaaw amin chitaaw. Wat egad hiya way ah achi mepasango an Apudyus way nangen-alepan way manguwis no usto mauwis. 11 Te wachan anchi nesosorat ono faén hen cha ammaan hen ihaiha way alena way ekatnéén, way alepanna. Yag wéhchin chitaawén “Haén way natattagu way Apudyus, torongan chillu Apo Jesu Cristu chitaaw hen ifagà wat ammag maid tagu way mangamma hen laychéna. ah achi mampalentomang hen 5 Magat wacha agéy tapena an sangwanà ah mangafunana hen chàyu way mamatpateg hen tapen hen kena-apudyus-o ah machayawà.” ag-agaw no hen tapena. Angkay agé hen 12 Wat hen hiyahay nesosorat hen tapena, anchag penapchong hen aminay manot-owaan way hen egachay tatagu, eRoma 14:13 338 eRoma 15:2 mepasangocha an Apudyus amin 19 Wat hiyachi, antaaw yanggay ah incha manongfatan hen aminay ammag epapate way mangamma enammaancha hen natatagguwancha hen anchichay mangempatempoyug hen antoy lota. an chitaaw ya hen anchichay mangempapegsa hen afurottaaw. 20 Yag Achitaaw lifokon hen afurot hen ifa antaawg ar-arwachan ta achi oma-annig 1 Cor. 8:9-13 hen missa yag chachaeléntaaw hen 13 Wat hiyachi, masapor etagaytaaw man-ancharan Apudyus hen ifataaw. Te way chan i-innuwis, ta antaawat tàén ammay hen egachay missa, ammag an man-ar-arwad ta achitaaw paat laweng chillu no anggay yanggay cha am-ammaan hen fumasoran hen hen mangissaantaaw yag chataawat tapena. 14 Manowat te haén, anà ammaan hen fumasoran hen tapena. ammag nanapnek way ah Apo Jesus 21 Wat hen ekamantaaw koma, antaaw hen manigurachu hen hamhamào way yanggay ammag achi ammaan hen mafalin missa hen uray heno way uray heno way manlifok hen afurot missa way ammag maid panyawén hen ifa way uray hen mangissaan hen Apudyus. Ngém heno way tagu way karne ya hen manginuman hen fayah ah hamhamànaat panyaw hen tapen no yachi hen malifokan hen afurotna. hen missa, wat panyaw angkay tot-owa 22 Te uray no ma-awatantaaw way para an hiya. 15 Wat chàyu way cha maid laweng nadchi, yasa ta antaaw mangissa ah heno, ilanyu ta achi chillug iyuya ta egadtaaw an Apudyus oma-annig hen missa yag chayu hen anchi ma-awatantaaw. Te laylayad ammaan hen malifokan hen afurot tot-owa hen anchi tagu way maid hen ifayu, te no yachi hen ammaanyu, kachumsekan hen hamhamàna gapo chayu epàila way maid ustoh layadyu hen chana enammaan. 23 Ngém non an an hiya. Wat ilanyu ta achi oma-annig umat yag wachan chan chuwachuwa hen okrong yag chayu lifokon hen hen hamhamàna mepanggép hen afurot hen ifayu way uray met hiyaat kenauston hen mangissaana hen inyatéy agé Jesu Cristu hen fasorna. issanaat, fasornachi no ilurudna way 16 Yag no wachan chayu ammaan ah mangissa, te annag achi soroton ekatyuwén ammay ngém laweng peet hen afurotna. Te tot-owa way uray ah matan hen ifayu, etagayyuwat heno way ma-ammaan, no chataaw ud-ay ta maid kachumsekan hen anchi manchuwachuwa mepanggép hen ammay way chayu ammaan. 17 Te kenaustonaat, fasor no ammaanchi. hen anchi mantorayan Apudyus an Hamham-én hen katorongan hen ifa chitaawat faén napateg hen missa ya ta faén yanggay hen achar hen mainum, te hen napatpategat hen mifilangantaaw ah maid fasorna an Gal. 6:1-5 Apudyus, ya anat hen mètetempoyugan Chitaaw way chinumchumgat hen ifa, ya anat agé hen anchi layad 15 hen afurotna, masapor way idchat hen Espiritun Apudyus. fiyangantaaw hen kenakapsot hen 18 Wat no chichachi hen patigéntaaw afurot hen anchichay tapena way hen antoy mansérfiyantaaw an Jesu kaman paat chataaw kargéén hen Cristu wat chataaw eparaylayad ah kenakorangcha ta faén yanggay hen Apudyus ya rispituwén chitaaw agé hen fukod hen achartaaw hen antaawg ahentagutaaw. haham-én. 2 Ta antaawat an ham-én eRoma 15:3 339 eRoma 15:15 hen pagsaya-atan hen anchi ifataaw aryén hen anchi nesosorat way alen ta wachay pomegsaan hen afurotna Apudyus way ekatnéén, agé. 3 Te uray ah Jesu Cristu wat faén “Chayawê heay Apudyus way yanggay acharna hen hehemmàna te uray hen anchichay faén yachi chillu hen laychén hen anchi Judiowén mìchayawcha agé. Wat nesosorat way alen Apudyus way aryén ekankantani hen chayawni an way ekatnéén, hea.” “Amin hen anchichay kae-ensorto 10 Yag wacha agé hen ihay nesosorat way enalen hen tatagu an hea, way ekatnéén, wat haén hen nepohigancha “Lomaylayad-ayu, chàyu way faén amin.” Judio, yag an-ayug mèlaylayad 4 Amin hen anchichay nesosorat way hen anchi layad hen anchichay alen Apudyusat nesoratcha amin ah tatagun Apudyus.” katudtuchuwantaaw ya ah mepas-éman 11 Yag hen iha, ekatna agéén, hen hamhamàtaaw way manganoh “Chàyu way faén Judio, chayawényu hen uray heno way mepasamak ah amin ah Apudyus, ta aminay chumgatan hen namnamataaw an katagutaguwat chayawéncha hiya. 5 Wat hen chawat-o an Apudyus amin hiya.” way cha karpowan hen anoh ya 12 Yag wacha agé hen ensorat Isaias sém-éman hen hamhamà, hiyaat mepanggép hen ihay iganà hen koma non anna an idchat an chàyu anchichay Judio, ekatnéén, hen mantetempoyuganyu paat ta “Wacha hen fùnag way ganà David torachényu hen enkaman Apotaaway way anà Jesse way hiya hen Jesu Cristu. 6 Wat ta antaaw ammag i manoray hen anchichay éméhà-an way manayaw an Amana way faén Judio. Yag hiya agé hen Apudyus. manchinlancha way mangenharà an chicha.” Hen ketapyan hen anchichay 13 Hen chawatê an Apudyus faén Judio an Apudyus way iggaw hen namnamataaw, ta 7 Yag kaman hen enkaman Jesu Cristu anna yanggay ammag eparaylayad way nangimfilang an chitaaw, wat chàyu ya ta papannohona agé hen kaman agéhchi koma hen ekamantaaw hamhamàyu gapon ommafurotanyu, ya way mangimfilang hen ihaiha an ta pomegsapegsa agé hen namnamayu chitaaw way cha omafurot, te yachi an hiya gapon kafaelan hen Espirituna hen machayawan Apudyus. 8 Te hen way tomorong an chàyu. ummaliyan Jesu Cristu hen antoy Hen pontos Pablo way lotaat, ummale way mansérfi hen manugun hen tatagu anchichay Judio ah mangil-ancha hen kenatalek Apudyus way mamud-as 2 Cor. 10:15-16 hen anchichay empopostana hen 14 Sosnod, chaà tot-owa mapnek anap-ocha ad namenghan. 9 Yag faén mepanggép hen afurotyu te innilà agé yanggaychi, te ummale agé ah way nenènong hen chayu ekamkaman kahara-an hen anchichay faén Judio ya chuar agé hen na-awatanyu way ah manayawancha an Apudyus gapon tugun Apudyus ya mafalin agé way ség-angna. Wat yachi hen laychénay man-ahetinnudtuchuayu. 15 Ngém tàén, anà chillug natorod way mangensorat eRoma 15:16 340 eRoma 15:29 hen antochay tapenay intugun-o, te “Hen anchichay maid tàén no innilayu chachi, ekat-owén chengchengngarna mepanggép ammay no ekasen-o chillu epahpahmà an hiyaat changréncha, ya ta an chàyu ah achiyu manliw-an paat. uray maid innilacha mepanggép Ya achiyà chillu fumiin way manugun an hiyaat ma-awatancha agé.” an chàyu, te hen impiyar Apudyus an haén, 16 piniyarà way mansérfi an Jesu Hen planon Pablo way éméy ad Roma Cristu ah katorongan hen aminay faén 22 Wat hiyachi sosnod, hen anchi chà Judio. Te chà itudtuchu an chàyu way émmé-émméyan way mangempagngar faén Judio hen anchi ammayay chamag mepanggép an Jesu Cristu wat yachi way narpon Apudyus ah ketapyanyu hen kaman cha manaktataktak hen agé an hiya. Wat anà, ammag kaman anchi ekat-owén umaliyà ahna. 23 Ngém pachi way cha manginchaton an chàyu ad uwan way lempas-o hen chunù an Apudyus. Yag cha agé akseptarén hen kafabréfabréy ahto, ekat-owén Apudyus chàyu te na-apudyusan-ayu umaliyà ahna way mangila an chàyu, gapon anchi Espirituna way wacha an te émméy ah kamanay tawén way chàyu. hiyachi chillu hen an-og haham-én. 17 Yag gapo hen nelarammongà an 24 Wat hen chà hamham-én, ekat-owén Jesu Cristu wat mafalin ménat way manchag-ohà ahnad Roma hen antoy ichayaw-o hen aminay nansérfiyà ayà ad España ta epapastaaw way an Apudyus. 18 Ngém maid kasen mansas-aliwa, yag ana-at epaligwat an haphapetê no achi yanggay hen chàyu way mangentoroy way éméy anchichay enammaan Jesu Cristu hen ad España. 25 Ngém ad uwan, éy-ochi nangusarana an haén ah omafurotan ad Jerusalem way manginyéy unna hen anchichay faén Judio an Apudyus. hen antochay torong way para hen Te hen ommafurotanchaat gapon anchichay tatagun Apudyus ahchi. intudtuchù ya hen enkamkaman-o, 26 Te hen antochay cha omafurot hen 19 way anà an tenorongan hen antoy provinsiyan hen Macedonia ya kafaelan hen Espiritun Apudyus way Acaya, hehemmàcha way mangamong mangamma hen kaskascha-aw ya hen etorongcha hen anchichay tatagun hen anchichay mangempahaang hen Apudyus way makasapor ah torong ad tatagu. Wat nanlugi ad Jerusalem Jerusalem. 27 Ammag gapo yanggay ah ingganad Ilirico, an-og inyam-amma layadcha yag enamongcha, ngém ah way nangintudtuchu amin hen anchi katot-owanaat, karébféngancha chillu ammayay chamag mepanggép an way manorong hen anchichay Judio Jesu Cristu hen katagutagu. 20 Te hen te maid chillu kasen nangngaran hen wacha an haén chillu, wat achiyà anchichay faén Judio mepanggép an éméy hen anchichay fabréy way Apudyus no faén yanggay hen anchichay looh nantudtuchuwan hen tapena Judio. Yag ad uwan, kamancha an hen anchi ammayay chamag ta hen somofalet way tomorong ah kasaporan aya-at koma hen anchichay fabréy way hen anchichay Judio. 28 Wat hiyachi, maid chengchengngarcha mepanggép no marpas hen mangemporangà an an Cristu, ta achì an lotapan hen chicha hen antoy na-among, wat enammaan hen tapena. 21 Te hen anchi manchag-ohà ahna hen ayà ad España. nesosorat way alen Apudyus, ekatnéén, 29 Yag sigurachuwà agé way no umaliyà eRoma 15:30 341 eRoma 16:15 ahnaat lomaylayadtaaw amin gapon an haén, wat anà ammag manyaman Jesu Cristu. an Apudyus gapon chicha. Ya umat 30 Wat sosnod, wachan chawatê agé hen amin anchichay tatagu an chàyu, yag innilà chillu way hen cha ka-am-amongan hen faén changrényuto te ihà-an hen Judiowat chacha agé manyaman hamhamàtaaw an Apotaaway amin an Apudyus gapon chicha. 5 Ya Jesu Cristu ya chataaw amin pakomostéényu agé hen anchichay cha man-ahelennayad gapon Espiritun omafurot way cha ma-am-among ah Apudyus. Wat hen chawatê, ta an-ayu faréycha. komag metatappe an chànihto way Pakomostéényu agé hen anchi cha manginluwaluwaru an haén. laylaychê way ah Epeneto way hiya 31 Epapateyu koma way manginchawat hen anchi pés-éy ommafurot hen an Apudyus ta mahara-anà ta achiyà provinsiyan hen Asia. 6 Ya etapeyu an-anowén hen anchichay Judio agé ah Maria way nangempapate way way achi omafurot hen sakopon manorong hen afurotyu, 7 ya umat hen Judea. Ya chawatényu agé ta agé cha Andronico an Junia way hen anchichay tatagun Apudyus ad kacharaà way Judio way nìfarud an Jerusalemat akseptaréncha koma hen haén. Ya chicha, namangpangocha way antoy torong way narpo hen anchichay ommafurot no haén, ya ririspituwén faén Judio. 32 Yag no marpas amin paat agé amin hen anchichay aposel chachi yag emparufus Apudyusat, chicha. umaliyà ahna way anà ammag laylayad 8 Pakomostéényu agé hen anchi ifà ya yumagyagpaw agé hen hamhamào. way Ampliato way an-og laylaychén 33 Wat ta mawawà-acha ah Apudyus an gapon Jesu Cristu. 9 Ya umat agé ah chitaaw amin way hiya hen pongar hen Urbano way ihay ifani way chan sérfi tornostaaw. Amen. agé an Jesu Cristu, ya anat agéh Estakis way ihay laylaychê agé. 10 Ya etapeyu Hen nampakomostaan Pablo hen agé ah Apeles way ammag napaligatan anchichay cha omafurot ad Roma ah nail-an hen kenatot-owan hen Hen antoy in-ina way afurotna. Ya pakomostéényu agé hen 16 umalehnaat ah Febe hen anchichay ahimfafaryan Arestobulo, ngachanna way hiya hen ihay 11 ya ah Herodion way kacharaà way sonodtaaw way cha tomorong hen Judio ya anat agé hen anchichay cha anchichay cha ma-am-among ad omafurot way ahimfafaryan Narciso. Cencrea. 2 Wat epàilayu hen layadyu 12 Pakomostéényu agé cha Trifeno an hiya gapon afurottaaw an Apo an Trofimo way chan sérfi agé anApo Jesus way yaha chillu hen ekaman Jesu Cristu, ya anat agé ah Persida way hen tatagun Apudyus. Yag hen aminay laylaychê way cha mangempapate way katoronganaat toronganyu koma te mansérfi an Apudyus. 13 Pakomostéényu chuar hen tenorongana way tatagu, yag agé ah Rufo way machachamag hen uray agé haénat chaà tenorongan an afurotna an Jesu Cristu ya anat ah hiya. inana way kaman agé inà. 14 Ya 3 Pakomostéényu agé cha Akila an etapeyu cha Asincrito an Flegonte, ah Priscila way hen-ahawa way inib-à way Hermes, ah Patrobas, ah Hermas ya chan sérfi an Jesu Cristu. 4 Te chicha, anat amin hen anchichay sosnodtaaw tég-angaycha iyatéy hen nanorongancha way cha mìyamong an chicha. 15 Ya eRoma 16:16 342 eRoma 16:27 pakomostéényu agé cha Filologo an 21 Hen antoy ifà way ah Timoteo way Julia, ah Olimpas, ya ah Nereo ya hen cha mì-idnu an haén hen antoy chani anchi sonodna way fufae, ya anat agé mansérfiyan an Jesu Cristu, chana agé hen amin anchichay tatagun Apudyus pakomostéén chàyu way kaman agé hen way cha mìyamong an chicha. antochay kacharaà way Judio way cha 16 Wat amiamin-ayu, ihaihéén Lucio an Jason yah Sosipater. epàilana koma hen layadna hen 22 Yag haén agé way Terico way cha ifana. Ya amin hen antochay cha mangensorat hen yatoy sorat Pablo, omafurot ahto way cha ma-am-among chà agé pakomostéén chàyu way cha ah kafabréfabréy wat chacha amin omafurot an Apotaaw way Jesu Cristu. pakomostéén chàyu ahna. 23 Ya ah Gayo agé way cha manmangili an haénay Pablo way ahtoh Hen anongoh way intugun Pablo faréyna agé hen cha ma-am-amongan 17 Wat hiyachi, sosnod, antoyan hen aminay cha omafurot, wat chana agé hen itugun-o an chàyu wat agé pakomostéén chàyu ya cha chàyu papannaagényu koma. Ar-arwachanyu agé pakomostéén an Erasto way toserero paat hen anchichay tatagu way hen yatoy fabréy, ya anat ah Cuarto cha mangempasena an chàyu ah way sonodtaaw agé. machachaelan hen tempoyugyu ya ah 24 Wat ta totollongan chitaaw amin malifokan hen afurot hen tapena. Te an Apotaaw way Jesu Cristu. anchag cha kontaréén hen anchi tot-owa Machachayaw ah Apudyus way nitudtuchu an chàyu yag safaliyat agé hen chacha itudtuchu. Wat masapor Juda 24-25 manchùganyu chicha. 18 Te hen kaman 25 Antaaw yanggay ammag an cha nadchiy tataguwat faén ah chachayyawén ah Apudyus way Apotaaw way Jesu Cristu hen chacha mannakafalin way mangempapegsa mansérfiyan te an yanggay ammag hen hen afurottaaw ah mètemfuruyan hen laylaychén hen acharcha hen chachan anchi ammayay chamag mepanggép an sérfiyan. Yag ah kenasilibcha, chacha Jesu Cristu way chà chillu itudtuchu. ay-ayuwén hen anchichay attè hen Yag hen yachi agéy chamag, kaman an hamhamàna ah marokopancha. netataro nanepod ad malimaliyam way 19 Anà ammag laylayad gapon chàyu ingganad uwan yag anat mepaka-ammu. te ammag nanhemamag tot-owa hen 26 Yag ad uwan agé way nepaka-ammu, kenanongnong hen afurotyu. Wat hen ammag niwarawag hen karotarota way laychê yanggay, ta an-ayug lomaelaeng yaha chillu hen ensorat hen anchichay way mangamma hen ammay ya usto profeta ad namenghan way mekaman, ta anyu yanggay ammag aliw-an te ah Apudyus way nawawà-acha ah way mangamma hen laweng, 20 te no ing-inggana, hiya hen nangimfilin hen yachiyat ammag achi mahen-awniyan miwarawagana ah omafurotan hen yag ah Apudyus way cha mamanoh hen tatagu ah karotarota. hamhamàtaaw, annag torongan chàyu 27 Wat ah Apudyus way kararaengan, way mangafà an Chumunyu way kaman hiya yanggay hen machachayaw ah anyug gupesén hiya. ing-inggana gapon Jesu Cristu. Amen. Wat ta matotollongantaaw amin an Haén ah Pablo Apotaaw way Jesu Cristu. 343 1 eCorinto 1:13

maka-awat ya manaphapet mepanggép Hen pés-éy sorat Pablohen anchichay an hiya. 6 Yag maila agé way chinumgat hen anchi intudtuchuni an chàyu eCorinto mepanggép an Cristu. 7 Ya cha-an-ayu agé makok-orangan ah uray heno Ah aposel Pablo hen nangensorat hen way torong way narpo hen Espiritun yatoy sorat hen kawad-ana ad Efeso hen Apudyus hen unig hen mamannéchanyu tawén way 54 ménat ono 56 (Aposel hen mamfangchan Apotaaway Jesu 19). Napateg way fabréy ad Corinto Cristu. 8 Ya hahallimunan Apudyus agé way faknang ya nangato ya na-achar chàyu ta manichidcha hen afurotyu hen tataguhchi, ngém ammag pararo inggana hen anongoh hen ag-agaw agé hen lenorokocha. Wat hen pés-éy ta maid kachumsekanyu hen anchi nangintudtuchuwan Pablo hen alen mamfangchan Apotaaway Jesu Cristu. Apudyus an chicha, ininggaw ahchi 9 Ya mafalin agé manchinlantaaw ah ihay tawén ya kagudwa (Aposel hen aminay imfagan Apudyus gapon 18:4). Wat hen yatoy nanoratana, ta ah kenatalekna, te hiya agé hen namele matugunancha ya ah ka-amhewancha. an chitaaw way mètempoyug an anàna Haén ah Pablo way ah layad way Jesu Cristu way Ap-apotaaw. Apudyusat, piniyarà way 1 Hen nakorkoran hen tempoyug man-aposel an Jesu Cristu, ya hen anchichay cha omafurot antoyan agé ah Sostenes way ihay ifataaw. 2 Wat soratnito an chàyu amin 1 Cor. 3:3-9 way cha ma-am-among ahnad Corinto 10 Sosnod, gapon Apotaaw way manayaw an Apudyus. Penelen way ah Jesu Cristu, wat chaà Apudyus chàyu ah mantataguna way mampangpanga-ase paat an chàyu ta ma-apudyusan gapon ommafurotanyu mantetempoyug-ayu koma, ta achiayu an Jesu Cristu, chàyu ya anat agé hen chan tentenê-én. Ta anyu yanggay amin anchichay tapenay tatagu hen ammag ihà-anén koma hen hamhamàyu karotarota way ommapo an Apotaaway ya hen pontosyu. 11 Yachin itugun-o Jesu Cristu. an chàyu way sosnod te wachacha hen 3 Wat ta totollongan chitaaw amin an nanaphapet an haén way ahimfafaryan Amataaway Apudyus yah Apotaaway Cloe way an-ayu anog chan sososongel Jesu Cristu ya ta papannohoncha agé peet ahna. 12 Hen chengngar-o, hen hamhamàtaaw. namfinafinab-én hen chayu tàchégan, te ekat ano hen tapeyuwén haén way Hen yaman Pablo gapon Pablo hen chayu ano somorotan. Yag anchichay cha omafurot ekat agé hen tapenéén ah Apolos hen Rom. 1:8-15; Efes. 1:15-23; chacha somorotan. Ya hen tapena, ah Fili. 1:3-11; Col. 1:3-14 Pedro. Ya hen tapena agéat ah Jesu 4 Anà ammag chan yamayaman Cristu paat. 13 Ay ammoh chuarcha hen an Apudyus gapo hen anchi Cristu ta nantenétené-én hen chayu chakaray torongna an chàyu hen somorotan. Ay ammoh haén way ommafurotanyu an Jesu Cristu. 5 Te Pablo hen nekoros way namayad hen gapon nelarammonganyu agé an Jesu fasoryu. Yag ay ammoh nafunyaganyu Cristu wat kaman paat fummaknang-ayu ah mampasorot-o way faénat agé ah ah napateg, te natorongan-ayu way Cristu. 1 eCorinto 1:14 344 1 eCorinto 1:27

14 Ammayat te maid finunyagà an way achina ifilangchi te maid etorong chàyu, ta manongad yanggay cha cha nadchi an hiya. 21 Te ah kenaraeng Crispo an Gayo ah finunyagà, 15 ta maid Apudyus, iggayna parufusun hen tatagu mangaryanyuwén finunyagà chàyu ah way mangchah hen kahara-ancha mampasorot-o. 16 Ay uwa, finunyagà gapoh kenaraengcha. Te hen laychéna, agé cha Estefana way himfafaryan, mahara-an yanggay hen anchichay ngém anggay cha nadchi yanggay ah mangafurot hen anchi chani itudtuchu natancha-anà way finunyagà ya maid way kaman paat maid gutokna ah kasen. 17 Te iggayà chillu an piyarén an hamhamà hen anchichay achi omafurot. Jesu Cristu way an mamfunfunyag, te 22 Maid gutokna ah hamhamà hen anà an piniyar way i mangintudtuchu anchichay Judio, te chicha, anchag hen anchi ammayay chamag mepanggép achi afuroton no maid mepàilah an hiya. Yag achì agé cha usarén hen kaskascha-aw ah manot-owaancha. Yag anchi kenaraeng ya kenasilib hen tatagu umat agé hen anchichay faén Judio, te way mantudtuchu, ta hen ka-awisan achicha agé afuroton hen uray heno no yanggay hen tatagu way omafurot wat achi mètemfuruy hen kenaraengcha. hen natéyan Jesu Cristu hen koros hen 23 Ngém tàén no yaha, chani chillu namayachana hen fasor. itudtuchu way natéy ah Jesu Cristu hen koros ah namayachana hen fasor Ah Jesu Cristu hen kail-an hen tatagu. Wat ammag aggangaratchi hen mannakafalin Apudyus hen anchichay Judio no changréncha, ya hen kenaraengna ya an agég maid gutokna ah para 1 Cor. 2:6-16; Jai. 3:13-18 hen anchichay faén Judio. 24 Ngém 18 Hen anchi mitudtuchu mepanggép hen amin way penelen Apudyus ah hen natéyan Jesu Cristu hen anchi mantataguna way Judio man ono faén, koros, ammag maid gutok nadchi hen ma-awatancha amin way hen anchi anchichay tatagu way metatap-ar chillu nekorosan Jesu Cristu paatat yachi hen gapon achicha omafurotan. Waman kafud-asan hen mannakafalin Apudyus chitaaw way cha mahara-an gapon ya hen kenaraengna. 25 Wat hen anchi chataaw omafurotan, ma-awatantaaw planon Apudyus ah kahara-antaaw way way hen anchi natéyan Jesu Cristu, tatagu way ekat hen tapenéén maid ano yachi hen fégah hen anchi kenamafalin gutokna, wadwadchaat agéchi no hen Apudyus way mangenharà an chitaaw. kenaraeng hen kararàengan way tatagu. 19 Yachi hen laychénay aryén hen anchi Yag hen anchi natéyan agé Jesu Cristu nesosorat way enalen Apudyus ad hen koros way ekatchéén sayang ya namenghan way ekatnéén, maid sérfina, yachiyat agé hen inya-afà “Afaê hen kenaraeng hen anchichay Apudyus hen egachay kao-orhiyan. naraeng ya manahapet way 26 Sosnod, achitaaw koma cha tatagu hen antoy lota, te maila aliw-an hen kenasasa-adtaaw hen way ammag maid sérfina hen nameleyan Apudyus an chitaaw way na-awatancha way enacharcha.” omafurot, te manmano yanggay an 20 Wat hiyachi, ammag maid metopa-an chitaaw hen wachan kenaraengna ah peet hen kenaraeng hen anchichay mangi-ilan hen tatagu. Ya manmano naraeng ya na-achar. Ya umat agé hen agé hen nasa-achan, ya hen wacha anchichay manahapet ah egad hen agéy mafalinna. 27 Te an ginagaran antoy lota. Te imfafaggan Apudyus chillu paat Apudyus way namele 1 eCorinto 1:28 345 1 eCorinto 2:9 hen anchichay ekat hen tataguwén mepanggép an Jesu Cristu ya hen anchi maid sérfina ya maid agé filangna. natéyana hen koros. 3 Wat hen kawad-à Te hen pontosna, ta ah pegwana, ahna, anà ammag chan papayagpag ah fumiincha way térén hen anchichay égyat-o gapo hen kenakapsot-o te magat cha mangempasekat hen kenafalincha lawa achiyà maka-amma hen anchi cha ya hen kenaraengcha. 28 Ya hen epa-amman Apudyus an haén. 4 Yag ihay nameleyana agé hen anchichay iggay-o agé ar-arkosan hen intudtuchù nafafa ya aggarayos, ta wachay ah naunig way ale way kenaraeng mangempàil-ana way maid gutok hen hen tatagun antoy lota, te hen anchi anchichay patpatigén paat hen tatagu nan-anchar yanggay an haénat hen hen antoy lota. 29 Wat hiyachi, maid anchi mannakafalin hen Espiritun ihah tagu ah mafalin mampaspasekat Apudyus. 5 Wat hen ommafurotanyu, hen sangwanan Apudyus te nokay paat gapo hen kafaelan Apudyus way faén chillu hen epasekatna. 30 Te ah Apudyus gapo hen kenaraeng hen tatagu. met hen nangamma hen ketapyantaaw Hen kenaraeng Apudyus an Jesu Cristu way hen enkamanna, empalena ah Jesus hen antoy lota Rom. 11:33-36; 1 Cor. ta matéy ah fayad hen fasortaaw 1:18-31; Jai. 3:13-18 ah kahara-antaaw. Yag gapo hen 6 Manowat te achì ekatén maid naunig enammaan Jesus wat nacharosantaaw ah mitudtuchu hen cha omafurot, te ya mafalin ifilang Apudyus chitaaw no tudtuchuwanni hen anchichay ah maid fasfasorna an hiya. Yag hen chinuchumgat hen afurotna, naunig anchi tatagu way ifilang Apudyus ah tot-owa hen chani itudtuchu an chicha. naraengat hen anchi tagu way cha Ngém hen hiyachiy kenaraeng, iggay omafurot an Jesu Cristu. 31 Wat tot-owa mepachong hen kenaraeng hen tatagu hen anchi nesosorat way alen Apudyus hen antoy lota ono hen kenaraeng way ekatnéén, hen anchichay nan-angato way toray “Henoa way manginyafà, iyafàno way mapépéppég. 7 Te hen anchi yanggay hen enammaan Jesu kenaraeng way chani itudtuchu, Cristu, ta achim cha iyafà chichachi hen anchi naunig way planon hen narpon kafaelam ono Apudyus mepanggép hen ekamanna kenaraengno.” way mangenharà an chitaaw way tàén iggay empaka-ammun Apudyuschi hen Faén hen ekaman way man-ale tatagu ingganad uwan, hehemmàna hen ka-awisan hen tatagu chilluchi hen cha-an ma-ammaan hen Sosnod, hen anchi ummaliyà ahna antoy lota. Ya hen halenonotna agéat 2 way i nangintudtuchu hen alen hen kachayawantaaw ah pegwana. Apudyus an chàyu, an-o yanggay an 8 Ngém amin hen anchichay nan-angato inyam-amma way nangenlawag way way toray hen antoy lota, anchag iggay iggay-o usarén hen anchi naunig way poros ma-awatan hen anchi kenaraeng ale ya hen kenaraeng way kaman hen Apudyus. Te non ancha na-awatan, kenaraeng hen anchichay manahapet kapeletan way iggaycha koma epakoros way tatagu. 2 Te an-og ginagara way hen anchi kachachayaw way Apotaaw nanginwalin hen egachay wachan way Jesu Cristu. 9 Ngém hen hiyachiy haén ta maid kasen epacharan-o way na-ammaan, yachi hen tommot-owaan mangintudtuchu no achi yanggay 1 eCorinto 2:10 346 1 eCorinto 3:4 hen anchi nesosorat ad namenghan way anchichay tatagu way nìyacharan hen ekatnéén, Espiritun Apudyus, maelasincha hen “Hen anchi maid innilan hen kena-ammay ya kenaraweng hen egad. tatagu ya hen anchi maid Waman hen anchi tagu way maid hen chengchengngarcha way achicha Espiritun Apudyus an hiya, kapeletan agé makahkahmà, ammag way achina ma-awatan hen hamhamà hiyachiyat agé hen ensasagganan hen anchichay cha omafurot. 16 Te Apudyus para hen anchichay nesosorat chillu hen anchi alen Apudyus manlayad an hiya.” ad namenghan way ekatnéén, 10 Wat hen anchichay iggay “Henoa paat way nangammu hen mepaka-ammu ad namenghan, hamhamà Apudyus ta wachay empaka-ammun Apudyus an chitaaw makatugun an hiya.” ad uwan way hen anchi Espirituna hen Ngém chitaaw, wacha hen hamhamà nangempaka-ammu te hiya, inni-ilana Jesu Cristu an chitaaw, te nìyachar hen hen amin way uray hen anchichay Espirituna an chitaaw. naunig mepanggép an Apudyus. Hen ekaman way 11 Yag hen alignaat maid ihah tagu ah mansérfi an Apudyus nangammu paat hen hamhamà hen ifana, te hen hiyachiy tagu yanggay 1 Cor. 1:10-17; Efes. hen nangammu hen hehemmàna chillu. 2:20-22; Heb. 5:11-14 Wat kaman agé an Apudyus te maid Ngém sosnod, uray hen anchi nangammu ah hamhamàna no faén 3 chà nanudtuchuwan an chàyu, yanggay hen Espirituna. 12 Yag chitaaw, wat chuar hen iggay-o itudtuchu empalen Apudyus hen anchi Espirituna way mitudtuchu koma hen anchichay paat way mìyachar an chitaaw. Wat chinumgat hen afurotna. Te kaman paat faén hen tatagun antoy lota hen hen laylaychényu hen chan maneho karpowan hen ma-awatantaaw te an chàyu way faén hen laychén hen narpon Espirituna way inidchatna, wat Espiritun Apudyus. Wat kaman-ayu mafalin ma-awatantaaw mepanggép ungunga way anyuwat cha ilugi way hen aminay cha etorong Apudyus an omafurot an Jesu Cristu. 2 Wat yachi chitaaw. hen iggay-o nangintudtuchuwan hen 13 Wat amin hen anchi chani anchi naunig an chàyu, te hen hiyachi, itudtuchu, faén hamhamàni ya kaman-ayu utteng way chan soso way kenaraengni hen narpowana, te achi makahétà hen orhe. Yag ammag hen Espiritun Apudyus paat hen é-éttégna peet ad uwan way kaman-ayu narpowana. Wat chani esoplekar hen chillu utteutteng way achi chillu anchi mitudtuchu mepanggép an maka-awat hen tapena. 3 Te pakay Apudyus hen anchichay tataguna way chayu chillu eparufus hen laylaychényu nìyacharan hen Espirituna. 14 Ngém way manmaneho an chàyu, te no hen anchichay tatagu way maid hen ammag é-éttég hen apésyu ya hen Espiritun Apudyus an chicha, achicha chayun sosongelan, wat ay ammoh ma-awatan hen narpon Espirituna te faén-ayu kaman hen anchichay achi ammag maid gutokna an chicha, te egad omafurot, te chayu met ammaan hen chillu mìyachar an chicha ya anchaat chacha ammaan. 4 Kaman hen anchi ma-awatan te hen Espirituna chillu hen mangalen hen tapenéén haén ano hen cha mangempaka-awat. 15 Waman hen chacha somorotan, yag ekat agé hen 1 eCorinto 3:5 347 1 eCorinto 3:17 tapenéén ah Apolos agé hen chacha wéhchiyén masapor ar-arwachana paat somorotan. Wat ay achi yaha hen hen chana ekaman way man-amma mangenlasinan way chayu torachén hen ta memènong way achi koma mèfat. a-amman hen anchichay achi omafurot. 11 Te ilanyu ngén, looh chillu ninigga 5 Te henokay paat chillu ah Apolos hen anchi kaman to-od ya aromatang yag nokayà agé paat way Pablo ah way maid kasen no faén yanggay iyu mansosongelan. Te an-ani met ah Jesu Cristu ya achi agé mafalin yanggay an alepan Apudyus way chan way masoksoktanchi, te maid kasen sérfi an hiya ah omafurotanyu way tumùchuwan hen afurot no faén ihaiha an chàniyén chana yanggay yanggay hiya. 12 Ngém hen anchichay ammaan hen impiyar Apudyus an cha mangentoroy way mangintudtuchu, hiya. 6 Hen kepaniyanaat kaman haén achi mapapchong hen chacha ekaman. hen nanginmura hen anchi fukar ya Te hen miyaligan hen tapenaat, kaman ah Apolos hen anchi cha manifug, chacha usarén hen faletò ya gamfang ngém ah Apudyus chillu hen cha ya hen anchichay nan-angina way fato mangempatufu. Te haén hen pés-éy ah mangammaancha hen yachiy faréy nangintudtuchu hen alen Apudyus ta ammay ya mannanayun. Waman an chàyu yag anat i chagapchapén hen tapena, anchag cha fafarangén Apolos, ngém ah Apudyus chillu hen way kaman paat yanggay away ya nangempa-anchar ah omafurotanyu. gurun ya chagami hen chacha usarén. 7 Wat faén met hen anchi nanginmura 13 Wat no mamfangad ah Jesu Cristu hen napatpateg, ya faén agé hen anchi ah pegwana way manguwis hen egad, cha manifug te ah Apudyus chillu way yachi hen kail-an hen kenauston hen cha mangempatufu. 8 Ya maid agé enammaan hen ihaiha hen anchichay nangatngato an chicha way chuwa nan-amma, te ah mangempàil-ana, way chan mura ya chan sifug, te annag kaman gébhén amin ah mail-an nampachongcha chillu hen mangilan hen mannanayun ya hen achi. 14 Wat Apudyus, ya ah pegwana, idchatna hen anchi tagu way achi maghéb hen agé hen anchi ustoy gunggunacha enammaana, gunggunaan Apudyus way mifisar hen enammaan hen hiya. 15 Waman hen anchi tagu way ihaiha. 9 Wat chàni an Apolos, an-ani ammag meopoh hen enammaana, maid chan tennorong way mangamma hen idchat Apudyus an hiya ah gunggunana. epa-amman Apudyus. Yag chàyu hen Manowat te hara-ana chillu, ngém kaman garchin Apudyus way chana ammag kaman hen anchi naghéb chi epa-amma an chàni. faréyna way acharna yanggay hen Ya hen ihay aligna agé, kaman-ayu inyawidna. faréy Apudyus way chana agé epasà-ad 16 Ay achiyu peet ma-awatan way an chàni. 10 Yag gapo hen kafaelà chitaaw way cha omafurotat chitaaw way inidchat Apudyus, kamanà paat hen kaman faréy paat Apudyus te ommamta way cha manà-ad hen nìyachar hen Espirituna an chitaaw. hiyahay faréy. Te haén hen anchi 17 Wat heno way tagu way ammag kaman nangigga hen anchi to-odna ya manachael hen faréy Apudyus wat nanginggééb hen aromatangna. Yag ammag chachaelén agé Apudyus hiya, hen anchichay tapen hen tatagu, chicha te na-apudyusan hen anchi faréyna. hen kaman cha mangentoroy way Yag maid kasen kaman faréyna no faén mangamma hen anchi inlugì. Ngém chitaaw way cha omafurot. 1 eCorinto 3:18 348 1 eCorinto 4:8

18 Hiyachi sosnod, ilanyu ta achiyu alepan way wachan neporang an hiyaat lokopon hen acharyu. Te hen anchi masapor paat matalek way mangamma manchinlana hen kenaraengna way hen aminay imfagan hen apona. 3 Wat yachi agé hen kenaraeng way patigén gapo ta alepanà an Jesu Cristu, achì hen anchichay achi omafurot, hiya pagan-ano hen manguwisanà an chàyu, hen narokop. Wat masapor koma ya uray hen heno way tagu mepanggép way annag epafafa hen acharna ta hen chà mangammaan hen epa-amman changréna hen marpon Apudyus ah Apudyus an haén. Ya uray met agé karmuwan hen tot-oway kenaraeng, haénat achì talekén hen manguwisà hen tàén no cha pelohon hen tatagu. 19 Te achar-o. 4 Te ilanyu ngén, tàén maid ammag maid sérfina an Apudyus hen tot-owa chà elasin ah ka-amhewà, faén anchi kenaraeng way patigén hen chilluchi hen mangimfaga no wacha ono anchichay achi omafurot. Kaman hen maid te ay ammoh wachay nangila. Wat anchi nesosorat way alen Apudyus way egad chillu ah Apudyus te hiya yanggay ekatnéén, “Hen anchi chan chinlan hen hen nangila. 5 Wat kaman agéhchi, tatagu way kenaraengcha, usarénat masapor ar-arwachanyu ta achiyu agé agé Apudyuschi ah mangafa-ana an cha arkorowén way manguwis hen chicha.” 20 Yag hen ihay nesosorat agé, henoy tagu. Ta antaawat an hahadchén ekatnéén, “Innilan Apudyus way ammag hen anchi ustoy tempon hen mauwisan maid mantorongan hen hamhamà hen hen angamin hen anchi mamfangchan anchichay nan-araeng hen antoy lota Apotaaway Jesu Cristu. Te hen hiyachi, way achi omafurot.” 21 Wat hiyachi, epafùnagna hen aminay netataro way maid koma mangempasekat way wacha a-amma ya hamhamà ya umat agé hen hen anchi naraeng paat way tatagu way anchi tot-oway ganchat hen hamhamà. chana somorotan, te inidchat chillu Yag yachi hen manayawan Apudyus Apudyus amin chàni ah matoronganyu. hen tatagu way ah egad hen patinggan 22 Yah katot-owanaat, maid achina hen tot-oway enammaancha. inidchat ah katoronganyu, te inidchatna 6 Sosnod, enalè amin chachi haén way Pablo yah Apolos ya ah Pedro, mepanggép an chàni an cha Apolos ya umat agé hen amin way wachan ah mangacharanyu koma ta achiyu antoy lota, ya kaman agé hen chayu labsengén hen anchi nesosorat way mataguwan ya uray agé hen atéyanyu, alen Apudyus. Wat achiyu koma ya hen aminay mepachah an chàyu etànang hen iha ah manupehanyu ad uwan ya umat agé ah tapetapen hen iha. 7 Te nokay chillu hen chayu chi ag-agawat ganchat amin Apudyus mampasekatan. Te no chùchùar hen chachi ah katoronganyu yanggay. 23 Te ma-awatan hen iha, ay ammoh faén chàyu, para an Jesu Cristu, yah Jesu chillu ah Apudyus hen narpowana. Cristu agé, para agé an Apudyus. Te amin way kafaelantaaw wat ah Apudyus chillu hen nangidchat. Yag Aposel Jesu Cristu cha Pablo gapon hiyachi, maid karébféngantaaw Anyu komag iyalig chàni way way mangempasekat ah uray heno. 4 aposel ah alepan way chan sérfi an 8 Kaman paat an-ayug nanapnek ah Jesu Cristu way an emporang Apudyus hamhamàyu way maid kok-orang ah an chàni hen mepaka-ammuwan hen innilayu mepanggép an Apudyus. Te anchi cha-an mepaka-ammu ingganad kaman-ayu ngommato way namfalin uwan. 2 Ya hen anchi kenapateg hen ah ap-apo way achi chàni masapor. 1 eCorinto 4:9 349 1 eCorinto 5:2

Yag ammay koma non an-ayu tot-oway chamag an chàyu. 16 Wat haén way anap-apo, te no yachiyat mèap-apoani kaman amayu, mampangpanga-aseyà agé an chàyu. 9 Te ah hamhamào, paat an chàyu ta torachényu koma hen kaman paat namfalinén Apudyus antoy chà ekaman way omafurot. 17 Wat chàni way aposel ah kafafaan hen yachi agé hen nannagà an Timoteo way angamin. Te an-anig cha maustaustan umalehna way hiya, kaman anào way way kaman farud way nasentinsiyaan laylaychê ya natalek gapon afurotna hen mepapchitancha ah fub-uyéén an Apotaaw. Wat epahpahmàna an hen aminay tatagu ya uray hen chàyu hen chà ekaman way manorot anchichay a-anghel. 10 Chàni, gapo an Jesu Cristu, ya yachi chillu agé hen hen ommafurotanni an Jesu Cristu wat chà itudtuchu hen amin anchichay cha ekatchéén an-ani anog nawéngwéng. omafurot hen kafabréfabréy way chà Ngém chàyu, ekatyuwén an-ayu ayan. peet ammag naraeng hen antoy 18 Magat wachay pasigsiguru an ommafurotanyu. Chàni, nakapsot-ani, chàyu way ammag mangaliyén achiyà waman chàyu, an-ayug nanapnek ano umale way mangilan chàyu. ah kafaelanyu. Yag cha chàni agé 19 Ngém tot-owa hen antoy ifagà way no èmehan hen tatagu, waman chàyu, an parufusun Apudyus, wat achi mafayagat chàyu an cha rispituwén. 11 Yag chàni, umaliyà ahna. Yag yachi hen mangil-à ingganad uwan an-anig makokollangan hen annachay sigsiguru no wacha ah uray ma-an ya henoy masapor. Ya tot-oway kafaelancha ono ammag ammag nagisgissay agé hen lumfongni, tapàcha yanggay hen chan aleale. yag cha chàni agé pap-aligatén hen 20 Te hen mangimfaga no ah Apudyus anchichay achi omafurot, ya an agé tot-owa hen chan toray an chitaawat lawag maid ustoh iggawanni. 12 Yag faén hen cha ar-aryén hen tapà te an-ani agég maungaungar way mèlabfu hen man-ancharan hen kafaelana an ah masaporni. Yag no cha chàni ustanén chitaaw. 21 Wat egad-ayu hen antoy chaniyat chillu ifaga hen katorongan umaliyà, no iyalè hen haprat ono hen hen anchichay cha umsot. Yag uray agé layad ya anoh, te no é-éttégna hen no an chànig cha pàpàgangénén, anni annay chayu ekamkaman, an-og ingarén chillug a-annohan. 13 Yag no insortuwén chàyu. Ngém no finalewanyu hen chayu agé chàniyén, chaniyat chillu songfatan ekamkamanat epàilà yanggay agé hen ah ammay. Wat ingganad uwan, an-ani layad-o ya anoh-o. lawag kaman paat garot way poros chi misérfiyana ah hamhamà hen anchichay Ammag laweng hen enammaan maid afurotna. hen ihay cha omafurot 14 Achì ekatén esorat-oto ah Wachan chengngar-o way cha fumiinanyu, te hen nangensoratà 5 ma-ammaan ahna way ammag an cha natto, ah katugunanyu way aggarémhay térén, te uray hen an-ayug kaman yanggay a-anào way anchichay achi omafurotén maid laylaychê. 15 Te hamham-ényu ngén, chacha ammaan ah kaman hena. Te uray no chuarcha hen anchichay cha hen chengngar-o, wacha ano hen iha an manalimun hen afurotyu an Jesu chàyu way namréh hen anchi ahawan Cristu, haén yanggay chillu hen kaman amana way nanoman an hiya. 2 Ammag penaka-amayu, te haén hen anchi pés-éy yaha peet hen cha ma-am-ammaan an nangintudtuchu hen anchi ammayay chàyuhna yag an-ayuwat agég chan 1 eCorinto 5:3 350 1 eCorinto 6:1 paspasekat ah kena-ammayyu. Ay hen katot-owaan way maid sabsafali ah an-ayug achi mafiinan way térén gapon miyagwa ah hamhamà. annay cha ammaan hen ihay ifayu. Yag 9 Hen anchi ihay sorat-o an chàyu, pakay peet amin anyug achi eparyaw imfagà way achiayu paat miya-ahrang hiya ta achi miya-ahrang an chàyu. hen anchichay cha manòyong hen faén 3–4 Te tàén no maichà ahna, kaman ahawana. 10 Ngém achì ekatén achiayu paat wachaà chillu way netatappe cha miyahrang hen anchichay achi an chàyu, te an-og haham-én chàyu. omafurot way cha chumagchagas ya Wat gapo ta kaman paat wà-achaà chan am-ameam ya cha mangakaw an chàyu, ya gapo agé hen lébféng-o ya cha amin manayaw hen faén ustoy way inidchat Apotaaway Jesu Cristu, apudyus. Te non an-ayu achi miyahrang looh-o hemhemmà hen ekamanyu an chichaat egad taynanyu hen antoy way manusa hen annay tagu way lota, a. 11 Ngém hen laychê way aryén, nangamma hen yahay na-ammaan. achiayu paat koma cha miyahrang hen Wat hen ekamanyu, chàyu way cha anchichay mangaliyén cha omafurot omafurot, ma-among-ayu way kamanà yag chachaat chillu agé ammaan hen nìya-among an chàyu, yag gapo agé hen laweng way kaman hen anchichay kafaelan Jesu Cristu way nawawà-acha chan hòyong way faén hen-ahawa ya agé, 5 anyug eporang hen yahay tagu chan am-ameam ya cha mìchayaw hen an Chumunyu ta egad ah Chumunyu faén ustoy apudyus, ya anat agé hen way mamaligat hen acharna ta éhéd anchichay pìu-usot ya hen anchichay yag falewana hen a-ammana ta no amfutangén ya nangakkaw. Te no mamfangad ah Jesu Cristu, mafalin way ekatchéén chacha ano omafurot yag mahara-an chillu. chachaat agé ammaan chachi, uray 6 Wat hen annay chayu hen mèanan an chichéén anyu ammag mampaspasekatan way mangaliyén achiyén. ustoayu, ammag yahaat agé hen 12–13 Maid met karébféngantaaw kail-an hen enomfatanyu way térén. way manguwis hen anchichay tatagu Te innilayu met hen anchi ale way way achi tot-owa omafurot, te egad ekatnéén, “No miyahrang hen uray ah Apudyus way manguwis ya manusa aket way nadchagém hen anchi cha-an, an chicha. Ngém chitaaw way cha wat annag alinan amin.” 7 Wat hiyachi, omafurot, karébféngantaaw way ka-anényuwat hen annay kaman manguwis ya mamahew hen ifa way chinagém way nangalin an chàyu amin cha mìyamong an chitaaw. Te hen anchi ta kasen-ayu macharosan an Apudyus, nesosorat way alen Apudyus, ekatnéén, te yaha hen masapor an chàyu way “Eparyawyuwat hen annay ifayu way omma-abfurot chillu an Jesu Cristu cha mangamma hen laweng.” way hiya, natéy ah nanobfotana an Achi koma chan chichinnérém chitaaw way kaman hen anchi karnero hen cha omafurot way nichaton an Apudyus hen tempon anchi lagsak way Manmanma-an. 8 Wat 1 Ped. 2:19-20; 3:8-17 hen amin antoy natatagguwantaaw, Pakay paat no wachay antaaw komag manchùgan hen aminay 6 mansosongelanyu way cha laweng way a-amma. Yag antaaw omafurotén in-ayu nanchichinnérém koma yanggay ammag epapate way hen anchi uwis way maid afurotna mangamma hen usto ya mamangchén yag faénat agé hen anchichay ifayu 1 eCorinto 6:2 351 1 eCorinto 6:13 way cha omafurot hen ayanyu ta hen anchichay cha manayaw hen chicha koma hen mangimfanag. 2 Ay faén ustoy apudyus, ya umat agé ammoh achiyu ammu way chitaaw hen anchichay cha manòyong hen way tatagun Apudyusat metapetaaw an kapachongcha way larae ono fufae Cristu way manguwis hen katagutagu way cha mangamma hen anchi achi hen antoy lota ah pegwana. Wat koma ma-ammaan, achi mafalin way no metapetaaw way manguwis hen mètapecha an Apudyus. 10 Ya umat katagutagu hen antoy lota, ay ammoh agé hen anchichay manga-akaw ya achiyu kafaelan way mangimfanag hen anchichay chan am-ameam ya hen annachay hen-ak-et way achiyu hen anchichay amfutangén ya hen mankenna-awatan. 3 Te ay ammoh anchichay naussot, wat maid an cha achiyu agé ammu way chitaawat nadchi hen mètape hen mantorayan metapetaaw agé way manguwis hen Apudyus. 11 Yag ah katot-owana, kaman uray anchichay a-anghel ah pegwana. hichi hen katatagun hen tapena an Wat no uray anghelén uwiséntaaw, chàyu hen anchi ar-argaw. Ngém ad ay ammoh achi mafalin ta chàyu hen uwan, nacharosan-ayu ah aminay mangimfanag hen henoy problemayu fasoryu ya teten-én Apudyus chàyu hen antoy lota. 4 Wat no wachay ah mantataguna. Yag gapo agé hen problemayu, pakay iyéyyu paatchi enammaan Apo Jesu Cristu ya hen hen anchichay achi omafurot way kafaelan hen Espiritun Apudyusat maid lébféngcha an chàyu. 5 Afifiin mifilang-ayu ah maid fasfasorna an hen annay chayu am-ammaan, te ay Apudyus. ammoh maid paat lawa ihà-an an chàyu Usarén hen achar ah way cha omafurot ah nahamham-an machayawan Apudyus ah érégna way mangimfanag hen problemayu. 6 Yag pakayat chillu 1 Tes. 4:1-12 in-ayun chichinnérém, yag kaskasen 12 Magat wachay mangaliyén mafalin agé te hen anchichay maid afurotna ano ammaana hen henoy laychéna paat hen chayu i mangempafanagan. te faén met hen anchi orchin hen 7 Hen annay chayun chichinnéréman, ma-afurot ad uwan. Oo a, ngém tàénchi yaha hen mangempàila way ammag wat wacha hen ma-ammaan way uray fuwatna hen annay afurotyu. Te ay achi iggay epawan Apudyus, maid poros un-unnina lawa no anyug an anohan chillu maetorongna, te an chumachael. hen chayu marokkowan ya chayu Wat tàén no mafalin ammaà hen heno marugiyan. 8 Ngém faénat te ammag way laychê, an-og achi chillu te magat chàyuwat agé hen chan lelennoko ya iluwam hen achar-o yag achiya-at lawa chan lilinnugi, yag kaskasen agé te makepépég-én. 13 Yag magat wacha sosnodyu paat way cha omafurot hen agéy mangaliyén, chayu mangammaan. “Hen ma-an, enammaan Apudyus ah 9 Yag ay ammoh achiyu agé ammu mapnekan hen poto, ya hen poto, way hen anchichay cha mangamma na-ammaan agé ah mangiggaan hen lenoroko wat achicha metape hen ma-an.” hen mantorayan Apudyus. Wat Oo a, ngém tàén yachin ekat hen anchi ilanyu ta achiyu ammag cha lokopon à-ale, umchah chillu hen maméppégan hen acharyu, te hen anchichay cha Apudyus an cha nadchi amin. Yag achi manòyong hen faén ahawacha ya chillu éméychi ah miyaligan hen achar 1 eCorinto 6:14 352 1 eCorinto 7:9 way an ano na-ammaan hen hòyong ah nanoratanyu an haén. Wat hen kapnekan hen laylaychén hen achar. ekat-o, un-unnina ménat no achi ud-ay Te hen antoy achar, na-ammaan ah mangahawa hen tatagu. 2 Ngém gapo ta mansérfi paat an Apo Jesu Cristu way anchag lonay hen cha manòyohòyong hiya, hahallimunana agé hen antoy hen faén ahawacha, un-unninaat no achar. 14 Te tàén no matéy hen antoy aminay larae ya fufaeyén wachay achartaaw, taguwén chillu Apudyus ahawana ta maid ka-awisanyu way gapoh mannakafalinna way kaman hen mì-isséy hen faén ahawayu. 3 Ngém nanaguwana an Apotaaway Jesu Cristu. hen larae way wachan ahawana, 15 Ay ammoh maid innilayu way masapor idchatna hen acharna an no ommafurottaaw an Jesu Cristuwat ahawana way maid ehohhootna. Yag tapen hen acharna chitaaw. Wat ay umat agé hen ahawana way fufae, wat ammoh mafalin ehooptaaw hen tapen masapor agé adchéna hen acharna an hen achar Jesus hen pota. Ammag achi ahawana way maid agé ehohhootna, poros mafalinchi. 16 Te ay ammoh maid ta mapnekcha way hen-ahawa. 4 Te peet innilayu way hen anchi tagu way hen fufae, faén hiya hen nangen-awa manòyong hen potaat namfalincha hen acharna te ah ahawana way larae ah ihà-an way achar. Te yachi chillu hen nangen-awa. Yag umat agé hen hen imfagan hen anchi nesosorat way larae, faén agé hiya hen nangen-awa alen Apudyus way ekatnéén, “Hen hen acharna te ah ahawana agé way anchi chuway tagu way chan hòyong, fufae hen nangen-awa. 5 Wat chàyu way namfalincha ah ihà-anay achar.” hen-ahawa, achi mafalin way iyachiyu 17 Waman hen anchi agé enteteponna hen acharyu an ahawayu, te egad hen hamhamàna an Jesu Cristuwat yanggay hen man-ahe-ennafunanyu ah émméhà-an agé an hiya. mangempapatiyanyu way manluwaru. 18 Wat hiyachi, achi ammag cha Ngém no marpas hen anchi ag-agaw hòyongon hen faén ahawa. Te way toragyu, etoroyyu agé chillu hen tapenay fasorat achina ménat hen ekamanyu way hen-ahawa ta chachaelén hen achar. Waman hen maid ka-awisanyu an Chumunyu way anchi ammag cha manòyong hen fumasor. faén ahawana, yachi hen fasor way 6 Hen ekat-owanchi, achì cha ekatén manachael hen achar. 19 Yag ay ammoh masapor paat omahawa-ayu, ngém maid innilayu way hen achartaawat enalè ta ma-awatanyu way maid faréy paat hen Espiritun Apudyus lawengna no omahawa-ayu. 7 Te ah way inidchat Apudyus way mìyachar katot-owana, laychê koma non an an chitaaw. Wat faén chitaaw hen mafalin ta kaman-ayu amin an haén nangen-awa hen antoy achartaaw te way maid ahawana. Ngém naligat ah Apudyus hen nangen-awa 20 te chillu ménat te nankarakarase hen lenàwana ah ammag napateg. Wat kafaelantaaw way inidchat Apudyus, te antaaw komag usarén hen antoy wacha hen inidchatna hen tapena ya achartaaw ah machayawana. safali agé hen inidchatna hen tapena. 8 Chàyu way cha-an omahawa ya Mepanggép hen omahawa nà-amfaro, yato agé hen tugun-o an 1 Tes. 4:1-8 chàyu way un-unnina ménat no achiayu Ad uwan, songfatà hen anchichay ud-ay mangahawa way kaman an haén. 7 chayu sarudsuchun hen 9 Ngém mag-ay ta achiayu makaippar, 1 eCorinto 7:10 353 1 eCorinto 7:23 un-unnina ud-ay no mangahawa-ayu, no omafurot chillu non an umat yag te un-unnina hen mangahawata no achiayun hiyan. hen anchi achi guminang hen kaman inuwaw hen achar. Achi masapor sokatan hen tagu 10 Ya chàyu way na-ahaw-an, yato hen sa-adna no omafurot agé hen tugun-o an chàyu way faén 17 Wéhchi hen cha omafurotén agé ah hamhamào hen narpowana te masapor koma etotoroyna hen anchi ah Jesu Cristu paat hen nangale. Wat sa-adna way inidchat Apo Jesu Cristu hen fufae, achi mafalin way ihiyanna an hiya way hen laychê way aryén, hen ahawana. 11 Ngém non an umat etoroyna hen anchi sa-adna way sa-adna yag taynana, masapor achi kasen hen anchi cha-anna omafurotan. Yachi mangah-ahawa. Ngém no laychéna, hen chà ifilin hen aminay cha mamfangad chillu an ahawana. Yag omafurot way cha ma-am-among hen umat agé hen larae, masapor achina agé kafabréfabréy. 18 Wat non an umat ihiyan hen ahawana. yag namarkaan hen acharno ah Judio 12–13 Yag antoyan agé hen tugun-o hen anchi cha-anno omafurotan, wat an chàyu way tapenay hen-ahawa way achi masapor anapém ad uwan hen cha-an omafurot hen iha. Yag hen yatoy ekamanno way manga-an hen markan tugun, faén toroy hen anchi enalen hen kenaJudiom. Yag umat agé no Jesu Cristu te narpo an haén. Wat faén-a Judio way cha-an mamarkaan no wacha hen iha an chàyu way cha hen acharno, achim agé cha anapén hen omafurot ya cha-an omafurot hen anchi kamarkaam hen antoy ommafurotam. ahawana, ngém laychén chillu hen 19 Te namarkaan-a man ono iggay, anchi ahawana way mìfaréy an hiya, faén chilluchi hen napateg, te hen masapor achina ihiyan hen anchi cha-an napategat hen mangammaantaaw hen omafurot. 14 Te gapo hen anchi cha imfagan Apudyus. 20 Wat heno way omafurot, ifilang Apudyus hen anchi kasasa-ad hen ihay tagu hen cha-anna achi omafurot ah ustoy ahawana. Te omafurotan, achi masapor anapéna non an umat yag achi, kamancha ipos hen ekamanna way manokat an nadchi hen a-anàcha. Ngém gapo ta imfilang gapon ommafurotana. 21 Wat mag-ay Apudyus hen anchi achi omafurot ah ta alepan-a hen cha-anno omafurotan, ustoy ahawan anchi cha omafurot, faén uray ud-ay anno chillug etotoroy ipos hen a-anàcha. 15 Ngém mag-ay hen annay kena-alepanno. Manongad ta laychén hen anchi achi omafurot no an-a meparufus way manaynan way manginhiyan an ahawana way hen kena-alepanno, te no yachi hen cha omafurot, achi koma omachi hen mekaman yag enafunamat kaỳ. 22 Te anchi cha omafurot ta annag afunan. hen anchi alepan way cha omafurot, Yag no yachi, miyalig hen anchi cha masapor ma-awatana way inliblin omafurot ah maid ahawana. Yachi hen Apudyus hiya hen kena-alepanna hen mekaman te hen laychén Apudyusat fasorna, wat kaman paat faén alepan mao-ornos koma hen hamhamàyu hen ah matan Apudyus ad uwan. Yag hen antoy natatagguwanyu. 16 Wat chàyu anchi agé faén alepan, no ommafurotat way cha omafurot, achiayu cha somngel kaman paat alepan chillu te alepan Jesu no ihiyan chàyu an ahawayu way achi Cristu hiya. 23 Ngém achitaaw koma omafurot, te ay ammoh wachay nangila iyafun way man-alepan hen tatagu. Te ammag nangina met paat hen nanlaon 1 eCorinto 7:24 354 1 eCorinto 7:37

Jesu Cristu an chitaaw wat hiya koma uray heno way sa-ad ono fiyangyu hen yanggay hen omapowantaaw. 24 Wat antoy ataguwan ad uwan, achiyu paat hiyachi, sosnod, heno way sa-ad way cha patigén chachi te achi mafayagat kawad-anyu hen nameleyan Apudyus an umchah hen kapéppégancha amin. chàyu way omafurot, anyuwat ammag 32 Hen laychê yanggay, achiayu etotoroychi way mangentetempoyug koma mapoproblemaan mepanggép hen hamhamàyu an Apudyus hen hen antoy ataguwan hen antoy lota. aminay chayu ammaan. Te ilanyu ngén, hen larae way maid ahawana, nawaya way manganap hen Tugun para hen cha-an omahawa ya anchi mangemparaylayad an Apudyus hen anchichay nà-amfaro te maid safali ah chana ham-éham-én. 25 Antoyan agé hen itugun-o hen 33 Waman hen anchi wachan ahawana, anchichay cha-an omahawa. Manowat maid achina hamham-én mepanggép te maid ustoh imfagan Apo Jesu hen ataguwan hen antoy lota ah Cristu an haén mepanggép an cha mangemparaylaychana an ahawana, nadchi, ngém gapon ség-angna an 34 wat kaman paat nagugudwa hen haénat mafalin ménat talekénà hamhamàna. Yag umat agé hen way manugun an chàyu. 26 Wat fufae. Te hen anchi maid ahawana, gapo hen ligat hen hiyatoy tempo maid agé safalih haham-éna no faén ad uwan, ammag un-unninaat no yanggay hen mangemparaylaychana achiayu ud-ay mangahawa, chàyu an Apudyus te annag laychén way way cha-an omahawa. 27 Ngém chàyu man-awan paat Apudyus hen aminay way looh ommahawa, achiyu agé cha acharna ya hamhamàna. Waman hamham-én way manginhiyan hen hen anchi wachan ahawana, chuar ahawayu. Ngém no maid ahawayu, hen chana ham-éham-én mepanggép un-unnina agé no achiayu ud-ay cha i hen ataguwana hen antoy lota ah man-anap ah ahaw-ényu. 28 Ngém no mangemparaylaychana an ahawana. omma-ahhawa-ayu chillu, faén met 35 Achì cha aryén chato ah fasorchi, ngém wacha chillu hen ligatna mangempawaà ah omahaw-anyu, wat yachi hen mangaryaén achiayu te chà yanggay aryén chato ah ud-ay omahawa ta achiayu koma pagsaya-atanyu koma yanggay. Te mìligat hen ligat hen anchi wachan hen laychê, ammag memènong koma ahawana. hen a-ammayu ya mateteppor koma 29 Sosnod, hen mangaryà an cha agé hen hamhamàyu way mangamma natto an chàyu, te achi angkay mafayag hen laychén Apudyus way maid cha hen iggawantaaw hen antoy lota. lomenglengaleng. Wat hiyachi, chàyu way larae way 36 Mepanggép hen anchichay looh wachan ahawana, epapateyu koma way nantotorag way man-ahawa, ngém mangamma hen laychén Apudyus way ekatchéén uray achicha ud-ay etoroy kaman hen anchi maid ahawana. 30 Ya gapon ligat hen antoy lota, yachin uray agé chàyu way chan totokar ya ammay. Ngém no ah awni agé yag naragsak hen hamhamàna, ilanyu agé achicha makaippar way anchag ta faén chillu agé chachi hen patigényu. haham-én hen man-ahaw-ancha, maid Ya umat agé chàyu way cha lomàrao met lawengna ya faén agé fasor no ya wachan kok-owana, ilanyu paat ta man-ahawacha chillu. 37 Ngém non faén agé chachi hen patigényu. 31 Wat an umat yag wachay tagu ah nètorag 1 eCorinto 7:38 355 1 eCorinto 8:9 way omahawa, yag mafalin way 4 Wat mepanggép hen mangissaan makaippar hen acharna way maid hen anchi nabniyan way nichaton kasen nangempapelet an hiya te hiya hen anchichay tenaggutaggu way cha yanggay hen nannanmà way achi chayawén hen tatagu, ammutaaw met masapor mangahawa, un-unninachi. way faéncha tot-oway apudyus, te 38 Wat ammay hen omahawa, ngém innilataaw way an chillu ih-ihà-an un-unninaat chillu hen anchi achi. yanggay hen tot-oway Apudyus. 5 Te 39 Hen anchi wachan ahawana, achi uray no lonay hen chacha chayawén mafalin ihiyanna ah ahawana yag way ininggaw ad uchu ya kaskasen kasen nangahawa. Ngém no natéy hen antoy lota way chacha apudyusén hen anchi ahawana, mafalin kasen ya ap-apowén, 6 innilataaw way mangahawa, ngém masapor chillu an chillu ih-ihà-an yanggay hen hen anchi cha omafurot hen anchi tot-oway Apudyus way hiya hen ahaw-éna ta mètempoyug. 40 Ngém ah Amataaw way nangamma hen aminay hamhamào, un-unnina no achiyat ud-ay egad ya hiya hen pontos hen antoy kasen mangahawa. Yag innilà way atatagguwantaaw. Ya an ih-ihà-an agé cha mètemfuruy hen hamhamào hen hen Apotaaw way hiyah Jesu Cristu hamhamà hen Espiritun Apudyus. way hiya hen nangamma hen egachay wacha. Ya hiya agé hen nangamma hen Mepanggép hen missa way nabniyan mètaguwantaaw an Apudyus. Rom. 14; 1 Cor. 10:23-30 7 Ngém wachacha chillu hen tapen Antoyan agé hen ifagà an chàyu hen ifataaw way achicha chillu 8 mepanggép hen mangissaan hen ma-awatan hen katot-owan nadchi anchi nabniyan way nichaton hen te chicha, anchag empae-engha hen anchichay tenaggutaggu way faén anchichay enap-apudyus wat ammag tot-oway apudyus. nimumura ah hamhamàcha way Manowat te tot-owa way chitaaw tot-oway kachayawan hen anchi chacha way cha omafurot, ma-awatantaaw minchatonan. Yag ah hamhamàcha, hen katot-owaan mepanggép an cha no issacha hen anchi nabniyanat nadchi. Ngém ar-arwachantaaw koma, chacha agé yanggay chayawén hen te awni yag hen anchi innilataaw hen anchi enap-apudyus. Wat gapon man-anchar ah an tomangsetan hen anchi nimumura ah hamhamàcha, hamhamàtaaw, ta hen anchiyat koma fasorcha an Apudyus no issachachi. layadtaaw hen ifa hen man-anchar. Yag 8 Ngém ah katot-owana, faén chillu no yachi, kapeletan way antaaw an missa hen mangempa-ammay ono anapén hen katorongan hen afurotna. mangemparaweng hen hamhamà 2 Te hen anchi tagu way ammag cha Apudyus an chitaaw. Te maid ekatna mangempas-ém hen acharna way chuar an Apudyus no manhichataaw ono ano hen innilana, yachiyat angkay achitaaw, te maid chillu etorong hen cha mangempàila way korang hen missa hen afurot ya maid agé hen innilana. 3 Waman hen anchi chachaeléna ah afurot. 9 Ngém masapor tagu way manlarayyad an Apudyus chillu ar-arwachantaaw hen wayataaw, ya laylaychéna agé way mangamma te uray ma-awatantaaw way maid hen machayawana, yachi hen ifilang lawengna an Apudyus mepanggép hen Apudyus. issataaw, wacha chillu hen lawengna no oma-annig hen missa yag chataaw 1 eCorinto 8:10 356 1 eCorinto 9:12 lifokon hen afurot hen anchi ifa way mantudtuchuwan. 5 Yag non an umat nakapsot hen afurotna. 10 Te ilanyu yag wachay ahawà, ay ammoh maid ngén, hen anchi nakapkapsot hen agé karébféngà way mangentatàen ma-awatana, no ilana chàyu way kaman an hiya hen heno way mamfiyahiyà paat chùchùar chi ma-awatana, yag way kaman chillu hen cha ekaman cha cha-ayu mì-issa hen anchi nabniyan Pedro ya hen anchichay tapenay aposel, hen iggaw hen chacha manayawan ya anat agé hen anchichay e-enawchin hen enap-apudyus, magat yachi hen Apotaaway Jesus. 6 Ono ay chàni an maslatan hen hamhamàna, yag mì-issa Bernabe yanggay hen chan sérfi an agé way safali hen mangempàwana, wat Jesu Cristu way maid lébféngna way ammag yachiyat agé hen fumasorana masoportaran ta an-anig egad way an Apudyus. 11 Wat hen halenonot hen mèlabfu ah masaporni. 7 Hamham-ényu anchi chuar way ma-awatanyu wat ngén, te ay ammoh wachay innilayu annag chinachael hen hiyachiy ifayu ah sorchachu way ammag egad hiya way uray agé hiyaat, inyatéy Jesu way mamayad hen kenasorchachuna. Cristu hen fasorna. 12 Wat no yaha Ya ay ammoh wachay polestas agé ah hen ammaantaaw way manachael hen manmura yag annag achi agé anén hen afurot hen anchi nakapsot chi afurotna, fungan hen anchi inmurana. Yag ay chataaw angkay fumasor an Jesu Cristu ammoh wacha agéy innilayu ah pastor te antaaw ammag enammaan hen way cha mepawa hen uminumana hen fummasoran hen anchi ifaanchi. 13 Wat gatas hen anchichay chana gatasén hen haén, no hen chà mangissaan hen chana pastoron. nabniyan hen fumasoran hen ifà, uray 8 Ya faén agé yanggay hen anchichay achì ud-ay is-issachi ah ing-inggana, penanì hen mimfisaran an nadchi, te non an-owat an achi cha ammaan hen yachi chillu hen ekat hen anchi orchin fumasoran hen ifà. Apudyus. 9 Te hen anchi orchin way ensorat Moses, ekatnéén, “Achiyu cha Hen lébféng hen aposel fédféchén hen tapà hen anchi faka ya hen fiyangcha way chayun ilién ta yasa no omman 2 Cor. 11:7-11; Fili. 4:15-18 hen anchi chana mamfannugan.” Wat Haénay Pablo wat haén hen ay ammoh faka yanggay hen laychén 9 ihay aposel Apotaaway Jesu Apudyus way aryén hen anchi enalena, Cristu te innilà paat hiya. Wat maid 10 yag faénat agé chitaaw way tatagu. nangenlébféng way manmanchar an Chitaaw angkay, te ilanyu ngén. haén no achi yanggay hiya. Yag chàyu Hen anchi tagu way chan ammaat way cha omafurot ahna, chàyu hen namnamééna agé way wacha hen fungan hen chà mangammaan hen awaténa ah namfannugana. Wat hen laychén Apotaaw way Jesu Cristu. 2 Wat anchi chan chaychay ya umat agé uray no achiyà ifilang ah aposel hen hen anchi chan fatà, chacha amin tapenay tatagu, ifilangà koma an chàyu namnaméén way mèawa hen fungan te hen annay ommafurotanyu hen hen anchi chacha iyamma. 11 Wat kafud-asan hen kena-aposel-o. 3 Wat kaman agéhchi an chàni, te chàni way chichato hen songfat-o hen annachay nanginmura hen alen Apudyus an chàyu cha mamistigar hen kena-aposel-o. ah mètaguwanyu an hiya, ay laweng 4 Wat ay maid ngata karébféngà ngata no fat-énni hen masaporni ah way mapangan gapo hen antoy chà iyataguni ad uwan. 12 Te no karébféngan 1 eCorinto 9:13 357 1 eCorinto 9:23 hen annachay tapenay marabfuwan an hen anchi ammayay hamhamào way chàyu, ay achi kaskasen chàni. chà ichayaw gapo ta chà ilibli hen Ngém tàén karébfénganni way anchi mangintudtuchuwà hen anchi marabfuwan, achini chillu epapeletchi ammayay chamag, te achì epapelet hen ta anni yanggay ammag an anohan karébféngà way marabfuwan gapon chà hen uray heno way ligat, ta maid ammaan. manlasonyu way achi manlayad 19 Haén, maid tagu ah nangen-alepan way mangngar hen anchi ammayay an haén, ngém an-og namfalinén chamag mepanggép an Jesu Cristu. hen achar-o ah alepan hen aminay 13 Yag awniyat innilayu agé way hen tatagu ta éhéd yag chuar koma hen anchichay chan amma ah Templo, wat ma-awis-o. 20 Te non an umat yag hen maid kasen mangar-ancha ah anéncha anchichay Judio hen mantudtuchuwà, no faén hen anchi miyéy ah Templo way an-og cha etachun hen chà ekamkaman midchat an Apudyus. Yag umat agé hen hen anchi gagangaycha ta wachay anchichay cha manghéb hen michaton én-énnê way mangintudtuchu koma an Apudyusat mìfingaycha agé hen hen omafurotancha. Wat uray no tapen anchi chacha gébhén. 14 Wat innilà way achi masapor soroton anchi pachongna agé hen anchichay cha orchin Moses, an-o chillug cha esorot ta mangintudtuchu hen anchi ammayay éhéd yag changréncha hen antoy chà chamag, te imfagan Apotaaw way itudtuchu mepanggép an Jesu Cristu. Jesus way maid kasen umar-ancha 21 Yag kaman agé no mantudtuchuwà ah iyatagucha no faén hen anchichay hen anchichay faén Judio, te an-o agég chacha tudtuchuwan. cha iwalin hen anchi orchin Moses ah 15 Ngém uray no yaha, cha-an-o chillu manginyanapà hen mangempatnochà usarén hen yachiy karébféngà, ya achì hen chà ekaman hen anchi gagangaycha agé an cha esoratto ad uwan ta wachay ta éhéd yag afurotoncha agé hen manginlugiyanyu way manlabfu an chà itudtuchu mepanggép an Cristu. haén. Te tàén no matéyà ah henaang, Manowat te achì ekatén maid tongparê achì chillu ifaga hen labfù te hen antoy ah orchin Apudyus te chà chillu soroton manginlibliyà hen antoy chà itudtuchu, hen orchin Jesu Cristu. 22 Yag kaman yato hen cha mangemparaylayad an agé no tudtuchuwà hen anchichay haén. 16 Manowat te achi mafalin way nakapsot hen afurotcha, an-o agég mampasigsiguruwà mepanggép hen mamfalinén hen afurot-o ah kaman antoy chà mangintudtuchuwan hen nakapsot way maid am-ammaà ah anchi ammayay chamag, te anà an lawengéncha ta éhéd yag afurotoncha napiyar way mangintudtuchu. Wat agé hen chà itudtuchu ah pomegpegsaan henowà lawa no achì itudtuchu. 17 Te hen afurotcha. Wat uray heno way non an umat yag narpoh hamhamào karasen hen tatagu, an-og cha iyanap yanggay hen iyà mangintudtuchuwan hen ekaman-o way mangentachun hen hen anchi ammayay chamag, mafalin gagangaycha ta éhéd yag wacha paat ménat way marabfuwanà. Ngém gapo chi tapena ah marmu hen layadna ta ah Apudyus hen nangimpiyar an way mangafurot hen chà itudtuchu ah nadchi an haén, an-og an ammaan kahara-ana agé. 23 Yachiyachi hen chà way maid agé chà hamham-én way ekamakaman, te hen laychê yanggayat marabfuwan. 18 Wat nokay ngata mepagngapagngar koma hen anchi hen labfù nò. Hen labfù yanggayat 1 eCorinto 9:24 358 1 eCorinto 10:8 ammayay chamag ya ta mèawaà agé hen anchi cha màémàéy way funat hen ehalenonotna. way ensasagganan Apudyus way 24 Ta epanì hen antoy mangintudtuchu hen ayancha. Ya ommafurotantaaw ah tagtagtag. wéhchi agéén chinaranna hen gawan Te innilataaw met way no wacha hen anchi fayfay way ekatchéén hen tagtagtag, wat epapaten amin “Chittakan”. 2 Wat hen anchichay hen anchichay mètagtagtag way anap-otaaw, kamancha an nafunyagan mangafà, ngém an ihà-an chillu hen hen anchi funat ya hen anchi fayfay anchi mangafà ah magunggunaan. ah kail-an way chacha somorot an Wat chitaaw way cha omafurot, yachi Moses. 3 Yag chicha amin agéat chacha koma agé hen ekamantaaw way enaenan amin hen anchi ma-an way mangempapate hen afurottaaw ta empafùnag Apudyus, 4 ya ininumcha wachay arantaaw ah gunggunataaw. amin agé hen anchi chanum way 25 Ngém masapor iyanggayantaaw narpon Apudyus way empafùnagna hen hen uray heno way mangempakapsot anchi fato ah uminumancha. Ya hen hen afurottaaw way kaman hen cha miyaligan agé hen anchi fato wat ah ekaman hen anchichay cha mèab-abfà. Jesu Cristu way nawawà-acha an chicha Te chicha, anchag cha disiplinéén hen aminay émméyancha. 5 Ngém tàén hen acharcha ah layadcha paat way no yachiyachi hen nanorongan Apudyus mangara hen anchi gungguna way hen an chicha, anchag chuar chillu hen hiyachiy gungguna agéat an lawag tufun iggay nangamma hen laychéna. Wat chi away way ammag màrong. Waman annag chinusa chicha, wat yachi hen chitaaw way cha omafurot, ammag chacha naténatéyan ya nilufurufùan mannanayun hen anchi gungguna way hen charan. chataaw agawaan. 26 Wat hen chà 6 Wat amin chachi way na-ammaanat, ekaman, an-og epapate way mamanmà na-ammaan ah man-acharantaaw koma hen kahènachan hen kaman anchi way achitaaw ammag cha ma-awis tagtagtag. Ya kamanà agé hen ihay way mangamma hen anchichay laweng foksenero way annag i-illan ta achina way kaman hen anchichay anap-otaaw cha è-èfat hen lopagna. 27 Ya hen chà ad namenghan. 7 Ya ta achitaaw agé agé ekaman, an-og cha afa-afaén hen chayawén hen faén tot-oway apudyus laylaychén hen achar-o ta faénchi hen way kaman hen enammaan hen afurotò te magat awni yag hen antoy tapena. Te hen anchi nesosorat way chà manudtuchuwan hen tapena ah enammaancha, ekatnéén, kahara-ancha yag ammag haénat agé “Anchag tumùchu way hen anchi miwalin. mangmanganén ummin-inum, yag anchag fumangonén Hen mitugunan hen anchichay chinayawcha hen anchi na-ammaan ad namenghan faén tot-oway apudyus way Rom. 14; 1 Cor. 8; Heb. 3:7-19 ammag aggarémha hen Sosnod, ta epahpahmào an enkamkamancha.” 10 chàyu hen anchi na-ammaan hen 8 Wat achi koma mafalin way antaaw anchichay anap-otaaw ad namenghan ammag ekaman hen enammaancha way hen lommayawancha ad Egipto hen cha manòyong hen faén ahawana. Te nangetnochan Moses an chicha. Te hen hen yachiy enammaanchaat anchag hiyachi, wéhchin chichéén nalenongan natéy hen chuwanporo ya toroy lifu 1 eCorinto 10:9 359 1 eCorinto 10:23 way tatagu hen ihay ag-agaw. 9 Wat hen fasortaaw. Yag umat agé hen achitaaw agé cha padpachasén hen anchi ma-an way penaka-acharna, te kena-apudyus Apudyus, te yaha agé no napetpet-ang yag nèantaaw, yachi hen enkaman hen anchichay tapena yag agé hen mangimfaga way chataaw anchag nan-atéy hen namngatan hen melak-am hen acharna hen nekorosana. farakkan. 10 Ya achitaaw agé ammag 17 Yag gapo ta an ihà-an hen anchi chan ngayungayutongot gapon heno ma-an way hiyah Jesus, wat uray ta way maligatantaaw way kaman hen chuartaaw, antaaw chillug kaman enkaman hen anchichay tapena ad ihà-an way achar gapon anchi ihà-an namenghan agé, te hen nachusaancha, way enantaaw. ammag pinchit hen anghel chicha. 18 Wat mafalin agéy epachongtaaw 11 Amin cha nadchiyat na-ammaan hen cha ekaman hen Judio, te no amin an chicha ah mansarmengantaaw wachay mèan hen anchi nichaton an way tatagu hen ekaman Apudyus way Apudyusat yachi hen mangimfaga way manusa hen laweng, yag nesoratcha agé chacha agé mètape way manayaw an ah man-acharantaaw way cha matagu hiya. ad uwan ta mawarnengantaaw, te 19 Wat nokay hen laychén anchi enalè tég-angay hen mataposan hen egad. way aryén. Hen laychénay aryénat, hen 12 Wat hiyachi, heno way tagu way anchi mèan hen anchi nabniyan, chana mangaliyén chinuchumgat chi afurotna, angkay chayawénchi. Manowat te achì masapor chillu man-ar-arwad ta achi ekatén wachay kafaelan hen anchi fumasor. 13 Ngém ma-awatanyu koma tenaggutaggu way chacha chayawén, agé way aminay iyawis Chumunyu way ya achì amin ekatén wachay ammayna cha mepachah an chitaawat yachi chillu ono lawengna hen anchi karne paat hen nigagangay way cha mepachah way chacha ichaton. 20 Te hen laychê hen aminay tatagu. Ngém natatallek koma way ma-awatanyu wat maid chillu ah Apudyus yag empopostana angkay kasen cha minchatonan hen way achina parufusun hen anchi anchichay achi omafurot no faén ammag napegsa way awis way achitaaw yanggay ah Chumunyu yag faénat maka-ara. Te no umchah hen anchi agé ah Apudyus. Wat yachi hen awis an chitaaw, idchatna agé hen mangaryaén achiayu cha mèan te torod ya kafaelan way mangachi an cha achì laychén way mètempoyug-ayu nadchi ta wachay én-énnéntaaw way an Chumunyu. 21 Te achi mafalin manginlisi hen awis Chumunyu. way mèan-ayu ya mì-inum-ayu hen 14 Wat hiyachi, sosnod way anchi Manmanma-an hen natéyan laylaychê, anyu komag manchùgan hen Apo Jesus yag cha-ayuwat agé mèan manayawan hen faén tot-oway apudyus. ya cha mì-inum hen anchi michayaw 15 Innilà met way naham-an-ayu wat an Chumunyu. 22 Te no ilurudyu, haham-ényu koma hen antochay chà anyu angkay cha pa-aningarngarén ah ifaga. 16 Te ilanyu ngén, no mèantaaw Apudyus. Yag ay ammoh or-orheayu no hen anchi Manmanma-an an Apo Jesu hiya ta mafalin achina chuséén chàyu. Cristu, ma-amongtaaw way manyaman 23 Magat wacha hen mangaliyén, an Apudyus yag antaawat mì-inum “Hen anchi cha omafurotat meparufus hen anchi fayah ah mangafunantaaw way mangammah uray heno te faén hen melak-amantaaw hen nifùfuan met hen anchi orchin hen ma-afurot hen charan Jesu Cristu ah kacharosan ad uwan.” Oo a, mafalin, ngém wacha 1 eCorinto 10:24 360 1 eCorinto 11:5 chillu hen ma-ammaan way achi 32 Ya antaaw an emamad hen makatorong ah ifa te an chumachael. ekamantaaw ta achitaaw cha ammaan Ya wacha agé hen ma-ammaan way hen machismayan hen hamhamà hen achina papegséén hen afurot te anna tapena way Judio man ono faén, ya an pakapsoton. 24 Wat hen ekamantaaw umat agé hen aminay sosnodtaaw koma, wéhchiyén haham-éna hen way cha omafurot an Apudyus. 33 Te pagsaya-atan hen ifana ta faén yanggay yachi chillu hen chà ekamkaman hen pagsaya-atan hen acharna. way hen aminay chà ammaan, chà 25 No wachay làwanyu ah market paat ar-arwachan ta no mafalin, maid ah issayu, anyug làwan yag inissayu koma parawengê ah hamhamà hen way achiyu cha imohon no nabniyan uray heno way tagu. Wat faén hen ono cha-an, ta achi machisturfu hen anchi pagsaya-atà yanggay hen chà hamhamàyu way mangissa. 26 Te hamham-én, te an-o yanggay an cha ekat hen alen Apudyusén, “Amin hen anapén hen pagsaya-atan hen anchi egachay ininggaw hen antoy lotaat chuar ta éhéd yag mahara-ancha koma awan Apudyus te enammaana.” agé. 27 Yag no ayagan chàyu hen anchichay Wat torachényu koma hen antoy achi omafurot way i mèan an chicha, 11 chà ekamkaman te chà agé éméy-ayu no laychényu, yag aminay torachén hen enkaman Jesu Cristu. epasangocha, issayu way achi agé masapor way hanhananyu no nabniyan Hen manhàfongan hen finufae no ono cha-an ta ammay hen hamhamàyu mìyamong way manayaw an way mangissa. 28–29 Ngém mag-ay ta Apudyus 1 Cor. 14:33-36 wachay mangaliyén nabniyan hen anchi 2 Ammay tot-owa hen annay chayu chayu issa, achiyu ud-ay cha issa ah ekamkaman way manmanmà an haén pagsaya-atan hen anchi nangale. Te ya hen chayu agé mangafurotan hen uray no ma-awatanyu way mafalin anchichay intudtuchù an chàyu. 3 Ngém issayu te maid chillu idchatna ah laweng wacha chillu hen ihay laychê way hen achar, achiyuwat ud-ay cha issa ma-awatanyu way ah Cristu, hiya te awni yag yachi hen machisturfuwan hen penakaurun hen aminay larae. hen hamhamà hen anchi ifayu way Ya hen penakaurun agé hen fufaeyat nangimfaga way nabniyan. Ngém awni anchi ahawana way larae. Ya hen yag wachay mangaleh hamhamànéén, penakaurun agé Cristuwat ah Apudyus. “Oo a, ngém pakay ammag oma-annig 4 Wat no wachay larae ah i manluwaru hen kakenapsot hen hamhamà hen ono mangempaka-ammu hen alen anchi ifa yag ammag yachi hen Apudyus no ma-among-ayu, masapor manepéd hen mangissaà hen anchi maid mehàhàfong ah uruna, te no innilà way mafalin way issà, 30 te no wacha, kaman paat chana hàfongan manyamanà met an Apudyusat ay hen mangen-ap-apowana an Cristu. ammoh chumsekénà lawah mangissaà 5 Waman hen fufae, no hiya hen ah heno way inyaman-o.” manluwaru ono mangempaka-ammu 31 Ngém hen ifagà an chitaaw aminat hen alen Apudyus hen ma-amonganyu, amin koma way ekamantaaw, antaaw masapor wacha komay mehàfong hen ammag ammaan ah machayawan uruna, te no maid, kaman paat achina yanggay Apudyus way uray hen afunan hen penakaurun ahawana. Yag manganantaaw ya hen uminumantaaw. aggafiin chillu te nampachong hen 1 eCorinto 11:6 361 1 eCorinto 11:23 kafiinan hen maid hàfongna hen anchi maid safalih esongfat-o te yachi chillu napokrangan. 6 Wat mag-ay ta ammag hen chani amin itudtuchu way aposel. achi manhàfong hen fufae, un-unninaat Yag yachi agé hen cha ekaman hen amin no ammag i mampa-apollog. Ngém anchichay tapenay cha omafurot way gapo ta afifiin no ma-apollogan hen cha ma-am-among ah kafabréfabréy. fufae ono mapokrangan, un-unninaat chillu hen an manhàfong. 7 Ngém hen Mepanggép hen Manmanma-an larae, achi koma manhàfong, te hiya 17 Antoyan agé hen itugun-o an hen mansarmengan hen kapadpachong chàyu mepanggép hen annay chayu Apudyus ya hen kena-ap-apona. Waman ammaan way faén usto, te hen chayu hen fufae, anna an mansarmengan hen ma-am-amongan ano, chùchùar peet kena-ap-apon hen larae. 8 Ya maila hen laweng way cha mafud-asan no chillu hen kena-ap-apon hen larae te hen ammay. 18 Te chengngar-o way hen nangammaan Apudyus hen tatagu, no ma-among-ayu way manayaw faén fufae hen narpowan hen larae te an Apudyusat an-ayu anog chan hen larae hen narpowan hen fufae. 9 Ya tentenê-én way maid tempoyugyu. Yag iggay agé ammaan Apudyus hen larae kaman paat afurotò way tot-owachi. ah man-ifan hen fufae, te enammaana 19 Wat magat anga masapor tot-owaha hen fufae ah man-ifan hen larae. 10 Ya way mantenê-én-ayu ah kail-an hen ah manot-owaan agé hen anchichay kenauston hen afurot hen tapena. 20 Te anghel ad uchu, masapor manhàfong tawwan hen annay chayu ekamkaman, hen fufae ah mangempàil-ana way te no ma-among-ayu way mangan hen larae hen penakauruna. 11 Ngém tàén anchi Manmanma-an hen natéyan Apo hiyachi, chitaaw way cha omafurot Jesu Cristu, ammag faén peet hen anchi an Apo Jesusat chataaw chillu Manmanma-an hen pontosyu, 21 te man-ahetennorong way larae manha hen mabhuganyu paat. Wat anchag ono fufae, te hen larae, masaporna hen cha mamangpango hen tapena way i fufae, ya hen fufae, masaporna agé hen mamfuhug hen anchi inyanamotcha, larae. 12 Te tàén no hen anchi larae hen ya chacha i mamfutang hen tapena. narpowan hen fufae hen anchi pés-éyna, Waman hen anchichay tapena way fufae agé chillu hen cha manginyanà cha umunud, anchag chan henaang. hen larae ad uwan. Ngém ah Apudyus 22 Pakay lawaha ah chayu ekamkaman. chillu hen narpowan hen angamin. Ay ammoh maid afarfaryanyu ah 13 Ya chàyu ngay, ay ammoh mangananyu. Anyu peet ammag ammay hen mangilayu hen fufae way cha epàila way maid rispituyu hen chan luwaru an Apudyus hen chayu anchichay cha mìyamong way manayaw ma-am-amongan no maid hàfong hen an Apudyus. Ya anyu agég achi ham-én uruna. 14 Yag nigangay agé chillu hen hen anchichay maid mafalinna way aminay tatagu way ammag aggaukos cha fumiin an chàyu. Wat ay ammoh no anchuanchu hen fuù hen larae, ekatyuwén ammay hen hamhamào 15 ngém ammag yachiyat agé hen cha hen annay chayu ekamkaman. Ammag mangempa-ammay hen fufae. Te hen laweng angkay tot-owaha. fuùna chillu hen nidchat an hiya ah 23 Ah Apotaaway Jesu Cristu kaman hàfong hen uruna. 16 Wat no hen nangintudtuchu an haén hen wacha chillu hen ammag sosomngel anchi intudtuchù chillu an chàyu ah mepanggép hen antochay chà ifaga, ekamanyu koma. Te hen nekaman 1 eCorinto 11:24 362 1 eCorinto 12:4 hen anchi lafiyanchi way netocharana, ya disiplinéén an hiya, anna an cha innarana anchi tenapay 24 yag ammaanchi ah mangintudtuchuwana inyamanna an Apudyus. Yag annaat an chitaaw way mangenmamad hen petpet-angén way manginwaras. Yag ekamantaaw ta achitaaw metape hen annaat ekatén, “Yato hen achar-o anchi kachusaan hen anchichay achi way idchat-o way paran chàyu, wat omafurot. manepod ad uwan, yato hen chayu 33 Wat hiyachi sosnod, no amma-ammaan ah manmanma-anyu ma-among-ayu way mangan hen an haén.” 25 Yag yachi agé hen anchi Manmanma-an an Apo Jesu enkamanna hen narpasancha way Cristu, masapor manhinnééd-ayu ta nangan, te innarana hen anchi fayah an-ayuwat mangan amin. 34 Yag mag-ay yag annaat ekatén, “Hen yatoy fayah ta wachay chan henaang, mangan unna hen mangempàila way wacha hen koma ah faréyna ya anat maligwat kà-amma way torag Apudyus hen way i mèan hen anchi Manmanma-an tatagu, yag hen mifùfuan hen charà hen ta achi chàyu disiplinéén an Apudyus matot-owaan hen yatoy toragan. Wat no ma-among-ayu. Yag mepanggép no inumunyuto, anyu an cha ammaan hen tapen hen ifagà an chàyu, awni ta ah manmanma-anyu an haén.” umaliyà ahna ta an-owat ifaga. 26 Wat sosnod, hen laychén nadchiy Hen nankarakarase way kafaelan aryénat no ommantaaw hen anchi way idchat hen Espiritun Apudyus ma-an ya uminumtaaw hen anchi fayah, chataaw tàchégan hen natéyan Apo Rom. 12:6-8; Efes. 4:11-15 Jesu Cristu way yachiyachi koma hen Wat ad uwan, sosnod, laychê mekaman ingganah mamfangchana. 12 koma way epaka-awat an 27 Yaha hen laychén hen anchi chàyu mepanggép hen anchichay Manmanma-an way aryén. Wat nankarakarasey kafaelan way cha kapeletan no wachay tagu ah ammag idchat hen Espiritun Apudyus an mamafarang way mèan ya mì-inum chitaaw ta achiayu koma omfat. way achi manginyafiin hen achar 2 Te innilayu met way hen anchi Apo Jesu Cristu hen natéyana ya hen cha-anyu omafurotan an Jesu Cristu wat nifùfuan hen charana, wat fasornachi an narokop-ayu te anyug cha chinayaw Apudyus. 28 Wat hiyachi, ihaiha koméén hen anchichay enap-apudyusyu way masapor fistigaréna unna hen acharna tàén wachay tapàchéén achicha chillu yag anat mèan ya mì-inum. 29 Te no maka-ale, ngém an-ayu chillug na-awis achina hamham-én hen laychén amin an chicha. 3 Ngém ad uwan, sommafali cha nadchi way aryén yag nèan chillu, te cha-ayu omafurot an Jesu Cristu. chana angkay ammaan hen manusaan Wat masapor koma ma-awatanyu way Apudyus an hiya. 30 Yag yaha agé hen hen anchi tagu way na-adchan ah gaponah ammag chuar hen chan saket Espiritun Apudyusat achina an echotan an chàyu ya chuar agé hen nakapsot, yag ah Jesus. Ya maid agé tagu ah ammag yaha amin agé hen inyatéy hen tapena. mangaliyén ah Jesus hen omapowana 31 Ngém no fistigaréntaaw paat hen no achi an epahpahmà hen Espiritun achartaaw unna, ta mampacharostaaw Apudyus an hiya. yag antaawat mèan, wat achi chitaaw 4 Tàén nankarakarasecha hen chuséén an Apudyus. 32 Yag no cha anchichay cha midchat an chitaaw way chitaaw agé fistigarén an Apudyus kafaelan, an ihà-an chillu hen chacha 1 eCorinto 12:5 363 1 eCorinto 12:18 marpowan way hiya hen Espiritun yag idchatnachi agé hen ihaiha hen Apudyus. 5 Ya tàén agé nankarakarase anchichay cha omafurot way egad hen ekamantaaw way mansérfi an hiya agé way mamele no henochi hen Apudyus, an ihà-an chillu hen chataaw idchatna. mansérfiyan amin way hiyah Apo Jesu Tàén nankarakarase hen Cristu. 6 Ya tàén agé nankarakarase parten hen achar, ihà-an chillu hen anchi kafaelan way mangamma hen anchi laychén Apudyus, an ihà-an Rom. 12:4-6; Efes. 4:11-16 chillu hen anchi cha mangidchat hen 12 Hen achartaaw way tatagu, chuar aminay pegsa hen aminay tatagu way hen partena ngém an ihà-an chilluchi hiyah Apudyus. 7 Hen ihaiha an chitaaw way achar. Ya kaman agéhchi an way cha omafurotén wachay wacha hen chitaaw way cha omafurot te tàén kafaelan hen Espiritun Apudyus an hiya chuartaaw, kamantaaw an ihà-anay ah maetorongna hen aminay tapena. achar way achar Jesu Cristu. 13 Te 8 Te hen tapen hen cha omafurot, chitaaw way cha omafurotat wacha enadchan hen Espiritun Apudyus ah ay Judio ya faén Judio, ya wacha kenaraeng way mangempacharan ay alepan ya faén alepan, ngém hen alen Apudyus ah manorotan hen nifunyag an chitaaw amin hen anchi tapena. Yag hen tapena, na-adchan ihà-anay Espiritun Apudyus. Wat agé ah kenaraeng way mangawat nafunyagantaaw ah ihà-an way achar an nadchi ah manudtuchuwancha Jesus, yag nìyachar agé hen Espiritun hen tapena. 9 Yag wachacha agé hen Apudyus hen ihaiha an chitaaw. tapena way na-adchan ah napegsa way 14 Ta mampaniyà ta ma-awatanyu. pammate. Yag hen tapena, na-adchan Hen anchi achar hen tatagu, chuar ah kafaelan way manga-an hen saket. hen partena ta wachay én-énnéna way 10 Yag hen tapena, enadchan hen mangamma hen ammaana. 15 Wat non Espiritun Apudyus ah kafaelan way an umat yag ekat hen he-eyén, “Gapo ta mangamma hen kaskascha-aw. Ya achiyà maka-amma hen ammaan hen hen tapena, na-adchan ah kafaelan limaat magat faénà parten hen anchi way mangempaka-ammu hen laychén achar.” Ngém ay ammoh mafalinha. Apudyus way mepaka-ammu. Yag Te tàén achi maka-amma hen he-e hen wachacha agé chillu hen tapena ammaan hen lima, masapor chillu hen way na-adchan ah kenaraeng way achar hen anchi he-e. 16 Yag umat agé mangenlasin no ah Apudyus hen hen inga, no ngay agé ekatnéén, “Gapo narpowan hen heno way kafaelan ta achiyà makaila, faénà parten hen ono hen ongtan hen narpowana. Yag achar.” Ngém ay ammoh achi masapor enadchan agé hen Espiritun Apudyus hen achar hen inga. Masaporna met hen kafaelan hen tapenay tatagu way chillu. 17 Te non an umat yag ammag maka-ale ah safaliy ale way achicha pahig mata hen achar, nokayat agé ma-awatan ya iggaycha agé enachar. hen mangngar hen magngar nò. Yag Yag na-adchan agé hen tapena hen no pahig agé inga, nokay agé hen kafaelan way mangimfaga no heno hen manonghong hen mahonghong nò. laychén cha nadchiy ale way aryén. 18 Ngém ammay te iggay penahig 11 Amin cha natto way kafaelanat, Apudyus way nangamma hen achar hen anchi Espiritun Apudyus hen te enammaana hen ihaihay partena narpowancha amin way maid safali way egad paat chillu hen lelenyadna. 1 eCorinto 12:19 364 1 eCorinto 13:2

19 Te no ammag an ihà-an hen parten chinutokana wat hen man-aposel. Yag hen achar way wacha, ay ammoh hen miyagwa, hen anchichay achar lawachi. 20 Faén, te hen achar, mamprofeta way cha i mangimfaga nankarakarase hen partena ta no hen epaka-ammun Apudyus. Yag anat maramramongcha mamfalin ah ihay hen miyatlo, chinutokan Apudyus hen i achar. mangintudtuchu hen alena. Yag anat agé 21 Wat hiyachi hen achi mafalin hen anchichay na-adchan ah kafaelan way mampaspasekat hen mata way way mangammah kaskascha-aw, mangaliyén achina ano masapor hen ya anat hen anchichay nidchat hen torong hen lima, te masaporna chillu. kafaelancha way manga-an hen saket. Ya umat agé hen uru, achi agé mafalin Ya anat hen tapena way na-adchan ah way mampaspasekat way mangaliyén kafaelan way tomotorong, ya anat hen achina ano agé masapor hen he-e, te kafaelan way mangemponponò hen cha masaporna chillu. 22 Yag hen anchichay omafurot, yag anat agé hen anchichay parten hen achar way kaman kafafaan na-adchan ah kafaelan way man-ale te kaman paat maid unay etorongna, ah safaliy ale way achicha ma-awatan. awnig yachiyat agé hen masasapor 29 Wat faén aposel hen aminay cha way térén. 23 Yag hen anchi parten omafurot, ya faéncha agé profeta hen achar way ekattaawén maid unay amin ono tumutudtuchu. Ya achi agé sérfina, chataaw met chillu halimunan. makafael hen aminay cha omafurot way Yag kaskasen hen anchichay parten mangamma hen kaskascha-aw 30 ya hen achar way mifiin way achi koma manga-an hen saket ya uray man-ale maila, wat chataaw iyam-amma way ah safaliy ale way achicha ma-awatan, manlumfong ta malengfan. 24 Waman ono mangensoplekar hen hiyachiy ale. hen anchichay parten hen achar way 31 Wat wéhchi koméén agawaana hen ammay ah maila, achitaaw met cha anchi napateg way kafaelan way idchat lengfan. Ah Apudyus hen naneptepon hen Espiritun Apudyus an chitaaw. hen kaparteparten hen achar ta hen Ngém wacha chillu hen ihay ifagà way anchichay kaman faén napateg, chichaat napatpateg chillu ya mas am-ammay no agé paat hen wadwadcha ah halimunan. hen amin anchichay tapena, wat yachi 25 Yachi hen enkaman Apudyus ta koma hen agawaanyu way yachi hen mantetempoyugcha hen parten hen tot-oway layad. achar ta ancha an man-ahetennorong. Hen layad hen kapapattigan 26 Wat no masigfan hen ihay parten hen hen aminay kafaelan way achar, masigfancha amin. Yag umat idchat hen Espiritun Apudyus agé no machayaw hen ihay parten hen acharat mìyawacha amin hen yachiy Juan 13:35; 1 Juan 3:11-18; 4:7-21 chayawna. Uray non an umat yag kafaelà 27 Maid kasen laychén hen anchi 13 way man-ale ah uray heno way penanì way aryén no achi yanggay alen hen tatagu ya uray agé hen alen hen chitaaw way cha omafurot, te chitaaw anghel, ngém no an chillug maid layad-o amin hen kaman achar Jesu Cristu way hen ahentagù, wat ammag maid sérfin ihaiha an chitaawén ihay partena. 28 Yag amin cha nadchi te kamanà yanggay nantetempoyugun Apudyus chitaaw hen anchi lata way chacha kangkangén ah ihay achar way nankarakarase hen way an lawag hometang. 2 Yag uray empafiyangna an chitaaw. Te hen pés-éy agé non an umat yag sê-é-sê-ém hen 1 eCorinto 13:3 365 1 eCorinto 13:13 ekaman-o way mangempaka-awat hen mapépéppégcha amin. Te kaman alen Apudyus, yag uray agé no wachay hen anchi kafaelan way mangimfaga kafaelà way mangimfaga hen aminay hen cha epaka-ammun Apudyusat cha-an ma-ammuwan hen antoy lota, mapépéppég chachi te umchah hen ono wachay kafaelà ta ma-awatà hen tempona way achi masapor. Ya hen aminay hamhamà Apudyus, an chillug anchi kafaelan agé way manginyale poros hen ma-arà an cha nadchi no hen safaliy aleyat mapépéppég chachi maid layad-o hen ahentagù. Ya tàén agé, te no ah awni, achi agé masapor no ammag napegsa hen pammatè way chachi. Ya umat agé hen kenaraeng mafalin an-og atonon paat hen filig hen anchichay mangawat hen chuarat gapon luwarù, maid chillu sérfì no maid mapépéppég chachi agé. 9 Te achi chillu layad-o hen ahentagù. 3 Yag tàén agé ummat hen anchi nidchat an chitaaw non an umat way an-og idchat hen way kenaraeng ya umat agé hen aminay kok-owà hen anchichay maid kafaelantaaw way mangempaka-ammu mafalinna, yag tàén agé an-og iyatéy hen alen Apudyus. 10 Ngém no umchah way mangempapate way somorot an an chitaaw hen anchi nenènong paat Apudyus, maid chillu etorongna an way maid kok-orangna, miwalin amin haén no an chillug maid layad-o hen hen anchichay achi ummat, te achi ahentagù. masapor chachi. 4 Ngém hen anchi tagu way wachan 11 Hen ihay miyaligana, hen tot-oway layadna hen ahehtaguna, kaong-onga, te hen kaong-ongà, achi ammag naraka way ma-amin hen an agég eno-onga hen chà iyale ya anohna te an menangség-ang. Ya achi hen hamhamào ya umat agé hen agé cha ma-apés ya achi amin ammag chà ekaman way mangasekaso hen chan paspasekat. 5 Hen anchi wacha ma-ammaan. Ngém ad uwan way tot-oway layadna, maid tangsetna ya ommam-amaà, enhàfà amin hen achi chan pahih-iya, ya achina agé anchichay eno-onga way a-amma te ammag epapelet hen pagsaya-atan innilà hen chà ekamkaman ad uwan. hen acharna. Ya achi agég naraka 12 Hen ihay aligna agé, faén unay ah omaningarngar. Ya achina agé narawag hen ma-awatantaaw ad uwan, ammag u-unnongon hen laweng way te kaman hen anchi à-aho way maila na-ammaan an hiya. 6 Ya hiya agé, hen anchi chan o-oraaw way sarmeng ammag laweng hen manmanmàna way anggay yanggay hen tapena ah no ilana hen chan amma ah laweng, maila. Ngém ah tapen chi ag-agaw ngém an lomaylayad no ilana hen cha way antaaw paat an mèhagang an mangamma ah ammay ya usto. 7 Ya hen Apo Jesus, wat ammag lomawag anchi tagu way usto hen layadna hen way térén hen mangil-antaaw an ahentaguna, annag anohan hen aminay hiya. Ad uwan, an aket yanggay hen mepachah an hiya, yag anna agég epééy innilataaw, ngém ah awni, marawag ah ammay hen pontos hen ifana, ya hen mangammuwantaaw hen angamin namnamééna agé way ammaana hen way hen mepachongana, kaman hen usto, ya achi agé ngomayngaya hen kenarawag hen mangil-an Apudyus an hamhamàna hen aminay maligatana. chitaaw. 8 Achi mapéppéppég hen layad. 13 Wat an yanggay toro hen Waman hen aminay kafaelan way mannanayun an chitaaw way maid cha idchat Apudyus hen tatagu, péppégna. Hen iha wat hen anchi 1 eCorinto 14:1 366 1 eCorinto 14:12 afurottaaw paat an Apudyus, ya anat Te napatpateg chillu hen anchi kafaelan hen anchi namnamataaw gapon Jesu way mantudtuchu no hen anchi man-ale Cristu, yag hen anchi miyatlo wat hen ah safaliy ale. Manowat te ammaychi, anchi layad way yachi hen kapapattigan ngém egad wachay mangensoplekar an chicha amin. hen laychén hen anchi ale way aryén ah katorongan koma hen aminay cha Mepanggép hen kafaelan way omafurot. idchat hen Espiritun Apudyus 6 Sosnod, nokay paat hen sérfin hen Hiyachi, epapateyu paat way aliyà ahna no anà ammag chan aleale 14 manlayad hen ahentaguyu. Ya ah safaliy ale way achiyu ma-awatan. agawaanyu koma agé hen anchichay Ay wacha laway etorong nadchi an kafaelan way cha idchat hen Espiritun chàyu. Ammag maid, te inggana chilluh Apudyus, ya hen kaskasen way itudtuchù an chàyu hen anchichay agawaanyu paatat, hen anchi kafaelan empaka-ammun Apudyus an haén, ono way mangimfaga hen anchi laychén hen empaka-awatna, ono hen anchichay Apudyus way mepaka-ammu. 2 Achiyu innilà way alena yag an-ayuwat pawadwad-én hen kafaelanyu way matorongan. man-ale ah safaliy ale way achiyu 7 Kaman hen anchi farachong ono ma-awatan, te no yachi hen chayu hen gitara, no ammag pa-aryén way iyale, faén tatagu hen chayu tagépfarén achi iyam-amma, ay ammoh elasin hen te ah Apudyus yanggay ya achi agé tatagu hen ayugna. 8 Ya kaman agé hen ma-awatan hen tatagu te hen anchi anchi tangguyub way chacha isinyar cha epa-alen hen Espiritun Apudyus no naway hen gufat. Te no achicha agé an chàyu wat achi makahkahmà hen iyam-amma way mangempa-ale hen tatagu. 3 Waman hen anchi tagu way anchi ustoy sinyar, achi ma-awatan wachay kafaelana way mangimfaga hen hen anchichay sorchachu way masapor laychén Apudyus way mepaka-ammu, mansaganacha way i mìgufat. 9 Wat chakar hen torongna hen tatagu te pachongna an chàyu, no man-aleayu ma-awatancha hen chana aryén. ah safaliy ale way achi ma-awatan hen Wat mepapegsa hen afurotcha ya tatagu, nokay lawan én-énnéncha way mepas-ém agé hen hamhamàcha, ya mangawat hen laychényu way ifaga matorongancha no wachan ligatcha. te kaman paat yanggay ammag cha 4 Waman hen anchi tagu way cha tomat-ayyap hen chayu aryén. manginyale hen safaliy ale, ammag 10 Anchag lonay hen nankarakarase acharna yanggay hen chana torongan. way ale hen antoy lota, yag amin Waman hen anchi tagu way cha cha nadchi way aleyat ma-awatan mangimfaga hen laychén Apudyus way hen anchichay nangen-ale te alecha. mepaka-ammu, chana torongan hen 11 Ngém no wachay chan ale ah alecha amin anchichay cha omafurot. way achì ma-awatan, an met ammag 5 Manowat te laychê no ihaihan maid gutokna an haén ya an agég maid chàyuwén wacha hen kafaelana gutok hen alè an hiya. 12 Wat gapo ta way man-ale ah safaliy ale, ngém amchan hen layadyu way ma-adchan kaskasen hen manlaychà no amin-ayu hen anchichay kafaelan way cha idchat komaat wachay kafaelanyu way hen Espiritun Apudyus, agawaanyu paat mangintudtuchu hen anchi laychén koma hen anchi kafaelan way tomorong Apudyus way mepak-ammu hen tatagu. 1 eCorinto 14:13 367 1 eCorinto 14:25 hen afurot hen aminay ifayu way cha mepanggép hen mangammaanyu mìyamong an chàyu. hen laweng, yachi hen uray ud-ay 13 Wat hen anchi tagu way wachan an-ayug kaman utteng way maid kafaelana way manginyale ah safaliy ale innilana, ta hen ekamanyu way way achina ma-awatan, masapor koma manhamhamà, enonongnongyu koma chawaténa an Apudyus ta idchatna agé way kaman hamhamà chi am-ama. hen kafaelana way mangensoplekar 21 Ya mepanggép hen kausaran hen hen laychén cha nadchi way aryén. anchi safaliy ale, wacha hen nesosorat 14 Kaman an haén, te no manluwaruwà ad namenghan way alen Apudyus way way mangusar hen ale way achì ekatnéén, ma-awatan, wat hen anchi Espiritun “Hénagê hen anchichay tatagu Apudyus way wachan haén hen chan way sabsafali hen alecha way luwaru, ngém achi ma-aw-awatan hen i mangimfaga hen anchichay hamhamào hen laychén nadchiy aryén. tatagù hen anchi laychê. 15 Wat nokay hen ekaman-o nò. Hen Ngém uray ta an-og epa-ale ekaman-o no manluwaruwà, an-og iyale hen anchichay faén Judio ah yanggay hen anchi ale way epahpahmà manginyale hen laychê, achiyà hen Espiritun Apudyus way ma-awatan chillu changrén hen anchichay agé hen hamhamào. Yag umat agé no tatagù.” mankankantaà, kankantéê agé hen 22 Wat yachi hen manot-owaantaaw way epahpahmà hen Espiritun Apudyus empafùnag Apudyus hen anchi safaliy way ma-awatan agé hen hamhamào. ale ah para hen anchichay achi omafurot 16 Yag kaman koma agéhchi an chàyu, ah manmanma-ancha koma an hiya yag te no chayawényu ah Apudyus yag faén para hen anchichay omma-abfurot. inyusaryu hen anchi safaliy ale way Waman hen anchi kafaelan way achiyu ma-awatan way inidchat mangintudtuchu hen empaka-ammun hen Espiritun Apudyus, nokay hen Apudyus, yachi hen para hen én-énnén hen tapena way mangafun hen omma-abfurot ah katorongan hen manyamananyu an hiya nò. Te maid afurotcha way faén para hen anchichay met innilacha no heno hen chayu aryén. achi omafurot. 23 Hamham-ényu ngén, 17 Te uray no ammag amma-ammay hen te no ma-among-ayu way man-achar, chayu manyamanan an Apudyusat an yag an-ayu amin ammag chan ale ah chillug maid etorongna hen anchichay safaliy ale way achiyu ma-awatan, tapena. yag niyaphor way wachay nì-ighép ah 18 Anà ammag manyaman an tapena way cha-an matudtuchuwan ono Apudyus te chakchakkar ménat hen cha-an omafurot, ay ammoh achichag kafaelà way man-ale ah safaliy ale no ekatén an-ayu amin ammag nattagar. hen kafaelanyu. 19 Ngém faén chilluchi 24 Ngém no ichahan chàyu way ihaihéén hen chà iyale no mìyamongà hen chana haphapetén hen laychén Apudyus anchichay cha omafurot, te un-unnina way mepaka-ammu, magat gapon chana no uray ancha ud-ay lemay ale hen aryê changrénat yachi hen mangawatana non anat an ma-awatan paat hen tatagu way wachan fasorna. 25 Ya gapo agé no hen anchi man-aliyà ah kalifulifu ta melawag hen aminay netataro ah way ale yag achicha ma-awatan. hamhamàna, awni yag yachiyat agé hen 20 Sosnod, faén koma eno-onga hen mamfafawiyana wat annag chayawén ekamanyu way manhamhamà. Ngém 1 eCorinto 14:26 368 1 eCorinto 14:40 ah Apudyus way mangaliyén, “Wacha hiya, ta wachay mangacharanyu ya tot-owa ah Apudyus an chàyu.” mepas-éman hen afurotyu amin. 32 Yag hen anchi tagu way wachan kafaelana Hen kapanohan hen way mangimfaga hen laychén Apudyus manayawan an Apudyus way mepaka-ammu, wacha agé chillu 26 Sosnod, no ma-among-ayu way hen kafaelana way mangihééd hen manayaw an Apudyus, yato koma hen anchi chana aryén. 33 Te ah Apudyus, ekamanyu. Wacha ay chi chan kankanta achina laychén hen makorkor te hen ya wacha ay mangintudtuchu hen alen laychéna yanggayat hen napapanoh. Apudyus. Ya wacha ay mangimfaga hen Hen cha mekamkaman ah empaka-ammun Apudyus an hiya. Ya kafabréfabréy, no ma-amongcha wacha ay agéy chan ale ah safaliy ale hen anchichay cha omafurot, 34 wat ya anat agé hen anchi mangensoplekar ancha an gumiginnang hen anchichay hen hiyachiy enalena. Ngém ilanyu ta finufae. Wat kaman koma agéhchi an amin way ammaanyu, ammaanyu ah chàyu te achi meparufus hen finufae katorongan hen aminay cha omafurot. way mantudtuchu, te masapor ifafacha 27 Yag mag-ay ta wachay man-ale ah hen acharcha hen lenarae, te yaha chillu safaliy ale way achi ma-awatan, ilanyu hen nesosorat hen anchi orchin. 35 Wat ta ancha toro yanggay ono chuwa hen no wachay laychéncha way ma-awatan, man-ale. Ya achicha agég magigsan ta awni tah faréycha ta anchaat hanhanan ancha an man-ep-eparég. Yag masapor an ahawacha, te afifiin no manhapet agé wachay ihah mangensoplekar hen fufae hen sangwanan hen anchichay hen anchi chacha iyale. 28 Ngém na-a-among way cha omafurot. mag-ay ta ammag maid nangammu 36 No achiyu afuroton cha natto, way mangensoplekar, achicha ud-ay wat hamham-ényu kay no chàyu hen man-ale, ta ancha an gumiginnang cha karpowan hen alen Apudyus. ta hen hamhamàcha hen man-anchar Yag ay chàyu ngén yanggay hen ah mangngaran yanggay Apudyus. nangidchatana an nadchi. 37 Wat no 29 Yag mepanggép agé hen anchichay wacha ay mangaliyén piniyar ano cha mangimfaga hen empaka-ammun Apudyus hiya way mangempaka-ammu Apudyus an chicha, ammay no ancha hen alena ono wacha hen kafaelana toro yanggay ono chuwa agé hen way inidchat hen Espiritun Apudyus, man-ale. Yag hen anchichay tapena, masapor ma-awatana agé way amin ancha an chachangrén ta elasincha no hen antochay chà ensoratat, yato hen narpo tot-owa an Apudyus hen anchi inyurchin paat Apo Jesu Cristu. 38 Wat chacha aryén. 30 Yag no hen hiyachi yag no achina panaagén cha natto, anyu wachay iha ah nìtutùchu an chàyu yag agég achi panaagén hiya. empaka-ammun Apudyus an hiya hen 39 Wat hiyachi, sosnod, agawaanyu laychénay ifaga, masapor iyuyan hen koma way mangintudtuchu hen anchi chan ale ta meparég hen anchi empaka-ammun Apudyus an chàyu, yag iha. 31 Wat yachi hen ekamanyu way achiyu agé cha epawa hen manginyale an-ayun penpennarég ta amin-ayuwén ah safaliy ale. 40 Ngém ilanyu agé ta hen wachan wayana way manaphapet aminay chayu ammaanat memènong ya hen empaka-ammun Apudyus an mapapanoh. 1 eCorinto 15:1 369 1 eCorinto 15:17

hen kenatatagù, yag ad uwan, amin hen Sigurachu way nan-uchi enammaà ya hen antoy kasasa-ad-o, ah Jesu Cristu wat gapo yanggay hen torongna an Mat. 12:40; 28:16-17; haén. Yag iggay agé nasayang hen Luc. 24:34; Apos. 9:3-6 ség-angna te an-o paat ammag epapate Sosnod, laychê way kasen way mangamma hen laychén Apudyus. 15 mangempahpahmà an chàyu Yag kaskasen ménat hen chà ekaman no hen anchi ammayay chamag way hen cha ekaman hen amin anchichay looh-o empachamag an chàyu way tapenay aposel. Ngém faén chillu ah yachi hen enawatyu ya yachi agé kafaelà hen chà mangempapatiyan hen lommamotan hen afurotyu ad te gapo chillu hen torong Apudyus. uwan. 2 Yag yachi agé way chamag 11 Wat hiyachi, uray ta haén hen hen kahara-anyu no kékénggényu mangintudtuchu an chàyu ono hen way mangafurot, manongad no anyu anchichay tapenay aposel, hiya met yanggay an enafurot ah pàpàila way chillu amin hen chani itudtuchu way maid katot-owaana. yachi agé hen chayu afuroton. 3 Intudtuchù an chàyu hen anchi Sigurachu agé way napateg way térén way enachar-o an man-uchicha hen tatagu Apudyus way hen yachiy tudtuchu, wat mepanggép hen natéyan Cristu ah Apos. 5:12-19 fayad hen fasortaaw way yachi chillu 12 Chàni aminat yato amin hen hen nesosorat ad namenghan hen alen chani itudtuchu way nan-uchi paat Apudyus way ma-ammaan. 4 Yag angkay ah Jesu Cristu. Wat pakay wachan nilufù, nan-uchi hen anchi ma-atlo way chàyu hen mangaliyén achicha ano ag-agaw way yachi agé chillu hen ekat man-uchi hen natéy. 13 Te non an anchi nesosorat ad namenghan. 5 Yag tot-owa way achi man-uchi hen natéy, angkay nan-uchi, nampàila an Pedro ya wat kapeletan way iggay agé man-uchi anat agé hen amin anchichay hemporo ah Jesu Cristu. 14 Yag non an umat ya chuwa way pasorotna. 6 Yag anat way cha-an man-uchi ah Cristu, wat agé mampàila hen anchichay nasorok ammag maid agé gutokna hen chani ah lemanggasot way na-a-among way itudtuchu ya maid agé gutok hen cha omafurot. Manowat te natéycha chayu omafurotan an hiya. 15 Yag hen tapena ngém wachacha chillu hen faén agé yanggayha, te non an cha-an kachùran an chicha way cha-an matéy. tot-owa man-uchi ah Cristu wat an-ani 7 Angkay hiyachi yag nampàila an ammag chan kétém mepanggép an Jaime ya anat agé hen amin anchichay Apudyus way kaman paat anni an aposelna. 8 Yag hen ommanongoh, cha parangén hen enammaana. Te nampàila agé an haén way ammag chani met itudtuchu way nan-uchiyén poros chi namnamana way omafurot. Apudyus ah Cristu. Ngém no achi 9 Te haén hen kafafaan hen aminay man-uchi hen natéy, kapeletan way aposel te achì koma karébféngan way iggay agé man-uchiyén Apudyus ah man-aposel te an-og penàpàgang hen Cristu. 16 Te non an umat yag achi anchichay cha ma-am-among way cha man-uchi hen matéy, iggay koma agé a omafurot an Apudyus. 10 Ngém ammag man-uchi ah Cristu. 17 Yag no iggay agé gapo yanggay hen ség-ang Apudyus an man-uchi ah Cristu, wat an agég maid haén yag ammag nafalewan tot-owa poros sérfin hen chayu mangafurotan 1 eCorinto 15:18 370 1 eCorinto 15:34 an hiya, yag é-éttég hen fasoryu ah nesosorat chillu hen alen Apudyus ad kachusaanyu chillu. 18 Yag kaman namenghan way ekatnéén, “Epa-afà agé hen anchichay looh natéy way Apudyus amin hen egad an Cristu ommafurot an Cristuwat ancha agég ta ah Cristu hen mangentoray hen sayang amin. 19 Te non an umat yag hen angamin.” Ngém narawag agé way antoy natatagguwantaaw yanggay hen iggay etapen Apudyus hen acharna hen misérfiyan hen afurottaaw an Cristu anchi mangempatorayana hen angamin way maid kasen namnamataaw way an Cristu te ah Apudyus chillu hen man-uchi, ammag chitaaw way cha anchi mangempatoray an hiya. 28 Yag omafurot hen an lawag kachagchagu no ma-afà hen angamin way epa-afà hen aminay katagutagu. Apudyus chillu an anàna way Cristu, 20 Ngém hen katot-owana, nan-uchi wat yachi agé hen mangemporangan tot-owa ah Cristu way hiya hen pés-éy Cristu hen torayna ya umat agé hen nan-uchi ah achi kasen matmatéy. acharna an amana ta ah Apudyus hen Wat yachi hen tomot-owaan hen mangentoray hen amin. man-uchiyan hen aminay tatagu. 29 Yag hen iha agé, no achi tot-owa 21 Te ilanyu ngén, no matéy amin hen epauchin Apudyus hen natéy, pakay tatagu gapon enkaman hen ihà-anay hen anchichay tapena way cha ano tagu, wat mafalin agéy man-uchi mampafunyag para hen anchichay natéy hen aminay tatagu gapon enkaman way ifacha nò. Pakay ammaanchachi hen anchi ihà-anay tagu agé. 22 Te no ekatchéén achi man-uchi hen natéy. gapo ta maid tagu ah achi matéy 30 Ya chàni kay agé, non an tot-owa way gapon nelarammongan an Adam, achi man-uchi hen tatagu, nokay lawan wat kaman agéhchi way man-uchi sérfin hen chani paat manginluruchan hen natéy gapo hen nelarammongan way cha i mangintudtutudtuchu, tàén an Jesu Cristu. 23 Ngém nafafatéy maid achi mepachah an chàni. 31 Te chillu hen mekaman te ah Cristu tot-owa angkay way ammag inuras way hen pés-éy nan-uchi hen aminay an-og hihimnén hen matéyà. Ngém nan-atéy. Yag no ah pegwana way tàén, chà chillu anohan te chàyu way mamfangad, yachi hen mepauchiyan sosnod hen cha mangempas-ém hen hen aminay natéy way ommafurot hamhamào gapon ommafurotanyu an an hiya. 24 Hiyachi yag anat umchah Apotaaw way Jesu Cristu. 32 Yag non an hen anchi anongohna way yachi hen achi agén uchi hen natéy, nokay lawa mangafa-an Cristu hen egachay toray ya hen ma-arà hen antoy natatagguwan hen aminay wachan mannakafalinna, ad uwan way anà ammag kaman cha te yachi hen maméppégana hen pehpehtén hen antochay tatagu ahtod aminay kafaelan ya hen fiyang hen Efeso way kamanà paat cha mèpatéy kafusorna. Yag no marpaschi, annaat hen layun. Ay achi un-unnina no agé eporang hen angamin an Amana antaaw ammag tumutùchu way cha way Apudyus ah mantorayana. 25 Te mangmangan ya umin-inum, te ah hehemmà Apudyus chillu way masapor awniyat mamattéyta chillu yag anggay. mantoray ah Cristu ingganah afaéna 33 Ngém achita cha marokop an cha hen amiaminay komontara an hiya. nadchi te faén angkay tot-owachi. 26 Yag no ma-afàcha amin, wat maid Ngém tot-owa hen anchi ekatchéén, “No kasen matmatéy ah tatagu te yachi hen antag cha mì-ib-i-ib-ifun hen anchichay maméppégana agé hen matéyan. 27 Te laweng, wat anta agég ma-awis.” 34 Wat 1 eCorinto 15:35 371 1 eCorinto 15:49 pa-anamotonyu hen hamhamàyu yag agé hen kaenammaycha te ancha agég entagayyu koma way cha fumasor. Te nansennasennafali. wachacha peet hen tapena an chàyu 42 Amin hen anchichay penanì wat way kaman paat maid innilacha an mepanggép hen man-uchiyan hen Apudyus. Yag yachi hen umidchat ah natéy. Te hen achartaaw hen antoy ka-ahoyanyu way ammag afifiin. lotaat narakah matéy ya mabrù. Ngém no man-uchi hen achar, ammag safali te Mepanggép hen anchi achi kasen matmatéy ah ing-inggana. achar way man-uchi 43 Yag hen antoy achartaaw ad uwanat 2 Cor. 4:16–5:10; 1 Tes. 4:13-17 ammag napose ya nakapsot. Ngém no 35 Magat wachay mananhan way man-uchi, an agég maid mepaniyan mangaliyén, “Nokay lawa hen én-énnén hen kena-ammayna yag chakar agé hen natéy way man-uchi, yag nokay hen kafaelana. 44 Hen antoy achartaaw agé hen itchuran hen acharna no ad uwan, para hen antoy lota yag man-uchi.” 36 Nokay lawahah sarudsud, anggay. Ngém no man-uchi, para agé te innilayu met hen mekaman hen hen mètaguwan ad uchu. Wat gapo ta fukar, te no mimuraat achi lomtà no wacha hen achar way para hen antoy achi mapelà unna. 37 Yag hen anchi lotaat sigurachu way wacha agé hen mimura agé way pagéy ono heno, safali safali way achar way para ad uchu. met hen acharna hen tumufuwana no 45 Te nesosorat chillu hen anchi alen hen acharna hen anchi nimur-ana, te Apudyus way hen anchi pés-éy chi tagu an yanggay fukarchi hen nimur-ana. way ah Adam wat enammaan Apudyus 38 Ngém angkay no nimura, egad ah hiya ah laprapon hen ataguwan hen Apudyus way mangidchat hen anchi antoy lota way mapépéppég. Waman hehemmàna chillu way ustoy acharna ah Jesu Cristu way na-awagan ah hen tumufuwana, te wéhchin anchichay pegwan Adam, hiya agé hen laprapon nankarase way fukarén nidchat hen hen mannanayun way ataguwan way karasen hen tumufuwana. maid péppégna. 46 Yag elasinyu koma 39 Ya kaman agé hen laman hen agé way achi mamangpango hen anchi egachay chan ì-iwi hen antoy lota wat mannanayun way achar te masapor nankarakarasecha amin. Te hen tatagu, wacha unna hen achar way para safali hen laman hen acharna no hen hen antoy lota ya anat meparég hen laman hen animar. Ya hen kasole, safali anchi mannanayun. 47 Ya hen anchi agé hen lamanna no hen laman hen pés-éy tagu way ah Adam agé, lota gachiw. hen narpowana. Waman hen anchi 40 Ya kaman agé hen anchichay neparég way kaman pegwan Adam, enammaan Apudyus way wachad uchu ad uchu hen narpowana. 48 Yag hen ya anat hen anchichay wachan antoy aminay ganà hen anchi pés-éy Adamat lota wat iggaycha agé mapapchong, te pachong hen acharcha hen acharna te safali hen ka-ammay hen anchichay narpo amin hen antoy lota. Waman hen wachad uchu ya safali agé hen aminay tatagu agé way nelarammong ka-ammay hen anchichay wacha hen an Cristu, wat kaman agé hen achar antoy lota. 41 Ya hen ka-ammay hen Cristu way narpod uchu hen acharcha init, safali agé hen ka-ammayna no hen ah pegwana. 49 Wat hamham-ényu hérag. Yag safali agé hen ka-ammay hen ngén, te no innarataaw hen kapachong taraw way hen taraw, nankarakarase hen achar Adam gapo ta chitaaw hen 1 eCorinto 15:50 372 1 eCorinto 16:4 ganàna, sigurachu agé way arantaaw hen matéyan wat gapo hen fasor. Ya hen kapachong hen achar Cristu ah hen mangenlawag hen fasorat hen tapen chi ag-agaw, te netatappetaaw anchi orchin Apudyus way ensorat agé an hiya. Moses. 57 Ngém antaaw yanggay ammag 50 Hen laychê way ifaga an chàyu way manyayaman an Apudyus te gapo hen sosnod wat hen antoy achartaaw way enammaan Apotaaw way Jesu Cristu wachay lamanna ya charana, achi poros wat a-abfaéntaaw chillu hen aminay mafalin metapeto hen mantorayan mamachas way mangafà an chitaaw. Apudyus te achi mafalin miyahrang hen 58 Wat hiyachiy sosnod way laylaychê, mabrù hen anchi achi. anyu yanggay ammag mannunuuchun 51–52 Wat changrényu ngén hen antoy hen afurotyu way ammag mamangchén ifagà way cha-an mepaka-ammu hen hen katot-owaan. Yag epapateyu paat tatagu ingganad uwan. Te chitaaw agé way mangamma hen laychén way cha omafurot, wachan tapena Apotaaw an chàyu, te innilataaw chillu an chitaaw way achi melak-am hen way uray heno way ammaantaaw ah matéyan. Te no mepa-ale hen anchi para an Apudyusat achi masayang te anongoh hen korneta, ammag achi wacha chillu hen mansérfiyana amin an mahen-emad way antag achin em-em hiya. yag nasokatanat hen achartaaw Mepanggép hen ma-amongan amin. Te no mepa-ale hen anchi hen etorong ah tapena kornetaat anchag man-uchiyat amin hen anchichay natéy way ommafurot Rom. 15:25-26; 2 Cor. 9 way achicha kasen matmatéy ah Antoyan agé hen ifagà an chàyu ing-inggana. Yag anat chitaaw way 16 mepanggép hen anchi chayu cha-an matéyat, masokatan agé hen amongon way etorongyu hen anchichay achartaaw ah faru way achar. 53 Te tatagun Apudyus ahchid Judea. Wat chitaaw way tatagu way mafalin matéy, hen ekamanyu, kaman hen anchi masapor kaman antaaw mahùrufan imfagà hen anchichay cha omafurot ah achar way ammag achi matmatéy, hen kafabréfabréy hen provinsiyan ta hen anchi mapépéppég, mamfalin hen Galacia. 2 Wat hen ekamanyu ah mannanayun way maid péppégnah agé, ammay koma no chinuminggu ing-inggana. 54 Wat no yachi hen way wéhchi an chàyuwén wachay mekaman way masokatan hen anchi chana iwalin way mangimfisar hen matéy ah ammag mannanayun way makayana way chuar no chuar ya aket achi matmatéy, yachi hen tomot-owaan no aket. Yag chayu amoamongonchi ta hen anchi nesosorat way alen Apudyus maid masengel no umaliyà. 3 Yag no ad namenghan way ekatnéén, umchachà, ammaà hen sorat ta aran hen “Penéppég Apudyus hen matéyan ta anchichay piliyényu way manginyéy maid kasen matmatéy. 55 Wat hen annay enamongyu ad Jerusalem chuud hen mangafa-an hen étéy ta wachay mangammuwancha hen hen tatagu nò. Ya maid agé pontos hen etorongyu. 4 Yag mag-ay kasen émégyatan hen tatagu ah ta maila way masapor haén chillu matéyan.” hen manginyéy, uray mìyalecha hen Yachi hen ekat Apudyus. 56 Yag hen anchichay piliyényu. cha karpowan hen égyat hen tatagu 1 eCorinto 16:5 373 1 eCorinto 16:22

14 Ya ilanyu agé ta hen aminay chayu Hen planon Pablo ammaanat maila koma hen layadyu hen Apos. 19:8-10, 21 ahentaguyu. 5 Masapor éméyà ad Macedonia yag 15 Sosnod, awniyat innilayu way cha an-owat engwahna hen mamfangchà. Estefana way himfafaryanat chicha hen 6 Yag no umchahà ahna, awniyat pés-éy ommafurot ahna hen provinsiyan mafab-ayagà te mì-iggawà an chàyu hen Acaya. Yag innilayu agé way inggana ménat ah marpas hen agiléd. chacha paat epapate way tomorong Yag no yachi, mafalin way chàyu hen hen aminay tatagun Apudyus. Wat hen mangempaligwat an haén way éméy laychê paat an chàyu way sosnod, 16 ta hen kasen-o ayan. 7 Te hen laychê koma anyu koma an afuroton hen tatagu no eparufus Apudyusat mafab-ayagà way kaman an cha nadchi, ya umat an chàyu te achì laychén way ammag agé hen amin anchichay tapena way hen-emachén cha-at taynan chàyu. cha mèamma an chicha hen chachan 8 Ngém achiyà chillu lumigwat ahtod sérfiyan an Apudyus. Efeso ingganah marpas hen anchi lagsak 17 Anà ammag laylayad hen way Pentecostes. 9 Te tàén chuarcha ummaliyan cha Estefana an Fortunato hen cha mangontara an haén ahto, yah Acaico way nangila an haén, ammag chakar chillu hen wayà way te nakàka-anan hen anchi amchan mantudtuchu te chuar hen manlayad way enayù an chàyu hen nangil-à way mangngar. an chicha. 18 Yag empas-émcha agé 10 Yag no umale ah Timoteo ahna, hen hamhamào way kaman agé hen ilanyu agé ta iyam-ammayu way nangempas-émancha hen hamhamàyu. mangempàila hen layadyu an hiya Wat anyu komag rispituwén hen kaman te hiya, chana agé ammaan hen cha an cha nahhay tatagu. epa-amman Apudyus an hiya way 19 Amin hen antochay cha omafurot kaman hen chà ekaman. 11 Yag ilanyu way cha ma-am-among ah kafabréfabréy agé ta achiyu cha ongohan hiya ta hen antoy provinsiyan hen Asia, chacha anyuwat an torongan ta ammay hen amin pakomostéén chàyuhna. Ya umat mamfangchana an haén ahto, te agé cha Akila way hen-ahawa an hahadchê hiya ya hen anchichay cha Priscila ya amin hen anchichay cha mangetnod way sosnodtaaw. omafurot way cha ma-am-among ah 12 Ya ah Apolos way sonodtaaw agé, faréycha, chacha amin agé pakomostéén chaà mampangpanga-ase an hiya ta chàyu way sosnod gapon Apotaaw. mìyale koma hen anchichay tapenay 20 Yag umat agé hen amin antochay cha sosnodtaaw hen umaliyancha ahna, omafurot ahtod Efeso wat cha chàyu ngém achi ano mafalin ad uwan, ngém agé pakomostéén. umale chillu ano no wachay wayana. Wat chàyu, no man-aheinnila-ayu ay agéén chayu epàila koma hen Hen anongoh way tugun Pablo man-ahelennaychanyu. 13 Hen ifagà an chàyu way 21 Haén way Pablo, limà hen sosnod, an-ayug man-a-arwad yag nangensorat hen antoy anongohna way mannunuuchunyu paat hen afurotyu. ekat-owén, “Sapay koma agé ta an-ayug Ya anyu agég papepegséén hen amma-ammay ahna.” 22 No henoa ay hamhamàyu ta tomorod-ayu way way achi manlayad an Apotaaway Jesu mangamma hen laychén Apudyus. Cristuwat an yanggay an metatap-ar. 1 eCorinto 16:23 374 1 eCorinto 16:24

Wat anggaychi ta pegpegga paat laylaychén chàyu amin gapon hiya. koma yag namfangad ah Apotaaway Haén ah Pablo. Jesu Cristu. 23 Wat ta totollongan chitaaw amin an Apotaaway Jesu Cristu. 24 Ya an-o agég 375 2 eCorinto 1:12

Jesu Cristu, wat kaman agéhchi hen Hen pegwan sorat Pablo hen anchichay mèawaantaaw hen anchi chakaray torong Apudyus gapon hiya. 6 Yag eCorinto chàni, no cha-ani maligatan, annig cha etàén, te hen halenonotnaat hen Kasen nanorat ah Pablo hen tatagud katoronganyu ya ah kahara-anyu. Ya Corinto hen kawad-ana ad Macedonia cha agé epas-épas-ém Apudyus hen hen anchi tawén way 55 ménat. Yag hamhamàni way hen halenonot nadchi gapo ta wachan nangura an hiya gapon agéat hen katapyatapyan hen anohyu anchi pés-éy soratna, tenàchégana hen way manganoh hen uray heno way ligat kena-aposelna ya hen wachan hiya. Yag way kaman hen chani manganohan. chakar agé hen yamanna hen kachùran an 7 Wat an-anig sigurachu mepanggép chicha gapon nanongparancha hen anchi an chàyu, te innilani way uray no pés-éy imfagana. cha-ayu maligatan way kaman hen Haén ah Pablo way aposel Jesu chani maligatan, wat torongan chillu 1 Cristu gapoh layad Apudyus. Apudyus agé chàyu way kaman hen Yag antoyan agéhtoh Timoteo way chana ekaman way manorong an chàni. sonodtaaw. Wat antoyan hen soratni an 8 Sosnod, laychénni way chàyu way cha ma-am-among ahnad mangempaka-ammu an chàyu hen anchi Corinto way manayaw an Apudyus ya nekaman an chàni hen provinsiyan anat agéh kafabréfabréy way sakopon hen Asia, te ammag pararo way térén hen provinsiyan hen Acaya. hen napaligatannihchi way ekatni 2 Wat hen chawatni, ta totollongan no ammag maid poros namnamani chitaaw amin an Amataaway Apudyus way matagu. 9 Te hen ekatni hen ya Apotaaway Jesu Cristu, ya ta hiyachiyat an-ani yanggay ammag papannohoncha agé hen hamhamàtaaw matéy. Ngém an peet an na-ammaanchi amin. ah mangacharanni way achini koma manchinlan hen kafaelanni, ta anni Hen manorongan yanggay an manchinlan ah Apudyus Apudyus an chitaaw way makafael way mangempauchi 3 Antaaw yanggay ammag hen natéy. 10 Te annag tenorongan manyayaman an Apudyus way chàni hen hiyachiy napaligatanni aman Apotaaway Jesu Cristu, ya antaaw way ekatniyat no iyatéynichi, wat agég chachayyawén hiya te hiya agé sigurachuani way totollongana chàni hen ammag menangség-ang way Ama chillu way uray heno hen mepasamak ya menangtorong way Apudyus. 4 Te wat annig an cha manchinlan hiya. chana ayuayuwan chitaaw hen aminay 11 Ya uray agé chàyu, chayu agé chataaw maligatan. Wat yachi agé torongan chàni hen luwaruyu. Yag no hen ekamantaaw way manorong hen chuar hen manginluwaru an chàni, wat anchichay ifataaw way cha maligatan ammag chuar agé hen manyaman an ah heno way ligat. Te hen anchi chana Apudyus hen manorongana an chàni ekaman way manorong an chitaaw, wat hen manongfatana hen luwaruyu. yachi koma agé hen ekamantaaw way 12 Annig cha ichayaw ya sigurachu manorong hen anchichay ifataaw. 5 Te agé hen hamhamàni way hen aminay kaman hen anchi chataaw mìligatan chani ekamkaman hen katagutagu hen anchi pararo way nanligatan ya kaskasen an chàyu, wat nacharos 2 eCorinto 1:13 376 2 eCorinto 2:4 amin way maid netat-aro ah laweng. hen nangempatoroy. Wat yachi hen Yag faén agé hamhamà hen tatagu chani manàchégan hen kenatalekna hen nangar-anni hen enkamanni te hen aminay tatagu ah machayawan an tenorongan Apudyus chàni gapon Apudyus. 21 Ya ah Apudyus, hiya hen ség-angna. 13–14 Ya amin hen soratni cha mangempaknég hen afurottaaw an chàyu agé wat maid netataro amin an Jesu Cristu. Yag piniyarna ah laychénchay aryén, te narawag agé chitaaw way mangamma hen hen chani ifaga ah ma-awatanyu epa-ammana. 22 Yag menarkaana agé paat koma. Yag tàén cha-anyu unay chitaaw ah kail-ana way chitaaw ma-awatan hen wacha an chàni, sapay hen tataguna way hen enkamanna, ta ma-awatanyu way térén no ah awni, inidchatna hen Espirituna way mìyachar ta no umchah hen anchi ag-agaw way an chitaaw ah manot-owaantaaw way mamfangchan Apo Jesus, mafalin koma i-idchatna hen amin anchichay way ichayawyu chàni way kaman hen empostana way idchat. manginchayawanni an chàyu. 23 Innilan Apudyus hen katot-owana way hen anchi ustoy lason-o hen Hen iggay metoroyan hen iggay-o ummaliyan ahnad Corinto, te ayan Pablo ad Corinto achì laychén way mangemparaweng 15–16 Yag gapo ta innilà chillu hen hamhamàyu hen mangingarà an way patigényu haén wat yachi chàyu. 24 Te faén gagtàni way anni hen ekat-owén engwani ahna an mancharén chàyu mepanggép hen unna ya an-aniyat manchakpos afurotyu, te nenènong met hen afurotyu. ad Macedonia ta kasenni agé Te hen laychénni yanggayat anni koma engwahna hen mamfangchanni way an i taptapyan hen laylayadyu ah marpod Macedonia ta mamegwa sém-éman hen hamhamàyu. hen manoronganni an chàyu ah Wat hiyaha hen mangaryàén achiyà katapyatapyan hen sém-éman hen 2 umale ad uwan te achì laychén hamhamàyu. Ya hen iha, ekat-o way kasen mangemparaweng hen agéén ta chàyu hen tomorong way hamhamàyu. 2 Te no ingarê chàyu mangempaligwat an chàni hen ayanni ah lomawengan hen hamhamàyu, hen sakopon hen Judea. 17 Ngém achi nokayat agé hen mangemparaylayad gapo ta iggay natoroy hen planoni, an haén nò. Te chàyu met chillu hen achiyu koma ekat ah hamhamàyuwén cha mangemparaylayad an haén. 3 Wat ammag achi matalek peet hen alè way yachi hen nangensoratà hen anchi kaman hen anchichay achi omafurot ammag pararo way sorat-o an chàyu, way uray maid achicha afunan yag ta iyam-ammayu koma hen chayu achicha chillu patigén way mangamma. ekamkaman ta ana-at umale, ta achiyà 18 Ah kenatalek Apudyusat maid kaman an umale way mangemparaweng hen an cha nadchi an chàni, 19 te maid hamhamàyu te chàyu koma hen cha met agé kaman an nadchi an Jesu mangemparaylayad an haén. Yag Cristu way anà Apudyus. Te hiya, innilà chillu way no lomaylayachà hen maid paat enab-afunana ah iggayna umaliyà, kapeletan way lomaylayad-ayu ammaan. Ya hiya met hen chani i agé. 4 Ya faén angkay naraka hen anchi empagngar an chàyu, chàni an cha nanoratà an chàyu, te ammag sigab way Timoteo an Silvanos. 20 Te hen egachay térén hen hamhamào yag nankelaà amin empopostan Apudyusat ah Jesu Cristu way nannanmà hen chayu am-ammaan. 2 eCorinto 2:5 377 2 eCorinto 2:17

Yag hen pontos hen anchi sorat-o, faén Apudyus way nantudtuchu ahchi. ah lomawengan hen hamhamàyu, te 13 Ngém anà chillug nachanagan te ah mangil-anyu koma hen kenapararon maid inchahà hen anchi sonodtaaw hen layad-o an chàyu. way Tito ahchi ah manamagà paat hen mepanggép an chàyu. Wat iggay Masapor pakawanén hen mahen-awniyan yag tenaynà chicha anchi ifa way fummasor way i manganap an hiya ad Macedonia, 1 Cor. 5 yag inchahà tot-owa hiya. 5 Hen anchi ifayu way nangammah 14 Wat hiyachi, anà ammag laweng, faén yanggay hen hamhamào manyaman an Apudyus te gapon hen emparawengna te uray agé chàyu nelarammongantaaw an Cristu wat ménatat nasigfan hen hamhamàyu tenorongan chitaaw way mangafà hen agé. Ngém achì koma laychén way kafusorna. Yag inyusarna agé chàni manéphép hen kachusana, 6 te narégna way manginwarawag hen anchi chamag ménat hen anchi enkamanyu an hiya. mepanggép an Cristu hen aminay chani 7 Wat hen ekamanyu ad uwan, anyug ayan way hen yachiy chamag, kaman pakawanén yag empas-émyu agé paat fangfangrun Apudyus way cha hen hamhamàna ta achi tomkar way honghongon hen katagutagu. 15 Yag térén, te magat annag iyanggayan uray agé chitaaw way cha omafurotat, hen afurotna. 8 Yag masapor agé anyu kaman paat chataaw mamfango an yanggay ammag epàila hen layadyu Apudyus way kaman paat wacha chillu an hiya. 9 Te hen ihay ganchat-o hen kenafangon Cristu an chitaaw ah hen anchi nanoratà an chàyu, ta manonghongan hen aminay tatagu ilà agé no afurotonyu tot-owa hen way uray hen anchichay mahara-an aminay chà itugun an chàyu, yag chayu ya hen anchichay achi. 16 Wat ah tot-owa ammaan. 10 Wat ad uwan, manonghongan hen anchichay achi pakawanényu hiya. Te no pakawanényu mahara-anat antaaw ammag kaman hen ihay tagu, pakawanê agé hiya. chan agub way pomchit. Waman Yag innilan agé Apo Jesu Cristu way ah manonghongan hen anchichay no wachan penakawan-o, achì tot-owa mahara-anat antaaw ammag kaman kasen hamham-én hen anchi fasorna. chan fango way tomagu. Maid tot-owa Enammaàchi ah pagsaya-atanyu amin karébféngan hen tatagu way mangchén ta wachay torachényu 11 ta achi chitaaw hen kaman an cha nadchi way fiyang afaén an Chumunyu te innilataaw no faén ah Apudyus hen namiyar an hen kenasilibna ah manlokopana an hiya. 17 Wat faén-ani tot-owa kaman chitaaw. hen anchichay chuar way tapena way ancha yanggay ammag cha igégga-ay Hen cha omafurot hen kaman hen alen Apudyus ah kaman tencha fangfangru an Apudyus ah mangar-ancha yanggay ah pelak. Apos. 20:1 Ngém chàni, safali hen ganchatni te ah 12 Hen émméyà ad Troas way i Apudyus paat tot-owa hen namiyar an nangintudtuchu hen anchi ammayay chàni. Wat chani iyafiin hiya ya i-illana chamag mepanggép an Cristu, anà agé chàni hen antoy chani mansérfiyan ammag laylayad te winayaanà an an Jesu Cristu. 2 eCorinto 3:1 378 2 eCorinto 3:14

fumasoran way mangensena hen Hen anchichay chan sérfi hen anchi tatagu an Apudyus ah ing-inggana. kà-amma way torag Apudyus Waman hen Espiritun Apudyus, anna an Gal. 3:17-26 epaka-ammu hen ekaman way mètagu Magat wachay mangaliyén anni an Apudyus ah ing-inggana. 3 ammag cha ichayaw hen acharni, 7 Manowat te na-apudyusan tot-owa ya magat wacha agéy mangaliyén hen anchi orchin ad namenghan way masapor wachay epàilani ah sorat nesosorat hen anchi fato way nidchat an chàyu ah manot-owaanyu hen an Moses, te ammag hummili way kenaustoni way mantudtuchu. Ono térén hen féhar Moses ah kahilin chàyu agé hen mangammah sorat Apudyus gapon hommag-énan Apudyus ah mangempàil-anni hen tapena ah an hiya. Yag tàén cha machémachép manot-owaan hen kenaustoni. 2 Ngém hen hilin hen féharna, ammag achi achini masapor cha nahha, te maid chillu makemamad hen anchichay kasen kaman sorat ah manot-owaan hen ganà Israel way mangila an hiya gapon kenauston hen chani itudtuchu no achi kahilina. Wat no yachi hen kapegsan yanggay chàyu. Te no ilan hen tatagu hen kena-ammay hen anchi orchin chàyu way nafalewan hen a-ammana, way maid kasen fanagna no faén hen wat yachi hen mangammuwancha kachusaan hen tatagu, 8 ay ammoh hen kenatot-owani agé, te chayu achi kaskasen hen kapegsan hen mansarmengan hen wachan chàni. Ya kena-ammay hen man-ancharan hen naraka agé hen kaman mamasaancha an Espiritun Apudyus. 9 Wat no machayaw chàyu. 3 Te kaman paat chàyu hen sorat way térén hen anchi orchin Apudyus Cristu way empa-ammana an chàni ah way cha mangimfaga hen ketap-aran mamasaan hen katagutagu. Yag faén hen heno way manlabseng, ay achi agé ammag lapes hen nesorat te hen kaskasen agé hen kachayawan hen anchi Espiritun Apudyus paat. Yag faén agé planon Apudyus way mamfalinéna fato hen nesoratana te hen hamhamàyu chitaaw ah maid fasfasorna an hiya. paat hen nesoratana. 10 Ah kachayawan hen anchi planon 4 Hen nangaryanni an nadchi, te Apudyus ad uwan ya ah kenangatonaat, sigurachuani way akseptarén Apudyus kaman paat achi maelasin hen hen chani ammaan gapon Jesu kachayawan hen anchi pés-éy planona. Cristu. 5 Yag achini paat agé ekatén 11 Te no machachayaw hen anchi pés-éy narpon chàni hen anchi kafaelanni imfagan Apudyus way mapépéppég, way mangamma hen antoy chani ay achi kaskasen hen kachayawan hen ammaan, te narpo chillu an Apudyus anchi empafùnagna ad uwan way maid hen amin antoy kafaelanni. 6 Te hiya péppégna ah ing-inggana. hen nangidchat hen anchi kafaelanni 12 Yag gapo ta sigurachuani way mangintudtuchu mepanggép hen mepanggép hen anchi planon anchi faru way torag Apudyus ah Apudyus, an-ani agég natorod way kahara-an hen tatagu. Yag hen hiyachiy mangintudtuchu 13 way maid chani kahara-an, faén gapoh mangafurotan etat-aro. Te faén-ani kaman an Moses hen anchi nesosorat way orchin, te gapo way annag lenengfan hen féharna ta hen torong hen Espiritun Apudyus. achi koma madlaw hen anchichay Te hen anchi nesosorat way orchin, kacharaana hen cha kaumahan hen anna yanggay an empaka-ammu hen anchi hilina. 14 Ya pachongna agé 2 eCorinto 3:15 379 2 eCorinto 4:9 hen anchichay kacharaana way ganà tekowén hen anchi laychén hen alen Israel, te kaman paat nalelengfan Apudyus way aryén te afifiin amin cha agé hen hamhamàcha way ingganad nadchi. Te ah sangwanan Apudyusat uwan, anchag kaman nabfurag. Te no anni yanggay an cha eparawag way fasééncha hen anchi orchin Moses, mangimfaga hen tot-owa yag kapeletan anchag achi chillu ma-awatan hen way cha agé elasin hen katagutagu pontosna. Ngém yachi chillu hen hen wacha an chàni. 3 Wat no wachay mekaman te egad chillu omafurot tagu ah achi maka-awat hen antoy hen tagu an Jesu Cristu ya anat ammayay chamag way chani itudtuchu, maka-an hen anchi kaman chàlig achicha ma-awatan te chichachi chillu way manlelengngéb ah hamhamà. hen metatap-ar. 4 Te ah Chumunyu way 15 Wat ingganad uwan no faséén hen hiya hen chan toray hen tatagun antoy anchichay Judio hen anchi orchin lota, annag lelengfan hen hamhamàcha Moses, kaman paat é-éttégna chillu hen ta achi mafalin way mahelawancha hen anchi manlelengngéb ah hamhamàcha. anchi ammayay chamag mepanggép 16 Ngém nesosorat hen alen Apudyus hen kachayawan Jesu Cristu way way no ancha an manhagong an kapachong paat Apudyus. 5 Wat Apotaaw wat maka-an hen anchi chàni, faén hen kaenammayni hen nanlelengngéb ah hamhamàcha. 17 Yag chani iwarawag, te annig enammaan hen anchi Apotaaw way chana aryénat hen acharni ah kaman alepanyu ah hen Espiritun Apudyus, te henoy tagu manginwarawaganni an chàyu hen way nìyacharana, nailibli hen anchi anchi kena-ap-apon Jesu Cristu. 6 Yag orchin Moses. 18 Wat amintaaw way ah Apudyus way nangamma hen antoy cha omafurot, maid hen anchi kaman lota way hiya hen nangimfaga hen manlelengngéb hen hamhamàtaaw karmuwan hen helaw ta mahelawan te kamantaaw sarmeng way cha hen helang, hiya agé hen cha manelaw homaraan hen kena-ammay hen hen hamhamàtaaw ta ma-awatantaaw Apotaaway Espiritun Apudyus. Yag hen kaenammayna. Ya maid kasen gapo agé hen chana man-ancharan an mangempàila hen kaenammay Apudyus chitaaw, wat chataaw mafalefalewan ah no faén yanggay ah Jesu Cristu. komamanantaaw an hiya ta kaskasen 7 Waman chàni way cha hen mail-an hen kenangatona. mangintudtuchu, kaman-ani yanggay an fanga way nangiggaan Apudyus Hen anchi nafaror way ini-inggaw hen anchi nafaror way térén. Yachin hen anchi ammag kafafaan enkamanna ah kail-ana way hen anchi 1 Cor. 2:6-16; 1 Tes. 2:1-16 kafaelanni, iggay narpon chàni te an Ammag gapo yanggay hen ség-ang narpon Apudyus. 8 Wat hiyachi, tàén 4 Apudyus yag piniyarna chàni way no maid achini lak-amén ah ligat way mangintudtuchu mepanggép hen anchi kaman paat cha chàni pehpehtén, anat na-ammuwan way planona. Wat achiani chillu cha ma-afà. Yag uray yachi hen annig mangempapatiyan agé no umchah hen maid poros innilani way achini paat engayngay-an. 2 Wat ah ustoy ekamanni, achi chillu cha achini an cha silifan hen tatagu ah ngomaya hen hamhamàni. 9 Yag uray marokopancha way omafurot. Te achini no cha chàni agé pap-aligatén hen cha usarén hen natnat-én way taktek anchichay tatagu, achi chàni chillu ah ka-awisancha. Ya achini agé cha taytaynan an Apudyus. Yag uray 2 eCorinto 4:10 380 2 eCorinto 5:4 no penàpàgang chàni, cha-an-ani tàén cha komapsokapsot hen antoy chillu matéy. 10 Ammag hiyahiya acharni gapoh kenarotana, ammag hen cha mepasamak an chàni, wat enag-agaw agé way cha pomegsapegsa annig tatà-ayén hen matéyanni way hen afurotni an Apudyus. 17 Yag annig kaman agé hen anchi nekaman cha ifilang hen aminay ligatni ad an Jesus. Ngém gapo ta achina uwan ah ammag hen-ò-orongan te parufusun hen mapchitanni, yachiyat mapépéppég chillu, ya hen halenonotna agé hen cha mangil-an hen tatagu agéat hen mannanayun way a-anammay way natattagu peet ah Jesus way way maid kepachongana ya maid agé manahallimun an chàni. 11 Amin kepaniyana. 18 Wat hiyachi hen achini hen antoy matatagguwanni, annig paat cha agawaan hen anchichay maila tatà-ayén hen matéyanni gapon chani hen antoy lota ad uwan, te hen chani mangammaan hen laychén Jesus. agawaan paatat hen anchichay achi Ngém yachiyat agé hen kail-ana way maila way wacha ad uchu. Te hen wawà-acha ah Jesus an chàni way anchichay maila way wachan antoy cha manalihalimun hen antoy acharni lota, mapépéppégcha amin. Waman way narakah matéy. 12 Wat tàén no hen anchichay achi maila way wachad annig tatà-ayén hen matéyanni gapon uchu, chichachi hen maid kapéppégana. anchi chani minwarawagan hen anchi Unnina hen ataguwan ad ammayay chamag, achi fali te hiyaatchi uchu no hen antoy lota hen mètaguwanyu an Apudyus ah ing-inggana. 1 Cor. 15:50-55 13 Wacha hen nesosorat way alen Innilataaw way tàén matéy Apudyus ad namenghan way ekatnéén, 5 hen antoy achartaaw way an “Afurotò hen imfagan Apudyus, yanggay ammag kaman hen kafakasan yag gapo ta enafurot-o, yachi hen chi afong wat wà-acha chillu hen manaphapetà.” anchi mannanayun way achar ah Wat pachongna agé an chàni, te gapo fumaryantaaw ad uchu way idchat agé hen nangafurotanni hen imfagan Apudyus. Ya faén agé tatagu hen Apudyus wat yachi agé hen chani nangamma te ah Apudyus paat hen manaphapetan. 14 Yag sigurachuani nangamma, wat ammag achi matmatéy way ah Apudyus way nangempauchi ah ing-inggana te mannanayun. an Apotaaway Jesus, wat epauchina 2 Ya magénén chataaw omaghéy ah agé chàni ya umat agé chàyu gapo ahoptaaw way fumaréy hen anchi faru hen chataaw omafurotan an Jesus, way achar way mafalin inggaw ad yag annaat agé aran chitaaw amin uchu. 3 Te no matéytaaw, faén ammag way melamong an hiya. 15 Wat amin lennawa yanggay hen inggaw ad uchu te hen antoy chani maligatanat annig wacha chillu hen achar way fumaryana. cha anohan ah katoronganyu, te 4 Ngém hen antoy atatagguwantaaw no chumuachuar hen tatagu way ad uwan hen antoy lota, kaman paat mangawat hen torong Apudyus ya chataaw parapara-an ah kaligat hen hen ség-angna, wat chumuachuar agé cha mepasamak. Manowat te faén hen anchichay manyaman an hiya ah hen atéyan hen chataaw ahopan, te kachayawana. hen laychéntaaw yanggayat ammag 16 Wat hiyachi hen ammag achi masokatan koma hen antoy achar ngomayngay-an hen hamhamàni, te way narakah matéy ah mannanayun 2 eCorinto 5:5 381 2 eCorinto 5:17 way achar way achi matmatéy ah Apo Jesu Cristu hen tatagu, wat annig ing-inggana. 5 Yag ah Apudyus hen an epapate way cha mangimfagafaga nannanmà way yachi hen midchat hen tatagu ta omafurotcha koma. an chitaaw. Yag inidchatna agé hen Yag inni-ilan Apudyus way yaha Espirituna way mìyachar an chitaaw ah yanggay hen wachah hamhamàni manot-owaantaaw hen mangidchatana way maid safalih ganchatni an chàyu. an nadchi. Yag sapay koma ta uray agé chàyu, 6 Wat hiyachi, uray heno way innilayu way yaha agé yanggay hen mepasamak an chitaaw, achi chillu wachah hamhamàni. 12 Achì cha ngomayngaya hen hamhamàtaaw aryén chato ah manayawanyu paat te wacha hen Espiritun Apudyus an chàni te hen chà mangaryan an chitaaw ah manot-owaantaaw an cha natto, ta ma-awatanyu hen hen anchi midchat ah pegwana way kenatot-owan hen chani ammaan, faru way achar. Yag innilataaw way ta wachay esongfatyu hen annachay hen kawad-antaaw hen antoy lota tatagu way cha mangempasekat hen way fummafaryan hen antoy achar, kenasasa-adcha way ancha paat an cha wat achawwéytaaw hen kawad-an patigén hen itchura way i-illan hen Apotaaway Jesu Cristu. 7 Wat hen tatagu yag achichaat pagan-ano hen antoy natatagguwantaaw hen antoy kenalimpiyun hen hamhamà. 13 Wat lota, hen anchichay achi maila hen no kaman paat an-anig nattagar ah chataaw manchinlan way faén antochay mangi-ilan hen tatagu, oo te chani mamàila. 8 Wat uray heno way ammaan yanggay hen kachayawan mepasamak, antaaw ammag sésêmén Apudyus. Ngém no ekatchéén an-ani chillu, te achitaaw émég-égyat way an naham-an, oo te ah katoronganyu. matéy. Te pawadwad-éntaaw chillu 14 Te hen anchi pararo way layad Cristu hen mì-iggawantaaw an Apo Jesus an chitaaw, yachi hen chan kolle ah no hen ini-inggawan hen antoy lota. hamhamàni. Te narawag way térén an 9 Ngém hen kaskasen way laychéntaaw, chàni way natéy ah Cristu ah sobfot hen wat hen mangammaantaaw hen aminay tatagu. Wat uray an ihà-an hen mangemparaylayad an Apudyus natéy, kaman paat nìyatéytaaw amin an way uray ad uwan hen antoy hiya hen natéyana. 15 Yag gapo ta natéy natatagguwantaaw hen antoy lota ah para an chitaaw, wat amintaaw way ono hen mì-iggawantaaw an hiya natattagu, faén koma hen pagsaya-atan ad uchu. 10 Te amintaaw way tatagu hen achartaaw hen patigén ta hen wat mepasangotaaw way mepasango anchi laychén Jesu Cristu koma paat an Jesu Cristu ah mauwisantaaw. hen patpatigén te hiya hen natéy ya Yag wéhchiyén midchat an hiya hen nan-uchi ah kahara-antaaw. assong hen chana enammaan hen antoy 16 Hen anchi ar-argaw, chani natatagguwana ad uwan way ammay enarkoro hen kenatatagun hen tatagu no ammay ya laweng no laweng. way mangimfisar hen kasasa-adcha ono kafinaknangcha way yachi chillu Hen mangin-ifaan Apudyus hen hen cha ekaman hen anchichay achi tatagu gapon Cristu omafurot. Yag uray ah Cristu hen anchi Col. 1:15-23 pés-éynaat yachi agé hen enkamanni 11 Wat hiyachi, gapo ta na-awatanni an hiya. Ngém faénchi hen chani way ammag aggaégyat hen manguwisan ekaman ad uwan. 17 Te uray heno 2 eCorinto 5:18 382 2 eCorinto 6:8 way tagu way omafurot an Cristu, wat Yahan imfagan Apudyus. Wat ammag mafalewan hen kenatataguna changrényu ngén te ad uwan way maka-an hen anchichay siguchay angkay hen anchi ustoy tempon hen laweng way a-amma yag mesokat hen mangngaran Apudyus an chàyu, yag anchi faru way a-amma way ammay. ad uwan agé hen ustoy tempon hen 18 Ah Apudyus hen cha mangamma kahara-anyu. amin an cha nadchi way hiya, gapo hen 3 Anni paat an cha ar-arwachan enammaan Cristu wat imfangadna hen ta maid koma manumchumsek hen tatagu an hiya ah kasenna mangifaan. mangammaanni hen antoy impiyar Yag impiyarna agé an chàni hen Apudyus an chàni ta maid manlasonan katudtuchuwan hen tatagu mepanggép hen tapena ah achicha omafurotan. hen anchi mangimfangchana hen 4 Yag ah kail-an way ah Apudyus tatagu ah man-ifana. 19 Wat hen chani paat hen chani mansérfiyan, wat itudtuchu way gapo hen enammaan annig an epapate way manga-anoh Cristu, wat mafalin ifangad Apudyus hen aminay ligat way cha mepachah hen tatagu an hiya ah kasenna an chàni ya hen aminay aggaégyat man-ifa way achina agé unongon hen way cha mepasamak. 5 Namen-ano fummasorancha. Yag impiyarna hen way an chànig cha penagopagoh ya yatoy chamag an chàni ah itudtuchuni imfarufarud. Ya namen-ano agé way hen aminay tatagu. cha chàni ginabfor. Ya an-ani agég 20 Wat hiyachi, chàni hen mau-ungar gapon chani ammaan. Yag penaka-achar Cristu way cha usarén no hen-a-argawan ay agéén ammag Apudyus way mangà-arò an chàyu. maid én-énnénni way masséy ya an-ani Wat pangpanga-aseyu ta gapon amin ammag chan henahenaang. 6 Yag Cristu, eparufusyu ah Apudyus way ah mansérfiyanni an Apudyus agéat mangimfangad an chàyu ah man-ifana. nachachallosan hen a-ammani, ya 21 Te ah Apudyus, tàén ammag maid nenènong hen nangawatanni hen alena, poros fasfasor Cristu, anna chillug ya chani agé anoanohan hen egad, ya empohig hen egachay fasortaaw an hiya anni agég a-annachan hen aminay chani ta hiya hen machusa ah kahara-antaaw. ekaman. Ya wacha agé hen Espiritun Yag gapon nelarammongantaaw an Apudyus an chàni, ya chani agé epàila hiyaat yachi hen mèawaantaaw hen hen tot-oway layadni hen katagutagu. kena-ammayna. 7 Ya ah mansérfiyanni an Apudyus Wat chàni way cha mèamma an agéat pahig tot-owa hen aminay chani 6 Apudyus, cha-anin pangpanga-ase itudtuchu way hen kafaelan Apudyus an chàyu ta achiyu ammag an hen chan anchar an chàni. Yag hen mamfalinén hen anchi ség-ang Apudyus nangimfilangan Apudyus an chitaaw an chàyu ah kaman paat maid sérfina. ah maid fasorna an hiya, wat yachi 2 Changrényu ngén hen anchi nesosorat hen armasni ah chani manginyafà hen way alen Apudyus way ekatnéén, laweng ya hen chani mangenhapar hen “Chengngar-o hen anchi chinawatyu, anchichay cha mangamma ah laweng an te niyaphor way yachi hen ustoy chàni. 8 Hiyachi, tàén cha chàni pelohon tempon hen manga-asiyà an ono an chàni an chayawén, anni chillug chàyu, wat tenorongà chàyu te epapate way mangamma hen laychén yachi chillu hen ustoy tempon Apudyus. Ya uray agé no an chàni hen mangenhara-à an chàyu.” an ustan ono an chàni an ammayén, 2 eCorinto 6:9 383 2 eCorinto 7:4 yag uray no ekatchéén nangéttém-ani, imfagan Apudyus hen anchi nesosorat chaniyat chillu aryén hen anchi way alena way ekatnéén, yanggay katot-owaan. 9 Tàén achi chàni “Iyà mìfaréy hen anchichay tatagù ifilangén machachamag-ani chillu. Yag ta mì-iggawà an chicha, ta tàén matatà-ayan hen matéyanniyén haén hen man-apudyuscha way antoyan-ani chillu way natattagu. chayawéncha ya chicha agé hen Ya uray cha chàni pap-aligatén ah mantatagù.” kadisiplinaanni an Apudyusén achi 17 Yag ekat Apudyus agéén, chàni chillu cha pédtén. 10 Yag uray “Achiayu cha mètempoyug hen agé ta lonay hen cha mepachah way anchichay achi omafurot omenpatokarén an-ani chillug laylayad. te nat-én-ayu chillu. Wat Ya tàén agé an-anig publi, chani chillu tém-én-ayu ta achiayu cha pafaknangén hen tatagu an Apudyus. metape hen heno way laweng Yag tàén maid tot-owa kok-owaniyén way chacha ammaan, wat yachi kaman chillu annig awéén hen egad ah hen mangempaghépà an chàyu, ing-inggana. 18 ta haén hen man-amayu ya 11 Wat chàyu way sosnod ahnad chàyu agé hen man-a-anào.” Corinto, gapon layadni an chàyuwat Yahan imfagan hen anchi mannakafael imfagani hen aminay hamhamàni an way Ap-apo way ah Apudyus. chàyu way maid enhohhootni. 12 Faén Sosnod way laylaychê, chichachi chàni hen kommorang ah layad an 7 hen empopostan Apudyus an chàyu, ngém magat chàyu hen korang chitaaw, wat antaaw ammag etagay hen layadna an chàni. 13 Wat hen ifagà koma hen aminay laweng way an chàyu way iyalig-o ah a-anào paatat mangempa-aggarémha hen achar ya papegséényu koma hen layadyu an umat agé hen hamhamà. Ta antaaw paat chàni agé way kaman hen chani ekaman an iyafiin ah Apudyus ya ta antaaw an an chàyu. agawaan paat way machachallosan ah pomegpegsaan hen mangammaantaaw Achita cha ma-awis hen a-amman hen usto. hen anchichay achi omafurot 14 Chitaaw way cha omafurot, Hen laylayad Pablo achi mafalin way mì-i-ibfataaw hen uray no cha maligatan anchichay achi omafurot, te achi poros 2 Anyu koma an taptapyan hen mafalin miyahawa hen ammay hen layadyu an chàni te maid met anchi laweng. Te ay ammoh mafalin enam-ammaanni ah laweng an chàyu manteponon cha paway an helang. 15 Ya ya maid agé chinachaelni an chàyu ya achi agé mafalin way mantempoyug cha maid met agé linugini an chàyu. 3 Achì Cristu an Chumunyu. Wat pachongna cha aryén chato ah mangempafasorà agé hen cha omafurot ya hen achi, an chàyu, te tot-owa chillu hen anchi te ammag maid mantempoyugan hen imfafaggà way ammag achi makàka-an hamhamàcha. 16 Te ay ammoh mafalin hen layadni an chàyu, tàén matéy-ani. epaghépno hen enap-apudyus ah ustoy 4 Yag an-ani agég sigurachu mepanggép faréy Apudyus. Te chitaaw met paat an chàyu way ammaanyu hen usto wat hen ustoy faréy hen anchi natattagu annig cha ichayaw chàyu hen tapena. way Apudyus gapo hen nìyacharan hen Yag tàén chuar hen napaligatanni, Espirituna an chitaaw. Te yachi hen mas-ém chillu hen hamhamàni gapon 2 eCorinto 7:5 384 2 eCorinto 7:14 chàyu wat an-ani ammag laylayad way Yag maid met man-a-amuyuwan no térén. mahara-anta. Waman no wachay 5 Yag uray hen anchi inumchahanni lommawengan hen hamhamà yag ad Macedoniaén iggay maka-an hen antag achi chillu mamfafawi, wat hen ligatni te an chànig nanggagaw-én halenonot nadchiyat hen mesenaan an hen chuaray ligat way ammag Apudyus. 11 Ngém chàyu, emparufusyu maid achi wacha ah komontara. tot-owa ah Apudyus way mangusar hen Yag cha-ani agé machanagan te anchi lommawengan hen hamhamàyu. magat ma-allilaw hen afurotyu. Wat hen halenonotna, anyuwat 6 Ngém ah Apudyus way cha chillu an ennongnong hen afurotyu way mangemparaylayad hen hamhamà anyug kasen penateg hen nenènong hen anchichay cha ngomehpéy hen way a-amma, te enagorgoranyu hen hamhamàna, emparaylayadna agé enammaan hen anchi fummasor way hen hamhamàni hen inumchahan Tito iggayyu paat laychén way metakorong, way narpohna ah fabréyyu. 7 Yag faén te laychényu paat way mangamma agé yanggay hen anchi inumchahana hen usto. Wat tenlényu way nanusa an hen nangemparaylayad an chàni, te hiya ta achiayu mafiinan an Apudyus hen anchichay henaphapetna agé way ya umat agé an chàni. Yag hen ihay enkamanyu way nangempas-ém hen halenonot hen namfafawiyanyu agéat, hamhamàna. Yag henaphapetna agé anyu paat agég laychén way mangilan hen layadyu paat ano way mangila an haén. Wat maila way pahig usto hen haén, yag hen namfafawiyanyu agé, ya enkamanyu mepanggép hen anchi hen chayu agé manàchégan an haén. fummasoranchi. Wat ammag kaskasen hen laylayad-o. 12 Wat hen nangensoratà hen anchi 8 Ah katot-owana, achiyà chan sorat-o an chàyu, faén yanggay a-amuyu gapon anchi pés-éy sorat-o ah kachusaan hen anchi tagu an chàyu, tàén lommawengay térén way fummasor, ya faén yanggay hen hamhamàyu hen hiyachi. Manowat agé ah katorongan hen anchi te nachanaganà hen anchi pés-éyna nangammaana hen laweng, te tot-owa, ngém ammay te an hen-aketan ensorat-ochi ah mangenlasinanyu amin yanggay yag naka-an hen anchi hen kenatot-owan hen hamhamàyu an lommawengan hen hamhamàyu. 9 Wat chàni hen sangwanan Apudyus. 13 Wat ad uwan, anà ammag lommaylayad yag gapon chayu enammaan, seném-ém faén agé gapo hen lommawengan hen tot-owa hen hamhamàni. hamhamàyu, te gapo hen halenonot Yag faén agé yanggay chàni hen nadchi way yachi hen namfafawiyanyu nepas-ém hen hamhamàna, te uray ah namalewanyu hen a-ammayu. agé ah Tito. Yag ommam-améd agé Te inyusar tot-owa Apudyus hen hen lommaylaychanni hen nangil-anni anchi lommawengan hen hamhamàyu hen layadna te ommammay hen ah pagsaya-atanyu, wat maid peet hamhamàna hen nangil-ana hen karaweng hen anchi nanoratanni an enkamkamanyu. 14 Te hen cha-anna chàyu. 10 Te hen halenonot chillu hen umaliyan ahna, chà inchayaw chàyu anchi lommawengan hen hamhamà way an hiya. Yag ammay te tommot-owa usarén Apudyus, wat hen mamfafawiyan hen amin anchichay imfagà, wat maid ah kafalewan chi hamhamà. Ya hen eman fumiinà. Te kaman hen anchi halenonot nadchi agéat ah kahara-an. chani mangaryan hen pahig tot-owa 2 eCorinto 7:15 385 2 eCorinto 8:11 an chàyu, wat kaman agéhchi way chàni ah mangammaancha hen laychén pahig tot-owa agé hen aminay imfagani Apudyus. an Tito mepanggép an chàyu. 15 Wat 6 Wat gapo ta yachi hen na-ammaan ammag ommam-améd hen hamhamàna ahtod Macedonia, ekatniyén ammay an chàyu te achina aliw-an hen layadyu no etoroyyu agé way mangamong way nangafurot hen imfagana, ya anat hen anchi ekatyuwén etorongyu. agé hen chanagyu no enammaanyu hen Wat hen ekatni, epaleni ah Tito usto ono iggay. 16 Wat ammag pararo ahna way tomorong an chàyu way hen laylayad-o agé te ad uwan, maid mangamong, te hiya chillu hen pés-éy poros chuwachuwà way matalek-ayu nangempahpahmà an nadchi an chàyu. tot-owa. 7 Tot-owa way chayu elahyan hen tapena hen aminay chayu ekamkaman, Hen ekaman hen cha omafurot way te ammag napegsa hen afurotyu ya umidchat ah etorongcha makafael-ayu agé way mantudtuchu te 2 Cor. 9; Fili. 4:10-20 chuar hen chayu ma-awatan mepanggép Sosnod, laychénni way an Apudyus. Ya anyu agég epapate way 8 mangempaka-ammu an chàyu mangammah heno way ma-ammaan. mepanggép hen man-ancharan hen Yag amchan agé hen layadyu an ség-ang Apudyus hen antochay cha chàni. Wat chani agé namnaméén way omafurot way cha ma-am-among ah nawadwadwad hen ekamanyu way kafabréfabréy ahtod Macedonia. 2 Te umidchat ah etorongyu hen anchichay hen antochay sosnodtaaw ahto, tàén makasapor ah torong. anchag cha mapap-aligatan way térén 8 Achì cha haphapeténto ah ya ammag chuar hen problemacha, mapeletanyu way mangamma hen ancha chillug laylayad. Wat uray no antoy chà aryén. Ngém an-o an cha publicha way térén, anchag kaman epaka-ammu an chàyu hen layad faknang way umidchat ah etorongcha hen antochay tapena way umidchat hen anchichay sosnodtaaw way ah torong ta wachay mail-an hen makasapor ah torong ahchid Jerusalem. katot-owan hen layadyu agé hen ifayu. 3 Ya tàchégà agé way faén yanggay 9 Te innilataaw met agé chillu hen anchi patinggan hen kafaelancha hen chacha enkaman Apotaaway Jesu Cristu way inidchat, te anchaat agég cha idchat tommorong an chitaaw, te tàén no hen uray anchichay masaporcha. faknang ad uchu way maid achi wacha Yag maid met agé cha namelet an an hiya, annag tenaynan hen angamin chicha, te gapoh layadcha 4 anchag yag ummale hen antoy lota way ammag nampangpanga-ase ta parufusunni namfalin ah publi ah katorongantaaw. chicha way mètape way tomorong Yag hen anchi pummubliyana, yachiyat hen anchichay tatagun Apudyus way agé hen mìfaknangantaaw an hiya. cha maligatan hen provinsiyan hen 10 Wat hen tugun-o an chàyu Judea. 5 Yag an-ani agég nascha-aw mepanggép hen anchi etorongyu, hen chacha enkaman way ummidchat. ammay ménat no man-ehènadyu Te hen pés-éy inidchatcha, wat hen ad uwan hen anchi inlugiyu way acharcha ya hen hamhamàcha an nangamong ad tawén. Te chàyu chillu Apudyus. Yachi yag anchaat agég cha hen pés-éy manlayad way umidchat idchat hen acharcha way tomorong an ah torong, ya chàyu agé hen pés-éy nanginlugi way mangamong. 11 Wat 2 eCorinto 8:12 386 2 eCorinto 8:24 ilanyu ta man-ehènadyu, ta hen layadyu 18 Yag antoyan agé hen ihay epetnodni way nanginlugi, kaman agéhchi an hiya way sonodtaaw way gapon koma hen layadyu way mangenhènad chana ekaman way mangintudtuchu ah patinggan hen kafaelanyu way hen anchi ammayay chamagat umidchat. 12 Te no wachay layadyu ammag ririspituwén hen aminay cha way umidchat yag ummidchat-ayu omfaurot way cha ma-am-among ah ah kafaelanyu way idchat, yachi hen kafabréfabréy. 19 Yag hiya agé hen mangemparaylayad an Apudyus. Yag chinutokancha amin ah man-ifani way hiya, achina ammag an sengelén hen manginyéy hen anchi maetorongtaaw anchi achitaaw kafaelan way idchat. hen anchichay makasapor ah torong 13 Achì ekatén an-ayug cha ad Judea. Ya maid kasen pontos hen umidchaidchat ah katorongan hen anchi maetorong no achi yanggay tapena ingganah chàyu hen ma-awanan. hen machayawan Apo Jesu Cristu 14 Te faénha hen laychê way aryén. ya ah mangempàil-antaaw agé hen Te hen laychê yanggayat antaaw an layadtaaw way tomorong. 20 Wat man-ahetennorong amin. Yag gapo ta ammay ta hiya agé hen ihay metnod wachan sobrayu ad uwan, ammay no an chàni te chani tot-owa arwachan etorongyu chachi hen cha makorangan hen chani ekaman way mangchén hen hen tapena. Te non an umat yag ah antoy chakaray na-among ta maid tapen chi ag-agaw yag chàyu hen koma ihah chumumsek gapon chani makorangan wat hen sobracha agé hen ekaman. 21 Te anni paat an epapate way maetorong an chàyu. Te no yachin mangamma hen usto way faén yanggay mekamanat maid ihah maligatan an hen ammayén Apudyus te uray agé hen chitaaw way cha omafurot. 15 Yag ammayén hen tatagu. yachi chillu hen laychénay aryén hen 22 Yag antoyan hen iha agé way anchi nesosorat way alen Apudyus way sonodtaaw way epetnodni ah man-ifan ekatnéén, cha Tito way umalehna. Yag hen “Hen anchi tagu way naka-among mangi-ilani hen katataguna, maila ah chuar, iggay chillu an way tomotorong way tagu, ya amchan lommafuschi te inidchatna hen agé hen layadna way umalehna te tapena. Ya umat agé hen anchi chakar hen namnamana mepanggép an tagu way an yanggay aket chàyu agé. 23 Ya mepanggép an Tito, hen enamongna, iggay chillu hiya paat hen ifà way cha mèamma makorangan te enadchan hen an haén hen antoy chà manorongan tapena.” an chàyu. Yag hen antochay tapenay ifataaw way metnod an hiya, chicha hen Hen nanginyéyan cha Tito penaka-achar hen amin antochay cha hen sorat ad Corinto omafurot hen kafabréfabréy ahto. Yag 16 An-anig manyaman an Apudyus gapon chicha, cha machayaw tot-owah te inidchatna an Tito hen layadna way Jesu Cristu. 24 Wat yaha, epàilayu hen tomorong an chàyu way kaman hen rispituyu ya hen layadyu an chicha anchi layadni way manorong an chàyu. hen sangwanan hen amin annachay 17 Te hen nangimfag-anni way hiya cha omafurot ah kafabréfabréy ahna koma hen umalehna, anna tot-owag ta wachay manot-owaancha hen lelenyad, te loohna peet chillu hehemmà anchichay chani ichayaw mepanggép way umalehna gapon layadna an chàyu. an chàyu. 2 eCorinto 9:1 387 2 eCorinto 9:14

wat gapo ah layadna ta achina an sigfan Mepanggép hen torong ya achi agé an mapelet. Te ah Apudyus, 1 Cor. 16:1-4; Fili. 4:10-20 laychéna hen anchi ammag mangchat Achi ménat masapor way manoratà ah layad. 8 Ya hiya agé, kafaelana 9 an chàyu mepanggép hen chayu way mangidchat hen chuar an chàyu etorong hen anchichay tatagun ingganah homawar ta mawawà-acha Apudyus ahchid Judea way makasapor hen érégna ah usarényu hen amin antoy ah torong, 2 te ammù way chakar matatagguwanyu, ya ta wacha agéy chillu hen layadyu way tomorong. chuar ah etorongyu hen anchichay Yag chà agé inchayaw chàyu hen makasapor ah torong. 9 Kaman hen amin antochay cha omafurot ahtod anchi nesosorat way alen Apudyus way Macedonia way imfagafagà way chàyu ekatnéén, ahnah provinsiyan hen Acaya, wat “Annag cha ilibli way umidchat ah nanepod hen anchi kaysanay tawénat torongna hen anchichay publi, nansasaggana-ayu way tomorong. Yag ya ammag mawawà-acha ah gapon layadyu wat narmu agé hen ing-inggana hen anchi ammay chakaray layadcha way tomorong. way chana etorotorong.” 3 Wat hen mangempaliyà an cha Tito 10 Ah Apudyus way cha marpowan ahna ad uwan, ta mafud-asan koma hen fukar way imuran hen anchichay hen anchi chani inchayaw mepanggép chan amma way hiya agé hen cha an chàyu way ensasagganayu tot-owa mangempatufu an cha nadchi ta hen etorongyu. 4 Te magat hen aliyà wachay anén hen tatagu, kafaelana ahna yag wachay metnod an haén agé way umidchat ah chuar an chàyu hen tapen antochay cha omafurot ta chumuachuar agé hen chayu ahtod Macedonia, yag non an umat umidchatan ah etorongyu. Ya chuar yag ichahanni chàyu way maid agé hen kaman mabtà gapon chayu ensasagganayu, an-anig mafiinan way uminlibliyan way mangchat. 11 Ya térén te sinigurachuni chàyu. Yag pachuarén agé Apudyus hen aminay kaman agé hen kafiinanyu. 5 Wat hen wachan chàyu ta wacha wachay chayu ekat-o ah hamhamào, un-unninaat umidchatan ah libli para hen tapena. no mamangpangowê hen antochay Wat hen chayu mangchatan, yachi ifataaw ta icha a-ammongon unna hen chumùrachùran hen anchichay hen anchi empostayu way adchényu, chan yaman an Apudyus. 12 Te hen ta no umchah-ani, narpas koma way hiyachiy a-ammaat faén yanggay ah nesasaggana hen anchi etorongyu. katorongan hen anchichay tatagun Yag yachi hen kail-ana way cha-ayu Apudyus way maid mafalinna, te umidchat gapoh layadyu way tomorong chana agé parmuwén hen layad hen way iggay-ayu an napelet. chuaray tatagu way manyaman an hiya. 6 Hamham-ényu ngénto way hen 13 Yag yachi agé hen mangil-an hen anchi tagu way aket hen inmurana, tatagu way chayu tot-owa fud-asan aket agé hen fat-éna. Waman hen hen anchi afurotyu an Jesu Cristu way anchi tagu way annag chinuar way faén yanggay ammag hen tapàyu hen manmura, ammag chuar agé hen cha mangale. Wat anchag chayawén fat-éna. 7 Wat ihaiha an chàyuwén ah Apudyus gapon nadchi ya gapo masapor ham-éham-éna no kamana hen agé hen chayu tomorongan an chicha laychénay idchat ta hen umidchatana, ya hen tapena. 14 Yag an chàyu agég 2 eCorinto 9:15 388 2 eCorinto 10:12 cha iluwaluwaruwan way ammag anat hen heno way pahih-iya way cha chakar hen hamhamàcha an chàyu manepéd hen hamhamà hen tatagu way gapon anchi nangenlasinancha hen mangafurot mepanggép an Apudyus. anchi kaskascha-aw way nan-ancharan Yag anni agég epapate way mangafà hen Apudyus an chàyu. 15 Wat antaaw amin egachay hamhamà ta mafalewancha ammag manyaman an Apudyus gapon amin ah mètemfuruyancha hen laychén anchi kaskascha-aw way inidchatna ah Jesu Cristu. 6 Wat tétérnényu hen matorongantaaw way maid kasen no ommafurotanyu an Jesu Cristu, ta achih Jesu Cristu. no umaleani ahnaat chuséénni hen annachay ammag oma-adchi. Hen nanàchégan Pablo 7 An-ayu peet ammag cha ma-awis hen anchi napiyarana hen cha ilan yanggay hen matayu way Haén way Pablo way ekatchéén achiyu peneknekan hen katot-owaan. 10 nangégyat ano way mangimfaga Te hen annachay tapen hen tataguhna hen ifagana hen sangwananyu, way achi manlayad an chàni yag yag natorod yanggay ano no chachaat agé ekatén chicha paat ano oma-adchawwéy an chàyu, wat antoyan hen tatagun Cristu, masapor koma paat hen epangpanga-asè an chàyu yag ham-éham-éncha, te ammoh chàni iyanoh-o way mangimfaga way kaman yag faén-ani agé tatagun Cristu. hen cha nanginyanohan Jesu Cristu. 8 Magat wachay mangaliyén narafus 2 Wat hen ifagà, panga-aseyu paat ta hen enkaman-o way manàchég hen achiyu ammag pa-aningarngarén haén lébféng-o way nangimfiyang an ta no mafalin, achi koma masapor chàyu. Ngém achiyà chillu mafiinan epàilà hen anchi tot-oway kenatorod-o te ah Apudyus hen nangidchat hen an chàyu. Te no umaliyà ahna, tot-owa lébféng-o ah katorongan hen afurotyu angkay way epàilà hen kenatorod-o ya faén agé ah machachaelan hen hen amin annachay cha mangsot an afurotyu. 9 Yag achiyu koma agé ekat chàni way mangaliyén ammag hen ah hamhamàyuwén chaà manorasorat pagsaya-atan hen acharni hen ganchatni ah mangég-égyat-o yanggay an chàyu. way mangamma hen antoy chani 10 Te magat wachachay tapena ahna ammaan. Ya ancha agég cha epachong way mangaliyén anà anog natorod chàni hen tatagun antoy lota way maid way ammag aggaégyat hen sorat-o no afurotna. 3 Te tàén-ani tatagun antoy oma-adchawwéyà, ngém anà ano agég lota, achini chillu cha ekaman hen nangégyat ya nàumud ah sangwananyu. chacha ekamkaman way mangufat 11 Wat hen ifagà an cha nadchiy hen anchichay cha komontara. 4 Te tatagu, ancha komag ma-awatan way hen anchi kaman armas way chani hen aminay chani ensorat an chàyu usarén way mangufat an Chumunyu hen kamaichanni wat yachi agé hen wat hen anchichay mannakafael way ammaanni no umchah-ani. armas Apudyus yag faén hen anchichay 12 Manowat te maid tot-owa torodni armas way narpon tatagu hen antoy way mangempachong hen acharni hen lota. Yag érégna hen anchi narpon annachay cha mangempachayaw hen Apudyus ah manachaelni hen anchi acharcha ahna. Te chicha, anchag cha uray kapepegsaan way mangontara parangén hen ekatchéén ammayén an hiya. 5 Wat yachi hen iyafàni hen Apudyus, yag yachiyat agé hen chacha kenaraeng hen anchichay manasilib ya torachén. Wat anchag nawéngwéng 2 eCorinto 10:13 389 2 eCorinto 11:7 te anchag chan ahechinnayaw way maid fiin-o way manàchég hen achar-o. mangamma hen anchi narpo yanggay Ya achiayu koma mappég hen antochay ah hamhamàcha. 13 Ngém chàni, chà aryéaryén. 2 Te anà tot-owa achini ammag ichayaw hen iggay ammag machanagan mepanggép an epa-amman Apudyus an chàni, te chàyu way kaman ménat hen chanag ichayawni yanggay hen nangammaanni Apudyus no magat ammag safali hen hen empa-ammaana, yag na-ahap-ayu afurotonyu. Te hen laychê yanggayat met agé an nadchi. 14 Wat yachi maid koma kasen manginyapetanyu hen karébfénganni way manugun no faén yanggay ah Jesu Cristu. Te an chàyu ad uwan, te chàni chillu kaman-ayu hen anchi fafarasang hen péspés-éy nangintudtuchu an way netotorag way mangahawa way chàyu hen anchi ammayay chamag achi koma mafalin way annag iyapet mepanggép an Cristu. 15 Yag achini ah safaliy larae. 3 Te uray ammag agég cha pérhén hen ichayaw koma nenènong hen afurotyu an Cristu, anà hen tapena way na-ammaan ah tapen chillu ammag machanagan, te magat chi fabréy. Ngém chàyu way sakopni, ammag ma-awis hen hamhamàyu ah laychénni koma paat way ammag cha safaliy tudtuchu yag an-ayug matengew pomegsapegsa hen afurotyu ta wachay hen anchi ena-abfurotyu, yag ammag katoronganni ya ta mawayaan-ani agé ma-allilaw hen layadyu an Jesus. way mangamma hen tapen hen cha Te yachi hen nekaman an Eva way epa-amman Apudyus an chàni. 16 Te ammag lenokop hen anchi nangéttém hen laychénni koma, ini iwarawag hen way farakkan way ah Chumunyu. anchi ammayay chamag hen anchichay 4 Te pakay ammag naraka hen chayu kafabréfabréy way ad-achawwéy no mangafunan hen uray heno way chàyu. Te achini tot-owa ammag pérhén umalehna way mangintudtuchu hen hen enammaan hen anchi tapena ah sabsafali mepanggép an Jesus way faén kachayawanni. 17 Te no mepanggép kaman hen anchi intudtuchuni. Yag hen anchi michayaw, wacha chillu naraka peet agé hen mangafunanyu hen nesosorat way alen Apudyus way hen sabsafali mepanggép hen Espiritun ekatnéén, Apudyus, ya anat agé hen mepanggép “Hen anchi manginchayaw hen hen kahara-an hen tatagu way achi nenènong way michayaw, maid kaman hen enafurotyu hen anchi kasen ichayawna no achi yanggay pés-éyna. 5 Wat ay napatpateg paat hen anchi enammaan Apudyus.” hen annachay chan pahih-iya way 18 Achi tot-owa machayaw hen anchi senang a-aposel no haén. 6 Te tàén faénà tagu way cha manginchayaw hen naraeng way mangar-arkos hen alè, acharna, te hen anchi tot-oway innilà ménat mepanggép an Apudyus. machayawat hen anchi ichayaw Yag enlasinyu ménat hen katot-owana, Apudyus. te maid achini empaka-ammu an chàyu hen chani nangintudtuchuwan. Ah Pablo ya hen anchichay 7 Yag hen anchi nangintudtuchuwà senang a-aposel hen anchi ammayay chamag way Gal. 1:6-10; Fili. 4:15-18 narpon Apudyus an chàyu, maid Anyu komag anohan hen met senengel-o ah labfù, te an-og 11 antochay chà esorat way magat empafafa hen achar-o way man-amma kamanà nawéngwéng te ammag kaman ah manginyanapà ah iyatagù. Wat ay 2 eCorinto 11:8 390 2 eCorinto 11:23 ammoh enomfatà lawa an nadchi. 8 Yag Hen napàpàgangan Pablo hen chà nanudtuchuwan an chàyu, gapon ommafurotana chaà torongan hen anchichay cha omafurot ah tapetapen hen fabréy, wat Gal. 1:11–2:10 chicha hen kaman paat chà paligatén 16 Epegwà way mangimfaga way ta ah matoronganyu. 9 Te amin hen achiyu koma ekatén nawéngwéngà. anchi nì-i-iggawà an chàyu, no wachay Ngém no yachin ekatyu, anyu koma kasaporà, maid met namfagfag-à an chillug anohan way mamangngar chàyu, te an inidchat hen anchichay hen antoy chà manàchégan hen ifataaw way narpod Macedonia ta achar-o, te chayu met peet agé anohan achiayu mapaligatan gapon haén. Yaha hen annachay tapena. 17 Manowat hen enkaman-o yag yachi chillu hen te faén tot-owa ah Apo Jesus hen chà ekaman te achì paat laychén way mangaliyén haphapetêto te egad mamap-aligat an chàyu. 10 Yag ah kamanà nawéngwéng yag an-owat kenatot-owan hen nì-iggawan Cristu etorod way manginchayaw an cha natto an haénat achi mafalin mafab-alewan an chàyu. 18 Ngém gapo ta chuarcha hen antoy chà ichayaw way maid ahna hen cha manginchayaw hen wacha ar-arà ah uray heno an chàyu ahna an chicha, kaman paat anà cha mapelet hen provinsiyan hen Acaya. 11 Magat ta egad-ayu way manmanmà. 19 Yag ekatyuwén yaha hen chà ekaman te achì chàyu agé way ekatyuwén naham-an, laychén chàyu. Ngém faén, te innilan ammag naraka met peet hen chayu Apudyus way laylaychê paat chàyu. mangakseptaran hen nawéngwéng, wat 12 Ngém hen chà mangenkamanan akseptarénà koma agé. 20 Te pakay hena, ta metopòcha hen annachay chayu akseptarén hen annachay tatagu wachahna way ammag mangaliyén way an chàyug chan falinén ah kaman aposelcha ano. Yag anchag cha iyanap alepan nò. Te tàén an chàyug cha hen én-énnéncha way manginchayaw lugiyén ya lokopon, ya cha chàyu hen acharcha way nampachong ano ustan ya èmehan way uray anchag hen chacha ekaman hen chani ekaman. natangsetén chayu chillu parufusun 13 Te cha nahhay tatagu, faéncha chicha. 21 Ngém chàni tot-owaat cha-ani angkay tot-oway aposel Cristu, te ancha mafiinan ya achiani maketorod way yanggay an senang a-aposel way anchag mangamman cha nahha. penap-arang hen napiyarancha ah Ngém mag-ay ta wachay chacha karokopan hen tatagu. 14 Yag achiayu ichayaw, maetorod-o agé way agé mascha-aw ah kenasilibcha te ah manginchayaw hen achar-o. Manowat Chumunyu hen ap-apocha. Yag ah te kamanà yanggay nawéngwéng Chumunyu, mafalin mamfalinéna hen way mangamma ngém tàén, a, yag acharna ah kaman am-ammayay anghel haphapetê chillu. 22 No ichayawcha Apudyus. 15 Wat faén kahahaang no hen way chichaat Hebreocha way Judio, annachay chan sérfi an hiya, mafalin Hebreowà met agé way Judio. Yag no agé mamfalinéncha hen acharcha ah ekatchéén chichaat, ganà paat Israel kaman chan sérfi hen katot-owaan. way penelen Apudyus ah mantataguna. Ngém hen kahalenonotan nadchi Oo a, ngém umat met agé haén. Yag an chichaat, haréméncha hen anchi no ganà Abraham chicha, gana-à met aggaégyat way chusan hen aminay agé an Abraham. 23 Yag no ekatchéén enam-ammaancha. chachan sérfi an Cristu, wadwadcha 2 eCorinto 11:24 391 2 eCorinto 12:2 met agé hen chà mansérfiyan an agé way chaà nakorangan ah ma-an hiya no chicha. Anà ammag kaman ancha lumfong, ya maid amin ustoh nawéngwéng way cha mangalehto, mampeengà. 28 Yag faén agé yanggay ngém uray, a. Te ilanyu ngén, enlarahyà chaha, te hen iha, ammag enag-agaw chicha way térén hen nangempapatiyà way ammag kaman chan finfinnat way mansérfi an hiya. Ya ammag hen hamhamào ah kahalimunan hen chuar hen napàpàgangà gapon nadchi. amin anchichay cha omafurot way cha Te namen-ano way chaà imfarufarud ma-am-among ah kafabréfabréy. 29 Te ya ammag achi agé mafilang hen no komapsot hen pammaten hen ihéén chà nahaprahapratan gapon Cristu. ammag pararo hen hamhamào. Yag no Ya namen-ano agé hen tég-angay-o wacha ay chi ma-awis ah fummasorén mepapchitan gapon hiya. 24 Nangallema ammag amchan agé hen sigab hen hen chaà nanaprahapratan hen hamhamào. anchichay Judio way hentotlon 30 Maid koma ichayaw-o ngém gapo poporo ya siyam way haprat hen ihay ta chaà mapelet, faén ah kenasa-ad-o filang. 25 Yag nampetlo agé hen chaà hen chà ichayaw te hen chà naligligatan namagohan hen anchichay eRoma. ya hen kenakapsot hen achar-o ta Yag hen namenghan, finunfuntoà. maila paat hen torong Apudyus an Ya nampetlo agé hen cha nalihéchan haén. 31 Ya ah Apudyus way aman hen papor way chà nìluganan. Yag Apo Jesus way machachayaw ah wacha agén namenghan way anà ing-inggana, innilana way maid kétém ammag tommatap-aw hen anchi hen antochay chà enale. 32 Wacha fayfay ah ihay lafi ya ihay ag-agaw. uwa agé hen nepasamak an haén hen 26 Yag maid agé iggay nepasamak an anchi ininggawà ad Damasco, te hen haén hen chà namfiyafiyahiyan hen anchi gubérnador way chinutokan Are kafabréfabréy way i mangintudtuchu Arestas, empaguwarchana hen aminay hen alen Apudyus. Te namen-ano way fùnagan hen fabréy ah mangenhanéfanà chà ginchang hen cha mangab-afarug ano. 33 Ngém hen anchichay cha way wangwang, yag namen-ano omafurot, inluggangcha haén hen anchi agé way tég-angayà kémmégén hen chakaray awit yag empàwaà hen anchi charan. Ya ancha agég chuar hen fintanan hen anchi topeng way arad hen anchichay kacharaà way Judio way yachiy fabréy, yag inuy-uyà ah lahin manlayad way mamchit an haén, ya wat iggayà chinpap. umat agé hen anchichay faén Judio. Ya aggaégyat agé hen nekaman an Hen anchichay empàilan haén hen chà nanluganan hen papor Apudyus an Pablo ya chuar agé hen cha mangan-a an Tàén maid gutokna hen haén hen kafabréfabréy ya umat agé 12 cha manginchayaw hen hen chanachanak way kaskasenat agé acharna, masapor etoroy-o chillu way hen enkaman hen anchichay ammag manginchayaw hen anchi na-ammaan cha namarang hen afurotcha. 27 Pararo an haén ah ketopoan hen annachay hen chà naligligatan gapon antoy cha manginchayaw hen acharcha chà ammaan, te kankanayén hen ahna. Wat haphapetê mepanggép hen ammag maid én-énnê way masséy ya anchichay kaman empain-inép Apo namen-ano agé way nanhenahenaangà Jesu Cristu an haén ya hen anchichay ya chà nàwanàwawan. Ya namen-ano empahelapna. 2 Wacha hen ihay 2 eCorinto 12:3 392 2 eCorinto 12:14 omma-abfurot an Apudyus way hen mafalinno, yachi hen térén way anchi kaysanay hemporo ya opatay mangìnaam hen kafaelà”. Yaha hen tawén, ammag na-ara ad uchu way imfagana an haén, wat anà ammag iggaw paat Apudyus. Maid innilà no laylayad gapon chà maligatan, te yachi ammag hen lennawana yanggay hen hen chà mangìnaan hen kafaelan Cristu émméy ono netape hen acharna, te an haén. 10 Yag ah machayawanaat anà ah Apudyus yanggay hen nangila. 3 Te ammag laylayad gapon aminay ligat-o hen innilà yanggayat ammag niyéy hen ya hen kakenapsot hen achar-o, ya uray anchi amma-ammayay lugar. Ngém heno way mepasamak an haén way tàén maid tot-owa innilà no anggay yanggay mainsortowà ya mapap-aligatanà, ya hen lennawana ah émméy ono netape uray heno way problemà. Te no ammag hen acharna te ah Apudyus yanggay chuar hen maligatà, yachi hen kail-an hen nangila. 4 Yag ahchi, wacha hen hen kafaelan Cristu way wachan haén. chengngarna way ammag achi poros eparufus Apudyus way mahaphapet, Hen hamhamà Pablo hen ya maid chillu tagu ah makefaga an anchichay eCorinto cha nadchi. 5 Yag hen yachiy tagu way 11 Kamanà ammag nawéngwéng na-ara ad uchu, wat haénchi. Yag non gapon amin antoy enalè mepanggép an umat ta safaliy tagu, chayawê hiya, hen achar-o, ngém kaman paat anyug ngém gapo ta haén, achì ichayaw te penelet te an-ayug gumiginnang te an-o chillug ichayaw yanggay hen chàyu koma hen manàchég an haén. naligatà ah mail-an hen torong Apudyus Ta tàén maid filang-o, maid chillu an haén. 6 Non an-o laychén way nangenlahyan an haén hen uray iha manginchayaw hen achar-o, wat faénà hen annachay cha mamarang hen ménat ong-ong te pahig tot-owa hen kenangatocha way senang a-aposelyu aminay aryê. Ngém achì chillu, te magat ahna. 12 Te hen anchi kawad-à ahna, gapon nadchi yag yachin manayawan enan-anohà hen aminay ligat yag hen tatagu an haén. Yag faénchi hen empàilà amin an chàyu hen anchichay laychê, te hen patinggan koma hen sinyar ya kaskascha-aw way maid hamhamà hen tatagu an haénat egad tataguh maka-amma, ya anat agé koma hen ilancha way ammaà ya hen hen anchichay omenpahaang way changréncha way aryê. a-amma ta wachay manot-owaanyu 7 Ah Apudyus, inlumidyuna ah hen kena-aposel-o. 13 Wat amin way achì mampaspasekatan gapo hen enammaà hen anchichay cha omafurot anchichay chuar way nakaskascha-aw hen tapen hen fabréy, enammaà agén way empàilana an haén, te inidchatna chàyu way manongad yanggay hen hen ammag pararo way ligat way anchi ihà-an way iggayà igastosan kaman paat anghel Chumunyu hen an chàyu. Wat pakawanénà koma no cha mamaligat an haén ah achì lawengchi. mampaspasekatan. 8 Yag nametlò 14 Chà saganéén hen antoy petlon ichawat an Apo Jesus ta ka-anéna hen aliyà ahna way mangilan chàyu, koma hen yatoy ligat-o. 9 Ngém hen yag achiyà angkay chillu mamfagah aminay songfatna an haén, ekatnéén, torongyu, te faén hen pelakyu hen “Érégna hen torong-o an hea way agawaà te chàyu paat hen laychê. Te manganoh hen annay ligatno. Te chàyu hen kaman paat a-anào, yag faén hen kawad-an hen ligat way maid met anà hen marpowan hen masapor 2 eCorinto 12:15 393 2 eCorinto 13:4 hen chinàcha-ar, te hen chinàcha-ar gag-ara yag ichahà chàyu way é-éttégna hen marpowan hen masapor hen anà. way wachay cha-an mangimfafawi hen 15 Yag haén, anà ammag laylayad way fasorna way anchag cha-an entagay uray ud-ay an-og gastoson hen aminay way cha mì-isséy hen faén ahawacha ya wachan haén way uray agé hen achar-o chachan fàrafàrang ah uray heno way nonat paat an-ayu matorongan. Wat ay laweng way laylaychén hen achar. Te no omak-aket hen layadyu an haén gapo ta yachi hen ichahà an chàyu hen kasen-o ommam-améd hen layad-o an chàyu. umaliyan, an ngata ammag pararo hen 16 Awniyat afunanyu amin way fumiinà an Apudyus, wat anà ngata iggay-o nanggastoson chàyu, ngém ammag mankela hen sangwananyu magat wacha chilluy mangaliyén ah amin. kenasilib-o wat wacha chillu hen chà nanlugiyan an chàyu way anyu an Hen anongoh way tugun Pablo cha-an masepotan. 17 Ngém nokay Petlò tot-owa ad uwan way lawa hen enkaman-o way nanlugi an 13 umalehna way mangilan chàyu, chàyu. Ay ammoh linugì chàyu hen wat no ichahà hen tapena an chàyu anchichay chà hennag way ummalehna way é-éttégna hen chana fumasoran, way tomorong an chàyu. 18 Te haén kapeletan way machusa. Ngém masapor hen nannag an Tito way umalehna, ya wacha chillu hen toro ono chuway anat agé hen anchi ihay sonodtaaw. tatagu ah mangistigu hen anchi laweng Yag ay ammoh linugicha chàyu ahna. way enammaana, te yaha chillu hen Cha-an met tot-owa, te nampachong ekat anchi nesosorat way alen Apudyus. chillu hen pontosni yag nampachong 2 Hen anchi pegwan ummaliyà ahna, agé hen chani ekaman way mangamma winarnengà hen annachay cha fumasor hen nipiyar an chàni. ta etagaycha, te no achicha, sigurachu 19 Magat chayu agé ekat ah way anchag machusa hen antoy petlon hamhamàyuwén anni cha ar-aryén umaliyà, wat yachin nanwarnengà an amin chato ah mangempachayawanni chàyu amin. Yag hen antoy kamaichà yanggay hen acharni. Ngém faén, an chàyu, kasen-o agé warnengan chàyu te chani yanggay aryén hen laychén way achì ségség-angan hen uray heno Jesu Cristu way aryénni. Yag inni-ilan way cha fumasor. 3 Wat chàyu way Apudyus agé way maid kasen ganchatni cha mangimfaga ah manot-owaanyu no faén yanggay hen matoronganyu, no ah Jesu Cristu tot-owa hen cha chàyu way laylaychénni. 20 Ngém chaà karpowan hen lébféng-o, wat yachi machanagan te no umaliyà ahna, magat hen mangil-anyu hen mandisiplinaà an ichahà chàyu way cha mangamma hen chàyu. Te faén met nakapsot ah Jesu anchi achì laychén. Wat kapeletan way Cristu way mangamma hen ammaana no yachi, ammaà agé hen anchi achiyu an chàyu, te chakar hen kafaelana. laychén, te ingarê chàyu no ichahà 4 Manowat te kaman paat nakapsot ah chàyu way chan sosongel ya chan Cristu hen anchi natéyana hen koros. e-ennapés ya narakay pomochot hen Ngém ad uwan way nan-uchi, maila u-uruyu. Yag magat é-éttégna agé hen way wacha tot-owa hen mannakafalin chan am-ameam ya hen chan i-innusot Apudyus an hiya. Yag chàni, kaman paat ya hen chan kekennapot ya hen anchi nakapsot-ani agé, te cha-ani mè-awa chan pahih-iya way ammag maid an Cristu hen anchi nanligligatana. tornosyu. 21 Tawwan hen hamhamào no Ngém cha-ani agé mèawa hen anchi 2 eCorinto 13:5 394 2 eCorinto 13:14 natatagguwana, wat wacha an chàni hen antoy kamaichà ta no umaliyà, agé hen mannakafalin Apudyus way achi koma masapor way pararo hen mandisiplina an chàyu. ekaman-o way mandisiplina an chàyu. 5 Ihaiha koman chàyuwén chana Ngém ah katot-owanaat wacha chillu uwisén hen acharna ta ilana no tot-owa hen karébféngà way mandisiplina an way cha omafurot, ta acharna koma chàyu te ah Apo Jesus hen nangidchat paat hen chana fistigarén ta faén hen penakamafalin-o way hen pontosna chàni. Te ay ammoh maid innilayu agé, wat faén ah kachaelanyu te ah way wà-achah Cristu an chitaaw no katoronganyu. ommafurottaaw tot-owa. Te no maid 11 Wat hiyachi, sosnod, yaha yanggay ah Cristu an chitaaw, cha-antaaw peet hen ifagà an chàyu, wat sapay koma tot-owa omafurot. 6 Yag yachi agé hen ta amma-ammay-ayu amin ahna, mangenlasinanyu way wà-acha ah Jesu ya ta anyu yanggay ammag cha Cristu an chàni agé. iyamma-amma hen chayu ekamkaman, 7 Hen chani chawatén an Apudyus, ya anyu agég é-égnanan yanggay ta maid koma chayu am-ammaan hen anchichay intugun-o an chàyu. ah laweng. Ya hen manlaychanni an Ya mantetempoyuganyu agé hen nadchi, faén ah kachayawanni way hamhamàyu ta matornos-ayu. Ta cha manudtuchu an chàyu, te uray mì-i-iggaw ah Apudyus an chàyu way ud-ay maid maila ah penakamafalinni hiya chillu hen pongar chi layad ya non anyuwat an ammaan yanggay tornos. hen anchi usto. 8 Te achi masapor way 12 Ya anyu agég cha epàipàila hen pa-ancharénni hen penakamafalinni no layadyu hen ifayu. anyuwat cha ammaan hen usto ta egad 13 Amin hen antochay tatagun hen anchi achi mangafun hen tot-owa. Apudyus ahto, chacha amin 9 Yasakay ud-ay no achi mepàila hen pakomostéén chàyuhna. penakamafalinni no anat an napegsa 14 Wat ta hahallimunan chitaaw hen afurotyu. Te hen laychénni amin an Apo Jesu Cristu, ya ta way chani paat chawachawatén an lelènééntaaw agé hen layad Apudyus, Apudyusat, ta an koma an pomegsa hen ya ta man-ahetetempoyugtaaw amin afurotyu an hiya. 10 Wat hen ganchat-o gapo hen Espirituna way wachan way mangensorat hen antoy térén way chitaaw. Haén ah Pablo. tugun-o an chàyu, ta matugun-ayu 395 iGalacia 1:10

4 Ya ah Apotaaw way Jesu Cristu, Hen sorat Pablohen anchichay inidchatna hen acharna way matéy ah fayad hen fasortaaw ta wachay iGalacia milufusantaaw hen anchi laweng way cha ma-ammaan hen antoy lota. Ah aposel Pablo paat hen nintudtuchu Yag hen nangammaan Jesu Cristu an hen pés-éy ommafurotan hen tatagu hen nadchi wat ah tommot-owaan hen provinsiyan hen Galacia hen nangwana laychén chillu Amataaw way Apudyus. ahchi hen tawén way 51 ménat (Aposel 5 Wat ta machachayaw ah Apudyus ah 16:6, 15, 23). Yag kasenna agé enengwa ing-inggana. Amen. hen narpasan hen toroy tawén. Ngém An ihà-an hen anchi ammayay angkay yachi, yag neparég agé hen chamag ah kahara-an hen tatagu anchichay Judio way narpod Jerusalem way nempapelet way masapor ano 2 Cor. 11:1-4; 1 Tim. 1:3-7 torachén paat hen orchin Moses ya 6 Anà ammag nahahaang way térén an mamarkaan hen achar yag antaat chàyu te ammag naraka peet hen chayu mahara-an. Yag empapeletcha agé way manùgan an Apudyus way namele an faén tot-oway aposel ah Pablo, wat yachi chàyu ah metapyanyu an hiya gapon anon nèfatan hen intudtuchuna. ség-ang Jesu Cristu. Yag an-ayuwat Wat yachin nanoratana hen tatagud agég chan hagong hen anchi sabsafaliy Galacia hen anchi tawénay 54 ménat tudtuchu way ekatyuwén ammayay ono 57. Yag tenàchégana agé hen chamag ah kahara-anyu ano. 7 Ngém ah kena-aposelna yag empacharanna way katot-owana, maid angkay chillu safali faén hen manongparan hen orchin ah ammayay chamag way mitudtuchu hen metapyan an Apudyus te hen ah kahara-an no faén yanggay hen anchi omafurotan an Jesu Cristu yanggay, te chani intudtuchu. Ngém wachacha peet hen anchi orchinat an peet sarmeng anohna hen safali way cha mangorkor way mempàila hen fasor yag maid met hen hamhamàyu way anchag cha én-énnéna way manga-an hen fasor. pachasén way minyatob hen anchi Haén ah Pablo way nachutokan ammayay chamag mepanggép an Jesu 1 paat way man-aposel way faén Cristu. 8 Ngém achi angkay mafalin way tatagu hen nanutok ya namiyar an miyatobchi. Te uray heno paat way haén te ah Jesu Cristu paat yah Amana mangintudtuchu hen safaliy kahara-an way Apudyus way nangempauchi an way uray chàni ono anghel paat way hiya hen natéyana. 2 Wat antoyan hen marpo ad uchu, no itudtuchuna hen sorat-on chàyu ahna hen provinsiyan safali way achi kaman hen anchi loohni hen Galacia. Haén ya amin hen intudtuchu, sigurachu way ammag antochay ifataaw way cha omafurot metap-ar ad imférno. 9 Imfafaggani ahto, chani amin pakomostéén chàyu chilluchi an chàyu hen anchi ar-argaw way cha ma-am-among way manayaw ngém kasen-o agé epegwa way no an Apudyus ah kafabréfabréy ahnad wachay mangintudtuchu ah safaliyay Galacia. ketapyan an Apudyus no hen anchi 3 Wat ta totollongan chitaaw amin an pés-éy enafurotyu, ammag etap-ar Amataaw way Apudyus yah Apotaaw Apudyus chicha ad imférno. way Jesu Cristu, ya ta papannohoncha 10 Wat no hiyachiyat, nokay hen agé hen hamhamàtaaw. hamhamàyu an haén ad uwan nò. Ay iGalacia 1:11 396 iGalacia 2:2 ammoh ekatyuwén chà anapén hen te hen enammaà, nanidchiwéhà ad manayawanà hen tatagu ya faén hen Arabia ya ana-at mamfangad chillu ad manayawanà an Apudyus. Te non an Damasco. umat agé yag an-o cha gamgaman hen 18 Yag yachi way narpas hen toroy manayawanà hen tatagu, achì koma tawén yag ana-at éméy ad Jerusalem térnén hen antoy chà iyale an chàyu. way i mètagépfar an Pedro, yag Yag no yachi agé, kapeletan way faénà nì-iggawà an hiya ah nasorok ah ah ihay chan sérfi an Jesu Cristu. chuway chuminggu. 19 Ngém maid met innilà hen anchichay tapen hen Hen nekaman an Pablo aposel te anggay yanggay ah Jaime way way man-aposel enawchin Apo Jesus. Apos. 9:1-32 20 Tot-owa amin antoy chà esorat an 11 Sosnod, masapor ma-awatanyu chàyu ya innilan Apudyus way faén way hen anchi ammayay chamag way kétém-o cha natto. chà intudtuchu, faén angkay hamhamà 21 Angkay hiyachi agé yag émméyà hen tatagu hen narpowana, 12 ya faén hen anchichay senakop hen Siria ya agé tatagu hen nangacharà te ah Jesu Cilicia. 22 Ngém hen hiyachiy tempo, Cristu paat hen nangempaka-ammun cha-anà chillu ilan hen anchichay cha cha nadchi an haén. omafurot hen senakop hen Judea. 13 Awniyat chengngaryu hen 23 Te ancha yanggay an chengngar enkamkaman-o hen pés-éyna way an-og way hen anchi tagu way namàpàgang empapate paat hen afurotni way Judio. hen anchichay cha omafurot, ammag Te an-og penalipaligatan hen anchichay hiyaat agé hen cha manginwarawag hen cha omafurot an Jesu Cristu ah anchi ma-afurot way ekatnéén tepo-ona katepoancha. 14 Wat haén hen ammag hen anchi pés-éyna. 24 Wat anchag aw-awah no hen amin anchichay chachayyawén ah Apudyus gapon haén. apapchongà hen chà manorachan hen Hen nangafunan hen afurotni way Judio way an-og empapate anchichay tapenay aposel paat way mamangchén hen anchichay hen kena-aposel Pablo gagangay hen anap-oni. 15 Ngém tàén no yachi hen enammaà, Apos. 15:1-21; 2 Cor. 11:16-33 anà ammag senéség-angan chillu an Angkay nanlooh agé hen hemporo Apudyus te loohà penepele peet an hiya 2 ya opatay tawén, kasenà émméy way uray hen anchi cha-an-o miyana-an ad Jerusalem yag nìyale agé cha ah mangammaà hen laychéna. Yag Bernabe an Tito. 2 Yag hen émméyà gapon ség-angna, chinutokanà way ahchi, te empahpahmà Apudyus way mangamma hen antoy chà ammaan masapor. Yag yachi way inumchah-ani, ad uwan. 16 Yag angkay hiyachi émméyà hen anchichay aposel way way inumchah hen tempo way ekat cha memponponò yag enet-énni way Apudyusén epaka-awatna an haén hen nantatagépfar yag an-owat haphapetén mepanggép an anàna way Jesus ta an chicha amin hen anchi ammayay itudtuchù an chàyu way faén Judio, chamag way chà intudtuchu hen wat iggay-o i etoptopà hen tatagu hen anchichay faén Judio ta changén ammaà. 17 Yag iggayà amin émméy ad hen anchichay memponponò hen Jerusalem way i nangentopà paat hen chà enkamkaman. Te masapor koma anchichay namangpango way aposel, tàchéganà agé an chicha ta achi iGalacia 2:3 397 iGalacia 2:14 mamaid hen antoy chà itudtuchu mempàil-ancha way ifacha chàni. Yag ya hen anchichay intudtuchù agé. nan-a-afunanni amin way chàni hen i 3 Wat enafunancha way usto amin, manudtuchu hen faén Judio yag chicha yag uray agé hen anchi ifà way agé hen i manudtuchu hen Judio. 10 Yag Tito way faén Judio, wat iggaycha hen imfagacha yanggay an chàni, ta met peletén hiya way mamarkaan achini koma aliw-an way tomorong hen acharna ah markan chi Judio. hen anchichay maid mafalinna way 4 Manowat te wachachan tapena way cha omafurot ahchid Jerusalem way cha mangempapelet way ma-ammaan yachi chillu hen hehemmàni way way chicha, chicha hen anchichay ma-ammaan. senang a-afurot way ancha peet an i nìyamong way i manchangchangar Hen nangamhewan Pablo no pakay chitaaw way ommafurot an Pedro ad Antiokia an Jesu Cristu wat inlisiyantaaw hen 11 Angkay hen-argawan way anchi orchin Moses. Yag chachaat ummaleh Pedro ad Antiokia, an-o agé peletén chàni way manorot hen tot-owag enamhew hiya hen sangwanan yachiy orchin. 5 Ngém iggay-aniyat hen anchichay tatagu te narawag nanguy-uya an chicha ta achi paat way ammag enomfat hen anchi miyat-at-atob hen katot-owaan hen enkamkamanna, 12 te yato hen anchi ammayay chamag ta memènong nekaman. Hen inumchahan Pedro ad koma hen ketudtuchuwana an chàyu Antiokia, cha met nèofo-ofong hen way faén Judio. anchichay faén Judio way cha omafurot. 6 Yag ilanyu ngén, uray hen anchichay Ngém angkay hiyachi yag wachacha nan-angato way kaman ap-apohchi hen inumchah way nanligwat an apo wat maid met enam-amhewcha Jaime ad Jerusalem way térénay Judio hen chà intudtuchu ya maid met way papattigéncha paat hen anchi agé entaptapecha ah safali. Ya hen orchin Moses. Yag ah Pedro, gapon mangaryaén kaman ap-apo, te achì pangégna way lawengéncha hiya, annag chillu patigén hen kena-ap-apocha, te entagay way mèofong hen anchichay achi chillu epohowan Apudyus hen faén Judio. 13 Yag hen anchichay tapen tatagu gapon kasasa-adna. 7 Yag chicha hen Judio way cha omafurot agéhchi, agé, anchag enafunan amin hen enalè te anchag na-awawit an hiya. Yag uray agé enlasincha way piniyar Apudyus haén ah Bernabeyén nètemfuruy. 14 Ngém way minwarawag hen anchi ammayay yachi way enlasin-o way ammag chamag hen anchichay faén Judio iggay mètemfuruy hen anchi chacha way kaman agé hen namiyarana an enammaan hen anchi katot-owaan Pedro way manudtuchu hen anchichay way intudtuchun hen anchi ammayay Judio. 8 Ya maila way ah Apudyus chamag, an-og nan-ingar hiya hen way namgah hen nanudtuchuwan sangwanancha amin, ekat-owén, “Heay Pedro hen Judio, hiya agé chillu hen Pedro, tot-owa way Judioa, ngém anno namgah hen nanudtuchuwà hen faén met ammag entagay way manorot hen Judio. 9 Yachi yag hen anchichay gagangay hen Judio. Yag ad uwanat agé anap-apocha way cha Jaime an cha way entagayno, yag cham peletén hen Pedro an Juan, na-awatancha way ah anchichay faén Judio way manorot hen Apudyus hen namiyar an haén, wat anchichay gagangay.” lenamanocha chàni an Bernabe ah iGalacia 2:15 398 iGalacia 3:5

20 Te kamanà nìyatéy an hiya hen Nampachong hen kahara-an nekorosana way yachin natéyan hen hen Judio ya hen faén Judio anchi nachachà-an way hamhamào. Wat Rom. 6:5-6; 7:4-13; 9:30-33; Efes. 2:8-9 ad uwan, faén haén hen chan maneho 15 Entoroy-o way mangempacharan, hen hamhamào hen antoy natatagguwà ekat-owén, “Ilam ngén, chitaaw hen hen antoy lota te ah Jesu Cristu way tot-oway Judio te niyanàtaaw way nìyachar an haén. Ya chà manchinlan tenten paat way Judio way faéntaaw hen torongna way hiyan anà Apudyus kaman hen anchichay faén Judio way way gapon layadna an chitaaw, annag maid innilacha hen laychén Apudyus. inidchat hen acharna way matéy ah 16 Ngém innilataaw met way faén sobfottaaw. 21 Wat sosnod, achi koma chillu hen manorotan hen anchi orchin mafalin way ammag iwalin hen ség-ang Apudyus way ensorat Moses hen Apudyus, te hamham-ényu ngén. Non mangamma hen tatagu ah maid fasorna an umat yag ifilang Apudyus hen an Apudyus, te hen omafurotan an tatagu ah maid fasorna an hiya gapon Jesu Cristu yanggay. Wat uray chitaaw nanorotancha hen orchin, achi pay way Judiowat hen nangafurotantaaw ammag maid paat sérfin hen natéyan an Jesu Cristu hen nangimfilangan Jesu Cristu.” Apudyus an chitaaw ah maid fasorna Achi mètemfuruy hen manorotan an hiya ya faén paat hen chataaw an Jesu Cristu hen nanorotan hen orchinanchi. Te achi manorotan hen anchi orchin chillu mafalin way ifilang Apudyus hen tatagu ah maid fasfasorna an hiya gapon Rom. 8:1-17 manorotana hen orchin. 17 Wat yachi Chàyu way iGalacia, pakay an-ayug hen mangawatantaaw way uray chitaaw 3 kaman naong-ong. Nokay hen way Judio wat menangfasortaaw nan-at an chàyu ta ammag naraka hen met agé way kaman hen anchichay ommafurotanyu hen safali. Ay ammoh faén Judio. Ngém ay ammoh mafalin faén narawag hen nangintudtuchuwanni ekattaawén, ah Cristu hen nangamma an chàyu mepanggép hen natéyan Jesu an chitaaw ah menangfasor gapon Cristu hen anchi koros. 2 Wat antoyan ninwalinantaaw hen orchin hen hen sarudsuchù an chàyu. Ay ammoh ommafurotantaaw an hiya. Faén, a. nìyachar hen Espiritun Apudyus an 18 Te ilanyu ngén, no fangchê hen chàyu gapo hen nanorotanyu hen anchi anchi orchin way niwawallin, kaman orchin yag faén gapon ommafurotanyu chà ongohan hen anchi enammaan an Jesu Cristu hen nangngaranyu hen Jesus ah manga-an hen fasor-o, wat anchi ammayay chamag. 3 Kaman-ayu kapeletan, fasorchi an Apudyus. naong-ong a. Te ilanyu ngén, no hen 19 Yag mepanggép agé hen anchi Espiritun Apudyus hen tommorong an orchin, na-awa-awatà way heno way chàyu ah nanhagonganyu an Apudyus, manlabseng an nadchiyat mepapchit. ay ammoh ongohanyuchi ta masapor Wat yachi hen nanginyanggayà te taptapyanyu ah manorotanyu hen maid poros manchinlà ah katorongà anchi orchin. 4 Ay ammoh anyug achi mepanggép hen anchi orchinanchi. papayanén hen aminay chayu ginìna Yag ah Jesu Cristu chillu paat hen chà gapon ommafurotanyu an Jesu Cristu. manchinlan way manorong an haén Papayanényu koma. 5 Ya hamham-ényu way mangamma hen laychén Apudyus. ngén agé, te hen nangidchatan Apudyus iGalacia 3:6 399 iGalacia 3:16 hen Espirituna an chàyu ya hen way ifilang Apudyus hen tatagu ah nangempàil-ana hen kaskascha-aw, maid fasorna gapon manorotancha faén met gapon nanorotanyu hen anchi hen orchin. Te hen ihay nesosorat orchin, te gapon ommafurotanyu hen agé, ekatnéén, “Ifilang Apudyus hen anchi ammayay chamag mepanggép an tatagu ah maid fasorna an hiya no Jesu Cristu. manokchuncha hiya, yag chichachi agé 6 Ta paniyê hen nekaman an hen mètagu an hiya.” 12 Waman hen Apotaaw way Abraham. Nesosorat anchi orchin, safali hen ka-aryana, te hen alen Apudyus way ah Abraham, maid ekatnéén manokchun, te anna an enafurotna hen imfagan Apudyus ekatén, “Hen anchi mangamma amin yag gapon afurotna, wat enakseptar hen anchi inyurchin hen orchin way Apudyus hiya ah ammayay tagu. maid paat ihah lenabsengna, wat hiya 7 Wat hiyachi, ma-awatanyu koma hen anchi achi machusa ya mètagu way hen mifilang ah tot-oway ganà an Apudyus.” 13 Ngém gapo ta maid Abrahamat hen anchichay ammag taguh maka-amma, wéhchiyén machusa mangafurot way tot-owa hen imfagan koma. Ngém senobfot Jesu Cristu Apudyus. 8 Te imfafaggan chillu hen chitaaw te enkarona hen chusataaw anchi nesosorat way alen Apudyus way imfafaggan hen anchi orchin way way umchah hen anchi ag-agaw way mepachah koma an chitaaw. Yachi hen ifilang Apudyus hen uray anchichay laychén hen ihay nesosorat way alen faén Judio ah maid fasorcha an Apudyus way aryén way ekatnéén, hiya no anchaat an omafurot. Yag “Heno way mehabrot hen away, yachi yachi hen anchi ammayay chamag hen kail-an hen anchi térén way chusan way imfagan Apudyus an Abraham Apudyus an hiya.” 14 Wat yachi hen hen nangaryanéén, “Gapon hea, nekaman an Jesu Cristu ta mafalin matorongancha amin hen katagutagu mèawa-ayu way faén Judio hen anchi hen antoy lota.” 9 Wat ilanyu ngén. empostan Apudyus an Abraham, te Tenorongan Apudyus ah Abraham gapo ad uwan matorongan-ayu agé non hen ommafurotana an hiya. Wat umat an-ayuwat an omafurot an Jesu Cristu. agé hen uray heno way tagu, no anchaat Te ad uwan, no omafurottaaw an Jesu an omafurot an Apudyus wat mèawacha Cristu, wat mìyachar hen Espiritun agé hen torong Apudyus way kaman Apudyus an chitaaw amin te yachin hen nanorongana an Abraham. empopostana. 10 Ngém heno way tagu way annag Nansennafali hen anchi empopostan manchinlan way akseptarén Apudyus Apudyus ya hen anchi orchin hiya gapon chana manorotan hen anchi orchin Apudyus way ensorat Moses, Rom. 4:1-22; Heb. 6:13-15 machudchusa chillu, te nesosorat hen 15 Sosnod, ta kasenà mampani anchi alen Apudyus way ekatnéén, ta ma-awatanyu koma. No wachay “Heno way tagu way manlabseng hen nantoragan hen chuway tagu yag uray an ihà-an hen anchi nesosorat penelmaanchachi, achi mafalin maichén way orchinat machusa yag netap-ar.” ya falewan hen safaliy tagu hen anchi Yaha hen tot-oway enalen Apudyus, yag toraganchi. 16 Wat yato hen ayan hen ay ammoh wachay taguh maid poros anchi penanì. Ah Apudyus, wacha hen lenabrabsengnah orchin. 11 Wat yachi, entoragna an Abraham way iluwar sosnod, narawag way achi mafalin hen ihay ganàna. Yag elasinyu koma iGalacia 3:17 400 iGalacia 3:28 way iggayna agé ekatén iluwar hen ah ina hennag te ah Apudyus paat hen anchichay chuar way ganàna, te hen émméy way i nètorag an Abraham. ekatna, iluwar hen anchi an ihà-an 21 Awni yag wacha agéy mangaliyén, way ganàna yanggay. Ya hen hiyachiy “Wat no yaha, ammag mankennontara ganàna, hiyachi ah Jesu Cristu. 17 Wat peet hen anchi orchin Apudyus hen hiyachi, wawà-acha hen anchi entotorag anchi empopostana.” Ngém achi Apudyus an Abraham way empopostana angkay, te ilanyu ngén. Non an umat way ma-ammaan, tàén cha-an midchat yag wachay orchin ah mannarég ah hen anchi orchin, te ingganah émméy managu hen tatagu an Apudyus, wat ah opatgasot ya toronporoy tawén ifilang Apudyus chicha ah maid fasorna yag anat ifagan Apudyus hen anchi an hiya non anchaat an soroton. orchinna an Moses. Wat ay ammoh lawa 22 Ngém achi ummat hen anchi orchin mafalin iwalin hen anchi orchinanchi ah managu hen tatagu an hiya te hen anchi empopostan Apudyus an imfafaggan hen anchi nesosorat hen Abraham way an met ummunud hen alena way maid tatagu ah iggay anchi orchin. Achi mafalin. 18 Te fummasor, te aminay tatagu, wat nokay peet hen sérfin hen nempostaan fummasorcha amin. Wat hiyachi hen Apudyus hen empostana nò no ammag masapor omafurotcha an Jesu Cristu egad soroton hen anchi an ummunud ta anat mafalin idchat Apudyus an way orchin ya anat awatén hen anchi chicha hen anchi empopostana ah empostana. Ngém ah katot-owana, kahara-ancha. inidchat Apudyus hen inidchatna an 23 Hen cha-an umaliyan Jesu Abraham gapo yanggay ta empostana. Cristu wat kaman paat imfafarud chitaaw hen anchi orchin te yachin Hen kausaran hen anchi orchin nanguguwwarcha an chitaaw. Wat Rom. 7:7-13; 11:32; Efes. annag imfafarud chitaaw ingganah 2:1-10; Col. 3:11 nepaka-ammu mepanggép hen 19 Magat ekatyuwén, “Wat nokay omafurotan an Jesu Cristu. 24 Wat hen lawa hen kausaran hen anchi orchin anchi orchin hen kaman nanangchén nò.” Changrényu ngén. Te hen kausaran an chitaaw way nanguguwwarcha hen anchi orchin way empaunud inggana hen ummaliyan Jesu Cristu. Apudyus, ta wachay mangenlasinan Te egad ummale ah Jesu Cristu ya hen tatagu hen kenaraweng hen chacha anat mafalin ifilang Apudyus chitaaw ammaan. Yag hen hehemmà Apudyus, ah maid fasfasorna an hiya. 25 Yag ad wat masapor masorotchi ingganah uwan way inu-umchah hen omafurotan umchah hen anchi ihay ganà Abraham an Jesu Cristu, faén anchi orchin hen way kafud-asan hen empopostana. Ya mamangchén an chitaaw te ah Jesus napatpateg chillu hen anchi empopostan yanggay. Apudyus no hen anchi orchin, te ilanyu 26 Wat gapo hen afurottaaw, yachi ngén. Hen nangimfag-an Apudyus hen nangana-an Apudyus an chitaaw hen anchi orchin, anna an hennag te nanokchuntaaw ah Jesu Cristu, hen anghel way kaman aron way i 27 yag nafunyagantaaw amin agé mangimfaga an Moses ya anat agé gapon ommafurotantaaw an hiya. Wat ifagan Moses hen anchichay tatagu. hiyachi, innarataaw hen hamhamàna 20 Waman hen anchi empopostan ah manhamhamàtaaw. 28 Wat hiyachi Apudyus an Abraham, maid met aron ad uwan, Judio man ono faén ya alepan iGalacia 3:29 401 iGalacia 4:15 man ono faén, larae man ono fufae, Hen chanag Pablo hen napapchong amin hen mangi-il-an anchichay iGalacia Apudyus gapon nangafurotan an Jesu Cristu. 29 Wat no ah Jesu Cristu hen Col. 2:16-19 mamangchén an chitaaw, tàén faén-ayu 8 Hen anchi pés-éyna way cha-anyu Judiowat cha-ayu chillu mifilang ah ma-awatan mepanggép an Apudyus, tot-oway ganà Abraham ya an-ayu an-ayu tot-owag alepan hen anchichay agég mèawa hen amin anchichay enap-apudyus way chan manchar an empopostan Apudyus an Abraham. chàyu. 9 Ngém ad uwan way innilayu Wachan kasen-o paniyén an chàyu hen anchi tot-oway Apudyus way 4 mepanggép hen orchin. Hen anà hiya hen nangimfilang an chàyu ah hen tatagu, tàén tawichéna amin hen a-anàna, wat pakay paat ta inyu agé kok-owan amana, ammag kaman chillu laychén way kasen mamangad way hen anchichay alepan amana gapoh mampa-alepan hen anchi chachà-an kaongana. 2 Te masapor afurotona way gagangayyu way maid poros amin hen ifagan hen anchichay etorongna ah kahara-anyu. 10 Te piniyar Amana way manalimun an pakay chayu ano kasen ngilinén hen hiya ingganah umchah hen anchi anchichay chayu nginilin hen pés-éyna tempo way imfafaggan amana way way ag-agaw ya furan ya tawén. 11 Anà hiya hen egad. 3 Wat pachongna an ammag machanagan way térén gapon chitaaw te hen anchi cha-antaaw chàyu. Kaman paat yanggay maid sérfin omafurotan, kamantaaw alepan way hen anchi chà nanfanfannugan way enafurottaaw amin hen gagangay nanudtutudtuchu an chàyu. way narpon tatagu hen antoy lota. 12 Sosnod, pangpangnga-aseyu paat 4 Ngém angkay inumchah hen anchi ta kasenyu torachén haén. Te faén tempo way hehemmà Apudyus chillu, chillu hen anchi orchinni way Judio hennagna hen anchi anàna hen antoy hen chà manchinlan ah kahara-à, te lota way namfalin ah tatagu way inyanà anà ammag kommaman an chàyu hen ihay fufae. Yag senorotna amin way maid chana soroton ah orchin. hen anchichay orchin hen Judio 5 ta Ya ammay met agé hen aminay wachay én-énnéna way manobfot hen enkamkamanyu an haén hen anchi aminay kaman alepan hen yachiy kawad-à an chàyu. Wat mamfangchényu orchin. Wat yachi hen namalinéna koma hen hiyachiy hamhamà. 13 Ya an chitaaw ah anà paat Apudyus. cha-anyu ménat agé aliw-an hen 6 Yag hen nangempàil-an Apudyus way anchi pés-éy nangintudtuchuwà hen enanàna chitaaw tot-owa, empalena hen anchi ammayay chamag an chàyu hen Espiritun Jesu Cristu way mìyachar an anchi nahorcha-à ah fabréyyu gapon chitaaw way hiya hen mangintudtuchu nansaketà. 14 Yag tàén napaligatan-ayu hen manginhugchayantaaw way gapon anchi pararo way saket-o, Ama ah Apudyus. 7 Wat ad uwan, iggay-ayu chillu marémha an haén faéntaaw alepan te a-anà paat chitaaw way anyu chillug enanohan ya iggayyu an Apudyus. Yag gapo agé ta anàna amin etagtagay haén. Te anyuwat an chitaaw, mèawataaw agé hen aminay menangili haén way kaman ménat hen idchatna hen a-anàna. manmangiliyanyu hen ihay anghel Apudyus ono ah Jesu Cristu paat non an umat yag hiyan ummale. 15 Te iGalacia 4:16 402 iGalacia 4:29 anyu an empàila hen pararo way ustoy ahawana. 23 Wat hen anchi laylayadyu an haén ahchi way non an anà Abraham way inyanà hen anchi mafalin, anyug enokat hen matayu ah alepanna way ah Agar, kaman hen nan-atyu hen matà. Wat nokay peet hen marmuwan hen tatagu hen narmuwana. sommafaliyan hen hamhamàyu an haén Waman hen anchi iha way inyanà hen ad uwan nò. 16 Te ay ammoh mafalin ta ustoy ahawana, narmuchi gapo yanggay hen nangimfag-à hen tot-owa an chàyu hen nangempopostaan Apudyus. 24 Wat hen mamusoranyu ah haén. arà hen anchi chuway fufae ah pani way 17 Hen annachay tataguhna way safali hen miyaligancha, kaman hen anchi hen chacha itudtuchu, manowat te chuway torag way entorag Apudyus. chacha epàila hen chakar way layadcha Te hen anchi ihay alepan way ah Agar an chàyu. Ngém nat-én angkay way na-ahap agé hen aminay ganàna, hen gagaracha te hen laychénchaat iyalig-o hiya hen anchi orchin way kompét-ayu an chicha ta manchùganyu imfagan Apudyus an Moses hen anchi agé chàni ya hen intudtuchuni ta filig ad Sinai way sakopon hen Arabia. chichaat agé hen laylaychényu. 25 Yag émméy chillu hen antoy panì 18 Achì ekatén laweng no wachay te hen anchi agwan hen ngachan hen tatagu ah mangempàila hen tot-oway anchi filigat Agar. Wat aminay tatagu layadna an chàyu non an maid koma way cha manorot hen anchi orchin, laweng ah ganchatna ya nonat anna kamancha yanggay alepan te kaman mangachidchéén way uray maichà paat ganà Agar chicha way na-ahap ono wachaà. 19 Chàyu way a-anào way agé hen anchichay tatagud Jerusalem laylaychê, anà ammag cha maligatan ad uwan. 26 Ngém hen anchi ustoy gapon hamhamàon chàyu way kaman ahawan Abraham way ah Sara way ménat hen cha ekaman anchi chan faén alepan, iyalig-o hiya hen anchi pànot way maligatan, te chà esaket ihay Jerusalem way fabréy ad uchu. way mamannéd hen chumgatan hen 27 Te hiya hen tommot-owaan hen afurotyu an Jesu Cristu. 20 Non an koma anchi nesosorat way alen Apudyus mafalin ta wachaà paat ahna ad uwan way ekatnéén, “Heay lopat, an-ag ta an-owat paat an iyam-amma way lomaylayad te uray maid nampànotam, managépfar an chàyu, te maid tot-owa an-a chillug lomagsak ah laylayadno, innilà hen ekaman-o. te tàén tenaynancha-a an ahawam, mamfangad way chùchùarat agé chillu Hen miyaligan hen anchi hen ganàno no hen anchi mì-i-iggaw an manorot hen orchin ya anat hen ahawana.” 28 Wat yaha sosnod, chitaaw anchi omafurot an Jesu Cristu hen miyaligan Isaac way inyanà cha Rom. 9:6-9; Heb. 11:11 Abraham gapon empostan Apudyus, te 21 Chàyu way manlayad paat way chitaaw agéat niyanàtaaw an Apudyus manorot hen anchi orchin way ensorat gapon anchi empostana. 29 Ya hen anchi Moses, ay ma-awatanyu hen imfagan anà way niyanà gapon gagangay, annag hen yachi paat way orchin. 22 Te penap-aligatan hen anchi anà way nesosorat hen yachiy orchin way chuwa niyanà gapon Espiritun Apudyus. Yag hen anà Abraham way lenarae way kaman agéhchi ad uwan an chitaaw hen anchi iha, hiya hen inyanà hen te hen anchichay kaman alepan hen anchi alepan Abraham. Waman hen anchi orchin, chacha agé pap-aligatén anchi iha, yachin inyanà hen anchi hen anchichay chan chinar an Jesu iGalacia 4:30 403 iGalacia 5:12

Cristu. 30 Ono iggayyu ma-awatan hen way chan anchar an chitaaw gapo anchi nesosorat way alen Apudyus way hen ommafurotantaaw an Jesu Cristu. ekatnéén, “Eparyawno hen anchi alepan 6 Te no tot-owa way nelarammong way hen-ina te achi mafalin mètawid hen hamhamàtaaw an Jesu Cristu, hen anà hen alepan hen anà hen anchi ammag maid etorong hen anchi faén alepan.” 31 Wat yachi, sosnod, namarkaan hen achar ya hen cha-an ma-awatanyu koma hen laychén cha namarkaan, te hen masapor yanggayat, natto way aryén way chitaaw, faéntaaw hen mangafurotantaaw paat an hiya ganà hen anchi alepan te ganà chitaaw way hen kail-ana wat hen anchi hen anchi faén alepan. man-ahelennaychantaaw. 7 Usto met hen anchi chayu enkaman Faén koma hen anchi way ommafurot hen pés-éyna, wat orchin hen manmanchar heno ngatan nangamma ah anyug hen tatagu ta ah Jesu Cristu sommenaan hen anchi tot-owa ad uwan Rom. 2:25-29; 4:9-12; 1 Cor. 7:18-20 nò ono henon inyawischa an chàyu. 8 Te Sosnod, faéntaaw alepan te faén angkay ah Apudyus way namele an 5 inlufus Jesu Cristu chitaaw hen chitaaw hen narpowan nadchi. 9 Um-at kena-alepantaaw hen anchi orchin. ta wacha an chàyu hen kaman anchi Wat antaaw yanggay an é-égnanan hen tenòtò way tàén akettoy, empapaketna anchi enammaana, yag achiyu paat agé amin hen anchi niyipowana. Te kaman cha epap-arufus hen anchi mamachas agéhchi hen nitudtuchuwan hen anchi way mamangad hen kena-alepanyu hen nèfat an chàyu. 10 Ngém sésém-ém orchin. chillu hen hamhamào mepanggép an 2 Haénay Pablo way ifayu, an-og chàyu, te manchinlà ah Apo Jesus way elawag paat way mangimfaga an manorong hen hamhamàyu ah achiyu natto an chàyu ta changrényu. Te no mangafunan hen anchi nat-én way manokchunyu hen kamarkaan hen chana itudtuchu. Ya hen yachiy tagu acharyu ah kahara-anyu, chayuwat way cha mangorkor hen hamhamàyu, angkay ammaan hen natéyan Jesus no henoh nadchiyat, ichahana angkay ah maid sérfina an chàyu. 3 Wat hen kachusaana. papannaagényu hen antoy ifagà ta 11 Yag sosnod, mepanggép an haén epegwà. No ekatyuwén masapor agé non an umat yag tot-owa hen masorot paat hen anchi orchin chacha aryén way chà ano itudtuchu mepanggép hen kamarkaan hen way masapor mamarkaan hen achar achar wat masapor angkay sorotonyu ah kahara-an, wat pakay paat chaà agé amin hen anchichay tapenay mapaligatan nò. Te maid met esaket liglamenton hen orchin. 4 Hen annachay hen anchichay kacharaà way Judio mangaliyén sorotoncha hen orchin ah mepanggép hen natéyan Jesu Cristu mangimfilangan Apudyus an chicha ah hen koros non an-owat an etape hen maid fasorna an hiya, ancha angkay anchi orchin Moses. 12 Wat hen laychéat ammag empahiyan hen acharcha an yanggay koma, no anchag humiyan Jesu Cristu, te anchag enlahyan hen hen annachay cha mangorkor hen ség-angna. 5 Ngém chitaaw, chataaw hamhamàyu ta no epapeletcha hen namnaméén hen mangimfilangan kamarkaan, un-unninaat no ancha an Apudyus an chitaaw ah maid fasorna gichahén. an hiya gapon kafaelan hen Espirituna iGalacia 5:13 404 iGalacia 5:26

13 Sosnod, penelen Apudyus chitaaw ahawana ya laychéna agé hen laweng ta achi masapor sorotontaaw hen ya aggarémha way a-amma, 20 ya hen anchi orchin te inlufus chitaaw an manayawan hen enap-apudyus, ya hen nadchi. Ngém achi mafalin elasonyuchi mangusar hen mannakafalin way faén ah kawayaanyu way mangamma ah Apudyus hen narpowana. Ya hen tapena heno way laylaychén hen achar, ta agé way manligwat hen laylaychén hen hen masapor ekamantaaw, antaaw achar wat hen gumuru ya mè-esngel ya ammag totollongan hen ifa gapon umat agé hen apés ya hen aningarngar, chataaw man-ahelennaychan. 14 Te ya hen mangamgam hen ammay amin hen anchi orchin Apudyus, ah pagsaya-atana yanggay. Ya hen henaém hen anchi iha way ekatnéén, halenonot hen laychén hen achar wat “Masapor laylaychéntaaw hen ifataaw humihiyyan way maid tempoyug, 21 te way kaman hen manlaychantaaw hen akés yanggay hen wacha, ya umat agé achartaaw.” 15 Ngém ar-arwachanyu hen mamfutangan ya hen manlokkowan te non an-ayug chan sososongel ya hen tapena, ya anat agé hen tapenay man-ahe-ennakés, an-ayu angkay lawengay a-amma. Imfafaggà an chàyu ammag man-ahechinnachael. ngém kasen-o chillu ifaga way heno way cha mangamma an cha nadchi, Safali hen laychén hen Espiritun achi angkay metape hen mantorayan Apudyus no hen laychén Apudyus. hen gagangay hen tatagu 22 Ngém safali tot-owa hen kafud-asan Rom. 7:14-25; 8:1-17 hen man-ancharan hen Espiritun 16 Yato hen tugun-on chàyu. Anyu Apudyus an chitaaw. Te hen ifungana komag eparufus hen Espiritun Apudyus wat hen man-ahelennaychan, ya hen way manmaneho hen hamhamàyu lomaylaychan agé hen hamhamà ya yag enafurotyu hen laychéna, te no hen kapanohana. Ya antaaw agég yachi, kapeletan way achiyu ammaan omanoh ya suméség-ang ya malilimpiyu hen anchi laweng way laylaychén hen ya matatallek, 23 ya na-annad ya achar. 17 Te ilanyu ngén, an angkay epafafataaw agé hen achartaaw. Wat no cha kontaréén hen anchi laylaychén chichachi hen wacha an chitaaw, maid hen achar hen anchi laychén hen orchin ah chataaw labsengén. 24 Yag Espiritun Apudyus. Ya umat agé hen aminay tatagu way netatappe an Jesu anchi laychén hen Espiritu, anna agég Cristu, ancha yanggay ammag achiyén cha kontaréén anchi laychén hen achar. hen laylaychén hen achar te kaman paat Wat hen antoy chuwa, anchag chan nèlansachi way hamhamà an hiya hen kennontara ah hamhamà, wat antaawat anchi natéyana hen koros. agég achi maka-amma hen innilataaw 25 Yachi, sosnod gapo ta Espiritun way ammay. 18 Yag no hen anchi Apudyus hen nanagu an chitaaw an Espiritun Apudyus hen chan maneho an Apudyus wat masapor a-abfurotontaaw chitaaw wat maid mafalin hen anchi koma hen laychéna hen antoy orchin way mamangchén an chitaaw. natatagguwantaaw ad uwan. 26 Ya 19 Ya an agég narawag hen laylaychén achitaaw agég mampahih-iya te maid hen achar way nigagangay hen tatagu, kasen epafùnag nadchi no faén yanggay te hen laychéna, an mì-isséy hen faén hen apés ya hen lawengay hamahamà. iGalacia 6:1 405 iGalacia 6:16

hen Espiritun Apudyus, ichahana Hen ekaman way man-ahetennorong agé hen anchi ammay way marpon Rom. 15:1-6 Espiritun Apudyus way yachi hen Sosnod, no mag-ay ta elasinyu mètaguwan an hiya ah in-inggana. 6 way fummasor hen ifayu ono an 9 Wat antaaw komag achi mappég way nèfat, chàyu way tinudtuchuwan hen cha mangamma-amma hen ammay Espiritun Apudyus, iyam-ammayu way te no achitaaw iyanggayan, umchah i mamagfaga an hiya ah katorongan hen tempona way mangchahantaaw hen hamhamàna ta ichahana hen chillu hen gunggunan hen amin anchi usto. Ngém ar-arwachanyu agé enammaantaaw way ammay. 10 Hiyachi, ta achiayun paspasekat te magat sosnod, hen kawad-antaaw hen antoy ma-awis-ayu way fumasor. 2 Masapor lota, antaaw ammag epapate way man-ahetennorongtaaw te yachi hen mangamma hen ammay hen aminay chataaw manorotan hen inyurchin tatagu, kaskasen hen anchichay ifataaw Jesu Cristu. 3 Yag no ay wachay ihah way cha omafurot. tagu ah ammag mangaliyén egad ano hiya yag enammaana hen usto way Hen anongoh way tugun Pablo achina ano masapor hen tugun ifana, 11 Haén hen nangensorat hen antoy chana angkay lokopon hen acharna, anongoh hen alè an chàyu, wat ilanyu te maid met tagu ah achi manapor hen kachinakkar hen antoy chà ensorat. hen tugun. 4 Wat wéhchiyén masapor 12 Hen annachay cha mangempapelet emamadna hen chana ammaan ta ilana way mamarkaan hen acharyu ah no usto, ta no usto, yachi koma hen somorotanyu hen orchin, ancha angkay lomaylaychana ta achina an epachong an cha omamma ah kachayawancha. Ya hen enammaana hen enammaan hen hen ganchatcha agé, ta achicha koma tapena ah minchayawana hen acharna mapaligatan gapo ta nanchinlancha hen hen tatagu. 5 Te wéhchiyén wachan natéyan Jesu Cristu hen anchi koros. kakenapsotna way yachi koma hen 13 Ngém ah katot-owana, uray hen haham-éna ta faén hen kakenapsot hen anchichay namarkaan hen acharchaat, ifana. cha-ancha angkay chillu soroton amin 6 Ya hen ihay ifagà agé, heno way hen anchi orchin, ya hen ganchatcha cha matudtuchuwan hen alen Apudyus, agé way mangempapelet an cha nadchi masapor koma ifingayana hen anchi an chàyu, ta wachay epasekatcha cha manudtuchu an hiya ah mafalinna. way enafurotyu chicha paat. 14 Ngém 7 Achiayu marokop, sosnod, te achi haén, faén angkay hen kachayawà angkay marokop ah Apudyus. Te hen chà anapén, te maid chillu kasen uray heno way ammaan hen tatagu, chà ichayaw no faén yanggay hen ichahana angkay hen fégah hen nekorosan Apotaaw way Jesu Cristu. enammaana. Te kaman hen manmura Yag gapon natéyana, wat naka-an hen way heno way inmuran hen tatagu, layad-o hen uray heno way nigagangay yachi agé hen fat-éna. 8 Wat no ammag hen tatagun antoy lota te ammag maid ammaan hen tagu hen laylaychén hen paat sérfin cha nadchi an haén ad uwan. acharna, ichahana hen fungan hen 15 Wat hiyachi, ammag maid nat-énana hiyachiy enammaana way an machusa hen namarkaan hen acharna ya hen ah ing-inggana. Waman hen anchi iggay, te hen masasapor yanggayat hen tagu way mangamma hen laychén kafalewan hen hamhamà. 16 Wat chàyu iGalacia 6:17 406 iGalacia 6:18 way cha somorot hen yatoy intugun-o, met ammag inlurud way nangamma ta mapapanoh hen hamhamàyu ya ta hen laychén Apo Jesu Cristu way totollongan chàyu way yachi chillu nangen-alepan an haén. Ya an agég hen mekaman an chitaaw amin way nafilafilatan hen antoy achar-o ah tot-oway tatagun Apudyus. kail-an hen katot-owana. 17 Wat manepod ad uwan, maid 18 Wat hiyachi sosnod, ta totollongan koma mè-es-esngel an haén mepanggép chitaaw amin an Apotaaw way Jesu hen antoy chà itudtuchu. Te an-o Cristu. Haén ah Pablo. 407 iyEfeso 1:13

po-on hen yachiy enammaana para an Hen sorat Pablo hen anchichay chitaaw no faén yanggay hen layadna an chitaaw. 5 Ya nachachà-an agé hen iyEfeso hamhamà Apudyus way manganà an chitaaw gapo hen natéyan Jesu Cristu. Nampegwa ah aposel Pablo way Hehemmàna way yachi hen ma-ammaan i nantudtuchu ad Efeso way te hiyachi hen laychéna chillu. 6 Wat kachachakkaran way fabréy hen antaaw ammag chachayyawén hiya provinsiyan hen Asia. Ya hen anchi gapon anchi ség-angna an chitaaw pegwanaat nachuway tawén ahchi (Aposel way maid mepaniyana way yachi hen 18:19-20:38). Angkay na-awni yag anat nangempaliyana hen anchi papattigéna manorat an chicha hen anchi tawén way anàna way ah Jesu Cristu. 7 Ya way 61 hen nifafalluchana ad Roma, gapo agé hen natéyan Jesu Cristu way te chengngarna way wachan achicha nifùfù hen charana, nasobfottaaw yag man-ahekenna-awatan. Wat imfagana penakawan Apudyus hen fasortaaw. hen mepanggép hen kenakascha-aw Wat ammag maid mepaniyan hen Jesu Cristu ya anat hen kasaporan hen ség-ang Apudyus 8 way annag inlibli mantetempoyugan hen cha omafurot way an chitaaw. Yag ah kenaraeng hen miyaliganchaat hen parteparten hen Apudyus ya ah kenanongnongna, 9 wat achar way uray no lonaycha, ihà-ancha empaka-ammuna an chitaaw hen anchi chillu. nachachà-an way planona way iggay Haén ah Pablo way ah Apudyus ma-ammuwan ingganad uwan way 1 hen nanlayad way man-aposel an yachi hen mepanggép an Jesu Cristu. Jesu Cristu. Wat antoyan hen sorat-on 10 Yag hen planona, ammaana ah Jesu chàyu way tatagun Apudyus ahnad Cristu ah man-apon amin hen egad Efeso way napiyar hen afurotna an Jesu no umchah hen anchi ustoy tempona Cristu. 2 Ta totollongan chitaaw amin way hehemmàna chillu. Wat amin an Amataaw way Apudyus yah Apo hen wachad uchu ya hen antoy lota, Jesu Cristu, ya ta papannohoncha agé manteteponon Apudyus chicha amin hen hamhamàtaaw amin. way ah Jesu Cristu hen omapowancha. 11 Hen egachay ma-ammaan hen Kahahaang hen ekaman Apudyus antoy lotaat ma-ammaan te yachi hen hen ommafurot an Jesu Cristu hehemmà Apudyus chillu ya yachi agé 3 Antaaw ammag manyayaman an hen laychénay ma-ammaan. Wat yachi Apudyus way Aman Apotaaw way Jesu hen namepelliyan Apudyus an chitaaw Cristu te gapon ommafurotantaaw an ah mantataguna way metatappe an Jesu Jesu Cristu wat ini-idchatna an chitaaw Cristu te yachi chillu hen hehemmàna hen aminay ammay way narpod nanepod hen laprapon hen egad. 12 Wat uchu way empàwana hen Espirituna. kaskasen chàni way nachachà-an hen 4 Te ilanyu ngén hen enammaana. namnamana way umale hen anchi Hen cha-anna mangammaan hen empopostan Apudyus way umale, wat antoy lota, loohna penepele chitaaw anni yanggay ammag chachayyawén ah man-anàna hen ketapyantaaw hen kaenammay Apudyus. an Cristu. Ya imfafaggana agé 13 Yag ad uwan, chàyu agé way way ma-apudyusantaaw ya maid tapena, enammaan Apudyus chàyu agé fasfasortaaw an hiya way maid kasen ah mantataguna hen nangngaranyu hen iyEfeso 1:14 408 iyEfeso 2:3 anchi tot-oway alena ah kahara-anyu hen mannakafalinna. Hen yachiy way yachin anchi ammayay chamag. mannakafalinna hen chan anchar an Yag hen nangafurotanyu agé an Jesu chitaaw way yachi chillu agé hen anchi Cristu, wat inidchat Apudyus hen mannakafalinna way empàilana 20 hen Espirituna way mìyachar an chàyu agé nangempauchiyana an Jesu Cristu hen way yachi chillu hen empopostana ah natéyana ya hen nangempatùchuwana katot-owaan way chitaaw amin hen an hiya hen anchi kachachayaw way tataguna. 14 Te hen anchi nìyacharan pachawananna ad uchu. 21 Wat nanepod hen Espiritun Apudyus an chitaaw, hen laprapona ya ah ing-inggana, maid yachi hen manot-owaantaaw way kepachongan hen kenangaton Jesu idchat Apudyus way idchat hen aminay Cristu te hiyan kangangatowan no hen empostana an chitaaw ah pegwana ya aminay mannakafael way toray way aran chitaaw agé ad uchu. Wat antaaw wachan antoy lota ya uray ad uchu, te yanggay ammag chachayyawén hen kangatowan hen egachay ap-apo ya hen kaenammay Apudyus. egachay chumunyu ya ongtan ya uray heno way cha aryén hen tatagu. 22 Te Hen ninluwaruwan Pablo empangaton Apudyus ah Jesu Cristu ah hen anchichay ommafurot man-ap-apon hen egad ya enammaana Rom. 1:8-15; 1 Cor. 1:4-9; agé hiya ah penakaurutaaw way cha Fili. 1:3-11; Col. 1:3-14 omafurot. 23 Wat hiyachi, ah Jesu Cristu 15 Nanepod hen pés-éy nangngarà hen uru, ya hen aminay cha omafurot an way cha-ayu omafurot an Apo Jesus hiyaat chicha hen penaka-acharna. Yag ya chakar agé hen layadyu hen amin hen amin way wachan Jesu Cristu way anchichay tatagun Apudyus, 16 wat uru, melak-amtaaw agé way acharna. ammag maid péppég hen yaman-o an Hen nanaguwan Apudyus hen hiya gapon chàyu. No manluwaruwaén anchichay kaman nanattéy an hiya chà ichawat chàyu 17 an Amataaw way machachayaw way Apudyus way Rom. 3:21-31; Col. 2:8-15 Aman agé Apotaaw way Jesu Cristu. Hen anchi pés-éyna, ammag Hen chà chawatén, ta idchatna koma 2 maid namnamayu way metape an an chàyu hen kenaraeng way marpon Apudyus te an-ayug kaman nanattéy Espirituna ya ta epaka-ammuna agé an an hiya gapon fasor ya hen iggayyu chàyu hen amin way mepanggép hen omafurotan an Jesu Cristu. 2 Yag hen kena-apudyusna ta ma-awa-awatanyu hiyachi, tenoradyu hen gagangay hen way térén. 18 Ya chà agé chawatén ta anchichay achi omafurot, yag chayu hehellawan Apudyus hen hamhamàyu agé enafurot hen laychén chumunyu ta lomawag hen mangenlasinanyu no way hiya hen anchi cha mangentoray henochi hen chataaw namnaméén way ad uwan hen anchichay mannakafael awatén ah pegwana gapon nameleyana way achi maila ya umat agé hen amin an chitaaw, ya ta ma-awatanyu agé hen anchichay achi omafurot. 3 Ya uray agé kachuar ya hen kaenammay cha nadchi chàni way Judio, wat yachi agé hen way idchatna hen tataguna. 19 Ya ta enkamanni hen cha-anni omafurotan ma-awatanyu koma agé hen kenachakar an Jesus, te enammaanni agé hen heno hen mannakafalin Apudyus way chana way laylaychén hen acharni ya heno etorong an chitaaw way cha omafurot te way cha umchah ah hamhamàni. Wat ammag maid mepaniyan hen kafaelan maid nat-énana te uray chàni way iyEfeso 2:4 409 iyEfeso 2:16

Judiowén lébféngni agé way machusa Hen masosnochan gapon Jesu Cristu way kaman hen kachusaan hen aminay achi omafurot. 1 Cor. 3:9-15; Gal. 2:15-21 4 Ngém ah Apudyus, ammag maid 11 Chàyu way faén Judio, achiyu mepaniyan hen layadna an chitaaway koma aliw-an way niyanà-ayu way faén tatagu ya maid agé mepachongan hen tot-owa tatagun Apudyus, ya chàni agé ség-angna 5 te tàén kamantaaw nanattéy way Judio, annig penepeloh chàyu te an hiya hen kamaichan hen afurottaaw, maid markan Apudyus an chàyu. Ngém tenaguna chitaaw chillu gapon Jesu ah katot-owana, faén chillu ah Apudyus Cristu. Wat hen nangenhara-ana an hen cha mangamma hen hiyachiy chitaaw, gapo chillu hen ség-angna. marka, te tatagu yanggay. 12 Wat hen 6 Te entapen Apudyus chitaaw an anchi pés-éyna, maid poros innilayu Jesu Cristu hen nanaguwana an hiya mepanggép an Jesu Cristu ya iggay-ayu yag inidchatna hen mannanayun way agé mifilang an chàni way ganà Israel ataguwantaaw. Wat ad uwan, gapo ta way penelen Apudyus. Yag maid agé nètapetaaw an Jesu Cristu, empangaton nèawaanyu hen entorag Apudyus an Apudyus chitaaw agé way mètoray chàni way empostana way idchatna. an hiya ad uchu hen kenangatona. Ya maid agé paat namnamayu way 7 Yaha hen enammaan Apudyus ah matorongan an Apudyus hen antoy mangempàil-ana ah ing-inggana hen ataguwanyu te maid innilayu an hiya. kachakar hen layadna an chitaaw 13 Ngém ammag safaliy térén ad uwan, ya hen ség-angna way ammag maid te tàén maid innilayu an Apudyus mepaniyana. Ya hen po-on cha hen anchi ar-argaw, netapeayuwat nadchiyat ah Jesu Cristu. 8 Wat ammag agé an hiya ad uwan gapon nifùfuan anggay yanggay hen ség-ang Apudyus hen charan Jesu Cristu hen natéyana. yag entapena chitaaw an hiya yag gapo 14 Wat ah Jesu Cristu hen nangamma yanggay hen ommafurotantaaw an hen nantetempoyugantaaw way Judio Jesu Cristu way ammag faén gapon ya faén Judio ah umahà-anantaaw anchi ammay way enammaantaaw, way annag enammaan chitaaw te ammag inliblin Apudyus hen ah masosonod te kena-anna hen ketapyantaaw an hiya. 9 Wat hiyachi namfufussorantaaw. 15 Hen enkamanna, hen achi mafalin way mampachinar hen penéppégna hen anchi orchin Moses ya uray heno way tagu way mangaliyén hen liglamentona te hen anchi orchin enammaana ano hen ammayat metape hen nangamma hen namfufussorantaaw, an Apudyus. 10 Te ah Apudyus yanggay yag hen nanga-anna, wat hen natéyana. hen nangamma hen ketapyantaaw Wat ad uwan, chàniy Judio ya chàyu an hiya hen ommafurotantaaw an way faén Judio, tàén chuway karasey Jesu Cristu. Ya senafalina agé hen tatagu, enammaan Jesu Cristu chitaaw hamhamàtaaw ta maka-ammataaw ah ihà-an way karasey tatagu te ad hen ammayéna way yachi chillu hen uwan, masosonodtaaw amin gapon gagarana way nangamma an chitaaw ya netapyantaaw an hiya. Wat yachi hen hehemmàna chillu way yachi koma hen nantetempoyugantaaw. 16 Wat hen ammaantaaw. natéyan Jesu Cristu hen anchi koros hen naneponana hen Judio ya hen faén Judio ah umahà-anancha ya ah maka-anan hen namfinnusorancha iyEfeso 2:17 410 iyEfeso 3:9 yag namfangchéna chicha amin an mangempaka-ammu an chàyu Apudyus. 17 Wat hen ummaliyan Jesu mepanggép hen ség-angna ah Cristu, ta itudtuchuna an chitaaw amin pagsaya-atanyu. 3 Te ilanyu ngén, hen mantetempoyugantaaw an Apudyus nanepod hen laprapona, iggay way uray chàyu way faén Judio way na-ammuwan hen ketapyanyu way maid awanwani an Apudyus, ya umat faén Judio an Apudyus, te egad ad agé chàni way Judio way na-awagan uwan yag anat epàilan Apudyus hen ah tatagun Apudyus. 18 Yag ad uwan, nangempàil-ana an haén way chichato amintaaw way Judio man ono faén hen chà esorat an chàyu hen yatoy Judio, torongan hen Espiritun Apudyus sorat. 4 Wat no faséényuto, acharényu chitaaw amin way metape an Apudyus hen anchi ma-awatà mepanggép hen gapon enammaan Jesu Cristu. anchi iggay ma-ammuwan way planon 19 Wat hiyaha, chàyu way faén Judio, Apudyus mepanggép an Jesu Cristu. tàén faén ahimfafaryan Apudyus chàyu 5 Te nanepod ad malimaliyam, maid hen anchi ar-argaw, ahimfafaryan chàyu tagu ah nangammu hen anchi planon ad uwan te enanà Apudyus chàyu agé Apudyus te egad ad uwan yag anat ya chana agé ifilang chàyu ah tataguna, epaka-ammun hen Espiritun Apudyus wat nètapeayu hen amin anchichay chachi an chàni way penelena way tapenay ommafurot. 20 Hen panina, man-aposelna ya profetana. 6 Wat kaman chitaaw amin hen faréy Apudyus yato hen anchi planona way cha-an way i-inggawan hen Espirituna. Wat ah ma-ammuwan way ad uwan, chàyu Jesu Cristu hen kaman tummùchuwan way faén Judio, melak-am-ayu peet hen anchi faréy, ya hen anchichay hen aminay idchat Apudyus an chàni profeta ya aposel hen kaman to-odna te way Judio ya mifilang-ayu agé ah achar chicha hen pés-éy nangempaka-ammu Jesu Cristu, ya an-ayu agég mèawa hen hen mepanggép an Jesus, 21 ya anat aminay empopostan Apudyus gapon hen aminay ommafurot, kaman chicha Jesu Cristu. Wat yachi hen nekaman an hen enà-aran hen anchi faréy. Wat chàyu gapon ommafurotanyu hen anchi ah Jesu Cristu hen mamangchén ah ammayay chamag. mehohoopan hen amin anchichay 7–8 Haén ménat hen kafafaan enà-ara ah masà-achan hen ihà-an way way tatagun Apudyus, ngém tàén, na-apudyusan way faréy. 22 Wat gapo enammaana chillu haén ah mansérfi hen netapyanyu an Jesu Cristu wat an hiya way i mangintudtuchu hen chàyu agé hen kaman enà-ara way cha anchi ammayay chamag an chàyu usarén hen Espiritun Apudyus way amin way faén Judio yag senég-anganà mangamma hen fumaryan Apudyus. agé te inidchatna hen kafaelà way i mangintudtuchu. Ammag maid Hen nanudtuchuwan gapona yag yachi hen emporang Pablo hen faén Judio Apudyus an haén. Wat hiyachi hen Col. 1:24–2:5 chà minwarawagan an chàyu hen Wat haén way Pablo way chan sérfi anchi ség-ang Jesu Cristu way maid 3 an Apudyus, anà ammag nifafarud mepaniyana. 9 Ya hen ihay imfagan gapon chà nanudtuchuwan an chàyu Apudyus agé, ta epaka-awat-o hen way faén Judio ah katoronganyu. aminay katagutagu hen ekaman 2 Yag awniyat chengngaryu way Apudyus way mangempacharan empafiyang Apudyus an haén way hen anchi planona way cha-an iyEfeso 3:10 411 iyEfeso 4:3 ma-ammuwan ingganad uwan. Te hen kapegsan hen layad Jesu Cristu ah Apudyus way nangamma hen an chitaaw. Ya faén agé yanggay angamin, iggayna empakpaka-ammu chitaaw te uray aminay tatagun hen yachiy planona ingganad uwan. Apudyus wat ma-awatancha koma 10 Wat uray hen aminay mannakafael amin hen anchi layad Jesu Cristu way way toray ad uchu way achi mailéén maid mepaniyana. 19 Tàén achitaaw maid innilacha hen anchi kahahaang ménat chillu tot-owa makahkahmà way kenaraeng Apudyus, te ingganad hen kapegsan hen layadna an chitaaw, uwan ya anchaat cha ilan chachi. chawatê chillu way matapyatapyan Te hen hehemmà Apudyus chillu koma hen ma-awatantaaw ingganah wat chitaaw way cha omafurot an ammag migagangay an chitaaw hen Jesu Cristu hen mangil-ancha hen gagangay Apudyus. yachiy kenaraeng Apudyus way maid 20 Antaaw ammag chayawén ah mepaniyana. 11 Nachachà-an chillu Apudyus te uray heno way ifagataaw hen anchi hehemmà Apudyus way an hiyéén maka-amma chillu hen ma-ammaan, yag ah Apotaaw way chùchùar no hen imfagataaw te maid Jesu Cristu hen nafud-asan amin péppég hen kafaelana, te uray hen anchi cha nadchi. 12 Wat ad uwan, gapon achitaaw makahkahmà wat kafaelana ommafurotantaaw an Jesu Cristu ya chillu. Ya hen yachiy mannakafalinna hen nelarammongantaaw an hiyaat agé, wat chan anchar an chitaaw ah achitaaw émégyat way mangimfaga katorongantaaw. 21 Wat amintaaw an Apudyus ah heno way ifagataaw. way cha omafurot, antaaw amin 13 Wat panga-aseyu ta achiayu koma ammag chachayyawén ah Apudyus ah tomkar gapon antoy chà mapaligatan ing-inggana way maid péppégna gapon mepanggép hen anchi chà itudtuchu Jesu Cristu ya hen ketapyantaaw an an chàyu, te chà anohan aminto ah hiya. Amen. katoronganyu. Hen mantetempoyugan hen Hen layad Jesu Cristu hen tatagu aminay ommafurot Rom. 8:31-39 Rom. 12:6-8; 1 Cor. 12:12-26 14 No hamham-ê amin hen anchi Haénay Pablo way nifafarud gapon enkaman Amay Apudyus, anà ammag 4 chà mangammaan hen laychén Apo chan palentomang way manayaw Jesu Cristu, wat hen eténgténg-o paat an hiya 15 way hiya hen pongar hen an chàyu, ta iyafiinyu paat ah Apudyus egad ya hiya agé hen penaka-aman way namele an chitaaw. 2 Te hen hen amin. 16 Ya hen chà chawatén ekamantaaw, masapor epafafataaw hen an hiya way kangatowan way maid achartaaw ta achitaaw mampasigsiguru makahkahmà hen mannakafalinna, ta ya masapor agé man-ahe-ennanohtaaw papegsééna koma hen hamhamàtaaw te yachi hen mangempàil-antaaw hen amin gapon Espirituna. 17 Ya ta man-ahelennaychantaaw. Yag antaaw mawawà-acha ah Jesu Cristu ah ammag anohan hen mèfatan hen ifa ya hamhamàtaaw gapon afurottaaw an achi aw-awniyén hen mamakawanan an hiya. Ya chà agé chawatén ta ammag hiya. 3 Ya epapatetaaw paat agé way mimura koma ah hamhamàtaaw hen mangamma hen laychén hen Espiritun man-ahelennaychantaaw 18 ta éhéd yag Apudyus ta achitaaw chachaelén hen wachay kafaelantaaw way mangawat anchi tempoyugtaaw way narpo chillun iyEfeso 4:4 412 iyEfeso 4:15 hiya. 4 Te ilanyu ngén, an ihà-an met way hiya hen anchi ummale hen antoy hen achar Jesus way chitaawchi, ya lota yag anat mamfangad ad uchu-uchu. ay ammoh wachay ihà-anay achar Wat hen halenonot nadchiyat, heno ah achi man-ahekenna-awatan. Ya way lugarén nawawà-acha hiya. an ihà-an agé hen Espiritun Apudyus 11 Ya chuar agé hen inidchatna way way nìyachar an chitaaw amin. Ya kafaelan hen tatagu ah katorongan hen an ihà-an agé hen anchi chataaw ommafurot an hiya, te enammaana amin namnaméén way awatén ah hen tapena ah man-aposel, ya anat hen pegwana gapon nameleyan Apudyus an kafaelan hen tapena way mangimfaga chitaaw way yachin mannanayun way hen alen Apudyus way ekatchéén ataguwan. 5 Yag uray chuartaaw, an profeta. Ya inidchatna agé hen ihà-an chillu hen Apotaaw way hiyah kafaelan way i manginwarawag hen Cristu. Ya an ihà-an agé hen charan anchi ammayay chamag ya anat way ma-afurot ah metapyantaaw an hen kafaelan way manalimun hen Apudyus. Ya ihà-an agé hen sinyar an anchichay ommafurot ya manudtuchu chitaaw way yachi hen funyag. 6 Ya an chicha. 12 Hen gagaran Jesu an ihà-an ah Apudyus way hiya hen Cristu way nangidchat hen anchichay ap-apon hen aminay egad, ya hiya agé nankarakarasey kafaelan, ta wéhchin hen Aman hen aminay ommafurot. Ya anchichay ommafurotén wachay hiya, wawà-acha agé an chitaaw amin érégna way mangamma hen laychén ya cha agén anchar an chitaaw amin. Apudyus ah katorongan hen afurot hen ihaiha amin hen anchichay Nankarakarase hen inidchat kaman acharna. 13 Ta hen mekaman Apudyus ah katorongantaaw koma, matapyatapyan hen innilataaw 1 Cor. 12:4-11 mepanggép hen anà Apudyus ingganah 7 An ihà-an tot-owa hen chataaw mapapchong koma hen afurottaaw afuroton way hiyah Jesu Cristu. amin ya ta matang hen hamhamàtaaw Ngém faén an ihà-anay karase way ta komamantaaw amin an Jesu Cristu kafaelan hen inidchatna an chitaaw way antaaw amin ammag aran hen way ommafurot, te wéhchin chitaawén anchi nenènong way hamhamàna. wachay wacha hen inidchat Jesu 14 Te no yachi hen mekaman an Cristu way kafaelan hen ihaihay tagu. chitaaw, faéntaaw tot-owa kaman 8 Nifafaggachi hen anchi nesosorat way ungunga way ammag naraka way alen Apudyus way ekatnéén, ma-awis. Wat achitaaw ammag cha “Hen namfangchana ad uchu, chuar ma-awis ah heno way kadchachato way hen entàtaenna way farud, yag mitudtuchu, ya achitaaw agé ammag wacha agé hen inidchatna way cha marokop hen anchichay manasilib kafaelan hen aminay tatagu.” way sabsafali hen chacha itudtuchu. Yachi hen empasorat Apudyus ad 15 Te hen ekamantaaw, antaaw ammag namenghan. 9 Yag nokay agé hen aryén yanggay hen katot-owaan hen laychénay aryén hen anchi ekatnéén anchichay tatagu way ammag maid “namfangad ad uchu.” Wat kapeletan koma kétkétém ah miyahrang, yag way an ummale unna hen antoy lota te achitaaw agé iyaningarngar way pakay ekatnéén “namfangad ad uchu” mangimfaga ta antaawat an epàila hen nò. 10 Wat maid kasen nangamman layadtaaw. Te masapor komamantaaw nadchi no faén yanggay ah Jesu Cristu an Jesu Cristu hen aminay ekamantaaw iyEfeso 4:16 413 iyEfeso 4:32 te hiya hen urutaaw. 16 Ya hiya hen hamhamà way narpon Apudyus way cha mangenmaneho an chitaaw way kaman-ayu kasen niyanà ah fummuru penaka-acharna ta mehohoop hen way tatagu way kommaman hen aminay parten hen hiyachiy achar way hamhamà Apudyus. Te hen anchi hen anchichay urat hen mamangchén. narpon Apudyus, nachachallos ya Wat no wéhchin parten hen acharén nalilimpiyu. ammaana hen ustoy fiyangna, pomegsa 25 Wat hiyachi, masapor achitaaw ya chumakar hen yachiy achar. Wat chan kétkétem ta hen anchi tot-owa yachi koma hen ekamantaaw way achar yanggay hen iyale, te wéhchin Jesus ta pomegsa hen tempoyugtaaw chitaawat parten hen achar Jesus. ya hen afurottaaw gapon chataaw 26 Yag no wachay omaningarngaran, man-ahelennaychan. arwachan ta achi mamfalinchi ah fumasoryan. Ya achi agé mafalin Hen kafalewan hen ataguwan hen unongon hen aningarngar ingganah ommafurotan an Jesu Cristu madhém ta achi koma mahen-awniyan Rom. 6:1-14; Col. 3:5-17 yag naka-an. 27 Ya achitaaw eparufus 17 Wat hiyachi, hen itugun-o an chàyu hen wayan Chumunyu way man-anchar way imfagan Apo Jesu Cristu an haén, an chitaaw. 28 Yag mag-ay ta wachay masapor achitaaw koma cha unuchun manga-akaw, masapor etagayna ta hen a-amman hen anchichay achi anat an i mèlabfu ah ustousto ta omafurot te chicha, chacha torachén wachay iyarana ah masaporna yah yanggay hen wachah hamhamàcha etorongna hen anchichay makasapor way maid poros sérfina 18 te ammag ah torong. 29 Achitaaw agé cha helang hen hamhamàcha. Ya achicha ar-aryén hen laweng ta hen aryéntaaw agé mèawa hen ataguwan way idchat yanggayat hen anchi makatorong Apudyus te achicha ma-awatan hen hen anchichay mangngar ta achitaaw mepanggép an hiya. Yag hen achicha héphépén hen laweng ta an pomegsa mangawatan, te anchag cha epapelet hen hamhamàcha mepanggép hen way mangamma yanggay hen wacha usto. 30 Ya achitaaw agé ammaan an chicha. 19 Wat ammag naka-an hen hen mangempatokar hen Espiritun aminay fiincha ya chachaat agé iyuya Apudyus, te hen Espiritun Apudyus way hen heno way laychén hen acharcha nìyachar an chitaaw, hiya hen markan way ammaan way anchag pommasag Apudyus way mangimfaga way enawan ah heno. Apudyus chitaaw. Ya heno way tagu 20 Ngém chàyu, faén metchi hen way wacha hen Espiritun Apudyus enacharyu mepanggép an Jesu Cristu. an hiya, sigurachu hen kahara-ana 21 Te chengngaryu met hen mepanggép ah pegwana. 31 Masapor achitaaw an hiya ya chayu agé torachén hen unongon hen lommawengan hen tot-owa way intudtuchuna. 22 Wat hamhamà ya umat agé hen nanggatan. yachi, masapor manchùganyu amin Etagaytaaw agé hen aningarngar ya hen anchi laweng way gagangay way sosongel. Ya achi koma agé mafalin tenoradyu hen cha-anyu omafurotan, te way mankapkapot ya lawrawengén yachi hen karokopan hen acharyu ya hen ifa 32 ta hen ekamantaaw hen manachael an chàyu. 23 Ta ad uwan, koma, antaaw an man-ahe-ennanoh masapor mafalewan hen hamhamàyu ya man-ahesennég-ang ta hen 24 way aranyu hen anchi ammayay ammay yanggay hen ammaantaaw iyEfeso 5:1 414 iyEfeso 5:16 hen ifataaw. Ya masapor agé harémén angkay hen anchichay achi man-ahepennakawantaaw kaman hen omafurot hen chusan Apudyus. 7 Wat namakawanan Apudyus an chitaaw achiayu cha miyah-ahrang hen kaman gapon Jesu Cristu. an cha nadchiy tatagu. 8 Te ilanyu ngén, hen anchi ar-argawat helang Hen ekaman hen anchi agé hen hamhamàtaaw way maid nahelawan hen hamhamàna innilataaw an Apudyus. Ngém ad uwan, Gal. 5:16-26; Fili. 2:12-18; Col. 3:5-17 nahehellawan hen hamhamàtaaw Chitaaw hen a-anà Apudyus way gapon ommafurotantaaw an Apo 5 laylaychénay térén, wat hiyachi, Jesus. Wat masapor iyafiintaaw masapor torachéntaaw hen aminay hen nahelawan hen hamhamàtaaw hamhamàna te hiyan Amataaw. 2 Ya 9 way hen kafud-asanaat ammag masapor agé man-ahelennayadtaaw nalimpiyu hen hamhamàtaaw ya hen way kaman hen manlaychan Jesu Cristu mangammaantaaw hen tot-owa way an chitaaw. Te hiya, gapon layadna an ammayén Apudyus. 10 Ya antaaw an chitaaw, inidchatna hen acharna way acharén hen anchi mangemparaylayad matéy para an chitaaw way yachin an hiya ta yachin ammaantaaw. ninchatonana hen acharna an Apudyus 11 Ya achitaaw agé mètemfuruy hen yag naraychan tot-owa ah Apudyus hen a-amman hen anchichay tatagu way hiyachiy enammaan Jesus. achi omafurot way maid fanag hen 3 Gapo ta chitaaw hen tatagun chacha am-ammaan, ta antaaw an Apudyus, achi koma mafalin way ammaan hen usto ah kahelawan hen wacha hen man-am-ameam ya anchi laweng way a-ammacha. 12 Ya hen mangammah laweng way hen hiyachiy laweng way chacha chumagchagas ya aminay lenoroko etaro way mangamma, wat uray hen way uray hen mahaphapetan cha mangaryanéén ammag afifiin way térén. nadchi wat achi koma mafalin an 13 Wat no mahelawan hen anchi laweng chàyu. 4 Ya achitaaw koma agé chan way chacha ammaan, kapeletan way ale ah aggarémha way ale ya hen anchi achi metat-aro yag narawag koma hen nat-én hen mepayana ya umat agé mangenlasinancha hen kenarawengna hen maid gutokna ya hen narafus way ta falewancha koma. 14 Yag yachi agé sos-oro, ta hen epaenghataaw koma, hen cha itugun hen anchi nesosorat way hen manyamanantaaw an Apudyus. alen Apudyus way ekatnéén, 5 Te hen anchichay tatagu way “Chàyu way kaman nanasséy, aggaisaw ya lenoroko hen a-ammacha, fumangon-ayu sigurachu way achicha metape hen te kaman-ayu nanattéy, wat mantorayan Apudyus way hen-ama man-uchiayu an Jesu Cristu. Ya umat agé hen ta helawan Cristu hen hamhamàyu anchichay man-am-ameam ah egad agé.” te chicha, ancha cha apudyusén hen 15 Wat ar-arwachantaaw hen chataaw kok-owa way yachin patigéncha yag ekamkaman ta achitaaw ekaman faénat agé ah Apudyus. 6 Ilanyu ta hen anchichay achi maka-awat hen achi chàyu cha lokopon hen anchichay usto te chitaaw, na-awatantaaw nan-asilib way mangaliyén faén met hen usto. 16 Yag no wachay tot-owa hen antoy imfagà. Te gapo wayataaw way mangamma hen ammay, angkay hen hiyahay a-amma, wat ammaantaawat ta achi pomegpegsa iyEfeso 5:17 415 iyEfeso 5:33 hen anchi laweng way cha omam-améd an chitaaw way ommafurot an hiya, hen chana ka-ammaan ad uwan. 17 Wat te ah Jesus, anggay hen layadna an achitaaw wéwéngwéngén ta antaaw an chitaaw, inidchatna hen acharna way emamad way manganap hen laychén matéy 26 ta mamfalinéna chitaaw ah Apudyus. maid fasfasorna an Apudyus way 18 Achitaaw agé eparufus hen gapon nangurahana hen fasortaaw achar way mamfutang te ammag hen nangafurotantaaw hen enalena. chumachaelchi. Ta hen ekamantaaw, 27 Enammaan Jesu Cristuchi ah antaaw an eparufus hen Espiritun mangen-awaana an chitaaw way Apudyus way mamangchén ammag maid fasfasortaaw ya maid hen hamhamàtaaw. 19 Yag no amin guhguhawtaaw ta ammag ammay man-ub-ufuntaawén chataawat agé hen mangil-ana an chitaaw ya hen iyale hen alen Apudyus ya mankankanta mangar-ana an chitaaw. 28 Wat chàyu agé ah manayawantaaw an hiya ya way larae, masapor kaman agéhchi hen ah mangar-antaaw ah tugun. Ya manlaychanyu hen anah-ahaw-anyu antaaw an laylayad way mankankanta way kaman chillu hen manlaychanyu way chataaw agé ham-éham-én hen hen acharyu, te hen ahawayu hen laychénay aryén. 20 Yag gapon Apo Jesu kaman pétén hen acharyu. Wat heno Cristu, antaaw agég manyayaman an way manlayad hen ahawana, chana Amataaw way Apudyus, uray heno way agé laychén hen acharna, 29 ya maid ma-ammaan. ménat chillu tagu ah achi manlayad hen acharna, te pakay chana panganén Hen mitugun hen hen-ahawa ya chana halimunan nò. Yag yachi agé Col. 3:18-19; 1 Ped. 3:1-7 chillu hen cha ekaman Jesus way annag 21 Wéhchiyén masapor epafafana hahallimunan chitaaw way acharna ya hen acharna hen ifana te yachi hen laylaychéna chitaaw 30 te chitaaw hen mail-an hen mangempafafaantaaw hen parteparten hen acharna. 31 Yachi hen achartaaw an Jesu Cristu. 22 Chàyu way fanag hen anchi nesosorat way alen finufae, masapor epafafayu hen acharyu Apudyus way ekatnéén, hen anah-ahaw-anyu way kaman hen “No omahawa hen larae, taynana chayu mangempafafaan hen acharyu hen chàcha-arna yag enteponna an Apo Jesus. 23 Te hen larae, hiya hen hen ahawana way yachi hen urun hen ahawana way kaman hen mamfalinancha ah ihà-an way nan-uruwan Jesu Cristu hen aminay achar.” ommafurot, ya ah Jesus, henara-ana 32 Chakar hen laychén nadchiy aryén ya amin hen anchichay ommafurot naunig te hen ma-awatà, ahapéna agé way niyalig ah acharna. 24 Wat ah Jesu Cristu ya amin hen anchichay hiyachi, kaman hen mangafurotan hen ommafurot an hiya. 33 Ngém wacha ommafurot an Jesu Cristu, wat kaman chillu hen keyaryana hen hen-ahawa koma agéhchi hen mangafurotanyu way hen antoy lota, te hen larae, masapor finufae hen anah-ahaw-anyu. laylaychéna hen ahawana way kaman 25 Ya chàyu agé way lenarae, masapor hen manlaychana hen acharna. Ya laylaychényu hen anah-ahaw-anyu way hen fufae agé, masapor iyafiinna hen kaman hen nanlaychan Jesu Cristu ahawana. iyEfeso 6:1 416 iyEfeso 6:13

yanggay tatagu hen nangen-alepan an Hen mitugun hen a-anà chàyu te ah Apo Jesu Cristu agé. 8 Yag ya hen chinàcha-ar innilataaw met way heno way ammay Mar. 7:10; Col. 3:20-21 way ammaan hen tatagu way uray Chàyu way a-anà, masapor alepan ono faén, gunggunaan Apudyus 6 afurotonyu hen chinàcha-aryu te amin. yachi hen nenènong way a-amman 9 Ya chàyu agé way nangen-alepan, hen anchi ommafurot an Apo Jesus. masapor e-ènongyu agé hen ekamanyu. 2 Ya yachi chillu hen inyurchin Achiyu cha ég-égyatén hen anchichay Apudyus way ekatnéén, “Masapor alepanyu. Te innilayu chillu way rispituwényu hen chinàcha-aryu.” Ya chitaaw amin way uray alepan ono yachi paat agén anchi pés-éy orchin ap-apo, an ihà-an hen Apotaaw ad uchu. Apudyus way wacha hen gungguna no Ya hiya, achina angkay epohowan hen afuroton 3 te empostan Apudyus way tatagu, uray heno hen kasasa-adna. mangaliyén, “No afurotonyuchi, ammay Hen anchi armas way idchat Apudyus hen ataguwanyu hen antoy lota ya marakay-ayu ya an-ayuwat matéy.” Rom. 13:12; Col. 1:13; 4 Chàyu way chinàcha-ar, achiyu 1 Tes. 5:8; Heb. 4:12 ammag cha pa-aningarngarén hen 10 Hen anongoh way ifagà an a-anàyu hen manugunanyu an chàyuwat masapor epapatetaaw way chicha, ta anyu an amhiwén chicha mangamma amin hen laychén Apudyus ya disiplinéén chicha. Ngém hen way hen kafaelantaaw way mangamma, ekamanyu, kaman hen cha ekaman Apo faén chillu chitaaw hen marpowana Jesus an chitaaw. te marpo hen mannakafalin Apo Jesu Cristu way wawà-acha an chitaaw. Hen mitugun hen alepan ya 11 Ya masapor iya-armastaaw hen hen nangen-alepan amin anchichay armas way ini-idchat Col. 3:22–4:1 Apudyus ta wachay ekamantaaw way 5 Chàyu way alepan, masapor mangafà an Chumunyu way ammag iyam-ammayu way mangafurot paat narokkop. 12 Te ah katot-owana, hen anchichay nangen-alepan an faén tatagu hen kafusortaaw te hen chàyu ya iyafiinyu agé chicha way anchichay egachay chumunyu ya ongtan hen ekamanyu, afurotonyu chicha ya hen amin anchichay achi maila way way maid lawraweng ah hamhamàyu wachan mannakafalinna, te chicha hen way kaman ah Jesu Cristu paat hen cha mangentoray hen tatagun antoy lota chayu afuroton. 6 Ya faén agé yanggay way ammag ngéngét hen hamhamàcha. hen mangi-il-ancha an chàyu hen Chichachi hen kafusortaaw way mangammaanyu hen usto te no yachi, chataaw gufatén. 13 Wat hiyaha hen an yanggay hen machayawanyu hen masapor iya-armastaaw hen amin chayu anapén. Ta hen ekamanyu koma, anchichay kaman armas way ini-idchat anyu an ammaan hen acharyu ah kaman Apudyus an chitaaw. Ya usaréntaaw alepan Jesu Cristu way ahelaylayad chachi way mangufat hen kafusortaaw way mangamma hen laychén Apudyus. ta achitaaw paat ma-afà no umchah hen 7 Ya layyalayyad-ayu koma agé way laweng, ta no marpas hen anchi gufat, mangamma hen heno way mepa-amma manga-afàtaaw chillu. an chàyu te hen katot-owana, faén iyEfeso 6:14 417 iyEfeso 6:24

14 Wat antaaw ammag mansasaggana agé haén hen manluwaruwanyu way kaman sorchachu way hen ta epahpahmà Apudyus hen ustoy sorchachu, wat masaporna hen aryê no mawayanà way man-ale. Ya kénégay sentoron. Wat hen chawatényu agé ta achiyà émég-égyat kaman esentorontaawat hen anchi way mangimfaga hen anchi ammayay mangaryantaaw hen ammag tot-owa chamag way iggay ma-ammuwan paat way maid kétkétém. Ya hen ingganad uwan. 20 Te yachi chillu hen iha agé, masapor hen sorchachu chà enkamkaman way penaka-achar hen hapar hen paragpagna. Wat hen Apudyus yag yachiyat agé hen kaman ehapartaawat hen a-ammataaw nifaruchà. Wat iluwaruwanà koma way ammay ya nalimpiyu. 15 Yag ta anà ammag cha tomorotorod way hen kaman esasappatostaaw agéat mangentoroy hen anchi impiyar hen mansasagganaantaaw way Apudyus an haén. mangimfaga hen anchi ammayay chamag mepanggép hen mètempoyugan Hen anongoh way imfagan Pablo an Apudyus. 16 Yag masapor agé 21 Yachi yanggay hen ifagà, ngém achi é-égnanantaaw hen afurottaaw an fali te naway way umalehna ah Tikico Jesu Cristu te yachi hen kaman way napateg way sonodtaaw te natalek arahagtaaw. Te no manokchuntaaw way mansérfi an Apo Jesus. Wat egad hiya, mahaparantaaw hen heno way hiya way manaphapet an chàyu amin aggaégyat way eposet Chumunyu hen mepanggép an haén. 22 Yachi paat an chitaaw way kaman cha gumilab hen gagarà way mangempale an hiya way say-ang. 17 Ya hen kaman agé ahna, ta haphapeténa hen mepanggép helmettaawat hen nanara-an Jesu Cristu an chànihto ya ta epas-émna agé hen an chitaaw, te yachi hen mahaparan hen hamhamàyu amin. hamhamàtaaw. Ya antaaw agég ehehèat 23 Wat hiyachi, chàyu way sosnod hen anchi fangid way inidchat hen way ommafurot, hen chawatê an Amay Espiritun Apudyus way hiyachi hen alen Apudyus ya Apo Jesu Cristu, wat ta Apudyus. 18 Masapor agé way chataaw papannohoncha hen hamhamàtaaw manluwaluwaru way uray heno way amin ya ta pomegsapegsa hen mekamanén chataawat manchawat afurottaaw ya umat agé hen chataaw ah torong Apudyus way chataaw agé man-ahelennaychan. 24 Wat ta torachén hen itudtuchun hen Espirituna totollongan chitaaw amin an Apudyus, hen manluwaruwantaaw. Yag antaaw amintaaw way maid péppég hen agég epapate way manginluwaluwaru layadna an Apo Jesu Cristu. Haén ah hen aminay ommafurot. 19 Yag etapeyu Pablo. 418 iFilipos 1:12

way manginwarawag hen anchi Hen sorat Pablohen anchichay ammayay chamag. Wat amin hen manginluwaruwà an chàyuwén iFilipos ammag amchan hen laylayad-o. 6 Ya sigurachuwà agé way halenonoton Nifafarud ah aposel Pablo ad Roma Apudyus hen afurotyu, te hiya (Aposel 28:30) hen nanoratana hen chillu hen nangempahpahmà hen tatagud Filipos hen anchi tawén way pés-éy ommafurotanyu. Wat annag 62 way hen antoy Filipos, fabréy ad etotoroychi ingganah kahènachan hen Macedonia way yachin nanginyapetan mamfangchan Jesu Cristu. Pablo gapon empahelap Apudyus an 7 Nenènong way yachi chillu hen hiya (Aposel 16:9-40). Wat nametlo hen hamhamào an chàyu te napateg-ayu émméyan Pablohchi way i nantudtuchu paat an haén way an-ayug cha melak-am ya chuar hen ommafurot way napegsa hen aminay torong Apudyus an haén. Te agé hen afurotcha. Ya amchan agé cha-ayu mìligat hen antoy nifafalluchà hen layad Pablo an chicha te tàén ya kaman agé hen anchi nawawayyaà anchag publi way térén, chachaat chillu way manàchég hen anchi ammayay epéépééy hen etorongcha an hiya. Yag chamag ya hen chà nangempapegsaan hen nangngarancha hen nifaruchana, hen afurot hen tapena. 8 Innilan kasencha agé empééy hen torongcha. Apudyus hen ka-amchan hen enayù an Wat hen pontos hen yatoy sorat chàyu ya hen layad-on chàyu, te kaman wat yaman gapon torongcha ya hen ménat hen layad Jesu Cristu an chitaaw. sém-éman hen afurotcha. 9 Wat hen chawatê an Apudyus, ta an Haén ah Pablo ya antoyan agéh komag pomepegsa hen ekamantaaw way 1 Timoteo way chàni hen chan sérfi man-ahelennayad, ya ta matapyatapyan an Jesu Cristu. Wat antoyan hen soratni agé hen ma-awatantaaw mepanggép way metongpar an chàyu amin way an Apudyus, ya antaaw agég lomaeng tatagun Apudyus ahnad Filipos gapo way mangenlasin hen aminay tot-owa. hen ommafurotanyu an Jesu Cristu ya 10 Te no hiyachi, kapeletan way umat agé chàyu way cha memponponò afunantaaw hen anchi nenènong paat, ya chàyu agé way cha manorong an ya achi chitaaw agé pafasoron hen chicha. mamfangchan Jesu Cristu te ichahan 2 Wat ta totollongan chitaaw amin an chitaaw way nachachallos. 11 Wat Amataaw way Apudyus yah Apo Jesu antaaw an ammaan yanggay hen anchi Cristu, ya ta papannohoncha agé hen usto way ammayén Apudyus way hamhamàtaaw. ah Jesu Cristu yanggay hen gapona ah ka-ammaan cha nadchi, ya hen Hen chawat Pablo para kahalenonotanaat hen kachayawan hen anchichay iFilipos Apudyus ya hen mepàil-an hen Rom. 1:8-15; 1 Cor. 1:4-9; kaenammayna. Efes. 1:15-23; Col. 1:3-14 Ah Jesu Cristu chillu hen 3 Anà ammag manyaman an Apudyus pontos hen antoy ataguwan hen aminay chà manmanma-an an chàyu, 4–5 te nanepod hen pés-éy 1 Cor. 4:16–5:10 ommafurotanyu an Jesu Cristu ingganad 12 Chàyu way sosnod, awni yag uwan, anyug cha torotorongan haén ekatyuwén magat matepéd hen iFilipos 1:13 419 iFilipos 1:29 miwarawagan hen anchi ammayay Apudyus, wat ta maid koma am-ammaà chamag gapon amin antoy nepasamak ah kafiinà an hiya, kaskasen ad uwan, ya an haén. Ngém masapor ma-awatanyu ta ammag humihiyya koma hen torod-o way faénat angkay, te an cha way mangempachayaw an Jesu Cristu, tomorongchi hen miwarawagana. 13 Te tàén matéyà ono matataguwà non ilanyu ngénat, nanchinngar amin hen anat paat hiya hen machayaw gapon antochay sorchachun Are ya umat haén. 21 Te maid chillu kasen pontos agé hen amin antochay tapen hen hen matatagguwà no faén yanggay tatagu way maid kasen nifaruchà no hen kachayawan Jesu Cristu. Yag non faén yanggay hen chà mansérfiyan an an umat yag anà an matéy, kaskasen Jesu Cristu. 14 Ya gapo agé hen antoy hen ammayna te éméyà paat an hiya. nifafalluchà wat ammag senésém-ém 22 Waman no matataguwà, mafalin agé hen hamhamà hen kachùran hen etoroy-o hen antoy nipiyar an haén. Wat anchichay sosnodtaaw an Apo Jesus yag nokay lawa hen piliyê nò, ay hen matéyà naka-an hen égyatcha yag chachaat agé ono hen matatagguwà. Achiyà chillu tomorod way manginwarawag hen alen makefaga no heno hen am-ammay, 23 te Apudyus. an-og laychén amin. Te ilanyu ngén, 15 Manowat te hen katot-owana, hen laychê paatat taynà hen antoy lota nat-én hen ganchat hen tapena, te ah ta éméyà an Jesu Cristu way yachi apéscha yanggay an haén hen chacha chillu hen ka-a-ammayan. 24 Ngém ah mangempagngaran hen mepanggép an pagsaya-atanyu te kasaporanyu haén, Cristu, te laychénchay menlahyan an un-unnina ménat no anà an matatagu haén. Ngém wachacha chillu hen tapena ta achiyà matéy ad uwan. 25 Wat gapon way ustousto paat hen ganchatcha, chàyu, sigurachuwà way achiyà matéy 16 te chicha, gapon layadcha an haén te masapor mì-i-iggawà an chàyu ta ya anchaat iwarawag, te na-awatancha matapyatapyan hen afurotyu ya ta way emparufus Apudyus hen antoy omam-améd hen laylayadyu. 26 Yag nifaruchà ah manàchégà an hiya ahto. no umaliyà ahnaat kapeletan way 17 Waman hen anchichay tapena, nat-én komaskasen hen manayawantaaw an tot-owa hen ganchatcha mepanggép an Jesu Cristu. Cristu, te hen machayawancha yanggay 27 Ngém sosnod, uray heno way hen chacha anapén. Ya hen ekatcha agé, mekaman an haén, masapor koma ta an koma machismaya hen hamhamào iyafiinyu hen anchi chataaw afuroton ahtoh pagfaruchan hen chà mangngaran mepanggép an Jesu Cristu. Ta uray no hen chacha ammaan. 18 Ngém haén, maka-aliyà ahna ono achiyà, changrê ana-at angkay ammag laylayad. Te tàén koma way an chillug chinuchumgat hen ud-ay laweng ono usto hen ganchatcha afurotyu yag nantetempoyug-ayu amin non anchaat paat cha iwarawag ah way mangempapate way manàchég hen Jesu Cristu te yachi chillu paat hen cha anchi ammayay chamag way chataaw mangemparaylayad an haén. afuroton. 28 Achiayu agé cha émégyat 19 Yag chaà chillu lomaylayad te hen anchichay cha komontara an innilà way gapon luwaruyu ya hen chitaaw, te hen anchi achiyu émégyatan torong hen Espiritun Jesu Cristu wat ah an chichaat yachi hen manot-owaancha pagsaya-atà chillu hen halenonot amin way ma-afàcha ya machusacha. Te hen antoy na-ammaan an haén. 20 Ya chàyu, mangafà-ayu te ah Apudyus hen manlaychà paat way manchinlà ah chillu hen manatàchég an chàyu. 29 Te iFilipos 1:30 420 iFilipos 2:14 ilanyu ngén, ninidchat an chitaaw enhàfa hen kenangatona yag hen wayataaw way omafurot an Jesu namfalin ah tatagu way kaman an Cristu ah kachayawana. Ngém faén chitaaw ya annag enammaan hen yanggay hen ommafurotanyu hen acharna ah fafà-arén Apudyus. ninidchat, te uray hen mapaligatanyu 8 Yag angkay namfalin ah tatagu, ah kachayawana agé. 30 Wat cha-ayu empafafana hen acharna way tot-owa metape an haén way manga-abfurot an Amana, tàén mapaligatan gapon Jesu Cristu way yachin inyatéyna hen nelansaana yachi chillu hen anchi innilayu way hen koros. 9 Wat yachi hen napaligatà hen anchi ar-argaw, ya nangempangatowan Apudyus chayu agé chillu changrén way yachi an hiya ah kangatowan way ad hen cha mekaman ad uwan. uwanat maid mepachongan hen kenangatona. 10 Wat umchah hen Hen kenangaton Jesu Cristu ya ag-agaw way amin hen egad way hen anchi nampafafaana ini-inggaw ad uchu ya hen lota, Rom. 15:1-4; 2 Cor. 8:9; 1 Ped. 5:5-7 uray hen anchichay natéy ya hen Sosnod, hen nelarammongantaaw cha-an, ya uray hen anchichay 2 an Jesu Cristu, wat yachi hen cha maila ya hen anchi achi, maid mangempas-ém hen hamhamàtaaw, achi mampalentomang hen ya hen layadna an chitaaw, yachi henagong Jesus way manayaw agé hen cha mangay-ayu an chitaaw. hen kenangatona. 11 Yag maid Ya gapo agé hen nètempoyugantaaw agé achi mangimpudnu way ah hen Espiritun Apudyusat chataaw Jesu Cristu hen Ap-apon hen egad man-ahelennayad ya chataaw agé ah machayawan Amataaw way man-ahesennég-ang. 2 Wat gapo Apudyus. ta ma-awatanyu amin cha natto, Epapate hen afurot an Apudyus tapyatapyanyu koma hen layad-o way hen ekamanyu, anyug tétérnén way Mat. 5:14-16; Efes. 5:1-20; 1 Juan 1:5-7 mantetempoyug ya man-ahelennayad 12 Hiyachi, chàyu way sosnod way an umahà-an koma agé hen way laylaychê, tot-owa way anyug hamhamàyu. 3 Yag uray heno ena-abfurot hen aminay intugun-o way ammaanyu, faén koma ah hen nì-iggawà an chàyu, wat kaskasen mepangatowan hen acharyu ono ah koma ad uwan hen antoy kamaid-o mampahih-iyaanyu. Ta hen ekamanyu way masapor mangachidchéényu. koma, wéchiyén epafafana hen acharna Ta anyu yanggay ammag epapate ta ihaihéén ifilangna hen ifana ah way mangamma amin hen laychén nangatngato no hiya. 4 Wat antaaw Apudyus way ririspituwényu hiya anapén hen pagsaya-atan hen ifa ta faén ya émég-égyat-ayu way manlabseng yanggay hen pagsaya-atan hen achar. hen laychéna ah kahara-anyu. 13 Wat 5 Antaaw ammag torachén hen wawà-acha chillu ah Apudyus way anchi hamhamà Jesu Cristu ah man-anchar an chàyu ya mangidchat manhamhamàtaaw 6 way hiya, hen layadyu ya hen kafaelanyu way Tàén no kapachongnah Apudyus, mangamma hen laychéna. iggayna chillu epapelet 14 Sosnod, uray heno way chataaw way mamangchén hen ammaan, antaaw ammag ammaan kena-apudyusna, 7 te annag way achitaaw chan ngayutongot ya iFilipos 2:15 421 iFilipos 3:1 achitaaw agé chan sosongel 15 ta manginwarawagan hen anchi ammayay antaaw ammag amma-ammay way chamag. 23 Wat hen ekat-o, no maila maid koma wayan hen tatagu way hen mifanagà, epaligwat-o hiya. 24 Yag mangempafasor an chitaaw ya ta maid cha-at chillu namnaméén way gapon kachumsekantaaw way a-anà Apudyus, Apo Jesus, meparufusà ta achi koma tàén niya-ahrangtaaw hen tatagun mafayag yag uray agé haénat umaliyà antoy lota way ammag amchan hen ahna. kenarawengna. Ta kamantaaw hen cha 25 Yag antoyan agé hen sonodtaaw homelaw way taraw way cha manelaw way ah Epafrodito way empaleyuhto hen tatagu hen antoy lota. 16 Te hen way i manorong an haén ah heno anchi alen Apudyus way chataaw way masapor-o. Kaman tot-oway iwarawag, yachi hen managu an chicha sonod-o hiya te ifà way kaman agé ah ataguwancha ah ing-inggana. Wat sorchachun Apudyus. Ngém hen no kaman hichi hen chayu ammaan, hamhamào, ekat-owén ammay ménat anà ammag laylayad ah pegwana no no epahàyat-o hiya ad uwan 26 te umchah hen mamfangchan Jesu Cristu, amchan hen enayuna an chàyu amin, te chàyu hen kail-an hen kenasérfin hen ya kaskasen te chengngaryu ano hen anchi aminay chà enammaan. nansaketana. 27 Ya amchan tot-owa 17 Yag non anà an pédtén ahto hen senaketna te tég-angay matéy. ad uwan, anà ammag laylayad way Ngém kena-asiyan Apudyus hiya yag mangidchat hen ataguwà an Apudyus kena-asiyanà agé te gumminang hen ta etapèchi hen afurotyu way kaman saketna. Te non an natéyat ammag chayu ichaton an hiya. Te anà ammag nahéphép hen hamhamào ya hen laylayad gapon chàyu. 18 Ya chàyu, ligat-o. 28 Wat gapon hiyachi, kaskasen cha-ayu agé koma mèlaylayad an haén, hen layad-o way mangempahàyat tàén no matéyà. an hiya ad uwan ta ilanyu paat ta kasen lomaylayad hen hamhamàyu. Hen mepaligwatan Te no lomaylayad-ayu, yumagpaw cha Timoteo an Epafrodito hen manhamham-à ya anà agé ammag Apos. 16:1-4 lomaylayad. 29 Wat epadchayu hen 19 Hen ekat-o, no eparufus Apo layadyu an hiya no homàyat te Jesusat achi mafayag yag empalè sonodtaaw chillu gapon Apo Jesus. Yag ah Timoteo ahna way i mangila an masapor chillu antaaw ammag ifiin hen chàyu, ta chamagê koma no henon aminay tatagu way kaman an hiya. 30 Te én-énnén hen afurotyu ah sém-éman hiya, tég-angayna iyatéy hen chana hen hamhamào, 20 te ah Timoteo, hiya mangammaan hen laychén Jesu Cristu, yanggay hen cha mamateg an chàyu te annag inyanggayan hen ataguwana way kaman hen antoy chà mamatigan ah manorongana an haén way yachi an chàyu. 21 Te amin hen antochay chillu hen enkamanyu way tommorong tapena, hen pagsaya-atancha yanggay non an chàyu hen wacha. hen chacha hamham-én way anchag Hen tot-oway ammayén Apudyus inwalin hen ma-ammaan way para an Jesu Cristu. 22 Waman ah Timoteo, Rom. 2:28-29; 3:28; 1 Cor. innilayu met hen kenapategna an 15:9-10; 2 Cor. 11:18-31 haén, te an-anig kaman hen-ama Wat hiyachi sosnod, hen ifagà an way chan tentennorong hen chani 3 chitaaw aminat, antaaw ammag iFilipos 3:2 422 iFilipos 3:13 lomaylayad gapon nelarammongantaaw an Apudyus, wat an-og inyanggayan an Apo Jesu Cristu. Achì solsoletan amin chachi ah manhagongà yanggay way kasen mangimfaga an cha an Jesu Cristu. 8 Ya faén agé yanggay natto an chàyu te masapor paat anggaychi hen inyanggayà te uray hen ma-awa-awatantaawto. 2 Masapor aminay napateg an haén hen anchi ar-arwachanyu paat hen anchichay pés-éyna, te wadwadcha way térén ammag térénay tatagu way cha hen antoy neteponan hen hamhamào mangempapelet way egad ano an Jesu Cristu ya hen nangapowà an mamarkaan paat hen achar ya antaawat hiya. Wat an-o yanggay ammag ifilang ano metape an Apudyus. Te chichachiy ah nifasora hen aminay enammaà hen lawengay tatagu, ancha yanggay an anchi ar-argaw ah somorotà an Jesu laychén way fuma-ag. 3 Yag faén Cristu ad uwan 9 ta melarammongà chilluchi hen sinyar hen tot-oway yanggay an hiya. Wat ad uwan, achì anà Apudyus. Wat faén chicha hen manchinlan hen kaenammay-o gapo tot-oway anàna te hen tot-oway anà hen nanorachà hen orchin Moses. Te Apudyusat chitaaw way cha manayaw hen kaenammay-o ad uwan, yachi hen an hiya gapon torong hen Espirituna, inidchat Apudyus an haén gapo hen chitaaw way cha manginchayaw an ommafurotà an Jesu Cristu. Te yachi Jesu Cristu ya chataaw agé manokchun chillu hen idchat Apudyus hen heno hiya yanggay way achitaaw manokchun way omafurot an Cristu. 10 Wat hen hen anchi pàpàila way a-amma ah laychê paat ad uwan, ta ma-awa-awatà manorachan hen orchin. 4 Te non paat amin hen wacha an Jesu Cristu ah an umat yag wachay mangaliyén komamanà an hiya, ya ta malènà koma manokchuna hen nanorachana hen agé hen mannakafalinna way nepàila orchin, an-o angkay ammag enlarahyan hen nan-uchiyana. Ya hen hamhamào hiya, te maid iggay-o enammaan. 5 Te ad uwan, uray mapàgangà way kaman ilanyu ngénat haén, gana-à paat an hen napàgangana, ya uray matéyà Jacob way nan-Israel way ommapet way kaman hen inyatéyna, non ana-at an Benjamin. Ya hen anchi ma-awaru paat komaman an hiya, 11 ta éhéd way ag-agaw-o way niyanà, wat yag man-uchiyà agé way kaman hen namarkaan agé hen achar-o wat anà nan-uchiyana ta mètaguwà agé an hiya. ammag tenten way Judio way Judio Masapor epapate way amin hen anap-ò. Ya mepanggép hen omafurot ah ing-inggana manorachan hen orchin Apudyus, haén met agé hen ihay Fariseo way Apos. 20:24; Heb. 12:1-2; 2 Tim. 4:7-8 kaestrektowan way manorad hen 12 Sosnod, achì ekatén anà ammag amin. 6 Ya ah nangempapatiyà way ammay way looh nepachong hen nanorot hen gagangayni way Judio, hamhamào hen hamhamà Jesu Cristu. chuar hen penap-aligatà hen anchichay Ngém chà pachasén paat ah kafaelà way nanaynan an nadchi way ommafurot mangamma hen laychéna te yachi chillu an Jesus. Ya maid agé nepafasorà hen ganchatna way namele an haén ah mepanggép hen orchin Moses te maid mantataguna. 13 Sosnod, achì agé ekatén lenabrabseng-o. 7 Ngém ad uwan, amin enammaà amin hen anchi laychén Jesu hen anchichay chà nanchinlan hen Cristu, ngém hen chà ammaan, an-og anchi ar-argaw, na-awatà way ammag cha aliw-an amin hen anchi narpas maid peet etot-orongna ah metapyà way na-ammaan ta umahà-an hen iFilipos 3:14 423 iFilipos 4:7 hamhamào way mangamma hen anchi hiya, te uray hen man-ap-apowana hen cha-an. 14 Wat an-og epapate way egachay wachéén mafalinna. mangamma hen laychén Apudyus te Hen tapen hen intugun Pablo yachi met hen kagunggunaan ya hen anchi gunggunaat hen mètaguwan an Mat. 6:25-34; Col. 3:1-2; 1 hiya ad uchu gapo hen enammaan Jesu Tes. 5:16-18; Col. 3:1-2 Cristu. Wat hiyachi, chàyu way sosnod 15 Wat amintaaw way chinuchumgat 4 way laylaychê, wat chàyu hen cha hen hamhamàna an Jesu Cristu, kaman mangemparaylayad an haén. Ya chàyu agéhchi koma hen hamhamàtaaw. agé hen chà ichayaw hen tapena, ya Ngém mag-ay ta wachay achi mangafun an agég pararo hen enayù an chàyu. ah tapena, awniyat torongan Apudyus Wat anyu paat ammag epapate way hen hamhamàna ta tomepon chillu. mangamma amin hen laychén Apo Jesu 16 Ngém uray ta yachi, masapor chillu Cristu. ihaihéén ammaana paat hen innilana 2 Chàyu way inin-ina way cha way laychén Apudyus an hiya. Erodias an Sintike, panga-aseyu 17 Sosnod, anyu komag torachén haén. paat ta mankenna-awatan-ayu te Ya elasinyu koma agé hen anchichay cha masosnodtaaw chillu gapo hen manorad an haén ta hen chani ekaman, ommafurotantaaw an Apo Jesus. yachi koma agé hen ekamanyu. 18 Te 3 Ya hen ifagà agé an heay ifà paat tot-owa angkay hen anchi imfagafagà way cha mèamma an haén hen chillu an chàyu hen anchi ar-argaw, antoy alen Apudyus, torongam paat ya anà ammag chan luruwa way chicha te ancha tot-owag empapate kasen mangimfaga way wachacha hen way tommorong an haén hen chà tapena way anchag cha ammaan hen nanginwarawagan hen anchi ammayay acharcha ah kafusor Jesu Cristu gapon chamag way kaman agé an Clemente chacha ekamkaman, te anchag cha ya umat agé hen anchichay tapena. lakrakéén hen natéyana hen koros. Yag tàén cha-an-o engadnan chicha 19 Wat chicha, ancha angkay ammag amin hen antoy sorat-o, ensosorat chillu metap-ar, te ammag hen laylaychén Apudyus chicha amin hen anchi libnuna hen acharcha yanggay hen chacha way mangimfaga hen mètagu an hiya afuroton. Yag heno agé way afifì-inén ah ing-inggana. yachiyat agé hen laychéncha paat way 4 Hen ifagà an chàyu amin, antaaw epàila. Yag hen antoy lota yanggay agé ammag lomaylayad ah ing-inggana hen péppég hen chacha hamham-én. gapon nelarammongantaaw an Apo 20 Waman chitaaw, ad uchu hen ustoy Jesu Cristu. Wat ta epegwà agéy fumabréyantaaw ya chataaw agé mangimfaga way antaaw yanggay ahopan hen mamfangchan Apotaaw ammag lomarayyad. way Jesu Cristu way nangenharà an 5 Masapor epàilataaw hen anoh hen chitaaw, te umale way marpod uchu egachay tatagu te tég-angay tot-owa way i mangayag an chitaaw. 21 Yag hen hen mamfangchan Apo Jesus. 6 Ya hiyachi, mamfalinéna hen antochay achitaaw agé cha machanchanagan ah kaségség-ang way achartaaw ah kaman uray heno, ta antaawat iyam-amma hen kaenammay hen acharna. Ya way mangimfaga hen amin an kafaelana agé way mangamma, te ah Apudyus way manginya-agwa agé mannakafalinnaat maid achi mafalin an hen yamantaaw an hiya. 7 Te no iFilipos 4:8 424 iFilipos 4:23 yachiyat, panohon Apudyus hen an homahawar. 13 Maka-anohà ah uray hamhamàtaaw way maid kepaniyan heno gapo hen torong Jesu Cristu way hen ekamanna way mamanoh. Ya cha mangempapegsa an haén. 14 Ngém maid agé makachachael hen hiyachiy saramat paat chillu te chakar hen napanohan hen hamhamàtaaw gapon torongyu hen antoy ligat-o. Jesu Cristu. 15 Chàyu way iFilipos, innilayu 8 Wat hen anongoh hen esorat-o an way chàyu yanggay hen nanorong chàyu way sosnod, wat mepanggép an haén hen anchi layaw-o hen hen hamham-éntaaw. Masapor anchi provinsiyan hen Macedonia arantaaw yanggay hen tot-owa ah hen anchi pés-éy nangintudtuchuwà manhamhamàtaaw ya hen anchi hen anchi ammayay chamag. Iggayà ammay ya hen anchi nalilimpiyu. Ta torongan hen anchichay ommafurot hen anchi i-inggaw ah hamhamàtaawat hen tapenay fabréy, te chàyu yanggay hen anchi nacharos ya hen anchi hen nangidchat hen aminay masapor-o ifilang Apudyus ah usto ya hen anchi ah nìyammaanyu an haén. 16 Ya omenparaylayad. Achiyu haham-én hen namegwayu agé empale hen torongyu laweng ta hen anchi omenpa-ammay ah an haén hen kawad-à ad Tesalonica. hamhamà, chichachi hen haham-ényu. 17 Mampasaramatà hen aminay 9 Ya amin way enacharyu an haén torongyu an haén, ngém faén chilluchi way innilan man hen matayu ono hen hen chà agawaan an chàyu, te an chengngaryu, yachi koma hen chayu kaskasen hen layad-o te gunggunaan amma-ammaan. Yag ah Apudyus way chàyu an Apudyus gapon cha nadchi. mamapanoh hen hamhamàtaaw, achina 18 Wat ad uwan, gapo hen amin way agé iyang-anggayan chitaaw. empa-arayu an Epafrodito, maid nakorangà te an hommawar. Yag hen Hen yaman Pablo gapon torongcha hiyachiy inidchatyu, faén yanggay 2 Cor. 8:1-15; 9:1-15; 11:9; 12:10 haén hen nangidchatanyu te kaman 10 Pararo hen laylayad-o ya chaà agén inchatonyu aminchi an Apudyus wat yaman an Apo Jesus te tàén nafayag, nemparaylayad agéchi an hiya. 19 Ya kasenyu inidchat hen torongyu ah ah Apudyus, maid mepachongan hen mangempàil-anyu hen layadyu an haén. kafinaknangna, wat gapon Jesu Cristu, Manowat te achì ekatén naliw-anyu annag ilibli way mangidchat an chàyu haén, te an yanggay maid wayayu hen aminay masaporyu. 20 Wat antaaw way mangempàila hen hiyachiy layad. ammag chachayyawén ah Amataaw 11 Ya achì agé cha aryénto ah lilì way Apudyus ah ing-inggana way maid gapon kenakorang hen masapor-o te ah péppégna. katot-owana, inluwam-o way ammag 21 Wat pakomostéényu amin hen mamapnek ah uray heno way wacha annachay tatagun Apudyus ahna way an haén. 12 Napachas-o amin hen egad cha omafurot an Jesu Cristu. 22 Ya way uray hen makorangan ya hen amin hen antochay cha omafurot sommobraan hen egad way masapor ahtod Roma, kaskasen hen anchichay hen tatagu. Wat ad uwan, uray heno wachah faréy Are Cesar, chacha amin way mekaman an haén, anà chillug pakomostéén chàyu ahna. mamapnek, tàén hommehennaangà 23 Wat ta totollongan chitaaw amin ono anà an nanabhug. Wat maid agé an Apo Jesu Cristu. Haén ah Pablo. lilì, tàén ammag maid masapor-o ono 425 eColosas 1:12

tot-owa mepanggép an Jesu Cristu wat Hen sorat Pablohen anchichay chayu namnaméén way mangawat hen anchi enhàfan Apudyus ad uchu para eColosas an chitaaw. 6 Ya hen anchi paat tot-owa way chayu afuroton, yachi chillu hen Nifafarud ah aposel Pablo ad Roma anchi ekatchéén ammayay chamag way (Aposel 28:30) hen nanoratana hen cha miwarawag hen karotarota ya cha tatagud Colosas hen anchi tawén way mimura ah hamhamà hen tatagu way 61. Yag tàén maid innilan Pablo an kaman hen nimur-ana ah hamhamàyu. chicha te ah Epafaros hen nangintudtuchu Te uray heno way omafurotén hen ommafurotancha, nanorat chillu. nafalewan hen hamhamàna way kaman Te wachacha hen émméy way senang agé hen nafalewan hen hamhamàyu hen tutudtuchu way mangaliyén, chuar ano nangafurotanyu way tot-owa hen anchi hen nan-atoatònad way machayaw ya ség-ang Apudyus. 7 Hen chengngarni anat ah Apudyus, yag ah Jesus hen an way pés-éy nangintudtuchu an cha yanggay iha an chicha way faén tot-oway nadchi an chàyu, wat ah Epafaros way Apudyus paat ano. Wat hen pontos hen ammag natalek chillu way mansérfi antoy sorat wat ah mempàil-ana hen an Jesu Cristu. An-og laylaychén hiya kena-apudyus Jesus yah melawagan hen way ifataaw te kaman penaka-achar-o tapenay nèfat. way chan tudtuchu. 8 Yag hiya agé Haén ah Pablo way ah Apudyus hen hen nanaphapet an chàni hen chayu 1 nanlayad way man-aposelà an Jesu ekamkaman way manlayad hen ifayu Cristu. Ya antoyan agéhto ah Timoteo way narpo chillu hen anchi Espiritun way sonodtaaw. 2 Wat antoyan hen Apudyus. soratni an chàyu way sosnodni ahnad 9 Yachi, nanepod hen nangngaranni Colosas, chàyu way tatagun Apudyus hen ommafurotanyu, annig cha way napiyar hen afurotna an Jesu iluwaluwaruwan chàyu way hen Cristu. chani chawatén, ta torongan koma Wat ta totollongan chitaaw amin hen Espiritun Apudyus chàyu ah an Amataaw way Apudyus ya ta katapyatapyan hen ma-awatanyu papannohona agé hen hamhamàtaaw. mepanggép hen laychén Apudyus an chàyu. 10 Te no yachiyat, kapeletan way Hen luwarun Pablo iyafiinyu paat ah Apo Jesu Cristu hen hen anchichay cha omafurot antoy atatagguwanyu yag anyu agég Rom. 1:8-15; 1 Cor. 1:4-9; enongnong way mangemparaylayad an Efes. 1:15-23; Fili. 1:3-11 hiya. Yag no yachi agéat ammaanyu hen 3 No iluwaruwanni chàyuwén an-anig chuar way ammay ya matapyatapyan chan yamayaman agé an Apudyus agé hen ma-awatanyu mepanggép an way Aman Apotaaw way Jesu Cristu, Apudyus. 11 Ya chani agé chawatén 4 te chengngarni hen chayu ekaman ta hen anchi mannakafalin Apudyus way mangafurot an Jesu Cristu ya hen way maid mepaniyana, yachi koma chayu ekaman way mangempàila hen hen mangempapegsa hen afurotyu layadyu hen aminay sosnodtaaw way ta maka-anoh-ayu hen uray heno tatagun Apudyus agé. 5 Kapeletan way way mepasamak an chàyu ya ta achi yaha chillu hen chayu ekamkaman te agé paat lomamramhet hen layadyu. nanepod hen nangngaranyu hen anchi 12 Wat uray heno way umchah an eColosas 1:13 426 eColosas 1:23 chàyuwén an-ayu chillug manyayaman Apudyus. Ya hiya hen kapapattigan an Amataaw way Apudyus te enadchan way na-awagan agé ah anà Apudyus. chitaaw ah karébféngan way mèawa Ya hiya hen nangenlaprapo hen hen anchi am-ammay way idchatna man-uchiyan way achi kasen matmatéy. hen aminay tataguna way metape hen Wat yachi hen kail-an way hiya hen anchi pap-awwayan way mantorayana. kangangattowan hen amin. 19 Ya 13 Te ah Apudyus, henara-ana chitaaw hehemmà Apudyus way aminay wachan hen anchi helang way mannakafalin hiya way Amaat wacha agéchi an anàna Chumunyu yag entapena chitaaw hen wat naéhà-an hen kena-apudyuscha. anchi mantorayan hen anàna way 20 Ya hen hehemmà Apudyus agé, laylaychéna 14 way hen anchi anàna, ta ammaan Jesu Cristu hen kasen senobfot chitaaw ah maka-anan hen mantetempoyugan hen aminay egad fasortaaw. hen antoy lota yad uchu an hiya way hen nangempatempoyugana, wat hen Hen enammaan Jesu Cristu ya nifùfuan hen charana hen natéyana hen hen kena-apudyusna koros. Juan 1:3; 2 Cor. 5:18-21; 21 Te ilanyu ngén, uray chitaaw Efes. 1:10-21; Fili. 2:5-11 hen anchi ar-argawat ammag maid 15 Ah Jesu Cristu, hiya hen kail-an awanwani ah hamhamàtaaw an hen kena-apudyus Apudyus way achi Apudyus way kaman kafusorna gapon maila te hiya hen kapachong Apudyus. anchichay laweng way chataaw Ya nawawà-acha agé ah Jesu Cristu enammaan ya hen chataaw enkaman way namapangpango no hen egad ya way manmanmà. 22 Ngém ad uwan, napatpateg no hen uray heno way enammaan Apudyus chitaaw ah na-ammaan. 16 Yag emporang Apudyus man-ifana gapon anchi natéyan an Jesu Cristu way mangamma hen hen anàna hen anchi koros. Te egachay wachan antoy lota yad uchu gapon natéyanaat mafalin epaghép ya hen aminay maila ya hen achi. Wat chitaaw hen sangwanan Apudyus uray hen anchichay mannakafalin way way maid poros fasfasortaaw an hiya anghel ya hen anchichay mannakafalin ya maid amin kachumsekantaaw ya way ongtanén hiya hen nangamman maid mangempafasor an chitaaw chicha amin way uray hen anchichay an Apudyus. 23 Ngém masapor anap-apo ya hen totoray ya hen ar-arwachantaaw ta achitaaw anchichay wachay lébféngna. Wat epég-anan hen afurottaaw ta antaaw amiamin cha nadchiyat na-ammaancha yanggay an epapate. Ya achitaaw amin gapon Jesu Cristu ya ah agé eparufus hen ka-awisan hen kachayawana. 17 Cha-an ma-ammaan hamhamàtaaw way manginyanggay hen hen aminay heno wat nawawà-acha anchi namnamataaw way hen laprapon chillu ah Jesu Cristu, yag hiya hen nadchiyat hen nangngarantaaw hen namapanoh ya hen nanangchén hen anchi ammayay chamag. Ya hen yachiy egad. 18 Ya ad uwan agé, hiya hen chamag, nepapagngarchi hen egachay penakaurutaaw way cha omafurot way karotarota ya haén way Pablo hen ihay chitaaw hen kaman acharna. Ya hiya cha manginwarawag. agé hen po-on hen mètaguwantaaw an eColosas 1:24 427 eColosas 2:7

koma hen afurotyu ya sésém-ém Hen nepa-amma an Pablo ah hen hamhamàyu, ya ta komaskasen pagsaya-atan hen ommafurot hen mantetempoyuganyu gapo hen Efes. 3:1-13 chayu man-ahelennaychan. Ya ta 24 Tàén chaà mapaligatan gapon antoy matapyatapyan hen ma-awatanyu chà manudtuchuwan an chàyu way faén mepanggép an Apudyus ah Judio, anà ammag laylayad chillu te masigurachuwan hen hamhamàyu hen antoy chà mapaligatan, kaman paat an hiya. Te no yachi agé, lomawarawag chà iyanongoh way manginligat hen hen ma-awatanyu mepanggép an Jesu anchi tapen hen ligat way inligatan Jesu Cristu way hiya hen planon Apudyus Cristu para an chitaaw amin way cha way iggay ma-am-ammuwan ingganad omafurot way na-awagan ah acharna. uwan. 3 Ya ah Jesu Cristu, hiya 25 Ya piniyarà an Apudyus way mansérfi yanggay hen netetepponan hen aminay an hiya ah katorongan hen aminay hamhamà Apudyus way naliméd ya hen ommafurot, kaskasen an chàyu way kenaraengna way maid péppégna. Wat faén Judio, ta epaka-awat-o an chàyu hiya yanggay agé hen ma-afuketketan hen aminay planon Apudyus. 26 Te cha nadchi an chitaaw way tatagu. nanepod ad malimaliyam, maid tataguh 4 Hen chà mangimfag-an amin an nangila hen anchi ekat Apudyusén cha natto an chàyu, ta achiayu koma ammaana way planona te entatarona. marokop hen anchichay nan-asilib Ngém ad uwan, empaka-ammunachi way omawis gapon kenaraengcha way an chitaaw way tataguna. 27 Ya maid man-ale. 5 Te tàén maichà an chàyu, mepaniyan hen anchi kakaskascha-aw kaman paat wà-achaà chillu te ammag way planon Apudyus way hehemmàna achi maka-an hen hamhamào an chàyu. para hen egachay tatagu, te hen Yag laylayachà agé te chengngar-o hen anchi planona, ta mìyachar paat ah nantetempoyuganyu way mamangchén Jesu Cristu an chitaaw way yachi hen afurotyu an Jesu Cristu way agé hen namnamataaw way metape napegsa chillu. an Apudyus ah kachayawana. 28 Wat Nenènong hen ataguwan ah Jesu Cristu hen chani iwarawag hen omafurot an Jesu Cristu hen aminay katagutagu way chani tugutugunun ya chani agé tudtuchuwan Rom. 6:1-14; Gal. 3:13-14 ah patinggan hen kenaraengni, ta no 6 Tenot-owataaw way ah Jesu mafalin, wéhchiyén chumgat koma hen Cristu hen ap-apotaaw gapon afurotna way annag é-égnanan hen ommafurotantaaw wat ad uwan, laychén Jesu Cristu. 29 Yaha hen chà masapor iyafiintaaw paat hen mempapatiyan way mangamma, tàén netapyantaaw an hiya. 7 Te kaman naligat. Ya hen kafaelà way mangamma, hen lommamoramotan hen ihay gapo chillu hen torong Jesu Cristu way away hen lota ah kémnégana, kaman cha manorong an haén. agéhchi koma hen lomamotan hen Chàyu way sosnod ahnad Colosas afurottaaw an Jesu Cristu. Wat antaaw 2 ya ad Laodicea, ya uray chàyu amin an acha-acharén hen wacha an hiya ta way tapena way cha-an mangila an pomegsapegsa hen anchi afurot way haén, achiyà makefaga hen kenapararon nitudtuchu an chitaaw. Ya ilantaaw hen hamhamàon chàyu. 2 Te hen laychê agé ta antaaw an chan yamayaman an paat para an chàyu amin, ta mamàrét Apudyus ah uray heno. eColosas 2:8 428 eColosas 2:19

8 Masapor ar-arwachantaaw hen amin chitaaw way annag entape anchichay tatagu way manlayachay chitaaw hen ataguwan Jesu Cristu mangawis an chitaaw ah sabsafaliy gapon ommafurotantaaw an hiya yag tudtuchu, te chicha, menamalliyam penakawanna amin hen fasortaaw. yanggay hen hamhamàcha way hen 14 Te uray lenarabsengtaaw tot-owa kenaraengcha, ammag lokopchi way hen anchichay orchinna, penakawan maid fanagna, ya hen narpowana, narpo Apudyus chitaaw chillu gapo hen yanggay hen tatagun antoy lota ya natéyan Jesu Cristu hen anchi koros, hen anchichay achi maila way ongtan te yachi hen nanginwalinan Apudyus way chan toray way iggay marpochi hen anchi orchin way nangimfaga hen an Jesu Cristu. 9 Te ah Jesu Cristu kachusaantaaw. 15 Ya hen natéyan Jesu way namfalin ah tatagu, netetepon Cristu hen koros, yachi agé hen annag an hiya hen aminay kena-apudyus manga-abfa-an hen mannakafalin hen Apudyus. 10 Wat ammag memènong hen anchichay egachay laweng way achi ataguwantaaw no wacha paat hiya an maila way chan toray way o-ongtan ya chitaaw te maid komorangana. Te hiya chuchumunyu. Te enafà Jesus chicha hen kachachakran hen kafaelana no hen hen sangwanan hen egad, wat maid egachay toray way achi maila ya anat achi nangila hen na-a-abfa-ancha. agé hen tapenay mannakafael. 16 Wat hiyachi, sosnod, achiyu 11 Yag gapo agé hen paat cha ab-afunan hen anchichay ommafurotantaaw an Cristu wat chacha epapelet an chàyu mepanggép kaman paat namarkaantaaw ah hen missa ya hen mainum ya manot-owaan way tatagun Apudyus hen ekatchéén masapor ano way chitaaw. Ngém hen anchi marka, faén matongpar way ngilin ya fista way kaman hen markan hen Judio way maninchinuminggu ya manentenòwar. tatagu hen nanmarka hen acharcha, te 17 Te amin cha nadchiyat ancha hen enmarkan Jesu Cristu an chitaawat, yanggay ammag na-ammaan ah hen nanga-anana hen layadtaaw way panpanni way mangintudtuchu hen mangamma hen laweng. 12 Wat hen mepanggép an Jesu Cristu hen cha-anna anchi nafunyagantaaw, yachi hen umchahan. Ngém yachi way omma-ale nanginsinyar way nìyatéytaaw an Jesu ah Jesu Cristu, wat achi masapor Cristu ya nìlufùtaaw ya nìyuchitaaw hen mepaniyana, te inu-umchah an hiya. Te gapoh nanchichinlantaaw met hen anchi katot-owana. 18 Wat hen anchi mannakafalin Apudyus hiyachi, achiyu paat cha ab-afunan way yachi chillu hen nempauchi an hen anchichay tatagu way cha Jesu Cristu wat nekoros ya nilufù hen mangempapelet way enlarahyan chàyu anchi nachachà-an way hamhamà te wacha ano hen empain-inép Apudyus way nigagangay an chitaaw. Ya paat an chicha. Te anchaat peet an nìyuchitaaw an hiya ah faru way cha epasekat way mangempàpàila ataguwan way yachi hen nafalewan way empafafacha ano hen acharcha, hen hamhamàtaaw. 13 Hen cha-antaaw ya chacha agé epapelet way masapor omafurotan, kamantaaw nanattéy anogu chayawén hen anchichay an Apudyus gapon fasortaaw, yag a-anghel, ngém maid ustoy lason ah chàyu agé way faén Judio, gapo agé mampasekatancha te narpo yanggay ta maid markan Apudyus an chàyu. ah kenasilib hen hamhamàcha. 19 Te Ngém ad uwan, tenagun Apudyus anchag inyanggayan ah Jesu Cristu way eColosas 2:20 429 eColosas 3:9 penakaurutaaw way cha omafurot. Te 2 Yachi hen papattigéntaaw ta faén ah Jesu Cristu hen urutaaw ya chitaaw agé hen anchi mepanggép hen antoy hen penaka-acharna. Ya hen anchi uru, ataguwan hen lota ad uwan, te yachi paat hen mangempapegsa ya mapéppég chachi chillu. 3 Hen aligna, mangennongnong hen parteparten hen kamantaaw nanattéy hen mepanggép achar, te hen anchi uru hen marpowan hen laylaychén hen ataguwan hen antoy hen aminay masapor hen anchi achar lota, ngém natattagutaawat chillu te ah homeénana way yachi hen laychén nìya-awwataaw hen ataguwan Jesu Apudyus. Cristu way hen hiyachiy ataguwan, achi maila ad uwan te tenetengngel Hen mìyatéyan an Jesu Cristu ya Apudyus ad uchu. 4 Ngém no mampàila hen mìyataguwan an hiya ah Jesu Cristu ah pegwana way hiya Gal. 2:19-20 hen kawad-an hen anchi térén way 20 Chitaaw way cha omafurot, kaman ataguwantaaw, yag epàila chitaaw paat nìyatéytaaw an Jesu Cristu, agé way antaaw ammag humili ah yag yachi paat hen nanginlibli an kaenammayna. chitaaw hen kafaelan hen anchichay Hen ekaman hen anchi mannakafalin way aggaégyat way nafalewan hen hamhamàna achi maila way chan toray hen antoy lota ah achitaaw mangab-afurotan an Gal. 5:16-26; Efes. 4:17-32; 5:3-20 chicha. Wat pakay paat agé ta chayu 5 Wat hiyachi, antaaw ammag térnén ab-afuroton hen chacha itudtuchu way mangachi hen anchi laweng way way menamaliyam nò. Te pakay niluruwwam hen tatagun antoy lota papalliwényu hen anchichay mapanyaw way kaman hen anchi mì-isséy hen way ekatchéén 21 achi mismissa ya faén ahawana ya hen omaray-ay way achi matmatchà. 22 Te ah katot-owana, pommasag. Achitaaw agé ab-afunan enammaan Apudyus amin hen hen uray heno way laweng way anchichay chacha epawa ta usarén hen laylaychén hen achar ya umat hen tatagu way yachi chillu hen péppég hen man-am-ameam, te no yachi, an misérfiyancha. Wat ammag hamhamà angkay cha apudyusun hen kok-owa, hen tatagu yanggay hen nangamma hen te yachi met hen patpatigén way anchichay kapanyapanyaw. 23 Manowat faénat agéh Apudyus. 6 Yag gapon cha te cha nahhay liglamento, kaman nadchiyat epachah Apudyus hen anchi paat nenènongcha tot-owa hen chacha aggaégyat way chusan hen anchichay mempapeletan way manayaw hen cha mangamma. 7 Ya uray chitaaw a-anghel hena ya hen mangempafafaan hen anchi cha-antaaw omafurotanat ya mangempapàgangan hen achar. nètemfuruytaaw amin an cha nadchi Ngém maid chillu sérfin cha nadchi, te way yachi agé hen nanmaneho an achina falewan hen lawengay hamhamà chitaaw. 8 Ngém ad uwan hen antoy ya hen laylaychén hen achar. ommafurotantaaw, masapor etagaytaaw Ngém chitaaw, sosnod, gapo hen amin chachi. Wat antaaw ammag 3 ommafurotantaaw wat nìyuchitaaw ehàfa hen aningarngar ya hen usot, an Jesu Cristu way wawà-acha ad uchu ya hen kapot ya hen man-ar-aryan ah way cha mètoray an Apudyus. Wat laweng ya aggaisaw. 9 Ya achitaaw masapor antaaw ammag papattigén agég chan ahekennétém te entagaytaaw hen anchi laychéna te mannanayunchi. met hen anchi nachachà-an way eColosas 3:10 430 eColosas 3:23 hamhamà ya hen anchichay laweng ammag imumura ah hamhamàtaaw hen way nigagangay an chitaaw, 10 yag intudtuchun Jesu Cristu ya hen enalena enawattaaw hen anchi faru way te chakar hen torong nadchi. Ya ah hamhamà way narpon Apudyus. Ya patinggan hen kafaelantaaw, antaaw an hen antoy faru way hamhamà, cha mantinnudtuchu ya man-ahetinnugun. matapyatapyan ah chumùrachùran Ya antaaw agé mankankanta hen hen ma-awatantaaw mepanggép an manayawantaaw an Apudyus ya ah Apudyus ah komamanantaaw an hiya. mangngarantaaw hen tugun. Ya antaaw 11 Wat ad uwan, maid ekatna an agég ekankanta hen yamantaaw an Apudyus no Judioa man ono faén, ya hiya. 17 Ya emamadtaaw paat agé uray no namarkaan hen acharno man hen aminay chataaw aryén ya hen ono cha-an. Te napapchong an hiya hen chataaw ammaan ta iyafiintaaw paat na-achar ya hen anchi cha-an, ya umat ah Apo Jesu Cristu, ya chataawat agé agé hen ap-apo ya hen anchi alepan. manyamayaman an Amay Apudyus Te hen anchi masapor an Apudyus gapon Apo Jesus. yanggayat hen mìyacharan Jesu Cristu Hen tugun Pablo hen himfafaryan hen tatagu. Ya ah Jesu Cristu, mìyachar hen heno way omafurot an hiya. Efes. 5:21–6:9 12 Chinuchuttokan Apudyus chitaaw 18 Hen ifagà an chàyu way finufae, ah mantataguna way laylaychéna, wat masapor epafafayu hen acharyu hen masapor ammaantaaw hen laychéna ah-ahaw-anyu te yaha chillu hen way antaaw ammag menangség-ang masapor ammaan hen cha omafurot an ya omalestotaaw way mangamma hen Apo Jesu Cristu. ammay ah ifa. Antaaw agég epafafa hen 19 Ya chàyu agé way lenarae, masapor achartaaw way achin pasigsiguru ta laylaychényu hen ah-ahaw-anyu ya antaawat an man-ahe-ennanoh way achi man-anoh-ayu an chicha way achiayug cha sugsugatan hen ifa. 13 Ya antaaw fumufungat way man-ale. agég anohan hen omfatan hen ifa ya 20 Chàyu way a-anà, masapor achitaaw unongon hen fummasorana afurotonyu amin hen ifagan an chitaaw ta antaawat an pakawanén hen chàcha-aryu te yachi hen hiya. Te hen enkaman Apo Jesu Cristu mangemparaylayad an Apudyus. way namakawan an chitaaw, wat 21 Yag chàyu agé way chinàcha-ar, masapor yachi agé hen ekamantaaw achiyu lafusun way mangingar hen way mamakawan hen tapena. 14 Ya a-anàyu ta achi lomaweng hen hen kapatigan an chitaaw wat hen hamhamàcha way mangamma hen usto. man-ahelennaychantaaw te yachi hen 22 Hen ifagà an chàyu way a-alepan, pongar hen ustoy mantetempoyugan masapor afurotonyu hen amin way way maid komorangana. 15 Antaaw ifagan hen anchichay nangen-alepan agég afunan way mangamma hen anchi an chàyu. Ya faén agé yanggay idchat Jesu Cristu way katornosan hen mangi-il-ancha an chàyu hen hen hamhamà, te yachi chillu hen mangammaanyu hen laychéncha way nameleyan Apudyus an chitaaw ta ma-ammaan ah manayawancha an mapapanoh hen ihaihan chitaaw way chàyu, ta anyuwat an etot-owa koma parten hen anchi achar Jesu Cristu. Ya ah hamhamàyu way mangamma hen achitaaw agé ar-aliw-an way manyaman chacha epa-amma ah manginyafiinanyu an Apudyus. 16 Antaaw yanggay an Apo Jesus. 23 Wat uray heno eColosas 3:24 431 eColosas 4:12 way ammaanyuwén epapateyu wachay ustoh esongfattaaw hen heno way mangamma ah patinggan hen way mansarudsud mepanggép hen kafaelanyu way kaman paat ah Apo chataaw afuroton. Jesus hen cha mangempa-amma an chàyu way faén tatagu. 24 Ya Hen nanpakomostaan hen sigurachu way wachan am-ammay tapenay ommafurot way gungguna way adchéna an chàyu, 7 Wat hiyachi, anggaychi ah ifagà te ah katot-owana, hiya chillu hen te naway way umalehna hen anchi chataaw mèlabfuwan. 25 Ya heno agé napateg way sonodtaaw way Tikico way mangamma ah laweng, wacha way hiya, natalek way mangamma agé hen labfuna way assong hen amin hen epa-amman Apudyus an hiya anchi enammaana way laweng, te ya epapatena agé way cha mìyamma an maid wahigén Apudyus ah tatagu hen haén. Wat egad hiya way manaphapet manguwisana. mepanggép an haén. 8 Yachi chillu hen Ya chàyu agé way wachay alepanna, gagarà way mempale an hiya ahna ta 4 masapor nalimpiyuayu ya nenènong wachay manaphapet hen mepanggép koma agé hen ammaanyu hen anchichay an chànihto ah mepas-éman agé hen alepanyu, te a-ammuyu met way wacha hamhamàyu amin. 9 Mìyale agé hen agé hen ap-apoyu ad uchu way anchi napateg ya natatallek way nangen-alepan an chàyu. sonodtaaw way ah Onesimo way ifayu chillu way eColosas. Wat egadcha way Hen tugun Pablo chuwa way manaphapet amin hen cha 1 Tes. 5:15-25 mekaman an chànihto. 2 Ya hen ifagà an chàyu amin, 10 Ah Aristarco way nìfafarud an haén, anyug epapate way manluwaru way chana pakomostéén chàyu, ya umat agé achiayu cha mapmappég. Ya emamadyu ah Marcos way apenghan Bernabe. Ah hen chayu aryén ya cha-ayuwat agé Marcosanto hen anchi imfafaggà way manyaman. 3 Ya chayu koma agé no umalehna, anyu paat an iyam-amma iluwaruwan chàni, ta idchat Apudyus way manmangili an hiya. 11 Ah Josias hen wayani way manginwarawag hen Justo, chana agé pakomostéén chàyu. anchi ammayay chamag mepanggép an Yag hen amin antochay cha omafurot Jesu Cristu way iggay ma-ammuwan way Judio way wachahto, wat chichato ingganad uwan, te yachi chillu hen way toro yanggay hen cha tomorong an gapona ah nifaruchà ad uwan. 4 Wat haén way manginwarawag mepanggép iluwaruwanà ta toronganà koma an hen anchi mantorayan Apudyus. Wat Apudyus way mangenlawag hen anchi chakar tot-owa hen nempas-émancha chà itudtuchu. hen hamhamào. 5 Masapor emamadtaaw agé hen 12 Ah Epafaras way ihay chan chataaw ekamkaman hen anchichay sérfi agé an Jesu Cristu way tapeyu cha-an omafurot ta éhéd yag agé chillu way eColosas, chana agé omafurotcha agé. Ya ilantaaw agé pakomostéén chàyu. Ya annag epapate ta achitaaw koma saysayangén hen paat way minluwaru an chàyu way waya way mangimfaga hen mifaga an cha manginchawachawat ta chumgat chicha. 6 Ya ilantaaw agé ta aminay ya pomegsa hen afurotyu ta maid man-aryantaaw wat memamad ya koma chuwachuwana way anyug cha wachay pontosna. Ya masapor agé ammaan amin hen egachay laychén eColosas 4:13 432 eColosas 4:18

Apudyus an chàyu. 13 Mailà tot-owa agé. Yag aranyu agé hen anchi sorat-on hen kenakagétna way mangamma chicha ad Laodicea ta faséényu agé hen ammaana ah pagsaya-atanyu yah ahnad Colosas. 17 Wacha uwa hen pagsaya-atan agé hen anchichay cha mifaga an Arkipo wat itugunyu an omafurot ad Laodicea yad Hierapolis. hiya way masapor nongnongona ya 14 Ah Lucas way laylaychéntaaw way man-ehènadna paat hen anchi impiyar choktor ya anat ah Demas, cha chàyu Apo Jesus an hiya. agé pakomostéén. 18 Haénay Pablo, limà paat hen 15 Yag epakomostayu agé haén nangensorat hen antoy anongohna. Wat hen anchichay ifataaw way cha hiyaat non an-ayu amma-ammay amin omafurot ahchid Laodicea, ya umat ahna ya achiyà koma agé ar-aliw-an an agé cha Nimfas ya hen anchichay cha chàyu hen antoy nifafalluchà. ma-am-among ah faréycha. Wat ta totollongan Apudyus chitaaw 16 No faséényu hen antoy sorat-o, amin. Haén ah Pablo. epééyyu komad Laodicea ta fasééncha 433 1 eTesalonica 1:10

4 Sosnodni way laylaychén Apudyus, Hen pés-éy sorat Pablohen anchichay innilani way penepelen Apudyus chàyu, 5 te hen matot-owaana, hen anchi eTesalonica enkamanyu way nangafurot hen anchi ammayay chamag way empagngarni an Ah aposel Pablo hen pés-éy natudtuchu chàyu. Te faén yanggay hen enkamanni hen ommafurotan hen tatagud way nan-ale hen ommafurotanyu, te Tesalonica, ngém hen-aketan yanggay nan-anchar hen kafaelan hen Espiritun hen ininggawana ahchi te wachan Apudyus an chàyu wat napnek-ayu nangemparyaw an hiya. Yag ancha agég ah katot-owan hen intudtuchuni. Yag penap-aligatan hen anchichay ommafurot hen nì-iggawanni an chàyuhna agé, (Aposel 17:5-10), wat ammag amchan innilayu hen enkamanni way amin hen hen nachanagan Pablo mepanggép hen enammaanniyat ah pagsaya-atanyu afurotcha. Wat yachin nanoratana an yanggay. 6 Yag chàyu agé, tenoradyu chicha hen kawad-ana ad Corinto hen hen enkamanni ya hen enkaman Apo anchi tawén way 51 ménat. Yag hen Jesu Cristu agé. Te tàén napaligatan-ayu pontosna, ta epapegsana hen afurotcha gapon chayu mangafurotan hen anchi ya ta elawagna heniggaycha ma-awatan nitudtuchu an chàyu, an-ayu chillug mepanggép hen mamfangchan Jesus. laylayad te cha chàyu eparaylayad hen Haén ah Pablo, ya antochayan agé anchi Espiritun Apudyus. 7 Wat gapon 1 hen ifà way cha Silas an Timoteo, chayu ekamkaman, chàyuwat agé hen wat antoyan hen soratni way metongpar cha torachén amin hen anchichay cha an chàyu amin way cha omafurot way omafurot hen annay provinsiyan hen cha ma-am-among ahnad Tesalonica, Macedonia ya umat agé ad Acaya. chàyu way ena-awwan Amay Apudyus 8 Yag gapo agén chàyu, nanchinngar ya Apo Jesu Cristu. hen anchi chamag mepanggép an Apo Hen chawat-o, ta totollongan chitaaw Jesu Cristu hen kafabréfabréy way amin ya ta mapapanoh agé hen faén yanggay hen annay provinsiyayu hamhamàtaaw. way Macedonia ya anat agé ad Acaya, te hen aminay fabréy way Hen afurot hen chani ayanat nanchinngarancha amin anchichay eTesalonica hen afurotyu an Apudyus. Wat uray 2–3 Hen aminay chani manluwaruwan, maid chani haphapetén mepanggép an-ani agég chan yamayaman hen chayu ekamkaman, 9 chichaat an Apudyus gapon chàyu. Te no agé hen cha manaphapet an chàni manluwaruani an Amataaw way hen enkamanyu way nangawat Apudyusén chani etape chàyu way achi an chàni hen ummaliyannihna, manliw-an hen aminay chayu ammaan ya hen nangentagayanyu way gapon ommafurotanyu an Jesus ya hen manayaw hen anchichay enap-apudyus kagétyu way cha mangamma-amma an hen nanhagonganyu hen anchi cha nadchi gapoh layadyu an Apudyus, katot-owaanay Apudyus way natattagu ya achini agé aliw-an hen kapegsan yag hiyaat agé hen sommorotanyu ad hen namnamayu way mamannéd hen uwan. 10 Yag henaphapetcha agé way mamfangchan Apotaaw way Jesu chayu hadhadchén hen mamfangchan Cristu. hen anàna way Jesu Cristu way marpod uchu way hiya hen anchi nan-uchiyén 1 eTesalonica 2:1 434 1 eTesalonica 2:13

Apudyus ya hiya agé hen anchi an chàyu ya uray heno way tatagu, mangenharà an chitaaw hen manusaan 7 tàén wacha hen karébfénganni way Apudyus hen katagutagu ah pegwana. marispitu koma gapo hen kena-aposelni an Jesu Cristu. Te hen enkamanni, Hen enkaman cha an-anig nan-an-anoh an chàyu way Pablo ad Tesalonica kaman hen anoh hen ihay ina way 2 Cor. 4:1-15 manahallimun hen a-anàna. 8 Yag Sosnod, innilayu way chakar hen gapo ta pararo hen layadni an chàyu, 2 namfanagan hen ummaliyanni faén yanggay hen anchi ammayay ahnah fabréyyu way nanudtuchu chamag way narpon Apudyus hen chani an chàyu. 2 Yag chengngaryu agé empagngar, te anni agég inyanggayan hen anchi na-ammaan an chàni ad hen ataguwanni ah mangngaranyu Filipos yag an-aniyat umale ahna hen hiyachi. Yachi hen enkaman hen way an chànig penàpàgang ya an hamhamàni ah layadni an chàyu. chàniyat insoinsortuwén. Ngém 9 Sosnod, cha-anyu ménat aliw-an tàén yachin nekaman, empas-ém hen anchi chani enkamakaman Apudyus chillu hen hamhamàni, wat way nan-ammahna hen anchi inlurudni chillu way umalehna way i chani nangintudtuchuwan hen anchi mangintudtuchu an chàyu hen anchi ammayay chamag way narpon Apudyus. ammayay chamag way narpon hiya Te enag-agaw ya lenafi way cha-ani tàén anchag chuar hen kommontara. nan-amma-amma ah iyarani ah heno 3 Yag hen nantudtuchuwanniyat way masaporni te achini laychén way maid paat sabsafali ah gagarani te oma-annig-ani yag napaligatan-ayu hen anchi katot-owaan yanggay hen way manmà an chàni. 10 Wat innilayu pontosni, maid agé chani hamham-én ya inni-ilan agé Apudyus way maid ah manlokop an chàyu. 4 Te ah kachumsekan hen enkamkamanni an katot-owaanat anni yanggay cha aryén chàyu way cha omafurot ahna, te hen anchi mangemparaylayad an anni yanggay ammag inyam-amma Apudyus. Te imfilang chàni ah matalek way nangamma hen laychén Apudyus wat impiyarna hen anchi ammayay wat maid makepafasor an chàni. chamag an chàni ah epagngarni. 11 Yag innilayu agé way kaman Ya achini agég cha anapén hen hen cha ekaman hen am-ama hen mangammayan hen tatagu an chàni, a-anàna hen enkamanni hen ihaiha te anni yanggay an cha epapate way an chàyu. 12 Yag empas-épas-émni mangintudtuchu hen anchi laychén hen hamhamàyu ya chani agé Apudyus way hiya chillu hen cha intugutugun an chàyu way masapor mangila hen egachay gagtà way wachah iyafifiintaaw ah Apudyus hen antoy hamhamà. 5 Yag innilayu agé way natatagguwantaaw ta ammaantaaw iggayni ammag enar-arkosan hen paat hen mangemparaylayad an hiya, te aleni way mangammay an chàyu ah hiya hen namele an chitaaw way mèlam ma-awisanyu ono ah manlengfanni hen hen mantorayana ya hen machayawana. léhép, te maid chillu ganchatni way 13 An-ani agég chan yamayaman i mangara ah uray heno way wachan an Apudyus te hen anchi chàyu. Yag inni-ilan Apudyus way nangempagngaranni hen anchi tot-owa chachi amin. 6 Yag iggayni agé alena an chàyu, chengngaryu ya ammag enanap hen machayawanni enafurotyu way maid ekatyuwén an 1 eTesalonica 2:14 435 1 eTesalonica 3:6 penarang hen tataguchi, te tenot-owayu mangemparaylayad an chàni te chàyu way alen Apudyus paat chi. Yag hen agé. Te chàyu agé hen manchinlanni hiyachiy alena agé hen chan anchar way enammaanni tot-owa hen laychén an chàyu way cha omafurot. 14 Yag Apudyus, ya gapon ommafurotanyu hen anchichay na-ammaan an chàyu wat achiani fumiin way mèsango an way sosnod, ammag nampachong peet Apotaaw way Jesus hen mamfangchana, hen anchi na-ammaan hen anchichay te ichayawni chàyu way chàyu hen tatagun Apudyus way cha omafurot kafud-asan hen enammaanni. 20 Wat an Jesu Cristu hen provinsiyan hen an-ani tot-owag laylayad way cha Judea. Te uray agé chàyuwén cha manginchayaw an chàyu. chàyu pap-aligatan hen anchichay Wat gapo ta achiani maka-ara kacharaanyu way kaman agé an chicha 3 hen enayuni an chàyu, ekatniyén way penap-aligatan hen anchichay uray ud-ay mehàfa-ani an Silas ad kacharaancha way Judio. 15 Yag Atenas, 2 yag hennagni ah sonodtaaw hen anchichay Judio, chicha hen way Timoteo ahna te hiya chillu nangempapchit an Apo Jesus ya anat hen ihay cha mèamma an chàni hen agé hen anchichay profetan Apudyus, chani mangammaan hen laychén ya chicha agé hen namaligat an chàni. Apudyus way mangintudtuchu hen Wat anchag cha amma-ammaan hen anchi ammayay chamag mepanggép an anchi achi paat laychén Apudyus Jesu Cristu. Wat hen nannaganni an yag chachaat agé agorgoran hen hiya ahna, ta papegsééna hen afurotyu katagutagu, 16 ya ancha agég cha ya ta epas-épas-émna hen hamhamàyu pachapachasén way mangempawa 3 ta maid koma iha an chàyu ah hen mangintudtuchuwanni hen alen manginyanggayan hen afurotna gapon Apudyus an chàyu way faén Judio chayu maligatan. Ngém a-ammuyu way ah kahara-anyu. Wat anchag cha mepachah chillu hen ligat an chitaaw, tapyatapyan hen fasorcha inggana ad 4 te uray hen ini-inggawannihna, uwan wat anchag inchahan hen anchi empacha-anni way maligatantaaw aggaégyat way chusan Apudyus. gapon afurottaaw. Yag chayu tot-owa ma-awatanchi ad uwan, te yachi Hen manlaychan Pablo way kasen tot-owa hen nekaman an chitaaw amin. mangila hen anchichay eTesalonica 5 Wat hiyachi paat hen nannagà an Apos. 17:15 Timoteo ahna, te pararo hen hamhamào 17 Chàyu way sosnod, nanepod an chàyu gapon napap-aligatanyu, yag hen anniyat lommayawan laychê paat way ma-ammuwan no heno ahna wat ammag amchan hen hen cha mekaman hen afurotyu te chaà enayuni an chàyu. Manowat te émégyat no awni lawa yag wachay wawà-acha-ayu ah hamhamàni, tàén enawis Chumunyu an chàyu yag ammag nan-ahe-ennachawwéytaaw, ngém sayang lawa hen naungaranni way laychénni paat chillu way mangilan nantudtuchu. chàyu. 18 Chani ana-anapén hen 6 Wat angkay ad uwan way namfangad ekamanni, kaskasen haén way Pablo, te ah Timoteo, pararo hen laylayadni kaman-o iligwatén ammag cha homalla gapon anchi henaphapetna way ah Chumunyu. 19 Sosnod, laychénni napegsa chillu hen afurotyu ya umat paat way mangila an chàyu te faén agé hen chayu man-ahelennaychan. yanggay hen anchichay tapena hen cha Yag imfagana agé way chakar hen 1 eTesalonica 3:7 436 1 eTesalonica 4:8 hamhamàyu an chàni ya laychényu paat Hen ekaman way agé way mangilan chàni way kaman mangemparaylayad an Apudyus agé hen manlaychanni way mangila an chàyu. 7 Wat hiyachi sosnod, tàén 1 Cor. 6:15-20 chuar hen cha mepasamak an chàni Wat hiyachi sosnod, enacharyu way ligat ahto, an-anig layyalayyad 4 an chàni hen ekamantaaw way chillu ya sésém-ém agé hen hamhamàni matagu ah mangemparaylaychantaaw mepanggép an chàyu te chinumgat an Apudyus, yag yachi agé hen chayu tot-owa hen afurotyu. 8 Wat ammag ekamkaman. Wat ad uwan, chani ommammay tot-owa hen hamhamàni epangpanga-ase way mangintugun ad uwan gapon chayu mempapatiyan an chàyu hen anchi paat laychén hen afurotyu an Apo Jesu Cristu. 9 Ya Apo Jesus way anyu yanggay ammag ammag maid agé mepaniyan hen cha tapyatapyan hen annay chayu yamanni an Apudyus gapon chàyu, te ekamkaman. 2 Yag a-ammuyu chillu no manluwaruaniyén annig malèna hen hen anchichay intugunni an chàyu layadni gapon chàyu. 10 Wat enag-agaw way impiyar Apo Jesus an chàni ya lenafi, chani ichawachawat an ah mangimfag-anni an chàyu 3 way Apudyus ta no mafalin, meparufus hen laychén Apudyus, ta antaaw koma hen umaliyannihna way i ammag komaman an hiya way achi mangilan chàyu, ta taptapyanni hen fumasfasor. Wat masapor maid heno way chadcha-anyu ma-awatan manhòhòyong ah faén hen-ahawa. mepanggép hen afurottaaw an Jesu 4 Ya masapor agé wéhchin chàyu Cristu. way lenaraeyén emamadna koma 11 Wat hen chawatni an Amataaw hen ekamanna way mangahawa ah way Apudyus yah Apotaaw way kachayawan Apudyus ta maid afifiin Jesus ta maid koma kapas-ewan ah ma-ammaan. 5 Ya achiyug eparufus hen kasentaaw man-aheil-an. 12 Ya hen anchi ammag laylaychén hen ta mepa-am-améd koma agé hen achar way mangenmanchar an chàyu chayu man-ahelennaychan ya umat ah ekamkamanyu, te yachi hen cha agé hen manlaychanyu hen aminay ammaan hen anchichay maid afurotna tatagu, ta hen ekamanyu koma way an Apudyus. 6 Wat ilanyu ta maid manlayad hen tapenaat kaman hen manlokkowanyu ah ifayu mepanggép antoy amchanay manlaychanni an hen hiyachiy a-amma. Intugutugunni chàyu. 13 Ya chani agé chawatén ta chillu chachi an chàyu hen anchi papegséén Amataaw way Apudyus ar-argaw, yag imfafaggani agé way hen hamhamàyu way mangamma hen chuchusséén Apudyus hen heno way laychéna paat, te no hiyachi, maid mangamman cha nadchi. 7 Te hen fumasfasoranyu an hiya, ya maid amin nameleyan Apudyus an chitaawat ta kachumsekanyu hen sangwanana hen komamantaaw an hiya yag iggayna mamfangchan Apotaaw way Jesus hen piliyén chitaaw way mangamma hen mangentàtaenana hen aminay tataguna. laylaychén hen achar. 8 Wat henoa ay way achi mamapannaag hen antochay chani ifaga, faén angkay an yanggay alen hen tatagu hen chana labsengén, te chana angkay agé labsengén hen anchi 1 eTesalonica 4:9 437 1 eTesalonica 5:4 enalen Apudyus paat way nangchat hen way natattagu hen anchi tempon hen Espirituna an chitaaw. mamfangchan Apo Jesu Cristu, maid 9 Ya mepanggép hen chayu manlahyantaaw no hen anchichay manlaychan hen anchichay sosnodtaaw natéy way i manib-at an hiya, te way cha omafurot, achi masapor way chicha hen mamangpango. 16 Wat wachay itugunni ah ekamanyu te yato hen mekaman. Hen anchi ustoy intudtuchun Apudyus an chàyu way émhépan Apo Jesus hen antoy lota masapor man-ahelennayadtaaw. 10 Yag way marpod uchu wat man-ongaw way ammay agé te chayu tot-owa epàila mamangon hen natéy, yag man-ongaw hen ustoy layadyu hen amin annachay agé hen anchi ap-apon hen anghel, sosnodtaaw ahna way provinsiyan hen yag chaat agé mepa-ale hen anchi Macedonia. Ngém tàén, anni chillug kornetan Apudyus. Wat hen hiyachi, cha ichawat an chàyu ta anyu yanggay fumangoncha hen anchichay nan-atéy ammag cha tapyatapyan hen hiyachiy way omma-abfurot an Jesu Cristu way layadyu. 11 Ya ilanyu agé ta anyug chicha hen pés-éy man-uchi. 17 Yag agawaan yanggay hen katornosan hen chitaaw way natattagu hen hiyachiy antoy ataguwan. Ya achiyu agég cha tempo, antaaw ammag matarok way i fiyangan hen fiyang hen ifa way faén mìhib-at agé an Apo Jesus hen anchi ah fiyangyu. Ya komagét-ayu agé ta iggaw hen funat. Wat mì-i-iggawtaaw egad-ayu hen aminay masaporyu te an hiya ah ing-inggana. 18 Wat hiyaha, chichachi chillu hen intugutugunni an chayu haphahaphapeténto ta way chàyu. 12 Te no hiyachiyat achi masapor sém-éman hen hamhamàyu. way inta man-ochaw ah masapor ya Masapor hihimnén hen ririspituwén chitaaw agé hen uray mamfangchan Jesu Cristu anchichay achi omafurot. Mat. 24:42-44; 2 Ped. 3:10-13 Hen mamfangchan No mepanggép hen tempon Jesu Cristu hen antoy lota 5 hen ma-ammaan nadchi ya hen 1 Cor. 15:51-55 ag-agawna, achi masapor esoratni an 13 Sosnod, laychénni way chàyu way sosnod, 2 te a-ammuyu chillu mangempaka-ammu an chàyu way maid nangammu hen ag-agaw way mepanggép hen anchichay natéy way mamfangchan Apo Jesus, te kaman hen ifataaw way omma-abfurot ta achiayun anchi i mangakaw hen lafi way ammag totokar way kaman hen anchichay achi mapòpo-otan hen umaliyana. 3 Te tapena way maid namnamacha an no umchahchi way tempo, cha ekat Apudyus. 14 Te ilanyu ngén, gapo ta hen tataguwén natotornos hen egad afurotontaaw way nan-uchi ah Jesus hen yà ya maid ano amin mepaspasamak natéyana, wat yachi agé hen chataaw yag hen hiyachiyat agé, inumchahat namnaméén way man-uchiyén Apudyus hen machusaancha. Yag maichat agé hen anchichay natéy way omma-abfurot mangenlasat hen hiyachi, te kaman an Jesus. Yag epetnod Apudyus chicha hen ihay nafugi way ammag pàrat way an Jesus hen mamfangchana hen antoy mampànot yag maid makepasarcheng. lota. 4 Ngém chàyu way sosnod, no 15 Ah Apo Jesus hen nangintudtuchu umchahchi way tempo, achiayu hen antoy chani ifagan chàyu tot-owa mahngang way kaman hen mepanggép hen mekaman. Te chitaaw anchichay achi omafurot. Te chicha, 1 eTesalonica 5:5 438 1 eTesalonica 5:24 kaman helang hen ini-inggawancha, chàyu. 13 Masapor iyafiinyu paat chicha wat yachi hen mahngangancha way ya epàilayu agé hen layadyu an chicha kaman hen mahngangan hen anchi gapon chacha ammaan. nanasséy no umchah hen mangakaw. Ilanyu agé ta man-aherinnispituayu 5 Waman chitaaw, kaman ag-agaw hen amin ta mantetempoyug-ayu. ini-inggawantaaw te nahehellawan 14 Ya hen tugunni an chàyu agé hen hamhamàtaaw, wat faén kaman way sosnod, masapor ingarényu hen lafi way helang hen iggawtaaw. 6 Wat anchichay nasachot, ya epas-émyu hiyachi, masapor antaaw ammag hen hamhamà hen anchichay cha hihimnén hen mamfangchan Apo ngommehpéy hen hamhamàna, Jesus ya antaaw ammag man-a-annad ya toronganyu agé hen anchichay ta achitaaw kaman hen anchichay nakapsot hen afurotna, yag masapor maid afurotna way anchag kaman man-anoh-ayu hen aminay tatagu. 15 Ya nanasséy. 7 Hamham-éntaaw ngén, te ilanyu agé ta achiyu cha ifab-arés hen lafi hen cha masmasséyan hen tatagu laweng way cha ma-ammaan an chàyu ya lafi agé hen chan futfutngan hen ta anyuwat yanggay an agawaan way tatagu. 8 Ngém chitaaw, faén lafi hen mangamma hen ammay hen anchichay i-inggawantaaw te hen ag-agaw. Wat ifayu ya umat agé hen aminay tatagu. antaaw yanggay ammag man-a-annad 16 Lomaylayadtaaw ah ing-inggana. way hen anchi kaman ehahapartaaw 17 Ya chataaw agé manluwaluwaru way wat hen anchi afurottaaw ya hen anchi antaaw ammag achi iyang-anggayan. chataaw man-ahelennaychan. Ya hen 18 Yag uray heno way mekaman an anchi namnamataaw way henahalla-an chitaawén antaaw chillu ammag Apudyus chitaawat, yachi hen kaman manyaman an Apudyus te yachi chillu helmettaaw. 9 Te iggay piliyén Apudyus hen laychén Apudyus an chitaaw amin chitaaw ah anna i chuséén, te anna way cha omafurot an Jesu Cristu. penele chitaaw ah ina taguwén ah 19 Achitaaw agég pasarchengén hen ing-inggana gapon Apotaaway Jesu man-ancharan hen Espiritun Apudyus Cristu 10 way ah Jesu Cristu, natéy ah an chitaaw. 20 Ya achitaaw agég an sobfottaaw ta uray no nanattéy hen pelohon hen anchichay tatagu way achartaaw hen mamfangchana ono an ekatchéén narpon Apudyus hen chacha natattagu, mafalin chillu mètagutaaw ifaga, 21 ta antaawat an paneknekan an hiya ah ing-inggana. 11 Wat hiyachi, hen egad. Ya é-égnanantaaw hen anchi masapor chayu haphahaphapeténto nenènong, 22 ya antaaw agég achiyén ah sém-éman hen hamhamàyu ya hen uray heno way laweng. ah man-ahetennoronganyu agé ah 23 Hen chawatni an Apudyus way afurot way yachi chillu hen chayu pongar hen aminay tornos, wat ta ekamkaman. totollongan chitaaw way komaman an hiya ah aminay ekamantaaw, ya Hen anchi anongoh way tugun Pablo ta hahallimunana hen hamhamàtaaw 12 Hiyachi sosnod, hen ifagani an ya hen achartaaw ya umat agé hen chàyuwat masapor ririspituwényu paat lennawataaw ta maid fasfasortaaw hen hen anchichay cha mangempapate mamfangchan Apotaaway Jesu Cristu. way mangintudtuchu an chàyu 24 Sigurachu way ammaan Apudyusto mepanggép an Apudyus te chicha hen te hiya hen namele an chitaaw, yag cha mangemponponò ya manugun an 1 eTesalonica 5:25 439 1 eTesalonica 5:28 no wachan imfaganaat ammaana te 27 Yag innilan Apo Jesus way napateg matatallek hiya. hen antoy imfagà an chàyu wat masapor 25 Chàyu way sosnod, chayu agé koma epagngaryu hen antoy sorat-o hen amin iluwaruwan chàni. annachay cha omafurot ahna. 26 Ya pakomostéényu hen annachay 28 Wat ta totollongan chitaaw amin ifataaw ahna yag ifagayu agé hen an Apotaaw way Jesu Cristu. Haén ah layadni an chicha. Pablo. 440 2 eTesalonica 1:11

chillug a-annohan aminchi ya anyu Hen pegwan sorat Pablohen anchichay agég epapate chillu hen afurotyu. 5 Amin hen cha mekamananna an eTesalonica chàyu, yachi hen manot-owaan hen kenanongnong Apudyus, te chana É-éttég aposel Pablo ad Corinto hen usarén hen amin annachay ligatyu nangensoratana hen antoy pegwan ah pomegsaan hen afurotyu, yag hen soratna hen anchichay tatagud Tesalonica halenonot amin cha nadchi wat hen hen tawén way 52 ménat. Te gapo metapyanyu hen mantorayana way ta nat-én hen anchichay nangawat yachi chillu hen chayu iligligatan. hen tapena hen anchi pés-éy soratna 6 Ya ah kenalimpiyun Apudyus agé mepanggép hen anchi mamfangchan wat annag ifarés way mamaligat hen Jesu Cristu, wat anchag entagay way anchichay cha mamaligat an chàyu. man-amma ah mamannéchancha hen 7 Waman chàyu way cha maligatan mamfangchana. Yag yachi way chengngar ya umat agé chàni, paginangén Pablo, nan-esoratnaat hen hiyatoy Apudyus hen ligattaaw amin hen sorat ah manugunana an chicha ya ah mamfangchan Apo Jesus way marpod mangenlawagana chillu mepanggép hen uchu way manlurumfong ah kaman mamfangchan Jesus. cha gumilab way apoy yag entàtaenna Haén ah Pablo, ya antochayan agé hen anchichay mannakafael way 1 agé hen ifà way cha Silas an anghelna. 8 Yag hen hiyachiy tempo agé, Timoteo, wat antoyan agé hen soratni chusééna amin hen anchichay ammag way metongpar an chàyu way cha mangachi an Apudyus way ammag omafurot an Jesu Cristu way cha achi mangafurot hen anchi ammayay ma-am-among ahnad Tesalonica, chamag mepanggép an Apotaaw chàyu way ena-awwan Amataaway way Jesus. 9 Yag hen chusachaat Apudyus ya Apo Jesu Cristu. 2 Hen anchag metap-ar ah ing-inggana way chawat-o, ta totollongan chitaaw amin mesesena an Apo Jesus hen anchi an Apudyus yah Apo Jesu Cristu, ya ta kachayaw way mannakafalinna. papannohoncha agé hen hamhamàtaaw 10 Ngém amintaaw way tataguna amin. way omma-abfurot, antaaw yanggay ammag chachayyawén hiya hen anchi Hen anchi machusaan hen tatagu ag-agaw way mamfangchana way hen mamfangchan Jesus maid mepaniyan hen kaenammay 3 Sosnod, henokay lawan kasen hen hiyachiy machayawana. Yag ekamanni no achi ammag chan chàyu, metapeayu agé hen hiyachi te yamayaman an Apudyus gapon chàyu, enafurotyu hen anchi intudtuchuni. te cha pomegsapegsa tot-owa hen 11 Wat hiyachi, annig cha afurotyu ya umat agé hen chayu iluwaluwaruwan chàyu ta mamfalinén man-ahelennaychan. 4 Wat anni agég Apudyus chàyu ah tataguna way cha ichayaw chàyu hen amin anchichay maka-amma hen mangemparaylayad cha omafurot way cha ma-am-among an hiya ta mètemfuruy hen a-ammayu hen kafabréfabréy way chani ayan, hen anchi ganchatna way namele an te uray chuar hen chayu lak-amén chàyu. Ya chawaténni ta torongana way ligat gapon ommafurotanyu, anyu agé chàyu ah mannakafalinna way mangamma amin hen anchichay ammay 2 eTesalonica 1:12 441 2 eTesalonica 2:12 way laychényu way ammaan gapon nadchi way na-ale. Yachi yag ammag ommafurotanyu an Jesu Cristu. 12 Yag i tumùchu agé hen anchi Templon no yachi amin hen mekaman, chayawén Apudyus way i manginwarawag way hen tatagu ah Apotaaw way Jesus hiya paat ano hen tot-oway Apudyus. gapon chàyu, ya machayaw-ayu agé 5 Awniyat cha-anyu aliw-an way gapo ta hiya hen Apoyu. Ma-ammaan imfafaggani chato an chàyu hen amin chachi gapon ség-ang Apudyus ya kawad-anni ahna. 6 Yag innilayu agé no Apotaaw way Jesu Cristu. pakay cha-an fùnag hen yachi paatay lawengay tagu way hen anchi achina Hen mekaman ya anat fùnagan, te wawà-acha chillu hen mamfangad ah Jesu Cristu anchi cha mangempawa hen fùnagana. Mat. 24:3-44; 1 Tes. 4:15-17 Yag innilayu agé no heno hiya way Sosnod, wacha hen laychénni way cha mangempawa way hiya paat hen 2 ma-awatanyu paat mepanggép hen Espiritun Apudyus. Ngém no umchah mamfangchan Apotaaw way Jesu Cristu hen anchi ustoy tempo, meparufus ya hen meteponantaaw an hiya. 2 Ya chillu hen fumùnagana. 7 Ngém uray mepanggép an nadchi, achi komag cha-an fumùnagchi ad uwan, niluruggi naraka way makorkor hen hamhamàyu chillu hen anchi lawengay a-ammana ya achiayu amin machanagan gapon cha way achi maelasin hen tatagu. Ngém mangaryan hen tapen hen tataguwén achi chillu mafalin way fùnag hen inu-umchah ano hen anchi ag-agaw anchi paat amchan chi kenarawengna way mamfangchana, te cha-an angkay. ingganah lomayaw hen anchi cha Wat tàén no wachay mangaliyén ah mangempawa hen fùnagana. 8 Yag no Apudyus paat hen nangempaka-ammu lomayaw hen anchi cha mangempawa, an chicha, ono ekatchéén wachacha wat yachi hen fùnagana. Ngém no ano hen nangintudtuchu an chicha, mamfangad ah Apo Jesusat uray ono ekatchéén soratni paat ano hen annag hapochan hiyaat matéy, te hen nangngarancha, achiyu chillu ammag humiliyan hen mamparanganaat yachi cha afuroton. 3 Ilanyu ta achiayu koma hen mangafà an hiya ah metap-arana. ammag cha marokop ah uray heno 9 Yag no fùnag agé hen anchi way chacha pap-arangén, te achi amchan chi kenarawengna, wacha hen chillu umchah hen anchi ag-agaw kafaelan Chumunyu an hiya wat maid way mamfangchan Jesu Cristu no achina ammaan ah kaskascha-aw ya achi chumuar unna hen anchichay sinyar ah manlokopana hen tatagu komontara an Apudyus ah kaman ah mangafurotancha hen kétémna. manaropaancha an hiya. Yag yachi, 10 Wat ah kenasilibna, ammaana hen fùnag agé hen anchi ammag amchan nankarakarasey omenpahaang ah hen kenarawengna way maid kasen karokopan hen anchichay tatagu way kafanagana no faén yanggay hen metatap-ar chillu, te anchag achi metap-arana ad imférno. 4 Ya hiya, laychén way mangafurot hen anchi annag kontaréén ah Apudyus ya uray katot-owaan ah mahara-ancha. 11 Wat heno way chan chinlan hen tatagu hen ekaman Apudyus an chicha, ah ekatchéén wachay kafaelana ya annag eparufus hen marokopan hen aminay chacha chad-ayawén, ya hamhamàcha ta afurotoncha hen annag pangatowén agé hen acharna anchichay kétém 12 ta machusacha ah nangatngato no hen amin an cha amin, te ammag lommaranoh hen 2 eTesalonica 2:13 442 2 eTesalonica 3:10 chacha nangammaan hen laweng, yag ommafurot ah machayawan Apudyus. anchag enachi way mangafurot hen 2 Yag chawatényu agé ta mailisiyanni anchi katot-owaan. hen cha ekaman hen anchichay lawengay tatagu, te chuarcha chillu Hen penelen Apudyus hen achi omafurot. 3 Ngém tàén yachi, way metape an hiya matatallek chillu ah Apo Jesu Cristu 13 Ngém chàyu way sosnodni way wat epapegsana hen afurottaaw amin laylaychén Apudyus, an-ani tot-owa ya guguwwarchaana agé chitaaw ta ammag chan yamayaman an Apudyus achi chitaaw an-één an Chumunyu. 4 Ya gapon chàyu. Te nanepod hen lugrugin gapo hen namnamani hen torong Apo hen egad, chinuchuttokan Apudyus Jesus an chàyu, sigurachuani way chayu chàyu ah mahara-an gapon nanarosan ammaan amin hen anchichay intugunni hen Espiritun Apudyus an chàyu hen an chàyu, yag innilani way anyu agég ommafurotanyu hen katot-owaan. etotoroy way mangamman cha nadchi. 14 Penelen Apudyus chàyu ah omafurot 5 Hen chawat-o, ta torongan Apo hen anchi intudtuchuni way ammayay Jesus hen hamhamàyu ta mataptapyan chamag mepanggép an Jesu Cristu. Yag hen ma-awatanyu mepanggép hen layad penelena agé chàyu way mèawa hen Apudyus an chàyu, ya ta komaskasen machayawan Apotaaw way Jesu Cristu. hen anohyu way kaman hen anoh Jesu 15 Wat yachi, sosnod, epapateyu paat Cristu. hen afurotyu way anyug é-égnanan hen Masapor achitan sadsachot anchichay intudtuchuni an chàyu way anni an inyale hen tapena ya ensoratni 1 Tes. 2:9 hen tapena. 6 Sosnod, antoyan agé hen eténgténgni 16 Ah Apotaaw way Jesu Cristu an chàyu ad uwan way ah Apotaaw yah Amataaw way Apudyus, anchag way Jesu Cristu hen narpowana, wat laylaychén chitaaw, ya gapoh masapor achiayu paat cha makàkaila ség-angcha, maid kapéppégan hen anchichay sosnod way ammag hen mangempas-émancha hen nan-asachot way man-amma ya hamhamàtaaw ya sigurachu agé anchag achi laychén way manorot hen hen anchi ammay way chataaw anchichay chani intudtuchu an chàyu. namnaméén. 17 Wat hen chawatni, 7 Te innilayu met hen anchi chani ta epas-épas-émcha chillu hen enkamkaman hen kawad-annihna, hamhamàtaaw ya ta totollongan wat yachi koma hen sorotonyu. chitaaw way manginyale hen pahig Te iggay-anin sadsachot 8 ya maid ammay ya mangamma agé hen pahig inar-arani ah iggayni fayachan te hen ammay. enkamanni, an-anig nan-amma-amma ah enag-agaw ya lenafi ah Masapor iluwaruwan hen manginyar-anni ah masaporni ta anchichay cha mantudtuchu achiani oma-annig yag nagastosan-ayu. Hen anongoh way ifagani an 9 Hen nangenkamananni an nadchi, 3 chàyu way sosnod, chayu koma faén gapoh maid karébfénganni way iluwaluwaruwan chàni ta aggah ah mamfaga ah torongyu, te karébfénganni miwarawagan hen alen Apo Jesus, met tot-owa way mamfagah torongyu. ya ta omafurotcha agé hen tatagu Ngém yachi chillu hen enkamanni ta way kaman hen enkamanyu way wachay torachényu. 10 Yag uray hen 2 eTesalonica 3:11 443 2 eTesalonica 3:18 ini-inggawannihna wat imfagafagani 15 Ngém achì ekatén anyug iyalig hiyah an chàyu way heno way achin amma, kafusor, te anyu an ekaman hiya ah achi agé ma-adchan ah anéna. 11 Hen sonodyu way mangamhew. minyaryanni an natto, te chengngarni way wachacha anohna hen tapena Hen luwarun Pablo an chàyu way ammag nasachot 16 Wat hiyachi, hen chawat-o an Apo way i man-ammah chunucha yag Jesu Cristu way pongar paat chi tornos, nakagétchaat agé way i mìfiyang wat ta totornosona hen hamhamàtaaw hen fiyang hen tapena. 12 Wat hen amin ta uray heno way umchahat emancharni hen kaman an cha nahha mapapanoh chillu hen hamhamàtaaw, way tatagu, wat narpon Apo Jesu Cristu ya ta mawawà-acha hiya agé an chitaaw way masapor koma anchag komagét amin. way man-amma ta egadchah iyatagucha 17 Haén way Pablo, limà paat hen ya ta achichag haliw-én hen tapena. nangensorat hen antoy anongoh 13 Wat yachi, sosnod, achiayu koma cha hen mesorat, wat sapay koma ta mapmappég way cha mangamma-amma amma-ammay-ayu amin ahna. Yaton hen ammay. menlasinanyu way sorat-o tot-owa, te 14 Yag mag-ay ta wachay iha ahna ah yaton chà emarka hen sorat-o. achi mangafurot hen antoy ensoratni, 18 Wat ta totollongan chitaaw amin ilanyu no nokay ahnadchi ta achiyu cha an Apotaaw way Jesu Cristu. Haén ah i ub-ufunun ta éhéd yag fumiin koma. Pablo. 444 1 Timoteo 1:10

4 Ifagam ta etagaycha hen annachay Hen pés-éy sorat Pablo an hudhuhudhud hena ya hen annachay un-u-un-un te cha nadchi, an yanggay Timoteo ammag omenpafùnag ah sosongel ya maid etorongna ah ma-awatan hen Hen nangengwaan aposel Pablo ad Listra tatagu hen anchi laychén Apudyus way way mantudtuchu, yachin ommafurotan machahan yanggay no manokchun hiya. cha Timoteo way hen-ina ya anat apona 5 Hen ganchat-o way mangintugun an (Apos. 16:1-4). Yachi yag inlugin Timoteo cha natto an chàyu amin, ta epahmàna way metnometnod an Pablo hen chana koma an chàyu hen anchi ustoy mantudtuchuwan, wat imfilang Pablo layad way marpo hen anchi nacharos ah Timoteo ah anàna paat. Yag angkay way hamhamà way maid koma agé hen-argawan, tenaynan Pablo ah Timoteo miyah-ahrang ah safaliy ganchat, ya ad Efeso way mantudtuchu, wat ahchi ta ammag mapahig yanggay hen anchi hen ini-inggawana hen antoy nanoratan tenten way afurot an Apudyus. 6 Te Pablo an hiya hen anchi tawén way ilamat, wachacha hen tapena way 58 no achi 64 ménat. Ya hen pontos ammag nangentagay an cha natto way Pablo way nanoratat ah mepas-éman an lawag chan sayasayasay way maid Timoteo ya ah matugunana ah ekamanna maetorongna. 7 Yag anchag laychén gapon kachadcha-anna, ya wacha agén paat way mifilang ah mantudtuchu intugunna way para hen aminay cha hen orchin Apudyus, ngém ancha omafurot. chillug achi ma-awatan hen chacha Haén ah Pablo way aposel Jesu iyale, ya chachaat agé epappapelet hen 1 Cristu way ah Apudyus paat way hehemmàcha way ekatchéén tot-owa. nangenharà an chitaaw hen nangimfaga 8 Innilataaw way ammay hen anchi hen kena-aposel-o ya ah Jesu Cristu way orchin Apudyus non an faén safali pongar hen namnamataaw. 2 Antoyan hen mepàwaana. 9 Ngém achitaaw hen sorat-o an heay Timoteo way anào koma aliw-an way hen na-ammaan hen tot-owa gapo hen ommafurotam an Jesu orchin, wat faén para hen anchichay Cristu. ammay way tatagu te na-ammaan hen Hen chawat-o an Amataaw way orchin ah para hen anchichay achi Apudyus ya Apotaaway Jesu Cristu, wat ma-aryan way tatagu ya hen anchichay ta totollongan chitaaw ya séség-angan futangelo, ya hen anchichay maid chitaaw ya ta papannohoncha agé hen hamhamàna ya afurotna an Apudyus, ya hamhamàtaaw. hen aminay menangfasor, chichachi hen makasapor hen orchin. Ya umat agé hen Tugun mepanggép hen anchichay cha anchichay cha mameloh mepanggép an mangintudtuchu hen faén tot-owa Apudyus ya hen anchichay cha mamchit 2 Ped. 2; Juda 8-13 hen chinàcha-archa, ya hen anchichay 3 Hen laychê an heay anào way cha pomatéy, 10 ya hen anchichay cha Timoteo, an-ag inggaw ahnad Efeso way manòyong hen faén ahawana ono hen yachi chillu hen intugun-o an hea hen kapachongna way larae ya fufae, ya hen anchi éy-o ad Macedonia, te wachacha anchichay cha mangenlao hen tatagu, ahna hen tapen hen tatagu way faén ya hen anchichay nangéttém ya hen usto hen chacha itudtuchu wat masapor anchichay ammag cha omenlémrém, ifagam an chicha ta iginangcha. chichachi amin hen makasapor hen 1 Timoteo 1:11 445 1 Timoteo 2:3 orchin, ya umat agé hen aminay hen mannanayun way mètaguwan tatagu way cha mangamma hen an Apudyus. 17 Wat antaaw ammag tapen hen komontara hen anchi chayawén hen anchi tot-oway Apudyus tot-owa way mitudtuchu. 11 Te hen ah ing-inggana way tàén achi maila, anchi tot-owa way mitudtuchu, yachi hiya yanggay chillu hen Are way maid hen anchi mètemfuruy hen anchi péppégna, Are way ammag matattagu ammayay chamag way nipiyar an ah ing-inggana way achi mafalin haén way mangempanggar way maid matmatéy. Amen. kasen narpowana no faén hen anchi 18 Hiyachi, anào way Timoteo, ka-a-ammayan way Apudyus way piyarê hea way mangintudtuchu kangatowan. hen antoy intugun-o, te yachi chillu hen imfafaggan hen anchi profeta Maid mepaniyan hen mepanggép an hea hen anchi ar-argaw. ség-ang Apudyus Yag hen anchi imfafaggacha, yachi Apos. 8:3; 9:3-19 koma hen mangempas-ém hen 12 Anà ammag manyaman an Apotaaw hamhamàno way mangufat hen laweng. way Jesu Cristu way nangidchat hen 19 Tétérném hen afurotno ya ammaam kafaelà way mangamma hen anchi amin hen innilam ah hamhamàno way impiyarna an haén, te imfilangna haén laychén Apudyus. Te wachacha angkay ah ihay natalek yag chinutokanà way hen tapena way gapo yanggay hen mangamma hen laychéna. 13 Te uray nangentagayancha way mangamma hen inustà hen anchichay ommafurot an innilacha way usto wat ammag na-ahap hiya hen anchi ar-argaw yag penaligatà hen afurotcha yag ammag namaid. ya lenaweng-o chicha amin, anà chillu 20 Wat yachi angkay hen nekaman an ammag senég-angan an Apudyus te cha Himeneo an Alejandro way an-og hen hiyachi, cha-anà omafurot wat emporang chicha an Chumunyu ah iggay-o ma-awatan hen chà enammaan. manhamham-ancha ta achicha chan 14 Ngém ammag chakar hen ség-ang ay-ayaman ah Apudyus. Apudyus an haén te inidchatna hen Mepanggép hen manluwaruwan afurot-o an Jesu Cristu ya hen layad-o ya hen mantudtuchuwan hen ahentagù way hen karmuwan cha nadchi, hen mètempoyugan an Jesu 1 Ped. 3:1-7 Cristu. 15 Wachan ihay niyale way Wat hen ihay tugun-o, masapor ammag tot-owa way afuroton koma 2 iluwaruwantaaw amin hen tatagu amin hen tatagu, ekatnéén, “Ummale way antaaw manchawat ah para ah Jesu Cristu hen antoy lota way an chicha ya manyamantaaw an mangenharà hen menangfasor.” Wat Apudyus gapon chicha, 2 kaskasen tot-owato, te haén paat hen anchi hen anchichay chan toray ya umat ka-amchanan hen fasorna. 16 Ngém anà agé hen aminay wachan fiyangna. ammag senég-angan an Apudyus way Iluwaruwantaaw chicha ta ammay hen hen ganchatna, ta wachay mempàil-an ataguwantaaw way maid gug-uru, ta Jesu Cristu hen kena-anohna hen wachay én-énnéntaaw way mangamma anchi kararawwengan way tatagu, ta hen laychén Apudyus ya hen aminay yachi hen sém-éman hen hamhamà usto. 3 Te yachi chillu hen anchi ustoy hen anchichay umunud way omafurot ekaman way mangemparaylayad way mafalin midchat an chicha agé an Apudyus way nangenharà an 1 Timoteo 2:4 446 1 Timoteo 3:6 chitaaw. 4 Te hen laychén Apudyus, ta way manudtuchu ya manoray hen larae omafurotcha koma hen aminay tatagu te masapor gumiginnangcha 13 way hen ya ta ma-awatancha hen tot-owa way lason, te hen anchi pés-éy enammaan mepanggép an hiya. 5 Te an ihà-an Apudyus wat ah Adam way larae ya chillu hen Apudyus ya an ihà-an anat ah Eva way fufae. 14 Ya faén agé agé hen anchi aron hen tatagu ah ah Adam hen narokop te ah ahawana kefanagancha an Apudyus way hiyah way fufae hen narokop yag lenabsengna Jesu Cristu way namfalin ah tatagu. hen imfagan Apudyus. 15 Ngém tàén, 6 Te ah Jesu Cristu, inidchatna hen matorongan chillu hen umana-ana no acharna ah sobfot hen aminay tatagu annaat an epapate way mangafurot ta mafalin éméycha an Apudyus. Wat an Apudyus ya wachay layadna hen yachi hen kail-an hen layad Apudyus ahentaguna ya chana agé ammaan hen way mahara-an koma hen aminay laychén Apudyus ya agummuna way tatagu, yag na-ammaan tot-owa chachi fumiin. hen anchi ustoy tempona way hehemmà Hen katatagun hen anchi Apudyus chillu way ka-ammaana. 7 Yag mangemponò hen ommafurot yachi agé hen nanutokanà ah aposel, ta iyà itudtuchu hen anchi chamag Tit. 1:6-9 mepanggép an Apudyus hen anchichay Tot-owato way ekatchéén no faén Judio ya ta an-o agég iwarawag 3 wachay tagu ah manlayad way hen ekamancha way mangafurot hen mangemponponò hen anchichay cha anchi katot-owaan. Achiyà ammag chan omafurot, wat penelena hen anchi kétém te tot-owa hen antoy chà ifaga. ammag ammay ya napateg way chunu. 8 Ya hen amin koma way cha 2 Ngém hen anchi mangemponponò, ka-am-amongan hen anchichay cha masapor maid kachumsekana ya an omafurot an Apudyus, laychê koma way ihà-an yanggay hen ahawana, ya hen anchichay lenarae hen manluwaru, masapor na-annad ya achina cha afunan larae way nacharos hen hamhamàna hen laylaychén hen achar, ya naham-an, an Apudyus way faén napottok ya ya masapor manmamangngili hen uray songel. 9 Ya hen finufae agé, masapor heno way tatagu, ya masapor wacha ilancha koma ta usto hen ekamancha agé hen kafaelana way mantudtuchu. way manlumfong ta man-a-annadcha 3 Achi mafalin hen amfutangén ya ya innilacha koma hen ekamancha hen gumugullu, te masapor hen way fumiin. Ya ta achicha agé paat anchi na-anoh way achi ammag ammag patpatigén hen ammayay fuù songel, ya achi agé mafalin hen anchi ya umat agé hen chacha iyarkos way ammag pelak yanggay hen chana faletò ya haleppon ya nan-angina gamgaman. 4 Masapor agummuna way way lumfong. 10 Te hen mangimfaga mangemponò hen ahimfafaryanna hen kaenammay hen fufae, wat hen way a-abfuroton hen a-anàna hiya ya anchi ammay way a-ammana te yachi rispituwéncha agé hiya. 5 Te no maid hen manot-owaan way tot-owa hen innilan hen ihay tagu way mangemponò afurotna an Apudyus. 11 Ya masapor hen ahimfafaryanna, ay ammoh achi agé igiginnang hen anchichay finufae ta kaskasen hen anchichay ommafurot papannaagéncha hen anchichay chan an Apudyus way cha ma-am-among. tudtuchu way ancha komag epafafa hen 6 Ya masapor hen anchi nannuud hen acharcha. 12 Achì eparufus hen fufae afurotna way faén hen anchi anat an 1 Timoteo 3:7 447 1 Timoteo 4:3 ommafurot te awni yag annag epasekat 15 Ngém mag-ay ta mataktakà, hen hen chana am-ammaan yag ichahanaat antoy ensorat-o hen mangempaka-awat hen kachusaana way kaman hen hen ekamantaaw way matagu, chitaaw nachusaan Chumunyu. 7 Ya hen anchi way netatappe hen ahimfafaryan mangemponponò agé, masapor way Apudyus way chitaaw hen iggawan uray hen anchichay cha-an omafurotén Apudyus way natattagu ah ing-inggana, iyafiincha hiya ta achi ma-ahoyan ya te chitaaw hen kaman to-od ya achi amin marokop an Chumunyu. fatangan way tumùchuwan hen anchi katot-owaan. 16 Maid mepaniyan Hen katatagun hen anchi tomorong hen kaunig ya kapateg hen chataaw hen anchichay mangemponò afuroton way egad ad uwan yag anat 8 Hen anchichay tomorong hen mepaka-ammu, te hen kafud-asan hen anchichay mangemponponò, masapor afurottaawat ah Jesu Cristu way agé maid laweng ah a-ammacha, ta Namfalinéna hen acharna ah tatagu ancha ammag na-annad ya achicha ta maila, agég chan chinuwwéén hen aryéncha, yag tenàchégan hen Espiritun ya achicha amin lafusun way uminum Apudyus hen kaenammayna, ya achicha gamgaman hen pelak. ya innilan agé hen anchichay anghel 9 Ya masapor agé é-égnanancha hen hiya. anchichay katot-owaan way chataaw Yag nepagngar agé hen mepanggép afuroton way nifaga an chitaaw, ya an hiya hen karotarota, achicha koma ammag cha ahrangan ya enafurot hen tapen tatagu hiya hen hen hamhamàcha ah laweng. 10 Yag antoy lota, masapor agé ilailan chicha unna no yag anat ma-ara ad uchu. usto hen chacha ekamkaman ta anchaat Hen anchichay enomfat karébféngan way tomorong. 11 Ya hen chacha itudtuchu hen ah-ahaw-ancha agé, masapor na-annadcha way achichan kapkapot, 1 Tim. 1:3-11; 2 Ped. 2; Juda 8-13 ya masapor matalekcha ya achicha Narawag hen imfagan hen Espiritun ammag cha afunan hen laylaychén 4 Apudyus way umchah hen tempo hen achar. 12 Ya hen anchichay way iwalin hen tapen hen tatagu hen tomorong agé, masapor an ihà-an anchi ustoy afurotcha an Jesu Cristu ya yanggay hen ahawacha ya masapor papannaagéncha hen kétém way cha agummucha agé way mangemponò hen itudtuchun hen anchichay chumunyu ahimfafaryancha. 13 Wat hen anchichay ya ongtan. 2 Yag hen anchichay cha nènong hen chacha ekamkaman way mangintudtuchu an cha nadchi, anchag tomorong, mifilangcha ah nangato ya nangéttém way ancha yanggay cha maid iyag-agarcha way manaphapet epàpàila hen afurotcha ya achicha mepanggép hen ommafurotancha an ligligatén hen uray heno way laweng Jesu Cristu. way chacha ammaan. 3 Cha nattoy tatagu, itudtuchucha way laweng hen Hen anchi maid mepaniyana way mangahawa ya laweng agé hen tapen empaka-ammun Apudyus hen missa. Ngém ah katot-owana, 14 Hen antoy chà manoratan, chà enammaan Apudyus hen egachay chillu hamham-én way achi mafayagat missa ta issataaw way tatagu way hen umaliyà koma way mangila an hea. mekaman, chitaaw way ommafurot an 1 Timoteo 4:4 448 1 Timoteo 5:2

Apudyus way nangawat hen tot-owa, 11 Hiyachi Timoteo, itudtuchum manyamantaaw ya antaawat issa hen amin hen antochay intugun-o an hea. uray heno way missa. 4 Te amin hen 12 Ya ilam ta maid kapeloham gapo egachay enammaan Apudyusat pahig hen kachadcha-anno. Ta annowat an ammay way maid paat ma-achi non ammaan hen acharno ah mantorachan anat an manyaman hen anchi mangan. hen tapena way hen ekamanno, 5 Wat gapo ta yachin imfagan Apudyus a-annacham hen aryém ya hen ya gapo agé hen anchi yaman, wat maid cham ekamkaman ya hen layadno maraweng ah ma-an. hen ahentagum, ya é-égnanam hen afurotno ya achim ab-afunan hen Hen mitugun hen anchichay anchi laylaychén hen achar. 13 Yag chan sérfi an Jesu Cristu hen ekamanno ingganah aleyà, annog 2 Tim. 2:14-26 ang-angpelén way cha mangimfasafasa 6 Heay Timoteo, no itudtuchum amin hen alen Apudyus hen tatagu ta yachi chato hen anchichay sosnodtaaw way hen cham itudtutudtuchu an chicha. ommafurot, ammag memènong hen 14 Ya achim agé cha iyang-anggayan hen cham mansérfiyan an Jesu Cristu ya anchi inidchat Apudyus way kafaelam matapyatapyan agé hen ma-awatam hen nangempatchongan hen anchichay mepanggép hen anchi katot-owaan way profeta an hea ya hen nanginchàépan nitudtuchu an hea way yachi chillu hen anchichay mangemponponò hen hen pomegsaan hen afurottaaw. 7 Ngém limacha an hea. 15 Annog haham-én anào, ilam ta achim cha changrén hen hen antochay intugun-o an hea ya annachay hudhuhudhud hena way maid cham paraparaktesén way mangamma sérfina te maid paat maetorongna hen ah amin way kafaelam ah mangil-an afurot an Apudyus. Ta hen ekamanno, hen tatagu way cha omam-améd hen annowat epapate way mandisiplina afurotno. 16 Ar-arwacham hen acharno hen acharno way mangamma hen ya umat agé hen cham itudtuchu. Te laychén Apudyus. 8 Manowat te wachan no epapatem way mangamma an cha sérfina no matudtuchuwan hen achar ta nadchi, wat hara-ancha-a an Apudyus omorhe way mangamma ah ammaana, ya mahara-ancha agé hen anchichay ngém ammag kaskasen hen misérfiyana mangngar an hea. no matudtuchuwan hen hamhamà way Hen fiyang hen tatagu hen mangamma hen laychén Apudyus, te ifacha way ommafurot faén yanggay hen ataguwan ad uwan hen misérfiyana te hen ataguwan agé Tit. 2:1-15 ah pegwana. 9 Tot-owa angkay hen No wachay ma-amhew hen anchichay enalè wat afuroton koma hen 5 anchichay chanchanakkar, achi aminay tatagu. 10 Wat hiyachi, antaaw ammag cha ingarén ta an iyam-amma ammag epapate way mangamma ah kaman hen ekaman way mètagépfar hen laychén Apudyus, tàén chataaw hen chinàcha-ar. Ya hen anchichay maligatan, te chataaw manchinlan ah ung-ungunga, ekaman chicha ah Apudyus way natattagu ah ing-inggana e-enawchi. 2 Ya hen anchichay way hiya hen nangenharà hen aminay natnatang way finufae, ekaman chicha tatagu, kaskasen hen anchichay ah ina ya hen anchichay fafarasang agé, ommafurot an hiya. an ekaman chicha ah sonod way maid hamhamà ah manloko. 1 Timoteo 5:3 449 1 Timoteo 5:18

3 Ya antaaw agé ammag halimunan 11 Ngém achiyu ud-ay elesta hen anchichay nà-amfaro way maid hen anchichay nà-amfaro way cha-an kasen manalimun an chicha. 4 Ngém marakay te awni yag afaén hen layadcha mag-ay ta wachan anà hen anchi way kasen mangahawa hen layadcha nà-amfaro ono apona, tugunum chicha an Jesu Cristu. 12 Wat makafasorcha te way fiyangcha way manalimun an hiya, achicha ammaan hen anchi empostacha ta ah faréycha hen mempàil-ancha an Apudyus way ammaancha. 13 Ya hen ekamancha way mangamma hen ah awni agé yag anchag epaengha laychén Apudyus, ta somofaletcha way manlenglengaleng hen chacha hen enkaman hen chinàcha-ar ya am-ammaan way anchag cha i anap-o an chicha, te yachin laychén mantarotaronton ah kafaréfaréy. Apudyus. 5 Ngém masapor toronganyu Ya achi yanggay anggaychi, te hen anchichay nà-amfaro way ammag awniyat yag epaenghacha agé maid manalimun an chicha way maid way cha i mankapokapot ya cha i kasen manamnamacha way tomorong manchangchangar ya cha i manaphapet no faén ah Apudyus, te chachan hen anchi maid fiyangcha. 14 Wat hen luwaluwaru ya chan chawachawat ah itugun-o hen anchichay nà-amfaro torongna ah ka-arga-argaw ya karafilafi. way chadcha-an marakay, unninaat no 6 Ngém mag-ay ta wachay nà-amfaro kasencha mangahawa ta umanàcha ta way ammag cha i manligligawad, wachay halimunancha way himfafaryan kaman paat natéychi an Apudyus te no yachi, maid énnén hen anchichay tàén natattagu hen acharna. 7 Wat achi manlayad an Apudyus way hiyato hen itudtuchum hen anchichay manumsek an chitaaw. 15 Te ah ommafurot ta maid ka-ar-aryancha. katot-owana, wachachaat angkay hen 8 Ngém non umat yag wachay achi tapena way loohchaat peet nanhagong manalimun ah totorangna ya kaskasen an Chumunyu. 16 Wat hiyachi, heno way hen anchi ahimfafaryanna, anna angkay ommafurot way wacha hen nà-amfaro cha kontaréén hen afurottaaw, ya an chicha way himfafaryan, masapor wadwadcha hen karawengna no hen chicha hen manalimun ta faén hen anchi maid afurotna. anchichay tapen hen ommafurot ta hen 9 Hen anchichay nà-amfaro way halimunan hen anchichay tapena, hen elestayu ah érégna way matorongan, anchi ammag poros chi manalimun an wat hen anchichay narakay way chicha. mantawén ah énémporo way iggay 17 Ya mepanggép agé hen anchichay kasen ommahawa. 10 Ya masapor cha mangemponponò way nènong hen agé na-ammuwan way ammay hen chacha ekaman, masapor mataptapyan enkamkamanna way nanalimun hen hen labfucha, ya kaskasen hen a-anàna ya nanmangili hen tapen hen anchichay cha mangempapate way tatagu way kaskasen hen anchichay mangintudtuchu hen alen Apudyus. ommafurot. Ya masapor na-ammuwan 18 Te hen anchi nesosorat way alen agé way usto hen enkamanna way Apudyus ekatnéén, “Achiyu cha nanorong hen anchichay napaligatan fédféchén hen hongad hen anchi way nakasapor ah torong yag faka way chayun ilìén, te lébféngna ennongnongna paat agé way nangamma way mangan hen tapen hen chana hen uray heno way ammay, wat ilìén.” Ya hen anchi iha agé ekatnéén, chichachi hen toronganyu. “Masapor marabfuwan hen anchi 1 Timoteo 5:19 450 1 Timoteo 6:9 chan amma.” 19 Ya achiyu agég cha cha elayosan hen apocha gapon afuroton hen chacha mempafasoran masosnochancha mepanggép hen hen anchichay mangemponponò no afurotcha, ta hen ekamanchaat koma, faén toro ono chuwa hen manàchég masapor wadwadcha hen ekamancha way mangaliyén fasorna tot-owa. way mangamma hen laychén hen 20 Yag mag-ay ta tot-owa, amhiwényu apocha, te hen anchi apocha way cha hiya hen sangwananyu amin way mangawat hen torongcha, chichachi hen tatagu ta émégyatcha hen tapena way ifacha way ommafurot way masapor mangamma. laylaychéncha. 21 Hen ifagà an heay anà way Hen mintudtuchu hen sabsafali Timoteo, masapor afurotom paat amin ya hen manlayad ah pelak hen antochay intugun-on hea way maid wahwahigém ya maid agé epohowam, Jai. 5:1-6 te chechengngar Apudyus ya Jesu Cristu Timoteo, masapor itudtuchum ya hen anchichay na-apudyusan way chato way annog elawag. 3 Ya heno anghel amin hen antochay imfagà an way tagu way i mangintudtuchu hen hea. 22 Achim ahopan way chumutok ah sabsafali way ma-afurot way achi man-ap-apo hen anchichay ommafurot mètemfuruy hen anchi intudtuchun te awni yag magat fumasor yag Apotaaway Jesu Cristu ya hen tot-oway nìfasor-a. Wat masapor a-annacham ta ma-afurot, 4 hiya hen ammag chan achia omfat. pahih-iya way maid innilana ya 23 Ilam uwa, Timoteo, ta faén yanggay anna peet an laylaychén yanggay chanum hen inumum te masaporno way i mè-esngel ya chumuychuy hen aket way fayah ta guminang hen mepanggép hen faén napateg. Wat hen sigab hen potom ya ta ma-agahan hen mamfanagan cha nadchiyat apés ya annachay tapen hen saketno. gura ya usot ya hen lawengay arkoro 24 Ya mepanggép hen anchichay mepanggép ah ifa. 5 Ya ammag maid machutokan, achim cha aliw-an way agé mantetempoyugan hen anchichay hen tapen tatagu, mamadlaw hen tatagu way ammag kenokomsaw fasorcha wat mamàila way machusacha. hen hamhamàcha, te anchag achi Waman hen tapena, achi maelasin hen mangiggéén hen anchi tot-owa. Te fummasorancha ngém no ma-awni, chicha, ekatcha ah hamhamàchéén hen ma-ammuwan chillu. 25 Ya kaman pammatecha ano hen fumaknangancha. agéhchi hen madlawan hen anchi 6 Manowat te wachan katot-owana ammay way ammaan hen tapena. way omenpafaknang hen anchi Ya uray agé hen anchichay achi tot-oway pammate an Apudyus non unay maelasin way ammay, awniyat antaaw an mapnek hen nawawà-acha mepadlaw chillu. way kok-owa, ngém safalichi way Ya mepanggép hen anchichay kafinaknang. 7 Te hamham-éntaaw 6 ommafurot way alepan hen tatagu, ngén, te hen niyana-antaaw, maid poros wat masapor rispituwéncha hen anchi imfùnagtaaw hen antoy lota. Yag no nangen-alepan an chicha ta achi matéytaaw, maid agé etàtaentaaw. ma-ahoyan ah Apudyus ya umat agé 8 Wat no wachay érégna ah anén hen chataaw itudtuchu. 2 Ya hen ya ilumfong, mapnektaaw koma. anchichay alepan way omma-abfurot 9 Waman hen anchichay mangamgam hen apocha agé, achicha ammag ah fumaknangancha, maid héranéén 1 Timoteo 6:10 451 1 Timoteo 6:21 na-awischa way fumasor, te narakacha mantoray, ya hiya hen Aren amin hen way marokop te anchag achi madlawén egachay are ya Ap-apon hen egachay finàrangchaat peet hen laweng ya ap-apo. 16 Hiya paat yanggay hen hen lenoroko, yag yachiyat agé ammag achi matmatéy ah ing-inggana, hen manachael an chicha way hen ya maid agé mepaniyan hen kahilin hen halenonotnaat anchag metap-ar. 10 Te ininggawana, wat maid makahag-én hen layad ah pelak, yachi hen pongar an hiya. Yag nanepod hen laprapona, hen ammag chuar way laweng. Yag maid tatagu hen antoy lota ah nangila wachacha tot-owa hen tapena way an hiya, ya maid agé chillu makaila gapoh layadcha ah pelakat anchag an hiya ah ing-inggana. Wat antaaw nanchùgan hen afurotcha an Apudyus, ammag chayawén hiya ah ing-inggana wat maid achicha chaponon ah ligat. te maid kepachongan hen kenafalinna. 17 Ifagam hen anchichay wachan Hen anongoh way tugun Pablo mafalinna ta achicha cha epasekat 11 Ngém heay Timoteo way ihay hen kok-owacha te chichachiyat tagun Apudyus, annog achiyén narakah matarà wat faén komachi hen amin hen kaman an cha nadchi mangiggaancha hen namnamacha ta ta hen ammaam, epapatem way ah Apudyus koma, te ah Apudyus, libli mangamma hen anchi ammay way hen chana mangidchatan an chitaaw laychén Apudyus. Ya epapatem way hen aminay masapor ah kapnekan mangempapegsa hen afurotno ya hen ya lomaylaychantaaw hen antoy layadno hen ahentagum ya hen anohno. natatagguwantaaw. 18 Yag ifagam ta 12 Ya térném way mangincharan hen ammaancha hen ammay ta ancha koma anchi afurottaaw way kaman cha-a an fumaknang ah ammayay a-amma ya mìyab-abfà, wat magunggunaan-a ah ta achicha naimot, yag alestocha koma mannanayun way ataguwan. Te hen agé way tomorong ah tapena. 19 Te no yachiy ataguwan chillu hen ganchat yachi hen ammaancha, ad uchu hen Apudyus para an hea nanepod hen mangamongancha hen mannanayun ommafurotam hen sangwanan hen way kafinaknang way mausar ah chuaray tagu. pegwana hen anchi ataguwan way maid 13 Wachan ifagà an hea Timoteo hen péppégna way yachi hen anchi térén sangwanan Apudyus way nangidchat way ataguwan. hen ataguwan hen amin way natagu 20 Timoteo, masapor ayuwanam paat ya ah Jesu Cristu way nangemparawag amin hen anchichay impiyar Apudyus hen katot-owaan hen sangwanan an hea. Ya achim cha changrén hen Poncio Pilato. Wat hen ifagà an hea anchichay chan aleale way an lawag 14 masapor afurotom paat hen aminay maid fanagna hen anchi chachan nitudtuchu an hea way maid matmat-én hahahapetan way ekatchéén yachi ah itudtuchum inggana hen anchi anon kenaraeng ngém enomfatchaat ag-agaw way mamfangchan Apotaaw peet. 21 Te wachacha hen tapena way way Jesu Cristu. 15 Te no umchah hen gapo yanggay hen anchi ekatchéén anchi ustoy tempona wat eparang kenaraengcha yag yinagyagchaat peet Apudyus ah Jesu Cristu hen antoy hen afurotcha an Apudyus. lota. Ya ah Apudyus, hiya yanggay hen Wat ta totollongan chitaaw amin an ka-a-ammayan way mannakafalin way Apudyus. Haén ah Pablo. 452 2 Timoteo 1:10

4 Yag cha-an-o agé aliw-an hen anchi Hen pegwan sorat Pablo an nanluruwaam hen nanhiyananta wat laychê paat way kasen mangila an Timoteo hea ta lomaylayachà. 5 Ya achì agé ar-aliw-an hen anchi nangempapatiyam Nifafarud ah aposel Pablo ad Roma hen way mangafurot an Apudyus way naoratana hen antoy anongoh paat way kaman chillu hen afurot anchi apom soratna hen anchi tawén way 65 ménat. way Loida ya ah inam way Eunice, yag Yag gapo ta innilana way tég-angay hen innilà way yachi agé hen wacha an hea mepapchitana, wat anna paat ammag ad uwan. 6 Wat hiyachi, epahpahmào tinugutugun ah Timoteo way laylaychénay an hea ta achim cha ar-aliw-an hen térén ta achina iyang-anggayan hen anchi inidchat Apudyus an hea hen afurotna, tàén heno way mepasamak an nanchongà an hea. 7 Te hen anchi hiya, ya ta tudtuchuwana agé hen tapena Espiritu way inidchat Apudyus an ta maesorowancha agé way mantudtuchu. chitaaw, achina an cha paégyatén Yag hen ekatcha ano mepanggép hen chitaaw te anna cha papegséén hen natéyan Pablo wat hiniwat hen anchichay hamhamà. Yag idchatna agé hen annad eRoma hiya ah matepowan koma hen ya hen layad hen ahentagu. mitudtuchuwan hen alen Apudyus, ngém 8 Wat yaha hen achita cha mafiinan antoyan chillu way cha miwarawarawag. way mangentàchég an Apotaaw way Haén ah Pablo way aposel Jesu Jesu Cristu, ya achia agé cha mafiinan 1 Cristu, wat antoyan agé hen sorat-o mepanggép an haén way nifafarud an heay Timoteo way anào way gapon hiya. Ta anno yanggay ammag laylaychê. Ah Apudyus hen nanlayad anohan way mèlak-am hen ligat an haén ah man-aposel wat hennagna way lak-amén chillu hen heno way haén way i mangempagngar hen anchi mangempagngar hen anchi ammayay mannanayun way ataguwan way chamag, te papegséén chillu Apudyus empostana hen anchichay mètempoyug chitaaw way manganoh amin an cha an Jesu Cristu. nadchi. 9 Te ah Apudyus, henara-ana 2 Hen chawat-o an Amataaw way chitaaw amin yag penelena chitaaw Apudyus ya Apotaaw way Jesu Cristu, ah mantataguna, yag hen nameleyana, wat ta totollongan chitaaw ya ta achi gapoh wachan ammay way séség-angan chitaaw ya papannohoncha enammaantaaw te gapo ta hehemmàna agé hen hamhamàtaaw. chillu ya gapo agé hen ség-angna. Te hen yachiy ség-ang, nawawà-acha chillu Hen nanyamanan Pablo hen cha-an ma-ammaan hen antoy gapon Timoteo ya hen lota gapon Jesu Cristu, 10 ngém iggay nempas-émana hen hamhamàna meparang an chitaaw inggana ad uwan 3 Anà ammag manyaman an Apudyus way ummale hen antoy lota hen anchi gapon heay Timoteo te hiya hen chà omenharà an chitaaw way ah Jesu afuroton way kaman hen nangafurotan Cristu. Yah Jesu Cristu, penéppégna hen anchichay anap-ò ad namenghan hen matéyan yag inwarawagna hen way maid safalih ganchat hen anchi ammayay chamag way yachi hen hamhamào. Chaà manyamayaman an mangimfaga hen anchi mannanayun hiya hen chà manginluwaluwaruwan way mètaguwantaaw an Apudyus. an hea ah ka-ag-a-ag-agaw ya karafilafi. 2 Timoteo 1:11 453 2 Timoteo 2:10

11 Haén, piniyarà an Apudyus ah chillu hen torongna an chitaaw gapon man-aposelna way i mangintudtuchu nètempoyugantaaw an Jesu Cristu. 2 Ya hen anchi ammayay chamag. 12 Yag amin way chengngarno an haén way yachi hen gapona ah chà mapap-aligatan intudtuchù hen sangwanan hen chuar ad uwan. Ngém sésêmén chillu hen way tatagu, wat ipiyarno chachi agé hamhamào te a-ammù ah Apudyus, wat hen anchichay tatagu way matalekno manokchù hiya ya sigurachuwà agé way way mafalin agé mangintudtuchu hen hahallimunanà hen chà mangammaan tapena. amin hen impiyarna an haén ingganah 3 Annog anohan hen uray heno way umchah hen manguwisana hen egad ligat way umchah an hea te yachi hen anchi anongoh hen ag-agaw. chillu hen harémén hen anchi ustoy 13 Wat hen tugun-o an heay anào mansérfi an Jesu Cristu te chicha hen way Timoteo, annog an é-égnanan kaman sorchachuna. 4 Yag hen anchi hen anchi tot-owa way intudtuchù an ustoy sorchachu, achi mafalin way hea, ya achim cha engayngay-an way mètemfuruy hen hamhamàna hen omafurot an Apudyus ya manlayad hen anchi hehemmà hen anchi sifilyan ahentagum te yachi koma chillu hen te masapor ammaana yanggay hen ekaman hen anchi looh nètempoyug an mangemparaylayad hen anchi namele Jesu Cristu. 14 Ya hen anchi Espiritun an hiya ah sorchachuna. 5 Ya hen ihay Apudyus way niya-adchar an chitaaw, miyaligan hen anchi mansérfi an Jesu totollongancha-a way manga-annad hen Cristu agé, wat kaman hen ihay tagu anchichay napateg way nipiyar an hea. way cha i mìyab-abfà hen tagtagtag, 15 Awniyat chinamagno way te achi mafalin magunggunaan no inyanggayanà hen amin antochay achina tongparén hen lentég hen tatagu way ininggaw hen yatoy hiyachiy tagtagtag. 6 Ya kaman agé provinsiyan hen Asia, te uray cha Figelo hen ihay polestas way nangempapate an Hermogenes wat inyanggayanà way man-amma, wat hiya hen pés-éy agé. 16 Anggay yanggay ah Onesiforo mangara hen anchi pés-éy mabtà. ah cha-an, wat ta séség-angan koma 7 Haham-ém hen antochay chà imfaga Apotaaw way Apudyus amin hen te ammùat torongancha-a an Apudyus ahimfafaryanna te kankanayén way way mangawat amin an cha natto. cha ummale way mangempas-ém hen 8 Achim paat cha ar-aliw-an ah Jesu hamhamào. Yag iggay amin mafiinan Cristu way ganà David way natéy ya gapon nifaruchà 17 te hen échahna anat man-uchi way yachi hen anchi paat ahtod Roma, annag nanhàyatan ammayay chamag way chà itudtuchu. way i manganap an haén ingganah 9 Yag gapo hen chà mangintudtuchuwan inchahanà. 18 Ya innilam agé amin hen hen anchi ammayay chamag, anà nanorongana an haén ad Efeso. Wat ammag cha mapap-aligatan yag ta séség-angan koma Apudyus hiya imfaruchà agé way kamanà yanggay hen anchi anongoh way ag-agaw hen paat futangelo. Ngém uray ammag manguwisana hen aminay tatagu. nifafarud hen antoy achar-o, achi chillu mafalin way mifarud hen alen Hen matalek way Apudyus. 10 Yag an-og a-annohan hen sorchachun Jesu Cristu uray heno way mepachah an haén ah Hea way anào, sésêmém hen pagsaya-atan hen anchichay tatagu 2 afurotno an Apudyus te chakar way chinuchuttokan Apudyus, ta 2 Timoteo 2:11 454 2 Timoteo 2:23 mahara-ancha agé gapon Jesu Cristu ammaan cha Himeneo an Fileto, 18 te way yachi hen mèlamancha hen anchi anchag tenaynan hen anchi tot-owa, ka-ammayan way mètaguwan an ya anchag cha korkoron hen afurot Apudyus. 11 Tot-owa hen anchi cha hen tapena te ekatchéén looh narpas ma-ale way ekatnéén, hen nan-uchiyan hen tatagu. 19 Ngém “No nètapetaaw an Jesu Cristu hen tàén, uray heno way aryéncha, ammag natéyana, mètapetaaw agé an achi chillu makorkor hen tot-owa hiya hen matatagguwana. mepanggép an Apudyus, te kaman paat 12 Yag no a-annohantaaw hen ligat yanggay challug way achi miwagat. gapon hiya, antaaw agég mètoray Ya mepanggép hen anchichay ustoy hen mantorayana. ommafurot, wacha hen nesosorat way Waman no ehoottaaw hiya, kapeletan ekatnéén, “Inni-ilan chillu Apudyus way annag ehoot agé chitaaw. hen amin anchichay tot-owa way 13 Ngém uray no achitaaw ommafurot an hiya.” Yag ekatna agéén, matalek, matatallek chillu ah “Heno way mangaliyén ‘ommapo an Apudyus, wat ammaana chillu Jesu Cristu,’ masapor iyanggayana hen hen imfagana te achi mafalin amin way laweng.” mankétména hen acharna.” 20 Hen anchi faréy hen faknang, chuar hen ininggaw, te wachacha Manchùgan hen lawengah hen napateg ya wachacha agé hen mamangchénan hen tot-owa arohaeh. Te wà-acha ay na-ammaan 1 Tim. 4:6-16; 6:3-10; Tit. 3:8-11 ah faletò ya hen tapenay nan-angina. 14 Ammay no epahpahmàno chachi Ya wà-acha ahnay na-ammaan ah an hen annachay cha omafurot ahna, lawag away ya lota. Wat napateg hen ya itugunno paat an chicha agé way mausaran hen tapena ya faén hen mangimfisar hen laychén Apudyus anchichay tapena. 21 Hen miyaligana, ta achicha koma chan sosongelan chitaaw. Wat no laychéntaaw mepanggép hen anchichay faén napateg, way napateg hen mangusaran te maid poros etorong cha nadchi te an Apudyus an chitaaw, masapor yanggay an chumachael ah hamhamà manchuchùgantaaw hen laweng ta hen anchichay mamangngar. 15 Yag hea, kamantaaw nichachaton an Apotaaway epapatem paat way mangamma hen Apudyus ya nesasagganataaw way anchi mangemparaylayad an Apudyus. mausar ah heno way ammayéna. Ya ilam ta maid om-omfat hen cham 22 Ar-arwacham ta manchùgam hen ekamkaman way mangintudtuchu hen anchichay kapegsaan way laylaychén anchi alena way katot-owaan, te hiyachi hen achar hen finafallu, ta annowat an ya anat maid kafiinam. 16 Achim cha epapate way mangamma hen ammayén changchangrén hen anchi ammag cha Apudyus ya hen mètempoyugam hapehapetén hen tatagu way ammag ah ahentagum. Ya papegséém agé maid fanagna te ammag héméphépchi hen afurotno ya hen layadno hen way mangempa-achawwéy hen ahentagum. Ta etemfuruyno hen hamhamà hen tatagu an Apudyus. 17 Te hamhamàno hen anchichay tatagu hen kaman ahnay tudtuchu, wat kaman way cha chumawat ah torong an paat saket way konet way annag cha Apudyus way maid safalih pontos fur-un hen achar yah awniyén ommalen. chi hamhamàcha. 23 Achita cha Yachi hen kaman hen anchichay cha mìchischiskas hen anchichay maid 2 Timoteo 2:24 455 2 Timoteo 3:11 chillu sérfina te maid fanagna. Ya maid paat hamhamàcha hen laychén innilam agé way maid chillu kasen Apudyus. 5 Anchag epàpàila way mifanagan cha nadchi no faén ammag wachan afurotcha ngém anchag achi ah sosongel. 24 Te hen anchi tagu way eparufus hen man-ancharan Apudyus an chan sérfi an Apudyus, achi koma chicha ah kafalewan hen hamhamàcha. mafalin way mè-esngel te masapor Timoteo, achia cha miyah-ahrang hen ammay hen ekamanna hen aminay tatagu way kaman an cha nadchi. tatagu, ya masapor agé innilana way 6 Ya hen tapecha agé, ah kenasilibcha, mantudtuchu ya masapor agé na-anoh. anchag hégpén hen fafaréy hen 25 Te no iyam-ammana way pomahew tatagu, yag no omeng-enghachéén hen anchichay safali hen hamhamàna, lenokopchaat hen anchichay finufae magat idchat Apudyus hen wayacha way naraka ah ma-awis way looh way mamfafawi ya mangawat hen kenorkor hen fasor hen hamhamàcha anchi tot-owa mepanggép an hiya, ya maid agé achicha finàrang ah 26 wat yachi hen omanamotan hen laylaychén hen achar. 7 Ya hen kaman hamhamàcha ah kahara-ancha hen an cha nadchiy finufae, maid achicha i anchi silib Chumunyu way hiya hen manchangchangaran ta wacha komay nangawis an chicha way mangamma acharéncha, ngém anchag achi chillu hen laychéna. elasin hen anchi tot-owa mepanggép an Apudyus. 8 Ya hen anchichay cha Hen ekaman hen tatagu no umchah mangawis hen kaman an cha nadchi hen anongoh hen ag-agaw agé, anchag cha kontaréén hen anchi 1 Tim. 4:1-5; Juda 17-23 tot-owa mepanggép an Apudyus way Papadcha-anémto Timoteo way kaman an cha Janes an Jambres ad 3 no tég-angay hen anongoh hen namenghan way nangontara an Moses. ag-agaw ammag chumuar hen laweng Te chicha agé, ammag nat-én hen hen antoy lota. 2 Te ammag somafali hen ekamancha way manhamhamà ya nèfat hamhamà hen tatagu way ammag hen ah solet hen afurotcha an Apudyus. acharcha yanggay hen haham-éncha ya 9 Wat ma-ammaan an chicha hen hen pelak. Anchag mampaspasekat ya kaman hen na-ammaan an cha Janes mampahih-iya ya anchag in-insortuwén an Jambres way achi mautopan hen hen tapena, ya ancha agég achi chacha ammaanén enlasinat amin hen afuroton hen chinàcha-archa. Ya tatagu hen nèfatancha. ammag maid amin manyamanancha Hen tapen hen tugun Pablo ya achicha amin iyafiin ah Apudyus. 3 Hen tatagu hen hiyachiy tempo agé, 1 Ped. 4:12-19 maid hamhamàcha hen ahentagucha, 10 Ngém heay Timoteo, faén kaman ya anchag u-unnongon hen lawengay hichi hen wachan hea, te hea, cham cha na-ammaan, ya ustancha hen torachén hen intudtuchù ya hen chà ifacha ya anchag natangset, ya ancha enkamkaman. Yag innilam amin hen agég èmehan hen ahentagucha ya wachan haén way hen afurot-o ya hen anchag agorgoran hen anchichay layad-o hen ahentagù, ya hen anoh-o cha mangamma hen usto. 4 Ya tàén hen uray heno. 11 Yag innilam agé amin hen ifachéén anchag lokopon. Maid hen na-ammaan an haén ad Antiokia annadcha te anchag mansékar way ya ad Iconio ya ad Listra way anà anchag ammaan hen laylaychéncha way ammag napap-aligatan way térén ngém 2 Timoteo 3:12 456 2 Timoteo 4:10 henara-anà chillu an Apudyus. 12 Te amhiamhiwén chicha, ya pas-épas-émén ah katot-owana, heno way tagu way agé hen hamhamàcha. Yag masapor manlayad way mangamma hen laychén agé chakar chillu hen anohno way Apudyus gapon nètempoyugana an mantudtuchu. 3 Te umchah hen tempo Jesu Cristu wat mapap-aligatan chillu. way ammag achiyén hen tatagu hen 13 Waman hen anchichay lomorokkop anchi katot-owaan way mepanggép an ya cha mangamma hen laweng, ammag Apudyus ta anchi yanggay laylaychén an omam-améd hen karawengcha way hen acharcha hen sorotoncha. Wat anchag cha lokopon hen tatagu yag anchaat an man-among ah chuar chachaat agé marokop. way mangintudtuchu hen anchi 14 Ngém hea, Timoteo, é-égnanam hen umis an chicha way yachiyat chillu anchi nitudtuchu an hea ya a-abfurotom hen laylaychén hen ingacha way chillu, te innilam hen kenatatagun hen mangngar. 4 Wat anchag inyanggayan anchichay nangintudtuchu an hea. way mangngar hen anchi tot-owa ta 15 Yag nanepod agé hen kaongam, hen papannaagéncha paatat, hen anchi chechengngarno chillu hen anchi an lawag naparang way haphapet. nesosorat way alen Apudyus way 5 Ngém hea, masapor mangachidchéém yachi hen cha mangempahpahmà hen hamhamàno ta annog anohan hen hen tatagu way omafurot an Jesu uray heno way ligat way mepachah an Cristu ah kahara-ancha. 16 Ya amin hea, ya epapatem way manginwarawag hen anchi nesosorat way alen hen anchi ammayay chamag, ya annog Apudyus, ah Apudyus chillu hen ammaam amin hen anchi nipiyar an nangempahpahmà hen nesoratana. hea. Wat miyusar ah katudtuchuwantaaw 6 Yag mepanggép an haén, tég-angay ya ah ka-amhewantaaw ya ah ménat umchah hen tempon hen katugunantaaw mepanggép hen manaynà hen antoy lota te awniyat ekaman way mangamma hen usto hen pédténà. 7 Empapatè ah aminay antoy matatagguwantaaw. 17 Yachi kafaelà way nangamma hen laychén hen kasérfiyan hen alen Apudyus, Apudyus, ya an-og ena-abfurot hiya ta chitaaw way manlayad an hiya, way nangamma amin hen impiyarna an maid achi wacha ah masaportaaw way haén. 8 Wat wacha hen nesasaggana ad mangamma hen aminay ammay. uchu way para an haén way ammayay gunggunà way yachi hen idchat hen Hen tugun Pablo ya anat matéy anchi nalilimpiyu way uwis way Hen antoy chà itugun an hea ah Apo Jesu Cristu no umchah hen 4 Timoteo, wat chà ifaga hen anchi ag-agaw way manguwisana hen sangwanan Apudyus ya Jesu Cristu tatagu. Yag faén agé yanggay haén way hiya, kasen umale way mantoray hen mangara an nadchi te amin hen ya manguwis hen aminay katagutagu anchichay tatagu way manlayad way way uray hen natattagu ya hen mangila an hiya hen mamfangchana. nan-atéy. 2 Hen ifagà an hea, wat masapor epagngarno amin hen anchi Hen probleman Pablo chamag mepanggép an hiya way 9 Timoteo, mahaphapa-a koma tempona man ono faén. Epapatem way umalehto no mafalin, 10 te way mangempagngar hen tatagu way inyanggayanà an Demas te annag annog téngtéténgténgén chicha ya pawadwad-én hen antoy ataguwana ad 2 Timoteo 4:11 457 2 Timoteo 4:22 uwan wat émméy ad Tesalonica. Yah iyanggayan an Apudyus te empapegsana Cresente agé, namfiyahi way émméy hen hamhamào ya tenotollonganà way ad Galacia, ya ah Tito, émméy ad mangimfaga amin hen anchi ammayay Dalmacia. 11 Wat anggay yanggay ah chamag ah mangngaran hen anchichay Lucas ah antoyan ahto. Wat chag-ohom faén Judio, yag anà agég henara-an ah Marcos te masapor-o hen torongna hen mapchità hen hiyachiy tempo. hen antoy chataaw ammaan. 12 Maid 18 Ya sigurachuwà agé way hahalla-anà agé ah Tikico te hennag-o hiya ad chillu an Apudyus hen uray heno way Efeso. 13 Yag no umaleayu, aranyu laweng way mepachah ingganah aranà hen anchi chaket-o way enhahàfà ad uchu way metape hen mantorayana. an Carpo ad Troas. Yag aranyu agé Wat hiya chillu hen machachayaw ah hen anchichay libnu, kaskasen hen ing-inggana. Amen. anchichay senosollatà way torak te 19 Epakomostam haén an cha Priscila yachi hen masasapor-o paat. an Akila ya hen anchichay ahimfafaryan 14 Hen anchi chan féhféhar way Onesiforo. 20 Ah Erasto uwa, nataynan ah Alejandro, ammag chuar hen ad Corinto, ya hen lommayawà ad enammaana an haén way laweng, wat Mileto, nansaket ah Trofimo wat egad ah Apudyus way mangidchat tenaynà hiya ahchi. 21 Pachasém paat hen assong hen anchichay chana way umalehto ta anat an omagiléd. enammaan. 15 Yag arwachanyu agé hiya Cha Eubulo an cha Pudente an Lino te annag agorgoran way térén hen anchi ya ah Claudia ya umat agé hen amin chataaw itudtuchu. anchichay tapenay sosnodtaaw, chacha 16 Hen anchi pés-éy nepasangowà hen amin pakomostaan hea. uwis, ammag maid ifà ah nangentàchég 22 Wat ta mawawà-achah Apo Jesu an haén te anchag ommawid amin. Cristu an chitaaw ya ta totollongan Ngém hen chawatê, ta pakawanén koma chitaaw amin an Apudyus. Haén ah Apudyus chicha. 17 Ngém iggayà chillu Pablo. 458 Tito 1:12

Hen sorat Pablo an Hen ammaan Tito ad Creta 1 Tim. 3:1-13 Tito 5 Hen nanaynà an hea ahnad Creta, ta ehènadno koma amin hen anchichay Ah Tito, faén Judio ngém ommafurot cha-an marpas ya ta chumutok-a ah an Jesu Cristu hen nangngarana hen mangemponponò hen kafabréfabréy intudtuchun Pablo. Yag nanlugin hiyachi, ahna. Wat achim cha aliw-an hen chakar hen torongna an Pablo te anchi intugun-o mepanggép hen netnonetnod an hiya yag hiya agé hen machutokan, 6 te hen mangemponponò, hennahennag Pablo hen tapenay fabréy masapor maid ahoyna ya an ihà-an way manaptape hen anchi intudtuchuna. hen ahawana, ya masapor agé Wat hen émméyancha ad Creta, tenaynan ommafurotcha hen anchichay a-anàna Pablo hiya ahchi. Yag yachi way nifafarud way achichag natangset ya achichag ah Pablo ad Roma, nanorat an Tito hen chan fab-arakfor. 7 Ya gapo ta hiya hen anchi tawén way 64 ménat, yag yatoy napiyar way manalimun hen anchichay sorat hen intugunna an hiya. ommafurot an Apudyus, wat masapor Haén ah Pablo way aposel maid kachumsekana ya achi ammag 1 Jesu Cristu way chan sérfi an natangset ya achi agé narakah pomtok, Apudyus. Wat antoyan hen sorat-o an ya faén agé amfutangén ya achi agég heay Tito way anào tot-owa gapon gumugullu ya achi agég chan gamgam ommafurotantaaw an Jesu Cristu. ah pelak. 8 Ya hen mangemponponò agé, Haén, piniyarà way i mangempapegsa masapor manmamangngili ya patigéna hen afurot hen anchichay tatagu paat hen ammay. Masapor na-annad way chinuchuttokan Apudyus, ya ta ya nalimpiyu ya patigéna hen laychén epaka-awat-o agé an chicha hen anchi Apudyus, ya achinag cha afunan hen tot-owa ah komamanancha an hiya. laylaychén hen achar. 9 Ya masapor 2 Te yachi hen manamnamataaw way é-égnanana hen anchi nitudtuchu an mangawat hen anchi mannanayun way hiya way yachi paat hen ma-afurot, ta ataguwan way empopostan Apudyus usto hen itudtuchuna hen tapena ah hen anchi uray cha-an ma-ammaan hen mepas-éman hen hamhamàcha ya ta antoy lota, yag innilataaw agé way ah wachay mepàil-an hen neh-awan agé Apudyus, maid kétkétémna. 3 Ngém hen anchichay safali hen hamhamàna. egad ad uwan yag annaat epagngar hen 10 Hen mangimfag-à an natto an yachiy ammayay chamag an chitaaw. hea, te chuarcha hen tatagu ahna way Yag impiyarnachi an haén, wat yachi ammag natangset, kaskasen hen tapen hen chà iwarawarawag te yachi hen anchichay Judio way tommepon an imfilin Apudyus way nangenharà an chàyu way ammag kenokomsaw hen chitaaw. chacha aryén ah manlokopancha hen 4 Hen chawat-o, ta totollongan tapena. 11 Wat masapor paginangém chitaaw an Amataaw way Apudyus chicha te chacha lifokon hen afurot hen yah Jesu Cristu way nangenharà an tapen hen himfafaryan gapon anchi chitaaw, ya ta papannohoncha agé hen enomfat way chacha itudtuchu, yag hen hamhamàtaaw amin. gagaracha paat agéat ah umar-ancha ah pelak. 12 Ad namenghan, wacha hen ihay kailiyancha way eCreta way Tito 1:13 459 Tito 2:12 kaman profeta yag uray hiyéén annag hen ekamancha way mangamma cha etanong way mangaliyén, “Anchag hen laychén Apudyus ta achicha nangéttém hen aminay eCreta way chan kapkapot ya mamfutfutang. anchag laweng way térén, ya nasachot Ya masapor itudtuchucha hen way man-amma ngém alestocha ammay 4 ta matudtuchuwan hen mepanggép ah mangan.” 13 Yachi anchichay ung-ungunga way finufae hen imfagana yag tot-owa angkay. ta laylaychéncha hen ahawacha ya Wat hiyachi, masapor eleletagno way hen a-anàcha, 5 ya ta man-annadcha mangamhew an chicha ta éhéd yag usto agé ya ta nacharos hen hamhamàcha hen ekamancha way mangafurot an way mangennongnong way mangamma Apudyus, 14 ya ta achichag chachangrén amin hen karébféngan hen fufae way hen annachay hudhuhudhud hen ammaan. Ya itudtuchucha agé way anchichay Judio ya achicha agég cha masapor man-anohcha ya afurotoncha afuroton hen anchichay orchin way hen ahawacha. Te no yachi hen ammag cha penarang hen tatagu way ammaancha wat achi maustan hen nangachi hen anchi tot-owa. mitudtuchu mepanggép an Apudyus. 15 Hen anchi tagu way chinarosan 6 Téngténgém paat agé hen anchichay Apudyus hen hamhamàna, maid finafallu ta achicha cha afunan hen heno makachachael hen anchi ammay way way laweng way laychén hen achar. 7 Ya wacha an hiya te maid panpanyawna. heay Tito, ilam ta mènomènong amin Waman hen anchi tagu way cha-an hen ammaam ta wachay torachén hen macharosan hen hamhamàna way tapena. Ya emamadno hen ekamanno ammag achi omafurot, maid achi way mantudtuchu ya epàilam ah mangemparaweng an hiya te maid a-ammam hen kenapategna. 8 Ya achina panyawén. 16 Chicha anchag iyam-ammam way mangintudtuchu hen ekatén ommafurotcha an Apudyus, pahig tot-owa ta maid machumsekana, ngém hen chacha ammaan, yachi ta anchag fumiin hen anchichay cha hen manot-owaan way maid tot-owa komontara te achicha makachah hen afurotcha, te anchag laweng ya manlawengancha an chitaaw. natangset way maid paat innilacha way 9 Ifagam hen anchichay a-alepan mangamma hen usto. way masapor afurotoncha hen apocha ya ammaancha amin hen laychéncha. Hen anchi ustoy ma-afurot Achicha cha me-esngel 10 ya achicha 1 Tim. 2:8-12; 3:2-13; 5:1-25 cha etàlilig way mangara hen heno Ngém hea, Tito, masapor way ilancha. Ta hen ekamancha, ancha 2 itudtuchum hen anchi yanggay ammag ammaan hen ammay mètemfuruyan hen anchi tot-owa ah kail-an hen mapiyarancha te no way ma-afurot mepanggép an Apudyus. yachi hen ammaanchaat machayaw ah 2 Ifagam hen anchichay anam-ama hamhamà hen tatagu hen anchi chataaw ta achicha cha afunan hen anchi itudtuchu mepanggép an Apudyus way laweng way laychén hen achar ya ta nangenharà an chitaaw. man-annadcha. Masapor epapatecha 11 Inu-umchah hen nangempàil-an hen afurotcha ya hen manlaychancha Apudyus hen anchi ség-angna hen ifacha. Ya masapor man-anohcha. hen aminay tatagu way yachi 3 Ya umat agé hen anchichay natnatang hen kahara-antaaw. 12 Yag no way finufae, ifagam ta enongnongcha iyafiintaaw hen hiyachiy ség-angna, Tito 2:13 460 Tito 3:11 ma-awatantaaw way masapor antaaw ah ka-ag-a-ag-agaw, ammag laweng ya ammag iyanggayan hen heno way achi apés hen wacha an chitaaw wat antaaw laychén Apudyus ya hen anchi laweng ammag achi laychén hen tatagu ya achi way laychén hen achar. Masapor chitaaw agé laychén an chicha. 4 Ngém man-annadtaaw ya nalimpiyutaaw angkay hiyachi way nepaka-ammu hen way mangamma hen laychén Apudyus ség-ang Apudyus an chitaaw ya hen hen kawad-antaaw hen antoy lota. layadna hen tatagu, 5 wat henara-ana 13 Yaha hen ekamantaaw ah chataaw chitaaw. Ya faén agé gapo ta wacha hen manmannéchan hen mamfangchan Jesu ammay ya usto way enammaantaaw Cristu way pongar hen namnamataaw te an yanggay gapo hen ség-angna ya way hiya hen anchi kangatowan way an chitaawat hara-an. Wat chinarosana Apudyus way nangenharà an chitaaw amin hen fasortaaw way kamantaaw way an agég maid mepaniyan hen kasen niyanà te finalewan hen Espiritun kaenammayna. 14 Te hiya, inidchatna Apudyus hen hamhamàtaaw. 6 Yag hen acharna way matéy ta wachay gapo hen anchi enammaan Jesu kafaelantaaw way manginwalin hen Cristu way nangenharà an chitaawat anchi lawengay a-amma, ya ta mafalin pararo agé hen layad Apudyus way macharosantaaw ah mantataguna paat nangidchat hen Espirituna an chitaaw way helarayyad way mangamma hen 7 ta wachay mangimfilangana an ammay. chitaaw ah maid fasfasorna. Yag gapo 15 Wat chichato hen itudtuchum hen agé hen nan-ancharan hen ség-angna tatagu ah péppég hen karébféngam way wat metawid an chitaaw hen anchi manugun ya mangamhew an chicha. mannanayun way ataguwan way Yag ilam agé hen ekamanno ta maid chataaw namnaméén. kapeloham. 8 Ammag tot-owa amin hen antochay cha na-ale. Hen ekaman hen ommafurot Hen laychê koma Tito, ta annog 2 Tim. 2:14-26 epapate way mangintudtuchu an cha Itugutugunno agé hen anchichay natto hen annachay ommafurot an 3 tatagu ahna ta afurotoncha hen Apudyus ahna, ta enongnongcha paat anchichay o-okom hen gubérno way mangamma hen usto ya ammay, way chan toray an chicha ya ta te yachi hen katorongan hen aminay masasagganacha koma way mangamma tatagu. 9 Ngém annog manchùgan hen hen uray heno way ammay. 2 Ifagam sosongel way maid kafanagana ya hen agé ta achicha ustan hen uray heno way un-u-un-un hena, ya achia agé cha tagu ya ta achicha chan sosongel ta me-esngel mepanggép hen orchin Moses ancha an man-anoh way mangenmamad te maid paat etorong cha nadchi ya hen ekamancha hen aminay tatagu. maid amin sérfina. 10 Yag heno way tagu 3 Te uray chitaaw amin, hen anchi way manachael hen tetempoyugyu way ar-argawat antaaw ammag enomfat way an chàyug manhihiyanén, wat masapor maid innilataaw hen usto mepanggép amhiwényu. Yag no achina changrén, an Apudyus wat maid afurottaaw an enkasenyu. Yag no annag a-adchiyén hiya te an narokop hen hamhamàtaaw chillu, anyug manchùgan hiya. 11 Te way kaman paat chitaaw hen alepan maila way ammag looh chinumgat hen chi laweng way cha mangamma-amma anchi laweng way wachan hiya, ya hen hen heno way laylaychén hen achar. Ya Tito 3:12 461 Tito 3:15 yachiy laweng hen manot-owaan hen way masaporcha. 14 Yag tugunum hen eno-omfatana. annachay ifataaw ta enongnongcha way mangamma hen usto ya ammay Hen anongoh way aryén Pablo ta wachay katorongan hen anchichay 12 No faén ah Artemas hen hénagê makasapor ah torong ya ta wacha koma way umalehna, ah Tikico. Wat no hen sérfin hen ataguwantaaw hen antoy umchah, mahaphapa-ayu koma way lota. umale way mihib-at an haén ahchid 15 Amin hen antochay ifataaw ahto, Nicopolis te ekat-owén ahchi hen chacha amin pakomostaan hea. Ya inggawà hen antoy agiléd. 13 Ilam ta pakomostéém agé hen amin annachay torongam paat cha Zenas way apogachu ifataaw way cha omafurot ahna. an Apolos hen lumigwatancha way Wat ta totollongan chitaaw amin an mamfiyahi ta wacha koma hen amin Apudyus. Haén ah Pablo. 462 Filemon 1:14

hen layadno hen aminay tatagun Hen sorat Pablo an Apudyus. 6 Yag hen chà agé chawatén, ta gapon anchi cham mangimfag-an Filemon hen tapena mepanggép hen afurottaaw wat an mataptapyan hen ma-awatanyu Nifafarud ah aposel Pablo ad Roma hen amin mepanggép hen anchichay nangensoratana an natto an Filemon ammay way midchat an chitaaw gapon hen anchi tawén way 62 ménat. Ah ommafurotantaaw an Jesu Cristu. Filemon wat eColosas way wacha agén 7 Heay sonod, anno tot-owag cha mafalinna yag ommafurot gapon Pablo. epas-ém hen hamhamào, te gapon cham Yag hiya, wachan ihay alepanna way ekaman way manlayad hen anchichay ammag ommawid yag émméy ad Roma. cha omafurot ahnaat nepas-ém hen Yag niyaphor way ad Roma, chengngarna hamhamàcha, yag yachiyat agé hen cha hen intudtuchun Pablo yag ommafurot mangemparaylayad an haén. agé. Yag gapon ommafurotana, masapor mamfangad koma an apona, ngém Hen chawat Pablo an Filemon gapo ta nigagangay way mapchit koma 8 Gapon afurottaaw an Cristu hen ommawid way alepan, wat yachin way yachi hen nansonochanta, wat nanoratan Pablo an Filemon ta ség-angana mafalin ménat way matorochà way koma hiya. mangempapelet an hea hen antoy ifagà Haén ah Pablo way nifafarud way ammaam koma. 9 Ngém gapo hen 1 gapon chà mangintudtuchuwan hen chatan ahelaychan, un-unnina no anà omafurotan an Jesu Cristu, ya antoyan an mampangpanga-ase. Wat haén way agéhto ah Timoteo way sonodtaaw. Pablo way narakay way nifafarud ad Wat antoyan hen soratni an heay ifani uwan gapon chà mangintudtuchuwan way Filemon way laylaychénni way cha hen omafurotan an Jesu Cristu, 10 wacha agé mangintudtuchu hen alen Apudyus. paat hen chawatê an hea mepanggép 2 Ya soratni agéto an heay sonod hen antoy alepanno way Onesimo way Apia yah Arkipo agé way kaman way omma-awwid an hea. Te ad sorchachun Jesu Cristu way kaman agén uwan, kamanat agé yanggay anào chàni, ya anat agé chàyu amin way cha ah Onesimowanto, te intudtuchù an omafurot way cha ma-am-among ahnah hiya hen ommafurotana an Jesu Cristu faréy cha Filemon. hen antoy kawad-o ah pagfaruchan. 3 Hen chawatni, wat ta totollongan 11 Manowat te hen anchi ar-argawat chitaaw amin an Amataaw way maid tot-owa sérfin natto way tagu an Apudyus yah Apo Jesu Cristu, ya ta hea, ngém ad uwan, chakar peet hen papannohoncha agé hen hamhamàtaaw mansérfiyana an hea ya umat agé an amin. haén. 12 Wat hen ekaman-o, epahàyat-o koma hiya an heahna, tàén sigab hen Hen enkaman hen afurot Filemon hamhamào hen lomayawana an haén. Col. 1:4 13 An-owat komag laychén paat way 4 Hen aminay chà manginluwaruwan mì-iggaw an haén ta anà an torongan an heay sonochay Filemon, anà ammag an hiya ah kaman penaka-acharno way chan yaman an Apudyus 5 gapon chà tomorong hen antoy nifafalluchà gapon changrén way afurotno an Apo Jesus ya chà mangintudtuchuwan hen anchi hen cham ekaman way mangempàila ammayay chamag. 14 Ngém achì epagud Filemon 1:15 463 Filemon 1:25 hiya no achim iyafun unna te achì koma ekatén an-o cha iyapéh hen antoy laychén way mamelet an hea gapon mangempahpahma-à an hea, te hen kaenammayno way tomorong an haén, anchi kaman utangno an haénat hen te hen laychê komaat ammay no ah mètaguwam an Apudyus te non anà an hamhamàno paat hen marpowana. maid, iggay-a ménat omafurot. 20 Wat 15 Awniyat hen fanag hen hiyachiy sonod, gapon Apo Jesu Cristu ommawichana an hea ah hen-aketan, wat eparaylayadno koma haén way wat ta no mamfangad ah katot-owana, annog ammaan paat koma hen antoy ammag mì-i-iggaw an heah chà chawatén ah sém-éman hen antoy ing-inggana. 16 Yag ad uwan, faén hamhamào te mansonodta chillu gapon agé yanggay ammag alepan, te Jesu Cristu. gapon ommafurotanaat namfalin ah 21 Hen manoratà an hea, te sonodtaaw paat way laylaychéntaaw. sigurachuwà chillu way faén yanggay An-og patigén paat hiya, yag awniyat hen antoy chawat-o hen ammaam, kaskasen agé hea, te faén yanggay te innilà way chùchùar chillu hen alepanno ad uwan te sonodno agé ammaam. gapon ommafurotana an Apo Jesu 22 Yag hen ihay ifagà agé, esaganayu Cristu. koma hen iggawà te chà namnaméén 17 Wat hen chawat-o paat an hea, no way gapon luwaruyu wat eparufusà iyaligno haén ah tot-oway ifam, epàilam ah pagfaruchan, wat awniyat umaliyà hen layadno an hiya way kaman hen ahna. mangempàil-am hen layadnon haén non 23 Antoyan agéh Epafaras way an umat yag haén hen umale. 18 Yag nìfafarud an haén gapon afurotna an no wachay enammaana ah laweng an Jesu Cristu, wat chana agé pakomostéén hea ono wachay utangnan hea, annog chàyuhna. 24 Ya umat agé hen antochay ifilangchi ah utang-o ta uray ud-ay haén tapena way cha mangintudtuchu hen hen mamayad. 19 Haén way Pablo, limà alen Apudyus ahto way cha Marcos paat hen nangensorat an natto way an Aristarco, ah Demas yah Lucas wat fayachà paat amin hen utangna an hea. chacha amin agé pakomostéén chàyu. Ngém hamham-ém koma agé hen anchi 25 Wat ta totollongan chitaaw amin kaman utangno an haén way achim an Apo Jesu Cristu. Haén ah Pablo. 464 eHebreo 1:9

gapoh mannakafalin hen alena. Yag Hen nesorat hen anchichay angkay narpas hen namayachana hen kacharosan hen fasortaaw way eHebreo tatagu, namfangad chillu ad uchu way i tummùchu hen pachawanan hen anchi Nesoratto way sorat hen anchi tawén kangatowanay Are way Apudyus way way 68 no achi 67 ménat way maid mètoray an hiya. nangammu no henon nangensorat. Yag netongpar hen anchichay Judio way cha Nangatngato ah Jesu omafurot an Jesu Cristu ngém gapon Cristu no hen anghel chacha mapap-aligatan, chacha engay-an 4 Nangatngato ah Jesu Cristu no hen hen afurotcha an Jesus yag magat anchichay a-anghel way hen kail-ana, te mamfangadcha hen anchi orchin Moses. napatpateg chillu hen ngachanna way Wat emparawag hen antoy sorat an chicha inidchat Apudyus an hiya. 5 Te maid way ah Jesus hen kafud-asan paat hen imfagfagan Apudyus hen uray heno way aminay torachén hen anchichay Judio anghelna way mangaliyén, te hiya paat hen namayang hen egad ya “Ad uwan, hea hen anào te haén hen nangatngato agé no hen anchichay anghel namfalin ah amam.” ya profeta ya uray ah Moses yah Abraham Yag faén agé anghel hen nangaryan way pongarcha paat way Judio. Apudyus hen anchi ekatnéén, “Ad uwan, mamfalinà ah amana yag Ah Jesu Cristu hen hiya, mamfalin ah anào.” nangempaka-ammu 6 Yag hen anchi agé tég-angay hen alen Apudyus mangempaliyan Apudyus hen anchi Juan 1:1-18 kachachayaw way anàna hen antoy Ad namenghan, kankanayén lota, imfagana hen anchichay anghel 1 way empaka-ammun Apudyus way mangaliyén, hen alena hen anchichay profetana “Amin-ayu way a-anghel-o, masapor way maid agé achina enkaman way chayawényu hiya.” nangempaka-ammu an chicha ta 7 Waman hen mepanggép hen chicha hen mangimfaga hen anchichay anchichay a-anghelna, imfagan anap-otaaw way Judio. 2 Ngém ad Apudyus way mangaliyén, uwan, ah Jesu Cristu way anà Apudyus “Hen anchichay a-anghel-o, chichachi paat hen nangempaka-ammu an hen alepan-o way fafà-arê. chitaaw hen alen Apudyus way ah Yag ah mangammaancha hen Jesu Cristuwanchi, hiya hen anchi epa-ammà an chichaat mafalin nangempafiyangan Apudyus way agé mamfalinê chicha ah kaman nangamma hen egachay wacha, ya yawyaw ono apoy.” hiya agé hen nangimpiyarana way 8 Waman agé hen anchi anàna, ekat mangen-awa hen angamin. 3 Yag hiya Apudyus an hiyéén, agé hen mangil-antaaw hen aminay “Heay Apudyus, ammag maid péppég kaenammay Apudyus way maid hen mantorayam ah ing-inggana, mepaniyana te hiya hen kapachongna ya ammag memènong ya paat, te hen egachay wacha an Apudyus, malilimpiyu hen ekamanno wà-acha agéchi an Jesu Cristu. Ya hiya way mantoray. 9 Yag achim agé hen manetengngel hen angamin paat laychén hen laweng te eHebreo 1:10 465 eHebreo 2:6

hen anchichay usto ya ammay way i tomorong hen anchichay tatagu yanggay hen laychém. Wat gapon way napele way mahara-an. hiyachi, haén way Apudyus, emparaylayad-o hea yag Hen kahara-an hen tatagu empangatò hea ah nangatngato Wat no yachi hen kenangaton no hen amin anchichay tapenay 2 Jesu Cristu, ammag kaskasen way nan-angato.” masapor epapatetaaw way mamangchén 10 Yag wacha agé hen ihay enalen hen anchi loohtaaw chengngar ta achi Apudyus hen anchi na-awagan ah matengew hen afurottaaw. 2 Te anàna, ekatnéén, kaman hen anchi orchin Apudyus “Hen anchi péspés-éyna, heay way empaka-ammun hen anghel an Apudyus hen anchi nangamma Mosesat masapor ma-afurot paat hen antoy lota ya umat agé gapoh kenatot-owana, yag heno hen egachay wachad uchu. way nanlabrabsengat sigurachu hen 11 Yag uray ta mapéppég amin kachusaana ah assong hen lenabsengna. cha nadchi way enammaam ya 3 Wat no yachi hen cha nekaman maumahcha, an-a chillug achi, te mepanggép hen imfagan hen anhel, ay mawawà-acha-a ah ing-inggana ammoh achi kaskasen hen kachusaan no way maid péppégno. Waman hen achitaaw pagan-ano hen anchi tot-oway anchichay enammaamat umchah kahara-an way ah Apo Jesu Cristu paat hen maropa-ancha way kaman hen nangimfaga. Te ah Apo Jesu Cristu hen maropa-an hen lumfong. met hen pés-éy nangempaka-ammu 12 Wat annog kaman kopenén cha hen anchi kahara-antaaw, yag hen nadchi ah mamargam ah faru anchichay nanangngar an hiyaat, chicha way kaman hen mangopenam agé hen nanàchég hen kenatot-owana hen lumfong. Ngém hea, ammag an chitaaw. 4 Yag uray agéh Apudyusat maid kapargam, te an-ag hihiyya tenàchégana hen kenatot-owan ah ing-inggana way uray ah nadchi hen anchi nangempàil-ana katawétawénén, ammag maid hen kahahaang way sinyar ya hen péppég hen ataguwam.” nankarakarase way kaskascha-aw. Yag 13 Ya maid agé imfagan Apudyus ah annaat agé adchan hen chichachiy uray heno way anghelna ah kaman hen tatagu ah kafaelancha way narpon anchi imfagana hen anchi anàna way Espirituna way hen nangempàchangana ekatnéén, an cha nadchiyat, egad hen laychéna ah “Mìtutùchua an haén hen antoy kafaelan hen iha ya iha. kachachayaw way pachawanan-o ta an-og epa-afà an hea hen Ah Jesu Cristu hen nafud-asan egachay kafusorno ah kaman hen kahara-an hen tatagu annog mampapattorawan 5 Hen anchi chani epaka-ammu an chicha.” chàyu wat mepanggép hen anchichay 14 Wat maid kaman ancha nadchi ah mantoray hen anchi faru way lota ah enar-alen Apudyus hen uray heno way pegwana. Yag faén agé hen anchichay anghelna, te hen anchichay anghelna, anghel hen piniyar Apudyus way ancha yanggay chan sérfi an Apudyus mantoray te hen tatagu. 6 Te yachi hen way kamancha alepanna way fafà-aréna laychén anchi nesosorat way alena way aryén way ekatnéén, eHebreo 2:7 466 eHebreo 2:17

“Apudyus, ammag kahahaang hen way maid chumsekna, yag hiya hen wachan hea, te nokay paat fumùnagan hen kahara-antaaw. 11 Wat lawan sérfin hen tatagu way ah Jesus hen anchi nanaros hen annog haham-én chicha. Yag fasortaaw way tatagu. henocha agé paat ah annog Wat chitaaw way nacharosan hen hahallimunan. 7 Te enammaam fasorna ya anat agé ah Jesus way chicha ah nafabfafa no hen nanaros, an ihà-an hen Amataaw amin anchichay anghel yag achiyat way hiyah Apudyus. Yag gapon hiyachi, agé mahen-awniyan yag achi fumiin ah Jesus way mangimfilang empangatom chicha way kaman an chitaaw ah e-enawchina. 12 Kaman hen kenangaton hen are way hen anchi nesosorat ad namenghan way am-ammay ya machachayaw. ekatnéén, 8 Yag annowat agé ammaan “Heay Apudyus, epachamag-o hen chicha ah mantoray hen egachay mepanggép an hea hen antochay enammaam.” e-enawchì ya ekankantà agé Yahan nesosorat, yag gapo ta hen chayaw-o an hea hen chà imfafaggan Apudyus way maid mìyamongan an chicha.” achi etorayan hen tatagu, wat 13 Yag hen ihay inyalen Jesus agé, ma-awatantaaw way umchahchi way ekatnéén, etorayancha hen egad. Ngém ah “Haén agéat manchinlà ah Apudyus.” katot-owana, cha-an mepachahchi te Yag anat agé hen iha way ekatnéén, ingganad uwan, maid met innilataaw “Antoyanà ya antoyancha agé hen ah tatagu way ammag cha mangentoray a-anà Apudyus way emporangna hen egachay enammaan Apudyus. an haén.” 9 Ngém wacha chillu hen ihay tagu way 14 Yag hen anchichay a-anà way nafud-asan amin cha nadchi way hiya cha aryén Jesu Cristu, wat chitaawchi ah Jesus. Te hen nekaman an hiyaat, way tatagu way wachan acharna na-ammaan ah tatagu ah hen-aketan way mafalin matéy. Wat yachi hen way nafabfafa no hen anchichay anghel. nangar-an Cristu hen acharna way Yag na-ammaanchi gapo yanggay hen kaman hen achartaaw ta mafalin agé ség-ang Apudyus ta mafalin matéy ah matéy. Te hen anchi natéyana, yachi fayad hen fasor hen aminay tatagu. Wat hen nangafa-ana an Chumunyu way ad uwan, gapon anchi nangidchatana po-on hen matéyan hen tatagu ah hen acharna way mapàpàgang ya mesenaancha an Apudyus. 15 Yag hen matéy, ammag nepangato agé hiya way nangafa-an Jesu Cristu an Chumunyu, machachayaw. yachi agé hen kaman nanga-anana 10 Ah Apudyus way nangempa-amma hen égyattaaw way tatagu way matéy, hen angamin ah machayawana, te nanepod hen natatagguwantaaw laychéna way ammag chuar hen wat kaman paat finafarud Chumunyu mamfalin ah anàna ta mèawacha chitaaw te antaaw ammag émé-égyat agé hen kaenammayna. Wat hiyachi, way matéy. 16 Wat hiyachi, narawag nenènong ya nalilimpiyu hen anchi way amin hen enkaman Jesu Cristu wat nangemparufusana hen mapàgangan faén ah nanorongana hen anchichay Jesus ah ka-ammaan nadchi. Te hen anghel te ah nanorongana paat an anchi napàgangan Jesus, yachi hen chitaaw way tatagu way mifilang kail-an hen térén way kaenammayna ah ganà Abraham. 17 Wat yachi hen eHebreo 2:18 467 eHebreo 3:11 kasaporan Jesus way mamfalin ah hen empaka-ammun Apudyus way tatagu way kapachongtaaw paat way ma-ammaan ah tapen chi ag-agaw. sosnodna, ta lènééna agé hen aminay 6 Yag kaman agé ah Jesu Cristu, te chataaw lènéén way tatagu. Wat ad ammag natatallek agé, ngém faén an uwan, hiya hen menangség-ang way alepan te anà paat Apudyus hiya way kangatowan way pachi way arontaaw hiya paat hen ap-apon hen hiyachiy an Apudyus, ya natalek way manàchég faréy Apudyus. Yag chitaaw way an chitaaw te hiya hen namayad hen cha omafurotat, chitaaw hen anchi fasortaaw way tatagu. 18 Yag gapo ta kaman faréyna non antaawat an narak-amna paat hen ligat hen tatagu ya epapate hen afurottaaw way achitaaw umat agé hen cha ekaman Chumunyu iyang-anggayan hen namnamataaw an way mangawis hen tatagu, wat innilana Jesu Cristu way yachi agé hen chataaw hen ekamanna way manorong hen heno ichayaw. way cha mapap-aligatan ya hen cha mapachas way ma-awis. Hen man-inungaran hen tatagun Apudyus Nangatngato ah Jesus no ah Moses 7 Wat hen ekamantaaw, antaaw Hiyachi, chàyu way sosnod way yanggay ammag papannaagén hen 3 cha omafurot way chinutokan agé anchi nesosorat way intugun hen Apudyus ah mantataguna, antaaw Espiritun Apudyus hen nangaryanéén, ammag haham-én paat ah Jesusanchi “Hen anchi mangngaranyu hen way pongar hen afurottaaw, te hiya ifagan Apudyus an chàyu, hen hennag Apudyus ah kangatowan afurotonyuwat koma hen hiyachi. way pachi way i mangaron an chitaaw. 8–9 Ta achiayug an songsongellan 2 Yag ah Jesus agéat natatallek paat way kaman hen anchichay te ena-abfurotna ah Apudyus way anap-oyu ad namenghan hen namiyar an hiya way kaman agé anchi kawad-ancha hen anchi hen kenatalek Moses way nangamma chanak way ammag nangachi hen aminay nipiyar an hiya. Ya ah hen laychén Apudyus. Te tàén Moses, napiyar way mansérfi hen émméy ah opatporo way tawén anchichay anap-otaaw ad namenghan hen nangi-il-ancha hen enkaman way na-awagan ah ahimfafaryan Apudyus way tommorong Apudyus. 3 Ngém nangatngato chillu an chicha, ancha chillug cha ah Jesus no ah Moses way hen aligna, pachapachasén hen kenatot-owan nangatngato chillu hen anchi tagu way hen enalena. 10 Wat yachi hen nangamma hen faréy no hen anchi faréy ammag ommaningarngaran way enammaana. 4 Yag aminay faréy, Apudyus an chicha te anchag wacha tot-owa hen nangamma. Yag térnén way mangamma hen hen anchi nangamma hen angaminat wachan chicha way anchag achi ah Apudyus way hiya chillu hen anapén no heno hen laychén nangamma hen tatagu. 5 Yag ah Moses, Apudyus. 11 Wat ensapatan ammag natalek tot-owa way nangamma Apudyus ah aningarngarna way hen aminay imfagan Apudyus ah kaman mangaliyén, ‘Achì pagpaghépén alepanna way mansérfi hen anchichay chicha ah ing-inggana way tataguna way chicha, na-awagancha mì-inungar an haén hen antoy ah faréyna. Te ah Moses, imfagafagana eHebreo 3:12 468 eHebreo 4:4

lugar way ensasagganà para ah man-inungarancha koma. Maid koma an chicha.’ ” kasen no faén chillu hen anchichay 12 Wat hiyachi, chàyu agé way anap-otaaw way ammag achi omafurot. sosnod way cha omafurot, masapor 19 Wat mailataaw way gapo hen agé maid koma an chàyu hen laweng anchi achicha mangafurotan hen way hamhamà way ammag mangachi imfagan Apudyusat yachi hen iggaycha hen mangafurotan an Apudyus. Te hen mepaghépan hen anchi lugar way halenonot nadchiy hamhama-at annag empopostana ah man-inungarancha manchùgan ah Apudyus way natattagu koma. ah ing-inggana. 13 Ta hen ekamantaawat Ngém tàén no hiyachi, é-éttégna koma, ammag enag-agaw way ingganah 4 chillu ad uwan hen anchi kapéppégan hen ag-agaw, antaaw empopostan Apudyus way mì-inungaran yanggay ammag man-ahetennorong an hiya. Wat masapor ar-arwachantaaw ah afurot ta maid koma marokop an te magat wacha an chitaaw agé chitaaw way mangammah laweng ah hen ammag achi makaghép. 2 Te mangenlaprapowan hen somngelan chitaaw, chengngartaaw met hen hen hamhamàna. 14 Te sigurachu way anchi ammayay chamag way kaman mètatappetaaw amin an Jesu Cristu no agé hen nangngaran hen anchichay antaawat an epapate way mangentoroy anap-otaaw ad namenghan. Ngém hen anchi ustoy afurottaaw inggana chicha, maid sérfin hen nangngarancha hen anongoh hen ag-agaw. 15 Yachi hen te iggaycha chillu afuroton. 3 Yag laychén hen anchi nesosorat way aryén chitaaw, gapon ommafurotantaawat way ekatnéén, yachi hen mepaghépantaaw hen anchi “Hen anchi mangngaranyu hen man-inungaran way empopostan ifagan Apudyus an chàyu, Apudyus. Ngém mepanggép hen afurotonyuwat koma hen hiyachi, anchichay achi omafurot, imfagan hen ta achiayug an songsongellan way anchi nesosorat way alen Apudyus way kaman hen anchichay anap-oyu ekatnéén, ad namenghan way ammag “Anà ammag cha ma-aningarngar nangachi hen laychén Apudyus.” an chicha hen anchi achicha 16 Wat hamham-ényu ngén no omafurotan, wat ensapatà way henocha hen anchichay nanangngar achì pagpaghépén chicha ah hen imfagan Apudyus yag ancha chillug ing-inggana way mì-inungar an achiyén. Ay faéncha hen anchichay haén.” anap-otaaw ad namenghan way Yachin imfagan Apudyus, tàén loohna enetnod Moses hen nangenlayawana an ensasaggana hen anchi man-inungaran chicha hen kena-alepancha ad Egipto. nanepod hen nangammaana hen antoy 17 Yag henocha agé hen anchichay lota. 4 Te lempas Apudyus hen egachay nangempa-aningarngar an Apudyus enammaana hen unig hen énémay ah opatporo way tawén no faén ag-agaw, yag anat man-inungar hen ammag chicha chillu way anchag cha anchi ma-apitu way ag-agaw way fummasofasor yag nan-atéycha amin yachin imfagan hen anchi nesosorat ah chanak gapon fasorcha. 18 Yag way ekatnéén, henocha agé hen anchichay tatagu “Hen anchi ma-apitu way ag-agawat way nangensapataan Apudyus way nan-inungar ah Apudyus achina epagpaghép hen anchi lota eHebreo 4:5 469 eHebreo 4:16

te lempasna hen aminay ammag epapate hen afurottaaw enammaana.” ta makaghéptaaw hen hiyachiy 5 Wat uray no nanarpas hen anchi man-inungaran. Yag ar-arwachantaaw enammaana way man-inungaran, agé ta achitaaw ekaman hen enkaman imfagana chillu hen anchichay hen anchichay anap-otaaw way gapon anap-otaaw way ah ing-ingganaat, achicha mangafurotan hen enalen achi mafalin way hénggépcha way Apudyus wat anchag iggay makaghép. mì-inungar an hiya. 6 Te chicha, tàén 12 Wat antaaw ammag afuroton hen chengngarcha hen anchi ammayay cha aryén Apudyus, te hen alenaat chamag, anchag iggay chillu afuroton, ammag chakar hen kafaelana way wat yachin achicha mepaghépan. Ngém mangempàila hen aminay wacha wachacha chillu hen tapenay tatagu an chitaaway tatagu. Te hen anchi way mafalin mepaghép. 7 Yag hen alena, kaman tadtachém no hen anchi ka-ammuwana, te imfagan Apudyus fangid way namfinélin hen ngarabna. way wacha hen kasen mì-inungaran an Te magénén annag cha chooton hen hiya way hen yachiy tempo, na-awagan hamhamàtaaw, yag finokselana hen “ad uwan.” Wat hen nekaman hen egachay netataro way hamhamà, te nangimfag-ana, émmé-émméy ah uray heno way achi maila way gagtà ya kamanay tawén nanepod hen anchichay planon hen hamhamaén chinochootna ammag songsongellan way tatagu chillu. 13 Wat uray heno way egachay way iggay mepaghép, yag anat ifagan wachaat ammag maid maketaro an Apudyus an Are David hen anchi Apudyus te nepapallang hen angamin ah an-owat ensorat way ekatnéén, matana. Yag hiya hen manongfatantaaw “Hen anchi mangngaranyu hen ifagan hen aminay enammaantaaw ya uray Apudyus, afurotonyuwat koma hen hehemmàtaaw. hen hiyachi, ta achiayug an songsongellan.” Ah Jesus hen anchi 8 Yag faén agé ad Israel way kangangatowan way pachi nangetnochan Josue hen a-anà hen 14 Wat hiyachi, antaaw yanggay anchichay anap-otaaw hen anchi ammag mannunuuchun hen anchi lugar way cha aryén Apudyus way afurottaaw te ah Jesus way anà man-inungaran. Te non an umat Apudyus, hiyan anchi kangatowan way yag yachi hen anchi man-inungaran pachi way kaman arontaaw way émméy way chana aryén, iggayna koma an Apudyus ad uchu way manàchég an agé ifaga hen na-awni way wachan chitaaw. 15 Yag hen anchi kangatowan kasen man-inungaran. 9 Ngém ah way pachitaaw, ma-awatana agé hen katot-owana, wacha chillu hen aminay kakenapsottaaw, te hen egachay nesasaggana way man-inungaran ah ekamkaman Chumunyu way mangawis para hen tatagun Apudyus way kaman an chitaawat, napachasana agé amin. agé hen anchi nan-inungarana paat hen Ngém hiya, iggayna chillu iyuy-uya anchi ma-apituy ag-agaw. 10 Yag hen hen hamhamàna way mangamma hen anchichay mì-inungar an Apudyusat, laweng, wat maid fasfasorna. 16 Wat yachi hen man-inungrancha hen anchi hiyachi, ammag sésém-ém koma hen chacha amma-ammaan way kaman hamhamàtaaw way manluwaru an hen nan-inungran Apudyus. 11 Wat hen Apudyus way kangatowan te hiya, ekamantaaw koma, antaaw yanggay menangség-ang, yag yachi agé hen eHebreo 5:1 470 eHebreo 6:1 mangchahantaaw hen ség-angna ya makaharà an hiya hen matéyana. Yag hen torongna hen uray heno way chengngar agé Apudyus hen luwaruna, kasaporantaaw. te inyu-uyan Jesus hen hamhamàna Yag mepanggép hen anchichay hen heno way laychén Apudyus. 8 Te 5 kangatowanay pachi an chitaaw uray no hiya hen anà paat Apudyusat way Judio, wat an machutokan hen iha penachasna hen kapàpàgangan hen an chitaaw ah penaka-achar hen aminay omafurotan. 9 Wat yachi hen nifisaran ahentaguna an Apudyus. Ngém hiya, an hen kenanongnongna way ad uwan, yanggay ammag tagu way napele way hiya hen po-on hen mannanayun way manginchaton hen heno way michaton kahara-an hen aminay omafurot an an Apudyus gapon fasor. 2 Yag mafalin hiya. 10 Yag imfafaggan Apudyus agé agé anohana amin hen cha mèfatan way hiya hen kangatowanay pachi hen ahentaguna ya hen anchi achicha way hen kenapachinaat, kaman hen ma-awatan, te uray agé hiyaat gapoh kenapachin Melkisedek. kenatataguna, an agég nakapsot ya cha agé meh-aw. 3 Yag gapo agén Hen mitugun hen anchichay cha kenakapsotna ya hen chana meh-awan, mangentagay hen afurotna wat faén yanggay ah kalengfan hen 11 Ammag chuar koma hen laychê fasor hen tatagu hen manginchatonana way ifaga an chàyu mepanggép an cha hen ichatonna, te masapor wacha agé nadchi, ngém naligat hen mangimfag-à hen ichatonna ah kalengfan agé hen te kaman paat ammag kenémnég hen fasorna. hamhamàyu way achiyu ma-awatan. 4 Ya maid agé tatagu ah ammag 12 Te uray ammag nafayag hen chayu manutok hen acharna way mansérfi omafurotan way narégyu koma ad uwan hen anchi kachachayaw way sa-ad way manudtuchu hen tapena, ammag way kangatowanay pachi, te ah chàyuwat agé peet hen makasapor ah Apudyus yanggay hen mamele way kasen mangintudtuchu hen anchichay kaman hen nekaman an Aaron way po-on hen alen Apudyus. Te kaman pés-éy chi pachi ad namenghan. 5 Yag paat é-éttégyu way chan soso way pachongna agé an Cristu, te faén hiya achiayu makahétà hen orhe. 13 Yag hen nangempachayaw hen acharna heno way tagu way soso hen chana way mansérfi ah kangatowan way iyatagu, wat étégna way utteutteng way pachi, te ah Apudyus hen namele an maid unay innilana mepanggép hen hiya hen anchi nangimfag-ana way ammay ya hen laweng. 14 Waman hen mangaliyén, “Ad uwan, hea hen anào anchi tatagu way makahétà hen orhe, te haén hen namfalin ah amam.” 6 Yag kapeletan way homeén ya naham-an wacha agé hen ihay nesosorat way ekat te ma-awatana hen anchi naunig Apudyusén, “Kaman hen kenapachin mepanggép an Apudyus, yag enacharna Melkisedek ad namenghan way maid way mangenlasin no heno hen usto ya nangila ah péppégna, wat kaman hen faén. agéhchi hen kenapachim way maid Wat hen ekamantaaw, antaawat péppégna ah ing-inggana.” 6 koma an acharén hen anchichay 7 Hen anchi kawad-an Jesus hen naunig way mepanggép an Jesu antoy lota, magénén chana eparà way Cristu ah homènan hen afurottaaw, ta mankela hen chana manluwaruwan achitaaw ammag i-inggaw hen anchi an Apudyus te hiya yanggay hen lugrugin hen omafurotan way yachi eHebreo 6:2 471 eHebreo 6:16 hen mangimfafawiyan hen laweng ya Wat yachi agé hen ma-ammaan hen hen ekaman way omafurot an Apudyus. anchi tagu way annag cha ay-ayamén 2 Ya enacharyu met agé hen mepanggép hen afurotna an Apudyus. hen funyag ya hen manginchàépan 9 Ngém uray no yahan chani hen lima hen anchichay iluwaruwan, aryén, sosnod, maid chillu chanagni ya umat agé hen man-uchiyan hen mepanggép an chàyu te innilani way natéy ya hen manguwisan Apudyus nafégahan hen afurotyu ah kahara-anyu. hen anchichay achi omafurot ah 10 Yag nalimpiyu agé ah Apudyus wat kachusaancha ah ing-inggana. Wat achinag aliw-an hen anchichay gapo ta enacha-achartaaw amin chachi, chayu enammaan ah machayawana wat achitaaw koma masapor way cha ya hen layadyu an hiya way hen epegwapegwa. 3 Ta hen ekamantaaw kafud-asana, hen chayu nanorotorongan koma no eparufus Apudyus, antaaw an hen anchichay sosnodtaaw way acharén hen tapena. cha omafurot. Te nanepod hen 4 Ngém non an umat yag wachan pés-éyna ya ingganad uwan wat yachi ihay tagu way annag manchùgan hen chayu amma-ammaan. 11 Wat hen afurotna, ammag achi mafalin hen laychénni koma, ta ihaiha an way kasen mamfangadchi an Jesu chàyuwén yachiyachi chillu hen chana Cristu. Te hen anchi ommafurotanaat ekamkaman way mangempapate nahelawan met hen hamhamàna, yag hen afurotna ingganah matéyana, ta napachasana hen anchi libli way torong awatényu amin hen anchichay chataaw Apudyus, ya anat agé hen kafaelan namnaméén an Apudyus. 12 Yag achiayu hen Espirituna. 5 Yag napachasana agé agé cha mapmappég ta hen ekamanyu hen kaenammay hen alen Apudyus koma, anyuwat an torachén hen ya anat agé hen mannakafalin Jesu enkaman hen anchichay tapena way Cristu way meparang ah pegwana. gapon afurotcha, anchag enanohan way 6 Wat hen hiyachiy tagu, no annag mamannéd hen mangidchatan Apudyus manchùgan hen afurotna, achi mafalin hen empopostana an chicha. way kasen manhagong an Jesu Cristu way mamfafawi, te kaman paat chana Sigurachu hen empostan Apudyus sénsén-én hiya way anà Apudyus hen 13 Hamham-éntaaw ngén hen sangwanan hen katagutagu, te kamanna nangempostaan Apudyus hen cha pasoragén way kasen mangenlansa empostana an Abraham. Te ah Apudyus, an hiya hen anchi koros. annag ensapata way ammaana hen 7 Ta epanì hen laychê way aryén way anchi empostana. Yag gapo ta maid hen minyaligà an chitaaway tatagu nangatngato ah mansapataana, ammag wat lota. Te no cha mauchauchanan hen acharna hen nansapataana 14 hen hen anchi lota yag empatufuna hen nangaryana an Abrahamén, “Tot-owa anchi mura way wachan sérfina, way tot-owa way bindisyunà hea ya wat yachi hen lota way mansérfi pachuarê agé hen ganàno.” 15 Yachi hen anchi nangenlota. 8 Waman hen yag ammag enan-anohan Abraham way anchi lota way ammag uray ta cha mamannéd an nadchi ingganah nidchat mauchauchanan yag an chillug charoh tot-owa hen anchi empostan Apudyus ya pagat hen chana epatufu, ammag an hiya. maid sérfin nadchiy lota. Yag ammag 16 Hen anchi tagu way mangempàila maid kasen fanagna no achi an maghéb. hen kenatot-owan hen aryéna, wat eHebreo 6:17 472 eHebreo 7:8 annag esapata way mamaga hen pagkaporon hen aminay henamhamcha. nangatngato no hiya. Yag yachi hen Yag hen anchi are way ah Melkisedek, mangempàila way ammaana way hen laychén anchi ngachanna way ammaan hen imfagana ah kapéppégan aryénat, “Are way Maid Fasorna an hen aminay ma-ale. 17 Wat yachi agé Apudyus.” Yag gapo agé ta hiya hen hen enkaman Apudyus te gapo ta are ad Salem, wat na-awagan ah “Are laychéna way masigurachun paat hen way Cha Mangempatornos hen Tatagu”, tatagu mepanggép hen kenatot-owan te hen laychén anchi ngachan way hen empostana an chicha, wat annag Salem way aryénat “Tornos”. 3 Ya ah ensapata ah manot-owaancha way Melkisedekanchi agé, maid nesosorat ah achi masoksoktan hen planona ya ngachan amana ya inana ya umat agé hen anchichay chana imfaga. 18 Wat hen a-anap-ona. Ya iggay agé nesorat hiyachi, gapo ta maid poros kétkétém hen niyana-ana ya natéyana. Wat Apudyus, ya gapo agé ta achi mafalin kaman paat chan pachi ah ing-inggana mafab-alewan hen anchi empopostana, way yachi hen miyaligana ah kaman an wat chitaaw way cha omafurot an hiya Jesu Cristu way anà Apudyus way maid ah kahara-antaaw, ammag sésém-ém tot-owa laprapon hen nataguwana ya koma hen hamhamàtaaw mepanggép maid agé péppégna. hen namnamataaw te sigurachu way 4 Maila hen kenangaton Melkisedek, awaténtaawchi. 19 Yag hen hiyachiy te ah Abraham way narpowantaaw namnamataaw, yachi hen kaman paat way Judio, wat inidchatna an nangempapagud hen afurottaaw ta Melkisedek hen pagkaporon hen achitaaw manchuwachuwa. Yag kaman henamhamcha. 5 Yag hen inyurchin paat enlossotna agé chitaaw hen anchi Apudyus mepanggép hen pagkaporo, horchà ah hénggépantaaw ad uchu hen wat hen anchichay ganà paat Levi anchi kowarton Apudyus paat 20 way yanggay way chan pachi hen wachan yachin namangpangowan Jesus way karébféngana way mangawat hen penaka-achartaaw ah ina manàchégan pagkaporon hen ahenJudiocha, tàén an chitaaw an Apudyus, te hiyan napapchongcha way ganà Abraham. anchi kangatowanay pachitaaw ah 6 Ngém safali an Melkisedekanchi, ing-inggana way hen kenapachinaat te hiya, faén met ganà Levi way kaman hen kenapachin Melkisedek ad ganà Abraham. Ngém tàén, enawatna namenghan. chillu hen pagkaporon Abraham yag annaat bindisyunan agé hiya Hen kenapachin Melkisedek way ah Abrahamat, hiya paat Ah Melkisedekanchi, wat hiya hen hen nangempopostaan Apudyus 7 aren hen anchi fabréy ad Salem hen anchichay empostana. 7 Wat ya pachi agé way penaka-achar hen hamham-éntaaw ngén, te narawag met anchichay tatagu an Apudyus way an chitaaw amin way hen anchi tagu kangatowan. Angkay hen-argawan way way bumindisyunat nangatngato no hen chengngarna way cha homàyat cha anchi tagu way bindisyunana. 8 Ya hen Abraham way i nangufat ya namchit iha agé, amin hen anchichay papachi hen anchichay a-are way nanginyawid way ganà Levi way cha mangawat hen an cha Lot, wat ina hinib-at hiya yag pagkaporo, wat matéycha amin agé te binindisyunana. 2 Yag ah Abraham tatagucha. Waman ah Melkisedek way agé, inidchatna an Melkisedek hen nangawat hen pagkaporon Abraham, eHebreo 7:9 473 eHebreo 7:23 kaman natattagu te maid met nesorat nampachiyana, faén gapo ta tenawidna hen alen Apudyus ah natéyana. 9 Yag hen liglamenton hen nangingganà, te hen namayachan agé Abraham hen hiya, nampachi gapon mannakafalinna anchi pagkaporo an Melkisedek, wat te maid makapéppég hen ataguwana. kaman paat nìfayad agé ah Levi way 17 Yag hen anchi nesosorat chillu ganàna hen ommawni way ah Levi, mepanggép an hiya, ekatnéén, “Kaman hen ganàna koma hen mangawat hen hen kenapachin Melkisedek way maid pagkaporon hen ahenJudiocha. 10 Te nangila hen péppégna, wat kaman hen nanib-atan Abraham an Melkisedek, agéhchi hen kenapachim way maid wat cha-an chillu marmu ah Levi, wat péppégna ah ing-inggana.” 18 Wat yachi kaman paat é-éttég Levi ah achar apona hen niwalinan hen anchi pés-éy orchin way Abraham hen namayachana hen way nangahap hen kenapachin Aaron, anchi pagkaporo an Melkisedek. te ammag nakapsot ya maid kafaelana way managu hen tatagu. 19 Te ammag Hen anchi kasen pachi way kaman maid chillu kafaelan hen anchi orchin an Melkisedek ngém nangatngato Moses way manaros hen fasor hen 11 Hen anchichay pachi way ganà Levi, tatagu. Ngém ad uwan, wacha ah Jesu wat chicha hen cha mangempa-anchar Cristu way hiya hen sokat hen anchi hen anchi orchin way ensorat Moses. pés-éy orchin, yag hiya hen karmuwan Ngém non an umat yag narégna hen hen wadwadcha way namnamataaw te kenapachicha way manga-an hen fasor, hiya hen mangentape an chitaaw an wat achi koma masapor mepafùnag Apudyus. hen safaliy pachi way kaman hen 20 Yag wacha agé hen kasen karasen kenapachin Melkisedek way faén kaman hen kenapachin Jesu Cristu no hen hen kenapachin Aaron way ganà Levi. kenapachin hen anchichay tapena, 12 Ngém gapo ta senokatan Apudyus te hen ninlugiyan Jesu Cristu way hen kenapachin hen mampachi, wat mampachi wat wacha hen ensapatan kapeletan way masapor masokatan Apudyus. Ngém maid met ensapatana agé hen anchi orchin way chacha hen ninlugiyan hen uray henoy tapena icharan. 13–14 Yag amin hen antoy way mampachi. 21 Te hen nampachiyan cha miyale, wat maid kasen ayana no Jesu Cristu, wat gapon ensapatan faén ah Apotaaw way Jesu Cristu way Apudyus way ekatnéén, hiya hen sokat hen amin anchichay “Haénay Apudyusat, esapatà way hea tapenay pachi. Yag hiya, faén agé hen pachi ah ing-inggana, ya achi ganà Levi te na-ammuwan way hiyaat mafalin mafab-alewan hen anchi ganà Juda. Wat yachi hen kail-an enalè.” way niwalin hen anchi pés-éy torag, 22 Wat hiyachi, kapeletan way ah Jesus te maid met imfagfagan Moses way hen manigurachuwantaaw way wacha wachay mampachi hen anchichay ganà hen mas am-ammay way entorag Juda ya maid agé safaliy ganà Juda ah Apudyus hen tatagu no hen anchi pés-éy nampadpachi. entoragna. 15 Wat hiyachi, narawag way 23 Wacha agé hen ihay kasen karasen senokatan Apudyus hen mekaman hen kenapachin Jesus no hen anchichay te empafùnagna hen safaliy pachi ganà Levi, te hen anchichay papachi way hen kenapachina, kaman hen way ganà Levi, anchag chuar way kenapachin Melkisedek. 16 Yag hen nampenapenarég te an chillug maid eHebreo 7:24 474 eHebreo 8:5 tomoroyan hen nampachiyancha te anchag nan-in-inunud way matéy. Ah Jesus hen kangatowanay pachi 24 Waman ah Jesus, ammag hihiyya hen way arontaaw an Apudyus kenapachina, te ammag maid péppég Hen pontos hen amin antoy chani hen ataguwana. 25 Wat yachi hen 8 aryénat wacha hen mannanayun kafaelana ad uwan ya ah ing-inggana way kangatowanay pachitaaw way way mangenharà hen uray heno way hiyah Jesu Cristu way arontaaw an manhagong an Apudyus gapon hiya, Apudyus. Yag hiya, nìtutùchu way te ah Jesus, ammag mawawà-acha ah cha mètoray an Apudyus ad uchu ing-inggana hen sangwanan Apudyus way kangatowanay Are. 2 Yag hen way manatàchég an chicha. anchi mansérfiyan Jesu Cristu ah 26 Wat ah Jesu Cristu hen kangatowanay pachi, wat hen anchi anchi kangatowan way pachi way ustoy faréy Apudyus ad uchu way ah masaportaaw paat ah man-arontaaw Apudyus paat hen nanga-amma way an Apudyus, te hiya, na-apudyusan achi kaman hen anchi Templon antoy paat way maid fasfasorna ya maid lota way tatagu hen nangamma. agé enom-omfatana, te achi kaman an 3 Hen fiyang hen anchi kangatowanay chitaaw way tatagu way menangfasor. pachi an chitaaw way Judio wat Yag hiya agé, maid mepaniyan hen napiyar way mangehnga hen heno way nepangatowana ad uchu. 27 Yag ah Jesu michaton an Apudyus ya hen aminay Cristu agé, faén kaman hen anchichay midchat an hiya. Yag pachongna agé tapenay pachi te hiya, achi masapor way an Jesus, te gapo ta hiya hen anchi ammag enag-agawén wachan ichatonna kangatowanay pachitaaw wat kapeletan ah kalengfan hen fasorna way kaman way masapor wacha agé hen ichatonna hen anchichay tapen hen papachi. an Apudyus. 4 Manowat te non an Te chicha, enag-agaw way masapor umat yag wachah Jesus hen antoy wachay ichatoncha ah kalengfan hen lota ad uwanat achi tot-owa mafalin fasorcha unna yag anchaat ichaton way mampachi te wachacha chillu hen michaton ah kalengfan hen fasor hen looh napiyar way mampachi hen hen anchichay tapen hen ahentagucha. antoy lota way cha manginchaton Waman ah Jesus, an namenghan hen hen anchichay inyurchin Moses way nanginchatonana hen inchatonna an michaton an Apudyus. 5 Ngém chicha, Apudyus way yachi hen acharna, yag an yanggay ammag pani hen amin narégnachi ah ing-inggana ah fayad hen anchichay chacha ammaan way an agé egachay fasor hen aminay tatagu. 28 Hen kaman à-ahon hen anchi katot-owaan anchichay tatagu way nachutokan ah way wacha ad uchu way iggaw paat kangatowanay pachi ah matorachan Apudyus. Te kaman hen anchi torcha hen orchin Moses wat ancha yanggay an way enammaan Moses ah fumaryan tatagu way menangfasor. Ngém angkay koma Apudyusat kaman à-aho agéchi na-awni way looh nan-anchar hen anchi hen anchi tot-oway faréy Apudyus ad orchin, wachan ensapatan Apudyus way uchu, te hen tég-angay manà-achan chutokana ah kangatowanay pachi way Moses an nadchi, imfagan Apudyus an yachin anàna paat, yag hiya, ammag hiya way mangaliyén, “I-illam ta aminay poros chi fasfasorna ah ing-inggana. ammaamat torachém paat hen itchuran hen anchi katot-owaan way empàilà an hea hen kawad-am hen anchi filig.” eHebreo 8:6 475 eHebreo 9:4

6 Ngém ad uwan, napatpateg hen chan hen iha ya manugun an hiya pachiyan Jesus no hen nampachiyan ah mangammuwana an haén hen anchichay namangpango, te ah way Apudyus, te uray hen anchi Jesus hen aron hen anchi faru way kafafaan way tatagu inggana hen torag Apudyus hen anchichay tataguna. kangatowanat a-ammucha amin Ya napatpateg chillu hen anchi faru haén. 12 Yag hen hiyachiy tempo way torag Apudyus no hen anchi pés-éy agé, pakawanê hen aminay toragna, te kaskasen hen kaenammay fasorcha way achì un-unongon hen empostana hen anchi faru way hen anchichay laweng way torag. enammaancha.” 7 Hamham-ényu ngén, te non an Yaha hen enalen Apudyus. 13 Wat umat yag nannarégna hen anchi pés-éy hen anchi nangimfag-ana hen anchi entorag Apudyus ah kahara-antaaw, ekatnéén “faru way etoragna,” yachi wat achi koma masapor hen kasen hen naméppégana hen anchi pés-éy toragna. 8 Ngém ah katot-owana, gapo entoragna te narpas hen kausarana. ta innilan Apudyus hen kakenapsot Yag innilataaw met agé way heno way hen tatagu way achicha makasorot narpas hen kausaranaat ammag miwalin hen anchi orchin way pés-éy netorag, ah ing-inggana. wat yachi hen nangimfag-ana way mangaliyén, Hen nekaman hen anchi “Umchah hen ag-agaw way haénay pés-éy torag ya anat ad uwan Apudyus, etorag-o hen faru Hen anchi pés-éy torag Apudyus way way torag hen ganà Juda ya 9 yachin anchi orchin way ensorat hen anchichay tapena way Moses, wachacha hen liglamenton hen ganà Israel ah mangakseptarà manayawan hen tatagu an hiya, ya an chicha. 9 Yag hen yachiy wacha agé hen enammaancha way kasen-o etorag, achi kaman faréy ah manchayawancha. 2 Yag hen hen anchi pés-éy entorag-o hiyachiy faréyat, torcha way chuwa hen anchichay anap-ocha ad hen kowartona. Yag hen anchi pés-éy namenghan hen nangenlayawà kowarto, yachin ngenadnancha ah an chicha ad Egipto. Te hen “Machachayaw way Kowarto”. Yag hen hiyachi, anchag iggay soroton ininggaw an nadchiyat hen anchi helaw hen anchi entorag-o, wat ya anat hen anchi lamesa-an way cha an-o agég nanchùgan chicha. mepatpatngan hen anchi tenapay way 10 Wat yato hen anchi faru michaton an Apudyus. Yag wacha agé way planò way etorag-o hen hen kortena hen hawangna. 3 Yag umat anchichay ganà Israel way agé hen anchi meagwa way kowarto, no ah tapen chi ag-agaw wat te wacha agé hen kortenan hen anchi an-og imumura hen tugun-o hawangna. Yag yachi hen anchi kowarto ah hamhamàcha ta anchag an way ngenadnancha ah “Kachachayawan lomaylayad way manga-abfurot. way Kowarton Apudyus”. 4 Yag hen Yag no hiyachiyat haén hen ininggaw hen hiyachiy kowarto wat man-apudyuscha ya chicha hen anchi chacha mangmanghéfan hen agé hen mantatagù. 11 Yag hen fangfangru way na-ammaan ah faletò. hiyachiy tempo, achi masapor Yag wacha agé hen anchi kason way way wachay ihah manudtuchu nagétpan ah faletò way ekatchéén, eHebreo 9:5 476 eHebreo 9:13

“Faréy hen Torag” way yachi agé hen anchichay liglamentona, wat achi niniggaan hen anchi fanga way faletò mafalin way ammag mèsango hen way natarwan hen anchi ma-an way farangnay tatagu an Apudyus. 9 Wat manna way yachin enan hen anchichay amin cha nadchi way nekamkaman, ganà Israel hen kawad-ancha hen anchi wachan itudtuchuna an chitaaw ad chanak. Yag wacha agé hen anchi uwan way hen laychénay aryénat, uray hor-od Aaron way ammag tummufu no kamana hen a-animar way ehngan hen natatagguwana, ya anat agé hen hen anchi manayaw an Apudyus, ya anchi chuway tépà way nesosollatan uray no heno way ichatonna an hiyaat hen anchi inyurchin Apudyus. Chichaha ammag achi chillu ummat chachi ah hen ininggaw hen anchi kason. 5 Yag kacharosan hen fasorna ah omammayan hen anchi uhun agé hen kason, hen hamhamàna. 10 Te amin chachi way wachan chuway tenaggutaggu way cha ma-ammaan ah manayawancha an ekatchéén Cherubim way chichachi Apudyus wat nampatingga yanggay hen kail-an hen kachayawan Apudyus. hen antoy achar hen antoy lota, te Yag nafifitfit agé hen payàcha way mepanggép hen ma-an yanggay ya penapayyongancha hen uhun hen hen mainum ya anat hen anchichay anchi kason way yachi hen ekatchéén karasey ekaman way mangurah hen manga-anan Apudyus hen fasor, te aggarémhéén Apudyus. Ngém tàén, yachi hen cha mepàpa-an hen chara ah masapor masosorotcha amin chillu kalengfan hen fasor hen tatagu. Ngém ingganah sokatan Apudyus ah safali faén cha nadchi hen esoplekar-o ad way masorot way hiyah Jesu Cristu. uwan. 11 Yag ad uwan, umma-ale tot-owa 6 Wat yachi hen napanohan hen ah Cristu way kangatowan way pachi aminay egad way wachan anchi way arontaaw an Apudyus, wat hiya faréy way manayawan hen tatagu hen nangempafùnag hen anchi mas an Apudyus. Ngém an yanggay hen am-ammay way katorongantaaw. anchi pés-éy kowarto hen cha aya-ayan Te hiya, hinénggép paat hen anchi hen anchichay papachi ah kafigafigat tot-oway faréy Apudyus ad uchu way way i mangamma hen fiyangcha. 7 Te mangamma hen kenafiyang hen pachi, maid makaghép hen anchi pegwan yag wadwadcha paatchi no hen anchi hen kowarto no achi yanggay hen hénggépan hen torcha hen antoy lota anchi kangatowanay pachi. Ya an way an yanggay tatagu hen nangamma. agé yanggay ammag mamenghan hen 12 Yag hen enkaman Jesu Cristu wat an makatawén hen hénggépana. Yag achi yanggay ammag namengpenghan way agé mafalin way ammag hénggép no hinggépna hen anchi “Kachachayawan maid ighépna ah chara ah ichatonna way Kowarton Apudyus” ad uchu. an Apudyus ah kalengfan hen fasorna Yag hen inyéyna an Apudyus way ina ya anat agé hen fasor hen anchichay inchaton, wat faén charan chi gancheng ahentaguna way cha-an mangenlasin ya faka, te hen charana paat way hen fummasorancha. 8 Wat amin hen yachi hen imfayadna hen fasortaaw, anchichay cha mekamkaman, an wat narégnachi ah kahara-antaaw ah yanggay ammag panpani way cha ing-inggana. 13 Wat hamham-éntaaw usarén hen Espiritun Apudyus way ngén hen kenapateg hen anchi mangemparawag an chitaaw way na-ammaan. Te hen intudtuchun hen gapon anchi pés-éy kowarto ya hen orchin, wat no napanyaw hen tatagu eHebreo 9:14 477 eHebreo 9:24 an Apudyus, masapor epapchitna nekaman hen pés-éyna, te empaka-awat hen gancheng ono faka no achina Moses hen amin anchichay orchin an epaghéb hen ubfu. Yag no iwagsè Apudyus hen anchichay tatagu way hen anchi pachi hen charan nadchi ganà Israel. Yachi yag annaat chanman hen anchi tagu ono anna an ehapowà hen charan hen anchichay faka way hen yachiy chapor an hiya, wat yachi nepapchit yag inwagsèna hen anchi hen kacharosan hen napanyawana an libnu way nesosollatan hen anchichay Apudyus. 14 Wat no oma-annig hen orchin ya anat agé hen amin anchichay charan hen animar ah manaros hen tatagu. Yag hen enkamanna, empa-atna napanyawan hen achar, ay ammoh hen anchi chittakan way chotchot achi kaskasen hen kafaelan hen charan hen karnero hen anchi charoh way Cristu way manga-an hen fasortaaw. ekatchéén hisop, yag annaat esawsaw Te ah Cristu way maid fasfasorna ya hen anchi nachanman way chara gapon torong hen anchi mannanayun yag inwagsèna. 20 Yag hen chana way Espiritun Apudyusat, inidchatna manginwagsean, chana agé ekatén, hen acharna way michaton an Apudyus “Hen antoy chara hen matot-owaan hen ah fayad hen fasortaaw ah kacharosan anchi torag Apudyus way inyurchinna hen hamhamàtaaw, ta ammay hen way masapor sorotontaaw paat.” mansérfiyantaaw an Apudyus way 21 Yachi yag anat agé wagsean Moses natattagu ah ing-inggana. ah chara hen anchi torcha way faréy 15 Wat hiyachi, ah Cristu hen aron way chacha manayawan an Apudyus, hen anchi faru way torag Apudyus ya anat agé hen aminay lamentana way hen tatagu ta amin hen anchichay cha mausar hen manchayawancha. 22 Te namfalinén Apudyus ah a-anàna, wat hen nesosorat chillu hen anchi orchin, mafalin awaténcha hen anchichay imfagana way magat aminay egad wat mannanayun way empopostana. Yag achi macharosan an Apudyus no achi maid kasen mangawatancha an cha machar-an, te hen chara yanggay hen nadchi no achi yanggay gapo ta wacha manaros hen karaweng hen egad an hen natéy ah kacharosan hen fasorcha Apudyus. Yag maid agé mapakawan hen nanlabsengancha hen anchi pés-éy ah fasor no maid mifùfù ah chara ah torag. kacharosana. 16 Wat ta epanì hen tawid, te non an umat yag wachay tagu ah mepatawid Hen nichatonan Jesu Cristu hen kok-owana, wat masapor wacha hen kacharosan hen fasor unna hen manot-owaan way natéy 23 Amin hen anchichay mausar hen tot-owa hen anchi nangenkok-owa manayawan an Apudyus hen antoy yag anat miwaras. 17 Te hen anchi lotaat kamancha yanggay an à-ahon torag mepanggép hen mepatawid, hen anchi katot-owaan way wacha ad achi man-anchar ingganah matéy uchu. Yag hen anchichay nawagsean hen anchi nangenkok-owa yag anat ah charan hen animar way nichaton man-anchar. 18 Yag kaman agéhchi an Apudyus, wat ah kacharosan hen hen anchi pés-éy torag Apudyus way napanyawancha an hiya. Ngém hen yachin anchi orchin, te achi agé anchichay katot-owaan way wachad man-ancharchi ingganah wachay uchu, achi ummat hen charan hen chara ah manot-owaan way wacha animar te masapor hen charan paat hen hen natéy. 19 Te ilanyu ngén agé hen anchi napatpateg way chaton. 24 Wat eHebreo 9:25 478 eHebreo 10:8 hiyachi, faén hen anchi torcha hen antoy hen animar an Apudyus. Ngém ammag lota way enammaan hen tatagu hen achi chillu ummatchi ah manga-an hen hinggép Cristu te hen hinggépna paatat fasor hen anchichay cha manayaw an hen anchi katot-owaan ad uchu way hiya. 2 Te non an umat way érégnachi iggaw paat Apudyus te hen anto chilluy ah maka-anan tot-owa hen fasor hen na-ammaan ad uwanat an yanggay an anchichay cha manayaw an hiyaat à-ahon hen anchi katot-owaan ad uchu. achi koma masapor way ammag cha Yag ah Cristu, wawà-acha agéhchi mepegwapegwa hen manchatonancha ad uwan hen sangwanan Apudyus ah te mapnek koma hen hamhamàcha way katorongantaaw amin. 25 Wat hiya, napakawancha, yag nongham komachi faén kaman hen anchi kangatowanay ah chacha ichatochaton. 3 Ngém ah pachi hen antoy lota way ammag katot-owana, achi ka-anén nadchi hen tenawén way ighépna hen charan hen fasorcha, te hen anchichay chacha animar hen anchi Kachachayawan ichaton an Apudyusat, anna yanggay way Kowarton Apudyus. Te ah Cristu, an cha epahmapahmà hen anchag achi ammag kankanayén hen chana cha fumasofasoran ah katawétawén. minchatochatonan hen charana. 26 Te 4 Te ammag achi chillu mafalin way non an yachi way ammag tenawén oma-annig hen charan hen faka ya hen manginchatonana hen charana, gancheng yag ka-anéna hen fasor. wat masapor kankanayén agé hen 5 Wat hiyachi hen nangimfag-an matéyana way nanepod hen na-ammaan Cristu an Apudyus hen tég-angayna hen antoy lota. Ngém faén metchi aliyan hen antoy lota way mangaliyén, hen nekaman, te hen nekaman, egad “Faén hen anchichay a-animar way tég-angay hen anongoh hen tempo cha michatochaton an hea hen yag anat umale ah Cristu hen antoy cham anapén, ya kaman agé hen lota way nanginchaton hen acharna anchichay tapena way chacha paat an Apudyus ah mamayadna hen idchaidchat. Wat yachi hen fasor hen katagutagu ah ing-inggana namalinam an haén ah tagu ta ya achi kasen mepegpegwachi. 27 Te wachay mannarégna ah michaton kaman an chitaaw way tatagu, te an hea. 6 Te achia tot-owa nifafagga way ihaihéén ammag mapnek hen anchichay a-animar mamenghan yanggay hen matéyana way chacha gébhégébhén ya yag anat mauwis. 28 Wat kaman agé hen anchichay tapena way cha an Cristu, te ammag namenghan agé michatochaton ah kalengfan hen hen natéyana ah kacharosan hen fasor fasor. 7 Wat antoyanà, Apudyus hen katagutagu. Yag no kasen umale, way mamparang way mangamma faén agé mepanggép hen fasor hen ina hen kapnekam te yaha chillu hen asekasowén, te umale way mangara nesosorat ad namenghan hen paat hen anchichay mamannéd an hiya. anchi orchinno way mepanggép Hen anchi orchin Moses, an an haén.” 10 yanggay panpanichi way kaman 8 Yachi hen enalen Cristu an Apudyus à-ahon hen anchi am-ammay way way faén anchichay cha mehnga way katot-owaan way cha-an mepachah a-animar ya hen anchichay tapena hen hiyachi. Te ah matorachan hen way cha michaton an hiya hen chana anchi orchinat ammag tenawén way anapén, ya faén agé anchichay chacha cha mepegwapegwa hen michatonan gébhén hen mapnekana, ya uray hen eHebreo 10:9 479 eHebreo 10:23 anchichay tapen hen cha ma-ammaan 16 “Wat yato hen anchi faru way ah kalengfan hen fasor. Yachin inyalen torag-o hen anchichay ganà Israel Jesus, tàén chichachi hen niyurchin way way ah tapen chi ag-agaw, wat masapor ma-ammaan. 9 Wat yachi hen an-og imumura hen tugun-o nangaryan Jesusén, “Antoyanà Apudyus ah hamhamàcha ta anchag an way mamparang way mangamma lomaylayad way manga-abfurot.” hen kapnekam.” Yag yachi agé hen 17 Yag annaat agé etoroy way nanginwalinan Apudyus hen amin mangaliyén, anchichay pés-éy niyurchin way “Yag an-o agég aliw-an hen anchichay mepanggép hen michaton an hiya fasorcha way achì un-unongon yag ensokatna hen michatonan Cristu hen anchichay laweng way paat. 10 Yag gapo ta enammaan Jesu enammaancha.” Cristu hen anchi laychén Apudyus 18 Wat no yachi hen ekaman Apudyus ah kapnekana, wat yachi agé hen way mamakawan hen fasor wat ammag naka-anan hen fasortaaw, te hen anchi maid tot-owa kasen masapor ah namengpenghan way nanginchatonana michaton an hiya ah kaka-anancha te hen acharna, wat nannarégnachi ah nanarpas amin. egachay katagutagu ah ing-inggana way achi kasen mepegpegwa. Tomorodtaaw way 11 Amin hen anchichay papachi manhagong an Apudyus way chan sérfi hen orchin, 19 Wat hiyachi, sosnod, gapo hen ammag enag-agaw way hiyahiya natéyan Jesus way nifùfù hen charana, hen chacha amma-ammaan way wat kaman paat mafalin hénggéptaaw chacha epegwapegwa way cha ad uwan hen anchi Kachachayawan way manginchatochaton hen animar an Kowarton Apudyus way mètagépfar an Apudyus. Ngém ammag achi chillu hiya. 20 Mafalinchi te hen anchi natéyan mafalin way ka-anén cha nadchi Jesu Cristu hen kaman nangissay hen hen fasor hen tatagu. 12 Waman ah anchi nanohorchà hen hénggépan hen Cristu, an yanggay ammag namenghan iggaw paat Apudyus. Wat hiya hen hen nanginchatonana hen acharna anchi faru way màwa way éméy an an Apudyus ah fayad hen fasor, yag Apudyus ah mètaguwan an hiya ah nannarégnachi ah ing-inggana. Yachi ing-inggana. 21 Yag ah Jesu Cristu agé yag anat tumùchu hen pachawanan hen anchi mannakafael way pachi Apudyus ah machayawana 13 way way chan ap-apo hen aminay tatagun mamannéd hen ka-afa-an hen aminay Apudyus. 22 Wat hiyachi, antaaw kafusorna. 14 Wat gapon anchi an yanggay ammag manchachakposon ihà-an way inchaton Jesu Cristu way hen hamhamàtaaw an Apudyus way acharna, wat ammag maid fasfasortaaw ammag maid sensenang ah hamhamà an Apudyus ah ing-inggana, amintaaw ya maid agé chuwachuwan hen anchi way nacharosan hen fasorna gapon chinartaaw an hiya. Te sigurachu way ommafurotantaaw an hiya. chinarosan Jesus hen amin anchichay 15 Yag hen Espiritun Apudyus agéat, laweng way nimumura an chitaaw chana tàchégan hen kenatot-owan way kaman paat nawagseantaaw hen nadchi, te hen anchi nesosorat way charan Jesus yag nau-ullahantaaw enalena, ekatnéén, agé hen anchi nacharos way chanum. 23 Wat antaaw yanggay ammag eHebreo 10:24 480 eHebreo 10:38

é-égnanan hen anchi chataaw Apudyus way cha mangempaka-awat namnaméén an Apudyus way maid mepanggép hen ség-ang Apudyus an manchuwachuwaan chi hamhamà, chitaaw. Wat kaskasen hen chusan te ah Apudyus, natatallek way nadchi, 30 te ammoh aggailataaw hen mangamma hen aminay empostana. wacha an Apudyus way ekatnéén, 24 Yag antaaw agég anapén hen “Haén hen fumarés, wat chuséê amin ekamantaaw way mangempa-am-améd hen anchichay cha mangamma hen hen manlaychan hen ihaiha hen ifana, laweng.” Yag wacha agé hen ihay ya ta man-ahepennas-ém agé hen nesosorat way ekatnéén, “Ah Apudyusat hamhamàtaaw amin way mangamma uwiséna hen tataguna.” 31 Wat ammag hen ammay. 25 Ya achitaaw agég aggaégyat way térén tot-owa hen anchi etagtagay way cha mìyamoamong tagu way manlak-am hen chusan hen way manayaw an Apudyus way achi anchi natattagu way Apudyus. kaman hen cha ekaman hen tapena. 32 Wat hiyachi, achiyu koma Ta hen ekamantaawat, antaaw an ar-aliw-an hen enkamanyu hen anchi man-ahetinnugun ah sém-éman hen lugrugin hen ommafurotanyu, te yachi afurottaaw, kaskasen te innilataaw way nahelawan hen hamhamàyu, wat way cha homag-én tot-owa hen anyug ena-annohan hen pararo way mamfangchan Apotaaw way Jesu ligat yag iggay-ayu agé na-ab-afà, 33 tàén Cristu. no hen-a-argawanén ininsorto chàyu ya 26 Ngém ar-arwachanyu, te no mag-ay penap-aligatan chàyu hen sangwanan wachay tagu ah na-awatana hen hen chuaray tatagu. Yag uray no faén anchi katot-owaan ah kahara-ana, yag chàyu paat hen napaligatan, an-ayu anna chillug gagar-én way fumasor, chillug nìligat hen anchichay ifayu wat maid angkay kasen michaton ah way napaligatan. 34 Yag chayu agé kaka-anan hen anchi fasorna. 27 Yag kena-asiyan hen anchichay ifayu way maid agé kasenna cha hadhadchén nifafarud. Yag hen nangop-opancha hen no faén yanggay hen anchi aggaégyat kok-owayu, an-ayu chillug laylayad. way manusaan Apudyus an hiya te Oo, te innilayu way wacha chillu hen an etongon Apudyus hen anchichay napatpateg way kok-owayu ad uchu aminay komontara an hiya hen way ammag mannanayun ya maid anchi aggaégyat way apoy. 28 Wat agé paat makapréh. 35 Wat hiyachi hamham-éntaaw ngén, te hen anchi hen achiyu koma ngomayngay-an tagu way nanlabseng hen orchin ad uwan gapon ligat, te chakar hen Moses, no wachay toro ono chuwa ah gunggunéényu no anyu yanggay ammag mangistigu hen nanlabsengana, wat epapate. 36 Ya masapor koma agé chakar ammag achi mapasinsiya te ammag hen anohyu ta ammaanyu yanggay hen mepapchit yanggay way mepapchit. laychén Apudyus ah mangar-anyu hen 29 Wat ay achi kaskasen hen chusan empopostana an chitaaw. 37 Te wacha hen anchi tagu way annag an elayosan chillu hen nesosorat way alena way hen anchi anà paat Apudyus ya annag ekatnéén, an man-ay-ayaman hen charana way “Achi mafayagat umale hen yachi met hen tommot-owaan hen anchi anchi hahadchényu, te umale faru way torag Apudyus ah fayad hen way umale ya achina agé fasor hen katagutagu. Yag anna agég iyaw-awni hen umaliyana. an cha insortuwén hen anchi Espiritun 38 Ya hen anchichay nacharosan eHebreo 10:39 481 eHebreo 11:10

hen fasorcha gapon chacha inchahancha te an innaran Apudyus. omafurotan, wat chicha hen Yag nesosorat agé mepanggép an Enoc mètagu an haén. Ngém no way hen anchi cha-an mangar-an wachay manchu-ug an haénat Apudyus an hiyaat anna paat ammag maid layad-o an hiya.” emparaylayad ah Apudyus. 6 Yag 39 Ngém chitaaw, faéntaaw kaman hen ah katot-owana, achi mafalin way anchichay tapena way chachan chùgan eparaylayad hen uray henoy tagu ah Apudyus way ancha yanggay ammag ah Apudyus no maid afurotna. Te metap-ar, te chitaaw, antaaw é-égnanan hen anchi manlayad way metape an hen afurottaaw ah kahara-antaaw. Apudyus, masapor afurotona paat way wacha tot-owah Apudyus, ya afurotona Hen matorad way afurot agé way epaka-ammun Apudyus hen Wat nokay hen laychén hen kena-apudyusna an hiya. 11 anchi ale way afurot way aryén. 7 Yag umat agéh Noe, te gapon Hen laychén hen afurot way aryénat afurotnaat penapannaagéna hen anchi sigsigurachuwéntaaw way mangawat imfagan Apudyus mepanggép hen hen anchichay chataaw namnaméén. mepasamak ah tapen chi ag-agaw way Te sigurachutaaw mepanggép hen yachi hen maid tagu ah nangi-ila. Wat aminay imfagan Apudyus way uray yachi hen nangafurotana an Apudyus achi makaila hen mata. 2 Te kaman yag enammaana hen anchi papor hen anchichay tatagu ad namenghan ah nahara-ancha way himfafaryan. way gapo hen afurotchaat yachi hen Yag gapon anchi afurotna, yachi hen nangammayan Apudyus an chicha. nangimfilangan Apudyus an hiyah maid 3 Yag chitaaw agé, gapo hen chataaw fasorna, yag yachi agé hen nail-an hen mangafurotan hen kenatot-owan hen machusaan hen anchichay ahentaguna enalen Apudyus wat na-awatantaaw te maid afurotcha. way ammag nan-ale ah Apudyus yag 8 Yag ah Abraham agé hen iha way narmuwat amin hen egachay wacha. gapo yanggay hen afurotnaat annag Wat aminay maila, narpocha amin hen enammaan hen imfagan Apudyus an anchichay achi maila. hiya way i fummabréy hen safali way 4 Ah Abel ad namenghan, ammag lota way ekat Apudyusén epatawidna gapon afurotnaat nenènong hen an hiya. Wat ammag lummigwat way inchatonna an Apudyus way faén maid innilana no heno hen torongona. kaman hen enkaman anchi sonodna 9 Yag angkay inumchah hen anchi lota, way Cain. Yag gapo agé hen hiyachiy wat gapon afurotna, annag entàén afurotna, yachi hen nangimfilangan way an lawag kommampo way kaman Apudyus an hiya ah ammayay tagu funag way achi kaman hen ekaman way hen nail-anaat hen nangafunan koma hen anchi ustoy nangenlota. Apudyus hen anchi inchatonna. Wat Yag kaman agéhchi hen nekaman an uray ta natéy ah Abel wat chakar chillu anàna way Isaac ya uray ah apona hen chana itudtuchu an chitaaw ad way Jacob way tàén netatappecha uwan. amin hen anchi empostan Apudyus, 5 Yag kaman agén Enoc, te gapo agé wat hehennédcha chillu amin hen hen afurotnaat ammag innaran Apudyus mangempatawichan Apudyus hen anchi hiya ad uchu way natattagu. Yag uray empostana way epatawidna an chicha. enanap hen tatagu hiya, maid chillu 10 Te ah Abraham, nenamnamana chillu eHebreo 11:11 482 eHebreo 11:23 way fumabréy hen anchi mannanayun 17–18 Ah Abraham, empopostan way fabréy way ammag nemamad hen Apudyus an hiya way paganaéna na-ammaana way ah Apudyus paat hen hiya gapon anchi ihà-anay anàna way nangamma. ah Isaac. Ngém angkay na-awni hen 11 Yag gapo agé hen afurot Abraham namachasan Apudyus an hiya, wat wat ummanàcha chillu way hen-ahawa gapo yanggay hen afurotnaat iggay an Sara, te tàén ammag narakay ah omad-achi way mamchit hen yachiy Abraham ya naméppég ah Sara, wat ihà-an way anàna ah ichatonna an an chillug nanchinlan Abraham ah Apudyus, tàén hiya hen empostan Apudyus way mangamma hen imfagana. Apudyus ah engwan hen ganàna. 19 Te 12 Wat hiyachi, tàén tég-angay matéy ah ena-abfurot Abraham way kafaelan Abraham ah kenarakayna, hiya chillu Apudyus way mangempauchi an Isaac, hen nangingganà hen ammag chuaray uray matéy. Yag kaman paat tot-owa tatagu way ammag maid makafilang, te empauchin Apudyus ah Isaac hen natéy, kaman hen kachuar hen taraw ad uchu te hen hamhamà Abrahamat matéy ono hen kachuar hen gahar ah fayfay. way matéy hen anchi anàna, te maid 13 Wat amin cha nadchiy tatagu, met kasen ayan hen anchi fangid way nan-atéycha amin way iggaycha ilan hen mamchitna. tommot-owaan hen anchichay empostan 20 Yag umat agé ah Isaac, te gapon Apudyus hen natatagguwancha. Ngém afurotna way ammaan paat Apudyus iggaycha chillu iyang-anggayan hen hen imfagana, wat binindisyunana hen afurotcha, te iné-égnanancha way a-anàna way cha Jacob an Esau, yag ichahancha chillu ah tapen chi ag-agaw. imfagana way wachan idchat Apudyus Yag ancha agég enafunan way ancha an chicha ah tapen chi ag-agaw. yanggay ammag kaman funag hen 21 Yag umat agé hen afurot Jacob, antoy lota, te faén chilluhto hen ustoy te hen anchi tég-angayna matéyan, iggawancha. 14 Ya umat agé hen aminay tommàchég way pommapaud hen tatagu way mangafun way ancha anchi hor-odna way manayaw an yanggay ammag funag hen antoy Apudyus, yag gapo ta enafurotna way lotaat yachin mangenlawagancha way tot-owa paat hen enalen Apudyusat, wacha agé hen safaliy ayancha way binindisyunana agé hen anchi chuway napatpateg no ahto way yachi hen apona way anà Jose hen nangimfag-ana chacha namnaméén ah fumabréyancha. hen mekaman an chicha. 15 Te non an umat yag hen anchi 22 Yag kaman agé hen afurot Jose, fabréy way tenaynan cha Abraham te annag enafurot way ammaan hen ekatchéén napatpateg, wat wacha Apudyus hen aminay imfagana, wat met hen wayacha way mamfangad hen anchi tég-angayna matéyan, yachin ahchi. 16 Ngém faén chilluchi hen nangimfag-ana hen anchichay sosnodna hehemmàcha, te hen laylaychéncha way ganà Israel way umchah hen tempo paat way fumabréyan wat hen anchi way mangenlayawan Apudyus hen am-ammay way fabréy way wacha ganàcha ad Egipto. Yag annaat ifaga agé ad uchu. Yag gapo ta yachi hen way no umchahchi way tempo, masapor hamhamàcha, achi agé mafiinan etàtaencha agé hen anchi tongarna ta ah Apudyus way ma-awagan ah milufù hen anchi lota way ayancha. Apudyuscha, te pakay enammaana hen 23 Yag gapo agé hen afurot hen fabréy ad uchu ah iggawancha nò. anchichay chinàcha-ar Moses wat eHebreo 11:24 483 eHebreo 11:35 anchag entorod way i mangentaro hen Waman hen anchichay cha manégchég anchi anat niyanà way anàcha ah unig an chicha way iyEgipto, anchag naofor hen toroy furan way ammag maid amin te ammag kasen nan-umot hen ég-égyatcha hen anchi inyurchin Are, anchi chanum hen chacha gumchangan. te innilacha way ammag ammay hen 30 Yag umat agé hen anchichay i anchi onga. nangufat hen fabréy ad Jerico, te gapo 24 Yag umat agé hen anchi afurot agé yanggay hen afurotchaat ammag Moses, te hen chummakrana, wat annag neorob hen anchi topeng way hichil enachi way mangina hen anchi anà hen yachiy fabréy hen anchi ma-apitu arey Faraon. 25 Te penatpategna hen way ag-agaw hen nanliwahan hen metapyana hen anchichay sosnodna anchichay ganà Israel. 31 Yag gapo way tatagun Apudyus way uray agé hen afurot Rahab way pota hen mìligat an chicha, no hen anchi hiyachiy fabréyat, iggay mepapchit mèlamram-ayana ah faréy Are way hen napchitan hen anchichay kailiyana maid afurotcha, te hen kaginanas cha way iggay omafurot. Te hiya, annag nadchiyat an yanggay hen-aketan. 26 Te tenorongan hen anchichay hennag hen ekat Moses, pawadwad-éna hen Moses way i mane-em hen yachiy uray an maustan gapon namnamana fabréy. hen anchi empopostan Apudyus way 32 Narégna ménatchi ah ma-awatanyu epalena no hen mangen-awaana hen mepanggép hen afurot, te ammoh laso uray egachay kafinaknang ad Egipto. no haphapetê hen afurot hen anchichay Te hen hehemmà Moses chillu wat hen tapena way kaman an cha Gideon an anchi epagunggunan Apudyus ah tapen Barak, ya ah Samson yah Jefte, ah David chi ag-agaw. yah Samuel ya anat agé hen anchichay 27 Wat hiyachi, gapon afurot Moses, profeta. 33 Te chicha, gapon afurotchaat ammag lommayaw ad Egipto way anchag enafà hen aminay ginufatcha. iggayna ég-égyatan hen aningarngar Yag wacha agé hen tapena way gapo hen anchi are. Yag uray ammag naligat, ta nalilimpiyu hen enkamancha, wat annag empapate chillu te kaman paat enawatcha hen empostan Apudyus. i-illana yanggay hen anchi achi maila Yag hen tapena agé, gapon afurotchaat way hiyah Apudyus. 28 Yag gapo agé ta ammag iggay nata-ang hen tapà hen ena-abfurotna hen imfagan Apudyus, anchichay aggaégyat way layun way wat intudtuchuna hen anchichay mangissa an chicha. 34 Yag hen tapena sosnodna way pàpa-ancha hen anchi agé, iggaycha ma-at-atongan hen hawang hen fafaréycha ah charan hen netongowancha hen anchi pararo way karnero, ta no umale hen anchi anghel apoy. Ya umat agé hen tapena way way mamchit hen pangon chi a-anà ammag gapon afurotcha an Apudyusat ad Egipto, wat lawhana hen anchichay anchag inlisiyan hen mepapchitancha. faréy way napàpa-an ah chara ta maid Yag wachacha agé hen tapena way matéy an chicha way ganà Israel. tàén nakapsotcha, anchag na-adchan 29 Yag gapo agé hen afurot hen ah kenaorhe. Yag wachacha agé hen anchichay ganà Israelat ginchangcha ammag tommorod way mìgufat. Ya hen anchi fayfay way nangadnan ah hen tapena, anchag chinégchég hen “Chittakan” way ammag nan-agwa hen kasorchasorchachun hen anchichay anchi chanum yag chinarancha hen kafusorcha. 35 Yag gapo agé hen afurot anchi gawana way ammag at-attér-ag. hen tapenay inin-ina wat wacha hen eHebreo 11:36 484 eHebreo 12:5 nepauchi way ahimfafaryancha way an chitaaw way tatagu ad uwan, wat natéy. Na-ammaan amin chachi gapon yachi hen ammag mamannéchan hen afurotcha an Apudyus. anchichay namangpango, ta mìyawacha Manowat te wachacha agé hen agé hen anchi mas am-ammay way tapena way gapon afurotcha, wat midchat an chitaaw. napàpàgangcha ingganah natéyancha, te anchag achi manchùgan ah Apudyus Hen kena-aman Apudyus way uray yachi hen milufusancha non Hen anchichay chuaray tatagu an umat, te ancha chillug nanchinlan 12 way nanchinngar hen afurotcha, hen mepauchiyancha way mètagu an kamancha paat chan fub-uya hen antoy Apudyus. 36 Wachacha hen tapena chataaw omafurotan ad uwan. Wat agé way gapo chillu hen afurotcha, masapor antaaw ammag etagay hen wat magénén nasénsénacha ya heno way homaliwa hen afurottaaw nahaprahapratancha, ya wachacha ya umat agé hen anchichay fasor agé hen ammag nakawachan yag way ammag inluwam hen achar, ta imfarudcha. 37 Ya maid agé achicha antaawat an emamad way mangamma inyatéy gapon afurotcha, te wacha hen laychén Apudyus way kaman hen nafunfuntò, ya wachacha agé antaawg epapate way mètagtagtag hen hen ammag naragachi way magénén tagtagtag. 2 Ya antaaw agég epapate nan-agwa hen acharcha ya wachacha way mamanmà an Jesus way hiya chillu agé hen nafàfà-ag. Yag hen tapena, hen pongar hen afurottaaw ya hiya anchag pummubli way térén gapon agé hen kahalenonotana. Wat antaaw afurotcha way an yanggay gadchang ammag torachén hen hamhamàna way chi gancheng ono karnero hen hiya, annag enanohan hen aminay ligat inlumfongcha, te ammag korang chi way uray hen anchi afifiin way natéyana egad an chicha. Yag ammag pararo agé hen anchi koros, te anna paat ammag hen napaligatancha ya nèmehancha. hehemmà hen anchi kahalenonotana 38 Ya wachacha agé hen ammag way lomaylaychana. Yag ad uwan, neparyaw hen fabréycha wat ancha nepachayaw ah Jesusanchi te wacha lawag cha i man-atta-attagaw ah filig way tummutùchu hen pachawanan ya hen katakatakap way fumaréy Apudyus ad uchu way mantoray. hen liyang. Yachi hen nekaman hen 3 Wat antaaw yanggay ammag anchichay ommafurot an Apudyus haham-én hen enkaman Jesus way way ah mangi-ilan hen anchichay achi nanganoh hen amin anchichay ammag omafurotat ammag maid sérficha. Ngém pararo way laweng way enammaan ah katot-owana way ah mangi-ilan hen anchichay achi omafurot an hiya, Apudyusat ammag achi ummat hen ta achitaaw ammag machismaya way ka-a-ammayan hen antoy lota ah manginyanggay hen afurot gapon ligat. midchat an chicha. 4 Te ah katot-owana, maid met ammag 39 Amin cha nadchiy tatagu ad napchit an chàyu ah nangempapattiyana namenghan, wat ammag nanhemamag way mangachi hen laweng. 5 Wat pakay hen afurotcha. Ngém uray no yachih kaman paat cha-ayu ma-afà mepanggép nekaman, cha-an chillu mepachah an hen ligat. Achiyu koma ar-aliw-an hen chicha hen anchi empopostan Apudyus anchi intugun Apudyus hen aminay way idchatna. 40 Te loohna hemhemmà awagana ah a-anàna. Te hen imfagana hen mas am-ammay way mekaman eHebreo 12:6 485 eHebreo 12:18 ah mepas-éman hen hamhamàtaaw ifungana hen kapanohan hen hamhamà amin, ekatnéén, ya hen ammay ya ustoy a-amma. “A-anào, papannaagényu koma hen mangamhewà an chàyu. Ya Tugun ya warneng achiayu agé an ngomaya hen 12 Wat hiyachi, sosnod, uray no mandisiplinaà an chàyu. 6 Te kaman achiayu maka-ara hen ligatyu, haén way Apudyusat, disiplinéê anyu yanggay ammag sésêmén ya hen aminay tatagu way laylaychê mannunuuchun hen afurotyu. 13 Yag ah pagsaya-atancha, ya chà agé epapateyu paat hen anchi usto ta hen iyamhew hen ligat hen aminay anchichay tapena way kapkapsot hen namfalinê ah a-anào ta wachay afurotnaat, mepapegsa hen afurotcha mangacharancha hen usto.” hen mangil-ancha an chàyu way achi an 7 Wat sosnod, anyu yanggay ammag mahéphép hen kakenapsotna. anohan hen ligat way cha usarén 14 Anapényu hen patinggan hen Apudyus ah kadisiplinaanyu te yachi kafaelanyu way mètempoyug hen hen mangempàila way chana iyalig aminay tatagu no mafalin. Ya anyu agég chàyu ah tot-oway a-anàna, te ay agawaan way mangamma hen ammayén ammoh wachay anà ah achi disiplinéén Apudyus, te maid metape an hiya ah hen amana. 8 Te non an umat yag achi mangamma hen ammayéna. an-ayug achi cha madisiplina, wat 15 Masapor ar-arwachanyu agé ta maid magat faén-ayu tot-oway a-anàna yag iha an chàyu ah ammag mangachi magat agé safali hen nangen-anà an hen torong Apudyus. Ya ilanyu agé ta chàyu, te amin chilluy a-anà Apudyusat achiyug u-unnongon hen laweng, te hen madisiplinacha. 9 Wat hamham-éntaaw halenonot nadchiyat ammag kaman ngén, te hen kachadcha-antaaw gamot way an chumachael, yag an agég aminat, cha chitaaw disiplinéén hen chuar hen metakorong. 16 Yag ilanyu chinàcha-artaaw yag chataaw met agé ta maid mangidchat hen acharna chillu rispituwén chicha. Wat ay achi hen anchi achina karébféngan way kaskasen koma hen ekamantaaw way midchatan ya achina agég fafarangén mangakseptar hen disiplinan Amataaw hen patigén Apudyus way kaman hen ad uchu ah mètaguwantaaw an hiya. enkaman Esau. Te ah Esau, annag 10 Te hen chinàcha-artaaw hen antoy ensokat ah ammag ihay pennangan lota, an hen-aketan yanggay hen hen anchi penakalébféngna way pango nanisiplinaancha an chitaaw, te anggay way anà. 17 Yag innilayu agé way hen hen kaen-enekkattaaw yag ah patinggan na-awni, wat ammag amchan hen agé yanggay hen ma-awatancha way layadna way mamangad hen hiyachiy ammay. Waman ah Apudyus, hen chana penakalébféng ah kabindisyunana an manisiplinaan an chitaaw, wat ah amana, ngém ammag achi mafalin, tàén tot-oway pagsaya-atantaaw ta mafalin magénén nankela way mangimfafawi, mèawataaw paat hen kaenammayna. te ammag looh nelooh, yag achi mafalin 11 Manowat te kaman paat faén ammay way mepafangad hen anchi looh hen disiplina hen mepachahana te na-ammaan. ammag sigab. Ngém no ma-awni, ta 18 Sosnod, hen manayawantaaw iyoyongyong hen anchi nadisiplinaan, an Apudyusat faén aggaégyat way wat elasinna hen kena-ammayna te kaman hen nekaman hen anchichay anap-otaaw ad namenghan way hen eHebreo 12:19 486 eHebreo 12:29 hommag-énancha an hiya ad Sinai Wat ammag chakar hen entorong hen wat wacha hen ammag pararo way charana way achi kaman hen anchi cha gumilab way apoy ya anat hen charan Abel way an namfaga ah farésna. anchi helang ya ngéngét ya an agég 25 Wat anyu yanggay ammag cha fumali. 19 Yag nepa-ale agé hen ar-arwachan ta papannaagényu paat korneta ya anat magngar hen anchi hen cha ifagan Apudyus ta achiyu an nan-ale. Yag hen anchichay anap-otaaw achiyén. Te hamham-ényu ngén hen way nangngar hen imfagana, ammag nekaman hen anchichay anap-otaaw nahéphép hen égyatcha yag chachaat ad namenghan, te gapo ta iggaycha mampangpanga-ase ta etagayna way panaagén hen imfagan Moses way an mangimfaga hen anchi chana ifaga, yanggay ammag tatagu hen antoy lota, 20 te achicha maka-ara hen anchi wat ammag chinusan Apudyus chicha. chana imfaga way mangaliyén, “Ah Wat ay ammoh achi kaskasen hen gapon na-apudyusan hen hiyatoy kachusaantaaw no achitaaw panaagén filigat heno way manchà hen yatoy hen imfagan Apudyus paat way wachad lugar way tàén animarén masapor uchu. 26 Te ad namenghan ahchid Sinai, mafunfuntò ingganah matéy.” 21 Yag ammag nanlunig hen antoy lota hen gapoh ka-aggaégyatnaat uray agéh anchi nan-aryana. Ngém imfafaggana Mosesat ammag nampapayagpag ah way no kasen, faén yanggay hen égyatna. antoy lota hen miwagat te uray agé 22 Ngém safali an chitaaw ad uwan ad uchu. 27 Yag hen anchi nangaryan te ad uwan, maid aggaégyatna hen Apudyusén, “No kasenat miwagat hen homag-énantaaw an Apudyus ah egad,” hen laychén nadchiy aryénat manayawantaaw an hiya way natattagu anna yanggay ammag akyaén hen ah ing-inggana. Te hen mepaniyanaat, egachay enammaana ta metap-ar amin kaman paat émméytaaw hen anchi filig hen anchichay achi mannanayun ta hen way Sion way iggaw hen anchi faru anchichay mannanayun yanggay hen way fabréy ad Jerusalem way wachad mehàfa way yachi yanggay hen achi uchu way iggaw agé hen anchichay mafalin way miwagat. kalifulifu way anghel. 23 Yag kaman 28 Wat hiyachi, antaaw yanggay paat chataaw agé metape hen anchi ammag manyayaman an Apudyus lagsak way ka-amongan hen amin te entatappena chitaaw hen anchi anchichay a-anà Apudyus way nelelesta mannanayun way mantorayana hen ngachancha ad uchu, ya wachacha way yachi hen ammag achi agé hen amin anchichay natéy way mafalin way miwagwagat. Ya omma-abfurot way imfilang Apudyus ah antaaw ammag emamad hen maid fasfasorcha an hiya. Ya chataaw ekamantaaw way manayaw an agé metape an Apudyus paat way hiya ah mangemparaylaychantaaw hiya hen uwis hen aminay katagutagu. an hiya ya antaaw agég iyafiin ya 24 Yag chataaw agé metape an Jesus rispituwén hiya. 29 Te ah Apudyus way way hiyan anchi aron hen anchi faru chataaw chayawén, wadwadcha hen way torag Apudyus ah kahara-antaaw, ekamanna way manusa hen chusééna te kaman paat niwagsè hen charana an no hen pararo way apoy. chitaaw hen nanarosana hen fasortaaw. eHebreo 13:1 487 eHebreo 13:15

8 Te ammag achi mafab-alewan ah Jesu Hen ekamantaaw way Cristu, wat hen anchi hamhamàna mangemparaylayad an Apudyus hen ar-argaw, yachi agé chillu hen Masapor antaaw yanggay ammag hamhamàna ad uwan ya umat agéh 13 etotoroy way mangempàila hen ing-inggana. 9 Yag ilanyu agé ta layadtaaw hen ifataaw way kaman achiayu ammag cha ma-awis hen hen maporportoy way masosonod. anchichay sabsafali way tudtuchu ah 2 Yag achitaaw agég ilisiyan way matengewan hen afurotyu. Ya masapor manmangili hen uray anchichay maid ma-awatanyu way hen mangempapegsa innilataaw way tatagu, te wachacha hen pammatetaaw wat hen torong hen inummat way maid innilacha yag Apudyus way faén hen anchi achi ammag anghelat agé peet hen chacha mangissaan hen mapanyaw way missa, menangili. 3 Ya achitaaw agé aliw-an te maid chillu tagu ah matorongan hen anchichay ifataaw way nifafarud, ta gapon nanongparana an cha nadchi. torongantaaw chicha way kamantaaw 10 Wat chitaaw way cha omafurot an agé nìfafarud an chicha. Ya umat agé Jesu Cristu, innilataaw way hiya hen hen anchichay cha mapap-aligatan, nichaton ah fayad hen fasortaaw. Ngém antaaw agég mìligat an chicha way hen anchichay é-éttégna way chan kaman yanggay hen achartaaw hen cha sérfi hen orchin Moses, wat achicha mapaligatan. metape an chitaaw. 11 Manowat te hen 4 Masapor agé iyafiinyu paat cha ekaman hen anchi kangatowanay hen anah-ahaw-anyu way maid pachi way manginchaton hen ichatonna manlabrabseng hen inidchat Apudyus an Apudyusat iyéyna hen charan way lébféng yanggay hen hen-ahawa. nadchi hen anchi Kachachayawan Te ah Apudyus, chusééna way chuséén way Kowarton Apudyus ta ichatonna hen anchi chumagchagas ya heno way an hiya ah kalengfan hen fasor hen manòyong hen faén ahawana. tatagu. Yag hen anchi achar hen anchi 5 Arwachanyu way arwachan ta faén inchatonna, melayaw way miyéy hen ammag pelak hen agawaanyu hen anchi lahin hen fabréy ta ahchi hen antoy matatagguwanyu, ta an-ayug manghéfancha. 12 Yag ah Jesusat agé mamapnek koma hen anchi wà-achan hen tommot-owaan amin cha nadchi, chàyu. Te hen ekat Apudyus an te inilhincha hiya hen anchi fabréy yag chitaaw, ekatnéén, “Achì etagtagay anchaat pédtén way yachin nifùfuan chàyu, ya achì agé manchùgan chàyu.” hen charana ah kacharosan hen 6 Wat hiyachi, sésém-ém koma hen fasor hen katagutagu. 13 Wat hiyachi, hamhamàtaaw way mamanmà way masapor koma agé u-unnuchuntaaw mangaliyén, paat ah Cristu way kaman agé chataaw “Ah Apudyus hen anchi manotorong mì-ilhin an hiya hen anchi fabréy way an haén, wat achiyà émég-égyat melak-am agé hen namibfiinancha ah uray heno way mepasamak.” an hiya. 14 Te faén chillu hen antoy 7 Achiyu agé cha ar-aliw-an hen lota hen ustoy i-iggawantaaw, te anchichay nangintudtuchu hen alen chataaw yanggay namnaméén hen Apudyus an chàyu hen anchi ar-argaw, anchi mìfabréyantaaw an Apudyus ah ta hamham-ényu hen halenonot hen pegwana. 15 Yag hen kaman chataaw natatagguwancha ta torachényu koma ichatochaton an Apudyus ad uwanat agé hen enkamancha way ommafurot. hen anchi yamantaaw an hiya way eHebreo 13:16 488 eHebreo 13:25 ah Jesu Cristu hen gapona way yachi kangangatowan hen aminay kaman chillu hen ustoy ekaman hen anchi pastor way cha manalimun hen cha mangentatàchég an Jesus. 16 Yag omafurot, te hiya hen nangidchat hen achitaaw agé cha etagtagay way acharna way matéy way hen nifùfuan mangamma hen ammay hen ifataaw, hen charanaat yachi hen tommot-owan ya masapor agé totollongantaaw hen hen anchi faru way torag Apudyus ah anchichay makasapor ah torong, te ing-inggana. Wat hen chà chawatén chichachi way a-amma hen kaman paat an Apudyus way pongar hen chatontaaw an Apudyus way cha tornos, ta idchatna an chitaaw hen mangemparaylayad an hiya. amin anchichay masaportaaw ah 17 Afurotonyu hen tugun hen mangammaantaaw hen laychéna. Ya anchichay cha mangemponponò ta torongana agé chitaaw amin way an chàyu ya iyafiinyu agé chicha, mangamma hen mangemparaylayad an te chicha hen piniyar Apudyus hiya way maid kasen mangempàwana way manahallimun hen afurotyu hen anchi torongna no faén yanggay ah pomegsaana. Yag chacha agé ah Jesu Cristu. Wat antaaw ammag emamad hen chacha ekamkaman te chachayyawén ah Jesu Cristu ah innilacha way masapor songfatancha an ing-inggana. Apudyus hen aminay nipiyar an chicha. Wat afurotonyu chicha ta wachay Hen anongoh way tugun lomaylaychan hen hamhamàcha way 22 Sosnod, pangpanga-aseyu ta mangamma hen fiyangcha, te no achiyu papannaagényu paat hen antoy tugun-o afuroton chicha ta anchag tomkar way an chàyu ah mepas-éman koma hen mangamma, wat an agég chàyu hen hamhamàyu, uray ta attè hen antoy ma-awanan ah torong. ensorat-o an chàyu. 23 Yag hen ihay 18 Etotoroyyu agé koma way cha laychê uwa agé way epaka-ammu an manginluwaru an chàni te ingganad chàyu wat hen mepanggép an Timoteo uwan, nanapnek hen hamhamàni way way ifataaw, te hiyaat neparufus ah usto hen chani ammaan, yag maid chillu pagfaruchan. Yag no achi mafayag yag kasen laychénni way ammaan no achi ummalehto, wat hiya hen man-ifà way yanggay hen usto. 19 Yag epapateyu umalehna way mangila an chàyu. paat agé way manginluwaru an haén ta 24 Wat pakomostéényu hen annachay ag-aggah koma yag umaliyà ahna way cha mangemponponò an chàyu ahna, ya mangila an chàyu. umat agé hen amin annachay tapenay cha omafurot. Ya amin hen antochay Hen manayawan an Apudyus ifataaw ahtod Italia, wat chacha agé 20–21 Antaaw ammag chachayyawén amin pakomostaan chàyu. ah Apudyus way nangempauchi 25 Wat ta totollongan chitaaw amin an Apotaaway Jesus way hiya hen an Apudyus. 489 Jaime 1:13

chawaténa ya achin chuwachuwa. Te Hen sorat hen anchi tagu way chan chuwachuwa, hiya hen kaman hen anchi chanum hen Jaime fayfay way chan fangchéfangchén hen yawyaw way maid ustoh inggawana. Ah Jaime way sonod Juda ya enawchin 7–8 Wat hen tagu way kaman hichi way agé Jesus, hiya hen nangensorat an chan chuwachuwa way ammag maid natto hen tawén way 51 ménat. Yag manongnong ah hamhamàna, achi ah Jaime, ap-apon hen amin anchichay ammag manchinar way wachan idchat mangemponponò ad Jerusalem (Aposel Apudyus an hiya te uray aket wat maid. 15:13; 21:18). Wat senoratana hen Hen mangemparaylayad hen aminay ommafurot ta eparawagna an anchi publi ya anchi faknang chicha way uray ta faén hen a-amma hen kahara-an wat hen a-amma chillu hen 1 Tim. 6:6-10, 17-19 mangempàila hen kahara-an. Te maid 9 Chàyu way sosnod way maid chillu sérfina hen cha mangar-aryén hen mafalinna, an-ayug lomaylayad te afurot no achi mafalewan hen a-amma. imfilang paat Apudyus chàyu. 10 Ya Haén ah Jaime way chan sérfi an umat agé chàyu way wachay mafalinna, 1 Apudyus ya Apotaaw way Jesu an-ayu agég lomaylayad no pelohon Cristu. Wat antoyan hen sorat-o an chàyu gapon afurotyu te faén chillu chàyu way tatagun Apudyus way hen kafinaknangyu hen mimfilangan namfunag hen karotarota. Wat ta Apudyus an chàyu. Te hen kafinaknang, amma-ammay-ayu amin koma. naraka way maumah way hen miyaligana, kaman hen maragragan hen Pakay kasaporan hen ligat fùfùyag hen charoh. 11 Te no fumùnag Rom. 5:3-5; 2 Cor. 12:9-10; 1 Ped. 1:6-9 hen init way ammag somanelsel, 2 Sosnod-o, antaaw yanggay ammag màrong hen anchi charoh yag naragrag manyaman an Apudyus no umchah hen sabsafongna yag naka-anat hen hen namfinafinab-én way ligat an kena-ammayna. Yag kaman agéhchi chitaaw way achitaaw an lawengénchi, hen mekaman hen anchi faknang, te te para angkay ah pagsaya-atantaaw. ammag hen-awniyan yag napéppég 3 Te innilataaw way no ma-anohantaaw hen anchi chana manapyatapyan hen chachiy ligat, wat yachi hen chumgatan kenafaknangna. hen afurottaaw. 4 Wat hiyachi, masapor Hen ma-awisan anohantaaw hen ligat ta mannuud ya marokopan hen tatagu hen afurottaaw ah maid komorangana way mangamma hen aminay laychén 1 Cor. 10:13; 2 Tim. 2:22-23 Apudyus. 5 Yag mag-ay ta wachay 12 Ammag laylayad hen anchi tagu ihah maid innilana ah ustoy chana way achi manginyang-anggayan an ekamkaman, masapor chawaténa koma Apudyus uray heno way ligat way an Apudyus wat epahpahmàna hen mepachah, te no marpas hen anchi ligat usto, te ah Apudyus, ammag libli hen way namachas an hiya yag iggayna ekamanna way mangidchat hen tatagu inyanggayan, wat magunggunaan ah hen chawaténcha way achi mapmappég. mannanayun way ataguwan way yachin 6 Ngém hen anchi manchawat, masapor empopostan Apudyus way idchatna hen afurotona way idchat Apudyus hen anchichay manlayad an hiya. 13 Ngém Jaime 1:14 490 Jaime 2:1 non an umat yag wachay tagu ah enafurottaaw hen anchi alena way ma-awis way fumasor gapo hen ligat, cha mitudtuchu an chitaaw, te no achi mafalin way ekatnéén ah Apudyus mimurachi ah hamhamàtaaw, yachi hen nangawis an hiya, te ah Apudyus, hen kahara-antaaw. achina poros laychén hen laweng ya 22 Ya achitaaw agé cha marokop achi mafalin way ma-awis way fumasor, way an yanggay cha mangmangngar ya achina agég cha awisén hen tatagu hen alen Apudyus te achi angkay ta fumasor. 14 Te hen anchi mangawis ummatchi, te masapor ammaan hen hen tatagu way fumasorat hen anchi imfagana. 23 Te hen anchi tagu way laylaychén hen acharna way achi koma anna yanggay an cha changchangrén mafalin way ma-ammaan. 15 Yag no hen alen Apudyus yag achinaat iyuyan hen hamhamà way mangamma ammaan, hiya hen kaman hen ihay hen anchi laychén hen achar, yachi tagu way ina senarmengan hen féharna hen fasor, yag hen halenonot hen yag innilana hen katot-owana. 24 Yag fasorat, hen mesenaan an Apudyus ah angkay nanchu-ug, naliw-anaat hen ing-inggana. anchi innilana. 25 Wat hen ekamantaaw 16 Wat yaha way sosnod way koma, antaaw ammag epapate laylaychê, achiayu marokop way way mangachar hen filin Apudyus ammag cha mangempafasor an ta papannaagéntaaw ya achitaaw Apudyus. 17 Te ah Apudyus ad uchu, ar-aliw-an hen chengngartaaw, ta hiya hen narpowan hen aminay ammay ammaantaaw hen imfagana. Yag hen ya usto way midchat an chitaaw. Ya anchi tagu way mangamman nadchi wat hiya agé hen nangamma hen egachay bindisyunan Apudyus hiya te hen anchi cha homelaw ad uchu. Ngém tàén filin Apudyus, yachi hen manginlisi an no mafab-alewan chachi, achi chillu chitaaw hen fasor. mafalewan ah Apudyus. 18 Yag ah 26 Heno way tagu way mangaliyén layadna, annag enanà chitaaw hen chana tongparén hen laychén Apudyus nangafurotantaaw hen alena way ngém achinaat téppéran hen chana katot-owaan wat chitaaw way enanàna iyale way laweng, chana angkay hen kapatigan hen aminay enammaana. lokopon hen acharna te maid sérfin hen chana manongparan hen tapena. 27 Te Maid sérfin hen mangngaran hen hen anchi ifilang Amay Apudyus ah alen Apudyus no achi ammaan ammay way cha manongpar tot-owa Luc. 6:46-49 hen laychéna, wat hen anchi tagu way 19 Sosnod way laylaychê, cha mangamma hen ammay, kaman changrényuto. Masapor alestotaaw way hen anchi nangila way manég-ang mangngar ngém iyalenangnangtaaw hen anchichay ulila ya nà-amfaro no ya antaawat man-ale, ya naligat koma wachay ligatcha, ya achina agég cha agé hen omaningarngarantaaw. 20 Te torachén hen anchi laweng way cha hen aningarngar, anna yanggay an ammaan hen tatagu hen antoy lota way lengalengén hen mangammaantaaw hen maid innilana an Apudyus. anchi laychén Apudyus. 21 Wat antaaw Achi epohowan hen tapena ammag ehàfa hen aminay laweng way wacha ah hamhamàtaaw ya amin hen Rom. 12:3-5; 14:1-23 anchi laweng way empaenghataaw, Sosnod, gapo hen ommafurotantaaw ya tumungyutaaw an Apudyus yag 2 an Apotaaw way Jesu Cristu way Jaime 2:2 491 Jaime 2:18 ka-a-ammayan, achi mafalin way hen anchi orchin Apudyus. 10 Yag wachay epohowantaaw ah tatagu. heno way manlabseng hen uray 2 Te ilanyu ngén, non an umat yag ihà-anay orchin wat enahapna amin hen wacha hen hénggép hen chataaw tapena. 11 Te ilanyu ngén, ah Apudyus ma-am-amongan way ihay tagu way nanginyurchin way achitaaw way anammay hen lumfongna ya chumagchagas, imfagana agé way nansesengseng ah faletò, yag wacha achitaaw pomatéy. Wat tàén iggaytaaw agéy kasen hinénggép way ammag publi pomatéy, no chummagchagastaaw, way nagisgissay hen lumfongna, 3 wat wat lenabsengtaaw chillu hen anchi no antaaw ammag asekasowén paat orchinna. 12 Ngém no tongparéntaaw hen anchi anammay hen lumfongna hen laychén Apudyus, yachi hen way manginyéy hen anchi ammay paat milisiyantaaw hen kena-alepantaaw hen way tùchu, ya antaaw agég iwalin fasor, yag yachi agé hen anchi orchin hen anchi nagisgissay chi lumfongna way iyuwis Apudyus an chitaaw ah ta yasa ta i tomatàchég hen pengetna pegwana. Wat hiyachi, antaaw ammag ono i tumùchu hen anchi chit-ar, 4 no a-annachan hen chataaw ekamkaman yaha hen ammaantaaw, wat ay ammoh ya chataaw ar-aryén. 13 Te ah Apudyus, achitaaw cha epohowan hen tapena achina ség-angan hen anchi tagu way way an peet ammag eno-omfat hen achi agé manég-ang ah ahentaguna. chataaw ekaman way mangarkoro. Waman hen anchi manéség-ang hen 5 Hamham-éntaaw ngén, sosnod, tapena, ség-angan agé Apudyus hiya te hen anchichay tatagu way publi hen manguwisana hen tatagu. hen antoy natatagguwan ad uwan, Hen mail-an hen tot-oway afurot chicha met agé hen penelen Apudyus ah kaman faknang an hiya, te gapo Juan 15:1-5; 1 Juan 3:18 hen ommafurotancha wat metapecha 14 Sosnod, nokay hen sérfina no hen mantorayana way yachi chillu hen wachay mangaliyén ommafurot an Apo empopostana hen aminay manlayad Jesu Cristu yag maid ammaana ah an hiya. 6 Ngém chitaaw, no chataaw mangempàil-ana hen yachiy afurotna. epohowan hen anchichay faknang, Te ay ammoh érégna hen mangaryana kaman paat chataaw ustan hen way wachan afurotna ah kahara-ana anchichay maid mafalinna. Yag hen an Apudyus. 15 Kaman agé, non an anchichay faknangat met agé hen umat yag wachay ihah ifayu way cha mangenlayos an chitaaw ya cha korang hen lumfongna ya hen anéna. manginchérém an chitaaw. 7 Ya ay 16 Wat nokay hen sérfina no ekatyu faén agé chicha hen cha mangsot an an hiyéén, “Ta bindisyunan Apudyus Apotaaw way Jesu Cristu way chataaw hea, ya sapay koma ta mannarégna hen omapowan. lumfongno ya hen aném.” Nokay hen 8 Wat no chataaw tongparén hen sérfin nadchiy ale no achiyu torongan anchi kapatigan way orchin Apudyus hiya way mangidchat ah masaporna. way ekatnéén, “Masapor laychén hen 17 Ya kaman agéhchi hen afurot, te no ahentagu kaman hen manlaychan antaaw yanggay ammag cha aryén way hen achar,” yachi hen chataaw maid chataaw ifunga ah a-amma, wat mangammaan hen usto. 9 Ngém no ammag maid sérfina. antaaw ammag epohowan hen tapena, 18 Awni yag wachacha hen chataaw fumasor te chataaw labsengén mangaliyén, “Haén, érégna hen Jaime 2:19 492 Jaime 3:4 afurot-o an Apudyus ah metapyà an ifilang Apudyus ah ammayay tagu, wat hiya.” Waman hen iha, ekatnéén, hen anchi mangamma hen imfagana “Érégna hen mangammaà hen ammay way faén yanggay ammag hen tapàna hen ahentagù ah metapyà an Apudyus.” hen cha mangale. Wat hen songfat-on cha nadchi, nokay 25 Pachongna agé an Rahab ad hen én-énnényu way mangempàila namenghan way cha mangenlao hen hen afurotyu no achiyu ammaan hen acharna. Te imfilang Apudyus hiya usto ya ammay hen ahentaguyu, te ah ammayay tagu gapo hen anchi hen manot-owaantaaw hen afurottaaw, enammaana way annag empaghép wat hen mangammaantaaw hen usto hen anchichay hennag Josue yag hen ifa. 19 Magat wacha agéy iha ah intudtuchuna an chicha hen safaliy ammag nanapnek hen nangafurotana charan ah achicha madpapan hen way an ihà-an ah Apudyus. Ammay lommayawancha. metha ngém ay ammoh érégnachi ah 26 No maid fùfuoh hen ihay tagu, kahara-an, te uray met hen anchichay nanattéychiy tagu. Ya pachongna agé chumunyu wat afurotonchachi, yag no wachay mangaliyén ommafurot chachaat agé mampapayagpag ah an Apudyus ya maid agé ammaana égyatcha te innilacha way machusacha ah manot-owaana hen anchi enalena, chillu. 20 Ammag naong-ong hen te maid sérfin hen yachiy enalena, anchi tagu way mangalehchi. Wat te ammag maid fégahna, wat kaman ta fud-asà way maid paat sérfin hen yanggay nanattéy. anchi mangaryanéén afurotona ah Ammag chumachael hen tapà Apudyus no achina ammaan hen usto ya ammay. 21 Ilanyu ngén ah Efes. 4:29; Tit. 3:2 Abraham way apotaaw ad namenghan. Sosnod, achitaaw koma gamgaman Nokay hen nangimfilangan Apudyus 3 way mamfalin ah mantudtuchu, an hiya ah maid fasorna no achi hen te wadwadcha hen kachusaancha no anchi nangammaana hen imfagan meh-awcha. 2 Manowat te chataaw Apudyus way empatangna hen anchi amin fumasor chillu te hen-awniyanén anàna way Isaac hen anchi fato way chataaw meh-aw hen chataaw ammaan. manginchaton an hiya. 22 Wat yachi Ngém non an umat yag wachay tagu hen mangil-antaaw way nètempoyug ah makatepéd hen tapàna way achin hen afurotna hen enammaana, te hen ar-ale ah laweng, wat hen hiyachiy anchi manot-owaana way ommafurot tagu, makatepéd agé hen acharna ah tot-owa wat hen anchi nangammaana maid fumasfasorana. 3 Ta mampaniyà. hen imfagan Apudyus an hiya. 23 Yag Hen kafayu, wacha hen anchi akettoy yachi hen tommot-owaan hen anchi way gamà way mepasaksak hen tapàna nesosorat way alen Apudyus way way no epasaksakchi, afurotona chita ekatnéén, “Enafurot Abraham ah way éméy hen heno way laychén way Apudyus, yag gapon ommafurotana, mempayan way gapo yanggay hen yachi hen nangimfilangan Apudyus an anchi akettoy way nepasaksak hen hiya ah ammayay tagu.” Wat yachi hen tapàna. 4 Ya umat agé hen chakar way na-awagan Abraham ah ifan Apudyus. papor, te tàén napegsa hen yawyaw, 24 Wat hiyachi, ma-awatantaaw éméy chillu hen heno way laychén hen way achi ummat hen mangaryanén anchi cha mangenmaneho way ayana ommafurottaaw ah Apudyus, te hen gapo yanggay hen anchi akettoy way Jaime 3:5 493 Jaime 4:2 ipayna. 5 Wat kaman agéhchi hen tapà, Hen anchi kenaraeng te tàén akettoy, ammag chakar chillu way narpon Apudyus hen kafaelana. Ya kaman agé hen anchi akettoy way apoy way anat cha gumilab 1 Cor. 1:18-31; 2:6-16 te ah awni yag henèlana hen ammag 13 No wachay tatagu way mangaliyén chakar way pagpag. 6 Wat hen tapà, naraeng ya naham-an way ma-awatana kaman agé hen apoy way ammag maid hen egad, masapor epafafana hen achina chaelén, te yachi hen karpowan acharna way mangamma hen usto ya hen egachay makafasoran hen tatagu ammay te yachi hen manot-owaan way yachi agé hen mangemparaweng hen naham-ana ya hen kenaraengna. hen ataguwan, ya ah Chumunyu hen 14 Ngém no mag-ay ta ammag ma-apés karpowan hen karaweng hen tapà. ya mampahih-iya way ammag hen 7 Hen tatagu, mafalin epa-amucha acharna yanggay hen haham-éna, hen egachay wachan antoy lota, te ammag mampadpachinar peetchi way wachacha tot-owa hen tatagu way cha mangaliyén naham-an ya naraeng, te nangempa-amu hen tanan way animar faén tot-owa. 15 Te hen kenaraeng way ya kasole ya uray hen farakkan ya kaman hichi, faén ah Apudyus hen heno way wacha hen fayfay. 8 Ngém narpowana te hen antoy lota yanggay ya ingganad uwan maid paat tatagu ah Chumunyu. 16 Yag no wachay apés ah nangempa-amu hen tapàna, te ya kolenot, epafùnagna agé hen guguru ammag hen awniyanén enalena hen ya maid achi ma-ammaan ah laweng. laweng. Ya hen lawengna, kaman 17 Te hen anchi kenaraeng way narpon gamot way cha manachael hen tatagu. Apudyus way midchat an chitaaw, 9 Yag hen anchi tapà way chataaw wat epacharosna hen hamhamàtaaw usarén way manayaw an Amataaw ah mantetempoyugantaaw, yag way Apudyus, yachi agé peet hen epahmàna an chitaaw way man-anoh chataaw usarén way mangechot ya mangu-uya, ya menangség-ang ta hen ahentagutaaw way enammaan maid achitaaw ammaan ah ammay. Ya Apudyus ah kapadpachongna. 10 An maid agé wahigéntaaw ah tapena ya ihà-an hen anchi tapà, ngém chana achitaaw agé mankétém ah pàpàila. iyale hen chayaw ya chana agé 18 Yag no chataaw man-ahetetempoyug iyale hen echot. Sosnod, achi koma ya chataaw patempoyugén agé hen mafalinchi ah cha am-ammaan. 11 Hen tapena, kaman paat chataaw imura hen miyaligana, ay ammoh wachay fufun ah tempoyug, yag maid achina ifunga ah mangempafùnag ah tolleng ya kenefor. ammay. 12 Achi mafalin, te maid ma-ara ah Achitaaw cha mètempoyug hen tolleng hen anchi fùnagan hen nakefor. anchichay achi manlayad an Apudyus Ya pachongna agé hen away, te ay ammoh wachay lubfan ah mamunga Rom. 6:6-14, 19 ah fungan hen ngayafat. Ya ay ammoh Pakay cha-ayun sosongel way wachay agit ah mamunga ah fungan chi 4 tapena ya cha-ayun guguru way lubfan. Wat achi koma agé mafalin way nokay hen lapon cha nadchi. Ay faén iyalen hen ihà-anay tapà hen ammay ya gapo ta wéhchiyén chana ammaan hen laweng. hen heno way laychén hen acharna. 2 Yag gapo agé ta wachay laychényu way aran yag achiayu maka-ara, wat Jaime 4:3 494 Jaime 4:16 anyuwat agég laychén way pomatéy hamhamàyu an Apudyus. 9 Ta anyuwat ah mangar-anyu paat. Yag an-ayu agég etokar hen fasoryu ya mankela gapon oma-apés ngém gapo ta achiayu chillu yachi ya anyug sokatan hen amrangyu maka-ara, an-ayug chan sososongel ya ah kela ya hen layadyu ah tokar. 10 Te cha maguruguru. Ngém ah katot-owana, no epafafayu hen acharyu an Apudyus achiayu maka-ara hen anchi laychényu wat pangatowéna chàyu. te achiyu cha chawatén an Apudyus. Achitaaw arkorowén 3 Yag uray agé no wachay chayu hen fasor hen ifa chawatén, achi chillu idchat Apudyus te laweng hen ganchatyu way manawat, Mat. 7:1-5; Rom. 14 te ah manlamram-ayan yanggay hen 11 Sosnod-o, achitaaw chan acharyu. 4 Yag ammag maid agé talekyu ahekennapot, te heno way tagu te achiyu peet iyafiin hen afurotyu an way cha mangapot hen ifana ono Apudyus. Te ay achiyu ma-awatan way annag cha arkorowén hen karaweng no cha-ayu mètemfuruy hen a-amman hen tapena, chana angkay laraesén hen tatagun antoy lota way laweng, hen anchi orchin Apudyus te chana wat achi mafalin way mètemfuruy-ayu uwisén no heno hen afurotona ya hen an Apudyus, te anyug cha ammaan achina. Wat faén hiya hen ihay cha hen acharyu ah kafusorna. Te heno mangafurot hen orchin, te hiyaat agé way mètemfuruy hen a-amman hen hen chan uwis no heno hen ma-afurot. tatagun antoy lotaat hiya hen kafusor 12 Ngém achi mafalinha, te ah Apudyus Apudyus. 5 Ay anyug mamfalinén hen yanggay hen mangimfaga hen orchin anchi enalen Apudyus ah maid sérfina yag hiya yanggay agé hen manguwis. way ekatnéén, “Hen laychén paat hen Te hiya yanggay hen wachay kafaelana anchi Espiritun Apudyus way nìyachar way managu ya mamchit, arana ad an chitaaw, wat laychéna way ah uchu ono anna etap-ar ad imférno. Apudyus yanggay hen laylaychéntaaw.” Wat hiyachi, chitaaw way tatagu, maid 6 Ngém chakar hen torong Apudyus karébféngantaaw way mangarkoro hen an chitaaw way mangafà hen aminay karaweng hen ifa. laweng way laylaychén hen achar Achitaaw chan paspasekat te yachi chillu hen ekat hen anchi nesosorat way alen Apudyus way Mat. 6:34 ekatnéén, “Séség-angan Apudyus hen 13 Changrényu ngénto, chàyu way anchichay tatagu way cha mangimfafa chan paspasekat way mangaliyén, “Ad hen acharna ngém annag kontaréén hen uwan ono ah wakas, éméy-ani ah safaliy anchichay tatagu way ammag natangset fabréy yag ininggaw-ani ahchi ah ihay hen hamhamàna.” 7 Yaha hen antaaw tawén way manlàrao ah chumùran paat ammag iyuya hen hamhamàtaaw an hen pelakni.” 14 Hamham-éntaaw ngén, Apudyus yag tenléntaaw way omachi an ay ammoh innilataaw hen ma-ammaan Chumunyu, te no yachiyat omawid ah ah wakas. Te hen ataguwantaawat Chumunyu way manaynan an chitaaw. kaman asok way uray wacha ad uwan, 8 Hahaggongontaaw ah Apudyus wat achi mahen-emad yag naumah. 15 Wat hagongon chitaaw agé. Chàyu way hen aryéntaaw koma, ekattaawén, “No cha fumasor, etagayyu hen fasoryu. eparufus Apudyus, wat matagtagutaaw Ya chàyu agé way chan chuwachuwa ya ammaantaaw hen ammaantaaw.” hen afurotna, manggadngényu hen 16 Ngém hen chayu ekaman, anyug Jaime 4:17 495 Jaime 5:14 cha epaspasekat way mangamma hen an chitaaw ingganah mamfangchan laylaychényu paat. Ammag laweng Apo Jesu Cristu. Kaman hen anchichay angkayha. chan mura way cha manganoh way 17 Wat hiyachi, achitaaw ar-aliw-an mamannéd hen uchan ta manmuracha way heno way tagu way nangilaila hen ya mamannéd agé hen kaggahanan ustoy ma-ammaan ya annag achi chillu hen fungan hen inmuracha ya anchaat ammaan way annag igiginnang, wat fat-én. 8 Wat kaman agéhchi hen fasornachi an Apudyus. manganohantaaw way mamannéd hen mamfangchan Apotaaw way Jesus. Hen tugun Apudyus hen Wat sésêméntaaw te tég-angay hen anchichay faknang mamfangchana. 1 Tim. 6:6-10, 17-19 9 Sosnod, achitaaw agé chan Wacha agé hen ifagà an chàyu ahelennaweng ta achi chitaaw 5 way fafaknang. Ilugiyuwat way chuséén an Apudyus, te tég-angay mankela ya mamparà gapon anchi tot-owa hen manguwisana hen tatagu. amchan way ligat way mepachah an 10 Hamham-éntaaw ngén agé hen chàyu. 2 Te awniyat ammag maropà anchichay nangimfaga hen alen hen kafinaknangyu yag nabfufù hen Apudyus ad namenghan way profeta, lurumfongyu. 3 Ya an agég lomate ta torachéntaaw hen enkamancha hen faletòyu ya hen pelakyu. Yag hen way nanganoh hen aminay nepachah hiyachiy late, yachi hen manot-owaan an chicha. 11 Yag innilataaw way way faén usto hen enkamanyu way laylayadcha tot-owa ad uwan gapo hen nangusar hen kafinaknangyu. Wat nanganohancha hen ligat te iggaycha chuséén Apudyus chàyu te anyug an iyang-anggayan. Kaman an Job way ena-among yanggay hen kafinaknangyu annag ena-annohan tàén amchan hen hen antoy anongoh chi tempo, 4 ya ligatna. Yag chengngartaaw amin anyug iggay idchat hen ustoy labfun hen enkaman Apudyus an hiya hen hen anchichay nan-amma hen lotayu. anongohna, te ah Apudyus, ammag Wat hen anchi lilin hen anchichay menangség-ang chillu ya menanglayad nèlabfu an chàyu, nàtad an Apudyus ah tatagu. way Aren hen amin. 5 Chàyu, an-ayug 12 Sosnod, no mantotorag-ayu, chan lamram-ay way matagu hen antoy masapor achiayu chan sapsapata way lota ad uwan way maid achi wacha mangensapata an Apudyus ya uray an chàyu, ngém yaha hen kaman paat heno way wachan antoy lota, te érégna chayu mangempatafaan hen acharyu no ekatyuwén “Oo” no oo, ya “Achi” no way mesagana ah manusaan Apudyus. achi. Yachi hen ammaanyu ta achiayu 6 Anyug cha empafasor hen anchichay machusa an Apudyus. maid fasorna ya chayuwat agé pédtén chicha way maid én-énnéncha way Masapor antaaw an manluwaru mangempaginang an chàyu. 13 Mag-ay ta wacha hen tapena an chàyu way cha maligatan, masapor Masapor man-anohtaaw koma manchawat an Apudyus. Ya hen Luc. 24:25-26 anchichay laylayad, ancha koma an 7 Ngém hen ifagà an chitaaw ekankanta way manayaw an Apudyus. way sosnod, antaaw amin ammag 14 Ya mag-ay ta wacha hen chan saket an anohan hen heno way ma-ammaan chàyu, epa-ayagna koma hen anchichay Jaime 5:15 496 Jaime 5:20 cha mangemponponò ta icha lanéén way nanawat an Apudyus ta achi koma hen anchi chan saket ya iluwaruwancha umuchan, iggay tot-owa umud-uchan hiya way manchawat gapo hen ngachan ah toroy tawén ya kagudwa. 18 Yachi Apotaaway Jesu Cristu. 15 Yag gapon yag annaat agé chawatén ta umuchan, luwarucha way anchag manchinlan yag ummuchan tot-owa yag anchaat ah Apudyus, wat guminang hen anchi kasen lomtà hen minura hen antoy lota. chan saket te ka-anén Apudyus hen 19 Chàyu way sosnod, no wachay iha saketna ya pakawanéna agé hen an chàyu way cha mangentagtagay way fasorna. 16 Wat hiyachi, amin-ayu, mangafurot an Apudyus yag wacha agéy man-ahepinnudnuayu ah fasor ya iha ah mangawis an hiya ta mamfafawi man-ahelinnuwaruayu ta maka-an hen yag namfangad chillu, 20 wat hiya saket no wachay chan saket an chàyu. hen nanagu hen anchi nakafasoranchi Te napegsa tot-owa hen luwarun hen ta achi metap-ar. Ya gapo agé hen anchichay mangafurot paat an Apudyus, torongnaat pakawanén Apudyus amin te afuroton agé Apudyus hen luwarucha. hen fasor hen anchi fummasor, tàén 17 Kaman an Elias ad namenghan way chuar. Wat yaha hen haham-ényu. Haén profeta way hiya, pachongtaaw agé ah Jaime way tagu. Yag angkay annag tenlén 497 1 Pedro 1:11

way tataguna. Ya hen nangenhàfana Hen pés-éy sorat ad uchu, ta maid manachael ya ta achi agé lomawraweng ya achi Pedro amin mamfab-alew ah ing-inggana. 5 Man-awataaw amin chachi, chitaaw Ah aposel Pedro hen nensorat an way chan chinar hen mannakafalin natto hen tawén way 64 ono 58 Apudyus way manahallimun an chitaaw ménat. Yag senoratana hen anchichay inggana hen mangempàil-ana hen cha omafurot way ommawid way halenonot hen kahara-antaaw hen anchi namfunag hen safasafaliy fabréy gapon anongoh hen ag-agaw. napaligatancha. Wat tinugutugunna 6 Wat hiyachi, kapeletan way antaaw chicha ta epapatecha hen afurotcha, tàén ammag lomaylayad chillu, tàén chataaw heno way maligatancha te ammag chakar mapap-aligatan way térén ad uwan hen ifùnagna ah pegwana. ah chuar way ligat. 7 Te hen anchi Haén ah Pedro way aposel chuar way ligat way cha mepachah 1 Jesu Cristu, wat antoyan hen an chitaaw, wat yachi hen kail-an hen sorat-o an chàyu way napepele way kenatot-owan hen afurottaaw. Te ilanyu tatagun Apudyus way i namfunag ngén, uray hen faletò way an yanggay ah kafabréfabréy hen anchichay para hen antoy lotaat ma-apoyan provinsiyan hen Ponto yad Galacia, ah kail-an hen kenafaletòna. Wat ad Capadocia, ad Asia yad Bitinia. kaskasen hen kenapateg hen afurottaaw 2 Penepelen Amay Apudyus chitaaw no hen faletò, yag hen mapaligatan ah tomot-owaan hen hehemmàna agé ah ligat, wat yachi hen kail-an chillu. Yag namfalinén hen Espirituna hen kenatot-owana. Yag gapon anchi chitaaw ah na-apudyusan way tatagu tot-oway afurottaawat machayawtaaw ah oma-abfurotantaaw an Jesu Cristu ya pangatowén chitaaw agé hen anchi ta macharosantaaw gapon nifùfuan hen mamfangchan Jesu Cristu. 8 Yag ah charana. Jesu Cristu, tàén no cha-anyu ilan hen Wat ta totollongan chitaaw amin an acharna paatat laylaychényu chillu Apudyus ya ta papannohona agé hen hiya, yag tàén maid maila an hiya hamhamàtaaw. ad uwanat chayu chillu manokchun hiya. Wat an-ayug laylayad way térén Sigurachu hen namnamataaw ya way ammag maid mepaniyan hen kaman agé hen mapaligatantaaw laylayadyu. 9 Te hen halenonot hen 2 Tes. 2:13-17; Jai. 1:2-8; 1 Ped. 4:12-13 anchi afurottaawat hen kahara-antaaw 3 Antaaw yanggay ammag ah achitaaw melak-aman hen manusaan manyayaman an Apudyus way Aman Apudyus hen katagutagu. Apotaaw way Jesu Cristu te gapon anchi 10 Hen anchichay profetan Apudyus pararo way ség-angna, niyanàtaaw an ad namenghanat tàén no chicha paat hiya ah kafalewan hen ataguwantaaw hen nangimfaga mepanggép hen way hen kafalinan nadchiyat gapo hen anchi kahara-antaaw, chachaat chillu nan-uchiyan Jesu Cristu hen natéyana. ana-anapén no heno hen laychénay Wat yachi hen manigurachuwantaaw aryén te anchag iggay chillu ma-awatan hen anchi chataaw namnaméén 4 way hen antoy ség-ang Apudyus an chitaaw mìyawa hen amin anchichay enhahàfan ad uwan. 11 Wat anchag cha ana-anapén Apudyus ad uchu way para an chitaaw no nokay hen tempon hen ka-ammaan 1 Pedro 1:12 498 1 Pedro 1:24 nadchi ya heno agé hen kelasinana. Te paat hiya hen antoy atatagguwantaaw hen Espiritun Cristu way wachan chicha, hen antoy lota te maid wahigéna empaka-ammuna hen mapap-aligatan hen manguwisana hen katagutagu, te hen anchi hénagén Apudyus way Cristu ichatna hen ihaiha hen assong hen ya anat agé hen mepachayawana. enammaana. 18 Yag innilataaw agé 12 Yachi yag nepaka-ammu agé an hen kenapateg hen fayad hen anchi chicha way faén peet hen tempocha hen nehara-antaaw hen anchichay gagangay ka-ammaan nadchi te ingganan antoy way tenawidtaaw hen anap-otaaw tempotaaw. Wat na-ammaan tot-owa way cha nadchiy gagangayat poros ad uwan an chitaaw, te yachi paat hen paat chi etorongna an chitaaw. Yag fégah hen anchi ammayay chamag way hen ensobfot Apudyus an chitaawat chengngaryu hen nangintudtuchuwan faén ammag faletò ono pelak way hen anchichay tatagu way tenorongan mafab-alewan hen kenapategna, hen Espiritun Apudyus way hiya hen 19 te hen ensobfotnaat, hen anchi anchi nepale hen antoy lota way kapapattigan way Cristu way nifùfù hen narpod uchu. Yag non an mafalin, uray charana hen natéyana way kaman hen hen anchichay anghel way fafà-arén anchi karnero way chacha epapchit ah Apudyusén laychéncha paat way michaton an Apudyus way maid poros mangachar mepanggép an cha nadchi. paat kachumsekana. 20 Nanepod chillu hen cha-an ma-ammaan hen antoy Hen ammayén Apudyus way a-amma lotaat hehemmà Apudyus way yachin Rom. 12; 1 Cor. 3:16-17 ma-ammaan, ngém ammag inggana 13 Wat hiyachi, antaaw ammag ad uwan way tempotaaw ya annaat haham-én way mangafurot paat an tot-owa epachah ah katorongantaaw Apudyus ya antaaw agég man-a-annad. amin. 21 Wat gapon enammaan Jesu Yag é-égnanantaaw agé hen anchi Cristu, chataaw manokchun ah Apudyus chataaw namnaméén way idchat way nempauchi an hiya hen natéyana Apudyus an chitaaw hen mamfangchan ya nangempachayaw agé an hiya. Wat Jesu Cristu. 14 A-anà chitaaw an chinumgat hen afurottaaw an Apudyus Apudyus, wat masapor a-abfurotontaaw ya hen chataaw namnaméén an hiya. paat hiya way achitaaw epap-arufus 22 Yag chitaaw agé, gapo hen hen ma-awisan hen hamhamàtaaw nangafurotantaaw hen katot-owaan way kasen mangamma hen anchichay wat nacharosan hen hamhamàtaaw laweng way chataaw enammaan way yachi hen karpowan hen hen cha-antaaw nangammuwan manlaychantaaw hen ifataaw. Wat hen hen anchi katot-owaan. 15 Ta hen ifagà, masapor man-ahelennayadtaaw ekamantaaw komaat antaaw yanggay ah katot-owana way faén yanggay ah ammag ammaan hen anchi nacharos tapà, 23 te hen anchi ommafurotantaaw te nachachallos chillu ah Apudyus hen anchi alen Apudyusat kasentaaw way namele an chitaaw. 16 Te niyanà way faén agé kaman hen nesosorat chillu hen anchi alena way niyana-an hen tatagu way matéy chillu, ekatnéén, “Nachachallosà wat masapor te niyanàtaaw an Apudyus way ammag nacharos-ayu agé.” achi matmatéy ah ing-inggana ya an 17 Chataaw awagan ah Apudyus ah agég mawawà-acha hen anchi enalena Amataaw hen chataaw manluwaruwan ah ing-inggana. 24 Kaman hen anchi wat hiyachi, masapor iyafiintaaw nesosorat way alena way ekatnéén, 1 Pedro 1:25 499 1 Pedro 2:10

“Hen aminay tatagu, anchag kaman ya chayaw. Yag akseptarén agé Apudyus yanggay hen anchi charoh way hen hiyachiy chataaw ammaan gapon narakah màrong yag natéy, yag Jesu Cristu. 6 Ya hen anchi nesosorat hen kaenammaycha agé, kaman mepanggép an Jesu Cristu, ekatnéén, yanggay hen fùfùyag hen anchi “Wacha hen penepelè way epafùnag-o charoh way no màrong anchi ad Sion way fabréyyu way hiya charoh, ammag maya-ayà agé hen kaman anchi kapapattigan hen fùfùyagna yag namaid. way fato te hiyachi hen 25 Waman hen enalen Apudyusat mepégnad paat. Wat heno way yachi hen ammag mawawà-acha mangufurot an hiya, ammag ah ing-inggana.” maid man-a-amuyuwana ah Yag hen yachiy alen Apudyus, yachi ing-inggana.” hen anchi ammayay chamag way 7 An chitaaw way cha omafurot, napateg nepapagngar an chàyu. tot-owa hen anchi na-awagan ah fato. Waman hen anchichay achi omafurot, Hen niyaligan Jesu Cristu ah fato safali, te chicha hen tommot-owaan hen Mat. 21:42; Rom. 9:33; anchi nesosorat way ekatnéén, 10:11; 1 Cor. 3:10-17 “Hen anchi fato way ammag enachin Wat hiyachi, gapo ta niyanàtaaw an hen anchichay chan sà-ad ah 2 Apudyusat masapor etagayyu hen faréy way ekatchéén maid sérfina, aminay laweng. Wat achi koma mafalin ammag yachiyat agé peet hen way wacha hen kétém ya lokop an kapapattigan way mepégnad.” chàyu ya umat agé hen apés ya hen usot. 8 Ya hen ihay nesosorat agé, ekatnéén, 2 Ta hen ekamanyu koma, kaman hen “Wat hen hiyachiy fato agé hen cha manlaychan hen anchi utteng way chan mechongchongtoran hen tatagu sosososo, wat kaman agéhchi koma hen ah mag-ahancha.” manlaychanyu way mangacha-achar Ngém hen nichongtorancha, te anchag hen alen Apudyus ah homèheénan hen achi afuroton hen enalen Apudyus way afurotyu inggana hen ketapyanyu an yachi chillu hen nepaparad an chicha. hiya, 3 te loohyu chillu henemheman 9 Waman chitaaw, chitaaw hen hen kaenammay Apudyus. penepelen Arey Apudyus ah 4 Wat antaaw ammag iyu-uya hen mampachina way mansérfi an achartaaw an Apo Jesu Cristu way hiya. Yag chinarosana agé chitaaw karpowan hen mannanayun way ah tém-énantaaw hen anchichay ataguwan. Yag hen miyaligana, wat tapena ah mantataguna. Wat chitaaw kaman hen anchi fato way enachin hen way ininggaw hen anchi helang hen anchichay chan topeng yag hiyaat agé pés-éyna, enatonna chitaaw hen anchi hen kapapattigan way penelen Apudyus paway ah kahelawantaaw ta chitaaw ah pégnad. 5 Wat gapo ta tenagun hen manginwarawag hen kena-ammay Apudyus chitaaw, antaaw ammag iyuya hen enammaana. 10 Hen anchi pés-éyna, hen antoy achartaaw an hiya ah kaman faén tatagun Apudyus chitaaw, yag fato way mausar ah mangammaana maid agé innilataaw hen ség-angna. hen faréyna ah machayawana. Ya Waman ad uwan way nantataguna namfalinén agé Apudyus chitaaw ah chitaaw, wat cha chitaaw agé ség-angan kaman pachi way mansérfi an hiya way an hiya. hen ichatontaaw an hiyaat hen yaman 1 Pedro 2:11 500 1 Pedro 2:25

ya émégyattaaw way mangamma hen Hen ekaman way achina laychén ya rispituwéntaaw agé mansérfi an Apudyus hen anchi chan toray. Rom. 13:1-7; Tit. 3:1-11 Torachéntaaw hen anoh Jesu Cristu 11 Sosnod, chitaaw hen ammag kaman fisita way antaaw chan chagchag-oh Efes. 6:5-8; Col. 3:22-25; 1 Juan 3:13-18 hen antoy lota te ad uchu hen 18 Chàyu way a-alepan, masapor ustoy fumabréyantaaw. Wat hiyachi, afurotonyu hen ifagan hen apoyu ya masapor antaaw paat ammag achi rispituwényu agé chicha way faén am-ammaan hen anchichay laweng yanggay hen anchichay na-anoh way way laylaychén hen achar te chichachi ap-apo te uray agé hen anchichay hen manachael hen afurottaaw. 12 Ya nan-auyong. 19 Te ammayén Apudyus antaaw agég emamad hen ekamantaaw hen anchi tagu way gapon layadna hen anchichay achi omafurot ta uray an Apudyus yag annag anohan hen chacha epafasor hen laweng an chitaaw, chana mapaligatan way maid gapona. mamàila chillu hen anchichay ammay 20 Ngém maid tagu ah machayaw way way chataaw ammaan, wat yachi gapon nanganohana hen napaligatana hen mapeletancha way manayaw an no tot-oway enammaana hen laweng. Apudyus hen umaliyana way manguwis Ngém no ammaantaaw hen usto yag hen katagutagu. cha chitaaw chillu pap-aligatén yag 13 Ah machayawan paat Apo Jesusat a-annohantaawchi, wat yachi hen antaaw agég afuroton hen aminay mangammayan tot-owa Apudyus okom. Wat masapor afurotontaaw hen an chitaaw. 21 Te yachi chillu hen anchi kangatowanay toray, 14 ya umat laychén Apudyus an chitaaw way cha agé hen anchichay gugubérnador way omafurot way antaaw ammag anohan piniyarna way manusa hen anchichay hen ligat. Te uray ah Jesu Cristu wat cha mangamma hen laweng ya cha ena-annohana way napap-aligatan manayaw agé hen anchichay cha gapon chitaaw. Wat antaaw ammag mangamma hen usto. 15 Te hen laychén torachén koma hen enkamanna way Apudyusat antaaw yanggay ammag nanganoh. 22 Te ah Jesu Cristu, maid ammaan hen ammay ah fumiinan poros fasfasorna, ya maid amin hen anchichay ammag chan alealeh enar-alena ah faén tot-owa. 23 Ya hen laweng way maid innilana an Apudyus. anchi agé nangin-insortowancha an 16 Yag chitaaw, gapo ta emparufus hiyaat maid agé ensongsongfatna ah Apudyus chitaaw hen kena-alepantaaw laweng. Yag hen namap-aligatancha hen fasor wat maid nangen-alepan agén hiyaat iggay agé man-ed-echot te an chitaaw. Ngém achitaaw agég anna yanggay ammag nanokchun ah manlasonchi ah mangammaantaaw Apudyus way nalilimpiyu way uwis. hen heno way laylaychén hen achar, 24 Yag ah Jesu Cristu, enagamidna hen tàén laweng, ta antaaw chillug iyalig aminay fasortaaw hen natéyana hen hen achartaaw ah alepan Apudyus koros ta wachay én-énnéntaaw way ah mangammaantaaw hen laychéna. maméppég hen chataaw fumasoran 17 Masapor rispituwéntaaw hen aminay ya ta maka-ammataaw agé hen anchi tatagu, ya laylaychéntaaw paat hen ammayéna. Te hen anchi nafigachana, aminay ifataaw way cha omafurot. Ya yachi hen nangammayan Apudyus an masapor iyafiintaaw paat ah Apudyus chitaaw. 25 Te hen anchi pés-éyna, 1 Pedro 3:1 501 1 Pedro 3:12 antaaw ammag kaman natarà way an-anorheayu tot-owa no chicha. Ya karnero. Ngém ad uwan, finangad masapor agé ririspituwényu chicha te chitaaw an Jesu Cristu way hiya hen mèawacha agé hen anchi mannanayun kaman pastor way cha manalimun an way ataguwan. Yahan ekamanyu ta achi chitaaw. mahaliwa hen luwaruyu an Apudyus. Hen tugun Pedro hen hen-ahawa Ammaan chillu hen usto, Efes. 5:21-33; Col. 3:12-19; 1 Tim. 2:8-15 tàén chata mapap-aligatan An chàyu agé way na-ahaw-an 1 Cor. 6:1-11; 1 Ped. 4:12-16 3 way finufae, masapor epafafayu 8 Hen tapen hen ifagà an chitaaw hen acharyu hen ah-ahaw-anyu ta no way cha omafurot, wat masapor mag-ay wachay iha an chicha way mantetempoyuguntaaw hen cha-an mangafurot hen alen Apudyus, hamhamàtaaw way kamantaaw oma-annig hen anchi ammay way chayu maporportoy way masosnod ekamkaman wat omafurotcha. Wat way man-ahelennayad ya achi masapor anyug cha tugutugunun man-ahesennég-ang. Ya masapor chicha 2 te i-illancha hen kenanongnong agé man-ahe-ennanohtaaw way hen chayu ammaan ya hen rispituyu, wéhchiyén epafafana hen acharna hen wat yachin ma-awisancha. 3 Ya ifana. 9 Yag no wachay mangamma faén agé hen mangiggaanyu hen ah laweng an chitaaw, achitaaw ang-anggayu hen mangempàila hen agég cha ifarés ah laweng. Ya kaman kena-ammayyu way finufae, ya umat agé no iyaryan chitaaw ah laweng, agé hen chayu mamisngafisngayan achitaaw agé cha songfatan ah laweng. hen fuùyu. 4 Te hen mangempàila Ta hen ekamantaaw, antaawat an hen tot-oway kena-ammayyu wat sofaletan chicha ah ammay, te yachi hen anchi mangemmamachanyu hen chillu hen nameleyan Apudyus an a-ammayu way kaman hen anohyu ya chitaaw, ta ammaantaaw hen ammay annadyu. Te yachi hen mannanayun ah manawichantaaw agé hen ammay. way kena-ammay way patigén Apudyus. 10 Yag hen anchi chilluy nesosorat way 5 Yag yachi agé hen enkaman hen alena, ekatnéén, anchichay ommafurot way finufae ad “Heno way tagu way manlayad namenghan hen nangempàil-ancha hen way ammay hen ataguwana ya kena-ammaycha, te anchag nanokchun naragsak, masapor ipparna hen ah Apudyus yag empafafacha hen tapàna way mangale ah laweng acharcha hen ah-ahaw-ancha. 6 Te ya achi agé mankétkétém. 11 Ya kaman an Sara way annag ena-abfurot masapor manchùgana hen laweng ah ahawana way Abraham yag inyaligna ta hen ammay hen hagongona, hiyah ap-apona. Wat uray agé chàyu ad ya epapatena agé way manganap uwanat miyalig-ayu ah ganà Sara no hen katornosan hen tatagu. 12 Te ammaanyu hen usto ya achiayu ammag ah Apudyus, halimunana hen nangégyat. anchichay cha mangamma hen 7 Ya pachongna agé an chàyu way ammay ya papannaagéna agé na-ahaw-an way lenarae. Te masapor hen luwarucha. Ngém annag agé hahallimunanyu hen ah-ahaw-anyu kontaréén hen anchichay cha ya man-anoh-ayu ya ma-awatanyu mangamma hen laweng.” koma hen gagangay hen fufae, te 1 Pedro 3:13 502 1 Pedro 4:4

13 Maid ménat mangan-aancha an anchi papor. Te hen nahara-an yanggay chitaaw no antaaw ammag epapate hen hiyachiy tempo way nadlunan way mangamma hen usto. 14 Ngém hen lotaat ancha yanggay waru. 21 Yag non an umat yag cha chitaaw chillu hen keyaligan hen anchi nahara-ancha pap-aligatén, tàén chataaw ammaan hen chanum wat kaman hen anchi hen ammay, antaaw yanggay ammag funyag way yachi hen kahara-antaaw. lomaylayad. Ya achitaaw agé cha Ngém faén agé anchi kàpatan hen émégyat hen ammaan hen tatagu ya achar way maurahan hen lugit hen chà achitaaw amin machanchanagan, 15 ta aryén ah makaharà an chitaaw, te hen antaaw yanggay ammag é-égnanan chataaw manchawatan an Apudyus hen nangen-ap-apowantaaw an Jesu ta urahana hen fasortaaw. Te hen Cristu ya ta iyafiintaaw hiya. Ya antaaw tommot-owaan hen kahara-antaaw agég mansasaggana way manongfat wat hen nan-uchiyan Jesu Cristu hen hen heno way mananhan mepanggép natéyana. 22 Yag yachi way nan-uchi hen afurottaaw. 16 Ngém masapor ah Jesu Cristu, émméy ad uchu way antaaw chillu an iyam-amma ah nawawà-acha ad uwan ah pachawanan mail-an hen rispitutaaw an chicha. Apudyus way chana etorayan hen Ya ar-arwachantaaw agé ta maid egachay anghel ya hen egachay toray ya metat-aro ah laweng ah hamhamàtaaw, amin agé hen anchichay mannakafael. ta machachallosantaaw koma. Te Hen pontos hen ligat no yachi, anchag mafiinan hen anchichay cha mangsot hen anchi 2 Cor. 5:14-21 ammay way chataaw ammaan gapon Ah Jesu Cristuwat napap-aligatan afurottaaw an Cristu. 17 Te un-unnina 4 hen anchi natatagguwana hen no an chitaaw pàpàgangén gapon antoy lota, wat uray chitaaw, masapor nangammaantaaw hen ammay nonat papegsééntaaw agé hen hamhamàtaaw yachi hen laychén Apudyus, no te yachi agé hen mekaman an chitaaw. hen an chitaaw pàpàgangén gapon Te hen anchi mapaligatan hen acharna, nangammaantaaw hen laweng. 18 Te yachi hen maka-anan hen layadna kaman an Jesu Cristu way poros chi way fumasor. 2 Wat manepod ad fasfasorna ngém gapon fasortaaw, uwan ingganah matéyanyu, masapor ammag napap-aligatan ingganah anyu komag epapate way mangamma natéy ah nanobfotana an chitaaw way hen laychén Apudyus ta faén hen menangfasor. Yag ah ing-inggana, anchi laylaychén hen achar. 3 Ta érégnachi ah manginyéyana an anggay komachi ah manorachanyu hen chitaaw an Apudyus. Ngém tàén a-amman hen anchichay maid afurotna pinchitcha hen acharna, natattagu way kaman hen enkamanyu hen anchi chillu hen lennawana. 19 Yag hen anchi ar-argaw hen cha-anyu omafurotan. lennawana, émméy way i nanudtuchu Te hen hiyachi, an-ayug pommasag hen anchichay nifafarud way lennawan ya cha i mamfutafutang ya cha i 20 hen anchichay nan-atéy ad manlokoroko way maid lenawhanyu namenghan way chicha hen anchichay ah laweng way laylaychén hen achar. cha-an omafurot an Apudyus hen Ya afifiin agé hen enkamanyu way tempon Noe way hehennéd Apudyus nanayaw hen anchichay enap-apudyus. hen omafurotancha hen unig anchi 4 Ngém ad uwan, anchag mascha-aw tempon hen cha mangammaan Noe hen hen anchichay pés-éy ifayu gapon 1 Pedro 4:5 503 1 Pedro 4:17 nangentagayanyu way metape an tomorong, masapor agé tomorotorong chicha hen chacha mangammaan an ah patinggan hen kafaelana way cha nadchi. Wat hiyachiyat agé hen inidchat Apudyus an hiya. Yachi chacha mangensortuwan an chàyu. hen mekaman ta hen amin way 5 Ngém yasa ud-ay te umchah chillu ma-ammaanat ah Apudyus yanggay way umchah hen anchi ag-agaw way hen machachayaw gapon Jesu Cristu masapor songfatancha an Apudyus te hiya chillu hen anchi mannakafael hen egachay chacha amma-ammaan, way nenènong hen machayawana ah te ah Apudyus, senasagganana way ing-inggana. manguwis hen egachay tatagu way Mapap-aligatan chillu uray hen natéy ya uray hen cha-an. hen cha omafurot 6 Wat yachi agé hen nepagngaran hen anchi ammayay chamag hen anchichay Rom. 8:17-30; 1 Cor. 4:10-16; nan-atéy ad namenghan ta uray no 6:1-11; 2 Tim. 3:12-17 natéy hen acharcha way yachi chillu 12 Inib-à way laylaychê, achiayug cha hen netatawid hen aminay tatagu gapon mascha-aw no pakay pararo hen chayu fasor, wat mafalin ma-adchancha ah mapap-aligatan, te yaha chillu hen mannanayun way ataguwan way kaman mekaman hen aminay cha omafurot an hen ataguwan Apudyus. Apudyus ah kail-an hen kenatot-owan hen afurottaaw. 13 Ta hen ekamantaaw Ammaantaaw hen nipiyar an chitaaw koma, antaaw yanggay ammag Rom. 12:3-13; 1 Cor. lomaylayad gapon chataaw mìligatan 12:4-11; Efes. 4:11-16 hen napap-aligatan Cristu, te ah awni, 7 Tég-angay hen kapéppégan hen kaskasen hen mèlagragsakantaaw ag-agaw wat masapor emamadtaaw an hiya hen meparangan hen hen chataaw ekamkaman ya kachayawana. 14 Wat antaaw yanggay man-a-annadtaaw ta maid kahaliw-an ammag lomaylayad no cha chitaaw hen manluwaruwantaaw. 8 Ya hen insortuwén gapon sommorotantaaw kapatigan paat way wachan chitaaw an hiya, te yachi hen mangempàila koma, masapor man-ahelennayadtaaw way wachan anchi kachachayaw way ah katot-owana, te hen manlaychan Espiritun Apudyus an chitaaw. 15 Ngém hen ifa, yachi hen anchi achi masapor ar-arwachantaaw ta no mangunongan hen chana fumasoran. mapap-aligatantaaw, faén koma gapon 9 Ya epaenghataaw koma agé way laweng way enammaan way kaman manmangili hen tatagu way maid hen pomatéy ya mangakaw ya ammag manngayutongotan chi hamhamà. mìfiyang hen faén fiyangna. 16 Ngém 10 Yag gapo ta wéhchiyén wacha non an umat yag pap-aligatén chitaaw hen inidchat Apudyus ah kafaelan gapo chillu hen ommafurotantaaw an way maetorongna hen ifana, wat Cristu, wat achitaaw cha mafiinan ta masapor koma matalek way mangusar antaawat an manyaman an Apudyus an cha nadchi ah matorongan hen gapon nelarammongantaaw an hiya. tapena. 11 Wat hen anchi nangchatana 17 Inu-umchah hen manginlugiyan hen kafaelan way mantudtuchu, Apudyus way manguwis hen tatagu masapor itudtuchuna hen anchi way hen ekamanna, pangpangowéna tot-owa way enalen Apudyus. Ya hen hen a-anàna. Wat no ammag uray anchi nangchatana hen kafaelan way chitaaw way cha omafurotén uwiséna, 1 Pedro 4:18 504 1 Pedro 5:11 ay ammoh achi kaskasen hen mekaman kangatowan way pastor, wat idchatna hen anchichay achi mangafurot hen hen ammag napateg way gunggunataaw anchi ammayay chamag way narpon way kachachayaw ya mannanayun. hiya. 18 Te wacha hen nesosorat way 5 Ya hen tugun-o agé an chàyu way alen Apudyus way ekatnéén, ung-ungunga, masapor iyuyayu hen “No ammag naligat hen kahara-an hen hamhamàyu hen anchichay natnatang anchichay ammayay tatagu, ay no chàyu. Ya masapor chillu way achi kaskasen hen mekaman hen wéhchiyén epafafana hen acharna anchichay cha mangamma hen hen ifana, te hen imfagan hen anchi laweng way maid hamhamàna an nesosorat way alen Apudyus, ekatnéén, Apudyus.” “Kokontaréén Apudyus hen anchi 19 Wat hiyachi, chitaaw way cha mangempangato hen acharna mapap-aligatan gapo ta yachi chillu ngém totollongana hen anchi hen laychén Apudyus, wat antaaw an mangempafafa hen acharna.” pa-annongan way mangamma hen usto 6 Wat antaaw an mampakomfafa an ya antaaw agég eporang hen achartaaw Apudyus way mannakafalin ta egad an Apudyus way natatallek te hiya hiya way mangempangato an chitaaw chillu hen nangamma an chitaaw. no umchah hen anchi ustoy tempona. 7 Ya antaaw agég eporang hen aminay Hen tugun Pedro hen anchichay problemataaw an hiya te hiya chillu cha mangemponponò hen manahallimun an chitaaw. Fili. 2:1-18 8 Ilanyu ta man-a-annad-ayu ya Antoyan agé hen itugun-o an man-ar-arwad-ayu te hen anchi 5 chàyu way cha mangemponponò kafusortaaw way Chumunyu, ammag hen anchichay cha omafurot. Ya kaman hen anchi chan toor way karébféngà ménat way manugun an layun ya chan hamuy way man-ilah chàyu te haén way ifayu way ihay anéna, te annag laychén paat way cha mangemponponò agé, innilà manachael an chitaaw. 9 Wat antaaw paat hen napap-aligatan Jesu Cristu, an mannunuuchun hen afurottaaw yah pegwana, melak-amà agé hen ta antaaw ammag achiyén hen kachayawana hen meparangana. Wat chana iyawis. Te innilataaw chillu hen itugun-o an chàyu, 2 masapor way aminay sosnodtaaw way cha paat hahallimunanyu hen anchichay omafurot hen karotarotaat chacha cha omafurot way chayu eponò way amin harémén hen ligat way kaman anchag kaman karneron Apudyus. Ya hen chataaw harémén. 10 Ngém no hen mangammaanyu hen fiyangyu, wat marpas hen anchi hen-aketan way faén koma ah an-ayu an cha mapelet maligatantaawat ah Apudyus way ta gapoh layadyu yanggay, ya faén agé séméség-ang, totollongan chitaaw chillu gapoh pelak ta gapo ta laychényu paat ya papaknégéna ya papapegsééna hen way mansérfi an Apudyus. 3 Ya achitaaw afurottaaw ah achitaaw ma-afa-an an agég pangatowén hen achartaaw way Chumunyu. Te hiya chillu hen namele an chan manchamanchar hen anchichay an chitaaw way metape hen anchi karnero, ta antaawat an ammaan hen mannanayun way kachayawana gapon achartaaw ah ustoy torachéncha. 4 Yachi nelarammongantaaw an Cristu. 11 Wat hen ekamantaaw ta no mamfangad hiya hen machachayaw ah ing-inggana ah Apotaaway Jesu Cristu way kaman te maid péppég hen mannakafalinna. 1 Pedro 5:12 505 1 Pedro 5:14

13 Hen antochay cha omafurot ahtoh Hen nampakomostaan fabréy way kaman ad Babilonia way Pedro hen tatagu chinuchuttokan agé Apudyus chicha 12 Hen antoy attè way sorat-on chàyu, ah mantataguna, wat chacha amin empasorat-o an Silas way an-og ifilang pakomostéén chàyuhna. Ya umat ah natalek way sonod paat. Ya hen agéh Marcos way kaman anào, wat ganchat-o way manorat paat an chàyu, chana agé pakomostéén chàyu. 14 Wat wat ah mepas-éman hen hamhamàyu man-ahepennaila-ayu agé ah layad. ya hen mangistiguwà hen kenatot-owan Wat ta papannohon Apudyus hen hen anchi torong Apudyus ya hen hamhamàtaaw amin way cha omafurot ség-angna. Wat anyug é-égnan chachi. an Cristu. Haén ah Pedro. 506 2 Pedro 1:10

empopostana an chitaaw, ta mafalin Hen pegwan sorat way mèawataaw hen anchi nigagangay an hiya. Ya ta wachay mangar-antaaw Pedro agé ah kafaelan way mangachi hen anchichay laweng way laylaychén Tég-angay hen mepapchitan aposel Pablo hen achar way an yanggay peet an hen nangensoratana hen antoy pegwan manachael hen tatagu. 5 Wat gapo soratna hen anchichay cha omafurot ta yachi hen enkaman Apudyus an way i namfunag hen safasafaliy fabréy chitaawat achitaaw ammag mapnek way hen tawén wat 65 ono 64. Yag hen gapo hen ommafurotantaaw, te masapor pontosna way manorat, te wachacha hen chillu epapatetaaw way mangamma hen tapenay cha omafurot way cha ma-awis anchi nenènong paat hen antoy chataaw hen anchichay senang tutudtuchu, wat omafurotan. Ya achitaaw agég mapnek emparawagna hen kenatatatagucha yag hen nenènong way a-amma, te masapor imfagana mepanggép hen mamfangchan agé epapatetaaw way mangachar Jesu Cristu ya no heno hen chana hen alen Apudyus ah lomaengantaaw hadhadchén ya anat mamfangad. mepanggép an hiya. 6 Yag achitaaw Haén ah Simon Pedro way ihay agég mapnek hen chataaw lomaengan, 1 aposel Jesu Cristu way chan sérfi an te masapor agé annachén hen achar. hiya. Yag achitaaw agég mapnek hen annad, Wat antoyan agé hen sorat-o an te masapor agé hen anoh ta anohantaaw chàyu amin way cha omafurot way hen egachay ligattaaw. Yag achitaaw gapon kenanongnong Apudyus yah Jesu agég mapnek hen anoh ta antaaw Cristu way nangenharà an chitaaw wat agég torachén hen nigagangay an ninidchat an chàyu hen pammateyu Apudyus. 7 Ya achi agé ummat chachi, way kaman agé hen pammateni. te masapor antaaw agég ifilang hen 2 Wat ta omam-améd hen anchichay cha omafurot ah sonod katorongantaaw ya hen kapanohan hen paat ah manlaychantaaw an chicha. hamhamàtaaw gapo hen na-awatantaaw Yag faén agé yanggaychi, ta antaaw mepanggép an Apudyus yah Apotaaway agég epapate way mangempàila hen Jesus. layadtaaw ah uray henoy tagu. 8 Wat no matetepon amin chachi way a-amma Hen ammaan hen cha omafurot an chitaaw ya chacha agé omam-améd, Gal. 5:22-25 wat antaaw ammag kaman mamullifug 3 Ah Apudyus, gapon mannakafalinna ah funga way chakar hen halenonot wat ini-idchatna an chitaaw hen hen ommafurotantaaw an Apotaaw way aminay masaportaaw way mangamma Jesu Cristu. 9 Waman hen heno way hen aminay laychéna hen antoy tagu way mangaliyén cha omafurot matatagguwantaaw. Ya wacha hen yag annag achi patigén chachi, kaman kafaelantaaw way mangamma te ammag nabfurag te annag naliw-an hen innilataaw ah Jesu Cristu way hiya nacharosan hen fasorna hen ar-argaw. hen namele an chitaaw way mèawa 10 Wat hiyachi, sosnod, antaaw hen anchi kenachayawna ya hen ammag epapate paat way mangamma kena-ammayna. 4 Yag hen anchi hen laychén Apudyus ta wachay nangidchatan Apudyus hen anchichay tomot-owaan hen nameleyana an napatpateg ya a-anammay way chitaaw. Te no ammaantaaw chachi, 2 Pedro 1:11 507 2 Pedro 2:3 kapeletan way achi mayagyag hen nanigurachuwanni hen kenatot-owan afurottaaw an hiya ah ing-inggana. hen ensosorat hen anchichay profeta ad 11 Yag laylayad agéh Apudyus way namenghan mepanggép an Jesu Cristu. mangempaghép an chitaaw way Wat ammay no papannaagényu agé mètape hen anchi mannanayun way hen anchichay ensoratcha, te chichachi mantorayan Apotaaway Jesu Cristu way hen kaman helaw way manehelaw nangenharà an chitaaw. hen helang inggana hen pomawayan 12 An-og cha epegwapegwa way hen ag-agaw ya inggana hen fùnagan mangempahpahmà an cha natto an hen anchi fatakagan way taraw, way chàyu, tàén a-ammuyu chillu ya tàén hen miyaligan cha nadchiyat hen agé nimumura hen anchi katot-owaan mamfangchan Jesu Cristu. 20 Ngém an chàyu, 13 te ah hamhamào, an chillug masapor chillu ma-awatanyu way ammay no chà epahmapahmà chachi an maid tagu ah mafalin way annag chàyu hen kawad-à hen antoy lota. 14 Te ma-awatan hen laychén hen anchichay innilà way tég-angay hen matéyà te nesosorat way alen Apudyus way aryén yachi chillu hen imfafaggan Apotaaway no achi epaka-awat hen Espirituna Jesu Cristu way mekaman an haén. an hiya. 21 Te amin hen anchichay 15 Wat chà pachasén ah patinggan hen nesosorat, iggaycha narpo ah hamhamà kafaelà way mangimfaga an cha nadchi hen tatagu te narpocha an Apudyus an chàyu ta uray no matéyà yag achiyu way intudtuchun hen Espirituna hen chillu cha ar-aliw-an. nangensoratan hen anchichay profeta. Innilan Pedro hen Hen anchichay senang tutudtuchu kenachayaw Jesu Cristu 1 Tim. 1:3-11; 4:1-5; 6:3-10; 2 Mat. 17:1-8; 1 Juan 1:1-4 Tim. 4:3-5; Juda 8-13 16 Hen aminay intudtuchuni an Ngém wachacha chillu ad chàyu mepanggép hen mamfangchan 2 namenghan hen senang Apotaaway Jesu Cristu ya hen poprofeta way ammag namparang mannakafalinna, faén ammag hudhud way mangaliyén profetan Apudyus way narpoh kenaraeng hen tatagu, chicha ano. Wat kaman agéhchi ad te innilan paat hen matani hen uwan, te awniyat wachacha agé hummiliyan hen kena-apudyusna. hen anchichay ammag mamparang 17 Te wawà-acha-ani paat hen way senang tutudtuchu way anchag nangempachayawan Amay Apudyus itudtuchu hen chumachael way faén an hiya ya hen nangempàil-ana hen tot-owa. Ya té-énén achicha mangiggéén kenangatona. Yag chengngarni agé hen ah Jesu Cristu ah ap-apocha way hiya imfagan hen anchi kangatowan way hen nanobfot an chitaaw, wat yachiyat Apudyus hen nangaryanéén, “Yato hen agé hen mangawatancha hen ammag anchi laylaychê way anào way chana mepàrat way kachusaancha. 2 Ngém agé eparaylayad haén.” 18 Chengngarni tàén chilluchi wat chuar hen somorot paatchi way ale way narpod uchu te an chicha way mèamma agé hen hen hiyachiy tempowat netatàen-ani anchichay laweng way chacha ammaan. an Jesu Cristu hen anchi filig way Wat gapon chichaat ammag maustan ekatchéén na-apudyusan. hen anchi katot-owaan mepanggép 19 Wat gapon anchi chengngarni an Jesu Cristu. 3 Yag gapo agéh ya innilani, kaskasen hen chachan ameameaman, maid achicha 2 Pedro 2:4 508 2 Pedro 2:14 eparang ah itudtuchucha an chàyu ah hen anchichay achi omafurot ah mangar-ancha ah pelak. Ngém looh kachusaancha hen anchi anongoh hen nifafagga hen kachusaancha ya nafayag ag-agaw way manguwisana hen egad. way ensasagganan Apudyuschi. 10 Yag kaskasen agé hen chusan hen 4 Machusacha way machusa te ilanyu anchichay ammag cha manorot hen ngén, uray hen anchichay anghel paat laylaychén hen acharcha ya anchag way fummasorat, iggay met pasinsiyéén natangset way maid rispituwéncha. Apudyus chicha te entap-arna chicha Hen chichachi way senang ad imférno way nakakawwachan hen tutudtuchu, anchag natangset ya anchi ngéngét ah manmannéchancha natorod way magénén chachaat agé hen anchi ag-agaw way manguwisan ustan hen uray anchichay kachachayaw Apudyus hen egad. 5 Yag umat agé hen way wachan mannakafalincha ad anchichay ammag lawengay tatagu uchu. 11 Waman hen anchichay anghel ad namenghan hen tempon Noe, wat way chakchakkar way térén hen iggay agé ammag pasinsiyéén Apudyus kafaelancha no hen anchichay senang chicha hen fummasorancha, te annag tutudtuchu, wat maid met us-usotcha pen-ong hen lota wat naoforcha amin. hen chacha mempafasoran an chicha Wat ancha yanggay waru hen nahara-an an Apudyus. 12 Ngém hen anchichay way cha Noe way himfafaryan. Te senang tutudtuchu, ancha yanggay ah Noeanchi, hiya yanggay hen ammag kaman aggaégyat way tanan cha nangintudtuchu hen ammayén way animar way maid kasen fanag Apudyus. 6 Wat pachongna agé hen hen niyana-ancha no achi yanggay hen nekaman hen anchichay fabréy ad madpapancha ya hen mepapchitancha. Sodoma yad Gomora way ammag Ya ancha agég kaman aho way maid ginhéb Apudyus ah nanusaana hen poros fiincha, ya heno way achicha fasor hen anchichay tataguhchi. Yag ma-awatanén chachaat ustan. Wat hen hen nenkamanan Apudyus hichi, ta kafanagancha, hen metap-arancha 13 ah ah mangempàil-ana ah kachusaan mangchahancha hen anchi aggaégyat hen anchichay achi mangafurot an way mapàpàgangancha way assong hiya. 7 Ngém hen nanghéfana hen hen chacha penàgapàgang. Yag chicha anchichay fabréy, henara-ana chillu agé, anchag cha gangganasén paat way ah Lot te hiyaat ammayay tagu ya mangamma hen uray heno way afifiin an agég laweng hen hamhamàna way laylaychén hen acharcha, tàén way nangi-ila hen anchi pararo way ag-agaw manha ono hen sangwanan lenoroko way cha enammaan hen hen tatagu. Wat anchag cha ammaan anchichay kailiyana. 8 Wat ah Lot, hen ka-ahoyanyu no mìyamongcha ammag enag-agaw way nì-i-iggaw an way mèan an chàyu, yag chachaat agé chicha, yag ammag achi mapanoh hen gangganasén hen chachan lokopan an hamhamàna gapon anchichay laweng chàyu. 14 Yag no ilancha hen fufaeyén way i-illana ya chachangréna way maid kasen hamham-éncha no faén hen cha ma-ammaan. 9 Wat hen enkaman manòyongancha an chicha te anchag Apudyus an chicha amin ahchi, yachi achi mapnek way cha fumasofasor. Ya hen manot-owaantaaw way innilana naraengcha agé way mangawis hen way mangenharà hen anchichay cha anchichay ammag naraka way ma-awis. omafurot hen chacha maligatan, Ya ammag nimumura hen gamgam ah ya innilana agé way mangensagana hamhamàcha. Wat ammag chuchusséén 2 Pedro 2:15 509 2 Pedro 3:5 yanggay Apudyus chicha. 15 Te chicha na-awis way mamfangad hen anchi agé, anchag entagay hen anchi ustoy entagayna, ammag kaskasen angkay ma-afurot yag ammag safaliyat agé hen kenarawengna no hen pés-éyna. hen chacha unuchun ingganah maid 21 Wat un-unninaat non anna an iggay pootoncha hen usto. Wat anchag kaman koma na-awatan hen anchi ammayén an Balaam ad namenghan way anà Apudyus no hen anchi na-awatana yag Beor way uray heno way lawengén ah awni yag anna chillug nanchùgan enammaana non an wacha paat chi hen hiyachiy nitudtuchu. 22 Wat chicha pelak. 16 Ngém un-unnina ah Balaam hen tomot-owaan hen anchi chacha te ammag nampa-aryén Apudyus hen aryén way ekatnéén, “Hen aho, kasenna anchi kafayuna way nangingar an hiya, anén hen anchi inyutlàna, ya hen yag yachiyat agé hen nangentagayana nàméh way fafuy, ammag kasen chillu i way mangamma hen anchi kenarokona. manludludcharud hen petà.” 17 Hen miyaligan agé hen anchichay Sigurachu way ma-ammaan senang tutudtuchu wat anchag kaman hen imfagan Apudyus fufun way natchù, ya ancha agég kaman hen nanggìchém way funat way ammag Apos. 1:11; 1 Tes. 5:1-11; Heb. 9:28 maid sérfina te ammag emparooh hen Inib-à way laylaychê, yato hen fali way maid empêchagnah uchan. 3 pegwan hen sorat-o an chàyu Wat ammag ensasagganan Apudyus way hen ganchat-o way mangensorat hen kachusaancha hen anchi ammag hen chuway sorat, ta an-o komag ngéngét way lugar. 18 Te chicha agé, cha epahmapahmà an chàyu hen anchag cha epasekat hen chacha aryén anchichay loohyu enachar ta ammag way ammag maid paat etorongna. Ya mimurachi koma ah hamhamàyu. ah kenasilibcha agé, chacha usarén 2 Te hen laychê paatat ta achiyu hen anchi laylaychén hen achar ah ar-aliw-an hen anchichay intudtuchun mangawischa hen anchichay anat cha hen anchichay profetan Apudyus mangentagay hen chacha fumasoran ad namenghan ya umat agé hen ta mamfangadcha chillu hen anchi anchichay imfilin Apo Jesu Cristu way entagaycha. 19 Te itudtuchucha way nangenharà an chitaaw way chichachi uray heno way metape an chichaat hen intudtuchun hen anchichay awwaycha ano way mangamma hen aposelna an chàyu. 3 Yag masapor koma heno way laylaychén hen achar. Ngém agé ma-awatanyu way no tég-angay ah katot-owana, chichaat agé hen umchah hen anongoh hen ag-agaw, ammag alepan hen laweng, te achicha fùnagcha hen anchichay tatagu way maketagay hen anchi inluwam hen ammag maid kasen manmanchar an acharcha way cha manachael an chicha. chicha no faén yanggay hen laylaychén Te tot-owa way heno way a-amma hen acharcha. Yag ancha agég sénsén-én way achi maketagay hen anchi tagu chàyu way mangaliyén, 4 “Chuud ay way nangen-a-amma, wat ammag paat hena hen ekatyuwén mamfangad yachiyat agé hen nangen-alepan an ah Jesu Cristuwa, te nanepod met hiya. 20 Heno way tagu way ommafurot hen natéyan hen anap-otaaw ad an Apotaaw way Jesu Cristu way namenghanat ammag hihiyya chillu hen omenharà yag entagayna hen anchichay egad way kaman chillu hen laprapon laweng way cha manachael hen hen antoy lota.” 5 Hen anchichay cha tatagu, yag ah awni yag kasen chillu mangalehchi, anchag cha pasoragén 2 Pedro 3:6 510 2 Pedro 3:16 way achi mangafurot hen anchi amin hen anchichay maila ad uchu enkaman Apudyus ad malimaliyam ya hen antoy lota ya hen egachay hen anchi pés-éyna way anna yanggay ininggaw, te anchag maumah amin. ammag enale yag na-ammaanat ad 11 Wat gapo ta yachi hen mekaman uchu ya hen antoy lota. Te annag hen egachay maila ad uchu ya hen antoy inyale yag narmuwat hen antoy lota lota, wat nokay ngata hen ekamantaaw way an agég chanum hen inyusarna ya way matagu ad uwan nò. Masapor chanum agé hen nanaguna hen egachay antaaw yanggay ammag epapate way natagu. 6 Yag angkay na-awni agé way mangu-unnud hen laychén Apudyus enalena, yag chanumat agé hen nanlun way hiya yanggay hen man-ap-apo ah way nanachael amin hen antoy lota ah hamhamàtaaw. 12 Ya hen unig hen antoy nanusaana hen tatagu. 7 Wat pachongna mamannéchantaaw hen anchi ag-agaw agé ad uwan, te ena-allen Apudyus way way mamfangchana, antaaw agég ensasagganana ad uchu ya hen antoy komagét way mangamma hen laychéna lota way kasen machachael. Ya hen ta ag-aggah koma yag inumchah. Te manachaelana, wat ah manguwisana yachi agé hen anchi ag-agaw way ya manusaana hen anchichay achi maghéfan hen uray aminay ininggaw ad omafurot an hiya. Ngém hen anchi uchu te ammag umahén hen apoy hen kasen manachaelanaat ammag apoy angamin. 13 Ngém chitaaw, chataaw hen man-anchar. manchinlan hen empopostan Apudyus 8 Inib-à way laylaychê, achiyu koma way lumuwéna hen faru way lota ya agé ar-aliw-an way ah mangi-il-an uchu ah iggawantaaw way anggay Apudyusat nampachong angkay hen yanggay hen ammay ah man-anchar ka-anchun hen ihay ag-agaw hen ahchi. ka-anchun hen henlifu way tawén. Yag 14 Wat hiyachi, inib-à, antaaw hen henlifu way tawén agé, ammag yanggay ammag pa-annongan way kaman ihay ag-agaw an Apudyus. 9 Wat mangamma hen laychén Apudyus faén angkay ammag nakkonchuy ah hen mamannéchantaaw hen hiyachiy Apudyus way mangamma hen anchi ag-agaw, ta no umchah, ichahan imfagana way kaman hen anchi cha chitaaw way nachachallos ya aryén hen tapena. Te anna yanggay napapanoh hen hamhamàna te maid an cha an-anohan way mamannéd netat-aro ah fasor. 15 Ya ma-awatantaaw hen mamfafawiyan hen tatagu ah agé way hen antoy manginya-awniyan manhagongancha koma an hiya, te Apudyus hen mamfangchanaat anna achina laychén way metap-ar hen uray an cha wayaan hen omafurotan hen lawa an ihà-an, te hen laychéna, ta tapena ah kahara-ancha way yachi mamfafawicha koma amin. chillu hen cha aryén sonodtaaw 10 Ngém umchah chillu way umchah way Pablo hen nanoratana an chàyu hen mamfangchan Apo Jesu Cristu, hen nangimfag-ana hen intudtuchun ya ammag achi agé masepotan hen Apudyus an hiya. 16 Te yachi chillu hen tatagu te hen miyaligana, kaman hen chana ifaga hen amin anchichay soratna anchi cha ekaman hen i mangakaw hen chana mangimfag-an mepanggép way achi masepotan yag inu-umchahat. hen mamfangchan Jesu Cristu. Manowat Yag hen anchi mamfangchana, ammag te wacha hen tapen hen ensoratna way maumahat ad uchu way ammag chakar naligat ah ma-awatan way ammag cha hen man-uswarana te anchag maghéb tekowén hen anchichay maid innilana 2 Pedro 3:17 511 2 Pedro 3:18 way naraka hen cha ka-awisan hen soroton. 18 Ta hen ammaantaawat hamhamàcha. Ngém yachi chillu hen koma, antaaw yanggay ammag chacha ekaman hen tapen hen alen agawaan way cha mangacha-achar Apudyus agé, te ammag safali hen mepanggép an Apotaaw way Jesu chacha mangempàwaan. Wat anchag Cristu way nangenharà an chitaaw, ta cha ammaan hen kachusaancha. matapyatapyan agé hen ma-awatantaaw 17 Ngém chàyu way inib-à, nifafagga mepanggép hen ség-angna an chitaaw. chilluchi an chàyu, wat ar-arwachanyu Wat ta ammag hiya yanggay ta achiayu cha marokop hen nèfatan hen hen machachayaw ad uwan ya ah anchichay chan kétém, ta achiyu paat ing-inggana way maid patinggana. manchùgan hen anchi usto way chayu Anggaychih ifagà. Amen. Haén ah Pedro. 512 1 Juan 2:2

Hen ihay sorat Kaman helaw ah Apudyus Juan 1:4; 8:12; 9:5; 12:46; Rom. 3:10-20 Juan 5 Hen chengngarni an Jesu Cristu way anà Apudyus, wat yachi hen Lommakay way térén ah aposel Juan epaka-ammuni an chàyu agé way hen nangensoratana an nattoy sorat hen hen imfagana, ekatnéén, “Homehelaw kawad-ana ménat ad Efeso hen anchi ah Apudyus ya ammag maid poros tawén way 95 ono 90. Yag loohcha helang an hiya te maid paat akettoy ah nan-atéy amin hen anchichay ifana way karawengna.” 6 Wat hiyachi, no mag-ay aposel way nangila paat an Jesus. Ya ekattaawén tommempoyugtaaw an hen anchichay senoratana agéat, maid hiya yag chataawat agé ammaan hen innilacha an Jesus. Wat hen pontos Juan laweng, chataaw angkay mankétém, way nanorat an chichaat ta eparawagnay te iggay nètemfuruy hen chataaw térén koma hen kena-apudyus Jesus aryén hen chataaw ammaan. 7 Ngém ya hen namfalinana ah tatagu, ya ta no mahehellawan hen hamhamàtaaw masigurachucha mepanggép an hiya. hen anchi siguchay helaw, wat mantetempoyugtaaw amin ya cha Hen anchi Ale way tomagu macharocharosan agé hen aminay 2 Ped. 1:16-18 fasortaaw gapon natéyan hen anàna Antoyan hen sorat-o an chàyu way Jesu Cristu way nifùfù hen charana 1 way hen antoy chà esorat, wat ah macharosan hen fasortaaw. mepanggép an Jesu Cristu way 8 Ngém no mag-ay ta ekattaawén na-awagan ah Ale way hiya hen maid ano fasfasortaaw, chataaw angkay managu hen tatagu ah ing-inggana lokopon hen achartaaw te chataaw ya hiya agé, looh nawawà-acha hen maichén hen anchi tot-owa. 9 Ngém no laprapon hen egad. Inni-ilan paat hen ifagataaw hen fasortaaw an Apudyus, matani hiya ya chengngarni hen alena. pakawanéna te natalek way mangamma Menatmataanni paat hiya ya tenchàni hen imfagana ya nalimpiyu agé wat hen acharna, 2 way hiya, nachachà-an charosana hen amin way laweng way an Amataaway Apudyus uray hen enammaantaaw. 10 Ngém no ekattaawén cha-an ma-ammaan hen antoy lota. Yag iggaytaaw fumasfasor, chataaw angkay yachi way inumchah hen nampàil-ana mamfalinén Apudyus ah nangéttém te hen antoy lota, wat innilani paat hen chataaw maichén hen alena. acharna, yag yachi hen manaphapetanni Ah Jesu Cristu hen an chàyu ta changrényu agé mepanggép manàchég an chitaaw hen karpowan hen anchi mannanayun way ataguwan an Apudyus way nifaga Jai. 2:14-19 an chàni. 3 Wat hiyachi, hen innilani Hen ganchat-o way mangensorat an ya hen chengngarni, yachi agé hen 2 cha natto an chàyu way a-anào, ta epagngarni an chàyu ta metapeayu agé achiayu koma fumasor. Ngém mag-ay hen tommempoyuganni an Amataaw ta wacha hen fummasor, wacha hen way Apudyus ya hen anàna way Jesu anchi nesasango an Amataaw way Cristu. 4 Yag hen mensoratà an natto Apudyus way cha manàchég an chitaaw agé an chàyu, ta komaskasen hen way hiyah Jesu Cristu way maid lomaylaychantaaw. fasfasorna. 2 Ya mafalin way tàchégana 1 Juan 2:3 513 1 Juan 2:17 chitaaw te hiya paat hen nangenkaro nahehellangan chillu. 10 Waman hen hen fasortaaw. Ya faén yanggay hen anchi tagu way manlayad hen ifana, fasortaaw hen enkarona te hen fasor nahehellawan tot-owa hen hamhamàna hen egachay katagutagu hen antoy lota. ya achina agé ammaan hen fumasoran 3 No afurotontaaw hen imfagan hen tapena. 11 Ngém hen anchi tagu Apudyus, yachi hen manot-owaan way way achi manlayad hen ifana, ammag innilataaw tot-owa hiya. 4 Ngém mag-ay helang chillu hen hamhamàna te maid ta wachay mangaliyén innilana ano ah innilana hen laychén Apudyus. Yag Apudyus, yag achinaat agé afuroton hen kaman paat chan laprapporap te hen imfagana, cha angkay mankétémchi anchi fasorna hen nangchat hen anchi te chana maichén hen anchi tot-owa. finuragna. 5–6 Waman hen anchi mangafurot hen 12 Chaà manorat an chàyu way imfagan Apudyus, yachi hen anchi tagu a-anào te napakawan hen fasoryu way nafégahan tot-owa hen layadna an gapon Jesu Cristu. 13 Ya chaà agé hiya. Yag heno agé way mangaliyén manorat an chàyu way apapchongà nelarammong hen hamhamàna an way nan-arakay te a-ammuyu ah Jesu Apudyus, masapor torachéna hen Cristu way nawawà-acha hen uray enkaman Jesus hen kawad-ana hen cha-an ma-ammaan hen antoy lota. antoy lota, te maid kasen mangenlasinan Ya chàyu agé way mamattò, chaà hen tommempoyugantaaw an Apudyus manorat an chàyu te enafàyu agé no achi hen mangafurotantaaw hen ah Chumunyu. 14 Esoratà chàyu way imfagana. a-anào te innilayu ah Amataaw way Apudyus. Ya chàyu way apapchongà, Hen anchi kà-amma way orchin esoratà chàyu te innilayu hen anchi Juan 13:34-35 sigud way nawawà-acha, uray hen 7 Chàyu way inib-a way laylaychê, laprapon hen egad. Ya esoratà agé faén kà-amma hen antoy orchin way chàyu way mamattò, te napegsa hen chà esorat an chàyu te yato hen afurotyu an Apudyus, ya nimumura hen anchi chachà-an way orchin way alena ah hamhamàyu ya enafàyu ah nifafagga an chàyu chillu nanepod hen Chumunyu. ommafurotanyu an Jesu Cristu. Wat 15 Hen ifagà an chàyu amin, ilanyu chechengngaryu hen antoy chachà-an ta achiyu ammag patpatigén hen uray way orchin hen anchi ar-argaw heno way ma-awa hen antoy lota. way hen hiyachiy orchinat masapor Te no yachi, maid tot-oway layadyu man-ahelennayadtaaw. 8 Yag uray an Amataaw way Apudyus. 16 Te hen ekat-owén faén kà-amma hen antoy agawaan hen tatagu way napépéppég orchin, kaman paat kà-amma chillu te hen hamhamàcha hen antoy lotaat, ah Jesu Cristu hen nangempàila hen hen anchi laylaychén yanggay hen kafud-asana ya uray agé chàyu, te chayu achar way faén usto, ya anat hen anchi agé torachén hen yachiy layad. Te ad cha somaelo way ilan hen ihay tagu uwan, cha maka-an hen anchi helang yag ginamgamana ya anat agé hen ah hamhamàyu te cha mahelawan. cha mangempasekat hen katataguna. 9 Heno way tagu way mangaliyén Amin cha nadchiyat iggaycha marpo nahehellawan hen hamhamàna yag an Apudyus ad uchu te nanligwatcha achinaat agé laychén hen ifana, iggay hen hamhamà hen tatagu hen antoy angkay mahelawan hen hamhamàna te lota. 17 Ngém mapéppég hen antoy 1 Juan 2:18 514 1 Juan 3:1 lota ya umat agé hen aminay agawaan Apudyus. Waman hen anchi mangafurot hen tatagu hen antoy lota. Ngém heno way ah Jesus hen anchi Cristu, chana way mangamma hen laychén Apudyus, agé afuroton ah Apudyus. chichachi hen matattagu ah ing-inggana 24 Wat hen tugun-o an chàyu, way maid péppégna. epapateyu paat way mamangchén hen anchi nitudtuchu an chàyu Hen anchi kafusor Jesu Cristu mepanggép an Apudyus nanepod hen 2 Tes. 2:1-12 ommafurotanyu. Te no é-égnananyu 18 A-anào, tég-angay angkay umchah chachi, metetepon hen hamhamàyu an hen péppég hen antoy lota. Te ilanyu Amataaw way Apudyus ya hen anàna ngén, chengngaryu met way ah tapen way Jesu Cristu. 25 Ya hen empopostan chi ag-agaw, fùnag hen anchi senang Jesu Cristu an chitaaw wat mètagutaaw Cicristu way hiya hen anchi kafusor an hiya ah ing-inggana. paat Jesu Cristu. Ngém ah katot-owana, 26 Hen mangensoratà an natto an loohcha angkay fummufùnag ad uwan chàyu te wachacha hen anchichay hen chuar way kafusor Jesus, wat cha i mamachas way manlokop an yachi hen manot-owaantaaw way chàyu. 27 Ngém chàyu, wacha hen tég-angay hen péppég hen antoy lota. inidchat Jesu Cristu way Espirituna way 19 Ya chichachiy tatagu way kafusor nìyachar an chàyu, yag gapo ta hiya Jesu Cristu, manowat te narpocha an hen wachan chàyu, achiyu masapor hen chitaaw ngém sommenacha te iggaycha tatagu ah mangintudtuchu an chàyu chillu mètemfuruy hen hamhamàtaaw. te wawà-acha hen anchi Espirituna Te non an umat yag nepachong hen way cha mangintudtuchu hen amin. hamhamàcha hen hamhamàtaaw, Ya pahig tot-owa hen chana itudtuchu iggaycha koma somena. Ngém ah way maid faén tot-owa. Wat anyug nelawagana way faéncha tot-owa afuroton hen itudtuchuna ta metetepon tapetaaw, te sommenacha. hen hamhamàyu an Jesu Cristu. 20 Ngém chitaaw, inidchat Jesu Cristu 28 Wat yaha a-anào, ilanyu ta hen Espiritun Apudyus an chitaaw metetepon hen hamhamàyu an Jesu wat yachi hen mangenlasinantaaw Cristu ta no mamfangad ah tapen chi hen tot-owa. 21 Wat hen manoratà an ag-agaw, achitaaw émégyat ya achitaaw chàyu, te sigurachuwà way innilayu amin fumiin way mèsango an hiya. hen katot-owaan way achì ekatén maid 29 Na-a-awwatantaaw way maid fasfasor innilayu. Ya innilataaw amin agé way Jesu Cristu, wat ma-awatantaaw agé maid kétém ah marpo an Jesu Cristu koma way heno way cha mangamma way katot-owaan. hen usto, hiya agé hen anà Apudyus. 22 Wat hen anchi nangéttém paatat, hiya hen anchi mangaliyén faén Hen anchichay a-anà Apudyus ah Jesus hen anchi Cristu way Ammag maid mepaniyan hen layad empopostan Apudyus way umale. Te 3 Amataaw way Apudyus an chitaaw hen mangalehchi, wat hiya hen anchi te ilanyu ngén, gapon anchi amchan senang Cicristu way kafusor Jesu Cristu way layadna an chitaawat imfilang te anna angkay ammag cha maichén ah chitaaw ah a-anàna, wat anàna chitaaw Apudyus ya anat agé hen anàna. 23 Te tot-owa. Ngém achi chitaaw ifilang hen heno way achi mangimfilang an Jesus kachùran hen tatagu hen antoy lota, ah Cristu, achina angkay agé ifilang ah te achicha chillu ifilang ah Apudyus. 1 Juan 3:2 515 1 Juan 3:17

2 Inib-a way laylaychê, ad uwananto, cha mangamma-amma hen laweng ya chitaaw hen anà Apudyus. Ya uray annag achi laychén hen ifana, chichachi faén narawag ad uwan hen mamfalinén hen anà Chumunyu way faénchah anà hen achartaaw ah pegwana, innilataaw Apudyus. chillu way hen mamfangchan Jesu Masapor man-ahelennayadtaaw Cristu, antaaw ammag mepachong an hiya te ilantaaw paat hiya way usto. 1 Cor. 13; 1 Ped. 2:20-25 3 Wat amin way tatagu way yachi hen 11 Hen anchi chengngaryu way chacha namnaméén, ar-arwachancha nifafagga an chitaaw chillu nanepod ta nacharos koma amin hen chacha hen ommafurotantaaw, wat masapor am-ammaan, kaman hen kachachallos man-ahelennayadtaaw. 12 Wat achitaaw Jesu Cristu. cha torachén hen anchi enammaan 4 Heno way cha fumasorat, chana Cain, te ah Cain, tatagun Chumunyu labsengén hen orchin Apudyus, te no hiya wat annag pinchit hen enawchina achi torachén hen orchinnaat yachi hen way Abel. Yag pakay pinchitna. Oo te makafasoran. 5 Ngém innilataaw way gapo yanggay ah apés, te hiya, enomfat hen ganchat Jesus way ummale hen hen enammaana. Waman hen anchi antoy lota, ta ka-anéna hen fasor hen enawchina, nènong hen enammaana. tatagu, ya hiya, maid poros fasfasorna. 13 Wat hiyachi inib-a, no yachi hen 6 Wat kapeletan way heno way tatagu na-ammaan hen masosnod gapoh way tommetepon hen hamhamàna an apés, achitaaw koma mahaang no cha hiya, achi ammag cha fumasofasor te chitaaw agorgoran hen tatagu hen hen anchi tagu way cha fumasofasor, antoy lota. maid angkay innilana an Jesu Cristu ya 14 Hen anchi pés-éyna, iggay amin ommafurot an hiya. sommesenataaw an Apudyus, ngém ad 7 Chàyu way a-anào, ilanyu ta achiayu uwan, sigurachutaaw way mètagutaaw koma cha marokop. Te heno way tagu an hiya ah ing-inggana. Ya hen way cha mangamma hen ammay ya matot-owaana, te laylaychéntaaw hen usto, hiya hen ammayay tagu way ifataaw. Waman hen anchi tagu way kaman agé an Jesu Cristu. 8 Waman hen achi manlayad hen ifana, sommesena anchi tagu way cha mangamma hen angkaychi an Apudyus, 15 te heno way laweng, hiya hen tagun Chumunyu, te tagu way achi manlayad hen ifana, hiya ah Chumunyu, sigud way pahig laweng hen ihay pomapattéy. Ya innilataaw hen a-ammana nanepod hen laprapon way maid pomapattéy ah midchatan hen egad. Wat hiyachi hen ummaliyan hen anchi mannanayun way mètaguwan hen anchi anà Apudyus hen antoy lota, an Apudyus. ta ina chachaelén hen aminay a-amman 16 Hen mangacharantaaw hen tot-owa Chumunyu. way layad, wat hen anchi enammaan 9 Heno way tagu way enanà Jesu Cristu. Te hiya, inidchatna hen Apudyus, achi mafalin way ammag acharna way matéy para an chitaaw. cha fumasofasor te wacha hen Wat chitaaw, masapor koma idchattaaw kena-apudyus Apudyus an hiya ya agé hen achartaaw para hen ifataaw, ah Apudyus hen amana, wat faén tàén yachi hen iyatéytaaw. 17 Wat naraka hen fumasorana. 10 Yato hen mag-ay ta wachay tagu ah wachay kail-an no heno hen anà Apudyus mafalinna yag innilana hen ifana way ya hen anà Chumunyu, te hen anchi cha makorangan yag annag achi chillu 1 Juan 3:18 516 1 Juan 4:6 ség-angan, achi mafalin way ekatnéén wachan layadna an Apudyus. 18 A-anào, Hen anchi tot-oway Espiritun achi ummat hen ammag tapà yanggay Apudyus ya hen faén hen mangaliyén laychén hen ahentagu, Inib-a, achitaaw ammag cha te masapor epàila hen tot-oway layad 4 afuroton amin hen mangaliyén way hen mepàil-anaat, hen anchi wacha ano hen Espiritun Apudyus an ammay way a-amma. chicha. Te masapor emamadtaaw paat way mangenlasin unna no ah Apudyus Sém-ém hen hamhamà hen anchi tot-owa hen narpowan hen chacha tagu way manokchuna ah Apudyus aryén ono safali hen narpowana, te 19 Wat hiyachi, no epàilataaw hen chummuarcha hen tatagu hen antoy layadtaaw hen ifataaw, yachi hen lota ad uwan way ammag chan parang manot-owaan way hen anchi tot-oway ah intudtuchun ano hen Espiritun Apudyus hen nangen-awa an chitaaw, Apudyus. 2 Wat hen menlasinantaaw ya sém-ém agé hen hamhamàtaaw way way narpo hen Espiritun Apudyus hen mepasango an hiya. 20 Wat no maid chacha itudtuchu, wat no afunancha tarnan hen hamhamàtaaw gapon anchi way narpo ah Jesu Cristu an Apudyus nanarpas way fasor, achitaaw chillu ad uchu yag ummale hen antoy lota machanagan te chakchakar hen kafaelan way namfalin ah tatagu, yachi hen Apudyus way manga-an hen fasor no manot-owaan way narpon Espiritun hen hamhamàtaaw. Wat sém-émtaaw Apudyus hen chacha itudtuchu. 3 Ngém koma chillu te maid achi innilan no safali hen mangalecha mepanggép Apudyus, ya nang-ép mepanggép hen an Jesus, iggay marpon Espiritun nafayachan hen fasortaaw. 21 Wat Apudyus hen chacha aryén, te yachi hen hiyachi inib-a way laylaychê, no hamhamà hen anchi kafusor Jesu Cristu natarna hen hamhamàtaaw way way chengngaryu way umale hen antoy penapakkawan Apudyus hen anchichay lota, yag ah katot-owana, looh chan narpas way fasor, wat ammay hen anchar hen kaman hichi way hamhamà. mangimfag-antaaw an hiya hen heno 4 Chàyu way a-anào way ena-awwan way ifaga. 22 Yag idchatna agé hen Apudyus, enafàyu hen anchichay heno way chawaténtaaw te chataaw ammag cha mamarang hen alen afuroton hen inyurchinna ya chataaw Apudyus. Yag hen nangafa-anyu an amin ammaan hen laychéna. 23 Yag chicha, te chakchakar hen kafaelan yato hen inyurchinna way masapor hen Espiritun Apudyus way wachan afurotontaaw hen anàna way Jesu Cristu chàyu noh Chumunyu way wacha ya masapor man-ahelennayadtaaw an chicha. 5 Hen anchichay ammag way yachi chillu hen inyurchin Jesu cha mamarang hen ekatchéén Cristu an chitaaw. 24 Wat heno way enalen Apudyus, naraengcha way tagu way cha mangafurot hen inyurchin mangintudtuchu mepanggép hen antoy Apudyus, netetepon hen hamhamàna lota ya papannaagén agé hen tatagun an Apudyus ya netetepon agé hen antoy lota chicha te nètemfuruy chillu hamhamà Apudyus an hiya. Yag hen hamhamàcha hen hamhamà hen hen mangil-antaaw way netetepon tatagun antoy lota. 6 Waman chitaaw ah Apudyus an chitaaw, wat gapon way nètetemfuruy hen hamhamàna anchi Espirituna way inidchatna way hen hamhamà Apudyus, papannaagén mìyachar an chitaaw. chitaaw hen anchichay nangilan 1 Juan 4:7 517 1 Juan 4:21

Apudyus, ngém achi chitaaw panaagén hen anchi Espirituna way inidchatna hen anchichay maid innilana an way mìyachar an chitaaw. Apudyus. Wat yachi hen manot-owaan 14 Ya chàni, innilan tot-owa paat hen hen anchi tot-owa way narpo hen matani ah Jesus wat tàchéganni way Espiritun Apudyus ya hen anchi nèfat hennag Amataaw way Apudyus hiya way narpon Chumunyu. hen antoy lota way mangenharà hen tatagu. 15 Yag heno way mangentàchég Hen layad Apudyus an way ah Jesus hen anà Apudyus, chitaaw way tatagu netetepon hen hamhamàna an Apudyus 1 Cor. 13 ya netetepon agé hen hamhamà 7 Inib-à way laylaychê, masapor Apudyus an hiya. 16 Wat hiyachi, man-ahelennayadtaaw, te hen chitaaw amin, na-awatantaaw way manlaychan hen ifa, yachi hen laylaychén Apudyus chitaaw ya chataaw hamhamà way narpo an Apudyus. Wat manchinlan hen hiyachiy layadna an hen anchi tagu way wachay layadna ah chitaaw. ifana, hiya hen tot-oway anà Apudyus ya Laylaychén Apudyus hen tatagu wat na-awatana agé hen laychén Apudyus. no laychéntaaw hiya ya umat agé hen 8 Waman hen anchi tagu way annag ifataaw, mawawà-acha ah Apudyus achi laychén hen ifana, achina angkay an chitaaw ya mawawà-achataaw ma-awatan ah Apudyus te ah Apudyus, agé an hiya. 17 Yag no memamad laylaychéna met hen tatagu. 9 Yag hen hen layadtaaw, wat sésém-ém hen nempàil-an Apudyus hen chakar way hamhamàtaaw ta achitaaw émégyat hen layadna an chitaaw way tatagu, wat tempon hen kachusaan hen katagutagu hen nangempaliyana hen anchi sissigud te nètemfuruy hen ekamantaaw hen way anàna hen antoy lota ta wachay enkamkaman Jesus hen kawad-ana énnéntaaw way mètagu an hiyah hen antoy lota. 18 Yag no nènong hen ing-inggana. 10 Yag hen kafud-asan hen layadtaaw an Apudyus, kapeletan way anchi tot-owa ya nènong way layad, achitaaw émégyat an hiya te hen anchi wat faén agé hen ekamantaaw way chakar way layad, yachi hen manga-an manlayad an Apudyus te hen enkaman hen égyat te afaén hen layad hen égyat, Apudyus way nanlayad an chitaaw te hen karpowan hen égyat chillu, wat hen nangempaliyana hen anchi anàna hen hamhamà ah kachusaan. Wat heno hen antoy lota way matéy ta wachay way émégyat, kapeletan way nakapoy mapakawanan hen fasortaaw. 11 Inib-a, hen layadna an Apudyus. no yachi hen enkaman Apudyus way 19 Laylaychéntaaw ah Apudyus te manlayad an chitaaw, masapor agé lelenyad chitaaw chillu. 20 Ngém mag-ay man-ahelennayadtaaw. ta wachay tagu ah mangaliyén laychéna 12 Maid paat tagu ah nangila ano ah Apudyus ngém achina agé hen achar Apudyus, ngém no laychén hen anchi ifana, kétémnachi. man-ahelennayadtaaw, wat metetepon Te achinaat laychén hen ifana way ah Apudyus an chitaaw, yag mamàila ta gimuraat ah Apudyus way matapyatapyan agé hen layadtaaw ah achi maila. 21 Te hen inyurchin Jesu mepachongan hen layadna. Cristu an chitaaw chillu, ekatnéén, 13 Hen manot-owaantaaw way “Heno way manlayad an Apudyus, netetepon ah Apudyus an chitaaw ya masapor laychéna agé hen ifana.” netetepontaaw agé an hiya, te wacha 1 Juan 5:1 518 1 Juan 5:15

anchi Espiritun Apudyus. Wat torocha, Hen mangafa-an hen tatagu hen ngém ihà-an chillu hen laychéncha karaweng hen antoy lota way aryén way ah Jesus, hiya hen anà Heno way tagu way mangafurot Apudyus. 9 Ma-afurot met hen istigun 5 way ah Jesus hen anchi Cristu hen tatagu no wacha hen istiguwancha, way empopostan Apudyus way umale, wat ay achi kaskasen way ma-afurot wat hiya hen anà Apudyus. Ya heno no ah Apudyus hen mangistigu. Yag way manlayad hen anchi amana, ah Apudyus paat hen mangistigu kapeletan way laychéna agé hen an anàna. 10 Wat hiyachi, heno way a-anàna. 2 Ya hen mangempàil-antaaw mangafurot hen anchi anà Apudyus, way laychéntaaw hen anchichay a-anà maid manchuwachuwana mepanggép Apudyus, wat hen manlaychantaaw an hen mangistiguwan Apudyus an anàna. hiya ya hen mangafurotantaaw hen Waman hen anchi tagu way ammag inyurchinna. 3 Te hen mempàil-antaaw achi mangafurot an Apudyus, annag cha way laychéntaaw ah Apudyus wat hen mankétmén hiya te annag achi afuroton mangammaantaaw hen inyurchinna. hen imfagana mepanggép hen anàna. Ya faén agé ammag naligat hen anchi 11 Yag hen imfagan Apudyus, ekatnéén inyurchinna an chitaaw, 4 te amintaaw idchatna an chitaaw hen mannanayun way enanà Apudyus, wat wachan way mètaguwantaaw an hiya way hen kafaelantaaw amin way mangafà hen yachiy mannanayun way ataguwan, kenaraweng hen antoy lota. Ya maid narpo yanggay hen anchi anàna. 12 Wat agé kasen iyafàtaaw no faén hen heno way tagu way wachan anchi anà anchi afurottaaw an Jesu Cristu. 5 Wat Apudyus an hiya, looh nidchat hen ma-awatantaaw koma way maid kasen anchi mannanayun way mètaguwana maka-afà hen kenaraweng hen antoy an Apudyus. Waman hen anchi tagu lota no faén yanggay hen anchi tagu way maid anchi anà Apudyus an hiya, way cha mangafurot way ah Jesus hen maid agé anchi mannanayun way anà Apudyus. mètaguwana an Apudyus.

Hen mangistigu an Jesu Cristu Mepanggép hen 6 Ah Jesu Cristu, hiya hen anchi narpo mannanayun way ataguwan an Apudyus yag ummale hen antoy 13 Hen mangensoratà an natto lota way hen manot-owaan an hiya, an chàyu way ommafurot hen anà hen anchi nafunyagana ah chanum Apudyus, ta masigurachuyu way ya anat agé hen anchi chummaraana mètaguayu an Apudyus ah ing-inggana, hen natéyana hen koros. Faén yanggay te looh ninidchat an chàyu hen anchi hen nafunyagana hen manot-owaan mannanayun way ataguwan. 14 Ya an hiya, te hen anchi natéyana agé. ta sésém-ém agé hen hamhamàtaaw Ya tatàchégan hen Espiritun Apudyus way manchawat an Apudyus te hen kenatot-owan nadchi way hen sigurachutaaw way changréna hen Espiritun Apudyus, hiya hen pongar hen chataaw chawatén no mètemfuruychi tot-owa. 7 Wat torocha hen mangistigu hen anchi laychéna. 15 Ya gapo ta an Jesu Cristu 8 way hen iha, hen anchi sigurachutaaw way chana changrén nafunyagana ya hen anchi ma-agwa, hen ifagataaw, sigurachutaaw agé way hen anchi nifùfuan hen charana hen idchatna hen anchi chawaténtaaw. natéyana, ya hen anchi ma-atlo, hen 1 Juan 5:16 519 1 Juan 5:21

16 No ilanyu hen fummasoran 19 Innilataaw way ah Apudyus hen hen ifayu way hen halenonot hen nangen-awa an chitaaw. Waman hen yachiy fasorat faén hen metap-arana, amin anchichay tapen hen tatagu hen chawatényu koma an Apudyus ta antoy lota, cha etorayan Chumunyu pakawanéna ya taguwéna hen yachiy chicha. fummasor. Ngém wacha hen fasor way 20 Innilataaw agé way umma-ale hen halenonotna, etap-ar Apudyus hen anà Apudyus hen antoy lota hen anchi fummasor, wat achì itugun yag empaka-awatna agé an chitaaw an chàyu way manginchawat ah hen anchi tot-oway Apudyus. Yag mapakawanana. 17 Amin way laweng netetepon hen hamhamàtaaw hen anchi way ma-ammaanat fasor aminchi, tot-oway Apudyus te netetepon hen ngém wacha hen fasor way mafalin hamhamàtaaw hen anchi anàna way mepakawan ta achi metap-ar hen Jesu Cristu way hiya paat hen anchi anchi fummasor. 18 Innilataaw way tot-oway Apudyus ya hiya yanggay achi ammag cha fumasofasor hen hen karpowan hen mannanayun way anchichay tatagu way tot-oway enanà ataguwan. Apudyus, te hen anchi siguchay anàna, 21 A-anào, ar-arwachanyu ta achiyu hahallimunana chicha ta achi mafalin ammag cha apudyusun hen safali. Haén way afaén Chumunyu chicha. ah Juan. 520 2 Juan 1:13

ommafurotantaaw an hiya. 6 Ya hen Hen miyagwa way sorat mangempàil-antaaw ah layadtaaw an Apudyusat hen mangafurotantaaw Juan hen inyurchinna. Yag hen anchi inyurchinna way chechengngartaaw Ah aposel Juan way narakayay térén hen chillu nanepod hen pés-éyna, wat nangensorat an natto hen kawad-ana ad masapor man-ahelennayadtaaw. Efeso hen anchi tawén way 90 ménat. Ya 7 Ad uwan, fummufùnagcha hen magat hen anchichay cha ma-am-among chuaray tatagu way i nanorsor hen ah ihay fabréy hen enawagana ah in-ina. antoy lota way anchag cha lokopon Yag tinugutugunna chicha mepanggép hen hen tapena, ya achicha agé afunan senang tutudtuchu. way ummale ah Jesu Cristu hen antoy Haén ah Juan way ponò hen lota way namfalin ah tatagu. Wat 1 ommafurot, wat antoyan hen hen kaman hichi way tatagu, anchag sorat-o an hea way in-ina way lommorokkop way chicha hen kafusor penepenelen Apudyus ya hen annachay Cristu. 8 Wat ar-arwachanyu ta payan a-anàno way laylaychê agé. Ya faén hen kommakamméchanyu hen afurot yanggay agé haén hen manlayad ya ta aranyu amiamin hen gunggunayu an chàyu, te uray hen amin way way ensasagganan Apudyus para an cha mangafurot hen katot-owaan, chàyu ad uchu. laylaychén chàyu agé. 2 Te hen anchi 9 Heno way tagu way ammag katot-owaan way wacha an chitaaw ad mangempàfat hen intudtuchun Jesu uwan, wat mawawà-achachi an chitaaw Cristu yag enhoopna hen safali, maid ah ing-inggana. 3 Hen chawat-o, wat angkay ah Apudyus an hiya. Waman hen ta totollongan chitaaw an Amataaw anchi mamangchén hen intudtuchun way Apudyus yah anàna way Jesu Jesu Cristu, wawà-acha ah Amataaw Cristu, ya ta séség-angan chitaaw ya ta way Apudyus an hiya, ya umat agé hen papannohoncha agé hen hamhamàtaaw anchi anàna way Jesu Cristu. 10 Wat amin. Yag hen mangawatantaaw an hiyachi, no wachay umale an chàyu way cha nahha, hen mamangchénantaaw sabsafali hen chana itudtuchu, achiyu hen katot-owaan ya hen chataaw cha paghépén hiya, ya achiayu amin man-ahelennaychan. cha mì-ib-ifun an hiya. 11 Te heno way mangempaghép an hiya, cha angkay Mepanggép hen tot-owa mètape hen anchi laweng way chana ya hen layadyu ammaan. 4 Amchan hen laylayad-o way 12 Chuar koma hen ifagà an hea, nangila hen tapen hen a-anàno way ngém naligat no an esorat amin. cha mangafurot hen tot-owa way Wat hen ekat-o, umaliyà koma ahna yachi chillu hen inyurchin Amataaw way i mangila an chàyu ta ammay way Apudyus. 5 Wat hiyachi, hen hen mantatagépfarantaaw way anchi itugun-o an hea ad uwan, ta mahaghaggang ta mamapnektaaw antaaw ammag man-ahelelennayad. amin. Yag faén agé kà-amma way orchin 13 Hen antochay a-anà hen anchi hen antoy chà ifaga, te yachi chillu sonodno way penepenelen Apudyus hen anchi inyurchin Apudyus an agé, cha chàyu pakomostéén ahna. Haén chitaaw nanepod hen anchi pés-éy ah Juan. 521 3 Juan 1:13

ommafurotantaaw an hiya. 6 Ya hen Hen miyagwa way sorat mangempàil-antaaw ah layadtaaw an Apudyusat hen mangafurotantaaw Juan hen inyurchinna. Yag hen anchi inyurchinna way chechengngartaaw Ah aposel Juan way narakayay térén hen chillu nanepod hen pés-éyna, wat nangensorat an natto hen kawad-ana ad masapor man-ahelennayadtaaw. Efeso hen anchi tawén way 90 ménat. Ya 7 Ad uwan, fummufùnagcha hen magat hen anchichay cha ma-am-among chuaray tatagu way i nanorsor hen ah ihay fabréy hen enawagana ah in-ina. antoy lota way anchag cha lokopon Yag tinugutugunna chicha mepanggép hen hen tapena, ya achicha agé afunan senang tutudtuchu. way ummale ah Jesu Cristu hen antoy Haén ah Juan way ponò hen lota way namfalin ah tatagu. Wat 1 ommafurot, wat antoyan hen hen kaman hichi way tatagu, anchag sorat-o an hea way in-ina way lommorokkop way chicha hen kafusor penepenelen Apudyus ya hen annachay Cristu. 8 Wat ar-arwachanyu ta payan a-anàno way laylaychê agé. Ya faén hen kommakamméchanyu hen afurot yanggay agé haén hen manlayad ya ta aranyu amiamin hen gunggunayu an chàyu, te uray hen amin way way ensasagganan Apudyus para an cha mangafurot hen katot-owaan, chàyu ad uchu. laylaychén chàyu agé. 2 Te hen anchi 9 Heno way tagu way ammag katot-owaan way wacha an chitaaw ad mangempàfat hen intudtuchun Jesu uwan, wat mawawà-achachi an chitaaw Cristu yag enhoopna hen safali, maid ah ing-inggana. 3 Hen chawat-o, wat angkay ah Apudyus an hiya. Waman hen ta totollongan chitaaw an Amataaw anchi mamangchén hen intudtuchun way Apudyus yah anàna way Jesu Jesu Cristu, wawà-acha ah Amataaw Cristu, ya ta séség-angan chitaaw ya ta way Apudyus an hiya, ya umat agé hen papannohoncha agé hen hamhamàtaaw anchi anàna way Jesu Cristu. 10 Wat amin. Yag hen mangawatantaaw an hiyachi, no wachay umale an chàyu way cha nahha, hen mamangchénantaaw sabsafali hen chana itudtuchu, achiyu hen katot-owaan ya hen chataaw cha paghépén hiya, ya achiayu amin man-ahelennaychan. cha mì-ib-ifun an hiya. 11 Te heno way mangempaghép an hiya, cha angkay Mepanggép hen tot-owa mètape hen anchi laweng way chana ya hen layadyu ammaan. 4 Amchan hen laylayad-o way 12 Chuar koma hen ifagà an hea, nangila hen tapen hen a-anàno way ngém naligat no an esorat amin. cha mangafurot hen tot-owa way Wat hen ekat-o, umaliyà koma ahna yachi chillu hen inyurchin Amataaw way i mangila an chàyu ta ammay way Apudyus. 5 Wat hiyachi, hen hen mantatagépfarantaaw way anchi itugun-o an hea ad uwan, ta mahaghaggang ta mamapnektaaw antaaw ammag man-ahelelennayad. amin. Yag faén agé kà-amma way orchin 13 Hen antochay a-anà hen anchi hen antoy chà ifaga, te yachi chillu sonodno way penepenelen Apudyus hen anchi inyurchin Apudyus an agé, cha chàyu pakomostéén ahna. Haén chitaaw nanepod hen anchi pés-éy ah Juan. 522 Juda 1:9

ya laylaychéna chicha. Ya hen iha agé, Hen sorat anchag achi mangiggéén ah Jesu Cristu way hiya yanggay hen ap-apotaaw Juda way ma-afurot paat. Hen chichachiy tatagu, nesosorat ad namenghan way Ah Juda way sonod Jaime ya enawchin machuchussacha chillu. agé Jesu Cristu hen nangensorat an 5 Wat tàén no chechengngaryu hen natto hen tawén way 70 ménat. Yag antochay chà paniyén way nekaman ad hen pontosna, ta elawagna hen egachay namenghan, kasen-o chillu epacha-an cha omafurot mepanggép hen senang an chàyu ah manhamham-antaaw. tutudtuchu. Te ilanyu ngén ah Apudyus, wat Haén ah Juda way enawchin tàén henara-ana amin hen anchichay 1 Jaime way ihay chan sérfi an ganà Israel hen lommayawancha Jesu Cristu. Wat antoyan hen sorat-o ad Egipto, anna chillug pinchit hen an chàyu amin ahna way penepelen tapen anchichay henara-ana te anchag Amay Apudyus ya laylaychéna agé, iggay afuroton hiya. 6 Ya kaman chàyu way hahallimunan Jesu Cristu. agé hen tapen anchichay anghel 2 Wat hen chawat-o, ta séség-angan Apudyusat, gapo ta iggaycha patigén chitaaw amin an Apudyus, ya ta hen fiyangcha ad uchu way anchag papannohona agé hen hamhamàtaaw ya tenaynan, wat anchag nakawachan ah ta ma-awa-awatantaaw hen kapegsan mannanayun way kawad hen anchi hen layadna an chitaaw. ammag ngéngét way lugar ingganah umchah hen anchi aggaégyat way Hen senang tutudtuchu ag-agaw way mauwisan hen amin. 7 Ya Rom. 16:17-19; 1 Tim. 1:3-11; kaman agé hen anchichay tatagu ad 2 Tim. 3:1-9; 2 Ped. 2 Sodoma yad Gomora ya hen anchichay 3 Sosnod way laylaychê, hen anchi tapenay nehag-én way fafabréy, te hen pés-éyna, ekat-owén manoratà koma kenaraweng hen fasor cha nadchi, wat an chàyu way mangempacharan kaman agéhchi hen kenaraweng hen mepanggép hen anchi kahara-antaaw. fasor hen anchichay a-anghel. Te ammag Ngém yachiyat agé yag enlasin-o aggarémha hen enkamancha way maid way masapor peet manorata-at way iggaycha hòyongon way magénén tàén manugun an chàyu, ta anyug tétérnén hen kapachongcha way larae. Wat way mamangchén hen anchi chataaw ammag ginhéb Apudyus chicha ah afuroton, te yachi paat hen imfafaggan mansarmengantaaw hen ekamanna way Apudyus hen tataguna way achi chillu manusa hen menangfasor hen iggaw mafalin ma-at-atob. 4 Wat tugun-oto hen anchi mannanayun way apoy. an chàyu te maid peet enlasinyu way 8 Wat kaman agéhchi angkay hen annachayan hen ammag nan-asilib cha ekaman hen annachay nan-asilib way niya-ahrang an chàyu way ahna way nelarammong an chàyu, te ammag maid ustoh afurotcha an chacha agé ammaan hen anchichay Apudyus. Te anchag cha epàfat hen aggarémha way térén way henelapcha ség-angna way anchag cha ekatén ano. Yag maid paat agé iyafiincha uray no ammaancha hen lenoroko wat ah ap-apo. Ya chacha agé ustan hen achicha chillu ano machusa te an anog anchichay kachachayaw way anghel séség-angan Apudyus hen menangfasor Apudyus. 9 Ancha ammag natorod, te Juda 1:10 523 Juda 1:19 pakay uray hen anchi ap-apon paat hen way cha henhenén hen challuyun anghel way ah Miguelat maid met paat ah tarantag. Ya kamancha agé hen inustana. Te hen anchi nèsongelana anchi nattafaw way taraw way nèfat an Chumunyu mepanggép no heno hen chana ayan. Wat ensasagganan hen mangara hen achar Moses, wat Apudyus hen anchi ngéngét way lugar iggayna ilurud way mangensongfat ah way para an chicha ah kachusaancha ah laweng an Chumunyu te anna yanggay ing-inggana. ammag ekatén, “Egad ah Apudyus 14 Uray ah Enoc ad namenghan way mangingar an hea.” 10 Waman way ma-aném hen ganà Adamat, cha nahhay tatagu, anchag nat-énay imfafaggana hen kachusaan hen kaman térén te anchag an cha ustan hen uray an cha nahhay tatagu, ekatnéén, heno way achicha ma-awatan. Yag “Ilanyu te umale ah Apudyus way ancha agég kaman aho way uray heno mangentàtaen hen kalifulifu paat way laychén hen acharchéén hen anchichay anammay way enammaanchaat. Yag yachiyat agé hen anghelna 15 way ina uwisén cha mangammah metap-arancha. hen egachay katagutagu hen 11 Anchag ka-as-ase way tatagu way antoy lota, wat chusééna amin ammag aggaégyat hen machusaancha, hen anchichay tatagu way cha te ancha peet ammag cha torachén hen nangamma ah laweng ya cha kenaraweng Cain ad namenghan. Ya nangale ah laweng ya aminay gapo agé hen gamgamcha ah pelakat, paket way ale mepanggép an chacha agé ilurud way mangamma Apudyus.” hen kaman hen enammaan Balaam 16 Hen cha nahhay tatagu agé, maid ad namenghan. Ya ancha agég cha achicha chumsekén ya chacha agé ihlig guréén ah Apudyus way kaman agé ah tapena. Ya ancha agég cha torachén hen enkaman Core ad namenghan, wat hen heno way laychén hen acharcha sigurachu way machusacha agé way paat. Anchag chan paspasekat, ya kaman hen nachusaan Core. chachaat agé ay-ayuwén hen tapena 12 Cha nahhay tatagu, ammag maid ah mangar-ancha hen heno way paat iyafiincha an chàyu ya uray ah laychéncha. Apudyus. Te no mìyamongcha an chàyu 17 Wat hiyachi, sosnod, achiyu way mèan hen anchi Manmanma-an, cha ar-aliw-an hen imfagan hen anchag cha ammaan hen ka-ahoyanyu, anchichay aposel Jesu Cristu way te maid kasen hamham-éncha no faén Apotaaw way ekatchéén, 18 “No yanggay hen laylaychén hen acharcha. tég-angay hen anongoh hen ag-agaw Wat poros chi kesérfiyancha, te anchag wat fùnagcha hen anchichay ammag kaman hen anchi funat way an lawag pèsésénséna way tatagu way maid cha etat-ayap hen yawyaw way maid kasen man-anchar ah hamhamàcha epêchagnah uchan. Ya kamancha agé no faén yanggay hen anchi laweng hen anchichay fayyén way away way way laylaychén hen acharcha.” 19 Cha achi mamunga, ya ancha agég kaman nadchiy tatagu hen cha mangamma hen nanattéy way away way nahohònot. hen chan sosongelan hen tapena 13 Ya ancha agég kaman hen anchichay ah maid mantetempoyugancha, ya aggaégyat way challuyun hen fayfay, hen antoy lota yanggay hen péppég te hen anchichay afifiin way chacha hen hamhamàcha te maid Espiritun ammaan, kaman hen anchi chan agub Apudyus an chicha. Juda 1:20 524 Juda 1:25

20 Ngém chitaaw way sosnod, hen gapo hen anchichay aggarémha way ekamantaaw koma, antaaw ammag fasorcha ah achitaaw paat melak-aman. epapate way mangempapegsa hen 24 Antaaw ammag manyaman afurotaaw. Ya eparufustaaw hen an Apudyus te wacha tot-owa hen manorongan hen Espiritun Apudyus an kafaelana way manahallimun an chitaaw hen chataaw manluwaruwan. chitaaw ta achitaaw fumasor, ya wacha 21 Ya antaaw agég manchichinlan hen agé hen kafaelana way mangemparang layad Apudyus an chitaaw hen antoy an chitaaw hen anchi kachachayaw mamannéchantaaw hen mangidchatan way sangwanana way maid poros Apotaaw way Jesu Cristu an chitaaw fasfasortaaw an hiya ya maid agé hen anchi mannanayun way ataguwan kepaniyan hen layadtaaw. 25 Maid way yachi hen kafud-asan hen kasen ah kaman an Apudyus way hiya ség-angna an chitaaw. yanggay hen tot-oway Apudyus, wat 22 Ah ség-angtaaw, antaaw ammag antaaw ammag chachayyawén yanggay eharoharochàchà way manudtuchu hiya way hen nakaharà an chitaaw hen anchichay chan chuwachuwa hen gapon enammaan Apotaaw way Jesu afurotna. 23 Ya hen tapena, antaaw an Cristu. Te hiya agé hen kachachayyawan tudtuchuwan chicha ah omafurotancha way Are ya kangatowan hen aminay way kamantaaw lenapchù chicha hen mannakafael. Ya hiya hen ap-apon chacha metongowan. Ya hen tapena, hen egad way nanepod hen lugrugina antaaw an tudtuchuwan chicha ah ingganad uwan ya ah ing-inggana chillu ka-asetaaw, ngém man-unigartaaw way maid péppégna. Haén ah Juda. 525 Hen nepaka-ammu 1:8

Ah Apudyus, ammag nawawà-acha Hen nepaka-ammu an Juanway hen laprapon chi egad ya é-éttégna mekaman ah tapen chi ag-agaw ad uwan, ya ammag mawawà-acha chillu ah ing-inggana. Ya hen anchi Narakayay térén ah aposel Juan hen Espirituna way pituy karase hen nangensoratana an natto way wacha agé chana man-ancharan, ini-inggaw hen hen ensoratna way toroy a-anattè way sangwanan Apudyus way chan toray. sorat ya anat agé hen anchi Ammayay Ya ah Jesu Cristu, an chillug natatallek Chamag mepanggép an Jesu Cristu. way nangempàila hen aminay wacha an Yag hen nangensoratana an natto wat Apudyus yag na-awagan agé ah pés-éy hen anchi tawén way 95 ménat hen chi anà, te hiya hen anchi nangempango kawad-ana ad Patmos way neparyawana hen man-uchiyan hen natéy, ya hiya gapon afurotna. Angkay ad Patmos, agé hen aren hen egachay toray hen wacha hen empahelap Apudyus an antoy lota. hiya ah kaman in-inép way yachin Wat ta totollongan chitaaw amin an ensoratna. Wat kaman pani aminchi ah chicha ya ta totornosoncha agé hen mangammuwantaaw hen mepasamak ah hamhamàtaaw amin. pegwana ya ah manot-owaantaaw way Ah Jesu Cristu agé, ammag pararo chuséén Apudyus way chuséén hen laweng. hen layadna an chitaaw, wat natéy way Hen yatoy nesorat, yato hen narpon nifùfù hen charana ah nanginlufusana 1 Apudyus way empaka-ammun Jesu an chitaaw way kaman imfafarud hen Cristu an Juan ta mafalin ma-awatan fasor. 6 Yag entapena agé chitaaw amin hen anchichay chan sérfi an hen mantorayana, ya namfalinéna hiya hen ma-ammaan ah tapen chi agé chitaaw ah pachi way mansérfi ag-agaw, te amin chato wat achi an Amana way Apudyus. Wat antaaw mahen-awniyan yag nepasamakat. Yag yanggay ammag chachayyawén ah Jesu ah nempaka-ammuwan Jesu Cristu an Cristuwanchi way hiya hen mannakafael cha natto, wat anna an hennag an Juan way mantoray ah ing-inggana. way chan sérfi an hiya hen anghelna. 7 I-illanyu te kasen agé umale ah 2 Yag ah Juan, henaphapetna amin Jesu Cristu way manggagaw-én hen hen innilana ya chengngarna. Wat funat. Yag maid tagu ah achi mangila hen yatoy nesorat hen nanaphapetana an hiya hen hiyachi, te uray hen hen imfagan Apudyus way tenàchégan anchichay nanodyok paat an hiya hen agé Jesu Cristu. 3 Wat laylayad hen namchitanchaat ilancha agé. Yag hen anchi tagu way mamasa hen yatoy aminay tatagu ah karotarotaat anchag nesorat yag ancha agég laylayad no mampapayagpag amin ah égyatcha hen papannaagéncha ya afurotoncha paat umaliyana te yachin machusaancha. hen chana ifaga, te achi mafayag wat Wat ma-ammaanchi way ma-ammaan. umchah amin chatoy paspasamak. 8 Wat ah Apudyus way nawawà-acha chillu hen péspés-éyna ya é-éttégna Hen nanoratan Juan hen anchichay ad uwan way ammag mawawà-acha cha omafurot hen pituy fabréy agéh ing-inggana way hiya yanggay 4–5 Haén way Juan, hiyaton esorat-o hen anchi mannakafael way Apudyus, an chàyu way cha omafurot way cha ekatnéén, “Haén hen lugrugin hen egad ma-am-among hen annachay pituy ya haén agé hen péppég hen egad.” fabréy hen provinsiyan hen Asia. Hen nepaka-ammu 1:9 526 Hen nepaka-ammu 2:1

hen pituy taraw. Ya hen anchi tapàna, Hen nampàil-an Jesu Cristu an Juan fummufùnag hen tachém way fangid 9 Haénay Juan way sonodyu, ifà paat way namfinalin chi ngarabna. Ya hen chàyu hen chataaw manganohan hen anchi féharna agé, ammag cha humili chataaw maligatan gapon chataaw way kaman hilin chi init hen kapegsana. omafurotan an Jesu Cristu, ya ifà 17 Angkay hen nangil-à an hiya, anà agé chàyu hen metatapyantaaw hen ammag narangad hen sangwanana way mantorayan Apudyus. Wat haén way kamanà natéy ah égyat-o. Yag annag sonodyu, anà ammag neporwak hen tenchéat agé haén way mangaliyén, antoy lota way nanggagawa hen “Achia cha émégyat te haén hen anchi fayfay way ekatchéén Patmos, gapon lugrugin chi egad, ya haén agé hen chà manginwarawagan hen alen anchi péppég chi egad. 18 Ya haén Apudyus ya hen anchi katot-owaan agé hen anchi ammag matattagu way empaka-ammun Jesus. 10 Yag ah ing-inggana way tàén natéyà ad angkay hen-argawan way ag-agaw namenghan, nataguwà chillu way anà hen Chuminggu, anà ammag pinchén ammag mawawà-achah ing-inggana hen Espiritun Apudyus, yag wachan way maid péppégna. Yag haén agé chengngar-o way chakaray ale way hen anchi mamangchén hen atéyan kaman alen chi tangguyub way hen katagutagu ya haén agé hen nemamamang hen nanchuchùgà. 11 Yag mangimfaga no heno hen ayancha hen imfagana an haén, ekatnéén, no matéycha. 19 Wat ayé, ta esoratno “Esoratno amin hen mepàila ya hen aminay mepàila an hea way hen mepagngar an hea, ta epééynochi tapena, mepasamak ad uwan, ya hen hen anchichay cha omafurot way cha tapena, egad ah pegwana ya anchaat ma-am-among hen anchichay pituy mepasamak. 20 Yag mepanggép hen fabréy way ad Efeso yad Esmirna, ad antochay i-illam way pituy taraw way Pergamo, ad Tiatira, ad Sardis, ad iné-égnanan hen awan-o ya anat agé Filadelfia, ya ad Laodicea.” hen antochay pituy faletò way cha 12 Angkay hiyachi way namfiliwità mepatpatngan hen helaw, epaka-ammù way mangila koma hen anchi cha an hea hen laychénchay aryén way managépfar an haén, yag innila-at agé maid nangam-ammu. Te hen anchichay hen pituy cha mepatpatngan hen helaw pituy tarawat, chichachi hen miyaligan way pahig faletò. 13 Yag wacha hen ihay hen anchichay pituy ap-apo way kaman nanggagaw-éncha way kaman tatagu anghel way mangi-ila hen anchichay way cha magayagay hen lumfongna cha ma-am-among hen anchichay ya nasesentoronan hen paragpagna ah pituy fabréy. Ya hen anchichay pituy faletò. 14 Ya hen fuùna agé, ammag cha mepatpatngan hen helaw agéat, pokkawan way kaman kapes. Yag hen chichachi hen miyaligan hen anchichay matana, ammag tachém way kaman agé tatagu way cha omafurot hen anchichay hen anchi cha gumilab way apoy. 15 Ya pituy fabréy.” hen he-ena agé, ammag chan seselap way kaman hen anat nabhar way Hen mitugun hen anchichay iyEfeso na-ad-a-ad-ad way gamfang. Yag kaman way ammag kommapsot hen agé hen alenaat, ammag kaman ésar layadcha an Apudyus ya hen ifacha chi cha mangab-afarug way chanum. Yachi yag annaat agé etoroy way 16 Ya hen awanna agé, iné-égnanana 2 mangimfaga hen esorat-o hen Hen nepaka-ammu 2:2 527 Hen nepaka-ammu 2:11 anchi kaman anghel way mangi-ila hen anchi away way wacha ad uchu hen anchichay cha omafurot ad Efeso, hen iggaw Apudyus way yachi agé ekatnéén, hen mangchat hen mannanayun way “Yato hen ifagà an chàyu ahnad ataguwan.” Efeso way haén ah Jesu Cristu way nanangchén hen anchi pituy taraw Hen mitugun hen anchichay ah awan-o, ya haén agé hen anchi iyEsmirna way cha mapàpàgang nanggagawa hen anchi pituy cha 8 Angkay narpaschi yag imfagana mepatpatngan hen helaw way faletò. agé hen esorat-o hen anchi kaman Wat hiyato hen ifagà an chàyu. 2 Innilà anghel way mangi-ila hen anchichay hen aminay a-ammayu ya hen cha cha omafurot ad Esmirna, ekatnéén, mepasamak an chàyu way chayu met “Yato hen ifagà an chàyu ahnad anohan hen aminay chayu harémén. Esmirna way haén hen anchi lugrugin Ya innilà agé way achiyu laychén hen hen egad ya hen péppég agé hen anchichay lawengay tatagu, ya chayu egad, ya haén agé hen anchi natéy agé paneknekan hen kenatot-owan yag nan-uchi. 9 Innilà amin hen chayu hen anchichay ammag mangaliyén mapàpàgangan ya hen kenapubliyu. aposelcha ngém faénchaat. 3 Wat an-ayu Ngém ah katot-owana, an-ayu angkay tot-owag na-anoh ya napaligatan ammag fafanaknang ad uchu gapon gapon afurotyu an haén way anyu afurotyu an haén. Yag innilà agé hen chillug achi iyang-anggayan. 4 Ammay cha ekamkaman hen annachay cha met amin chaha, ngém wacha chillu mangsomangsot an chàyu way cha hen lawengê an chàyu, te ammag an mangaliyén tatagun Apudyus chicha kommapsot hen chayu manlaychan an gapon kenaJudiocha, ngém faénat haén ya umat agé hen ifayu way achi agé te chicha hen tatagun Chumunyu. kaman hen anchi pés-éyna way ammag 10 Wat hen ifagà an chàyu, achiayu napegsa hen layadyu. 5 Wat hiyachi, cha émég-égyat hen anchichay ligat hamham-ényu koma hen anchi layadyu way tég-angay mepachah an chàyu, hen péspés-éyna ta mamfafawiayu yag te annayan tot-owa ah Chumunyu finalehwatyu chillu hen anchi pés-éy way mamachas way manga-an hen enkamanyu. Te no achiayu, wat anà afurotyu way magénén ammaana hen angkay ammag umale yag kena-an-o mifaruchanyu way tapena. Ngém an hen anchi helaw way wachan chàyu yanggay hemporo way ag-agaw hen way an-og tepowén chàyu way cha mapap-aligatanyu yag anggay. Wat omafurot ahna. 6 Ngém wacha agé anyu yanggay ammag kakamchén uwa hen ihay ammayê an chàyu, te chillu hen afurotyu, tàén no yachin anyug achi agé laychén hen a-amman iyatéyyu, wat gunggunaà chàyu ah hen anchichay Nicolaita way achì agé pegwana ah kaman korona way yachi laychén.” hen mannanayun way ataguwan.” 7 “Wat yaha, naingaan-ayu met, wat 11 “Wat yaha, naingaan-ayu met, wat changrényu koma hen cha ifagan hen changrényu koma hen antoy cha ifagan Espiritun Apudyus, chàyu amin way cha hen Espiritun Apudyus, chàyu amin omafurot ah kafabréfabréy.” way cha omafurot ah kafabréfabréy.” “Yag hen anchichay tatagu way “Yag hen anchi tagu way manga-afà manga-afà hen lawengat idchat-o hen hen lawengat achi metape hen anchi karébféngancha way mèan hen fungan Hen nepaka-ammu 2:12 528 Hen nepaka-ammu 2:21 kachusaan way ma-awagan ah pegwan hen Espiritun Apudyus, chàyu amin chi atéyan.” way cha omafurot ah kafabréfabréy.” “Yag hen anchi tagu way manga-afà Hen mitugun hen anchichay hen lawengat, wachan idchat-o an hiya ePergamo way anchag a-abfunan way entatarò way ma-an way ekatchéén hen anchi achi koma ma-afunan manna. Ya idchat-o agé hen ihay 12 Angkay narpas agéchi yag imfagana pokkawan way fato way nasosollatan hen esorat-o agé hen anchi kaman ah faru way ngachan way maid kasen anghel way mangi-ila hen anchichay nangammu an nadchi no faén yanggay cha omafurot ad Pergamo. Hen hen anchi midchatana.” imfagana, ekatnéén, “Yato hen ifagà an chàyu ahnad Hen mitugun hen anchichay eTiatara Pergamo way haén ah Jesu Cristu way way anchag cha parufusun nangimfangid hen anchi tachémay hen anchi achi meparufus fangid way namfinalin hen ngarabna. 18 Angkay hiyachi way narpas agéchi 13 Innilà hen annay iggawyu way yag imfagana agé hen esorat-o hen ammag kaman paat fabréy Chumunyu anchi kaman anghel way mangi-ila hen te hiya hen chan toray ahna. Ngém anchichay cha omafurot ad Tiatira. Hen ammay te anyu chillug epapate hen imfagana, ekatnéén, afurotyu an haén way iggayyu paat “Yato hen ifagà an chàyu ahnad iyang-anggayanchi, uray hen anchi Tiatira way haén hen anà Apudyus way namchitan hen kailiyanyu hen anchi ammag tachém chi matana way kaman ifayu way Antipas way ihay natatallek cha gumilab way apoy, ya ammag way cha nempaka-ammu mepanggép chan seselap hen he-ena way kaman an haén. 14 Manowat te ammay amin na-ad-a-ad-ad way gamfang. 19 Innilà chachi, ngém wachacha chillu hen amin hen a-ammayu ya hen kenapegsan tapen hen lawengê an chàyu way hen hen layadyu ya hen kenatalekyu. Ya iha, annachayan hen tapenay ifayu way innilà agé way chayu tot-owa epapate cha manorad hen intudtuchun Balaam way mansérfi an haén ya chayu agé ad namenghan way hiya, intugunna an anohan hen uray heno way ligat. Yag Balak hen ekamanna way mangawis hen innilà agé way chùchùar hen chayu anchichay ganà Israel ah fumasorancha. ammaan way ammay ad uwan no Te intudtuchuna hen mangissaancha hen pés-éyna. 20 Ngém wacha chillu hen anchi nichaton hen faén tot-oway hen lawengê an chàyu, te anyug cha Apudyus, ya hen cha mangammaan parufusun hen mantudtuchuwan hen hen lenarae ya finufae hen lenoroko. annay fufaeyanna way kaman an 15 Ya kaman agéchi hen wachan chàyu, Jezebel way annag emparang hen te wachacha peet hen tapeyu agé way acharna ah profeta ano, yag chanaat cha manorad hen intudtuchun hen agé lokopon hen anchichay chan sérfi anchichay Nicolaita. 16 Wat etagayyu an haén ah fumasorancha. Te chana koma cha nadchi, te no achiyu, anà itudtuchu hen mangamaan hen lenarae angkay ammag umale yag ginufat-o cha ya finufae hen lenoroko, ya anat agé nadchiy tatagu way usarê hen antoy hen mangissaan hen nichaton hen faén fangid way fummufùnag ah tapào.” tot-oway Apudyus. 21 An-og hehennéd 17 “Wat yaha, naingaan-ayu met, wat hen mamfafawiyana, ngém annag changrényu koma hen antoy cha ifagan a-adchiyén te achina laychén way Hen nepaka-ammu 2:22 529 Hen nepaka-ammu 3:4 mangentagay hen anchi aggarémha way 29 “Wat yaha, naingaan-ayu met, chana ammaan. 22 Wat hen ekaman-o, wat changrényu koma hen antochay an-og ammaan hen pararo way cha ifagan hen Espiritun Apudyus, mansaketana ah achina makafangonan, chàyu amin way cha omafurot ah yag kaman agéhchi hen mekaman hen kafabréfabréy.” anchichay nèloko an hiya. Wat ammag pararo hen mamaligatà an chicha amin Hen mitugun hen anchichay eSardis no achicha ifafawi way mangentagay way ammag korang hen afurotcha hen anchichay laweng way chacha Angkay narpaschi yag imfagana ammaan. 23 Yag an-o agég pédtén 3 agé hen esorat-o hen anchi kaman amin hen anchichay cha somorot an anghel way mangi-ila hen anchichay hiya ta wachay mangil-an hen aminay cha omafurot ad Sardis, ekatnéén, cha omafurot ah kafabréfabréy way “Yato hen ifagà an chàyu ahnad haén, innilà hen egachay netataro Sardis way haén ah Jesu Cristu way hamhamà hen tatagu ya hen way nelarammongan hen Espiritun gagtàcha. Yag idchat-o agé hen assong Apudyus way pituy karase hen chana hen a-amman hen aminay tatagu man-ancharan. Ya haén agé hen anchi way ammay no ammay ya laweng no nanangchén hen anchi pituy taraw. laweng.” Wat innilà amin hen a-ammayu, ya 24 “Ngém chàyu way tapena ahnad innilà agé way nanhemamag way Tiatira way iggay somorot hen mètaguayu ano an Apudyus. Ngém ah intudtuchun hen hiyachiy fufae yag katot-owana, an-ayug kaman nanattéy iggayyu agé acharén hen anchichay an hiya te ah tapàyu yanggay hen naunig way intudtuchun Chumunyu, iggaw hen afurotyu. 2 Yag kaman-ayu wat maid kasen ifagà an chàyu ah agé nanasséy wat fumangon-ayu ta kahéphépan hen ligatyu. 25 Te hen iyam-ammayu hen annay aket way ifagà yanggay an chàyuwat, anyug afurotyu ta achi paat maonghor. Te hen mannunuuchun hen afurotyu inggana inchahà an chàyu, wat ammag cha-an hen umaliyà.” mènong an Apudyus hen annay chayu 26–28 “Te hen anchichay tatagu am-ammaan. 3 Wat hamham-ényu way manga-afà hen laweng way hen anchichay nitutudtuchu an chàyu ancha yanggay ammag epapate way way chengngaryu hen pés-éyna, ta mangamma hen laychê ingganah yachin afurotonyu yag imfafawiyu hen matéyancha, wat idchat-o an chicha annay chayu ekamkaman. Te no achiyu hen anchi taraw way fatakagan ya falewan chachi, anà angkay ammag anat agé hen fiyangcha way mantoray umale way manusa an chàyu way hen karotarota way kaman hen achiyu mapòpootan yag umma-aliya-at nangidchatan Ama hen fiyang-o agé way kaman hen umaliyan hen ihay cha way mantoray. Yag mantorayê agé mangakaw. 4 Ngém wachacha chillu chicha way ammag estrekto hen hen tapena an chàyu ahnad Sardis ekamancha way maid maka-afà an way cha-an netape hen fummasoran chicha yag amin hen anchichay achi hen kachùran, wat kaman cha-ancha manguyaat, machusacha way anchag lagtan hen lumfongcha. Wat chichachi kaman fanga way mapagoh yag hen marumfongan ah pokkawan ya nabnabtà.” metnodcha agé an haén te wachan Hen nepaka-ammu 3:5 530 Hen nepaka-ammu 3:14 karébféngancha gapon kenauston hen Apudyus chicha gapon kenaJudiocha, afurotcha.” ngém faénat agé te ammag tatagun 5 “Ya aminay tatagu way manga-afà Chumunyu chicha. Wat wachan ammaà hen laweng, wat kaman agéhchi hen an chicha ah mampalentomangancha marumfongancha ah pokkawan. Ya hen henagongyu ah manayawancha an achì agé kàka-anén hen ngachancha chàyu, yag yachi hen mangenlasinancha hen anchi libnu way nelelestaan hen way laylaychê chàyu way tatagù. 10 Yag ngangachan hen anchichay aminay gapo ta ena-abfurotyu hen imfagà yag mètagu an Apudyus ah ing-inggana, enan-anohanyu hen ligat way nepachah te an-owat an ifaga hen sangwanan an chàyu, wat hahalla-à chàyu hen anchi Ama ya hen anchichay a-anghelna way amchanay ligat way mepachah hen chicha hen tatagù paat.” aminay tatagu hen antoy lota ah kail-an 6 “Wat yaha, naingaan-ayu met, hen kenatatagun hen aminay tatagu. wat changrényu koma hen antochay 11 Tég-angay tot-owa hen mamfangchà, cha ifagan hen Espiritun Apudyus, wat anyug mannunuuchun paat hen chàyu amin way cha omafurot ah annay afurotyu an haén ta maid kafabréfabréy.” makapréh hen anchi gunggunayu way mannanayun way ataguwanyu an Hen mitugun hen anchichay Apudyus.” iFiladelfia way tàén aketcha, 12 “Yag hen anchichay tatagu way ammaancha chillu hen chakar manga-afà hen laweng, wat ammaà 7 Angkay narpas agéchi yag imfagana chicha ah kaman to-od hen anchi hen esorat-o agé hen anchi kaman Templon Apudyus way achicha anghel way mangi-ila hen anchichay taytaynan ah ing-inggana. Yag esorat-o cha omafurot ad Filadelfia, ekatnéén, agé an chicha hen ngachan Apudyus ya “Yato hen ifagà an chàyu ahnad hen ngachan hen anchi fabréyna way Filadelfia way haén ah Jesus way yachin anchi faru way Jerusalem way na-apudyusan ya katot-owaan. Ya mepaghad way marpon Apudyus ad haén agé hen anchi mamangchén hen uchu. Ya esorat-o agé an chicha hen torfek hen mantorayan Apudyus ad anchi faru way ngachan-o.” uchu way niyalig ah faréy David. Wat 13 “Wat yaha, naingaan-ayu met, no haén hen mam-at, maid makànéb. wat changrényu koma hen antochay Yag no haén agé hen mangnéb, wat cha ifagan hen Espiritun Apudyus, maid agé makab-at. 8 Wat innilà chàyu amin way cha omafurot ah hen aminay a-ammayu, yag innilà kafabréfabréy.” agé way an yanggay agég aket hen kafaelanyu. Ngém anyu chillug epapate Hen mitugun hen anchichay way nangamma hen imfagà way maid eLaodicea way ammag achin nanginyang-anggayanyu an haén. Wat anchar hen afurotcha kaman paat an-og finùtan hen hawang 14 Angkay narpas agéchi yag imfagana an chàyu way maid makànéb ta ah hen esorat-o agé hen anchi kaman kawayaanyu way mangamma hen anghel way mangi-ila hen anchichay laychê.” cha omafurot ad Laodicea, ekatnéén, 9 “Wat ilanyu hen ekaman-o hen “Yato hen ifagà an chàyu ahnad annachay nangéttém way tatagu Laodicea way haén ah Jesus way way ammag mangaliyén tatagun nangadnan ah Tot-owa ya Natatallek, Hen nepaka-ammu 3:15 531 Hen nepaka-ammu 4:5 te haén hen nangempaka-ammu hen chicha way mìchapat an haén way amin way mepanggép an Apudyus. Ya mantoray way kaman agé hen enkaman haén agé hen narpowan hen angamin Amay Apudyus an haén gapon way enammaan Apudyus. 15 Wat innilà nanga-abfa-à an Chumunyu.” hen aminay a-ammayu way ammag 22 “Wat yaha, naingaan-ayu met, maid paat maetorong hen afurotyu te wat changrényu koma hen antochay kaman-ayu chan finfinafang ah atong cha ifagan hen Espiritun Apudyus, ya ténéng. Ngém hen laychê paat, ta chàyu amin way cha omafurot ah gìnéê koma hen kena-atongyu ono hen kafabréfabréy.” kenaténéngyu. 16 Ngém gapo ta an-ayug Chichachi hen empasorat Jesu Cristu chan finafang ah atong ya ténéng, an haén. kaman an-ayug aggautlà an haén wat an-og etoppa chàyu. 17 Te ilanyu ngén, Hen machayawan hen anchi anyug cha ekatén maid mankoranganyu tummutùchu way chan toray ad uchu te wacha amin hen masaporyu, ya Angkay narpas amin chachi way ah hamhamàyu, an-ayu amin ammag 4 nantangachà ad uchu yag innila-at faknang. Ngém maid peet innilayu way agé hen ihay hawang way nafufùtan. ah katot-owanaat chàyu hen ammag Yag kasen-o agé chengngar hen alen kapupubliyan ya kaséség-angan te hen anchi pés-éy nanagépfar an haén kaman-ayu yanggay namfafallad ya way ammag kaman tangguyub hen nabfurag. 18 Wat hen itugun-on chàyu, alena. Yag hen imfagana, ekatnéén, lomaoayu koma an haén hen anchi “Umaleahto ta epàilà an hea hen tenten paat way faletò way hiyachi masapor mepasamak ah tapen hen ustoy afurot, ta yachi hen kaman chi ag-agaw.” 2 Yag hen hiyachi, tot-oway fumaknanganyu. Ya lomaoayu pinchénà hen Espiritun Apudyus an haén agé hen anchi pokkawanay yag wachaa-at ad uchu. Yag angkay lumfong ah karumfonganyu ta maka-an ahchi, innila-at agé hen ihay tùchu hen kafiinanyu way nafafarchan. Yag way tùchun chi Are yag wacha agé umara-ayu an haén agé hen agah ah hen tummutùchu. 3 Yag hen itchuran ka-agahan hen annay finuragyu ta hen anchi tummutùchu, ammag chan makaila-ayu. 19 Aminay tatagu way moseleng way kaman hen moseleng hen laylaychê, wat amhiwê ya hapratà anchi nan-anginay fato way haspe ya chicha ah madisiplinaancha. Wat karnelia. Ya wacha agé hen nanliwéh papannaagényu paat hen antoy hen anchi tummutùchuwana way chan itugun-o ta ifafawiyu hen annay chayu laranhi way telag way kaman hen am-ammaan. 20 Changrényu ngén, te laranhin hen anchi fusel way fato way antoyanà way kaman tommatàchég esmeralda. 4 Yag wachacha agé hen way chan togtotogtog hen hawang kasen chuwanporo ya opatay tùchu hen hamhamàyu. Yag heno way tagu way nampaliwéh hen hiyachiy tùchu way mangngar an haén yag finùtana way chichachi hen tummutùchuwan hen hamhamàna way mangempaghép hen anchichay chuwanporo ya an haén, wat hénggépà tot-owa ta opatay mangemponponò. Yag chicha, mì-i-iggawà an hiya, ya hiya, mì-i-iggaw narurumfongancha ah pokkawan ya agén haén.” nahohòrongancha ah korona way 21 “Yag amin hen anchichay faletò. 5 Yag wacha hen cha marpo hen manga-afà hen laweng wat patùchuwê anchi tummutùchuwan paat hen Are Hen nepaka-ammu 4:6 532 Hen nepaka-ammu 5:5 way ammag cha mangolekoleyapyap parsowéén 10 anchag mampalentomang ya chan uswar ya wacha agé hen cha agé hen anchichay chuwanporo magagsegagse-et way echor. Ya hen ya opatay mangemponponò hen henagongna agé, wachacha hen pituy sangwanan hen anchi tummutùchu cha gumilab way kaman penatod way way manayaw an hiya way natattagu chichachi hen anchichay pituy karasen ah ing-inggana way maid péppégna. hen man-ancharan hen Espiritun Yag anchaat agé ka-anén hen anchi Apudyus. 6 Ya hen sangwanan agé hen koronacha way mangimfalletang hen anchi tummutùchuwana, wacha hen sangwanana, yag chacha ekantakanta anchi chan kolenawnaw way fayfay way mangaliyén, way ammag tolleng way ammag kaman 11 “Heay Apudyus way Aponi, yanggay sarmeng. karébféngam way machayaw Yag wachacha agé hen nampaliwéh gapon kaenammayno ya hen hen anchi tummutùchuwan Are way mannakafalinno, te hea hen opatay parsowa way ammag pahig nangamma hen angamin. Yag mata hen échégcha ya umat agé hen gapo yanggay ah layadno wat henagongcha. 7 Hen anchi iha, ammag narmu hen egachay wacha kaman layun hen itchurana, ya hen way hea hen narpowan hen anchi miyagwaat kaman agé faka. kenawachacha.” Yag hen anchi miyatlo, kaman tatagu hen féharna, yag hen anchi miyapat Hen anchi naroro-ot way papel wat ammag kaman agé hen anchi ya hen anchi Karnero way angaw way cha tomayap. 8 Yag amin nangenlébféng way mamasa hen anchichay opatat hen-én-ém hen Angkay hiyachi yag wacha agé hen payàcha way an agég nanlènop ah 5 innilà way naroro-ot way papel mata, ya umat agé hen acharcha. Ya way iné-égnanan hen awan hen anchi ammag enag-agaw ya nelafi way anchag tummutùchuwanchi. Yag hen anchi chan kantakanta way ammag maid papelanchi, nasoratan hen namfinalin somarsarchengan hen kankantacha way way ammag nangappituy nep-at ah mangaliyén, achina kafùtan. 2 Yag wacha agé hen “Maid mepaniyan hen kaenammay innilà way ammag orhe way anghel hen anchi mannakafael way way chinakarna way mangaliyén, Apotaaw way Apudyus te “Henokay an chàyu hen wachay hiya hen ka-a-ammayan. Ya karébféngana way mam-at hen antoy hiya, looh nawawà-acha hen sorat yag enokradna way mamasa.” laprapon chi egad ya é-éttégna ad 3 Ngém ammag maid nachahan ah uwan, ya ammag mawawà-acha wachan karébféngana way mangokrad chilluh ing-inggana way maid hen anchi naroro-ot way papel. Te péppégna.” maid paat poros makafael hen amin 9 Yag hen anchichay opatay anchichay ininggaw ad uchu ya hen parsowa, chacha agé ekantakanta hen antoy lota ya umat agé hen anchichay kaenammay hen anchi tummutùchu natéy way wacha ah kawad-ancha. way Are way chacha chayachayawén ya 4 Wat anà ammag namnga way nankela chachan yamayamanan way hiya hen gapo ta maid nachahan ah wachay anchi natattagu ah ing-inggana. Yag karébféngana way mangokrad hen no mankankantacha hen anchi opatay anchi sorat way mamasa. 5 Ngém yachi Hen nepaka-ammu 5:6 533 Hen nepaka-ammu 5:13 yag nan-ale hen iha hen anchichay mamasa, te hea hen anchi mangemponponò way mangaliyén, nepapchit yag nifùfù hen “Etagayno way mankela te anchiyan charam hen natéyam, yag yachi kayyà hen anchi na-awagan ah Layun hen ensobfotno hen tatagu ta way hiya hen anchi nangato paat way mantatagun Apudyus chicha. ganà David way ganà agé Juda. Yag Ya hen anchichay senobfotno, ena-afàna ah Chumunyu wat hiya hen narpochah egachay kapo-opo-on makafael way mam-at hen anchi sorat chi tatagu hen kafabréfabréy ah way nangappituy nep-at, wat okrachéna karotarota way wachacha agé yag finasana.” hen narpoh egachay karasen chi 6 Yachi yag wachaat agé hen innilà ale. 10 Yag entapem agé chicha way Karnero way tommatàchég hen hen mantorayam, ya namfaliném iggaw hen anchi tùchun Are way agé chichah pachi way mansérfi liniliub hen anchichay opatay parsowa an Apudyus. Wat chicha hen ya hen anchichay mangemponponò. mantoray hen antoy lota ah Yag hen anchi Karnero, mamàila hen pegwana.” filat hen nepapchitana. Ya wacha hen 11 Angkay hiyachi way kasenà pituy hàgudna ya hen pitu agéy matana nanlangranga yag innilà agé hen way chichachi hen miyaligan hen ammag chuaray anghel way achi anchichay pituy chan ancharan hen mafilang te ammag kalifulifuna, yag Espiritun Apudyus way nahnag hen liniliubcha hen anchi tummutùchuwan egachay lugar hen antoy lota. Are ya hen anchi opatay parsowa ya 7 Yachi yag émméy hen anchi Karnero hen anchichay mangemponponò. 12 Yag way i nangara hen anchi naroro-otay chinakarcha way mankankanta way papel way iné-égnanan hen awan hen mangaliyén, anchi tummutùchu way Are. 8 Yag “Hen antoy Karnero way nepapchitat yachi way innarana hen anchi papel, lébféngna way mepangato ya anchag nampalentomang amin hen machayaw, te hiya yanggay anchichay opatay parsowa ya hen hen mannakafael, ya maid agé anchichay chuwanporo ya opatay mepachongan hen kafinaknangna mangemponponò hen sangwanana way ya hen kenaraengna ya umat manayaw an hiya. Ya ihaihan anchichay agé hen mannakafalinna ya hen mangemponponòén nan-é-édchéncha kaenammayna.” ah kaman gitara way inya-agwacha 13 Yachi yag chengngar-owat agé hen hen chuyug way faletò way nanapno nankankantaan hen egachay chan ì-iwi, ah cha omasok way fangfangru way te netape hen egachay wachad uchu yachin miyaligan hen luwarun hen ya umat agé hen antoy lota, ya hen aminay tatagun Apudyus. 9 Yag chacha egachay iniggaw hen fayfay ya umat agé kankantéén hen anchi faru way agé hen anchichay aminay ininggaw kankanta an hiya way mangaliyén, hen kawad-an hen natéy. Wat chacha “Hea yanggay hen wachan amin mèkankanta way mangaliyén, karébféngana way mangara “Hen anchi tummutùchu way Are hen annay naroro-ot way papel ya hen anchi Karnero, ancha way nangappituy nep-at, ya yanggay ammag machachayaw ah hea agé yanggay hen wachan ing-inggana ya mepagngapagngar lébféngna way mam-at ya yanggay hen kaenammaycha Hen nepaka-ammu 5:14 534 Hen nepaka-ammu 6:10

ya hen kenangatocha ya hen iné-égnanana hen pagkilowan. 6 Yag mannakafalincha ah ing-inggana chengngar-o hen kaman chan ale way way maid péppégna.” cha marpon anchi iggaw hen anchi 14 Yag tenomfarcha agé hen anchichay opatay parsowa way ekatnéén, “Mabtel opatay parsowa way mangaliyén, “Oo, hen antoy lota wat makilo hen egad, eman.” Yachi yag nampalentomangcha wat hen laon hen ihay kilo way fégahat agé hen anchichay mangemponponò pasar hen labfun hen ihay ag-agaw way way manayaw hen anchi Karnero ya yachi agé hen mekaman hen hensarép hen anchi Are. way fa-aw. Ngém achi ma-atob hen laon hen fayah ya hen manteka.” Hen nab-atan hen anchichay 7 Yachi agé yag anat fùtan hen nangappituy nep-at way sorat anchi Karnero hen anchi ma-apatay Angkay hiyachi yag innilà hen anchi nep-at, yag chengngar-o agé hen 6 Karnero way chana hinnihnih-één alen anchi ma-apatay parsowa way way mam-at hen anchi pituy nangep-at mangaliyén, “Fùnag-a!” 8 Yag innila-at hen anchi naroro-otay papel. Wat hen agé way fummùnag hen kafayu way nam-atana hen anchi pés-éy nep-at, hen chotchotna, kaman pommopohrat chengngar-o hen alen hen iha hen anchi ah kapokawna, yag hen ngachan agé opatay parsowa way ammag kaman hen anchi nansasakkayat ah Étéy. echor hen alena way mangaliyén, Ya chaat agé umun-unud hen anchi “Fùnag-a!” 2 Yag hen hiyachi, innila-at nangenngachan ah Hades way yachi hen agé hen pokkawanay kafayu way iggawan hen natéy. Yag na-adchancha fummùnag way wacha hen nansasakkay ah kafaelan way mamchit hen pagkapat way nan-é-édchén ah pana way ina hen tatagu hen antoy lota way hen igufat. Yachi yag anat ma-adchan agé mekaman, mapchit hen tapena ya ah koronan chi are, wat lummigwat matéy ah henaang hen tapena ya matéy way i mangafà hen amin anchichay ah saket hen tapena, ya pédtén hen kafusorna te an chillug manga-afà. aggaégyatay animar hen tapena. 3 Yachi yag fin-atan agé hen anchi 9 Yachi agé yag fin-atan hen anchi Karnero hen anchi miyagway nep-at, Karnero hen anchi ma-alemay nep-at, yag chengngar-o agé hen alen hen anchi yag innilà agé hen anchi selok miyagwa way parsowa way mangaliyén, hen chacha mangmanghéfan hen “Fùnag-a!” 4 Yag fummùnagat agé hen michaton an Apudyus. Yag innila-at anchi chittakan way kafayu way hen agé hen lennawan hen anchichay anchi nansasakkay agé, na-adchan tatagu way napchit gapon chacha ah ammag chakaray fangid ya hen nanginwarawagan hen alen Apudyus ya kafaelana way manachael hen tempoyug hen nanàchégancha hen kenatot-owana. hen tatagu hen antoy lota ta anchag 10 Yag anchag enèngaw amin way mampepennatéy hen katagutagu. mangaliyén, “Heay Apudyus way 5 Yachi yag finùtan agé hen anchi Ap-apo way ammag maid maka-afà ya Karnero hen anchi miyatloy nep-at, yag maid mepaniyan hen kaenammayno chengngar-o agé hen alen hen anchi way an-a agég matatallek way miyatloy parsowa way mangaliyén, mangamma hen imfagam, antoyan hen “Fùnag-a!” Ila-at agé yag fummùnag sarudsuchunni an hea. Wat kamana kay hen ihay ammag ngéttégan way kafayu nò hen umchahan hen manguwisam hen way hen anchi nansasakkay agé, tatagu hen anchi lota ah manusaam an Hen nepaka-ammu 6:11 535 Hen nepaka-ammu 7:8 chicha gapon namchitancha an chàni.” chàni. 17 Te inumchah tot-owa hen 11 Yachi yag na-adchancha amin ah manusaancha hen katagutagu hen antoy pokkawanay lumfong, yag anat ifagan lota, wat ammag maid makakontara an Apudyus an chicha way mangaliyén, nadchi.” “Man-ihéédyu paat ah hen-aketan ta ingganah magichahcha amin way Hen anchichay hinggasot ya opatporo mapchit hen anchichay ifayu way chan ya opatay lifu way ganà Israel sérfi agé an haén way kaman agé hen Angkay hiyachi way narpas chachi napchitanyu”. 7 yag innilà agé hen opatay anghel 12 Yachi yag fin-atan agé hen anchi way tommatàchég way ancha agég Karnero hen anchi ma-aném way nèchanèchang hen anchi opatay hòyun nep-at. Yag anat agég nanlunig ah hen lota. Yag tetempapcha hen yawyaw ammag napegsa, ya ammag nachép ta achi mayawyawan hen uray heno hen anchi init way ammag ngémmétég way lugar hen antoy lota ya fayfay way kaman hen ngéttéganay lopot. Ya ya uray heno way away. 2 Yag yachi ammag chummitakat agé hen anchi agé, innilà hen ihay anghel way cha hérag way kaman kachitak chi chara. marpo hen anchi cha fùnagan hen 13 Yag hen anchichay taraw agé, anchag init way iné-égnanana hen anchi cha maya-ayà way màchag hen antoy markan hen anchi natattagu way lota way kaman hen chan ya-aya-an Apudyus. Yag wachan enèngawna hen hen anchi fungan hen away no séréchay anchichay opatay anghel way piniyar fali. 14 Wat ammag nepàleng ad uchu Apudyus way mangan-a hen lota ya way kaman ammag naro-ot way annap. hen fayfay. 3 Yag imfagana an chicha Ya aminay kafilifilig ya umat agé hen way mangaliyén, “Awni ta anyuwat an anchichay lota way nanggagaw-én an-anowén hen anchi lota ya fayfay hen fayfay wat anchag na-atob amin. ya hen anchichay ka-awa-away ta 15 Hiyachi yag anchag ommawid ingganah markaantaaw unna hen etong hen egachay katagutagu hen antoy hen anchichay chan sérfi an Apudyus.” lota way incha amin nantaro hen 4 Yag chengngar-o agé hen kachuar hen kaliyaliyang, ya incha nesokep hen anchichay mamarkaan, wat émméycha kafatofato hen kafilifilig. Yag uray ah hinggasot ya opatporo ya opatay lifu, agé hen amin anchichay toray hen yag narpocha amin hen ganà hen anchi karotarota ya hen egachay o-okom hemporo ya chuway anà Israel. 5–8 Te ya hen anchichay anap-apon hen émméy ah hemporo ya chuway lifu hen kasorchasorchachu ya hen anchichay namarkaan hen ihaiha hen anchichay fafaknang, incha amin nantaro ya hemporo ya chuway kapo-on Israel. Wat kaman agé hen anchichay anorhe ya hemporo ya chuway lifu hen namarkaan umat agé hen amin anchichay tapena hen ganà Juda, ya umat agé hen ganà way nasa-achan ya maid sa-adna. 16 Ya Ruben ya hen ganà agé Gad ya Aser, ah ancha agég heo-ongaw way mangaliyén, Neftali yah Manasse, ah Simon, ah Levi “Matéb-ayu way filig an cha challug yah Isacar, ah Zabulon yah Jose yah ta matagpénan-ani ta achi chàni koma Benjamin. Wat ah lamramongcha amin, ilan hen anchi tummutùchu way Are ad émméycha ah hinggasot ya opatporo ya uchu, ya ta achi agé koma mepachah opatay lifu. hen manusaan hen anchi Karnero an Hen nepaka-ammu 7:9 536 Hen nepaka-ammu 8:3

tenomfarén, “Maid tot-owa innilà, Hen anchichay ammag lonayay way apo, ngém awniyat hea chillu tatagu way nanlumfong ah pokkawan hen nangila.” Yag annaat ifaga 9 Angkay narpaschi way kasenà way mangaliyén, “Chichachi hen agé nanlangranga, yag innilà hen anchichay omma-abfurot way ammag ammag chuaray tatagu way ammag napap-aligatan hen anchi maid maid makafilang an chicha ah mepaniyanay ligat hen lota. Yag kachuarcha. Yag maid agé achicha inu-ullahancha hen lumfongcha hen narpowan, te wachacha hen narpo charan hen anchi Karnero way hiyachi hen egachay kapo-opo-on chi tatagu hen nangempapokaw. 15 Wat hiyachi ah karotarota yah kafabréfabréy way hen nì-i-iggawancha ad uwan hen wacha hen egachay karasen chi ale. sangwanan Apudyus way tummutùchu Wat amiamincha, tommatàchégcha hen way Are way mansérfi an hiya hen sangwanan hen anchi tummutùchu anchi Templo ah enag-agaw ya lenafi. way Are ya hen anchi Karnero yag Yah Apudyus agé way tummutùchu narumfongancha agé amin ah pokkawan way Areat hahallimunana chicha ya nan-é-édchéncha amin ah arumfanga te mawawà-acha an chicha. 16 Wat ah manayawancha an chicha. 10 Yag achicha kasen homenhenaang ah chacha amin agé chakarén way man-ale ing-inggana, ya ammag maid kasen way mangaliyén, “Ta machachayaw hen màmàwawancha, ya achicha agé kasen anchi tummutùchu way Arey Apudyus lomenglengat ya main-initan. 17 Te ya hen anchi Karnero te maid kasen hen anchi Karnero way ini-inggaw nangenharà an chàni no faén yanggay hen anchi tummutùchuwan hen chicha.” 11 Yachi yag hen anchichay Are, hiya hen kaman pastorcha way anghel way nanliliub hen anchi manahallimun an chicha, wat hiya tummutùchu way Are ya hen anchichay hen manginyéy an chicha hen iggaw mangemponponò ya hen anchi opatay hen anchi mainum way fufun way parsowa, anchag nampalentomang mangidchat hen mannanayun way amin way manayaw agé an Apudyus ataguwan. Yachi yag pònahan agé way tummutùchu. 12 Yag chinayawcha Apudyus hen aminay luwacha ta maid hiya way mangaliyén, “Yato tot-owa kasen maproblemaancha.” hen mekaman te heay Apudyus, lébféngno way machachayaw Hen nab-atan hen anchi ma-apituy te hea hen kangangatowan ya nep-at hen anchi naroro-otay papel kararaengan, ya hea agé hen Angkay hiyachi way fin-atan hen mannakafael way maid achi mafalin 8 anchi Karnero hen anchi ma-apituy an hea. Wat an-anig manyayaman an nep-at hen anchi naroro-ot way papel, hea ya chachayyawénni hea gapoh yag anchag natéméman hen egachay kaenammayno ah ing-inggana way wacha ad uchu ah kagudwan ménat maid péppégna. Amen.” chi uras. 2 Yachi yag an-owat agé 13 Yachi yag hen iha hen anchichay ilan hen anchichay pituy anghel way mangemponponò, tenagépfarna haén tommatàchég hen sangwanan Apudyus, way mangaliyén, “Ay innilam no yag anchaat ma-adchan ah hinnih-a nokaycha hen anchichay narumfongan way tangguyub. ah pokkawan, ya no nokay hen 3 Yachi yag ummale agé hen ihay narpowancha.” 14 Yag ekat-o way anghel way nan-é-édchén ah chuyug Hen nepaka-ammu 8:4 537 Hen nepaka-ammu 9:2 way faletò way cha migmiggaan hen ammag nelémnéd agé hen pagkatlon fangfangru, yag i tommàchég hen iggaw hen aminay papor way wacha ah fayfay. hen anchi chacha mangmanghéfan hen 10 Angkay hiyachi yag neparég michaton an Apudyus. Yachi yag anat agé hen anchi miyatloy anghel way agé ma-adchan ah chuaray fangfangru nangempa-ale hen anchi tangguyubna, ta elaokna hen luwarun hen anchichay yag chaat agé màchag hen anchi tatagun Apudyus, ta ichatonnachi chakaray taraw way ammag cha hen anchi cha manchatchatonan way gumilab way kaman penatod, yag na-ammaan ah faletò way iggaw hen neposet hen pagkatlon hen aminay sangwanan hen anchi tummutùchuwan wangwang ya hen fufun. 11 Yag hen hen Are. 4 Yag hen anchi asok hen anchi ngachan hen anchi tarawat Paket, te fangfangru, cha melaokchi hen luwarun empapaketna hen aminay chanum way hen anchichay tatagun Apudyus yag neposetana. Wat yachi hen pommaketan chacha amin matood way marpon hen pagkatlon hen chanum hen antoy anchi iné-égnanan hen anchi anghel lota, yag ammag chuar hen tatagu way way tommatàchég hen sangwanan natéy gapon nanginumancha hen anchi Apudyus. 5 Yachi yag anat ponowén pommaket way chanum. hen anchi anghel hen anchi chuyug 12 Angkay hiyachi yag empa-alen agé ah apoy way innarana hen iggaw hen hen anchi miyapat way anghel hen anchi chacha mangmanghéfan hen tangguyubna, yag ammag nachép hen chaton, yag annaat agég empetlà hen pagkatlon hen init ya hen pagkatlon hen antoy lota. Wat ammag ommechor hérag ya umat agé hen pagkatlon hen ya wachan nan-uswar ya ammag cha aminay taraw. Wat yachi hen ammag mangolekoleyapyap ya nanlunig. maid init hen pagkatlon hen ag-agaw ya maid agé homelaw hen pagkatlon hen Hen empafùnag hen lafi. anchichay pituy tangguyub 13 Yachi yag innila-at agé hen ihay 6 Angkay hiyachi yag nansaganacha angaw way cha tomayap ad uchu way hen anchichay pituy anghel way chana èngaw way mangaliyén, “Ammag mangempa-ale hen tangguyubcha. kachugchugucha lawa hen amin 7 Yachi yag empa-alen hen anchi anchichay tatagu way ininggaw hen pés-éy anghel hen tangguyubna yag lota way manopon hen manangguyufan ammag niyuchanat agé hen churaro hen anchichay toroy anghel way ya apoy way na-ahrangan ah chara. anongoh.” Wat ammag naghéb hen pagkatlon Yachi agé yag nanangguyub hen hen antoy lota ya hen pagkatlon agé 9 anchi ma-alemay anghel, yag innilà hen aminay away way netape agé hen hen anchi looh nanàchég hen antoy egachay kabras hen charoh. lota way kaman taraw way narpod 8 Yachi agé yag empa-alen hen anchi uchu hen anchi pés-éyna. Yag nidchat miyagway anghel hen tangguyubna, yag an hiya hen torfek hen hawang hen wacha hen kaman ammag chakaray filig anchi fito way ammag maid péppég way cha gumilab way ammag nepetlà chi ka-adcharémna. 2 Angkay finùtana hen fayfay. Wat ammag namfalin ah hen anchi fituwanchi, yag fummùnagat chara hen pagkatlon hen anchi fayfay. agé hen ammag amchanay asok way 9 Yag natéycha hen pagkatlon hen kaman hen asok hen chakaray lakob, aminay ini-inggaw hen fayfay, ya wat ammag hommelang hen lota te Hen nepaka-ammu 9:3 538 Hen nepaka-ammu 9:18 lenengfan hen anchi pararo way asok alen chi Hebreo wat ah Abaddon, ya ah hen init. 3 Yachi yag wacha agé hen alen chi Griego wat ah Apolion way hen imfùnag hen anchi asok way kaman laychénay aryénat hen anchi pìchachael chuchun way cha émhép hen lota, yag way chumunyu. na-adchancha ah kafaelan way sumilud 12 Wat yachi hen narpasan hen anchi way kaman hen cha fangtén hen pés-éy kaé-égyatan way ligat, ngém gayyaman. 4 Yag nitugun an chicha way wacha chillu hen chuwa way cha-an. achicha an-anowén hen charoh ya hen 13 Angkay hiyachi yag nanangguyub away ya uray heno way cha tumufu, ta hen anchi ma-aném way anghel, yag hen an-ééncha yanggayat hen anchichay chengngar-o hen ale way kaman paat tatagu way maid markan Apudyus hen narpo hen anchi opatay hòhòyun etongcha. 5 Ya iggay agé neparufus hen hen anchi chan chatchatonan way anchichay chuchun way mamchit hen faletò way ininggaw hen sangwanan tatagu te ancha yanggay an pàpàgangén Apudyus. 14 Yag hen anchi nan-ale, chicha ah lemay furan way hen anchi imfagana hen anchi ma-anémay anghel sigab hen apàpàgangancha, wat kaman way nanangchén hen tangguyub way hen fangtén hen gayyaman. 6 Yag hen mangaliyén, “Ùfachém hen anchichay hiyachiy tempo, ammag iyanap hen opatay anghel way nafafarud hen iggaw tatagu hen atéyancha, ngém anchag hen anchi chakaray wangwang ad achi matéy, te uray laychéncha paat Eufrates.” 15 Yag yachi yag inùfadna way matéy, wat ancha chillug achi. tot-owa hen anchi opatay anghel 7 Hen itchuran hen anchichay way chicha, nesasagganacha way chuchun, wat anchag kaman kafayu maùfad hen hiyato paatay uras ya way nesasaggana way i mìgufat. Ya ag-agaw ya yato agé paatay furan ya kaman paat nahohòrongancha agé ah tawén ta pédténcha hen pagkatlon faletò way koronan chi are. Ya hen hen egachay katagutagu hen antoy féharcha, kaman agé féhar chi tatagu. lota. 16 Yag imfagacha an haén hen 8 Ya hen fuùcha agé, kaman fuù chi kachuar hen sorchachucha, wat émméy fufae. Yag hen fub-acha, kaman fub-an ah chuwanggasot way milyun. 17 Yag chi layun. 9 Yag hen paragpagcha, nepàila agé an haén hen anchichay ammag nahephepan ah kaman gamà sorchachu, yag nankakabfayucha way manapar an chicha. Yag no amin, ya wacha agé hen netatàép tomayapcha agé, anchag chan uswar ah paragpagcha way gamà ah way kaman hen chan uswaran hen mahaparancha way hen chitakna, ammag chuaray kalesa way cha etagtag kaman kachitak hen faran hen apoy, ya hen kafayu way i mìgufat. 10 Yag wacha hen laranhina, kaman ad uchu, ya hen agé hen iposcha way ammag amchan kachudchurawna, kaman hen asufre. Ya chi siluchuna way kaman hen cha hen anchichay kafayucha agé, kaman fangtén chi gayyaman. Yag hen anchi urun chi layun hen urucha, ya wacha iposcha agé hen iggaw hen kafaelancha agé hen cha fùnag ah tapàcha way apoy way mamàpàgang hen tatagu ah lemay ya asok ya hen cha gumilab way asufre. furan. 11 Ya wacha agé hen arecha way 18 Wat ammag napchit hen pagkatlon cha mangentoray an chicha way hiya hen egachay katagutagu hen antoy lota hen anchi anghel way nangimfiyang way hen namchit an chichaat hen anchi hen anchi fitu way maid péppég chi apoy ya hen anchi asok ya anat hen ka-adcharémna. Yag hen ngachanna ah anchi cha gumilab way asufre way cha Hen nepaka-ammu 9:19 539 Hen nepaka-ammu 10:10 fùnag ah tapà hen anchichay kafayu. ongawna. Yag anat agé somongfat hen 19 Te hen kafaelan hen anchichay anchi pituy echor. 4 Yag yachi way kafayu wat ini-inggaw ah tapàcha ya narpas hen ommechoran hen anchi hen iposcha, te cha pomàgang agé echor, yag chà ilugi way mangensorat hen iposcha way kaman farakkan koma hen anchi imfagacha. Ngém hen way nauruwan way cha mamngat hen hiyachi agé, chengngar-o hen anchi tatagu. nan-ale ad uchu way mangempawa, 20 Ngém hen anchichay nafay-anan ekatnéén, “Achim cha esos-orat hen way tatagu way cha-an pédtén anchi enalen hen anchi pituy echor te hen chichachiy ligat, anchag achi achi mepaka-ammuchi.” chillu etagay hen anchi laweng way 5 Yachi yag hen anchi anghel way chacha ammaan, te anchag achi innilà way tommatàchég hen anchi paat etagtagay way manayaw hen fayfay ya hen lota, entànangna anchichay chumunyu ya hen anchichay hen awanay limana ad uchu 6 way enap-apudyus way enammaan hen nangensapata way narpon Apudyus limacha way na-ammaan ah faletò paat hen ifagana way ah Apudyus, hiya ya gamfang an cha gamà ya fato hen anchi natattagu ah ing-inggana ya away. Yag chichachi hen chacha ya hiya hen nangamma ad uchu ya chayawén way ammag achi makaila hen lota ya umat agé hen fayfay ya ya achi makagngar ya achi amin lawa hen egachay ininggaw an cha nadchi. makaì-iwi. 21 Yag hen chichachiy Yag ensapatan hen anchi anghel way tatagu agé, anchag iggay chillu mangaliyén, “Maid kasen hahadchén, ifafawi hen pommatéyancha ya hen te achi miyaw-awni hen ka-ammaana, namfuniyancha way nanchangar ya 7 te no umchah hen manangguyufan nansaromangka, ya hen nangakawancha hen anchi ma-apituy anghel, wat ya hen nangammaancha hen lenoroko yachi hen mangammaan Apudyus mepanggép hen lenarae ya finufae, te hen anchi cha-an ma-ammuwan way anchag cha etorotoroy chillu. planona way imfafaggana chillu hen anchichay profeta way nansérfi an hiya Hen anchi ak-akettoyay libnu way ad namenghan.” iné-égnanan hen anchi anghel 8 Yachi yag kasen nan-ale hen anchi Angkay narpaschi yag wacha chan ale ad uchu, yag imfagana an 10 hen kasen-o innila way anghel haén way mangaliyén, “In-a ta im aran way ammag orhe way cha émhép way hen anchi ak-akettoy way libnu way narpod uchu way nafufunnafunan nafufùyag way iné-égnanan hen anchi ah funat ya nahohòrongan ah telag. anghel way gummagaten hen fayfay ya Ya hen féharna agé, ammag kaman hen lota.” yanggay init, yag hen he-ena wat 9 Wat émméyà hen anchi anghel ammag kaman hen natotood way apoy. way i mangimfaga hen anchi libnu, 2 Yag iné-égnanana agé hen anchi yag annaat ekat an haénén, “Anto, ak-akettoy way libnu way nafufùyag. aram yag enanno. Yag awniyat umis ah Yag yachi way inémhép, nansékang way fagangno way kaman yanggay chilu, ginagattenan hen awanna hen fayfay ngém pomaket no éméy ah potom.” ya hen anchi igidna hen anchi lota. 10 Wat enawat-o hen anchi libnu hen 3 Yag annaat chakarén way man-ongaw anchi anghel yag enan-o. Yag tot-owa way ammag kaman toor chi layun hen way ammag umis ah fagang-o way Hen nepaka-ammu 10:11 540 Hen nepaka-ammu 11:10 kaman chilu. Ngém angkay inùmun-o, tapàcha way manghéb an chicha, wat ammag pommaket ah potò. 11 Yachi ammag yachi hen iyatéy hen heno yag wacha hen nangimfaga an haén way mangempachas way mangan-a way mangaliyén, “Masapor chillu an chicha. 6 Yag wacha agé hen way etoroyno way mangempagngar kafaelancha way ammag maméppég hen imfagan Apudyus way mekaman hen uchan ta achi umud-uchan ah hen egachay kapo-opo-on chi tagu unig hen mangempagngarancha hen ah karotarota ya katoratoray ya alen Apudyus. Ya kaman agé hen kafabréfabréy ya hen aminay narpon aminay chanum, te kafaelancha agé egachay karase way ale.” way mamalin hen chanum ah chara. Ya wacha agé hen kafaelancha way ammag Hen anchi chuway sistigun Apudyus mamaligat hen tatagu ah uray heno Angkay hiyachi yag na-adchanà way ligat way egad ah laychéncha. 11 ah kamang way kaman hor-od, 7 Ngém angkay no marpas yag imfagan hen anchi nangidchat hen mangempagngarancha hen an haén way mangaliyén, “In-a ta epagngarcha, yachi hen fùnagan im kamangén hen anchi Templo way hen anchi ammag aggaégyat way faréy Apudyus ya hen anchi chacha kaman atap way animar way marpo mangmanghéfan hen cha michaton an hen anchi fitu way maid péppég hiya. Yag filangém agé hen anchichay chi ka-adcharémna. Yag annag i tataguhchi way cha manayaw an hiya. gufatén way mangafà ya mamchit 2 Ngém achim cha kamangén hen anchi an chicha. 8 Yag hen acharchaat fatawana te yachi hen meporang hen mifafalletang hen korsan hen anchi anchichay tatagu way faén tatagun chakaray fabréy way yachi chillu hen Apudyus. Yag chicha, meparufuscha nekorosan hen anchi ap-apocha way way mangenlayos hen anchichay tatagu hen ihay miyaligana agé wat ammag hen anchi na-apudyusan way fabréy ad kaman ad Sodoma onod Egipto gapon Jerusalem hen unig hen opatporo ya anchi laweng way na-ammaan ahchi. chuway furan.” 3 Yag entoroy hen anchi 9 Wat éméy ah toroy ag-agaw ya chan ale way mangaliyén, “Ngém hen kagudwa hen cha mamub-ufub-uyaan hiyachiy tempo way unig hen henlifu hen tatagu hen anchi chuway natéy ya chuwanggasot ya énémporo way way anchag achi epap-arufus hen ag-agaw, wat epééy-o agéhchi hen anchi milufuancha. Wat ammag fub-uyéén chuway sistigù way i mangempagngar hen egachay kapo-opo-on chi tatagu hen laychén Apudyus way mepagngar. hen karotarota yah kafabréfabréy Yag ah kapararon hen hamhamàcha way maid marawhan ah egachay gapon fasor hen tatagu wat anchag karase way ale ah achi mamub-uya manlurumfong ah sako.” an chicha. 10 Yag anchag laylayad hen 4 Hen anchichay chuway sistigu, tatagun antoy lota gapon natéyancha chicha hen miyaligan hen anchi chuway wat magénén manlagragsakcha ya away way olivo ya anat agé hen anchi man-aheid-idchatcha ah idchatcha chuway helaw way i-inggaw hen gapon pararo way layadcha hen sangwanan hen anchi ap-apo hen antoy natéyan hen anchi chuwa, te hen lota way ah Apudyus. 5 Yag no wacha chichachiy chuway profetan Apudyus, agé hen mangempachas way mangan-a anchag penaligatanay térén hen tatagu an chicha, ammag fùnag hen apoy ah hen antoy lota. Hen nepaka-ammu 11:11 541 Hen nepaka-ammu 12:3

11 Ngém angkay marpas hen toroy mannakafalinno yag inlugim ag-agaw ya kagudwa, idchat Apudyus way mantoray. 18 Wat ammag hen kasen mamfùfuohan hen anchi maid mepaniyan hen aningarngar chuwa wat anchag fumangon way hen anchichay faén tatagum ammag maid kepaniyan hen égyat hen te inumchahat tot-owa hen anchichay chan fub-uya. 12 Yachi agé manusaam an chicha. Yag yag wacha hen changrén hen anchi inumchah agé hen manguwisam chuwa way chakaray ale way marpod hen aminay natéy. Yag ad uchu way mangaliyén, “Wayyuhtod uwan agé hen mangunggunaam uchu.” Yag hen mangi-il-an hen amin hen anchichay cha nansérfi anchichay kafusorcha, anchag matarok an hea way profetam, ya anat way iyéy hen funat ad uchu. 13 Yag agé hen aminay tatagum way hen hiyachi agéat ammag manlunig nanginyafiin an hea way uray ah napegsa yag ammag miyurob hen hen anchichay nafafa ya hen pagkaporon hen hiyachiy fabréy, wat nan-angato. Yag inumchah agé matéycha hen pitunlifu way tatagu. Yag ad uwan hen manachaelam hen amin hen anchichay tapenay tatagu, aminay cha nanachael hen antoy wat anchag émégyatay térén yag anchag lota gapon kenarawengcha.” chayawén hen kenangaton Apudyus ad 19 Angkay hiyachi yag ammag uchu. nafùtanat agé hen anchi Templo 14 Wat yachi hen karpasan hen anchi ad uchu, yag nailaat ah faréy hen miyagway kaég-égyat way ligat. Ngém anchi kason way niniggaan hen anchi cha mesarunu chillu hen anchi miyatlo. nesosorat way torag Apudyus ad namenghan. Yag hen hiyachi agé, Hen anchi anongoh way tangguyub ammag cha mangolekoleyapyap ya cha 15 Yachi yag empa-alen hen anchi omechoechor ya wachan chan uswar ma-apituy anghel hen tangguyubna, yag ammag nanlunig ya chacha màchag yag chinakar hen anchichay nan-ale ad agé hen chachanakkar way churaro. uchu way mangaliyén, “Manepod ad uwan, maid kasen mantoray hen lota no Hen anchi fufae ya hen anchi faén yanggay ah Apotaaw way Apudyus ammag chakaray amoraga ya hen anchi hennagna hen antoy lota Angkay hiyachi yag wacha way ah Cristu, wat hiyan mantoray 12 hen nepàila ad uchu way ah ing-inggana way maid péppégna.” ammag omenpahaang way sinyar way 16 Yachi yag hen anchichay chuwanporo isinyarna hen ma-ammaan ah tapen chi ya opatay mangemponponò agé way ag-agaw way hen hiyachi, ihay fufae tummutùchu hen sangwanan Apudyus, way tommatàchég hen anchi hérag anchag nampalentomang amin way ya narurumfongan ah hilin hen init, manayaw an hiya way mangaliyén, ya nahohòrongan agé ah korona way 17 “Heay Apudyus way Ap-apo hemporo ya chuway taraw. 2 Yag hen way nawawà-acha nanepod anchi fufae, nafugi way chan pànot, ya hen laprapon chi egad ya chan inawid ah sigabna. ingganad uwan way an-a agég 3 Yachi yag wacha agé hen kasen mannakafalin, an-ani yanggay nepàila ad uchu way ihay omenpahaang ammag manyayaman an hea, way sinyar way hen hiyachi, ammag te ad uwan, empàilam hen chakaray térén way amoraga way Hen nepaka-ammu 12:4 542 Hen nepaka-ammu 12:15 chittakan hen acharna ya pitu hen Apudyus hen tatagu, te ad uruna ya hemporo agé hen hàgudna. Ya uwan hen mepàil-an hen ihaihan anchichay urunéén nahòrongan mannakafalinna way mantoray. ah koronan chi are. 4 Yag ammag Ya ad uwan agé hen mepàil-an henapratan hen iposna hen pagkatlon hen karébféngan hen anchi hen aminay taraw ad uchu yag penepelena way Cristu way empêchagna hen antoy lota. Yag anat mantoray, te na-afà hen anchi i mehagang hen anchi fufae way chan ap-apon hen chumunyu yag pànot ta no fùnag hen anchi ongaat netap-ar way hiya hen anchi issana. 5 Yachi yag ummanà hen anchi cha nangempafasofasor hen fufae yag larae hen inyanàna way hiya anchichay sosnodtaaw way annag hen anchi mangentoray hen egachay cha pafasofasoron chicha an karotarota hen antoy lota ah pegwana Apudyus ah ka-ag-a-ag-agaw ya way ammag estrekto hen ekamanna karafilafi. 11 Ya hen anchichay way mantoray. Ngém hen hiyachi, sosnodtaaw, enafàcha chillu hiya ammag narapchù hen anchi onga yag gapon nifùfuan hen charan hen niyéy an Apudyus ad uchu hen iggaw anchi Karnero ya gapo agé hen hen tummutùchuwana paat. 6 Yag hen anchi chacha nanginwarawagan anchi fufae, an agég ommawid ah hen mepanggép hen anchi chanak way émméy hen anchi lugar Karnero, tàén hiyachi hen chacha way ensasagganan Apudyus chillu ah inyatéy way iggaycha igayù hen mantarowana ta mahahallimunan ahchi ataguwancha. 12 Wat amintaaw ah unig hen henlifu ya chuwanggasot way wacha ahtod uchu, antaaw ya énémporo way ag-agaw. ammag lomaylayad te netap-ar 7 Angkay hiyachi yag ammag ah Chumunyu. Ngém anchag finumta-at agé hen gufat ad uchu. Wat kachugchugu amin hen anchichay ah Miguel way ap-apon chi anghel, ininggaw hen lota yah fayfay te emponòna hen anchichay tapen hen ahchi hen netap-aran Chumunyu. anghel way mangufat hen anchi Yag ammag pararo agé hen amoraga. Yag hen anchi amoraga agé, aningarngarna te innilana way ya hen anchichay a-anghelna, chacha ammag akettoy hen tempona agé mèpatéy, 8 ngém ancha chillug way mangamma hen laychénay na-afà amin, wat maid mafalin ah ammaan.” mì-iggawancha ad uchu. 9 Wat ammag 13 Angkay hiyachi way enlasin hen netap-ar hen anchi chakaray amoraga anchi amoraga way netap-ar yag ya hen anchichay a-anghelna hen antoy nepêchag hen antoy lota, annaat agég lota. Yag hen anchi amoraga agé, hiya cha chégchéchégchégén hen anchi hen anchi farakkan ad namenghan way fufae way nanginyanà hen anchi ap-apon hen chumunyu way ekatcha ongay larae. 14 Ngém hen anchi fufae, agéén Satanas way hiya agé hen anchi ammag na-adchan ah chuway payà way nanlokop hen egachay katagutagu hen kaman payà chi napegsay angaw ah antoy lota. tomayapana way omawid hen anchi 10 Yachi yag chengngar-o hen anchi farakkan way ap-apon hen chumunyu, chakaray ale ad uchu way mangaliyén, yag émméy hen anchi chanak way “Ad uwan hen tommot-owaan hen mahalimunan ahchi hen unig hen toroy anchi térén way mangenhara-an tawén ya kagudwa. 15 Wat hen anchi Hen nepaka-ammu 12:16 543 Hen nepaka-ammu 13:10 amoraga, annag inyutlà hen ammag lota ya hen sommorotancha amin kaman wangwang way chanum ah an hiya. 4 Yag ancha amin agég manganuchana koma hen anchi fufae, chachayyawén paat hen anchi amoraga 16 ngém ammag tommorong agé hen gapon nangchatana hen kafaelana antoy lota te ammag nanta-ang way hen anchi aggaégyatay animar. Yag nangùmun amin hen anchi chanum chachayyawéncha agé hen anchi way narpon tapà hen anchi amoraga. aggaégyatay animar way mangaliyén, 17 Yachi yag ammag ommam-améchat “Ammag maid kepadpachongan hen agé hen aningarngar hen anchi amoraga yahay animar ya maid agé makasango hen anchi fufae, wat annaat ammag an hiya.” i gufatén hen anchichay tapen hen 5 Yag hen anchi aggaégyatay animar, a-anàna way chichachi hen anchichay nawayaan way tomangset ya mangsot cha mangafurot hen imfagan Apudyus an Apudyus ya naparufusan agé ya nangempapate way mamangchén way mantoray ah unig hen opatporo hen anchi tot-owa way intudtuchun ya chuway furan. 6 Wat inlugina Jesus. 18 Yachi yag i tommatàchég hen way ammag cha mangsomangsot anchi amoraga hen anchi penget hen an Apudyus ya umat agé hen anchi fayfay way manhéhééd. ngachanna ya hen anchi faréyna ad uchu ya anat agé hen anchichay aminay Hen anchi aggaégyat way ini-inggaw ahchi. 7 Yag nawayaan animar way narpo hen fayfay agé hen anchi animar way mangufat Angkay yachi yag innilà way hen anchichay tatagun Apudyus ah 13 wachan fummùnag hen anchi mangafa-ana an chicha, yag nidchat fayfay way ammag aggaégyatay térén agé hen wayana way mangentoray hen way animar way pitu hen uruna ya egachay kapo-opo-on chi tatagu hen hemporo agé hen hàgudna. Yag ihaihan kafabréfabréy ah karotarota way maid anchi pituy urunéén nasosollatan ah narawhan hen egachay nankarakarasey ngachan way mangsot an Apudyus. Ya ale. 8 Wat aminay katagutagu hen hen anchichay hemporoy hàgud agé, antoy lota, ancha amin ammag cha nahohòrongancha ah kaman koronan chayawén hiya way manongad yanggay chi are. 2 Yag hen itchuran hen anchi hen anchichay tatagu way nelelesta hen animar way innilà, wat kaman leopardo ngachancha hen anchi libnun hen anchi way ammag cha fumurfur-i. Yag hen Karnero way nepapchit. Te nanepod hen he-ena, ammag orhe way kaman hen lugrugin hen egad, looh nelelesta hen he-en chi bear. Ya hen tapàna agé, yachiy libnu hen kangachangachan hen ammag aggaégyat way kaman tapà chi anchichay ma-adchan ah mannanayun layun. Yag hen anchi amoraga, anna way ataguwan an Apudyus. agég enetchong hen anchi animar hen 9 Naingaan-ayu wat masapor mannakafalinna ya hen mantorayana changrényuto. 10 Te hen anchichay ya hen kenarébféngna. 3 Yag hen anchi tatagu way nanginggasat way ihay urun hen anchi aggaégyatay mifarud wat mifarudcha tot-owa. animarat wachan ammag chakaray Yag hen anchichay nanginggasat figadna way magat inyatéyna ngém way mepapchit, wat ancha agég an chillug napéy-anan yag kasen mapchit tot-owa. Wat hiyachi, chàyu natagu. Wat yachi hen nahahaangan way tatagun Apudyusat masapor hen aminay katagutagu hen antoy mannunuuchunyu hen afurotyu ya Hen nepaka-ammu 13:11 544 Hen nepaka-ammu 14:3 manokchunyu yanggay ah Apudyus, hen aminay tatagu way manepod hen tàén heno hen mepasamak an chàyu. kangatowan inggana hen anchichay arohaeh, ya uray hen fafaknang ya hen Hen agwan hen anchi aggaégyatay publi, ya hen anchichay nasa-achan ya animar way narpon lota hen anchichay cha-an. 17 Te no achi 11 Angkay hiyachi yag wacha hen mamarkaan hen tatagu ah ngachan hen kasen-o innila way aggaégyatay animar anchi pés-éy animar ono hen numeron agé way ad char-ém hen antoy lota hen hen ngachanna, ammag uray hen incha narpowana. Ahnachi, chuwa yanggay lomàwan ya hen inchan elàwan wat hen hàgudna way kaman hàgud hen anà achi mafalin. chi karnero, ngém aggaégyat chillu hen 18 An yanggay hen anchichay alena te kaman alen chi amoraga. 12 Yag naham-an way tatagu hen maka-awat hen aminay kafaelan hen anchi pés-éy an cha natto. Wat hen anchi naham-an, animar, wacha agé aminchi an hiya te elasinna koma hen miyaligan hen anchi hiya hen kaman paat penaka-acharna. numeron hen anchi pés-éy animar te Yag annag cha peletén hen katagutagu hen hiyachiy numero, wat ifagana hen antoy lota way manayaw hen anchi hen ngachan hen ihay tagu way hen pés-éy animar way napéy-anan hen numeronaat énémgasot ya énémporo ya anchi pararo way figadna way érégna éném. komah iyatéyna. 13 Ya hen anchi metéb way animar, empàilana hen ammag Hen anchi Karnero ya hen anchichay omenpahaang way kaskascha-aw, te henara-ana way hinggasot magénén empapêchagna hen apoy ya opatporo ya opatay lifu way marpod uchu ah mangi-ilan Angkay hiyachi way hen tatagu. 14 Wat neparufus way 14 nanlangrangaà yag innila-at agé manlokop hen aminay katagutagu hen hen anchi Karnero way tommatàchég antoy lota gapon anchi nangammaana hen anchi filig way ekatchéén Sion. hen anchichay kaskascha-aw way Ya wachachaat agé way nelarammong enammaana gapon kafaelan hen anchi an hiya hen anchichay hinggasot ya pés-éy animar. Yag hen anchi metéb opatporo ya opatay lifu way tatagu way way animar agé, enmancharna hen nasoratan hen etongcha ah ngachanna tatagu ta omammachah enan-animar ya hen ngachan Amana. 2 Yag ah manmanma-ancha hen anchi pés-éy chengngar-o agé hen chan ale ad uchu animar way pararo hen figadna way way ammag chakar hen alena te kaman nafa-ag ah fangid ngém natagu chillu. hen uswar hen cha mangab-afarug 15 Yag neparufus agé hen mannakafalin way chanum ya kaman agé hen alen hen anchi metéb way animar way hen cha magagseet way echor, ngém mangenhapod hen fùfuoh hen anchi kaman agé chillu hen kankantan hen enan-animar ta mafalin way maka-ale chuaray chan gitgitara. 3 Yag hen ya makapchit agé hen heno way anchichay hinggasot ya opatporo ya achi manayaw an hiya. 16 Ya hen opatay lifu way tatagu, henahagangcha anchi metéb way animar agé, annag hen anchi tummutùchu way Are ya penelet hen egachay katagutagu way hen anchi opatay parsowa, ya anat agé mamarkaan hen etongcha ono hen hen anchichay mangemponponò. Ya awan way limacha ah markan hen chacha agé kankantéén hen anchi faru anchi pés-éy animar. Wat namarkaan way kankanta way maid chillu kasen Hen nepaka-ammu 14:4 545 Hen nepaka-ammu 14:13 maka-achar no faén yanggay chicha, fayahcha hen egachay katagutagu te chicha hen anchichay senobfot hen hen antoy lota, te anchag enawis anchi Karnero hen ininggawancha chicha amin way mèamma hen amin hen lota. 4 Ya chichachi agé way anchichay ammag laweng way chacha hinggasot ya opatporo ya opatay lifu enammaan.” way tatagu, pahigcha omma-abfurot 9 Angkay hiyachi yag neparég agé hen way nangar-arwad hen afurotcha anchi miyatloy anghel, yag chinakarna ya maid agé enam-ammaancha ah way mangaliyén, “Changrényu hen lenoroko hen fufae. Yag memetnodcha mekaman hen aminay tatagu way cha agé paat hen anchi Karnero hen uray manad-ayaw hen anchi aggaégyatay heno way ayana, te chicha agé hen animar ya hen anchi enan-animar way anchichay nafafayyachan hen fasorna manmanma-an an hiya, ya changrényu way kaman ten-én Apudyus chicha agé hen mekaman hen anchichay hen amin anchichay tapenay tatagu aminay nangempamarka hen etongcha ah pés-éy paat michaton an hiya ya ya limacha ah ngachanna. 10 Te an hen anchi Karnero. 5 Ya an agég maid agég epainum Apudyus an chicha hen nankétkétmancha ya ammag maid agé anchi ammag paket way ligat way maid fasfasorcha an Apudyus. makatempara an nadchi way yachin anchi térén way manusaana an chicha Hen empachamag hen gapon fasorcha. Wat amincha, anchag anchi toroy anghel mapap-aligatanay térén ah apoy ya 6 Angkay yachi yag innilà agé hen hen anchi cha gumilab way asufre ihay anghel way cha tomayap ad hen sangwanan hen anchichay anghel uchu-uchu way cha mangempagngar Apudyus ya hen anchi Karnero. 11 Yag hen katagutagu hen anchi ammayay hen anchi apoy agé way cha mamaligat chamag way achi ma-at-atob ah an chicha, ammag maid madmachépana ing-inggana. Yag chana iwarawagchi te ammag gumigilab ah ing-inggana hen egachay kapo-opo-on chi tatagu hen way maid tomagayan hen asokna. Wat kafabréfabréy ah karotarota way netape ammag maid poros metortorngangan agé hen egachay karasen chi ale. 7 Yag hen chacha mapaligatan, te ammag chinakarna way mangaliyén, “Iyafiinyu enag-agaw ya lenafi wat anchag paat ah Apudyus ya chachayyawényu maliliggatan, te chicha hen anchichay hen kaenammayna te inumchah hen nanayaw hen anchi aggaégyat way manguwisana hen katagutagu. Wat animar ya hen anchi enan-animar way anyu yanggay ammag chachayyawén manmanma-an an hiya, yag ancha hiya, te hiya chillu hen nangamma hen agég namarkaan ah ngachan hen anchi angamin way uray ad uchu ya hen lota animar. ya anat agé hen fayfay ya hen egachay 12 “Wat yachi, chàyu way tatagun fufun.” Apudyus way cha mangamma hen 8 Yachi yag wacha agé hen ihay imfagana ya cha omafurot an Jesus, miyagway anghel way cha umunud masapor mannunuuchunyu hen way mangaliyén, “Ammag nachachael afurotyu ta achiayu ma-aw-awis, tàén way térén hen anchi nanchinamag way heno hen mepasamak an chàyu.” fabréy ad Babilonia ah kachusaana way 13 Yachi yag chengngar-o agé hen hen anchichay tataguna, kaman paat nan-ale ad uchu, yag imfagana an haén anchag empainum hen anchi paketay way mangaliyén, “Esoratnoto way Hen nepaka-ammu 14:14 546 Hen nepaka-ammu 15:3 manepod ad uwan, ancha yanggay way nimura hen lota te nar-umcha ammag laylayad hen anchichay cha amin.” 19 Wat enhawad tot-owa hen omafurot an Apotaaw no matéycha.” anchi anghel hen kompayna hen lota Yag tenomfar agé hen anchi Espiritun yag fintànaat hen aminay fungan hen Apudyus way nangafun, ekatnéén, anchi greps, yag annaat agé epénpén “Oo, tot-owaha way laylayadcha, hen anchi chakaray faliwés Apudyus te hen matéyancha, yachi hen way yachi hen kaman anchi pararo man-inungarancha hen anchi naligat way aningarngarna way manusa hen way chunucha, yag ichahancha agé hen tatagun antoy lota. 20 Yag hen iggaw anchi halenonot hen anchichay ammay hen nafaliwésan hen anchichay nabtà, way enammaancha.” wat hen anchi lahin hen fabréy. Yag hen anchi chara way fummùnag hen anchi Hen nabta-an hen anchichay achi faliwés, wat ammag omminarwang ah omafurot way miyalig ah nasorok ah torongggasot ya chuwanporo mura hen antoy lota way lometor way hen ka-adcharémna 14 Angkay hiyachi yag wachaat agé agéat ihay metros ya kagudwa. hen innilà way pokkawanay funat, yag wacha agé hen tummutùchu Hen mangempachahan hen an nadchi way kaman tatagu way anchichay anghel hen anchi nahohòrongan ah faletò way koronan anongoh way pituy ligat chi are ya nan-é-édchén agé ah tachém Angkay hiyachi yag wacha agé way kompay. 15 Yachi yag innilà agé 15 hen kasen nepàila ad uchu way hen ihay anghel way fummùnag way omenpahaangay térén way sinyar. narpon anchi Templo ad uchu, yag Te hen innilà, wat pituy anghel way enngawana hen anchi tummutùchu nanangchén hen anchi anongoh way hen funat way mangaliyén, “Ehawadno pituy ligat way mepachah hen antoy hen annay kompayno ta fat-ém hen lota, te chichachiy ligat hen péppég hen anchi lota, te inumchah ad uwan hen manusaan Apudyus hen tatagu. mabta-ana, te kamancha naggéhén 2 Yachi yag innilà agé hen anchi amin hen anchichay ininggaw.” 16 Wat kaman chan kolenawnaw way fayfay hen anchi tummutùchu hen anchi way ammag kaman sarmeng way funat, enhawadna tot-owa hen anchi na-ahrangan ah apoy. Yag innilà agé kompayna yag fintànaat amin hen lota. hen anchichay tatagu way nangafà 17 Yachi yag wacha hen kasen-o innila hen anchi aggaégyatay animar gapon way ihay anghel way fummùnag agé anchi anchag ommachiyan way way narpon anchi Templo ad uchu, yag manayaw an hiya ya hen anchi nan-é-édchén agé ah tachémay kompay. enan-animar way kapadpachongna, ya 18 Yachi yag fummùnag hen iha iggaycha amin nampamarka hen anchi agé way narpon anchi chacha numeron hen ngachanna. Wat chicha, mangmanghéfan hen michaton an tommatàchégcha hen penget hen anchi Apudyus way hiya hen nangimfiyang fayfayanchi way aheéd-échén ah kaman hen apoy. Yag enngawana agé hen anchi gitara way inidchat Apudyus an chicha. iha way nan-é-édchén ah tachémay 3 Yag chacha agé kankantéén hen anchi kompay way mangaliyén, “Ehawadno kankantan Moses way nansérfi an hen annay kompayno ta éghatém hen Apudyus way yachi agé hen kankantan egachay fungan hen wa-ar way greps Hen nepaka-ammu 15:4 547 Hen nepaka-ammu 16:5 hen anchi Karnero. Yag ekatcha way nankankantéén, Hen miwàwa-an hen anchi “Heay Apo way Apudyusat pituy chuyug way nanapno mannakafael-a way mangamma ah chusan Apudyus ah uray heno, wat kahahaang ya Angkay hiyachi yag chengngar-o kachachayaw hen aminay cham 16 agé hen anchi ale way narpon ammaan. anchi Templo way chana ongawan Ya hea hen Aren hen aminay tatagu hen anchichay pituy anghel way hen karotarota way ammag mangaliyén, “In-ayu ta inyu ihiyat hen nalentég ya pahig tot-owa hen anchi lota hen annachay ligat way aminay cham am-ammaan. ininggaw hen annay pituy chuyugyu 4 Ammag maid achi émégyat way yahan manusan Apudyus hen an hea ad uwan, ya maid tatagu.” agé achi mangimpudnu hen 2 Wat yachi yag émméy hen anchi kenangatom te ammag maid pés-éy anghel way i nanginhiyat hen chillu mepachongan hen ininggaw hen anchi chuyugna, yag kaenammayno. hen lota paat hen nanginhiyatana. Wat hen aminay katagutagu ah Wat ammag amin hen anchichay karotarotaat umalecha amin way namarkaan hen markan hen anchi manayaw an hea te na-awatancha aggaégyatay animar ya hen anchichay amin hen kenanongnong hen nanayaw hen anchi enan-animar way aminay a-ammam.” kapadpachongna, anchag nan-aggulid 5 Angkay narpaschi yag innila-at amin ah ammag chan agub way gulid agé way nafùtan hen anchi Templo way ammag pararo hen sigabna. ad uchu way nailà agé hen anchi 3 Yachi yag émméy agé hen anchi Kachachayawan way Kowarton miyagway anghel way i nanginhiyat hen Apudyus. 6 Yachi yag fummùnagcha ininggaw hen anchi chuyugna, yag hen hen anchi pituy anghel way narpochan anchi fayfay paat hen nanginhiyatana. anchi Templo way nanangchén hen Wat ammag namfalin hen anchi anchichay pituy ligat. Yag amincha, chanum ah kaman charang chi natéy, nanlurumfongcha ah pokkawanay yag aminay chan ì-iwi hen fayfayat térén way maid manmansana, ya anchag nan-atéy amin. nasesentoronan agé hen paragpagcha 4 Yachi yag émméy agé hen anchi ah faletò. 7 Yachi agé yag émméy hen miyatloy anghel way i nanginhiyat iha hen anchichay opatay parsowa yag hen ininggaw hen chuyugna, yag en-enchangna hen anchichay pituy hen egachay wangwang ya fufun anghel ah chuyug way faletò way hen nanginhiyatana. Wat ammag nanapno ah chusan Apudyus way hiyan namfalin ah chara hen aminay anchi natattaguh ing-inggana. 8 Wat chanum an cha nadchi. 5 Yachi yag ammag chan funoong agéh asok hen chengngar-o agé hen imfagan hen amin anchi Templo ad uchu ah kaman anchi anghel way nangenlébféng hen longahaw hen kaenammay Apudyus ya chanum, ekatnéén, “Heay Apudyus way hen mannakafalinna. Wat ammag maid nawawà-acha nanepod hen laprapona makaghép an nadchi ingganah marpas ya mawawà-acha-a agé ad uwan hen anchi pituy ligat way epachah hen way ammag maid mepachongan hen anchichay pituy anghel. kaenammayno, ammag nenènong ya Hen nepaka-ammu 16:6 548 Hen nepaka-ammu 16:16 nalilimpiyu hen cham manusaan hen gapo hen chan sigfan hen acharcha ya tatagu. 6 Te chicha, anchag pinchit hen hen nan-aggulichancha. anchichay tatagum ya hen anchichay 12 Angkay hiyachi agé yag émméy profetam way kaman paat ancha agég hen anchi ma-anémay anghel way i inhiyat hen characha. Wat awahcha nanginhiyat hen anchi chuyugna, yag hen cham mangempainuman hen hen anchi chakaray wangwang way chara an chicha ad uwan ah assong ekatchéén Eufrates hen nanginhiyatana. hen enammaancha.” 7 Yachi yag Wat ammag napet-agan hen hiyachiy chengngar-o agé hen tenomfar way wangwang ah makadchangan hen narpo hen anchi iggaw hen anchi anchichay nan-angato way toray way chacha mangmanghéfan hen michaton i mìgufat way marpo hen ommapet an Apudyus way mangaliyén, “Oo hen cha fùnagan hen init. 13 Yachi yag tot-owa, heay Apo way Apudyus way an-owat agé ilan hen toroy chumunyu mannakafael, nenènong ya nalilimpiyu way kaman tokak chi itchuracha tot-owa hen aminay cham ekaman way way hen iha, narpoh tapà hen anchi manusa hen tatagu.” amoraga. Ya hen iha, narpoh tapà hen 8 Angkay hiyachi yag émméy agé anchi pés-éy aggaégyatay animar. Yag hen anchi ma-apatay anghel way hen anchi miyatlo, narpo agéh tapà hen i nanginhiyat hen ininggaw hen anchi senang profeta way penaka-achar chuyugna, yag ammag hen anchi hen animaranchi. 14 Wat hen anchichay init agé hen nanginhiyatana. Wat toroy chumunyu, chicha hen anchichay ammag pommegsa way térén hen maka-ammah kaskascha-aw way i agé umminitana ingganah anchag cha mangamong hen egachay toray ah ma-atongan hen tatagu ah pétangna. karotarota ya hen sorchachucha ta 9 Wat hen anchichay tatagu, tàén incha gufatén hen anchi mannakafalin chacha ma-atongan hen anchi pararoy way Apudyus. Ngém hen hiyachiyat agé pétang hen init, chachaat chillu echotan way ag-agaw hen mangafa-an Apudyus ah Apudyus way mannakafael an cha hen egachay kafusorna. nadchiy ligat. Ya ancha agég achi etagay 15–16 Yag hen ngachan hen anchi hen fummasorancha ah manayawancha lugar way nangamongan hen anchichay hen kenangaton Apudyus. chumunyu an chicha, yachi hen 10 Angkay hiyachi yag émméy agé nangadnan ah Armegedon ah Henebreo hen anchi ma-alemay anghel way way alen hen anchichay Judio. i nanginhiyat hen chuyugna, yag Wat yachin mangaryan Jesu hen anchi tummutùchuwan paat hen Cristuwén, “Papannaagényu paat anchi chan toray way aggaégyatay hen antoy ifagà, te ammag maid animar hen nanginhiyatana. Wat pootonyu hen mamfangchà te kaman ammag hommelang way térén hen hen ekaman hen anchi mangakaw way aminay chana etorayén way tatagu, maid mapòpootan yag inumchahat. yag magénén chachan ngangalitfén hen Wat ammag laylayad hen anchi tagu fub-acha yag chacha agé hétaén hen way nansasaggana way mamannéd chilacha ah kenasigab hen anchi cha an haén way kaman hen anchi mepasamak an chicha. 11 Ngém maichat nanlurumfong way achi masmasséy, te agé ta ancha an etagay hen anchichay hiya, achi machahan way namfafallad lawengay a-ammacha, anchaat agé an ah kafiinana.” cha echotan ah Apudyus ad uchu way Hen nepaka-ammu 16:17 549 Hen nepaka-ammu 17:6

17 Angkay hiyachi yag neparég agé yag ekatna an haénén, “Umalea ngén ta hen anchi ma-apituy anghel way i inta ta iyà epàila an hea hen ekaman nanginhiyat hen ininggaw hen anchi Apudyus way manusa hen anchichay chuyugna, yag hen yawyaw hen tatagun anchi fabréy way nehag-én nanginhiyatana. Yag hen hiyachi, hen anchichay chuaray wangwang wachaat agé hen chakaray ale way way hen miyaligan hen anchi fabréyat narpon tummutùchuwan paat Apudyus ihay fufae way ammag nanchinamag ah Templo way mangaliyén, “Ammag chi kenapotana. 2 Hen hiyachiy fufae, narpas hen angamin ad uwan.” 18 Yag kaman annag inyisséy hen aminay toray chaat mangolekoleyapyap ya wachaat hen antoy lota, te nìfasorcha amin an hen anchi chan uswar yag cha agé hiya. Ya hen egachay katagutagu hen omechoechor yag nanlunig ah ammag antoy lota agé, anchag kaman amin napegsay térén way nanepod hen nafutang hen nanginumancha hen anchi laprapon hen tatagun antoy lotaat, maid fayahna way chana empainum.” kepachongan hen kenapegsana. 19 Wat 3 Angkay hiyachi yag pinchénà hen ammag nan-atlo way napetpet-ang Espiritun Apudyus yag inyéyà hen hen anchi nanchinamag way fabréy ad anchi anghel hen pachinanak. Angkay Babilonia, yag ancha agég nachachael émméyà ahchi, innilà hen ihay fufae hen egachay chakaray fabréy ah way nansasakkay hen ihay aggaégyatay karotarota. Wat iggay tot-owa aliw-an chittakan way animar way pitu hen Apudyus way manusa hen anchichay uruna ya hemporo agé hen hàgudna. tatagu ad Babilonia, te ah nanusaana, Yag ammag nalèmot agé hen acharna kaman annag empainum an chicha amin way nasoratan ah chuaray ngachan way hen anchi pararoy paket way fayahna pahig usot an Apudyus. 4 Yag hen anchi ingganah maid nehàfa ah uray hen fufae agé, nanlurumfong ah lumfong tedted way hiyachi hen anchi pararo chi are way chittakan ya ngéttégan, ya way aningarngarna. 20 Wat ancha agég nan-ang-angga agé ah faletò ya perlas ya nan-alihéd amin hen anchichay lota way hen anchichay nan-angina way fato way nanggagaw-én hen fayfay ya kaman cha somelap. Yag iné-égnanana agé hen agé hen kafilifiligat anchag nagnagchay ihay tasa way faletò way chana iyawis way nantanap amin. 21 Yag ammag ya an agég nanapno ah aggarémha way niyuchan agé hen chachanakkaray chana enamma-ammaan way chichachi churaro way magénén leman poroy hen halenonot hen chagchagasna. kilo hen kachaghénna way anchag 5 Yag wacha agé hen ihay nesorat ah chan ya-ayà way manégtég hen tatagu. etongna way ngachan way cha-an Yag hen anchichay tatagu agé, ancha ma-ammuwan hen laychénay aryén chillug cha echotan ah Apudyus gapon way ekatnéén, “Hen anchi nanchinamag anchi aggaégyatay churaro te ammag way fabréy ad Babilonia, hiya hen amchanchi way ligat. inan hen aminay pota ya hiya agé hen pongar hen egachay aggarémha way Hen anchi fufae way nanchinamag a-amma hen amin antoy lota.” 6 Yag hen hen kenapotana way nansasakkay nangi-ilà hen anchi fufaeyanchi, wat hen anchi aggaégyatay animar ammag nafutang peet way hen anchi Angkay hiyachi yag ummale imfutangnaat hen charan hen anchichay 17 hen iha hen anchichay pituy tatagun Apudyus way napchit gapoh anghel way nan-é-édchén ah chuyug pammatecha an Jesus. Hen nepaka-ammu 17:7 550 Hen nepaka-ammu 17:17

Wat anà tot-owa ammag nahahaang anchi pituwanchi way hen halenonotna, way térén hen nangil-à an hiya. 7 Yag ammag metap-ar.” anat ekat hen anchi anghel an haénén, 12 “Yag hen miyaligan agé hen “Pakay mahaang. Changrém ngén ta anchichay hemporo way hàgud, ifagà hen anchi cha-an ma-ammuwan chichachi hen kasen hemporoy are way way miyaligan hen anchi fufae ya hen cha-an umchah hen mantorayancha. miyaligan agé hen anchi aggaégyatay Ngém no umchah hen karébféngancha animar way nansasakkayana way pitu way mantoray, mètoraycha hen anchi hen uruna ya hemporo hen hàgudna. aggaégyatay animar ah hen-aketan 8 Te hen anchi aggaégyatay animar, te kaman yanggay an ihay uras hen natattagu hen anchi ar-argaw hen antoy mantorayancha. 13 Ngém an yanggay lota ngém namaid ad uwan. Ngém kasen ihà-an hen pontoscha amin, te ancha chillu fùnag ah tapen chi ag-agaw way an eporang hen aminay kafaelancha marpon anchi fito way maid péppég chi ya hen aminay lébféngcha hen anchi ka-adcharémna. Ngém hen halenonot animaranchi 14 ta ancha ammag hen fùnagana agéat hen metatap-arana éméhà-an way mangufat hen anchi chillu. Yag anchag mascha-aw amin Karnero. Ngém hen anchi Karnero hen anchichay tatagu hen antoy lota ya hen anchichay natatallek way way iggay melesta hen ngachanna penepelena way somosorot an hiya, hen anchi libnu way nanepod hen a-abfaéncha chillu amin chicha te hen lugrugin hen antoy lotaat, yachi hen anchi Karnero, hiya chillu hen ap-apon nelelestaan hen kangachangachan hen hen egachay ap-apo, ya hiya agé hen aminay na-adchan ah mannanayun way aren hen egachay are.” ataguwan. Wat anchag mahaang way 15 Yachi yag anat agé ekat hen anchi mangila hen anchi aggaégyatay animar anghel an haénén, “Hen miyaligan hen way wacha hen ar-argaw ya anat agég anchi chuaray wangwang way innilam namaid yag antoyanat agé way kasen way tummutùchuwan hen anchi pota, nepafùnag.” chichachi hen egachay kapo-opo-on chi 9 “Ammag naligatto ah ma-awatan, tatagu ah karotarota yah kafabréfabréy wat egad hen naham-an way tatagu hen way wacha hen egachay karasen chi maka-awat heto. Te hen anchichay pituy ale.” uru, wat chichachi hen pituy tagéytéy 16 “Yag hen anchichay hemporoy way tummutùchuwan hen anchi fufae. hàgud way innilam ya hen anchi Ya faén agé yanggaychi te miyaligcha aggaégyatay animarat, umchah hen agé ah pituy are 10 way napéppég tempo way mamusorancha hen anchi hen nan-areyan hen anchichay lema, fufae, wat anchag aran hen aminay ya chan toray ad uwan hen anchi kok-owana way ingganah mafarchan ma-aném, ya hen anchi ma-apitu wat hen acharna, yag anchaat agé issa hen cha-an umchah hen mantorayana. lamanna ya gébhéncha hen mafay-anan. Ngém no umchah agé, an yanggay 17 Yag hen mangammaancha amin hen-aketan hen mantorayana. 11 Yag an cha nadchi, te ah Apudyus mepanggép agé hen anchi aggaégyatay paat hen mangempahpahmà ah animar way natagu hen ar-argaw yag katoroyan hen planona, te hiya namaid ad uwan, hiya hen kaman chillu hen nangempahpahmà hen ma-awaru way are, ngém iha chillu hen nantetempoyugan hen hamhamà hen anchichay hemporo ah incha Hen nepaka-ammu 17:18 551 Hen nepaka-ammu 18:8 mangemporangan hen lébféngcha hen 4 Angkay narpas way enalen hen anchi anchi animaranchi way mantoray. Ya anghelchi, yag an-owat changrén hen hen ka-ammaan amin cha nadchiyat kasen nan-ale ad uchu way mangaliyén, ah tomot-owaan hen aminay imfagan “Chàyu way tatagù, lomayaw-ayuwat Apudyus chillu way ma-ammaan.” an nahhay fabréy te magat 18 “Yag hen anchi fufae way mìfasor-ayu hen fasorna, yag innilam, hiya hen miyaligan hen anchi magat metapeayu agé hen nanchinamag way fabréy way cha machusaana. 5 Te ammag maid mangentoray hen aminay karotarota mepaniyan hen kachuar hen hen antoy lota.” fasorna te magénén nihùchud ad uchu ah kachuarna. Yag Hen machachaelan anchi cha-an aliw-an Apudyus hen fabréy way Babilonia amin anchichay lawengay Angkay narpaschi yag innilà agé a-ammana. 6 Wat hen mekaman 18 hen ihay anghel way cha marpod an hiya, ammag amin hen anchi uchu way ammag chakar hen kafaelana laweng way enammaana hen ya ammag cha machilangan hen lota tapenaat, mifarés agéchi an ah kenafuselna. 2 Yag enèngawna way hiya way ammag machubli hen mangaliyén, ma-ammaan an hiya. Wat hen “Ammag nachusa ad uwan ya anchi tasa way pennona ah nachachaelay térén hen anchi paket way empainumna hen nanchinamag way fabréy way tapena, matarwanchi ah mas Babilonia. Wat ammag namfalin pakpaket way mepàinum agé ah fumabréyan hen egachay an hiya. 7 Yag hen kenachuar kachumuchumunyu ya ongtan hen nanlamram-ayana ya ya an agég homòfotan hen nangempachayawana hen egachay laweng ya aggarémha acharna, yachi agé hen way kasole. 3 Te hen hiyachiy kachuar hen ligat ya tokar way fabréy, annag enawis hen aminay mepaharém an hiya. Te hen tatagu ah katoratoray hen antoy yachiy fabréy way niyalig ah lota way somorot hen anchi fufae, ekatna ah hamhamànéén, kenarawengna, te kaman paat ‘Kamanà yanggay hen chan toray annag empainum hen anchi way haén, faénà ah nà-amfaro paketay fayahna hen aminay wat maid mepadpachah an katagutagu ah kafutangancha haén ah ligat way kaman hen amin. Ya hen anchichay chan nafaro.’ 8 Ngém hen hiyachiyat, totoray hen kafabréfabréy agé, ammag magigsan way mepachah kaman paat ancha amin ammag hen nankarakarasey ligat hen chinagchagas hiya. Ya amin agé hiyachiy fabréy te machusa hen anchichay chan tetencha hen ah saket ya étéy ya fitel, ya antoy lota, ancha amin ammag anat agé maghéb. Ma-ammaan fummaknang gapon pommasagan amin chachi te ah Apudyus hen hiyachiy fabréy way niyalig way manusa an hiyaat hiya hen ah fufae.” mannakafael way ap-apo.” Yaha hen ekat hen anchi nan-ale ad uchu. Hen nepaka-ammu 18:9 552 Hen nepaka-ammu 18:19

9 Yachi yag amin hen anchichay chan namaid hen anchichay patpatigéna way toray hen antoy lota way nìchagchagas a-anammay ah manlamram-ayana te ya nèlamram-ay hen hiyachiy fabréy anchag neopoh amin. Wat amin hen way niyalig ah pota, ancha amin ammag anchichay kafinaknangna way cha kelaan ya ifilan hen hiyachiy fabréy hen mangempachayaw an hiya, ancha amin mangil-ancha hen asok hen maghéfana. ammag namaid ah ing-inggana way 10 Ya ancha agég oma-adchawwéy achi mafalin kasen mifangad.” te émégyatcha ah ketapyancha hen 15 Wat amin hen anchichay chan kachusaana. Wat anchag hekekela tetencha way fummaknang gapon way mangaliyén, “Kachugchugu lawa chacha nangenlàwaràwan hen hen anchi nanchinamagay fabréy way tenchacha hen hiyachiy fabréy, Babilonia. Ammag mannakafaelchi way wat ancha agég oma-adchawwéy te fabréy yag pakay lawa ammag ihay uras émégyatcha way metakorong hen yanggay yag namaichat ah nachusana.” kachusaana. Ngém ancha chillug 11 Ya kaman agé hen anchichay chan hekekela ya hei-ifil way mangaliyén, tetencha hen karotarota, wat ancha 16 “Ammag kachugchugu lawa agég kelaan ya ifilan hen hiyachiy hen hiyahay nanchinamag way fabréy, te no maghéfat maid kasen fabréy te ammag kaman eman fufae lomao hen tenchacha. 12 Wat maid way nanlumfong ah kanginaan lomàrao ah tenchacha way na-ammaam way chittakan ya ngéttégan ya ah faletò an cha kantar, ya hen nan-ang-angga agé ah faletò an cha anchichay nan-anginay fato ya perlas perlas ya hen nan-angina way fato. way cha ma-ammaan ah haleppon. 17 Ngém ammag an yanggay ihà-anay Yag maid agé lomao hen anchichay uras yag namaichat hen egachay nan-anginay lopot way pokkawan kafinaknangna.” ya chittakan ya ngéttégan ya anat Yag kaman agé hen amin anchichay agé hen anchichay sida. Ya maid agé chan maneho hen papor ya hen lomao hen anchichay anammay way anchichay chan chunu hen papor ya chan fango way away, ya anat agé anat agé hen anchichay chan fiyahi hen anchichay henoy na-ammaan ah hen papor ya umat agé hen aminay fàgit chi elefante ya nan-angina way tatagu way chan chunu hen fayfay, wat away, ya anat agé hen na-ammaan ah ancha amin ammag oma-adchawwéy, gamfang ya gamà ya hen anammayay 18 yag anchag heo-ongaw no ilancha fato. 13 Yag maid agé lomao hen anchi hen anchi asok way cha matood hen chacha etencha way nankarakarase hiyachiy fabréy. Yag mankelacha way omenpafango ah ma-an ya hen way mangaliyén, “Anggay-a te nokay anchichay fangfangru way frankensens lawa hen mepadpachongan nahha ya mira ya anat hen tapena. Ya maid way nanchinamag way fabréy.” agé lomao hen chacha elao way fayah 19 Yag magénén chacha chapchaporan ya lana an cha arina an cha pagéy, ya hen urucha ah chan sigfan hen umat agé hen faka ya karnero ya kafayu hamhamàcha hen yachiy fabréy, ya hen kalesa. Ya maid agé lomao yag hekekelacha ya hei-ifilcha way hen anchichay tatagu way anchag cha mangaliyén, “Ammag kachugchugu elao ah alepan. 14 Wat ammag ekat lawaha way nanchinamag way fabréy. hen anchichay chan tetencha agéén, Te ammag hen kafinaknangna eman “Sayang lawahay fabréy, te ammag hen fummaknangan hen egachay Hen nepaka-ammu 18:20 553 Hen nepaka-ammu 19:5 wachan paporna way chana ifiyahi 24 Wat nachusa hen hiyachiy fabréy hen yahay fabréy. Yag ad uwanat agé way Babilonia, te hen tataguhchi yag ammag iggay éméy ah ihay uras hen namchit hen anchichay profetan yag ammag namaichat hen egachay Apudyus ya anat agé hen anchichay kafinaknangna.” tapenay tataguna, ya uray heno way 20 Ngém chàyu way wachad uchu, tagu way napchit hen antoy lotaat an-ayu yanggay ammag lomaylayad. Ya natéycha amin gapon yachiy fabréy. umat agé chàyu way tatagun Apudyus ya hen aposelna ya hen profetana, Hen laylayad hen lomaylayad-ayu amin te imfarés anchichay wachad uchu Apudyus chàyu way hen nanusaana hen Angkay narpas agéchi yag hiyachiy fabréy, wat gapon enammaana 19 chengngar-o hen chachanakkar an chàyu. way ale way kaman alen hen ammag 21 Yachi yag wacha hen ihay ammag chuaray tatagu ad uchu way chacha orhe way anghel way annag lenabten ekatén, “Antaaw yanggay ammag hen ihay chakaray challug yag chachayyawén ah Apudyus te hiya empetlàna ah fayfay way mangaliyén, yanggay hen makaharà hen tatagu “Yato agé hen mekaman hen anchi ya hiya yanggay hen mannakafael ya nanchinamag way fabréy way Babilonia ka-a-ammayan. 2 Ya nalilimpiyu ya way permi hen machachaelana ta nenènong agé hen chana ekaman way achi kasen mail-ila ah ing-inggana. manguwis hen tatagu way ammag hen 22 Wat ammag maid kasen magmagngar katot-owaan yanggay hen é-égnanana. ah ing-inggana hen hiyachiy fabréy Wat chinusana hen anchi fufae way ah henoy mankankanta ya chan nanchinamag hen kenapotana way hiya gitgitara ya cha mamab-arachong ya hen nangawis hen katagutagun antoy mangorkorneta. Yag ammag maid lota way mìfasor hen fasorna. Yag agé machahan ahchi ah ing-inggana chinusana agé hiya gapon namchitana ah heno way manchunu way kaman hen anchichay nansérfi an hiya.” hen anchichay chan féhféhar ya chan 3 Yachi yag anchaat agé èngaw way ab-afar. Yag maid agé magmagngar ah mangaliyén, “Antaaw yanggay ammag ing-inggana ah uray lawa an mamfayu. chachayyawén ah Apudyus te ammag 23 Ya maid agé kasen homeh-elawan gumigilab ya oma-assok ah ing-inggana chi helaw ahchih ing-inggana ya hen anchi nanchinamag way fabréy ah maid agé kasen magmagngar ah nachusaana.” umus-usengaran hen chan kasar. Wat 4 Yag hen anchichay chuwanporo ya uray ta hen anchichay nantetencha hen opatay mangemponponò ya hen anchi hiyachiy fabréy hen kafafaknangan opatay parsowa, nampalentomangcha hen amin antoy lota, yachi chillu amin way manayaw agé an Apudyus hen kachusaancha. Yag yachi agé way tummutùchu way chan toray, hen kachusaan hen amin anchichay ekatchéén, “Oo eman, ta ah Apudyus wachan kafaelana ahchi way kaman yanggay hen machachayaw.” hen anchichay mamfuni ya manchangar ya mansaromangka, te anchag lenokop Hen mankasaran hen anchi Karnero hen katagutagu hen antoy lota ah 5 Yachi yag chengngar-o agé hen kenasilibcha.” ale way narpo hen iggaw hen anchi tummutùchuwan Apudyus way Hen nepaka-ammu 19:6 554 Hen nepaka-ammu 19:16 mangaliyén, “Anyug chachayyawén Hen nangaryanan nadchi, te hen anchi ah Apudyus, amin-ayu way chan empaka-awat hen anchichay profeta, sérfi an hiya, ya amin-ayu way cha wat yachi chillu hen intudtuchun Jesus. manginyafiin an hiya way uray nangato man ono nafafa, chayawényu amin hen Hen nangafa-an hen anchi anchi Apotaaw way ah Apudyus.” nansasakkay ah pokkawanay kafayu 6 Yag hen hiyachi, chengngar-o agé 11 Angkay hiyachi yag innila-at hen anchi kaman alen chi chuaray agé way ammag nafùtan ad uchu tatagu way kaman agé ésar chi yag fummùnag hen anchi ammag mangab-afarug way chanum ya kaman pokkawan way kafayu, yag hen agé hen gagseet chi echor, yag ekatcha anchi nansasakkayat, nangadnan way mangaliyén, “Antaaw ammag ah “Katalekan ya Katot-owaan.” Te chachayyawén ah Apudyus way hiya, ammag nalilimpiyu paat hen hiya yanggay hen mannakafael way manguwisana hen uwiséna, ya umat Ap-apotaaw ya hiya yanggay agé hen agé hen mangufatana hen gufaténa. mantoray hen angamin. 7 Wat antaaw 12 Yag hen anchi matana, ammag ammag lomaylayad ya manlagsaragsak tachém way kaman hen anchi gilab ya chachayyawéntaaw hiya way hen apoy. Ya hen uruna, nahohòrongan kangangatowan. Te ad uwan, inumchah ah chuaray koronan chi are. Yag hen hen tempon hen mankasaran hen anchi acharna, nasoratan agé ah ngachan Karnero, ya nansasaggana agé hen anchi way maid poros nangila no heno hen ahaw-éna 8 te ninidchat an hiya hen laychénay aryén no achi yanggay anchi ammag am-ammay way lumfong hiya. 13 Yag hen anchi lumfongna agé, way pokkawanay térén way poros chi ammag nadcharachara way kaman manmansana.” (Yag hen miyaligan nesawsaw ah chara. Yag hen ngachan hen anchi am-ammayay lumfongat hen way niyawag an hiyaat “Hen Alen anchichay ammay way enammaan hen Apudyus”. 14 Yag amin hen anchichay anchichay tatagun Apudyus.) sorchachu ad uchu, anchag memetnod 9 Angkay hiyachi yag anat ekat hen an hiya way nanlurumfongcha amin anchi anghel an haénén, “Esoratnoto agé ah ammag pokkawan way lumfong, way ancha yanggay ammag lomaylayad ya nansasakkaycha amin agé ah hen anchichay ma-ayagan way mèkasar pokkawanay kafayu. 15 Ya hiya agé, hen kasar hen anchi Karnero.” Yag wacha hen fummufùnag ah tapàna way annaat agé epaunud way mangaliyén, ammag tachémay fangid way yachi “Tot-owachi te yachi hen enalen hen iyafàna hen tatagu ah katoratoray Apudyus paat.” 10 Wat anà ammag way achi omafurot an hiya. Wat annag nampalentomang way manayaw koma etorayan amin chicha way ammag hen anchi anghelanchi, ngém ekatnéén, estrekto hen ekamanna way maid “Aẁ, achim cha ekat hena te haénat maka-afà an hiya. Yag epàilana agé ihaà agé way chan sérfi an Apudyus hen kenapararon hen manusaana hen way kaman an chàyu ya hen anchichay tatagu, te ah mannakafalinna way ifayu way chitaaw, é-égnanantaaw amin Apudyusat annag gupesén hen heno hen anchi tot-owa way intudtuchun way achi manguya way kaman hen Jesus. Wat ah Apudyus yanggay hen mangpesan hen faliwés hen heno way machayaw way maid safali.” gupeséna. 16 Yag nasoratan agé hen lumfongna ya umat agé hen orpona Hen nepaka-ammu 19:17 555 Hen nepaka-ammu 20:4 ah ihay ngachan way hen hiyachiy 21 Yag hen aminay sorchachucha, ngachanat “Aren hen egachay Are ya napchitcha amin agé way pinchit Ap-apon hen egachay Ap-apo.” hen anchi fangid way fummufùnag 17 Angkay hiyachi yag innila-at agé ah tapà hen anchi nansasakkay hen ihay anghel way tommatàchég hen anchi pokkawanay kafayu. Wat hen anchi init way chana ongawan yachin inibhug hen amin anchichay hen anchichay kakasokasole way kakasokasole. chan tayyatayyap ad uchu way mangaliyén, “Wayyu way kakasokasole, Hen mifaruchan Chumunyu ah ma-among-ayu ta issayu hen anchi henlifu way tawén ammag chuar way partiyén Apudyus Angkay hiyachi yag innilà agé ah issayu. 18 Wat umaleayu ta issayu 20 hen ihay anghel way cha émhép hen a-achar hen anchichay chan totoray way narpod uchu yag iné-égnanana ya hen anchichay sosorchachu ya hen hen torfek hen anchi fito way maid anchichay kakapetancha agé, ya umat péppég chi ka-adcharémna ya anat agé hen a-achar hen anchichay kafayu agé hen ammag chakaray kawad. ya hen anchichay nansasakkay an cha 2 Yachi yag annag chinpap hen anchi nadchi. Ya ta issayu hen a-achar hen amoraga way hiyan anchi farakkan ad aminay tatagu way nan-angato manha namenghan way ekatchéén Satanas ya nan-afafa ya hen anchichay wachan way ap-apon hen aminay chumunyu, sa-adna ya hen maid.” yag annag kenawwachan hiya yag 19 Yachi yag innila-at agé hen anchi imfarudna ingganah marpas hen aggaégyatay animar ya hen anchichay henlifuy tawén. 3 Annag finarud yag i nìyamong an hiya way amin hen entap-arna hiya hen anchi fito way chan totoray hen antoy lota ya hen maid péppég chi ka-adcharémna, yag aminay sorchachucha. Wat chacha amin annaat iyam-amma way mangnéb yag ma-among way i mangufat hen anchi annaat sellaan yag enep-atna ta maid nansasakkay hen anchi pokkawanay kasen waywayana way manlokop hen kafayu ya hen anchichay sorchachuna. tatagu ah katoratoray hen antoy lota 20 Ngém hen hiyachiyat agé, ammag ingganah marpas hen anchi henlifuy nadpap hen anchi aggaégyatay animar tawén. Manowat te no marpas hen anchi ya umat agé hen anchi senang profeta henlifuy tawén, masapor kasen chillu way penaka-acharna way hiya hen meparufus ngém ammag hen-aketan. anchi nangamma-amma hen anchichay 4 Yachi yag an-owat ilan hen kaskascha-aw. Yag hen anchichay anchichay tùchun hen a-are, yag kakaskascha-aw way enammaana, hen anchichay tummutùchu an cha chichachi hen narokopan hen egachay nadchi, wat nidchat an chicha hen tatagu way namarkaan ah markan hen karébféngancha way man-uwis. Yag animaranchi ya hen egachay tatagu agé innilà agé hen lennawan hen anchichay way nanayaw hen anchi enan-animar napchit gapon chacha ninwarawagan way kapachongna. Yag yachi way hen alen Apudyus ya hen katot-owaan nadpapcha hen anchi chuwa, anchag mepanggép an Jesus. Te chicha hen netap-ar way étégchay natattagu hen anchichay ammag nangachi way anchi iggaw hen kaman fayfay way hen manayaw hen anchi aggaégyatay chanumnaat ammag pararo way apoy animar ya hen anchi enan-animar way ammag gumigilab way asufre. way kapadpachongna, yag iggaycha Hen nepaka-ammu 20:5 556 Hen nepaka-ammu 20:15 agé epamarka hen etongcha ya hen penaka-acharna way senang profeta. limacha hen markana. Wat amin cha Yag ancha amin ammag mapàpàgang nadchi, nan-uchicha amin hen hiyachi ahchi ah ing-inggana way enag-agaw ya yag nètoraycha an Jesu Cristu hen lenafi way maid péppégna. anchi henlifuy tawén. 5 Wat yachi hen anchi pés-éy man-uchiyan hen natéy. Hen anongoh hen Waman hen anchichay tapen hen natéy, kauwisan hen tatagu achicha mepauchi ingganah marpas hen 11 Angkay hiyachi agé yag innilà anchi henlifu way tawén ya anchaat hen anchi chakar ya pokkawan agé mepauchi. 6 Ammag pararo hen way tùchun chi Are way wacha laylayad hen anchichay tatagu way agé hen tummutùchu. Yag gapon metape hen anchi pés-éy man-uchiyan kenawà-achana, ammag naumah amin hen natéy te chicha hen tatagun hen antoy lota yad uchu ah maid kasen Apudyus, yag achicha paat melak-am mail-il-ancha. 12–13 Yachi yag innilà hen anchi ligat way ekatchéén pegwan agé hen amin anchichay nan-atéy way chi atéyan. Yag chicha agé, anchag tatagu way nepasangocha amin hen mansérfi ah kaman pachi an Apudyus anchi tummutùchu. Wat wacha amin yah Jesu Cristu, yag mètoraycha agé an hen nan-angato ya hen nan-afafa, ya hiya hen anchi henlifuy tawén. uray agé hen anchichay cha natéy ah fayfay, te nepafùnagcha amin. Wat amin Hen ma-afa-an Chumunyu hen anchichay nan-atéy way tatagu ya hen metap-arana way ininggaw ad Hades way kawad-an 7 Angkay no marpas hen anchi hen natéy, nepafùnagcha amin ta henlifu way tawén, meparufus agé ah wéhchiyén mauwis way mifisar hen Chumunyu hen anchi nekorongana 8 yag enammaana hen anchi natatagguwana. fumùnag way i manlokop hen tatagu Yag yachi way tommatàchégcha hen hen katoratoray ingganah pengepenget sangwanan hen anchi tummutùchu, chi lota. Yachi yag amongona amin nafùtan hen anchichay lilibnu way chicha way na-awagan agé ah Gog nesosollatan hen aminay enammaan ya Magog, yag esaganana chicha way hen katagutagu. Yachi yag anat agé i mìgufat, ya maid makafilang hen mafùtan hen anchi ihay libnu way kachuarcha te kaman hen kachuar nelelestaan hen kangachangachan hen hen gahar ah fayfay. 9 Wat anchag anchichay mì-iggaw an Apudyus ah miyap-ap amin hen antoy lota yag ing-inggana. Yachi yag nauwischa amin incha agé alekomkomon hen anchi hen anchichay tatagu way nan-uchi way kommampowan hen anchichay tatagun nifisar hen anchichay nesosorat way Apudyus ya umat agé hen anchi fabréy enammaancha hen natatagguwancha, te way laylaychéna. Ngém hen hiyachi, nesorat aminchi hen anchichay lilibnu. ammag mepêchagat agé hen apoy 14 Yag hen hiyachi, amin hen anchichay way marpod uchu ah maghéfancha natéy way narpod Hades, netap-archa amin. 10 Yachi yag ah Chumunyu way amin hen anchi cha gumilagilab way nanlokop an chicha, ammag metap-ar apoy way kaman yanggay fayfay. agé hen anchi pararo way apoy way Ya hen anchi fayfayanchi, yachi hen ammag gumigilab way asufre way anchi ekatchéén pegwan chi atéyan yachi chillu hen netap-aran hen anchi way yachin anchi térén way mesenaan aggaégyatay animar ya hen anchi an Apudyus ah ing-inggana. 15 Wat Hen nepaka-ammu 21:1 557 Hen nepaka-ammu 21:10 heno way tagu way maid ngachanna egad way mawawà-achaà agé hen hen anchi libnu way nelelestaan hen karpasancha, te haén hen nanginlugi ngachan hen anchichay mì-iggaw an hen egad ya haén agé hen péppég Apudyus, wat chicha hen metap-ar hen hen egad. Wat heno way tagu way anchi apoy way kaman fayfay. mangaliyén nàwaw, painumù hiya hen anchi chanum way cha marpon Hen anchi faru way lota ya uchu anchi fufun way cha mangidchat hen Angkay hiyachi yag innilà agé mannanayun way ataguwan, ya achì 21 hen anchi faru way uchu ya faru agé mamfayachén hiya. 7 Chichachi hen way lota te anchag naumah amin hen epatawid-o hen heno way tagu way anchi pés-éy uchu ya hen pés-éy lota mangafà an Chumunyu ya mamfalinê ya umat agé hen anchi fayfayna. 2 Yag agé hiyah anào ta haén agé hen innilà agé hen anchi cha émhépan hen man-amana. 8 Ngém ammag safali hen anchi fabréy Apudyus way narpon hiya mepatawid hen anchichay tapena way ad uchu way yachin anchi faru way ammag nangemparufus an Chumunyu Jerusalem. Yag ammag am-ammay hen way mangafà an chicha, kaman hen anchi fabréyanchi te kaman yanggay anchichay nangégyat way manàchég hen ka-ammay hen ihay fufae way an haén ya hen anchichay annag nanlurumfong ah am-ammay way nanchùgan haén ya umat agé hen lumfong ah para hen mèkasarana. anchichay cha mangamma hen ammag 3 Yachi yag chengngar-o agé hen afifiin ya hen anchichay pattéyan ya anchi chakaray ale way narpon anchi hen anchichay cha manòyong hen faén tummutùchuwan Are way ekatnéén, ahawacha. Ya kaman agé hen anchichay “Inumchah ad uwan hen mìfaryan chan funi ya chan changar ya chan Apudyus hen tatagu, wat mì-i-iggaw saromangka ya uray hen heno way cha an chicha ta mantataguna chicha, yag manayaw hen faén tot-oway apudyus, hiya, mawawà-acha an chicha ta hiya ya umat agé hen anchichay ammag yanggay hen chachayyawéncha. 4 Yag nangéttém. Te amin cha nadchiyat pònahana agé hen aminay luwacha. an-og etap-ar hen anchi ammag kaman Wat maid kasen matmatéy ya maid fayfay way hen chanumnaat ammag agé kasen mankek-ela ya man-ib-ifil apoy ya asufre way gumigilab way ya maid agé kasen maligligatan, te yachin ekatchéén pegwan chi atéyan.” amin hen anchichay cha nepasamak hen anchi pés-éy lotaat, anchag namaid Hen anchi faru way amin.” Jerusalem way narpod uchu 5 Yachi yag nan-ale hen anchi 9 Angkay hiyachi yag ummale an tummutùchu way chan toray way haén hen iha hen anchichay pituy mangaliyén, “Ad uwanat an-og sokatan anghel way i nanginhiyat hen ininggaw hen egachay pés-éy enammaà ta fumaru hen anchi pituy chuyug way nanapno hen angamin.” Yag annaat agé ekat ah anongoh chi ligat, yag ekatnéén, an haénén, “Esoratno hen antochay “Waynohto ta epàilà an hea hen an-owat enale te tot-owa chato ya anchichay tatagun anchi Karnero sigurachu way ma-ammaan.” 6 Yachi way niyalig ah ahawana.” 10 Yachi yag annaat agé ekatén, “Narpas amin yag anà ammag pinchén hen anchi wat haén way nangalehto, haén hen Espiritun Apudyus, yag inyéy hen anchi anchi nawawà-acha hen laprapon hen anghel haén hen anchi tongtongetong Hen nepaka-ammu 21:11 558 Hen nepaka-ammu 21:21 hen ammag akayyang way filig, yag hen anchi anghel way mangamang hen empàilana an haén hen cha émhépan anchi aradna, yag hen ka-akayyangna hen anchi fabréy Apudyus way yachin agé, nasorok ah énémporo ya éném anchi faru way Jerusalem way cha way metros way yachi hen metros hen marpon hiya ad uchu. 11 Yag ammag tatagu way inyusar hen anchi anghel cha humili agé hen anchi fabréy ah chillu. kaenammay Apudyus te kaman yanggay 18 Hen anchi fabréy, ammag tunig ammag narawag way sarmeng. Ya hen way faletò way chan kolenawnaw kenaselapna agé, kaman hen selap hen way kaman ammag narawag way anchi nanginay fato way ekatchéén sarmeng. Yag hen anchi aradna agé, haspe. 12 Yag na-arachan agé hen anchi ammag napahig hen anchi nangina fabréy ah akayyang way topeng way way fato way ekatchéén haspe. 19 Ya hemporo ya chuwa hen hawangna. Ya hen anchichay hemporo ya chuway wachacha agé hen hemporo ya chuway pégnad hen anchi topeng, anchag anghel way nènèchang hen anchichay na-ar-arkosan amin ah nankarakarase hawang way penakaguwarcha. Ya way cha somelap way nan-anginay fato. nasosollatan agé hen anchichay hawang Hen anchi pés-éy pégnachat ah ngachan hen anchichay hemporo ya na-ar-arkosan ah fato way chuway a-anà Israel way nangingganà haspe. Ya hen anchi miyagwa, hen aminay Judio. 13 Yag hen anchichay na-ar-arkosan agéh fato way hawangna, toro hen ommapet hen safiro. Hen anchi miyatlo agé, cha fùnagan hen init ya toro agé hen na-ar-arkosan ah kalsedonia. ommapet hen chana malihnugan, ya Ya hen anchi miyapatat anat agé hen toro way ommapet ad na-ar-arkosan ah esmeralda. chaya ya toro agé hen ommapet ad 20 Hen anchi miyalemaat lagud. 14 Yag hen anchi topeng way na-ar-arkosan ah fatoy sardonika, arachat hemporo ya chuwa agé hen ya hen anchi miyanémat pégnadna way nangempapaknég. Yag na-ar-arkosan agéh fato way hen anchichay hemporo ya chuway karnelia. Hen anchi miyapitu pégnad, nasosollatancha agé ah ngachan agé, na-ar-arkosan ah fato hen anchichay hemporo ya chuway way krisolito. Ya hen anchi aposel hen anchi Karnero. miyawaruwat na-ar-arkosan 15 Hen anchi anghel way cha ah fato way berilo. Hen anchi managépfar an haén, nan-é-édchén ah miyasiyamat, topasio hen kamang way faletò ta ina kamangén ar-arkosna. Ya hen anchi hen yachiy fabréy ya hen anchichay miyaporowat krisoprasio hen hawangna ya hen anchi aradna. ar-arkosna. Ya hen anchi 16 Wat hen anchi fabréy, ammag miyaporo ya iha, na-ar-arkosan napapchong hen ka-anchuna ya hen agéh fato way hasinto. Ya anat anchi kachakarna ya umat agé hen agé hen anchi miyaporo ya ka-akayyangna. Te angkay kenamang chuwaat, na-ar-arkosan ah fato hen anchi anghel, wat émméy ah way amatista. chuwanlifu ya opatgasot way lometor 21 Ya hen anchichay é-énéb hen hen ka-anchuna way yachi agé anchichay hemporo ya chuway hawang, hen kachakarna ya umat agé hen hen-ih-ay ammag chinakkar way perlas ka-akayyangna. 17 Yachi yag emparég way haleppon. Yag hen anchi korsan Hen nepaka-ammu 21:22 559 Hen nepaka-ammu 22:7 agé hen anchi fabréy, wat ammag tunig anchi korsan hen anchi fabréy. Yag hen way faletò way chan kolenawnaw way nampenenget hen anchi wangwang, kaman ammag narawag way sarmeng. wachacha agé hen neloromtà way 22 Ngém maid innilà ah Templo away way cha agé managu hen tatagu. hen hiyachiy fabréy te nawawà-acha Ya ammag mangemporo ya chuwa paat ah Apudyus way mannakafalin hen mamungaana hen ihay tawén te way Ap-apo ya hen anchi Karnero, finuranén namunga. Yag hen tufucha wat chicha hen kaman Templo ahchi agéat agahchi way cha mangagah hen way machachayaw. 23 Ya hen hiyachiy aminay tatagu ah katoratoray hen fabréy agé, achina masapor hen init ya antoy lota. 3 Ya an agé ammag maid hen hérag ah kahelawana, te ammag machahan hen hiyachiy fabréy ah uray machichillangan ah kenafusel Apudyus heno way achi laychén Apudyus. ya mahehellawan ah kahelaw hen anchi Yag hen hiyachiy fabréy agé hen Karnero, 24 wat aminay katagutagu tummutùchuwan paat Apudyus ya hen antoy lotaat mahehellawancha hen anchi Karnero way mantoray, ya amin ah kenahilina. Yag amin agé ahchi agé hen manachayyawan hen hen anchichay toray hen antoy lotaat amin anchichay chan sérfi an chicha. iyéycha agé hen kafinaknangcha hen 4 Wat aminchaat ilancha paat hen féhar hiyachiy fabréy. 25 Ya hen anchichay Apudyus ya masosollatan agé hen hahawangna, wat anchag mafufùatan etongcha ah ngachanna. 5 Ya ammag ah ka-ag-a-ag-agaw way achicha maid agé lafi ahchi wat anchag achi maum-umfan ah ing-inggana, te maid masapor hen helaw ya uray hen init chillu lomafiyana ahchi. 26 Yag amin te mawawà-acha ah Ap-apocha way agé way kafinaknang ya chayaw hen Apudyus way hiya hen manehelaw an karotarota wat miyéycha amin hen chicha. Wat ancha yanggay ammag hiyachiy fabréy. 27 Ngém ammag achi ekaman hen cha ekaman hen a-are way mafalin hénggép hen uray heno way mantoray ah ing-inggana way maid cha mangam-amma hen laweng way péppégna. kaman hen anchichay mankétém ya cha mangamma hen afifiin. Te hen Hen mamfangchan Jesus makaghép yanggayat, hen anchichay 6 Angkay hiyachi yag ekat agé hen nelelesta hen ngachancha hen anchi anchi anghel an haénén, “Tot-owa libnun hen anchi Karnero way yachi hen hen amin antochay nifaga an hea wat nelelestaan hen kangachangachan hen sigurachu way ma-ammaancha, te ah amin anchichay mì-iggaw an Apudyus Apotaaway Apudyus way nangidchat ah ing-inggana. hen Espirituna hen anchichay profetana, Angkay hiyachi yag empàilan hiya agé hen nannag an haén way 22 agé hen anchi anghel an haén anghelna way i mangempaka-ammu hen anchi chan kolenawnaw way an chàyu way chan sérfi an hiya hen wangwang way ammag chan aletaggaw aminay masapor mepasamak way achi hen chanumna way yachin cha managu mahen-awniyan yag nepasamakat.” hen tatagu. Yag hen niyuuchan hen 7 Yag ekat agé Jesusén, “Changrényu anchi wangwang wat hen iggaw paat ngén, te achi mahen-awniyan hen tummutùchuwan Arey Apudyus yag mamfangacha-at. Yag anchag ya hen anchi Karnero. 2 Yag hen chana lomaylayad hen amin anchichay cha agé omayohan paatat hen gawan hen Hen nepaka-ammu 22:8 560 Hen nepaka-ammu 22:18 mangafurot hen aminay nesosorat hen nanginlugi hen angamin ya haén agé antoy libnu.” hen péppégna.” 8 Haénay Juan, haén hen anchi 14 Ammag pararo hen lomaylaychan nangngar ya nangila paat hen amin an hen anchichay nangurah hen cha nadchi. Yag angkay narpas way lumfongcha te chicha hen wachan chengngar-o ya innilà amin, anà ammag karébféngana way omman hen anchi nampalentomang hen sangwanan hen fungan hen anchi away way cha managu anchi anghel way manayaw koma an hen tatagu, ya karébféngancha agé way hiya gapon empàilana an haén. 9 Ngém hénggép hen anchi am-ammayay fabréy. chinagyayana-at agé way mangaliyén, 15 Ngém ammag achi poros mepaghép “Aẁ, achim cha ekat hena, te haénat hen anchichay cha mangamma ah ihaà agé way chan sérfi an Apudyus way afifiin ya hen anchichay chan funi way kaman agén chàyu ya hen anchichay manchangar ya mansaromangka, ya ifayu way profeta ya umat agé hen amin hen anchichay cha manòyong hen faén anchichay mangafurot hen nesosorat ahawacha ya hen anchichay pattéyan hen antoy libnu. Wat antaaw amin ya hen anchichay cha manayaw hen ammag chachayyawén ah Apudyus way faén tot-oway apudyus ya uray agé maid safali.” hen anchichay chan kétém mepanggép 10 Yag annaat agé etoroy way ah ale ya hen a-amma. Wat maid an mangalen haénén, “Achim paat cha cha nadchi ah makaghép hen anchi ilimliméd hen antochay ensoratno am-ammayay fabréy. hen antoy libnu mepanggép hen 16 Yachi yag nan-ale agéh Jesus mepasamak, te tég-angay hen way mangaliyén, “Haén ah Jesus mepasamakancha. 11 Yag hen hiyachiy way nannag hen anchi anghel-o tempo, amin hen anchichay cha way i mangimfaga an cha natto an mangamma ah lawengat ammag hea ah mangempaka-ammuwam agé hen laweng chillu hen chacha hen aminay cha omafurot way cha amma-ammaan. Yag kaman agé ma-am-among ah kafabréfabréy. Wat hen anchichay cha mangamma haén hen anchi mamahhééd way ganà hen aggarémha, wat ammag paat Are David, ya haén agé hen anchi agga-aggarémha chillu agé hen chan afusengseng way fatakagan way chacha amma-ammaan. Waman hen taraw.” anchichay cha mangamma hen ammay, 17 “Wayyuwat ta metapeayu,” way wat ammag amma-ammay agé hen ekat hen anchi Espiritun Apudyus ya chacha amma-ammaan, ya kaman agé hen anchichay niyalig ah ahawan hen hen anchichay cha mangamma hen anchi Karnero. “Oo, wayyuwat amin,” laychén Apudyus, te yachi agé hen way ekat agé hen amin anchichay etotoroycha way mangamma.” nangngar an cha natto. Chacha amin 12 “Changrényu ngén,” way ekat omayag ta amin-ayu way nàwaw, Jesus, “te achi mahen-awniyan yag umaleayu koma, te heno way manlayad, namfangacha-at. Yag etàtaen-o agé mafalin mì-inum hen anchi chanum hen igunggunà hen aminay tatagu way way managu hen tatagu way maid assong hen chacha enamma-ammaan. fab-ayadna. 13 Haén hen anchi nawawà-acha hen 18 Changrényu ngénto te haénay laprapon hen egad ya mawawà-achaà Juan, epacha-an-o an chàyu amin agé hen marpasancha amin, te haén hen way nangngar hen antochay nifaga Hen nepaka-ammu 22:19 561 Hen nepaka-ammu 22:21 way nesosorat hen antoy libnu, te hénggép hen anchi fabréy Apudyus way no wacha ay ammag manum-un an na-ale hen yatoy libnu. cha natto, an angkay agég hum-unan 20 Yag ah Jesus way Apudyus hen chusana way mangentape nangempaka-ammu amin an cha hen amin anchichay ligat way na-ale natto, ekatna agéén, “Tot-owa way achi hen yatoy libnu. 19 Yag no wacha ay mahen-awniyan yag namfangacha-at.” ammag manga-an agé ah uray heno hen Yag ekat-o agé way sommongfatén, antochay nesosorat, wat ka-anén agé “Oo, umalea, Apo Jesus.” Apudyus hen fingayna hen anchi fungan 21 Hen chawat-o, wat ta totollongan hen anchi away way managu hen tatagu chitaaw amin an Apo Jesus. Haén ah ya ka-anéna agé hen lébféngna way Juan.