IDMC 2016/NËTV-IN

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 41 viktimave tësajmosbjerënëharresë. bashkëpunojmë që historia e diktaturës komuniste dhe e institucionet dheshoqatat brenda vendit metëcilat nëkëtëmision.kryesor Falënderoj gjithashtupersonalitetet, ishte e pamundur, dhe mbështetësi ynë ata janë partneri Fondacionin gjerman Konrad Adenauer puna jonë do të IDMC, tëcilëve gjejrastin t’u shpreh mirënjohjentime. Pa para së gjithash angazhimin e personave tëatashuar pranë Së fundi, puna e paraqitur në këtë raport vjetor dokumenton para njëpublikutëgjerëndërkombëtar. kujtesës ku i jepet mundësia të prezantojë aktivitetet e saj është pjesëedyplatformave tërëndësishmeeuropiane të ndërkombëtare nëEuropën Qendrore dheLindore, dhe këtë arsye, IDMCbashkëpunon me njësërëinstitucionesh Për Shqipërisë. të kufijve brenda mbyllet të duhet nuk që Përballjen meregjiminkomunist neeshohimsinjëdetyrë gjatë diktaturës. nevojën epasurimittësajmengjarjetqëkanëndodhur e rrumbullakëtmbajt tryeza përkurrikulën arsimore dhe re përtëprezantuar punën etyre. Gjatëkëtyre ditëve u aktorët që veprojnë nëfushën ekujtesësnjëmundësi të një javorAktiviteti “DitëteKujtesës 2016“ofroi për reputacionin eInstitutit. “Pyet gjyshërit 2016!” ishte më e madhe dhe rriti ndjeshëm rrjedhojë, pjesëmarrja etërinjve nëkonkursin multimedial ekstrakurrikulareprojekte tëndryshme përkujtesën. Për shumë mësues të ndërmerrnin membështetjeneInstitutit marrëdhënieve me shoqatën e mësuesve tëhistorisë bëri që rastin të bisedojnë me dëshmitarë të kohës. Vendosja e në shumëinstitucioneshkollore kutërinjtëpatën Dialogu mesbrezave dhenjohjaehistorisëumundësua dhe pasojatesaj, tëdukshmeedhesotekësajdite. e shoqërisë dhe rinisë shqiptare mbidiktaturën komuniste thelloi punënenisurpërballafaqimindhendërgjegjësimin puna e IDMC gjatë vitit 2016shënoi suksese të reja dhe Të dashurmiq, IDMC -Drejtore Ekzekutive /Executive Director Miqësisht/Sincerely Dr. Jonila Godole dictatorship anditsvictimstonot fallintooblivion. ofthecommunist which cooperatewithusthatthe history personalities, institutions and associations withinthe country inthismission. andsupporter valued partner Ithankalsothe Adenauer, our work would be impossible; they are our my gratitude. Without theGermanFoundation Konrad affiliated with IDMC,persons of whom I take this to opportunity express the commitment foremost and first documents To conclude, thework presented inthisannual report its activitiestoawiderinternationalaudience. European having platforms ofmemory thechancetopresent Central and Eastern Europe of two and it is part important IDMC collaborates with many international institutions in should not be limited withinthe borders of Albania. Therefore, We see dealing with the communist regime as a task which ofcomingtotermswiththedictatorship.importance about the educational curricula washeldtounderlinethe to present their work. During these days a round table memory of field the in working actors the for opportunity The weekly event Days“Memory 2016”offered anew increased significantly the reputation oftheInstitute. competition “Ask your Grandparents 2016”washigherand Consequently, ofyoung participation peopleinthemultimedia extracurricular intheirlocalenvironment. projects onmemory Teachers many supported teacherstoundertake different witnesses. withthe The partnership Association ofHistory the young people had the chance to talk with contemporary wasofferedhistory inmany educationinstitutionswhere The dialoguebetween generationsandlearningofthe until nowadays. of the society and the young people about its consequences past andofthecommunist dictatorshipandtoraiseawareness has deepenedinthe process ofdealingwiththecommunist the year 2016wasasuccessfulonefor IDMC, whosework Dear friends,

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 1

Përmbajtja / Contents

Misioni i Institutit – Kujtesa si një mision/ Mission of the Institute – Memory as a mission 4 Impakti i IDMC për vitin 2016/ The impact of IDMC 2016 5

PROJEKTE / PROJECTS 2016 MEMORY ALIVE 6 Konkurse - Competitions 6 Konkursi “Pyet Gjyshërit” 2016 / Ask Your Grandparents Competition 7 Fituesit e konkursit / Competition Awards 8 Dokumentarë / Documentaries 9 Takime me dëshmitarë të kohës / Meeting contemporary witnesses 10 Dokumentari “Fëmijët e Diktaturës” 2016 / “Children of the Dictatorship” documentary 2016 14

TOPOGRAFI E TERRORIT/ TOPOGRAPHY OF TERROR 15 Vizita studimore në Vendet e Kujtesës / Study Visits to Sites of Memory 15 Trajnim dhe Edukim jo formal / Training and Non-Formal Education 19 Edukimi politik - Political education 21

LETËRSIA SI VEND KUJTESE / LITERATURE AS A PLACE OF MEMORY 26 Tirana lexon 2016 / Tirana Reads 2016 27

AKTIVITETE NDËRGJEGJËSUESE / AWARENESS EVENTS 29 DITËT E KUJTESËS: Kujtesa si mision / MEMORY DAYS: Memory as a mission 29

PROJEKTE ONLI NE 2016/ ONLINE PROJECTS 2016 Observatori Shqiptar i Kujtesës/ Albanian Observatory of Memory 33 Kalendari i Kujtesës / The Calendar of Memory 34

EKSPOZITA / EXHIBITIONS 35 IDMC networking 36 Kontributi i IDMC-së në aktivitete ndërkombëtare / IDMC contribution in international activities 37 IDMC 2016 / në shtyp - in press 38 IDMC 2016 / në TV - in TV 39 Partnerë/ Partners 40 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 4 • • • IDMC synontëpërmbushmisioninqëkamarrë përsipërpërmes: diktaturën nëShqipëri. nga regjimetBE dhe krimet e kryera totalitare përfshi këtu edhe (BE) dhe ndërgjegjësimin e të rinjve dhe shoqërisë mbi historinë e element kyç i vlerave demokratike të Europës dhe Bashkimit Europian Instituti synon promovimin edinjitetitdhe të drejtave tënjeriut, si ndërdisiplinare. qasje një pëmes Shqipëri në medias të dhe kulturës demokratike,të isajështëtëstudiojëdhepromovojëRoli kryesor e vlerave zhvillimin 2014. në Nëntor krijuar jofitimprurëse dhe pavarur, joqeveritare e Instituti përDemokraci, Media & Kulturë (IDMC)është një organizatë KUJTESA SINJËMION MISION NSTTU medias dheedukimitmbipaqen. e fushën në publik opinionit të sondimit dhe shkencor kërkimit dhe librave si europian ashtudhebotëror; të përkthimit dhe online) materialeve qëmundësojnë njëshkëmbimshkencor dhekulturor, dhe print (në botimit në multimedia, film, evente sensibilizuese; trajnimeve edukative, kurrikulës shkollore, dhe projekteve kreative MERY AS SS MIION MISSION OF • • • IDMC aimstoachieve itsmissionthrough: in Albania. committed duetothetotalitarianregimes, includingthedictatorship crimes and values EU of history democratic the about people young EU) awarenessof and ( Union European and Europe of element The Instituteaimstopromote dignityandhumanrights, askey organization through approach. aninterdisciplinary non-governmental the development ofdemocratic values, culture andmediain Albania and founded in November 2014. Its main role is to study and promote non-profit independent, The Institute for Democracy, Media & Culture (IDMC) is an media andpeacedevelopment. of field the in opinion public the of survey and research scientific and internationalone. and books of exchange, European cultural and scientific translation a enable that and materials online) and print (in publication multimedia, film, in awareness events; projects creative and curriculum, school training, educational THE INSTUTE demokraci. (Përmëshumëshihfq. 38-39). dhe përt’indihmuar ata të jenëpjesëefektive evendimmarrjes në publik për të punuar më shumë me të rinjtë, përmes mjeteve kreative radifonike online e aktiviteteve dhe portale të IDMC nxiti debatin Prezenca në dhjetra studio televizive, gazeta, emisione etyreekspertizën nëfushatemësipërme. të diktaturës Rreth 100 referues shqiptarë dhe të huaj dhe dëshmitarë të rinjgjimnazistë, studentët, gazetarëederitestudiuesitfushës. të rinjve; sidhenëfushënemultiedias dheletërsisë. Duke përfshirë ballafaqimin eshoqërisë shqiptare metëshkuarën; nëedukiminpolitik e kujtesës. Këto aktivitete ishintëfokusuara nëdebatinmbi kryesisht organizatave ndërkombëtare në tëhuajnëfushën Tiranë sidheekspertë të gjithafushat, media, shkenca, politika, aktorë të shoqërisë civile dhe Rreth nga njohura 30 të ngjarje publikefigura bashku së mblodhën kujtesës, dhe edukimitpolitik, shkuarën multimedias, të letërsisëetj. me ballafaqimit e fushën: në mësuar dhe reflektuar Rreth 2000 persona ndoqën aktivitetet eIDMC për vitin2016, duke IMPAKTI IDMCpërvitin2016 nëfushatetyre dhe përvojën ndanëmetërinjtë THE IMPACT democracy. (Seemore pg. 38-39). means andtohelpthembeeffective ofthedecisionmakingin part public debate to work more with young people through creative broadcast and onlineportals Presence in dozens of television studios, newspapers, radio intheaforementionedexpertise areas. the dictatorship Around 100 albanian and foreign referents and witnesses of high young school pupils, students, including and literature, journalistsandresearchers inthefield. multimedia of field the in well, as society dealing with the past; in thepolitical education of young people; These activities were mainly focused on the debate over the Albanian organizations in Tirana as well foreign experts in the field of the memory. areas suchasmedia, science, politics, civilsocietyactors and international Around 30 public events political education, multimedia, literature, etc. memory, and past the with field: dealing the in learning and reflecting Around 2000 people OFIDMC2016 shared with young people their experience and took part in the activities of IDMC in 2016,took part brought together prominent figures from all of IDMC’s activitiestriggered the

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 5 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 6 topics thataimdealing withthepast. grab attentionof Albanian young peoplefor competitions mainly inMultimedia this reason, IDMC through creative tobeaddressed.their importance For interesting for young people, despite muchtopics whichmightnotbevery competitions result successfulalsofor creative ways inthesecompetitions, when young peopleshouldperform in addressed inschool textbooks. Inparticular, different topics, especially topicsnot in extracurricular initiatives thattreat to motivateyoung people tobeengaged The competitionsplay role animportant Competitions shkuarën. për temaqësynojnë ballafaqiminmetë të zgjojëinteresin etërinjve shqiptarë kreative në kryesisht këtë arsye, IDMCpërmeskonkurseve rëndësisë qëatokanëpërt’utrajtuar. Për janë shumëtërheqësepërta, pavarësisht suksesshme edhepërtemaqëndoshtanuk në këtokonkurse, atorezultojnë tëjenë duhet tëperformojnë nëmënyrë kreative shkollorë. Dheveçanërisht kurtërinjtë tema tëpatrajtuarashumënëlibrat që trajtojnëtematëndryshme, esidomos t’u angazhuarnëiniciativajashtë-shkollore rëndësishëm nëmotiviminetërinjve për Konkurset luajnënjërol shumëtë Konkurse

Multimedia, përpiqet triesto PROJEKTE / PROJECTS 2016 MEMORY ALIVE ardhmen” 2015. 90-ën: Zbulotëshkuarën, krijotë nga IDMCpaskonkursit “Lindur në ishte konkursi idytëkombëtar iorganizuar njohur historinëmëngaafër. Ky konkurs dorës sëparë, idëshmisësëkohës, përta me taështënjëshfletimiburimeve të një vendi dhejo “gjyshërve”, bashkëbisedimi takon historianëve tashkruajnëhistorinëe munguar nëdydekadatefundit. Edhepseu përballje midisbrezave, njëproces kyi synon tëmundësojë njëshkëmbimdhe Përmes aktiviteteve tëkëtijlloji, IDMC familjare gjatëdiktaturësnëShqipëri. histori,Storytelling) dhepërjetime përvoja përmes punimeve nëMultimedia 15 vjeç. Të rinjtëuftuan të reflektonin “PYET GJYSHËRIT” përtërinjmbi 2016 konkursin edytëkombëtar metitull Për këtëarsye, IDMCshpallimë18Maj e rinjdheduke ilënëatatëpainformuar. nuk etyre ekandarëpërvojën mebrezat që ekapërjetuarperiudhënkomuniste dhe të rinjve shqiptarëekaushqyer edhebrezi shumë arsye. Mësëshumti, indiferencën e shumë pakdiktaturënkandodhurpër Fakti qëtërinjtënëShqipërienjohin Konkursi “Pyet Gjyshërit ” 2016 (Digital reflect through toolsin above 15years old. Itinvited themto Your Grandparents 2016 thesecondnationalwithtitle “Ask this reason, IDMClaunchedon18May share itwithyounger generation. For the difficultcommunism, anddidnot helped by thegenerationwhoexperienced indifference to thatperiodhasbeenalso happened for variousreasons. Youth’s little oftheircountry’s communist past The factthatmany young people know Ask Your Grandparents Competition Future” competition2015. the 90s: Explore thePast, Create the organized by IDMC, afterthe “Born in was thesecondnationalcompetition from acloserinspection. This competition testimonies ofthetime, toknow thepast as anexchangewithfirsthandsources, a country, conversing withthemisseen the grandparents, of towritethehistory Although itisuptothehistorians, not has beenlackingthelasttwo decades. between thegenerations, aprocess which aims anexchangeandconfrontation Through activitiesofthiskindIDMC during thedictatorshipin Albania. storiesandfamily experiences Storytelling) ”, for young people Multimedia (Digital

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 7 Fituesit e konkursit Competition Awards

Më 27 Tetor 2016, në kuadër të DITËVE TË KUJTESËS In the context of MEMORY DAYS, a special ceremony u shpallën në një ceremoni të veçantë fituesit e was organized for the winners of the competition in konkursit në fushën e multimedias. the field of multimedia.

Vendi i parë: Erlisa Kulla, “Treni i diktaturës”, 15 vjeç 1st Place: Erlisa Kulla, “The Dictatorship Train”, 15 years old

Vendi i dytë: Adil Brahimi, “Ngjyrat e një diktature“, 2nd Place: Adil Brahimi, “The Colors of Dictatorship”, 20 vjeç 20 years old Kejsi Shkëmbi, “Historia e gjyshes sime”, Kejsi Shkëmbi, “The Story of My Grandmother”, 16 vjeç 16 years old

Vendi i tretë: Andi Bora, “Historia e Hoxhë Ibrahim 3rd Place: Andi Bora, “The Story of Imam Ibrahim Bardhyli”, Bardhylit”, 21 vjeç 21 years old Bora Malelli, “Të jetosh në burg pa Bora Malelli, “Living in a Prison Without Bars”, hekura”, 15 vjeç 15 years old Dhimitër Zguro, “Udhëtim në të Dhimitër Zguro, “Traveling Into the Past...”, shkuarën...”, 16 vjeç 16 years old

Çmimi i rrjetit: Arsiana Durmishaj, “Historia e Lizetës”, Social Network Prize: Arsiana Durmishaj,“The Story of Lizete”

Juria e konkursit: The jury: Fatos Lubonja (Publicist, gazetar); Fatos Lubonja (Publicist, journalist); Persida Asllani (Drejtore e Bibliotekës Kombëtare); Persida Asllani (Director of the National Library); Eol Çashku (Akademia e Filmit dhe Multimedias “Marubi”); Eol Çashku (“Marubi” Movie and Multimedia Academy); Eno Popi (Moderator, TV Top Channel); Eno Popi (Moderator, TV Top Channel); Zamir Kokonozi (Universiteti i Arteve). Zamir Kokonozi (Universitety of Arts).

Partnerët: Partners: Fondacioni Konrad Adenuaer, Konrad Adenauer Foundation, Ambasada Gjermane, German Embassy, Ministria e Arsimit & Sportit, Ministry of Education & Sports, Ministria e Mirëqenies Sociale & Rinisë Ministry of the Social Welfare & Youth

Sponsori i çmimeve Sponsor of the prizes Telekom Albania Telekom Albania t’u përballurmediktaturënshqiptare. mundësi përtënjohurshkuarëndhe përmes dokumentarëve tëmunguar një adoptuar nëshkolla. PrandajIDMCofron është evështirëtagjeshkëtëqasjetë rreth temave tëndryshme. Në Shqipëri ndërgjegjësimin dheedukiminetërinjve si pjesëeprocesit mësimorpër rëndësishëm nëkurrikulën shkollore, dokumentarët zënënjëvend të Sot nëshoqëritëperëndimore, etj. tema tëndryshme të ndërgjegjësojnënjëshoqëritërëpër diskutojnë tematëpatrajtuaramëparëdhe të pathëna, mund tëngrenë pyetje etë caktuar, tëshohinfaktedhevërteta të përcjellin dhelexojnënjëmesazhtë formë ndryshe. Përmestyre atamund njohur atametematëcaktuaranënjë rinjve sepseofrojnë mundësinë përt’i një rol tërëndësishëmnëedukimine Në epokëndixhitale, dokumentarëtluajnë Dokumentarët confront the Albanian dictatorship. toknow thepastandto opportunity offer through lacked documentariesan in schools. Therefore, IDMCaimsto is hard tofindthis approach adopted people aboutdifferent topics. In Albania for raisingawareness andeducatingyoung curriculum, ofthelearningprocess aspart occupy placeinschool animportant Today in Western societies, documentaries topics etc. awareness inanentire societyfor various topics previously untreated andtoraise truths, may raisequestionsanddiscuss message,particular see facts anduntold young peoplecantransmitandread a a different way. Through documentaries topicsin to familiarizethemwithcertain because they provide theopportunity roleimportant ineducatingyoung people In thedigitalera, documentariesplay avery Documentaries

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 9 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 10 e kujtesësnëkëtoqytete. për temën, sidhemevizitatnëvendet shkrimtarë dhegazetarëtëinteresuar dëshmitarë tëdiktaturës, mestudiues, gjithmonë menjëbashkëbisedim e dokumentaritështëshoqëruar institucione tëndryshme. Shfaqja edhe nëqytetetëtjera, shkolla dhe xhirimet,qytetet kuukryen por është shfaqurjovetëm nëtëgjitha Gjatë viteve 2015-2016kydokumentar Dervishllari. Erina Laska, Juna Cucka, Preveza studentet RashelaShehu, FjonaMeça, kanë nëlidhjemetëshkuarënnga me fokus kujtesënqëtërinjtë u xhiruanë8qytetetëShqipërisë që harroi Dokumentari tëharronte. me titullinintriguesKujtesa enjëvendi Jonila Godoledheznj. HoltaShupo, tëGazetarisë,e Departamentit Dr. të ideuardhedrejtuar ngapedadoget me realizimin enjëfilmidokumentar kulturës. Fillimet etij, projekti ikishte dhe sensibiluese nëfushëneartit gjallë kujtesënpermesaktiviteteve që nëvitin2015, synon tëmbajë AliveProjekti i nisur Memory dëshmitarë tëkohës Takime me contemporary witnesses contemporary Meeting of memory inthesecities.of memory topic, aswell withvisits onthesites and journalistsinterested onthe dictatorship, researchers, writers a discussionwithwitnessesofthe isalwaysdocumentary followed by institutions. The screening ofthe cities, inschoolsandotherdifferent where itwasshot, butalsoinother is screened notonly inallthecities During 2015-2016thisdocumentary Preveza Dervishllari. Fjona Meça, ErinaLaska, Juna Cucka, the pastby students: RashelaShehu, on theyoung people’s memorieson in 8citiesacross Albania focusing Forget. wasshot The documentary thatForgot to ofaCountry Memory Ms. HoltaShupo, withintriguingtitle Journalism, Dr. Jonila Godoleand the lecturers of oftheDepartment with conceptionanddirection of with acreation ofadocumentary multimedia. This project started and activities inthefieldofart alive throughmemory awareness initiated on2015, aimstokeep AliveThe project Memory xhamive dhekalasëgjatëdiktaturës. e bulevardit “Republika”, ekishave, e kujtesësnëqytetinBeratit: historia aktivitetit ishteedhevizitanëvendet dhe z. GëzimPeshkëpia. Pjesëe rrethin eBeratit, znj. Vera Bekteshi diskutuan meishtëinternuar në kujtesës kolektive. Të pranishmit aktiviteteve përmbajtjengjallëtë theksoi rëndësinëemadhetëkëtyre Bashkisë sëBeratit, z. Petrit Sinaj, Adenauer nëShqipëri. i Kryetari drejtues ifondacionit gjermanKonrad soll nëfokus ngaz. Walter Glos, së filmit,u eksperiencagjermane të qytetarëve tëBeratit. Parashfaqjes dokumentari Beratit, nëambientet etijushfaq bashkëpunim meUniversitetin e 18-19 mars2016, Berat ish-Jugosllavisë. marrëdhëniet mes Shqipërisëdhe Shqipërisë sëasajkohe, përkatësisht panoramë tëpolitikëssëjashtme e cilamerrëfimin esajsollidhenjë persekutuar nëkohën ediktaturës, znj. RoziKostani, nganjëfamiljee Peshkëpia, ish-iburgosur politik, dhe diktaturës. Të ftuarishin: z. Gëzim eksperienca tëdhimbshmegjatë vetë dhefamiljarishtkanëpërjetuar dhe pasojatetijngapersonatëcilët totalitare tëkomunizmit shqiptar shansin tëmësojnërreth natyrës Kujtesa enjëvendi…, tërinjtëpatën Pas shfaqjessëdokumentarit gjimnazit “Sami Frashëri” në Tiranë. me gjimnazistëdhemësuestë 2016,24 shkurt Tiranë – Takim me pjesëmarrjen masive – Në – Në Country… Country… ofa After thescreening Memory “Sami Frashëri”highschoolin Tirana. Meeting withpupilsandteachersof 2016, February 24 the castleduringdictatorship. boulevard, churches, mosquesand Berat: ofthe thestory “Republika” in visit intheplacesofmemory oftheactivitywasalso Part Bekteshi andMr. GëzimPeshkëpia. former persecutedinBerat, Ms. Vera discussedwith The participants keeping alive. thecollective memory oftheseactivities in the importance Berat, Mr. Petrit Sinaj, emphasized Foundation in Albania. Mayor of Glos, theheadofKonrad Adenauer brought intofocus by Mr. Walter Berat. The Germanexperiencewas ofthecitiziens the participation with University thedocumentary of Berat, itwasscreened atthe collaboration withtheUniveristy 18-19 March2016, Berat – Yugoslavia. between Albania andformer at thetime, respectively therealtions panorama of Albania’s foreign politics Her family’s brought a story was persecutedduringfamily. and Mrs. RoziKostani, whose family Peshkëpia, aformer politicalprisoner, dictatorship. Guestswere Mr. Gëzim experienced thepainfulways of who personally orasafamily and itsconsequencesby thepeople nature oftotalitariancommunism had thechancetolearnabout documentary, thepupils Tirana – In In

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 11 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 12 Kujtesës nëShkodër. një vizitënë Vendin e Dëshmisëdhe Shfaqja edokumentaritupasuame persekutimit tëmadhkomunist. të kujtesësnëtopografinëe dhe ballafaqimiityre mevende historinë eerrët tëdiktaturës janë “vendtakimi” itërinjve me nga ishtëpërndjekurpolitikë Historitë personaletërrëfyera e shkrimtaritParid Teferiçi. saj gjatëdiktaturës, nënmoderimin ndau metërinjtëeksperiencëne Pas shfaqjessëdokumentarit, ajo për 23vjetnëDragot (Elbasan). moshën 10vjeçbashkëmefamiljen znj. Alma Liço, ecilau internua në “Peter Mahringer”nëShkodër me nxënësve tëshkollës austriake pati nëfokus bashkëbisedimin e 20 maj, Shkodër –Aktiviteti Shqipëri derinëvitin1990. rolin etijgjatëregjimit totalitarnë e diktatoritEnver Hoxha dhe mefigurën cilat lidheshinkryesisht diskutime dhedebatetëforta, të në Gjirokastër ushoqëruame ish iburgosur politik. Takimi Kokalari” dhez. GëzimPeshkëpia, e Shoqatës “Muzeu Musine znj. Arjeta Kokalari, administratore diktaturë, tërinjtëbiseduanme njerëzorenga afërpërvojën në të përndjekurve. Përtënjohur përfaqësues tëshoqatëssëish Gjirokastrës kumorënpjesëedhe u shfaqmë29prillnëqytetine Dokumentari Kujtesa enjëvendi… 28-29 prill2016, Gjirokastër – regime of Albania until1990. his role duringthetotalitarian of thedictator, Enver Hoxha, and strong debateregarding thefigure meeting inGjirokastra generated a former politicalprisoner. The Mueum” andMr. Gëzim Peshkëpia, Kokalari of Association “Musine Arjeta Kokalari, theadministrator students asked questionstoMrs. experience duringdictatorship, themselves withthehuman politically persecuted. To familiarize Association oftheformer of therepresentatives of the on 29 April withparticipation was screened inGjirokaster, ofacountry… The Memory 28-29 April 2016, Gjirokastra – Witness and Memory inShkodra.Witness andMemory followed by avisittotheSiteof oppression. was The documentary topography ofthegreat communist inthe with theplacesofmemory dictatorship andconfrontation of place” withthedarkhistory persecutees resemble a “meeting stories toldby former political writer Mr. Parid Teferiçi. Personal Discussions were moderatedby the her experienceofdictatorship. screening, documentary when shewas10years old. After for 23years inDragot (Elbasan) was persecuteedwithherfamily in Shkoder withMs. Alma Liço, who Austrian school “Peter Mahringer” of thehighschoolstudentsat activity focused onaconversation 20 May2016, Shkodra – she shared The The Shqipërisë. diktaturëne të kuptuarqartë e paktëdhepamjaftueshmepër në shkollë përkëtëperiudhëishte shprehën seajoçfarëuishteofruar papërfillshëm. Atagjithashtuu së Shqipërisëkishteqenëi tyre përkëtëpjesëtëhistorisë Çorovoda pranuan seinteresi i Në këtëdiskutimtërinjtënga njohjen etyre përdiktaturën. i ndihmoitërinjtëthellonin Gjithashtu, publicistiMustafaNano persekutimit tëfamiljessëtij. e Çorovodës, eksperiencëne Musabelliu, ndaume tërinjtë dokumentarit tëIDMC, z. Nuri Bashkisë Skrapar. Passhfaqjessë Çorovoda dhepërfaqësuestë morën pjesëtërinjnga Skrapar – Nëkëtëaktivitet 27 maj2016, Çorovodë, dictatorship. of Albania’s understanding it wasnotenoughfor aclear been taughtatschoolabout They alsonotedwhatthey had ofthe part Albanian history. having littleinterest inthis Corovoda youth admittedto about thedictatorship. them deepentheirknowledge publicist MustafaNanohelped persecution, whereas the experience withpolitical of Corovode hisfamily’s told theyoung people of IDMC, Mr. NuriMusabelliu screening ofthedocumentary attended theevent. After the of theMunicipalitySkrapar Corovode andrepresentatives Skrapar – 27 May2016, Çorovoda, Young peoplefrom

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 13 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 14 projekte ndërlëndore. qëllime didaktike ngamësuesitnëlëndënehistorisëose efikase përtabërëkëtë. Materiali mund tëpërdoret për dhe ekspertëve mbirëndësinëetëkujtuaritdhemënyrat me disaprojekte kreative sidhe memendiminetërinjve Ky materialfilmik ofron mundësinë tënjihemingaafër didaktike Kujtesa ediktaturëskomuniste –Njëqasje mund tëkontaktojë IDMCnë[email protected]. interesuar tëshfaqdokumentarinnëaktiviteteedukative i pajisurmetitraShqipdhe Anglisht. Çdoinstitucioni e shoqërisëshqiptare mbidiktaturën. Dokumentariështë edukative dhetakimepublike përtërritur ndërgjegjësimin Dokumentari dotëshfaqetgjatëvitit2017nëinstitucione ligjeve tëkohës si “armiq tëpopullit”. krimeve tëkomunizmit, kuedhefoshnjet dënoheshinsipas ndërgjegjësimin ebrezit tërimbipasojatediktaturësdhe autobiografike ndajsistemit. Dokumentarisynontë rrisë dhe sjellinpërpublikunshqiptartëhuajnjëqasje apo vendet einternimit. Ata ipërkasinbrezave tëndryshëm personave qëlindëndhekaluanfëmijërinëetyre nëburgje me regji ngaBesnikBisha. Ai kanëqendër fatinekatër prodhoi më2016dokumentarin “Fëmijët ediktaturës”, bashkëpunim meUniversitetin e Arteve, DegaRegji, e historisënëformë filmike. Përkëtëarsye, IDMCnë tregoi nevojën qëpublikushqiptarkapërreflektimin Interesi metëcilinupritdokumentari Dokumentari “FëmijëteDiktaturës” 2016 Kujtesa enjëvendi…,

course orinter-subject projects. be usedfor didacticpurposesby teachersinthehistory remembering andeffective ways todoso. This material can of of young ontheimportance peopleandexperts closely withsomecreative projects andtheopinion This footage togetfamiliarized offers theopportunity didactical Approach – A ofthecommunist dictatorship Memory [email protected] memory invariousactivitiesrelated showing tothe thedocumentary subtitled in Albanian andEnglish. Any institutioninterested in dictatorship inthe Albanian society. is The documentary institutions andpublicmeetingstoraiseawareness on willbeshown in2017educational The documentary according tothelaw ofthetimeas “enemies ofthepeople”. communism, whenofteneven newborns were punished about theconsequencesofdictatorshipandcrimes aimstoraiseawarenessdocumentary ofyounger generation audience anautobiographical approach tothesystem. The different generationsandbringto the Albanian andforeign their childhoodinprisonsorinternmentareas. They are from Bisha. Ithason focus four charactersthatwere bornandpassed “Children oftheDictatorship”documentary, directed by Besnik Branch attheUniversity of Arts, produced on2016the way. For thisreason, IDMC, incollaborationwiththeDirection that thenecessityof Albanian publictoreflect inthefilm documentary, ofaCountry… The interest for Memory shows “Children oftheDictatorship” documentary 2016 PROJEKTE 2016–TOPOGRAfi eTERRORIT është eaftëtëparandalojërikthimin etyre. shoqëri demokratike injehmirëkëtotendenca, totalitare edhe nëditëtesotme. Vetëm nëse një ndërgjegjëson atambirrezikun etendencave të asajkohe dhepasojat etij, porgjithashtui vetëm mbinatyrëneregjimit totalitarshqiptar të vendit tëtyre indihmonata tëreflektojnë jo Njohja etërinjve shqiptarëmehistorinëeshkuar personave qëkanë vuajturdëniminnëkëtovende. diktaturën shqiptare përmesdëshmive tëgjalla IDMC iujepshansintërinjve tënjihenme përndjekura politike. Nëkëtovizitastudimore student qëvijnëapo jongafamiljeish-të në vendet ekujtesësmetërinj, gjimnazistë, Për këtëarsye IDMCorganizonvizitastudimore shkuarën dhemepasojatediktaturësnëShqipëri. komunizmit, dhesëdyti, sinjohjeepërballjemetë thelbësore: Sëpari, sinjëpërkujtimiviktimave të vëmendjen etërinjve tëpaktënpërdyarsye punës sëdetyruarduhettësillenmëshpeshnë si burgjetpolitike, kampeteinternimitdhetë komunizmit nëvendin etyre. Vendet ekujtesës, të thellanëashtuquajturatfenomene të më tëegranëEuropën Lindore, nuk kanënjohuri si Shqipëriaqëupërballmenjëndërdiktaturat shkuarën esaj. Nëveçanti, tërinjtëenjëvendi përpara nësenuk njehdhepërballetmetë Një shoqëridemokratike nuk mund tëecë Vizita Studimore në Vendet eKujtesës repeating. democratic societyisabletoprevent from history times. Only by knowing thesetendenciesbetter, a about thethreats oftotalitariantendenciesinpresent legacies ofthetime, butitalsoraisestheirawareness the nature ofthe Albanian totalitarianregime andthe helpsthemtomeditatenotonly on their country familiarity of Albania’s young peoplewiththepastof have suffered theirpunishmentintheseplaces. The dictatorship through thetestimoniesofthosewho the chancetoyoung peopletolearn for the Albanian from former politicalpersecutedfamilies. IDMCgives students oryoung peoplecomingornot memory, withhighschoolstudentsandother Hence, IDMCorganizesstudytripsinsitesof in Albania.dictatorship and dealwiththepastconsequencesof of communism, andsecondly, tobecomefamiliar reasons: Firstofall, to commemoratethevictims to theattentionofyoung people, for two essential work shouldbebroughtof obligatory more often memory, suchaspoliticalprisons, internmentcamps phenomenon ofcommunism intheircountry. Sitesof do nothave in-depthknowledge intheso-called of theharshestdictatorshipsinEasternEurope, such as people inacountry Albania, thatfacedone not know andfaceitspast. Inparticular, theyoung A democraticsocietycannotgo forward ifitdoes Study Visits toSitesofMemory PROJECTS 2016–TOPOGRAPHY OFTERROR

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 15 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 16 19-20 shtator201 këtë burg. duke qenësekakaluar14vjettëjetëssëtijme punëtëdetyruarnë z. Agim Hakcani. etijpersonale,Ai i njohu tëpranishmitmepërvojën historiania Dr. Enriketa Papa, dhengaishiburgosuri politiknëSpaç, marra nëshkollë dheauditor. burgu dheminieraeSpaçitduke thelluarinformacionet endemike të patën mundësi tëvizitojnëarealin nëtëcilinkaqenëvendosur ish- tëHistorisë(Universitetidhe studentëtëDepartamentit i Tiranës) nga qytetarëtshqiptarë, nxënësitdhestudentët. Studentëtëgazetarië historinë tragjike qëmbannërrënojat etij, vizitohetpakoseaspak 2016,18 shkurt Spaç, Rrëshen historitë etyre familjare. synonte t’injihteatamekëtovende tëkujtesëspërplotësuar Politikëme Institutin eIntegrimittëish-tëPërndjekurve (IIPP)dhe në rrethin eLushnjës. Vizita studimore uorganizuanëbashkëpunim dhe kampine diktaturës nuk ikanëvizituarasnjëherëkëtovende, sip.sh: burgun nga tërinjtëqëkanëpasurfamiljarëburgosur oseinternuar gjatë Tepelenës, të Gjirokastrës dhekampeteinternimit 6, Tepelenë, Vizita ukoordinua ngapedagogia dhe Gjirokastër, Lushnjë –Shumë –Burgu famëkeq iSpaçitmegjithë work inthisprison. experience, given 14years thatheserved ofhislife withobligatory political prisonerinSpac, Mr. Agim Hakcani. Heshared hispersonal was coordinated by thehistorianDr. Enriketa Papa andaformer their knowledge gainedinschoolandtheclassroom. The visit it islocatedtheformer prisonandtheminingofSpac, deepening of theUniversity of Tirana hadthechancetovisitarea where students. Department Journalism studentsandthoseoftheHistory or ithasnotbeenvisitedatallfrom the Albanian citizens, pupilsor thatholdsithasbeen visitedalittlebit despite thetragichistory 2016,18 February Rreshen complete theirfamily stories. to (IIPP) andaimedtofamiliarizethem withthesesitesofmemory with the Institutefor IntegrationofFormer Political Persecutees camps inthearea ofLushnja. The visitwasorganizedincollaboration prison andthecampof Tepelena, Gjirokasta andtheinternment during thedictatorshiphave never visitedtheseplaces, suchasthe young peoplethathave hadfamily membersprisonedorinterneed 19-20 September2016, Tepelena, Gjirokastra, Lushnja – The notoriousprisonofSpac, –Many of

internim-dëbimeve ngavitet1954-1991. barakat evjetradhevizituanmemorialin e kampin einternimitnëSavrër kuendeekzistojnë në rrethin eLushnjës. rinjtë ngavendet ekujtesës nëGjirokastër teato Lushnjë –Ditënedytë, vizitastudimore içoitë dhe elanëmëshirëtëfatitderisavdiq. të guximshmekohës, tëcilënregjimi einternoi njohu atamefigurënenjëprej intelektualeve më shtëpinë muze tëdisidentes “Musine Kokalari” i diktaturën rrezikon tëmosjetëefektiv. Vizita në vendet ekujtesës, patëcilëtndërgjegjësimi për përfshirjes sëdëshmitarëve tëkohës nëvizitat vitet 1945-1955. tregon Kjopërvojë rëndësinë e endodhurabrendatorturat atyre mureve në II Botërore, porjoterrorin përdhunëndhe burgosjen eshqiptarëve derinëfundtëLuftës Në gjendjenetijaktualeaiprezanton vetëm nga regjimi ishkuardhefshirjeneevidencave. ish-burgut nxorinëpahmanipuliminehistorisë Kalanë eqytetit. Vizita nëqelitëdheambientete vijoi nëish-burguneGjirokastrës qëndodhetnë Gjirokastër shkuarën nukdikushkon,” ushpreh ai. të shkuarësportanjohinatë. “Kush harron të politik ubërithirrje tërinjve tëmosifrikësohen për tëardhmen. Z. DautGumeni, ishiburgosur te rëndësiaqëkaballafaqimimetëshkuarën jetës nëkampineinternimitdhevuritheksin politik gjatëdiktaturës, injohuatamedetajetë historike. Z. SimonMirakaj, ish-ipërndjekur thirrje tërinjve përreflektim tëkësajperiudhe e IDMC, dhez. BilalKola, drejtor iIIPPubënë hyrëse, Dr. Jonila Godole, drejtore ekzekutive kampin einternimitnë Tepelenë. Nëfjalënetyre gjatë periudhëssëdiktaturësunjohënmeish- shqiptare ish-tëpërndjekura familje tëndryshme Tepelenë –Fillimishttërinjtëmeprejardhje nga –Pas Tepelenës, vizitastudimore

Aty unjohënmejetënnë deportations’ memorialfromdeportations’ 1954-1991. the oldbarracks andvisited thecity’s internmentand internment campofSaver, where you canstillsee to thoseinLushnja, tolearnaboutlife inthe their journey sitesofGjirokastra from thememory Lushnja regime andleftadriftuntilshepassedaway. intellectuals ofthattime, whowasinternedby the them withthefigure ofonethemostcourageous visit at “Musine Kokalari” museum, familiarized about thedictatorshipriskstobeineffective. The the sitesofmemory, withoutwhichtheawareness witnessesinthevisitsn including thecontemporary 1955. of This experienceshows theimportance violence andtortures withintheprisonon1945- after the World War II, butnottheterror for the presents only theimprisonmentof Albanians the evidences. Initsthecurrent situation, theprison from theprevioushistory systemandtheeraseof of former prisonnotedthemanipulation ofthe castle ofthecity. The visitinthecellsandarea continued toGjirokastra, whichisfound inthe Gjirokastra –Following Tepelena, thestudytrip Gumeni. it.acknowledge “Whoforgets thepastislost young peoplenottobeafraidofthepastbut Mr. DautGumeni, aformer politicalprisonerurged dealingwiththepastwasfor thefuture.important life intheinternmentcampandhighlightedhow the dictatorship, introduced themwithdetailsfrom Simon Mirakaj, aformer politicalpersecuteeduring young peopletoreflect for thishistoricalperiod. Mr. IDMC, andMr. BilalKola, director ofIIPPurged speech, Dr. Jonila Godole, executive director of internment campof Tepelena. Intheiropening the dictatorshipwere familiarizedwiththeformer different former politically persecutedfamiliesduring Tepelena – Onthesecondday, thegroup resumed – At first, young peoplecomingfrom ,” saidMr.

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 17 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 18 historisë. vizitë duke shkruaresenëorëneletërsisëdhe me pyetje, vendosën tëreflektojnë mbikëtë gjimnazistët, interesit tëlartë tëcilëtpërtej klerikëve dheqytetarëve shkodranë itronditën dokumentuara tëmënyrës sëtorturave ndajish Shkodër. Vizita nëish-qelitë eburgutdhefaktet të familjarëve tëpushkatuardhepërndjekurnë dokumentat personaletëdhuruarangapinjollë është ngriturmuzeu, sidhemematerialet ku muzeut injohuatamehistorinëendërtesës Brendshme. Z. PjerinMirdita, specialistpranë në Shkodër ingriturnëgodinën eishDegëssë Nxënësit vizituan Vendin eDëshmisëdheKujtesës më tëpërndjekuradheizoluaragjatëdiktaturës. e vuajtjeve nëqytetineShkodrës, njëndërqytetet Z. Çajupi” Tiranë synontet’injihteata me kalvarin organizuar menxënësdhemësuestëshkollës “A. 10 dhjetor2016, Shkodër – Vizita studimore e essay intheclassofliterature andhistory. questions decidedtoreflect onthisvisitwritingan school students, whodespitethehighinterest with andShkodraformer clergy citizenssurprisedthehigh and thedocumentedfactsoftorture ways against people inShkodra. The visitinthecellsofprison of thefamily members oftheshotandpersecuted materials andpersonaldocumentsgiven by progeny building where itisbuiltthemuseum andwith ofthe museum familiarizedthemwiththehistory Interior Branch. Mr. PjerinMirdita, specialistatthe inShkoderMemory builtinthebuildingofformer High schoolstudentsvisitedtheSiteof Witness and most persecutedandisolatedduringthedictatorship. inthecityofShkodra,the suffering calvary oneofthe high schoolin Tirana aimedtofamiliarizethemwith organized withstudentsandteacherof “A. Z. Cajupi” 10 December2016. Shkodra – The studyvisit duket tepëre largët. demokracisë, tëcilitkjoperiudhë historike i diktaturën përnjëbrez tëlindur nëvitete cilët kanëdetyrënevështirëtëtrajtojnë shkollat nëntëvjeçare dhe në gjimnaze, të jashtë vëmendjesmësuesitehistorisënë bërë ngahistorianët, por nuk duhenlënë të Spaçit. Rishikimiikurrikulës duhet studimore nëish-burgunpolitikfamëkeq pranë Universitetit të Tiranës, gjatëvizitave nga studentëtëgazetarisëdhehistorisë Ky shqetësim ështëmbështeturedhe mësimore mbetetdetyrëparësore. prandaj rishikimiikujdesshëmkurrikulës të historisë, lëshumëpërtëdëshiruar, periudhe, sëbashkumetekstetmësimore në shkollë. Mbulimiqëiështëbërëkësaj regjimit totalitarnëShqipëriështëmësuar si historia, sidomosajopërtëshkuarëne konkluzionet enxjerra kaqenëmënyra se synuar ballafaqimin metëshkuarën, njëndër Në shumëaktivitetetëIDMC-sëqëkanë shkollorekurrikulën Dialogu ibrezave: Diktatura shqiptare në Trajnim dheEdukimjoformal Training period asdistant. born indemocracy, that seethehistorical of addressing dictatorshiptoageneration ignored becausethey have thedifficulttask and high schools should notbe in secondary done by thehistorians, teachers buthistory Spaç. Review ofthecurriculum shouldbe the former notoriouspoliticalprisonof University of Tirana, during astudytripin atthe students ofjournalismandhistory This concernwasalsoshared by the the curriculum remains aprioritytask. improvements. Therefore careful review of period, even textbooks, inthehistory needs been taughtinschool. The coverage ofthis of thetotalitarianregime in Albania have way thepast andparticularly thehistory conclusions drawn hasbeenrelated tothe at dealingwiththepast, oneofthecommon In many ofIDMC’s activitiesthathave aimed curriculum intheschool dictatorship Dialogue ofthegenerations: and Non-Formal Educa Albanian tion

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 19 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 20 me njëqasjendërdisiplinore. mënyrave sesitërinjtëmund tëndërgjegjësohen të reflektuarit mbitëshkuarëndhegjeturite Takime tëtillasynojnëforcojnë kulturëne trajtimit tëkëtyre temave nëtekstetehistorisë. konstruktiv dhereflektimin mbirëndësinëe Rrjeti imësuesve tëhistorisëkasiqëllimdebatin “Sami Frashëri”, dhe “Partizani” “Arben Broci”. “Qemal Stafa”, “A. Z. Çajupi”, “Ismail Qemali”, tëqytetit nga gjimnazetëndryshme Tiranës, këtë takimmorënpjesëmësuestëhistorisë temë: IDMC organizoimë14Prill2016njëtakimme të shkuarënnëshkollat emesmeshqiptare, se çfarëbëhetkonkretisht përballafaqiminme 14 prill2016, Tiranë –Për tëparëngaafër Ballafaqimi metëshkuarënsimision . Në approach. to teachyouth through aninterdisciplinary culture aboutthepastandfindingmethods These meetingsaimtoenhancethereflection textbooks.deal withthesetopicsinthehistory and reflection how to abouttheimportance teachers’ network aimsaconstructive debate “Partizani,” and “Arben Broci”. The history “A.Z. Çajupi,” “Ismail Qemali,” “Sami Frashëri,” high schoolsof Tirana, suchas “Qemal Stafa,” teachersfromattended by different history with thepastasamission meeting, on 14 April 2016, entitled: in Albanian highschools, IDMCorganizeda how ithasactually beendealtwiththepast 2016, Tirana April 14 – In order tosee . The meetingwas Dealing Edukimi politik-Political PROJEKTE /PROJECTS2016 economy and lecturer Neritan Sejamini. moderated and conceived by the specialist ofthe and achieve thedesired results. The trainings were to beableimplementconcrete publicpolicies trainings have onfocus thework ingroup, inorder and decision-makingskills.participation These a broader context, thetrainingsaimalsotoenhance about publicpolicies, theirtypesandgovernance in skills ofyoung people. Despitetheunderstanding improve theunderstanding, knowledge andpolitical and Vlora. in 2015continued during2016in Tirana, Shkodra andGovernanceseminars entitled PublicPolicy initiated education ofyouth. The seriesofworkshops and establishment isthecontributionincivic One oftheobjectives ofIDMCsinceinits Governance” Seminar and Workshop: “Public Policy and Neritan Sejamini. konceptuan ngaspecialistiiekonomisë dhepedagogu arritur rezultatet esynuara. Trajnimet umoderuandhe e zbatimittënjëpolitike publike konkrete, përtë kanë nëqendërpunëngrup, sidomosnënivelet pjesëmarrjes dhe vendimmarrjes. Këtotrajnime trajnimet synojnëgjithashtutënxitinaftësitëe të tyre dheqeverisjes nënjëkontekst mëtëgjerë, njohurivePërveç rreth politikave publike, llojeve i kuptimit, dijeve dheaftësive politike tërinjve. ikëtijtrajnimiishtepërmirësimi Qëllimi kryesor edhe gjatëvitit2016në Tiranë, Shkodër dhe Vlorë. publike enisurqënëvitin2015vazhdoi dheqeverisja e workshopeve dheseminareve metemë Politika është kontributi nëedukiminpolitiktërinjve. Seria Një ndërobjektivateIDMCqënëthemeliminsaj “Politika publike dheqeverisja” Seminar dhe Workshop:

The maingoal ofthistrainingwasto education

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 21 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 22 konkrete nëpjesën edytëtëtrajnimit. të aftëtaaplikonin nënjëpolitikëpublike që dijenefituarnëpjesënparëdotëishin u përmirësuanshumëdhesenuk emendonin për trajnimin. Ata pranuan senjohuritëetyre pjesëmarrësit ushprehën shumëentuziastë me politikën, ligjindheekonominë. Të gjithë Disa prej tyre punoninnë fushaqëlidheshin Pjesëmarrësit ishinmësëshumtistudentë. edhe ngazonatpërreth siPuka, Kopliku etj. rinjve tëardhur jovetëm ngaShkodra, por Rinore ARKA mepjesëmarrjen e23të u organizuanëbashkëpunimmeQendrën Publike në qytetineShkodrës dheQeverisja 16 prill2016, Shkodër –T kundrejt strukturave qeverisëse nëvend. nivelit tëmosbesimitdheindiferencës sëtyre, janë njëfaktorkyçqëndikojnë nërritjen e e politikave publike dhemekeq-qeverisjen se problemet qëlidhenmetransparencën e interesuara. Ata arritën nëpërfundimin nëpalët financiardheraportimin raportimin të siguruarqësubjektiiarrin objektivatetij, dhe qëvendosen përparapërgjegjësisëpër kontroll dhedrejtimin enjësubjektitëcaktuar, e personave tëautorizuarpërmbikëqyrje, shkencat ekonomike, qeverisja nënkuptonrolin aplikimeve. Pjesëmarrësit kuptuansenë pjesë tërinjpërzgjedhurnëmesshumë dy workshope tëmbajturanë Tiranë morën 11 mars2016&8prill2016, Tiranë –Në rajnimi Politika workshop. ofthe the firstsessiontosecondpart be abletoapply theknowledge gainedin many thingsandnever thoughtthey would the training. They admittedtohaving learned wereparticipants enthusiasticabout very field ofpolitics, law andeconomics. Allthe Koplik etc. Someofthemworked inthe Shkoder andsurrounding citiessuchas Puke, students andyoung peoplecomingfrom Youth Centre anditwasattendedby 23 was organizedincollaborationwith ARKA andGovernanceon Public Policy in Shkoder 16 April 2016, Shkodra – institutions. and indifference, toward thegoverning the increase oftheirlevel ofdistrust governance were akey factorinfluencing transparency ofpublicpoliciesandbad concluded thatproblems related tothe reporting tothestakeholders. Participants, achieves itsobjectives, financial and reporting responsibility toensure thatthesubject and direction ofaspecificsubjectandthe people authorizedfor supervision, control economics, governance impliestherole of applications. Studentsunderstoodthatin youngtook part peopleselectedfrom many Tirana 11 March2016, Tirana & 8 April 2016, – In two workshops heldin Tirana The training që realizohen përmesmetodëssëedukimitjoformal. madhe përtëndjekuredhenëardhmen trajnime moderuar ngatrajneri. Të rinjtëshprehën dëshirëtë në grupesollidiskutimdhedebatinteresant të publikee ndryshme dhedallimetmestyre. Ndarja njohuritë etyre veçanërisht nëlidhjemepolitikat etj. Përmeskëtijtrajnimi, tërinjtëpërmirësuan Vlora dhezonatpërreth siFieri, Gjirokastra, Përmeti Europian në Vlorë mepjesëmarrjen e30tërinjve nga bashkëpunim me QendrëneInformimit tëBashkimit 13 maj2016, Vlorë –Ky trajnimuorganizuanë trainings conductedthrough non-formal education. They expressed thedesire toattendsimilarfuture discussions anddebates, moderatedby thetrainer. those. The divisioningroups generatedinteresting regard topublicpoliciesandthedifferences among young peopleimproved theirunderstandingwith Fier, Gjirokastra, Permet etc. Through thistraining people from Vlora andsurrounding citiessuchas Information Centerof Vlora, attendedby 30young organized incollaborationwithEuropean Union 13 May2016, Vlora –Thistrainingin Vlora was

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 23 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 24 LETËRSIA SIVE ND KUJTESE aktivitete mefokus Letërsinësivend kujtese. gjatë vitit2016organizoinëShkodër dhe Tiranë letrar, aqedhereal. Përkëtëarsye, IDMCedhe për njëdialogsasubjektiv, aqedheobjektiv, sa Këto vepra na japin njëmundësi mëshumë dëshmi historike mevlerashumëdimensionale. diagnozë tëshoqërisëdhekohës duke nalënë e tyre individuale, pornajapin njëkohësisht një përmes tregimesh autentike jovetëm historitë internimeve tëdiktaturës, shkrimtarë, narrëfejnë Shumë ngatëmbijetuariteburgimeve dhe letërsia, nëmënyrë tëveçantë ajoautobiografike. vend poaqirëndësishëmkujtesësështëedhe shkollorë apo nëkrijimtarinëpublicistike. Një e internimit, arkivatetelevizioneve dhelibrat kujtesës kolektive simuzetë, burgjet, kampet është të “ruajtur” nëvende tëndryshme E shkuarajoaqelargëtdiktatorialeShqipërisë Autobiografitë përDiktaturën focusing onLiterature asaPlaceofMemory. organized inShkodra and Tirana activities as literalandreal. Hence, IDMCduring2016 dialogue, beitsubjective andobjective, as well values. All these create anotherpossibilityfor historical evidence withmultidimensional diagnosis ofsocietyandtimeby leaving their individualhistory, andmake usa writers, confess through authentic stories duringdictatorship,and deportation like Many imprisonment ofthosewhosurvived autobiographical literature. siteofmemory, important a very inparticular textbooks orjournalisticworks. Literature is internment camps, thetelevision archives, and memory, suchasmuseums, theprisonsand is “stored” invariousplacesofcollective The not-so-distantdictatorialpastof Albania Autobiographies aboutDictatorship LITERATURE AS A PLACEOFMEMORY edukimin ebrezave mendërgjegjehistorike. si edhemundësitë qëajoofron për historinë, vendin esajnë kujtesënkolektive zbuluar rolin eletërsisënëkëtëdialogme aktivitet ukonceptua sinjëmundësi përtë është kujtesëdhekujtesaidentitet. Ky narrativash tëndryshme, sepseletërsia dhe dialoguarpërtëtashmen, përmes për tëfolur ereflektuar mbitëshkuarën arrit njëdialogmestëgjithëpjesëmarrësve, interaktiv, nënmoderimineSaraMichel, u Brunilda Lleshietj. Përmesnjëformati samë Alma Liço, gazetari Alfred Lela, specialistja Pepa, shkrimtarëtMarçelHila, Preç Zogaj, si Dr. Agron Gjekmarkaj, Prof. Eugen referuan profesorë tëfushës, dheekspertë letërsi, memuaristikë etj. Nëaktivitet u njohënmereflektimin ediktaturësnë ditën edytë(20Maj2016)tëpranishmit biografive dhe rrëfimeve personale. Kurse trajtojnë tëshkuarëndiktatorialepërmes njohën meveprat françeskanëqë eetërve nga qytetarëtshkodranë. Fillimishtatau Franceskane upërcoll meinteres tëmadh ditor iorganizuarnëambientetëKishës 19-20 Maj2016, Shkodër –Aktivitetidy the secondday (20 biographies andpersonalstories. Whereas that dealwiththedictatorialpastthrough introduced totheworks ofFranciscaneter from Shkodra citizens. Firstly, they were Church wasattendedwithahighinterest day activityorganizedattheFranciscan 19-20 May2016, Shkodra – generations withhistoricalconsciousness. offeredopportunity for educationoffuture the collective memory, aswell asthe in adialogueabouthistory, itsplacein aimed atdiscovering therole ofliterature isidentity.and memory This activity of narration, becauseliterature ismemory about thepresent through different forms and reflect about thepastandadialogue Michel, involving totalk alltheparticipants interactive dialoguewasmoderatedby Sara Lela andthespecialistBrunildaLleshi. An Preç Zogaj, Alma Liço, thejournalist Alfred Prof. EugenPepa, thewritersMarçelHila, on thisfield, suchas: Dr. Agron Gjekmarkaj, this activitywere professors andexperts dictatorship inliterature etc. The guestsin familiarized withthereflection ofthe th May) theparticipants The two-

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 25 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 26 e ftuar Ylljet Aliçka dhe Vera Bekteshi. takim tëftuaritdiskutuanmeshkrimtarët njohur dhekuptuartëshkuarën. Nëkëtë zhanrin eautobiografisësiburimpërtë Kumbaro Furxhi, dhesollinëvëmendje edhe ngaMinistrjaeKulturës, Mirela Pjesa edytëaktivitetitupërshëndet viteve 1990”mestudentëtëletërsisë. disidente nëmedianshqiptare para dhepas parë umbyll meworkshop-in “Letërsia Trebeshina nëletërsinëshqipe. Pjesae rëndësinë eshkrimtaritdisidentKasëm Anila MullahidheLiliSulatheksuan ekësajllojletërsie,Ekspertet pedagoget KasëmTrebeshinën lexon ndaluar: Tirana kushtua takimitmetemë: e “Letërsia i Tiranës) Pjesaeparëaktivitetitiu eLetërsisë(UniversitetiDepartamentin “Tirana lexon”nëbashkëpunimme Shtator 2016nëkuadërtëaktivitetit aktivitet uorganizuamëdatë29 si vend kujtese edhenë Tiranë. Ky Shkodrës, IDMCesolliaktivitetin Letërsia 29 shtator2016, Tiranë –Pas ”. ”. Vera Bekteshi. with theinvited writers Ylljet Aliçka and past. Inthismeetingtheguestsdiscussed as source toknow andunderstandthe attention thegenre oftheautobiography Mirela Kumbaro Furxhi, andbrought to activity wasgreeted by MinisterofCulture, of literature. ofthe The secondpart Media Before and After 1990”withstudents entitled: “DissidentLiterature inthe Albanian endedwiththe workshopThe firstpart Kasëm Trebeshina in Albanian literature. ofthedissident writer out theimportance Anila MullahiandProf. LiliSulapointed Trebeshina”. The literature esperts, Prof. “Banned Literature: Tirana reads Kasëm was dedicatedtothemeetingentitled: of Tirana). oftheactivity The firstpart ofLiterature (Universitythe Department of “Tirana Reads”incollaborationwith activity in of Memory Tirana, intheframe September 2016the Literature asaPlace Shkoder, IDMCorganizedon29th 29 September2016, Tirana –After Kombëtare”. dhe “Biblioteka “Hemingway”,për7shme” “E “Qendra Rinore e Tiranës”, “Friend’s BookHouse”, zhvilluan nëambientepublike si “Galeria Zenit” të aksesueshëmngapublikuigjerë, leximetu e procesit tëshkruarit. Përtabërësamë librat etyre tëpreferuar dhepërcollën emocionet përkthyes tënjohurshqiptarë, tëcilëtlexuannga kulturore dashamirëstëlibritdheshkrimtarëe Tirana lexon 2016 Ditën Botërore tëPërkthimit më30shtator. paraprirë leximeve megazetarëeshkrimtarënë Aktiviteti çelisiparinmëdatë29shtator, duke i mbështetjen eMinistrisësëKulturës dheKAS. Literature Festival) dheuorganizuangaIDMCme nëkuadrine herë tëdytënëkryeqytet TILF (Tirana Tirana lexon 2016 Tirana lexon2016 mblodhinëdisaskena erdhi simaratonëleximipër The event onSeptember29 started ofCulture andKAS. oftheMinistry support Literature Festival), organizedby IDMCwiththe for thesecondtimeinframeof TILF ( Tirana Reads2016 September 30 readings withjournalistsandwriterson Tirana për7shme” andthe “National Library”. Centre”,house”,book “Hemingway”, “Friend’s “E areas suchas: “Zenit Gallery”, “Tirana Youth wider audience, thereadings were heldinpublic writing process. To make itmore accessibletoa favorite booksandsharingtheirapproach tothe prominent Albanian translatorsreading from their the culturalscenefond ofbooks, writers and Tirana Reads2016 Reads2016 th , the World, TranslationDay. came asareading marathon gathered inmembersof th , preceding Tirana

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 27 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 28 Gjoka etj. Lili Sula, Anila Mullahi, Violeta Volumi, Albert eksperët dhekritikëtelibritMimoza Hysa, Lisiana Demiraj, Lushi,Arti Gerhard Pregapuca, e rinjRedjanMulla, Eljan Tanini, ElonaÇuliq, Zejno, Edmond Tupja, DianaKastrati, poetët Aliçka, Vera Bekteshi, MustafaNano, Krenar Isli Islami, shkrimtarëtdhepërkthyesit Ylljet Beti Njuma, Agim Baçi, BlendiSalaj, EnoPopi, Saimir Muzhaka Alda Bardhyli, Ben Andoni, Erion Veliaj, gazetarët Alfred Lela, Marku,Arta Mirela Kumbaro, i kryebashkiaku Tiranës Në këtëaktivitetmorënpjesë: Ministria publiku. që provokoi pyetje dheinteres tëmadhte Nano lexoingalibriitij Publicisti dheshkrimtariinjohurMustafa moderatorët enjohurEnoPopi dheIsliIslami. Tupja. Leximeve iubashkuanedhedy e përkthyesve DianaKastratitdheEdmond Ditës Botërore tëPërkthimit, nëndiskutimin lexon 2016 Violeta Volumi dhe Gjoka.Albert Në Tirana specialistë tëfushëssiBetiNjuma, Agim Baçi, diskutimi megazetarëtëkulturësdhe mendime mbilibrindixhital, përmesnjë në këtëmaratonëleximeshushkëmbyen 30 shtator2016, Tiranë –Nëditënedytë, Alda Bardhyli dhe Alfred Lela. e njohurtëkulturës Marku,Arta Ben Andoni, ceremoninë ehapjes upasuanngagazetarët në gur”iIsmailKadaresë. Leximetnë e leximeve, menjëpjesëngaromani “Kronikë Tiranës Erion Veliaj ishteipariqëhapi serinë 29 shtator2016, i Tiranë –Kryebashkiaku nuk munguan asorëtkushtuar “Selam Alekum Baba”

Gjoka etc. Lili Sula, Anila Mullai, Violeta Volumi, Albert Pregapuca, literature experts: MimozaHysa, Çuliq, LisianaDemiraj, Lushi,Arti Gerhard young poetsRedjanMulla, Eljan Tanini, Elona Krenar Zejno, Edmond Tupe, DianaKastrati, Ylljet Aliçka, Vera Bekteshi, MustafaNano, Popi, IsliIslami, thewritersandtranslators Beti Njuma, Agim Baçi, BlendiSalaj, Eno Saimir Muzhaka, Alda Bardhyli, Ben Andoni, Veliaj, journalists Alfred Lela, Marku,Arta Mirela Kumbaro, theMayor of Tirana Erion This activitywasattendedby: theMinister questions andhighinterest by thepublic.. “Selam Alekum Baba”thatprovoked writer MustafaNanoread from hisbook the readings. The publicistandwell-known of TV, EnoPopi andIsliIslami, alsojoined and Edmond Tupja. Two famousmoderators discussion ofthetranslatorsDianaKastrati the InternationalDay of Translation witha Reads 2016 and Gjoka.Albert Furthermore, like BetiNjuma, Agim Baçi, Violeta Volumi journalists ofculture onthefield andexpert discussion onthedigitalbookswith day, inthisreading marathon tookplacea 30 September2016, Tirana – Bardhyli, nd Alfred Lela. Marku,Ben Andoni, culture Alda Arta of opening ceremony followed withpeople Stone” by IsmailKadare. The readings inthe with areading ofthebook “Chronicle in of Tirana was the first to open the marathon 29 September2016, Tirana – dedicated afew hoursto In thesecond The mayor Tirana në mënyrë tëveçantë mediktaturën. më tëgjerëdhepublikmehistorinë shqiptare, aktivitetit ështëtëmbështesënjë ballafaqimsa projektet dheiniciativatetyre. Qëllimii ditëve aktorëteftuarmund tëprezantojnë etyrepërvojën menjëri-tjetrin. Gjatëkëtyre të huajnëfushënekurrikulës shkëmbejnë historianë, vendas gazetarëdheekspertë e qendra edukimi, shoqatatëish-tëpërndjekurve, fokus. Përgjatënjëjave përfaqësuesngashkolla, menjëtemë tëveçantë në aktivitet ipërvitshëm DITËT EKUJTESËSështëkonceptuar sinjë politikës dhetëmedias. këto tema, tëcilatnuk ihasnëaxhendëne ditëve tregoi interesin qëkashoqëriapër ivizitorëveNumri ilartë gjatëkëtyre dhe projektet etyre nëfushënekujtesës. publiku tëgjerëdheinteresuar punën dhe jashtëvendit evidentuan paranjë institucione privatedheshtetërore brenda komunist. dhe25iniciativa, Mbi60ekspertë përkujtim ikrimeve dhepasojave tëregjimit të njihetdhepranohetngagjithësi shkuarën përsakohë mungon njëditëqë vëmendje tëshoqërisëeballafaqimitme i DITËVE TË KUJTESËSishtevënianë me titull: “Kujtesa simision”. Synimi edicionin eparëtëDITËVE TË KUJTESËS Adenauer (KAS)organizoinë Tiranë mefondacionin gjermanKonradpartneritet 24–28 Tetor 2016, Tiranë DITËT EKUJTESËS: Kujtesa simission AKTIVITETE NDËRGJEGJSUESE/ AWARENESS EVETS Projekte /PROJECTS2016 – IDMCnë dictatorship. with the Albanian history, especially withthe awiderandpublicconfrontationsupport and initiatives. The goal oftheactivityisto the guestactorscanpresent theirprojects experience witheachother. During thesedays inthefieldofcurriculum shareexperts their historians, journalists, local andforeign centers, associationsofform erpersecuted, week representatives from schools, education event withaspecialtopicinfocus. Duringa MEMORY DAYS isconceived asanannual political agendaandthatofthemedia. has for thesetopics, whichwe donotfindin these days showed theinterest thatsociety memory. The highnumber ofaudienceduring audience theirwork andprojects inthefieldof abroad, highlightedbefore awideandinterested institutions, and working withinthecountry and25initiatives,60 experts privateandstate consequences ofcommunist regime. More than as commemorationaboutthecrimesand not aday whichisrecognized andaccepted with thepastprocess, aslongthere is center ofattentionthesocietydealing DAYS 2016”were initiatedtobringinthe mission”. The internationalevent “MEMORY of MEMORY DAYS entitled: asa “Memory (KAS) organizedin Tirana thefirstedition withKonradpartnership Adenauer Foundation 24–28 October2016, Tirana MEORY DAYS: asamission Memory – IDMC in IDMC in 81 90 HAPJA TËSIGURIMIT EDOSJEVE HOTEL ROGNER 28.10 |09:00 SHPALLJA EFITUESVE TËKONKURSIT “PYET GJYSHËRIT” 27.10 |18:00 MARATONA TËPROJEKTEVE EPREZANTIMIT MBIKUJTESËN HOTEL ROGNER 26.10 |09:00 KONFERENCA NDËRKOMBËTARE PËRKURRIKULËN SHKOLLORE 25.10 |08:30 CEREMONIAEHAPJES 24.10 |18:00 www.idmc.al 24 TETOR -28 2016 PARTNERË KRYESORË PARTNERË TËTJERË ORGANIZUAR NGA: TELEKOM STORE COMMUNITY XHEKO HOTEL (CARLSBERG) HOTEL ROGNER E KOMUNIZMIT PËR KRIMET DHEPASOJAT INSTITUTI ISTUDIMEVE #memorydays2016 , ISH-BLLOKU

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 29 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 30 Duka, dheProf. Romeo Gurakuqi. Nora Malaj, z. GencPollo, Prof. Valentina Jonila Godole(IDMC)mepraninëeznj. me njëseancëplenare, moderuarngaDr. kurrikulës nëShqipëri. Konferenca uhap u ballafaquanmesituatënaktualetë rishkrimin eteksteve tëhistorisë, dhe Lindore etyre sollënpërvojën në ngaEuropaEkspertë Qendrore dhe SHKUARËN PËRMESKURRIKULËS”. kurrikulën metitull: “BALLAFAQIMI ME TË konferencës ndërkombëtare për Dita edytëaktivitetitiukushtua hapur gjatëgjithë ditëve tëaktivitetit. Shkaqet, historiku, pasojat”, ecilaqëndroi e bashkëkurator iekspozitës, “Lufta eFtohtë: Gjermaninë Lindore, Dr. UlrichMählert, si Krimeve tëDiktaturësKomuniste në i Fondacionit Federal përStudimine znj. Anke Holsteindhepërfaqësuesi Vlahutin, zv/Ambasadore eGjermanisë, e DelegacionitEuropian, znj. Romana aktivitetin Ambasadorja përshëndetën dhe z. Walter Glos, drejtor iKAS. Mëpas Jonila Godole, drejtore ekzekutive eIDMC, 2016 nënjëceremoni tëveçantë ngaDr. DITËT EKUJTESËSuhap më24 Tetor Gurakuqi. Pollo, Prof. Valentina Duka, dhe Prof. Romeo ofMs.participation NoraMalaj, Mr. Genc moderated by Dr. Godole, (IDMC)with conference session, openedwithaplenary current curriculum situationin Albania. The textbooksandlearnedaboutthe history shared theirexperienceintherevision of fromExperts CentralandEastern Europe THROUGH SCHOOLCURRICULUM”. entitled: “DEALING WITH THE PAST the internationalconference oncurricula Second day of theactivitywasdedicatedto opened duringalldays oftheactivity. Consequences” exhibition, which stayed curators ofthe “Cold War: Reasons, History, Germany, Dr. UlrichMählert, asoneofthe the Communist DictatorshipinEastern of Federal Foundation for theStudyof Anke Holsteinandtherepresentative and deputyambassadorofGermany, Ms. European Delegation, Ms. Romana Vlahutin ceremony wasgreeted by Ambassador of Walter Glos, director for KAS. Lateronthe Godole, executive director ofIDMCandMr. ceremony on24October2016by Dr. Jonila MEMORY DAYS wasopenedinaspecial Kola. Hukanović, znj. Fatmiroshe XhemalajdheBilal znj. LuljetaLleshanaku, Dr. Enriketa Papa, z. Adis u moderuangaDr. GentianaKera mepraninëe Paneli III: dherajon eaplikuarnëShqipëri “Histori (ENRS), Varshavë. Karolina Dziełak, RrjetiKujtesës dheSolidaritetit Projekteve Gjermano-Polake, Görlitzdheznj. Kinga Hartmann-Wóycicka, Koordinatore e i ShërbimitPaqësorCivil(ZFD), Prishtinë, znj. Europiane, Pragë, z. Vincent Lungwitz, Forumi Drejtore ePlatformës Kujtesa dheNdërgjegjja me pjesëmarrjen eDr. Neela Winkelmann, Paneli II: eaplikuarnëEuropën Lindore“Histori ” edukative, Lituani. përkurrikulën dheprogrametEksperte i IICCMER, Bukuresht dheznj. Vytene Muschick, Arsimit, Tiranë dheProf. RaduPreda, President Janaqi,Gerti Drejtor iInstitutit përZhvillimine Diktaturës Komuniste nëGjermaninëLindore, z. Fondacioni Federal përStudimineKrimeve te me pjesëmarrjen eDr. nga UlrichMählert pas1990-ës–Probleme dhesfida” kurrikulës ne pjesëneparëtëditës. PaneliI: “Zhvillimii Seanca plenare ehapjes upasuametre panele , ” Xhemalaj andBilalKola. Enriketa Papa, Mr. Adis Hukanović, Ms. Fatmiroshe ofMs.participation LuljetaLleshanaku, Dr. was moderatedby Dr. GentianKera, with Panel III: in “Applied History Albania andRegion Solidarity (ENRS), Warsaw. Dziełak, European Network Remembranceand German-Polish projects, GörlitzandMs. Karolina Kinga Hartmann-Wóycicka, Coordinator of Forum (ZFD), CivilPeace Service Pristina, Ms. and Conscience, Prague, Mr. Vincent Lungwitz, Director ofthePlatform ofEuropean Memory ofDr.participation Neela Winkelmann, Managing Panel II: inEasternEurope” with “Applied History and educationalprograms, Lithuania. Ms. Vytene Muschick, for thecurriculum expert Radu Preda, President ofIICCMER, Bucharest and for EducationalDevelopment, Tirana andProf. Germany, Mr. Janaqi, Gerti director oftheInstitute Study oftheCommunist dictatorshipinEastern fromMählert theFederal Foundation for the ofDr.and Challenges” withparticipation Ulrich “ three panelsinthefirsthalfofday. PanelI: sessionwasfollowedThe openingplenary by Curriculum Development after1990–ProblemsCurriculum ”

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 31 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 32 Adenauer (KAS). organizuar ngaFondacioni gjermanKonrad SIGURIMIT –SAMËPARË, AQ MËMIRËtë aktivitetin metemë: HAPJAEDOSJEVE TË DITËT EKUJTESËSumbyllën me Peshkëpia. Miran Butka, z. FilipGuraziu, dhez. Gëzim Kola, z. SimonMirakaj, znj. Arjeta Kokalari, z. z. MigenQiraxhi, Dr. Rrapo Zguriz. Bilal z. UranButka, z. LuigjMilaz. PjerinMirdita, KUJTESA SIMISIONsiz. Nehari Sharri, jashtë nëfushënekujtesësnënmoton: qëveprojnëtë ndryshëm nëShqipëridhe Dita etretë synoitëultebashkëaktorë dhe Prof. Nevila Nika. Rezar Ballametëftuaritz. Afrim Krasniqi, OSBE dheRTSH. Ky panelumoderuanga shqiptarëndajdiktaturës rinjve Kjo ditë umbyll me panelin itë “Qëndrimi Mirditë, vendet e kujtesësetj. para 1990-ës, përndjekja ekleritkatoliknë sipërditshmëria mbi tematëndryshme realizuan nëmënyrë individualedhenëgrup, Gjimnazi iRrëshenitdheprojektet qëata “New York”, Boletini”, dhe Tiranë, Vorë “Isa gjimnazeve “Çajupi”, “Sami Frashëri”, Kolegji Ky aktivitetpërfshiudhetërinjtëe ”, iniciativëtë by (KAS)Konrad Adenauer Foundation. FILES –SOONER THE BETTER”organized activity entitled: “OPENING THE SIGURIMI MEMORY DAYS wasclosedwiththe Mr. FilipGuraziu, andMr. GezimPeshkepia. Mirakaj, Ms. Arjeta Kokalari, Mr. MiranButka, Dr. Rrapo Zguri, Mr. BilalKola, Mr. Simon Milla, Mr. Pjerin Mirdita, Mr. MigenQiraxhi, Mr. NehariSharri, Mr. UranButa, Mr. Luigj motto: MEMORY AS A MISSIONsuchas in memory Albania andabroad underthe different actorsdealinginthefield of The third day aimedtobringtogether Krasniqi, andProf. Nevila Nika. by RezarBallawiththeguestsProf. Afrim initiative ofOSCEandRTSH moderated Generation towards” panel, theDictatorship ofYoungThis day endedwith “Attitude Mirdita, etc. sitesofmemory in the persecutionofCatholicclergy topics suchaseveryday life before 1990s, individually andingroups, ondifferent Rreshen, andprojects they carried out of gymnasium Vorë of andgymnasium “New York” College Tirana, “Isa Boletini” “Çajupi”, “Sami Frashëri”gymnasiums, This activityinvolved young peopleof e përdoruesve. për tëlehtësuarnavigimin dhekërkiminngaana kategorizim tematikekronologjik tëpërmbajtjes, dixhitaleetj. harta grafika, animacione, tëdhënavizualizuara, përfshin materialenëtekst, video, foto, audio, tëKujtesës është multimediale dhe e Observatorit shpërndarje dheripostim. Përmbajtja komentimi, siedhememjaftopsionepër i pajisuredhemekapacitet blogimidhe diskutimit mbitëshkuarën, Për tëkrijuarmundësinë edebatitdhetë së shkuarës. dëshmitërëndësishme qëbartin të ndryshëm tjera tëofruarangainstitucioneapo ngaindividë botuara nëmediatkryesore, siedhematerialetë Kjo platformë mbledhdheboton materialetë kujtesën përperiudhënediktaturëskomuniste. llojeve qëlidhensidomosme tëndryshme iKujtesës publikon përmbajtje të Observatori në mënyrë qëekaluaratëmospërsëritet. përpara tyre tëhistorisëtragjike tëkomunizmit, dhe individualetëshqiptarëve dherisjelljen si qëllimmbajtjengjallëtëkujtesëskolektive kujteses.al), (www.observatori ShqiptariKujtesës Observatori ShqiptariKujtesësObservatori PROJEKTE ONLIE2016 është njëplatformë onlineqëka aplikon edhenjë Observatori është Observatori users’ navigation andsearches. categorization ofthecontent, tofacilitatethe thematic categorization andachronological digital maps etc. applies a The Observatory graphics, animation, visualization data, materials intext, video, photos, audio, content includes ofMemory The Observatory many optionsfor sharingandreposting. with bloggingandcommentingfeatures and the past, is alsoequipped the Observatory To enabledialogueanddiscussions about evidence fromdisclose important thepast. by different institutionsandindividualsthat main media, aswell asothercontentprovided and publisheswhathasbeenreported inthe dictatorship period. This platform collects ofthecommunistwith thecollective memory contents ofvariouskindsrelated especially publishes ofMemories The Observatory in order for thepastnottoberepeated. of communism,in themthetragichistory of individual memory Albanians andrecall that aimstokeep alive thecollective and kujteses.al),observatori isanonlineplatform (www. ofMemory Albanian Observatory ofMemory Albanian Observatory ONLIEPROJECTS2016

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 33 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 34 ekzistues ngahistorianiUranButka. ideuar ngaIDMCdhepërgatiturnëvariantin të plotëdhemëkonsoliduar. Kalendariështë dhe sugjerime, përtëarritur nënjëbotim më Shqipëri. Kalendari ështëihapur përplotësime për liri, demokracidhetëdrejtat enjeriutnë dhe zhvillimetkryesore qëlidhenmepërpjekjet vjen sinjë sprovë përtëregjistruar momentet Pavarësia derinëditëtesotme kryesore tëhistorisësëShqipërisëqënga i Kujtesës iciliofron lexuesitonlinedatat ështëgjithashtu Pjesë eObservatorit Kalendari iKujtesës . Ky kalendar Kalendari Kalendari The CalendarofMemory existing version oby thehistorianUranButka. is conceived by IDMC, andprepared inthe complete andconsolidatededition. The calendar to commentsandsuggestions, toachieve ata human rightsin Albania. The calendarisopen the strugglefor freedom, democracy and key momentsanddevelopments related to calendar comesastesttodocument independence of Albania untilnowadays. This the maindatesof from the Albanian history which provides theonlinereaderMemory with isalsothe oftheObservatory Part Calendar of interesuarit. si ekspozitëelëvizshmepërgjithë të të shkollave dhemjedisituniversitar, IDMC dhesynontëjetënëpërdorim Diktaturës nëGjermaninëLindore me Federal përStudimin eKrimeve të Shqipëri sibashkëpunimiFondacionit Petrit Nathanaili. Kjoekspozitëvjennë nga publikuigjerë, përgatiturngahistoriani Ftohtë, mefaktedhefoto paktënjohura pjesëmarrjen eShqipërisëgjatëLuftëssë bashkangjitur edhekatërposterambi shqiptar, ekspozitësorigjinaleijanë Në mënyrë qëtëjetësamëafërpublikut deri mësot. Luftës sëFtohtëdhepasojatekësajlufte konfliktet messhoqërive tëpërfshiragjatë Ekspozita tregon mefoto dhefakte Komuniste nëGjermaninëLindore. për StudimineKrimeve teDiktaturës “Lufta eFtohtë”meFondacionin Federal është njëbashkëpunimiKolegjit Berlinez shpërbërjen eBashkimitSovjetik. Ekspozita nga përfundimiiLuftësIIBotërore derinë Perëndim gjatëviteve 1945–1991, pra, kryesore tëmarrëdhënieve Lindje- historia, pasojat” Ekspozita “Lufta eFtohtë: Shkaqet, mënyrë mëtëkuptueshme. të rëndësishmesëshkuarësnënjë për tëtransmetuarnjohurirreth ngjarjeve Ekspozitat luajnënjërol tërëndësishëm EKSPOZITA sjellmomentet interested. as atravelling exhibition for allthose schools and the universityserve institutions Dictatorship andtheIDMCaimsto Crimes inEasternGermany Communist the Federal Foundation onStudyof comes to Albania ascooperationbetween historian Petrit Nathanaili. This exhibition to thegeneralpublicandcuratedby the with factsandphotographs littleknown have beenadded totheoriginalexhibition, of participation Albania intheCold War the Albanian public, four postersonthe In order tocomesasclosepossible day. the consequencesofthiswartopresent the societiesinvolved intheCold War and photographs andfactstheconflictbetween Dictatorship. The exhibitionshow in Crimes inEasternGermany Communist and theFederal Foundation onStudyof between the “Cold War” BerlinCollege Soviet Union. The exhibitioniscooperation World War IItothedissolutionof between 1945and1991, from theendof main momentsoftheEast-West relations consequences” Exhibition The “Cold War: Reasons, history, form. events ofthepast inamore understandable transmitting knowledge aboutimportant Exhibitions are medium for an important exhibitions bringsthe

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 35 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 36 PROJEKTE /Project2016–IDMCNETWORKIG kaluar vendi ityre. brezit tërimbikohërat e vështiraqëka komunizmit dhe kanë rritur ndërgjegjene popullit shqiptargjatëperiudhëssë në njohjenekrimeve kundër tëkryera dhe drejtuesja esajkanëdhënëndihmesë iDiplomëssëMirënjohjes,kryesor IDMC Siç vihetnëdukjeedhengamotivimi kontributin esajnë “memorjen historike”. me DiplomëneMirënjohjespërpunëndhe vlerësoi drejtoren eIDMC, Jonila Godole Politikëish-të Përndjekurve tëShkodrës Awards, Vlerësime përIDMC2016 Hercegovina, Serbia. Perëndimor siMaqedoni, Kosova, Bosnja& përkrah vendeve tëtjeraBallkanit institucion përfaqësuesngaShqipëria Ballafaqimi metëShkuarën është gjithashtu Hercegovina. Qëprej Tetorit 2016, IDMC në rajonmeZFDKosova dheBosnja& Në vitin2016IDMCzgjeroi partnershipin Bosnja &Hercegovina, Kosova etj. ngjashme ngaGjermania, Polonia, Çekia, meinstitucionetë gjithashtu partneritet Ndërgjegjes Europiane nëPragdheka Anëtare ePlatformës Që prej Nëntorit2016IDMC 25 qershor2016 Anëtare eRrjetit ë Kujtes — Shoqatae ësht , ivetmi ës dhe the hard timesoftheircountry. awareness ofthe younger generationabout during thecommunist period andraised committed againstthe Albanian people contributed toacknowledging thecrimes IDMC andthedirector have inparticular motivation oftheDiplomaGratitude, “historical memory”. As stated inthemain Gratitude for herwork andcontributionin Dr. Jonila Godole, withDiplomaof in Albania awarded thedirector ofIDMC, Association ofFormer Political Persecutees Shkoder, Awards for IDMC2016 Herzegovina, Serbia. such asMacedonia, Kosovo, Bosnia and along other Western Balkancountries representative institutionfrom Albania with thePast (web-site) IDMC isalsoa & Herzegovina. SinceOctober2016 the region withZFDKosovo andBosnia in In 2016IDMCextendeditspartnership Bosnia &Herzegovina, Kosovo etc. Germany, Poland, theCzechRepublic, withsimilarinstitutions frompartnerships and Conscience of thePlatform ofEuropean Memory Since November 2016IDMCisa 25 June2016 Member ofDealing inPragandhave also — Shkodra-based , astheonly Member Vjenë, Frankfurt/Oder. organizuar ngaEuropa-Universität Viadrana, në “Ballafaqimi juridik me padrejtësitë e diktaturave” komunist shqiptarnëworkshopin ndërkombëtar e shoqërisëcivilepërndërgjegjësiminmbiregjimin Berlin, 07Prill2016 ndërkom bëtarenë aktivitete Kontributi iIDMC-së kritik tetërinjtëpërkulturënpublike tëpërkujtimit. HIP BH. Synimi itrajnimitishtearritja ereflektimit forumi ZFDiBosnjësdheHercegovinës/ EUROCLIO e kujtesës”, organizuarngaforumi ZFDKosova/ “Kujtesa nëLëvizje –MjetPedagogjik nëkulturën Prishtina, 26-27 Nëntor2016 Bruksel. dhe Shoqëror Europian, Komiteti iRajoneve në Communication”, organizuarngaKomiteti Ekonomik në konferencën “SoutheastEurope Government Bruksel, 06-07 Tetor 2016 Sfidave të Tanishme. e Debatimi iPolitikës nëdritën Europiane tëHistorise në HumboldtCarre në Berlin. Tema eforumit ishte ForumKörber History nga9në11Shtator, 2016, e rrumbullakët “SifunksioninRevolucioni?” Berlin, 09-11September 2016 Universitetin e Vjenës. nga InstitutipërHistorinëeEuropës Lindore në me tëshkuarënnëEuropën Lindore” organizuar në diskutimin: 8 qershor2016 “Media dheprocesi iballafaqimit – IDMCdiskutonmbirolin – IDMCpjesëmarrëse – IDMCmerr pjesë –IDMCnëtrajnimin – IDMC në tryezën – IDMCnëtryezën te in The contributioofIDMC about thepublicculture ofcommemoration. achieving reflection of young peopleincriticalway EUROCLIO HIPBiH. The aimofthetrainingwas ZFD Kosovo/ forum ZFDBosniaandHerzegovina/ culture ofmemory” training inMotion–Pedagogical “Memory Tool on Pristina, 26-27 November 2016 Committee oftheRegionsinBrussels. the European EconomicandSocialCommittee, Communication” the “Southeast Europe Government in Brussels, 06-07October2016 in theLightofPresent DayChallenges. the forum was 2016, attheHumboldtCarre Berlin. The topicof ForumKörber History on9to11September, roundtable Berlin, 09-11September2016 Vienna. attheUniversityEastern European of History Eastern Europe” organizedby theInstitutefor and theProcess ofDealingwiththePast in Vienna, /Oder.Frankfurt organized by Europa-Universität Viadrana in “Transitional justiceof thedictatorships” communist regime intheinternationalworkshop civil societyinraisingawareness aboutthe Albanian Berlin, 07 April 2016 interational 8 June2016–IDMCdiscussing: “How doesRevolution work?”atthe Debating European Politics of History Debating European Politics ofHistory Conference, organizedat - IDMCdiscussestherole of activities , organizedby forum –IDMC – IDMCinthe –IDMCin “ Media Media

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 37 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 38 IDMC 2016/nËshtyp -inpress IDMC 2016/nËTV-i

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 39 IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 40 Rinore Arka nëShkodër në BE-së të Informimit e Qendra • Qendra • Vlorë për e Rehabilitimit Traumën dhe Torturën (ARCT) Shqiptare Qendra • Paqe” Shoqata dhe • “Drejtësi Njeriut e Drejtat të për Shqiptar Grupi • Arsimit Historisë e Zhvillimin për Instituti • të historia” dhe rinjtë “Të Mësuesve Shoqata e • Shqiptare Kokalari” Kombëtare Musine “Muzeu Shoqata Politike • Studimeve i Shqiptar Instituti • Shkodër në Kujtesës dhe Dëshmisë i Vendi • Shkodër në Politikë Përndjekurve ish-të e Shoqata • Filologjisë Demokratë të Politikë Shqipërisë • Fakulteti i Përndjekurve Historisë dhe ish-të Përndjekurve e Shoqata ish-të • Politikë e Integrimin për Instituti • Komunizmit të Pasojave dhe Krimeve e Studimin për Instituti • Bosnjë-Hercegovinë (ZFD), Civile Civile (ZFD), Kosovë • Forumi i Shërbimit të Paqes Paqes të Shërbimit i Forumi • (Euroclio) Historisë Republika Çeke • Shoqata Europiane e Mësuesve të • Bukuresht Platforma e Kujtesës dhe Ndërgjegjes Europiane, IICCMR • (ENRS) Solidaritetit dhe Bashkimit Kujtesës i Europian Rrjeti i • Shqipëri në Delegacioni Europian Kulturës• e •Ministria Sociale Mirëqenies dhe Rinisë e Fondacioni • Ministria Ministria e Diktaturës • Arsimit dhe Lindore • të Sporteve Gjermaninë Krimeve në Shqipëri e Studimin në për Federal OSBE e Prezenca Partnerë tëtjerë: Adenauer, nëShqipëri. zyrtar sipartner IDMC mbështetetngaFondacioni gjermanKonrad Partner zyrtar: Youth CentreArka inShkodra • Vlora of Centre Information EU • (ARCT) Rehabilitation Centerfor Trauma and Torture • Albanian Justice” and • Association “Peace Group Rights’ • DevelopmentHuman Educational Albanian of Association Museum” National History Teachers Kokalari “Youth Albanian for Institute • History” and • “Musine Association • of Institute Studies Albanian • Political Shkodra in Memory and Witness of Site • Shkodra in Persecutees Former Political of Association • Philology and History Faculty of • Albania of Persecutees Democrat Political of Former Association • Persecutees Political Former of Integration of for Institute Consequences • and Communism Crimes of Studies the for Institute • Herzegovina and Bosnia Civil (ZFD), Service Peace Forum Civil Forum • • Kosovo (ZFD) Service (Euroclio) Peace Educators History of and Memory European Conscience,European• Republic Czech Association of IICCMR Platform • • Bucharest (ENRS) Solidarity Network and •European Remembrance Albania in Delegation EU • • Youth & of Ministry Education & Welfare• of Sports Ministry Culture Social of Ministry • Germany the Study of the Communist Dictatorship in Eastern for Foundation Federal in • Presence Albania OSCE Other partners: Foundation, in asthe officialPartner Albania. by theKonradIDMC issupported Adenauer Official Partner: IDMC 2016/NËTV-IN

IDMC - Raport Vjetor / Annual Report 2016 / 41