BISDOM MAGAZINE 2016 | FEBRUARI

JAARVERSLAG | 2015 IN DEZE UITGAVE

Dit magazine is een uitgave van PRIESTERSTUDENTEN het bisdom Breda. Het verschijnt als kwartaalblad. Een individueel postabonnement is mogelijk tegen EN DIAKENSTUDENTEN betaling van een bijdrage voor de verzend- en administratiekosten. Het blad is gratis.

Stuur voor een postabonnement Diakenwijding in de grote kapel op Bovendonk. voor 2016 een e-mail naar: (Foto: J. Wouters) [email protected] en maak ten minste E 12,50 over op IBAN NL93 INGB 0001066316 t.n.v. Uitgeverij bisdom Breda, o.v.v. postabonnement magazine, 5| 8| 12| P postbus 90.189, 4800 RN Breda. Gebed en de parochie Kloosternacht religieuzen Project gezinspastoraat Of bel T 076 5223444. Nummers worden toegestuurd Studenten bisdom van Breda De 21 studenten van Bovendonk • 2015-2016: 21 studenten (13 na ontvangst van uw betaling. Het bisdom van Breda telde bij de start zijn afkomstig uit: priesterstudenten, 7 diakenstudenten, van het studiejaar 6 priesterstudenten • het bisdom Breda: 7 studenten verder 1 priester), waarvan 5 nieuwe Redactie Monique van Delft, (4 studeren aan Bovendonk en 2 aan de (4 priesterstudenten en 3 diaken- studenten in het eerste jaar (4 Hans de Jong, Fontys Hogeschool Levensbeschouwing kandidaten) priesterstudent en 1 diakenstudent), Frank van der Linden, en Theologie) en 3 diakenstudenten • het bisdom Rotterdam: 6 studenten 2 zij-instromers voor het priesterambt. Daphne van Roosendaal (Bovendonk). (2 priesterstudenten en 4 diaken- (hoofdredacteur). kandidaten) Fondsen van het bisdom ten behoeve Adres redactie In het Antoniushuis wonen 3 priester- • het aartsbisdom Utrecht: 5 studenten van de priester- en diakenopleiding E [email protected] studenten van het bisdom van Breda. (4 priesterstudenten en 1 priester) T 076 5223444 2 van hen studeren aan de Fontys • het bisdom Antwerpen: 1 student Mgr. Frenckenstichting F 076 5216244 Hogeschool Levensbeschouwing en (1 priesterstudent) De Mgr. Frenckenstichting richt zich Postbus 90189 Theologie en 1 studeert aan Bovendonk. • het aartsbisdom Mechelen-Brussel: op giften van mensen uit het bisdom 4800 RN Breda 2 studenten (2 priesterstudenten) voor de priesteropleiding en de Advertentieverkoop 14| 15| 22| Studenten Priester- en diakenopleiding. Bank IBAN: Borgerpark Media ANBI-publicatieplicht Priesterwijding Kerken in de steigers Diakenopleiding Bovendonk NL05 INGB 0668 4309 07 E [email protected] 2016 De Priester- en Diakenopleiding • 2009-2010: 23 studenten t.n.v. Frenckenstichting, Breda T 0475 711 362 I www.borgerparkmedia.nl Bovendonk leidt priesters en diakens (17 priesterstudenten, 6 diaken- 2| Priesterstudenten en diakenstudenten Vlodropperweg 62 op voor verschillende bisdommen en studenten), waarvan 8 nieuwe Priester- en Diakenopleiding Bovendonk Postbus 8027 16| Financiële paragraaf voor ordes en congregaties. De Priester- studenten in het eerste jaar De Priester- en Diakenopleiding 6060 AA Posterholt 18| Samenvoeging parochies, en Diakenopleiding Bovendonk te • 2010-2011: 23 studenten Bovendonk richt zich landelijk op Parochies en kerkgebouwen Foto’s: Hoeven startte het studiejaar 2015- (16 priesterstudenten, 7 diaken- mensen die willen bijdragen aan de 19| Deelname aan het kerkelijk leven R. Mangold: 2016 met 21 studenten. Het afgelopen studenten), waarvan 6 nieuwe Priester- en Diakenopleiding Bovendonk, pagina 1, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, Overzicht priesters, diakens en pastoraal werk(st)ers in het parochiepastoraat jaar stroomden 3 studenten uit doordat studenten in het eerste jaar waaronder oud-studenten en hun 12, 13. 20| Personeelsmutaties ze gewijd werden, en 4 studenten • 2011-2012: 25 studenten parochianen. Bank IBAN: J. Wouters: stopten met de opleiding. (17 priesterstudenten, 8 diaken- NL93 INGB 0002 5806 80 pagina 2, 7, 10, 11, 14, 15. studenten), waarvan 5 nieuwe t.n.v. stichting PDOB te Breda Vormgeving en druk Er begonnen 7 nieuwe studenten aan studenten in het eerste jaar brainstorm en concept, Breda de opleiding. Het gaat om 5 eerstejaars- • 2012-2013: 25 studenten Fonds nieuw religieus leven Bestel gratis* exemplaren van dit magazine via [email protected] *Magazines zijn gratis voor parochies in het bisdom van Breda. studenten (2 priesterstudenten voor het (13 priesterstudenten, 12 diaken- Dit fonds wil diocesane congregaties in Issn nummer: 1874-0480 bisdom van Breda, 1 priesterstudent en studenten), waarvan 6 nieuwe de gelegenheid stellen om een bijdrage 1 diakenstudent voor het bisdom studenten in het eerste jaar te leveren ter ondersteuning van initia- Rotterdam en 1 priesterstudent voor • 2013-2014: 21 studenten tieven voor nieuw religieus leven. Bank het bisdom Mechelen-Brussel) en 2 (10 priesterstudenten, 11 diaken- IBAN: NL79 RABO 0101 0517 78 Ondertussen kondigde paus Franciscus in driehoek in Oosterhout combineerden slim zij-instromers (1 priesterstudent voor studenten, verder 1 priester), waarvan VAN DE REDACTIE maart een Heilig Jaar van Barmhartigheid het één en ander met elkaar en hielden op het aartsbisdom Utrecht en 1 priester- 4 nieuwe studenten in het eerste jaar Aanmelden voor de Het eerste deel van 2015 stond in het aan (8 december 2015 – 20 november 13-14 mei een kloosternacht voor jongeren. student voor het bisdom Rotterdam). • 2014-2015: 21 studenten gebedskring roepingen teken van het diocesane Jaar van het 2016). Daarvoor ontmoetten pastorale (12 priesterstudenten, 8 diaken- De diocesane gebedskring roepingen Gebed (18 oktober 2014 - 31 mei 2015). beroepskrachten uit het bisdom elkaar Het bisdom en de parochies zijn door de Van de in totaal 21 studenten zijn er studenten, verder 1 priester), waarvan komt tweemaal per jaar bijeen: in het Dit onderstreepte dat parochies biddende op op 28 augustus Bovendonk tijdens Belastingdienst erkend als een Algemeen 13 priesterkandidaten en 7 diaken- 2 nieuwe studenten in het eerste jaar voorjaar op Roepingenzondag en in het gemeenschappen zijn en wilde daartoe een bijeenkomst die door het Sint Nut Beogende Instelling (ANBI). Daar past kandidaten, 1 student is priester. (1 priesterstudent en 1 diaken- najaar op het feest van de heilige een verdere impuls zijn. Bisschop Liesen: Franciscuscentrum werd georganiseerd. openheid en transparantie bij, onder meer student), 4 zij-instromers voor het Willibrord. Aanmelden kan via “Bidden is iets voor elke dag en een teken waar het gaat om financiële gegevens. In priesterambt [email protected] van onze vertrouwvolle omgang met God. Ook de religieuzen vierden dit jaar een het tweede deel van dit Jaarverslag vindt u of T 076 5223444. Gebed maakt geloofsverdieping mogelijk, themajaar: het Jaar van het Godgewijde daarom een financiële paragraaf, diocesane en gebed leidt ook tot een verdieping van Leven (29 november 2014 - 2 februari kerncijfers en ook personeelsmutaties. naastenliefde en diaconale inzet.” 2016). De religieuzen van de heilige

2| |3 JANUARI 2015 FEBRUARI 2015

1/2 Start diaconaal project ‘Uitzicht door inzet’ • 6/2 Ontmoeting bisschop Liesen met classis West-Brabant (PKN) • 8/2 Bisschop 4/1 Nieuwjaarsreceptie Bovendonk • 6/1, 8/1 Nieuwjaarsrecepties vicariaten • 14/1 Bekendmaking Kerkbalanscijfers 2013 • Liesen in het Geloofsgesprek • 11/2 Lezing bisschop voor Ridderorde van het Heilig Graf • 18/2 Vastenestafette van start • 19/2 23/1 Vragenlijst Bisschoppensynode 2015 uitgezet in parochies • 24/1 Impulsochtend diaconie • 27/1 YouTube-film over de YouTube-film over het Getijdengebed (Jaar van het Gebed) • 23/2, 25/2 Kostersbijeenkomsten over de vieringen van de Goede Week rozenkrans geüpload • 28/1 Gezinsactiviteit Asielzoekerscentrum ‘De Boschpoort’ en Pasen • 23-25/2 Retraites voor priesters, diakens en pastoraal werk(st)ers • 24/2 ‘Parochies aan de slag voor kwetsbaren’: werkconferentie over communicatie

Gelovigen mogen Christus present stellen in het leven van anderen. De nieuwe parochie viert liturgie en bestaat ook uit (Foto: R. Mangold) catechese en diaconie. (Foto: R. Mangold)

De nieuwjaarsbijeenkomsten op 6 en nemen van studierector Jan Brok. en de kwetsbare te zien en voorrang Op 1 februari 2015 startte een nieuw basis nog aan het vinden zijn. De nieuwe een communicatieplan rondom een 8 januari in het vicariaat Breda en te geven. Samenleven is zorgen, diaconaal project voor ondersteuning parochie viert niet alleen liturgie, maar diaconale casus. De avond werd Middelburg vonden plaats in het Jaar Op zaterdag 24 januari namen diaconale daartoe zijn we geschapen. Overigens van mensen en gemeenschappen bij bestaat ook uit diaconie en catechese. georganiseerd door projectmedewerker van het Gebed (18 oktober 2014 - vrijwilligers deel aan de impulsochtend is niet alleen de vraag welke zorg we massaontslagen. Pastoraal werker Ad “Het wortelt allemaal in gebed, wat Marc de Koning vanuit het project 31 mei 2015). God is in ons leven diaconie op Bovendonk in Hoeven. geven, maar ook welke we vragen.” van Loveren voert dit project gedurende je gaat doen. Dat was een van de ‘Parochies aan de slag voor kwetsbaren’. present en gelovigen mogen vanuit dit Het Sint Franciscuscentrum (vorming twee jaar uit vanuit het Sint Franciscus- gedachten bij het Jaar van het Gebed,” Dit project wordt uitgevoerd binnen het besef Christus present stellen in het en diaconale actie) organiseerde de Op woensdag 28 januari werd vanuit centrum (vorming en diaconale actie). aldus de bisschop. “Je kunt bidden Sint Franciscuscentrum om de diaconie leven van anderen, gaf bisschop Liesen impulsochtend vanwege de invoering het project ‘Nieuwe diaconie in de Vanuit de sociale leer van de Kerk is niet isoleren van je leven. in de parochies meer zichtbaar te aan: “Vertrekkend vanuit gebed, kun je van de Participatiewet per 1 januari nieuwe parochie’ een gezinsmiddag arbeid een menselijke activiteit die van Het is er onderdeel van. Dienstbaar maken. De deelnemers konden kiezen beter present zijn.” De bisschop nodigde 2015. De bisschop hield een inleiding georganiseerd in het Asielzoekerscentrum belang is voor het levensonderhoud, voor worden aan anderen hoort erbij. Hoe uit een aantal diaconale casussen om de aanwezigen uit bruggen naar elkaar over de relatie tussen geloof en diaconie, ‘De Boschpoort’ te Breda. Dit diaconale de ontplooiing van de persoon en zijn of zorg je ervoor dat je de goede dingen aspecten uit de communicatietheorie te bouwen, opdat Christus over terwijl Bob van Geffen, programma- project richt zich op het opzetten van haar talenten, en voor het onderhouden doet en op de goede manier? Iemand om te zetten naar de praktijk, zoals het deze brug kan komen. “Zo worden coördinator van het Sint Franciscus- diaconale activiteiten in de stad Breda en van een netwerk van relaties tot opbouw een boterham geven om je eigenwaarde Vastenactieproject en de start van een we instrument van zijn vrede.” centrum, sprak over de betekenis van omgeving. Projectmedewerker is Martijn van de samenleving. Dat geldt voor te strelen..? Als je bidt, word je nieuwe bezoekgroep. Parochie Immanuel de Participatiewet bezien vanuit de Kurstjens. Ongeveer vijftig deelnemers, betaalde én onbetaalde arbeid. Het losgemaakt van jezelf, je schenkt je was een van de eerste samenwerkings- Tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van de Kerk en het geloof. De beweging van uit onder meer Syrië en Eritrea, deden project ‘Uitzicht door inzet’ richt zich vertrouwen aan God en bouwt op Hem. verbanden waar het project ‘Parochies Priester- en Diakenopleiding Bovendonk barmhartigheid (H. Augustinusparochie enthousiast mee met verschillende op mensen die geen nieuw werk vinden. Daardoor ben je beter in staat iets voor aan de slag voor kwetsbaren’ werkt op 4 januari gaf rector Schnell aan dat te Breda), de Diaconale Stad Roosendaal spellen zoals voetbal, spelen met lego Het wil hen (parochiaan of niet) actief een ander te doen.” aan de diaconale profilering. het belang om te bidden voor nieuwe (St. Norbertusparochie) en de Maria- en ‘map it’, waarbij ze op een landkaart betrekken in activiteiten met en voor roepingen onverminderd groot blijft. parochie te Etten-Leur lieten zien hoe aangaven waar ze vandaan komen anderen. Het project richt zich op “Hoe kunnen we met het oog op onze De gebedskring voor roepingen groeit zij op deze nieuwe situatie inspelen. en daarbij een wens uitspraken. Bergen op Zoom en Zeeuws-Vlaanderen. diaconale activiteiten onze communicatie- (169 leden per 31 december 2015). Van Geffen: “De sociale leer erkent dat effectiviteit vergroten?” Dat was de Tijdens de bisdombedevaart naar Polen iedereen geroepen is deel te nemen Op 8 februari was bisschop Liesen te centrale vraag tijdens de werkconferentie (18 - 25 oktober 2014) ervaarden aan het sociale leven en benadrukt het gast in het Geloofsgesprek op NPO 2 communicatie op dinsdagavond 24 de priester- en diakenkandidaten van belang van het algemene welzijn, de (Omroep RKK). De bisschop sprak februari in de Immanuelparochie. het bisdom dat de interesse in hun solidariteit, en de werkelijke waardige vanuit het Jaar van het Gebed. Gebed is Ruim twintig vertegenwoordigers uit de roeping groot is. Aangekondigd werd participatie in de samenleving van belangrijk op persoonlijk niveau en ook parochie kwamen in Zevenbergen samen verder dat opleiding afscheid zou gaan allen. Daarbij is het zaak de arme in grotere fusieparochies die hun vaste om met elkaar aan de slag te gaan met

4| |5 APRIL 2015 MAART 2015

1/4 Chrismaviering 2015 • 3/4 Bisschop Liesen loopt Kruisweg met leerlingen Markland College Oudenbosch • 11/4 Informatie- 8/3 Bisdombijeenkomst Jaar van het Gebed over het persoonlijk gebedsleven • 13-14/3 Aandacht voor gebed en bekering bij ‘24 uur dag op de Priester- en Diakenopleiding Bovendonk • 12/4 Gebedsinitiatief op Barmhartigheidszondag • 18/4 Diocesane Zangdag voor de Heer’ • 14/3 ‘Gebruik het potentieel van de ledenadministratie’ (bijeenkomst Ledenadministratie Navision) • 16/3, 17/3 over muziek in ochtend- en avondgebed (Jaar van het Gebed) • 18/4 Bibliodrama/Theater in de Kerk in Steenbergen • 21/4 Pastoorscursus 2015 • 20/3 Antoniusacademie over ‘Schulden en schuldhulpverlening’ • 22/3 YouTube-film over de Kruisweg Parochievisitatie bisschop Sint Norbertusparochie Roosendaal • 26/4 Roepingenzondag 2015 • 26/4 Bisdom presenteert nieuwe geüpload • 25/3 Bijeenkomst over het vormsel voor vormselwerkgroepen • 29/3 Palmzondag CD ‘Hoor Israël’ op Roepingenzondag 26 april • 26/4 Geloofsgesprek met bisschop Liesen (Omroep RKK) • 29/4 Bidden met de Bijbel: YouTube-film over gebed

Katholieke kerken zijn gebouwd met name voor de viering Chrismamis in de parochiekerk van Sint Petrus’ Banden te Gilze. van de eucharistie. (Foto: R. Mangold) (Foto: J. Wouters)

Op 8 maart organiseerde het Sint (‘domus Dei’). Idealiter is het een voor Maatschappelijk Welzijn in Breda, Op woensdag 1 april werd de chrismamis College Oudenbosch als bijzondere les met betrokkenen van het senioren- Franciscuscentrum een middag over gedeelte van de dag open voor mensen SchuldHulpMaatje en Stichting Encour, gevierd in de parochiekerk van Sint levensbeschouwing samen met pastoraat, het parochiebestuur en gebed. Joris van Voorst tot Voorst, om hun vreugde en verdriet bij God te Rabobank Breda, Skanfonds en het Petrus’ Banden te Gilze. De bisschop de bisschop de kruisweg in de basiliek leden van parochiekerncommissies directeur van Kerk in Nood, vertelde hoe brengen. Katholieke kerken zijn gebouwd bisdom van Breda. In zijn slotwoord zegende de heilige Oliën voor de H.H. Agatha en Barbara in Oudenbosch. over de uitdagingen voor de parochie Kerk in Nood de vervolgde christenen en ingericht met het oog op liturgische vertelde bisschop Liesen de anekdote geloofsleerlingen en de zieken en wijdde Lopend in de basiliek en kijkend naar in deze tijd, zoals het contact met ondersteunt door gebed, informatie en vieringen, met name de viering van de over burgemeester van New York Fiorello het heilig Chrisma. In zijn preek ging de de staties van de Kruisweg, kregen de ouderen in de parochie en met nieuwe concrete hulp. Petra Corbet uit Bergen eucharistie. Het kerkelijk recht geeft La Guardia (1882-1947). Hij nam wel bisschop in op de dialoog die God met leerlingen rond de kruiwswegstaties generaties. Dit zijn speerpunten in het op Zoom sprak over ‘Mothers Prayers’, aan dat in een gewijde plaats alleen eens de rol van rechter op zich. Toen er de mensen zoekt en op de sacramenten vragen voorgelegd. De bisschop parochieplan. We kunnen geloof niet moeders die voor elkaars kinderen mag worden toegelaten wat dienstig een vrouw aan hem werd voorgeleid die die ons toerusten om in navolging stond met de leerlingen stil bij het meer veronderstellen, maar moeten bidden. Zij leidt een groep in Bergen is aan de beoefening of bevordering een brood had gestolen, veroordeelde van Christus te leven. Met Christus lijden in de wereld en de betekenis het voorstellen, aldus de bisschop. Dat op Zoom. Edwin van Dijk uit Goes van de eredienst, de vroomheid en de hij haar tot een boete, maar hij legde verbonden zijn betekent Hem concreet van het lijden van Jezus Christus. betekent dat mensen geloof moeten getuigde op indrukwekkende wijze hoe godsdienst. Ander gebruik kan alleen ook een boete op aan iedereen in de navolgen en rond Hem ook met elkaar kunnen ‘afkijken’ van anderen. Daarbij hij omgaat met een ernstige ziekte en worden toegestaan als dat niet strijdig rechtzaal. Bisschop Liesen: “Hij legde de verbonden zijn en blijven. Bisschop Twaalf personen toonden op zaterdag is elk van de drie pijlers van de parochie een naderende dood. Hij vertelde hoe is met de heiligheid van de plaats. vinger op de zere plek. Hij gaf aan: er is Liesen: “Als gezalfden, als christenen, 11 april belangstelling voor de van belang: catechese, diaconie, liturgie. hij kracht krijgt door de steun en het De pastoors wisselden uit over de een concrete persoon die iets fout heeft zijn wij toegewijd aan God en ook aan informatiedag op de Priester- en De parochie is in beweging. Vroeger gebed van anderen en hoe hij merkt druk die kan ontstaan op andersoortig gedaan, maar er is een soort structuur elkaar. We leven niet voor onszelf alleen. Diakenopleiding Bovendonk te leek de parochie op een cirkel met één dat Jezus Christus hem op moeilijke gebruik om inkomsten te werven voor die door iedereen voor een stukje mee Ik bid dat vele mensen in onze Kerk, Hoeven. Daarmee was de bijeenkomst brandpunt rond de kerk en de pastoor. momenten daadwerkelijk nabij is. het onderhoud van het gebouw. in stand wordt gehouden en dus mag jong en oud, de kracht van de Geest drukker dan voorgaande jaren. Tegenwoordig hebben parochies meer iedereen bijdragen aan een oplossing.” ontvangen en aannemen en tot grotere De kandidaten waren afkomstig brandpunten: parochiekernen en kerken. Op 16 en 17 maart stond de Op 20 maart vond een Antonius- navolging komen, telkens wanneer in uit verschillende bisdommen. Het De zondag vieren doe je samen, gaf Pastoorscursus in het teken van de academie plaats over ‘Schulden en het komend jaar de sacramenten gevierd aantal priesterkandidaten was in de bisschop aan, maar gemeenschap kerkgebouwen. Kerkjurist Ton Meijers schuldhulpverlening’. Waar mensen worden met de Oliën die vanavond de meerderheid. De informatiedag ben je ook op andere momenten (TST voorheen FKT) gaf aan dat in de schulden komen is er een gewijd en gezegend worden.” Bij de wordt jaarlijks gehouden. en juist ook diaconale inzet is niet het canoniek recht spreekt over de persoonlijke verantwoordelijkheid, chrismaviering werd zoals gebruikelijk beperkt tot één plek, maar afhankelijk kerkgebouwen, kapellen en altaren maar voor een oplossing zijn meer ook een diaconale inzameling gehouden. Op 21 april bezocht de bisschop de van waar nood is. Het bezoek werd als gewijde of heilige plaatsen, ‘loca partijen nodig. Gespreksgenoten St. Norbertusparochie in Roosendaal afgesloten met een eucharistieviering sacra’. Een kerkgebouw wordt ingewijd tijdens deze Antoniusacademie waren Op Goede Vrijdag 3 april liepen als eerste bezoek in een nieuwe reeks en een ontmoeting met parochianen. of ingezegend en is het huis van God vertegenwoordigers van het instituut leerlingen van 5 vwo van het Markland (visitatie)bezoeken. De bisschop sprak

6| |7 MEI 2015 JUNI 2015

4/6 ‘Expertiseavond Kerkbalans 2015-2016’ • 5/6 Studiedag over oecumene in Bovendonk • 6/6 Bisdommagazine over 10/5 Diakenwijding Jochem van Velthoven • 13-14/5 Kloosterlingen Heilige Driehoek organiseren bijzondere Kloostertocht (Jaar van het ‘Leerlingen van Christus’ • 6/6 Folder met nieuw cursusaanbod Sint Franciscuscentrum verzonden aan parochies • 7/6 Zondag Gebed, Jaar van het Religieuze Leven) • 18/5 Bijeenkomst in het bisschopshuis: ‘Het apostolaat in de huidige tijd’ • 20/5 Emeritidag 2015: met speciale aandacht voor diaconie • 16/6 Studiedag Liturgie 2015 over het getijdengebed • 18/6 Bijeenkomst met de PCI- Onze omgang met bidden (Jaar van het Gebed) • 22/5 ‘Dag voor de religieuzen’ • 26/5 Parochievisitatie bisschop H. Mariaparochie Etten besturen • 21/6 Geloofsgesprek op tv over het Getijdengebed • 28/6 Bovendonk sluit studiejaar 2014-2015 af • 29/6 Bisschop Leur • 31/5 Diocesane afsluiting van het Jaar van het Gebed in Zegge • 31/5 Films over gebed afgesloten met film over Aanbidding Liesen op pad met dak- en thuislozen

De kloosterlingen van de Heilige Driehoek in Oosterhout organiseerden Het Bisdommagazine 'Leerlingen van Christus' verscheen in juni. van 13 op 14 mei een Kloosternacht voor jongeren. (Foto: R. Mangold) (Foto: R. Mangold)

De kloosterlingen van de Heilige Leven nam de bisschop met de In de middag was er een speciaal Op 4 juni organiseerde het bisdom een Daphne van Roosendaal hierop inhaken dak- en thuislozen langs plekken in de Driehoek in Oosterhout organiseerden Diocesane Raad voor Religieuzen het programma voor kinderen en gezinnen, expertiseavond Kerkbalans 2015-2016. tijdens een presentatie over de techniek stad Breda. De Straattour is een initiatief van 13 op 14 mei een Kloosternacht initiatief tot een diocesane dag voor de waarin de Zandtovenaar met tekeningen Er werd gekeken naar de inspanningen en de inhoud van een goede Kerkbalans van de dak- en thuislozen van het voor jongeren. Ze nodigden jongeren uit religieuzen uit het bisdom en allen die de stichtingslegende van de Maria- en resultaten van parochies en naar brief. Annahuis, Diaconaal Centrum Breda. om mee te trekken naar de drie huizen zich met hen verbonden weten. Het werd verering te Zegge in beeld bracht. mogelijke verbeterpunten. Er waren De bisschop liep de Straattour samen van de Heer in één kloosternacht en een dag van uitwisseling, getuigenis, De dag werd mogelijk gemaakt door best practices uit parochies en econoom In juni verscheen het Bisdommagazine met priesters en pastoraal werk(st)ers deze zo door te brengen in stilte, gebed, bemoediging en hoop. In een getuigenis de vrijwilligers van de Mariawerkgroep Gerard de Rooij lichtte de cijfers van ‘Leerlingen van Christus: Geloofsvorming uit Breda en omgeving. De Straattour gesprek en ontmoeting met mensen die keken vier religieuzen terug op hun leven Zegge en de diocesane werkgroep die de parochies in het bisdom toe. Léon en geloofsverdieping’. In het openings- wordt aangeboden om de beeldvorming hun leven radicaal aan God hebben en werk. Ook werd gekeken naar het ontstond in het Jaar van het Geloof Sevriens van IPAL sprak over hoe de artikel werkt rector Norbert Schnell van van dak- en thuislozen positief te gewijd. De kloosternacht werd gehouden heden en de toekomst van het (2012 - 2013). Bisschop Liesen parochie Navision kan gebruiken met het Bovendonk het thema ‘van verondersteld beïnvloeden. Dorothé IJsseldijk, binnen het Jaar van het Godgewijde kloosterleven. vertelde tijdens de afsluiting van het oog op Kerkbalans. Ton Bernts, directeur geloof naar voorgesteld geloof’ uit. “We teamleider bij het Annahuis: “Als je Leven dat paus Franciscus uitriep Jaar van het Gebed dat het bisdom in van het Kaski, gaf een toelichting op de zijn in een tijd aangekomen waarin de de Straattour loopt, zie je dat dak- en (29 november 2014 - 2 februari 2016) Eén dag lang was op 31 mei bede- de herfstvakantie 2019 opnieuw op Monitor Kerkbalans. Jaarlijks onderzoekt kennis van ons christelijk geloof en de thuislozen gewone mensen zijn. en het diocesane Jaar van het Gebed vaartplaats Zegge het kloppend hart bedevaart zal gaan. Door te kiezen het Kaski voor de bisdommen hoe actief beleving ervan niet meer vanzelfsprekend En dat het iedereen kan overkomen.” (18 oktober 2014 - 31 mei 2015). van het bisdom. In het bedevaartsoord voor een tussenliggende periode van parochies zijn in het benaderen van hun zijn. Bij de jongere generaties mag het Erwin (52): “Ik hoop dat de Straattour De Kloosternacht begon in Sint- werden het Jaar van het Gebed en de vijf jaar (2014 - 2019) kan er een goed (niet-betalende) parochianen en in het geloof niet meer verondersteld worden, die we doen het makkelijker maakt om Catharinadal, waar de bisschop Liesen drukke meimaand afgesloten. samenspel zijn tussen de diocesane beïnvloeden van geefgedrag. De Monitor maar moet het opnieuw worden voor- contact te maken. Kinderen die mee- met zijn zegen en zending de pelgrims- In de eucharistieviering in de ochtend bedevaart en de andere bedevaarten Kerkbalans is een instrument voor gesteld,” aldus rector Schnell. In het lopen, bijvoorbeeld jullie vormelingen, tocht inzette. Daarna liep het gezelschap werden kaarsen aangestoken uit diverse in het bisdom. parochies om hun actie Kerkbalans Magazine benadrukte Mgr. Liesen dat zeggen dan aan het eind van de tour: naar de leden van Chemin Neuf in de parochies en de namen van alle veertig verder te verbeteren. Ton Bernts leerling zijn niet alleen is je intellectuele ‘Het valt wel mee. Daklozen zijn gewone Sint-Paulusabdij. De kloostertocht werd parochies in het bisdom voorgelezen. presenteerde de ontwikkelingen in de bagage of handigheid vergroten, maar mensen’.” Diaconaal projectmedewerker besloten in de Onze Lieve Vrouwe Abdij. Kinderen kleurden in de kinder- giften voor de actie Kerkbalans en gaf ook en zelfs vooral de capaciteit van je Martijn Kurstjens (‘Nieuwe diaconie in nevendienst grote papieren kruisen, tips, zoals: vraag nadrukkelijker om een hart vergroten. Een katern presenteerde de nieuwe parochie’) bemiddelde in de Op 22 mei stond de bibliotheek van die later in de middag met tien ballonen bijdrage, communiceer meer en versterk het nieuwe cursusaanbod van het Sint contacten rond de Straattour. Centrum Bovendonk in Hoeven vol met opgelaten zouden worden als tientje van de binding met parochie en Kerk, ex- Franciscuscentrum. Door de Straattour kunnen parochies stoelen om ongeveer 130 religieuzen uit de rozenkrans. Na de viering volgde de pliciteer de effectiviteit van de gift en zich meer bewust worden van de situatie het bisdom Breda te ontvangen. processie en een kort lof bij de kapel zorg voor feedback en ‘beloning’. Later Op 29 juni nam bisschop Liesen deel rondom de dak- en thuislozen. Vanwege het Jaar van het Religieuze van Onze Lieve Vrouw van Zegge. op de avond zou communicatieregisseur aan de ‘Straattour’, een wandeling met

8| |9 Op 31 mei werden in bedevaartplaats Zegge het Jaar van het Gebed en de drukke meimaand afgesloten. (Foto: R. Mangold)

Afsluiting van het Jaar van het Gebed op 31 mei in Zegge. (Foto: R. Mangold) JULI-AUGUSTUS 2015

28/6 - 3/7 Retraite Antoniushuis • Activiteitenoverzicht Sint Franciscuscentrum najaar 2015 • 9/7 Aandacht voor nieuw RK Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag • 19/7 Bidden en ziekte. Geloofsgesprek Edwin van Dijk (Omroep RKK) • 21/7 De Wereldjongerendagen 2016 voor jongeren uit Breda • 9/8 Bidden voor je kinderen. Geloofsgesprek met Petra Corbet (Omroep RKK) • Op 29 juni nam bisschop Liesen deel aan de ‘Straattour’, een Met Christus verbonden zijn betekent Hem concreet navolgen en rond Hem ook met elkaar 28/8 Heilig Jaar van Barmhartigheid: Voorbereidingsbijeenkomst pastorale teams • 28/8 Opleiding Bovendonk start studiejaar wandeling met dak- en thuislozen langs plekken in de stad Breda. verbonden zijn en blijven. Chrismamis 1 april, parochiekerk Sint Petrus’ Banden te Gilze. (Foto: R. Mangold) (Foto: J. Wouters) met 7 nieuwe studenten

Op 7 november wijdde bisschop Liesen Jochem van Velthoven tot priester In augustus startten de voorbereidingen voor de opening van het Heilig Jaar. (Foto: R. Mangold) voor het bisdom van Breda. (Foto: J. Wouters)

Sinds 1 mei 2015 kunnen meldingen Vanwege het heilig Jaar van Barm- Jaar. Diaken De Haas sprak over van grensoverschrijdend gedrag in de hartigheid (8 december 2015 - 20 de Bijbelse wortels van het begrip Rooms Katholieke Kerk in Nederland november 2016) vond op Bovendonk barmhartigheid. Hij wees in dit verband worden gedaan bij het nieuwe RK in Hoeven op 28 augustus een op de barmhartige Samaritaan die tot Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag. bijeenkomst plaats voor pastorale het diepst van zijn ingewanden geraakt Om mensen hierop attent te maken teams. Op deze bijeenkomst schetste wordt door datgene wat hij ziet. Vandaar werden een affiche en verwijskaartjes het bisdom de voornemens voor het komt hij in beweging. De start van gemaakt. Deze verwijzen naar de Heilig Jaar en werd onderling nagedacht het heilig Jaar van Barmhartigheid, website www.meldpuntgrensover- en uitgewisseld over de mogelijkheden 8 december 2015, is precies vijftig Mgr. Ernst en Mgr. Van den Hende bij de wijding van schrijdendgedragrkk.nl en geven aan: om in de parochies vorm te geven aan jaar na de sluiting van het Tweede Jochem van Velthoven op 7 november. (Foto: J. Wouters) “Het gedrag van degenen die pastoraal het heilig Jaar van de Barmhartigheid. Vaticaans Concilie (1962 -1965). De werkzaam zijn kan mensen inspireren Bisschop Liesen en diaken Vincent zalige paus Paulus VI gaf daarbij aan en motiveren. Wanneer dat gedrag de Haas verzorgden inhoudelijke dat liefde de voornaamste karaktertrek echter grenzen overschrijdt, kan het inleidingen. De bisschop stond met van het Concilie was en de parabel ook aanstoot geven en het geloof van name stil bij de Bijbelse en historische van de barmhartige Samaritaan het mensen ondermijnen. Het bevorderen achtergronden van het Heilig Jaar. model van de spiritualiteit van dit en handhaven van de sociale veiligheid Nadat in 1291 bij het beleg van Akko Concilie. Bisschop Liesen: “Van harte in de RK Kerk is van groot belang.” de laatste christelijke vesting in het hoop ik, dat het heilig Jaar van de Daarom wordt eenieder die in de RK Heilig Land was gevallen, nodigde Barmhartigheid ons helpt in ons bisdom Kerk werkzaam is opgeroepen zich te de toenmalige paus de gelovigen uit de boodschap en de werking van Gods richten naar de Gedragscode Pastoraat. om in dat Heilig Jaar naar Rome te barmhartigheid beter te verstaan en te Het voorkomen van grensoverschrijdend pelgrimeren. Het was aanvankelijk de ondergaan, en dat het Heilig Jaar ons gedrag is van groot belang. Via de bedoeling dat iedere vijftig jaar een aanmoedigt onze roeping te horen en campagne ‘Maak er een punt van’ dergelijk Heilig Jaar zou plaatsvinden. te beantwoorden om barmhartigheid (www.maakereenpuntvan.nl) werd bij Feitelijk vindt het Heilig Jaar om de aan onze naasten te betonen.” parochiebesturen aandacht gevraagd vijfentwintig jaar plaats, terwijl er ook voor aandacht voor de preventie extra Heilige Jaren georganiseerd zijn, van grensoverschrijdend gedrag. zoals in 1983 en het huidige Heilig

|11 Lopend Vuurtje 2015 vond plaats op 3 oktober in Bergen op Zoom. (Foto: J. Wouters) OKTOBER 2015 SEPTEMBER 2015

1/9 Vicarissen treden toe tot het Bisdombestuur • 1/9 Start diocesaan project gezinspastoraat • 1/9 Parochievisitatie bisschop Lievevrouweparochie Bergen op Zoom • 9/9 Nederlandse Bisschoppen roepen op tot hulp aan vluchtelingen • 11/9 Handleiding 3/10 Lopend Vuurtje 2015 • 3/10 Dirigenten- en organistendag in teken Heilig Jaar • 5/10 Bijeenkomst over ‘Laudato Si’ van parochieboeken’ geactualiseerd • 13/9 Jongerenbijeenkomsten van start • 16/9 Bisschoppen schrijven brief bij ‘Heilig Jaar van de paus Franciscus • 9/10 Bisschop bezoekt Cambreurcollege • 12/10 Start Basiscursus Parochiebestuur 2015 • 16/10 Training Barmhartigheid’ • 18/9 Ontmoeting emeriti en pastoraal werk(st)ers met pensioen • 21/9 Terugkomavond nieuwe parochie- voor personen en groepen die kerken openstellen • 18/10 Eerste Huwelijkszondag • 20/10 Parochievisitatie bisschop parochie bestuurders • 22/9 Parochievisitatie bisschop JUB Breda • 25-27/9 Misdienaarsweekend 2015 • 26/9 ‘Dubbelnummer’ H. Maria Sterre der Zee Hulst • 28/10 Jongerenbijeenkomst in Vlissingen Bisdommagazine over barmhartigheid • 28/9 Expertise-avond kostenbeheersing • 29/9 Start geloofscursus Sint Franciscuscentrum

Op 1 september 2015 startte het driejarige Op 18 oktober vond voor de eerste keer de diocesane huwelijkszondag plaats. diocesane project gezinspastoraat. (Foto: R. Mangold) (Foto: R. Mangold)

Per 1 september 2015 startte het project en de Wereldjongerendagen 2016 in Samenvoeging van parochies is een kans Op 3 oktober organiseerde het Sint gebeurt. Het leefmilieu gaat achteruit. degenen die de pijn hebben van een gezinspastoraat. Brechje Loenen werd Krakau. om kosten terug te brengen, maar zeker Franciscuscentrum de jaarlijkse Het zijn de armen die de klappen mislukt huwelijk. Tegelijkertijd is er aangesteld als projectmedewerker de programmakosten dalen niet auto- dirigenten- en organistendag. Een van krijgen en dit het meest merken. De de verantwoordelijkheid om degenen (halftijds voor drie jaar). Het project Op 26 september verscheen het eerste matisch na een fusie. “Vroeger had elke de hoogtepunten was het gezamenlijk paus wijst op de menselijke wortels van die gehuwd zijn handreikingen te ondersteunt pastorale teams in be- van twee Bisdommagazines over het kerk één koor,” vertelde een van de aanleren van de hymne voor het heilig de ecologische crisis. Daama ging Jos geven om hun huwelijk te versterken staande initiatieven en helpt nieuwe thema barmhartigheid. Barmhartigheid deelnemers, “Nadat kerken zijn gesloten, Jaar van de Barmhartigheid. De melodie de Kreek in op hoe je duurzaam kunt en bekrachtigen, juist omdat het niet initiatieven te ontwikkelen. Het project doen en barmhartigheid ondervinden zijn er vaak meer koren per kerkgebouw. van de hymne is een mix van Taizé- werken in de parochie. Jos de Kreek evident is dat een huwelijk ook een richt zich op parochies en de wensen zijn twee kanten van dezelfde medaille. Dat wil zeggen dat de kosten voor de muziek en de traditionele psalmodie, is medewerker van het bisdom voor succes wordt. Het was een bijzondere en mogelijkheden die pastorale teams ter Daarop wijst paus Franciscus in de bul dirigenten en organisten blijven.” zoals deze in abdijen gepraktiseerd projecten en ICT en heeft een bijzondere dag met als hoogtepunt de vernieuwing plekke zien. Daarnaast zijn er diocesane waarmee hij het Heilig Jaar aankondigde. Bij de programmakosten moet ook wordt. Het terugkerende refrein “en belangstelling voor duurzaamheid. van de trouwbelofte. Bisschop Liesen. activiteiten op basis van elders beproefde Het Bisdommagazine van september worden gedacht aan de kopieerapparaten. eeuwig duurt zijn barmhartigheid” is Hij deed concrete suggesties om de “Elk huwelijk kan op een dag een methodes, zoals de huwelijkszondag werkte beide thema’s uit. Het tweede Contracten daarvoor lopen vaak langere ontleend aan Psalm 136. Tijdens de kerkelijke gemeenschap te vergroenen. reden vinden om ermee te stoppen, (18 oktober). Magazine verscheen op 28 november. tijd door. Dat betekent dat er een gesprek gezamenlijke afsluiting werd de hymne Hij lichtte onder meer de website net als elke priester of religieuze in Paus Franciscus roept op om de werken met de leverancier nodig is om een onder orgelbegeleiding gezongen. www.groenekerken.nl toe. Op deze die verleiding kan komen. Toch is het Op 13 september begon een nieuwe van barmhartigheid in het Heilig Jaar contract open te breken. De aanwezige De deelnemers bereidden zich zo site is onder meer een toolkit te huwelijk meer dan een afspraak van serie diocesane jongerenbijeenkomsten concreet in te oefenen om nog meer bestuurders constateerden dat het zaak voor op de viering van de opening vinden voor duurzaam kerkbeheer. twee mensen. Als sacrament deelt het (18 tot 30 jaar). De bijeenkomsten instrument van Gods barmhartigheid is om in de samengevoegde parochie de van het Heilig Jaar in december. huwelijk in de liefde van Christus, die vinden ongeveer één keer per maand te worden. Daarom bevatte het blad financiële administratie te harmoniseren. Op 18 oktober vond de diocesane zijn ‘Ja’ nooit terugneemt. Daarom is plaats op verschillende plekken in het uitneembare kaartjes van de werken Alleen zo ontstaat een adequaat inzicht Tijdens een bijeenkomst in het huwelijkszondag plaats. De huwelijks- het voor iedereen ook zo belangrijk om bisdom. De eerste keer werd aangesloten van barmhartigheid, als een zichtbare in de kosten per locatie en kan blijken bisschopshuis op 5 oktober stonden zondag wordt al enkele jaren in te zien dat er echtparen zijn die trouw bij de eucharistieviering in de kathedraal. reminder om werk te maken van barm- waar er mogelijkheden zijn voor be- priesters, diakens, en pastoraal werk(st)- meerdere bisdommen georganiseerd. zijn en blijven en daarvan getuigen. Een Daarna volgde een programma in de hartigheid in het leven van alle dag. sparing. Op de avond werden onderling ers stil bij de nieuwste encycliek van In Breda vond hij nu voor het eerst huwelijk is echt een roeping waarvan bijruimte. Nina Mertens, sinds 1 juli volop praktische tips uitgewisseld. paus Franciscus ‘Laudato Si’. Pastoraal plaats, in de kathedraal van Breda, de liefde uitstraalt naar de wereld.” 2015 projectmedewerkster voor het Op 28 september vond de expertiseavond Parochies met meer kerkgebouwen werker Frans Verkleij sprak over de tijdens de Gezinssynode in Rome jongerenwerk, coördineert de bij- kostenbeheersing plaats, in het verlengde kunnen kiezen voor één energieleve- inhoud van de encycliek. Hij is naast (4 - 25 oktober). Brechje Loenen, eenkomsten. Deze zijn bedoeld voor van eerdere expertiseavonden over rancier, de onderhandelingen starten pastoraal werker bioloog. In de encycliek projectmedewerker gezinspastoraat, ontmoeting, geloofsverdieping en fondsenwerving en Kerkbalans. en zo besparen op de kosten. En ook analyseert paus Franciscus wat er met coördineerde de dag. Er zijn veel vragen onderlinge uitwisseling. Inhoudelijk De ongeveer veertig deelnemers hoorden centrale inkoop van de kaarsen kan ons gemeenschappelijk huis, de aarde, en zorgen over de pastorale zorg voor staan de bijeenkomsten dit jaar in het van een drietal parochies wat zij deden een aanzienlijke besparing geven. teken van de zaligsprekingen (Matteüs 5) om kosten terug te brengen. 12| |13 NOVEMBER 2015

7/11 Priesterwijding Jochem van Velthoven • 8/11 Geloofsgesprek over huwelijk en gezin (Omroep RKK) • 8/11 Gebedskring roepingen op Willibrordzondag • 8-10/11 Bovendonkacademie huwelijks- en gezinspastoraat • 10/11 Bijeenkomst teamassistenten over de Parochieboeken • 11/11 Presentatiedag Biddende Moeders • 13/11 Bisschop bezoekt RK basisschool De Jacinta • 17/11 3/11 Caritassen spreken over thema van de vluchteling • 5/11 VPV-dag over vluchtelingen • 5/11 Voorbereiding parochies Parochievisitatie bisschop Immanuelparochie • 16 en 17/11 Startavonden Vastenaktie en Vastenestafette 2016 • 22/11 Inschrijving NOVEMBER - DECEMBER 2015 en caritasinstellingen op ANBI publicatieplicht • 6/11 Diaconaal werkbezoek bisschop Liesen aan de gemeente Etten-Leur WJD-reis bisdom Breda geopend • 28/11 Bisdommagazine Barmhartig zoals de Vader • 30/11 Afsluiting Basiscursus parochiebestuur (schuldhulpverlening) • 13/12 Diocesane opening Heilig Jaar • 19/12 ChristmasFever binnenstad Breda (gezinspastoraat) • 20/12 Jongerenbijeenkomst barmhartigheid in Roosendaal

De ANBI-publicatieplicht past bij de openheid die van kerkelijke instellingen verwacht mag worden en Op 7 november wijdde bisschop Liesen Jochem van Velthoven sluit aan bij de wens van schenkers om open en transparant geïnformeerd te worden. (Foto: R. Mangold) tot priester voor het bisdom van Breda. (Foto: J. Wouters)

Op 3 november stond de bijeenkomst sprak over de oorzaken van de blijvende daarom voor parochies en PCI’s zullen Op 7 november wijdde bisschop de voormalige bisschop van Breda, opende met de vraag van mensen aan van het bisdom en de PCI’s in het migratiestromen, zoals oorlog en geweld. regelen dat alle benodigde gegevens Liesen door gebed en handoplegging Mgr. Van den Hende van Rotterdam. Johannes de Doper: “Wat moeten wij teken van de vluchteling. Diaken Peter De meeste opvang vindt plaats in de gepubliceerd worden (in het bisdom Jochem van Velthoven (37) tot doen?” Johannes antwoordt hen: “Wie Hoefnagels (parochie H. Bernardus van regio, veelal ontwikkelingslanden, maar Breda op de diocesane website). priester voor het bisdom van Breda. Op 8 december opende paus Franciscus dubbele kleding heeft, laat hij delen met Clairvaux te Oudenbosch) leidde de aanhoudende conflicten noodzaken Tijdens de eucharistieviering waarin bij de start van het Heilig Jaar de wie niets heeft, en wie voedsel heeft, aanwezigen door relevante paragrafen om de regio te verlaten. In de middag Op 6 november bracht bisschop de priesterwijding plaatsvond, heilige deur van de Sint Pieter in laat hij hetzelfde doen!” De bisschop uit het Compendium voor de sociale gingen beide inleiders in twee sessies Liesen na de Antoniusacademie over karakteriseerde rector Schnell de Rome. Daarna volgden op zondag 13 preekte over Jezus die de deur is, die leer van de Kerk en langs publicaties in gesprek met de deelnemers. schuldenproblematiek (20 maart) wijdeling als een man van vreugde. december bisdommen wereldwijd. ons de Vader leert kennen. De heilige en uitspraken van bisschoppen en paus een werkbezoek aan de gemeente Hij bezit, aldus de rector, de geschonken Bisschop Liesen opende de heilige deuren mogen Gods barmhartigheid Franciscus. Het tweede deel van de In november zijn besturen van parochies Etten-Leur. De bisschop sprak onder vreugde van de Heer. Hij heeft deze in deuren in de basiliek van de HH. Agatha doen ervaren en de kracht geven avond stond in het teken van uitwisseling en PCI’s per brief geïnformeerd over meer met burgemeester Van Rijnbach zijn leven toegelaten om zo een dienaar en Barbara in Oudenbosch en de H. om zelf barmhartig te zijn. Tenslotte over de vraag wat je als PCI kunt doen. de ANBI publicatieplicht (1 januari en met wethouder Van Hal. Diaken van de vreugde te zijn. Bisschop Liesen Antoniuskathedraal in Breda. Vicaris was er de wens van de bisschop: 2016). De Rooms-Katholieke Kerk in Egbert Bornhijm was lid van de wees in zijn homilie erop dat Jezus zijn Verbeek deed dit in de basiliek van de “Dat dit een jaar van genade en Diaken Hoefnagels sprak ook op 5 Nederland is door de Belastingdienst bisdomdelegatie. Hij constateerde een leerlingen de opdracht geeft om alle H. Johannes de Doper in Oosterhout barmhartigheid mag zijn. Dat het Heilig november tijdens de jaarlijkse VPV- erkend als een Algemeen Nut Beogende grote gezamenlijke inzet voor mensen mensen het Rijk Gods te verkondigen en de basiliek van de H. Willibrordus Jaar ons mag raken en veranderen, dag. Bisschop Liesen opende de dag. Instelling (ANBI). De publicatieplicht die door schulden in de problemen en hen te dopen. Van meet af aan riep te Hulst. Overal klonk de sfeervolle zodat we aan het einde ervan niet Hij memoreerde dat paus Franciscus houdt in dat op een website een aantal komen, of die door problemen in de Jezus vissers van achter hun netten hymne van het heilig Jaar ‘Misericordes meer dezelfde zijn als vandaag.” oproept om de deuren van ons hart te gegevens dient te worden gepubliceerd, schulden komen: “De gemeente Etten- en tollenaars uit hun tolhuis om dat sicut Pater’ en werd de plaquette die openen en mensen te ontvangen. De zodat geïnteresseerden deze gegevens Leur neemt deze problematiek heel levenswerk van Hem met Hem te delen. door de Oudenbossche edelsmid Rinus Op 15 november 2016 zal er in Nederlandse bisschoppen vroegen om eenvoudig kunnen raadplegen. Deze serieus, de maatschappelijk werkers Jezus roept nog steeds mensen om Bouwmeester vervaardigd is op een Rome een Nederlandse dag zijn. gebed en verzochten parochies om een publicatieplicht past bij de openheid en de budgetcoach gaven blijk van een zijn leven te delen. “Jezus riep vissers, deur of pilaar bevestigd. Bij de opening Het bisdom nodigt gelovigen in deurcollecte met een bestemming voor die van kerkelijke instellingen verwacht hele grote betrokkenheid en daarnaast tollenaars, Hij riep Willibrord. Hij roept van de deur werden uitgesproken: het bisdom van harte uit voor de opvang in Nederland en in de regio. mag worden en sluit aan bij de wens was duidelijk de wil van de katholieke zelfs accountants, zoals Jochem, uit hun “Dit is de poort van de Heer: laten wij zesdaagse bedevaart naar Rome Deze kerkdeurcollecte (op 20 september) van schenkers om open en transparant en protestantse diaconieën om mee kantoor. Er is geen plek waar Hij niet erdoor binnengaan om barmhartigheid (14-19 november) die wordt bracht in totaal E75.000 op. Sebastiaan geïnformeerd te worden over het te zoeken naar nog meer wegen om roept. Er is geen plek waar mensen niet en vergeving te verkrijgen.” Daarna georganiseerd door de VNB van der Zwaan, directeur van Justice bestuur, de inkomsten en bestedingen mensen in nood bij te staan.” zouden kunnen antwoorden,” aldus de werden als herinnering aan het (www.vnb.nl). and Peace, gaf aan dat er het afgelopen van parochies en PCI’s. De gegevens bisschop. Bij de wijding waren aanwezig doopsel de gelovigen besprenkeld. jaar 3.440 mensen verdronken. Hij zijn bekend bij de bisdommen, die emeritus-bisschop Ernst van Breda en De evangelielezing (Lucas 3, 10-18)

14| |15 FINANCIËLE PARAGRAAF

BALANS PER 31 DECEMBER 2014 De jaarrekening 2014 is gecontroleerd samenleving binnen het bisdom van een defensief doelrisicoprofiel. door ABAB Accountants B.V.. Daarnaast Breda. Het geloof staat daarbij voorop. 31-12-14 31-12-13 wordt de jaarrekening voorgelegd aan In het verleden mocht het geloof als Het ongerealiseerde koersresultaat ACTIVA € € het Kathedraal Kapittel en de Diocesane bekend worden verondersteld. In deze op aandelen is als bijzondere post Raad voor Economische Aangelegen- tijd wil het Sint Franciscuscentrum het afzonderlijk in de resultatenrekening Vaste activa 8.093.367 9.007.295 heden. Uiteindelijk stelt de bisschop geloof opnieuw aan mensen voorstellen. vermeld. Het gerealiseerde koers- Beleggingen 33.143.085 29.117.994 de jaarrekening vast. Naast geloofsverdieping zoekt het Sint resultaat is onder opbrengst effecten FLeningen parochies en instellingen 1.161.490 1.774.952 Franciscuscentrum naar wegen om verantwoord. Vorderingen 660.506 937.679 Het bisdom van Breda heeft in de juist ook voor de jongere generaties tot Geldmiddelen 346.000 353.637 afgelopen jaren gewerkt aan zes authentieke geloofservaringen te komen. De jaarrekening is overeenkomstig 43.404.448 41.191.556 beleidsterreinen (geloof, pastoraat, richtlijn 640 voor jaarverslaglegging personeel, financiën, besturen, De opbrengst beleggingen is een voor organisaties zonder winststreven PASSIVA € € gebouwen) om concreet uitdrukking belangrijk onderdeel van de inkomsten opgesteld. Vermogen 11.083.594 11.426.991 te geven aan haar zending. mede gezien de hoogte van de Bestemmingsfondsen 585.793 601.390 effectenportefeuille. In 2006 is een De begroting 2016 sluit met een Na de herstructurering in 2013 is het beleggingsstatuut opgesteld en door negatief saldo van E15.000. Bestemmingsreserves 671.564 356.892 Sint Franciscuscentrum opgericht. Het de bisschop goedgekeurd. In het Voorzieningen 200.899 518.203 Sint Franciscuscentrum ondersteunt beleggingsstatuut is opgenomen dat de A.M.C. Aarts Kortlopende schulden 30.862.599 28.288.081 gelovigen die bouwen aan Kerk en middelen belegd worden op basis van Econoom bisdom van Breda 43.404.448 41.191.556

EXPLOITATIEREKENING 2014 BEGROTING 2015 Werkelijk 2014 Begroot 2014 Werkelijk 2013 Begroting 2016 Begroting 2015 Werkelijk 2014

BATEN € € € BATEN € € € Opbrengst beleggingen 1.267.660 1.148.300 1.179.571 Opbrengst beleggingen 1.254.500 1.123.000 1.267.660 Solidariteitsfonds parochies 1.489.219 1.435.600 1.534.958 Solidariteitsfonds parochies 1.331.000 1.385.000 1.489.219 Bijdrage caritasinstellingen 354.090 275.000 265.036 Bijdrage caritasinstellingen 300.000 275.000 354.090 Projectsubsidies 258.913 22.700 111.897 Projectsubsidies 80.000 80.000 258.913 Sint Franciscuscentrum 116.080 - - Sint Franciscuscentrum 165.000 125.000 116.080 Doorberekende loonkosten 257.015 36.000 515.013 Doorberekende loonkosten 284.000 249.600 257.015 Giften 43.857 15.000 135.374 Giften 20.000 15.000 43.857 Overige opbrengsten 341.063 465.350 161.652 Overige opbrengsten 120.500 153.900 341.063 4.127.897 3.397.950 3.903.500 3.555.000 3.406.500 4.127.897

LASTEN € € € LASTEN € € € Persoonskosten 1.535.686 1.448.000 2.074.279 Persoonskosten 1.463.000 1.475.000 1.535.686 Huisvestingskosten 151.603 176.000 307.707 Huisvestingskosten 173.000 176.000 151.603 Kantoor- en administratiekosten 102.389 129.000 119.348 Kantoor- en administratiekosten 104.500 123.500 102.389 Programmakosten 140.645 273.000 186.529 Programmakosten 269.000 306.000 140.645 Bijdrage aan derden 443.502 351.500 487.072 Bijdrage volgens toezeggingen 434.500 397.000 443.502 Rentelasten 854.180 675.000 744.916 Rentelasten 810.000 658.250 854.180 Overige kosten 1.535.202 304.000 414.403 Overige kosten 326.000 315.750 1.535.202 4.763.208 3.356.500 4.334.253 3.580.000 3.451.500 4.763.208

Saldo baten en lasten -635.311 41.450 -430.753 Saldo baten en lasten -25.000 -45.000 -635.311

Ongerealiseerd koersresultaat 965.476 542.750 Ongerealiseerd koersresultaat 965.476 Mutatie voorzieningen / fondsen -299.074 -67.913 Voorzieningen/bestemmingen 10.000 -30.000 -299.074

Saldo bijzondere baten en lasten 666.402 474.837 Saldo bijzondere baten en lasten 10.000 -30.000 666.402

EXPLOITATIERESULTAAT 31.090 41.450 44.084 EXPLOITATIERESULTAAT -15.000 -75.000 31.090

16| |17 SAMENVOEGING PAROCHIES DEELNAME AAN PAROCHIES EN KERKGEBOUWEN HET KERKELIJK LEVEN

Het diocesane beleid zet in op versterking van samenwerking van parochies op de zes beleidsterreinen geloof, pastoraat, DDe onderstaande tabel bevat cijfers over de deelname aan het kerkelijk leven in het bisdom van Breda in de jaren 2004, personeel, financiën, gebouwen en besturen, en op samenvoeging. Parochies maken één parochieplan voor het samenwerkings- 2009 en 2014, en het aantal parochies en kerkgebouwen in het aangegeven jaar. In de laatste kolommen is de percentuele Sverband. Belangrijk onderdeel daarin is een gebouwenplan voor de kerkelijke gebouwen. Ter ondersteuning is een speciale verandering opgenomen, met het verloop over 5 jaar en het verloop over de laatste 10 jaar. Analecta over gebouwen gemaakt. Beschikbaar voor ondersteuning zijn econoom Gerard de Rooij, bisschoppelijk gedelegeerde kerkopbouw Geerten Kok en de diocesane commissie kerkelijke gebouwen. Hierin zitten bestuurders die specifieke deskundigheid hebben op het terrein van de kerkgebouwen vanuit hun parochiële betrokkenheid en hun maatschappelijke betrokkenheid. 2004 2009 2014 % 09-14 % 04-14 Aantal parochianen 482.496 441.223 417.852 -5 -13 Samenvoeging parochies en caritas instellingen 2007-2015 Doopsel 3.360 2.436 1.328 -45 -60 • 1 jan 2007 Nazarethparochie Breda (vijf parochies) Eerste Communie 3.790 3.208 1.725 -46 -54 • 1 jan 2008 Lievevrouweparochie Bergen op Zoom (twee parochies) • 1 juli 2008 St. Christoffelparochie regio Halsteren (vier parochies) Vormsel 2.465 1.809 936 -48 -62 • 1 jan 2010 H. Mariaparochie Walcheren (twee parochies) Huwelijk 685 421 173 -59 -75 • 1 jan 2010 H. Catharinaparochie Oosterhout (negen parochies, zeven kerken) Uitvaart 3.805 3.009 1.928 -56 -49 • 1 jan 2011 St. Annaparochie Steenbergen (zeven parochies) • 1 jan 2012 St. Elisabethparochie te Raamsdonksveer (zes parochies) Kerkgangers 25.775 20.260 12.770 -37 -50 • 1 jan 2012 Parochie H. Maria, Sterre der Zee, te Hulst (dertien parochies) Vrijwilligers 24.500 19.916 16.427 -18 -33 • 1 jan 2013 H. Andreasparochie te Oostburg (vijf parochies) Aantal parochies 103 87 40 -54 -61 • 1 jan 2013 H. Pater Damiaanparochie te Goes (acht parochies) • 1 juli 2013 H. Augustinusparochie te Breda (vier parochies) Aantal kerkgebouwen 165 157 133 -15 -19 • 1 september 2013 H. Bernardusparochie te Oudenbosch (zeven parochies) (inc 7 toeristenkerken) • 1 jan 2014 Parochie H. Drie-eenheid te Klein-Zundert (drie parochies) • 1 jan 2014 St. Norbertusparochie te Roosendaal (drie parochies) • 1 januari 2016 Parochie van de Heilige Familie te Breda (drie parochies)

Parochies en kerkgebouwen per 10 januari 2016. In dit overzicht zijn de kerken die voor de eredienst gesloten zijn niet meegeteld. Wel meegeteld zijn kapellen waar elk weekend de zondagviering wordt gehouden. OVERZICHT PRIESTERS, DIAKENS SAMENWERKINGSVERBAND AANTAL PAROCHIES AANTAL KERKGEBOUWEN Breda-Centrum 1 (parochie Breda-Centrum) 2 Breda Noord Oost 1 (H. Augustinusparochie) 5 EN PASTORAAL WERK(ST)ERS IN Jeruzalem-Bavel-Ulvenhout 1 (Parochie van de H. Familie) 7 Prinsenbeek-Nazareth 2 4 HET PAROCHIEPASTORAAT Dongemond 1 (St. Elisabethparochie) 7 Made 1 (Vijfheiligenparochie) 3 Dongen-Rijen 2 3 Alphen-Gilze 6 6 Oosterhout 1 (H. Catharinaparochie) 7 (+ 1 toeristenkerk) OOnderstaand overzicht geeft een beeld van het verwachte verloop in het aantal priesters, diakens en pastoraal werk(st)ers Immanuël 1 (Immanuëlparochie) 3 dat werkzaam zal zijn in de parochies in het bisdom van Breda. In het afgelopen jaar is 1 priester en is 1 diaken benoemd Etten-Leur 1 (H. Mariaparochie) 2 in het parochiepastoraat. Zundert 3 5 Boven de Schelde 2 10 (+ 5 toeristenkerken) 2015 1-1-2016 2019 2021 W en M Zeeuws Vlaanderen 2 9 (+ 1 toeristenkerk) Priesters 24 25 25 25 Oost Zeeuws Vlaanderen 1 (parochie H. Maria, Sterre der Zee) 5 (+ 4 kerken met kapelfunctie) Bergen op Zoom 1 (Lievevrouweparchie) 2 Diakens 13 14 13 13 Halsteren-Steenbergen 2 8 Pastoraal werk(st)ers 45 41 38 32 De Bron-OLV in het Woud 2 8 Totaal 82 80 76 70 Oudenbosch 1 (H. Bernardusparochie) 4 Roosendaal 1 (St. Norbertusparochie) 6 Daarnaast is de verwachte toestroom uit de opleiding tot en met 2019: 2 priesters, 2 diakens en 2 pastoraal werk(st)ers. Rucphen 5 5 38 parochies 111 (+7 toeristenkerken + 4 kerken met kapelfunctie) 18| |19 PERSONEELSMUTATIES

Personeelsmutaties pastoraat Per 1 maart 2015 is de weleerwaarde Per 9 juli 2015 is de hoogeerwaarde Per 1 september 2015 is mevrouw parochies in de regio Alphen en Gilze. Personeelsmutaties bisdomkantoor In 2015 heeft bisschop dr. J.W.M. heer T.G.W. Frankemölle benoemd als heer mgr. drs. H.C.M. Lommers M.M.B. van Veldhoven benoemd Per 6 mei 2015 is de arbeidsrelatie Liesen de volgende personen voor onbezoldigd diaken in het pastoraal benoemd tot parochieadministrator van tot pastoraal werkster van de H. Per 15 november 2015 is aan van Jan Brok beëindigt vanwege het het pastoraat benoemd, eervol ontslag team van de H. Catharinaparochie de parochie Heilige Geest te Rijen en de Mariaparochie te Etten-Leur onder de zeereerwaarde heer J.P.M. de bereiken van de pensioengerechtigde Pverleend of de zending ingetrokken. te Oosterhout. parochie Dongen en Klein Dongen-Vaart. gelijktijdig eervol ontslag als pastoraal Bont eervol ontslag verleend als leeftijd. Jan Brok is de afgelopen tien werkster van de Sint Elisabethparochie. pastoor van voornoemde parochies jaar werkzaam geweest als studierector Per 1 januari 2015 is aan mevrouw Per 16 april 2015 is de weleerwaarde De benoeming van de weleerwaarde in de regio Alphen en Gilze. van de Priester- en Diakenopleiding drs. J.C.M. Stevens-Hengst eervol heer P.J.A. Swinne voor 50% gaan heer M.P.M. Bastiaansen als diaken voor Per 18 oktober 2015 is de Bovendonk. Als docent blijft hij aan ontslag verleend voor haar werk voor werken als parochievicaris voor de Immanuëlparochie is per 7 juli met benoeming van de weleerwaarde Per 15 november 2015 is aan de opleiding verbonden. het Sint Franciscusziekenhuis de Sint Norbertusparochie. één jaar verlengd tot 31 juli 2016. heer J.C.W. van Steenoven voor de zeereerwaarde heer drs. J.F.J. te Roosendaal. de parochies in regio Rucphen en Paes eervol ontslag verleend als Per 6 mei 2015 is Ben Hartmann Vanwege de afronding van het Per 1 augustus 2015 is de pastorale Zundert met één jaar verlengd tot parochievicaris van voornoemde voor 0,3 fte benoemd tot studierector Per 1 februari 2015 is aan de seniorenproject Noordoost Roosendaal benoeming van de weleerwaarde heer 17 oktober 2016 voor 0,5 fte. parochies in de regio Alphen en Gilze. van de Priester- en Diakenopleiding weledele heer H.A. de Vriese eervol is de benoeming van projectleider H.E.J. Grotaers tot parochievicaris Bovendonk. Dit betekent dat zijn taak ontslag verleend voor zijn werk bij drs. J.M.M. Damen met ingang van de parochies O.L.Vrouw in ’t Vanwege het bereiken van de Per 15 november 2015 is de als secretaris-generaal van 1,0 fte per Stichting ZorgSaam te Terneuzen. van 1 mei 2015 beëindigd. Woud te Wouw en de parochie De pensioengerechtigde leeftijd is per hoogeerwaarde heer drs. V.G.P.J.M. 6 mei terug is gegaan naar 0,7 fte. Bron te Hoogerheide ingenomen. 20 oktober 2015 eervol ontslag Schoenmakers benoemd tot Per 1 februari 2015 is aan de weleer- Vanwege de bevestiging in het verleend aan mevrouw drs. P.A.A. parochieadministrator van de Per 1 juli 2015 is Nina Mertens gestart waarde heer drs. E.R. Bornhijm eervol ambt van predikant van de Per 1 augustus 2015 is de weledele van der Made-Kortsmit voor haar werk Vijf Heiligen Parochie. als project-medewerkster voor het ontslag verleend als diaken van de Remonstrantse Broederschap op 23 heer drs. W.M.G.M. van Reen benoemd bij Stichting De Wijngaerd te Made. project ‘Jongerenwerk’ Ze heeft een parochie OLV in ’t Woud te Wouw en mei 2015 is de pastorale zending van als pastoraal werker van de parochie H. In verband met het bereiken van de aanstelling voor 3 jaar voor 0,5 fte de parochie De Bron in Hoogerheide. mevrouw dr. P.H.H.M. Galama per Trudo te Zundert, de parochie H. Drie- In verband met het aanvaarden van pensioengerechtigde leeftijd is per 13 (18 uur per week). Het doel is: in drie voornoemde datum ingetrokken. eenheid te Klein Zundert, de parochie H. een andere baan is per 1 november december 2015 eervol ontslag verleend jaar een voldoende stabiele structuur Per 1 februari 2015 is de weledele Bavo te Rijsbergen en de parochies van 2015 eervol ontslag verleend aan aan mevrouw M.P.C. van Oorschot-van voor jongerenwerk neerzetten. Nina heer drs. A.E.D. van Loveren onder Per 1 juni 2015 is de hoogeerwaarde de IPV regio Rucphen onder gelijktijdig de weledele heer drs. M.G.H.M. Overveld als pastoraal werkster van Mertens zal vanuit dit jongerenproject gelijktijdig eervol ontslag als pastoraal heer mgr. drs. H.C.M. Lommers eervol ontslag als pastoraal werker van Bollerman als pastoraal werker de Jeruzalemparochie in Breda en de ook de voorbereidingen starten voor werker van de Elisabethparochie, benoemd tot parochieadministrator van de H. Mariaparochie te Etten-Leur. van de Sint Elisabethparochie. parochies H. Maria Hemelvaart te de Wereldjongerendagen 2016. Sluiskil benoemd tot projectmedewerker de parochie H. Willibrordus te Alphen, Bavel en de H. Laurentius te Ulvenhout. voor het diocesane project ‘Uitzicht de parochie H. Antonius Abt te Riel, Vanaf 20 augustus 2015 is de Per 15 november 2015 is de Per 1 september 2015 is door inzet’ voor de periode van 2 jaar de parochie O.L.Vrouw van Bijstand benoeming van de zeereerwaarde hoogeerwaarde heer A.C.M. Demmers Brechje Loenen-Sax gestart als en 3 maanden. Dit project richt zich te Baarle-Nassau, de parochie H. heer P.A. Heye als pastoor van de benoemd tot pastoor van de parochie projectmedewerkster voor het project op de toenemende vraagstukken rond Antonius Abt te Chaam, de parochie H. Nazarethparochie te Breda en de H. Willibrordus te Alphen, de parochie ‘Gezinspastoraat’. Zij heeft een verlies van arbeid en hoe parochies Bernardus te Ulicoten en de parochie parochie Onze Lieve Vrouw ten H. Antonius Abt te Riel, de parochie aanstelling voor 3 jaar voor 0,5 fte daarmee om kunnen gaan. Sint Petrus’ Banden te Gilze. Hemelopneming te Prinsenbeek op O.L.Vrouw van Bijstand te Baarle- (18 uur per week). Het eerste doel zijn verzoek teruggebracht tot 80%. Nassau, de parochie H. Antonius is om parochies te ondersteunen bij Per 1 februari 2015 is de benoeming Per 11 juni 2015 is aan de zeer- Abt te Chaam, de parochie H. het vormgeven van hun gezinspastoraat. van de weleerwaarde heer J.H. van eerwaarde heer J.H.L.M. Voeten eervol Vanwege vervroegde pensionering Bernardus te Ulicoten en de parochie Daarnaast zal zij op diocesaan niveau der Laer als parochievicaris voor de ontslag verleend als pastoor van de is per 1 september 2015 eervol Sint Petrus’ Banden te Gilze onder enige evenementen organiseren. Sint Elisabethparochie verlengd tot parochie Dongen en Klein Dongen-Vaart ontslag verleend aan mevrouw gelijktijdig eervol ontslag als pastoor Doelgroep zijn (alleenstaande) ouders, 1 maart 2018 en uitgebreid van 0,6 en de parochie Heilige Geest te Rijen. E.M.C. Verkade-van Zantvliet als van de Vijf Heiligen Parochie. kinderen, tieners, jongeren en aan- fte naar 1,0 fte. Tevens is vanwege pastoraal werkster van de parochies staande bruidsparen. De inhoud draait de afronding van het Seniorenproject Per 1 juli 2015 is de weleerwaarde in de regio’s Rucphen en Zundert. Per 15 november 2015 is de wel- om het thema ‘Geloof (weer) voorop’. van de Vijf Heiligen Parochie i.s.m. heer J.J.P.M. van Velthoven benoemd tot eerwaarde heer J.J.P.M. van zorgcentrum ‘De Wijngaerd’ te Made diaken in het pastoraal team van de Sint Vanwege het bereiken van de Velthoven benoemd tot zijn benoeming tot projectleider met Norbertusparochie te Roosendaal. Deze pensioengerechtigde leeftijd is per parochievicaris van voornoemde ingang van 1 maart 2015 beëindigd. benoeming gold tot 1 november 2015. 1 september 2015 eervol ontslag parochies in de regio Alphen verleend aan mevrouw drs. C.G. en Gilze. Vanwege vervroegde pensionering Per 1 juli 2015 is aan mevrouw drs. Martens-Langelaan voor haar is per 1 maart 2015 eervol ontslag Ch.M.J. Sluijsmans eervol ontslag werk bij S&L Zorg, in Sterrebos Per 15 november 2015 is aan de verleend aan de heer J.A.M. verleend voor haar werk in het Bravis en Lambertijnenhof te Breda. hoogeerwaarde heer mgr. drs. H.C.M. Schepers voor zijn werk in Zorg- en Ziekenhuis, locatie Roosendaal. Lommers eervol ontslag verleend als Behandelcentrum Elisabeth te Breda. parochieadministrator van voornoemde

20| |21 www.weeknederlandsemissionaris.nl Geloven week nederlandse KERKEN IN missionaris in de ander DE STEIGERS

2016

K De Sint Lambertuskerk van Wouw. Steun de Week Nederlandse Missionaris Pinksteractie In 2016 staan vier kleinschalige architecten Siebers en Van Dael in Vicariaat Middelburg projecten op stapel, zowel in de de hand. Hun resultaat mag er zijn. In Zeeland is voor twee kerken in de 7 t/m 15 mei vicariaten Middelburg als Breda. De parochie Onze Lieve Vrouw in H. Elisabethparochie een instand- Het gaat bij deze kerken om instand- het Woud spant zich nu in om houdingssubsidie aangevraagd, te houdingsubsidies op basis van de het gebouw, ook als kerk voor het weten Philippine en de H. Maria subsidiemogelijkheden vanuit de nageslacht te behouden. Daarom is Hemelvaart te Zuiddorpe. Philippine Rijksdienst voor het Cultureel in 2014 een instandhoudingssubsidie is bekend van de mosselteelt. Het is Erfgoed. Het zijn deelplannen ter aangevraagd binnen de mogelijkheden een oude vesting, gesticht in 1505 E Steun ons op IBAN: grootte van ca. 100.000 per object. van de parochie en de grenzen van de door de hertog van Bourgondië, Philips NL30 RABO 0171 2111 11 subsidieregeling van de Rijksdienst de Schone. De huidige kerk verving Vicariaat Breda voor het Cultureel Erfgoed. De aan- een voorganger die tijdens de In Breda gaat het om de kerken van dacht richt zich vooral op de restau- bevrijding in 1944 verwoest is. Wouw, Klein-Zundert en Achtmaal. ratie van de vieringtoren en het Het is een koepelkerk met een voorhof Deze laatste twee behoren tot de dak van de sacristie. Met name en een toren. De kerk is gebouwd in 6-DAAGSE parochie van de heilige Familie. De de vieringtoren is heel bijzonder. de trant van de Bossche School. De Sint Lambertuskerk van Wouw lijkt Deze heeft veel sierelementen en kerk bezit fraaie interieurstukken SLIMSLIM bedevaart Rome op het eerste gezicht een eerbied- met lood bekleed. Ook de kroon zal waaronder een werk van Niels METMET BRIM BRIM Bisdom van Breda waardig middeleeuws kerkgebouw, hersteld worden. Steenbergen. Zuiddorpe behoort tot nodigt parochianen van harte uit deel maar is een schepping uit de periode de onontdekte parels van Zeeuws- te nemen aan deze van de wederopbouw. In Wouw lag De H. Willibrorduskerk in Klein- Vlaanderen. De kerk ligt aan een pelgrimage die georganiseerd vroeger een kasteel waar de heer van Zundert dagtekent uit 1909. Het gaat brinkachtig dorpsplein, omgeven door wordt door VNB Bergen op Zoom woonde. Hij liet in om een neo-romaanse kerk, ontworpen mooie herenhuizen en waar het onder zijn woonplaats een fraaie kerk door de bekende architect Jan Stuyt in de linden goed toeven is. Zuiddorpe is T 073 681 81 11 E [email protected] van 14 t/m 19 bouwen. Aan het einde van de samenwerking met Joseph Cuypers. een oude plaats. Er is in 1236 al W www.vnb.nl november 2016 vijftiende eeuw verrees de toren en Links van het middenschip staat een sprake van een parochie. De hudige rond 1507 een kruiskerk. Deze liep markante toren onder een zadeldak. kerk van Onze Lieve Vrouw ten al in 1581, tijdens de Tachtigjarige De kerk beschikt over een mooi Hemelopneming is ontworpen door Oorlog, zware schade op. De kerk orgel uit 1853, vervaardigd door de bekende Bredase architect P.J. MonumentenMonumenten zijn zijn de deziel ziel van van ons ons verleden. verleden. kwam in protestantse handen en de Mechelse orgelbouwer François van Genk. In de kerk bevindt zich OnderhoudOnderhoud is nodigis nodig om om de dekarakteristieke karakteristieke werd later katholiek eigendom. In Bernard Loret. De parochie van Klein- een zeventiende-eeuwse rijk gebeeld- gebouwengebouwen te tebehouden behouden voor voor de detoekomst. toekomst. 1821-1822 werd hij in eenvoudige Zundert wordt in de twaalfde eeuw houwde preekstoel met afbeeldingen OmOm monumenteigenaren monumenteigenaren tegemoet tegemoet te teko ko- - vorm herbouwd en in 1897 en 1898 vermeldt en behoort tot de oudste van van de vier evangelisten op de men,men, heeft heeft de de overheid overheid subsidies subsidies in in het het door Cuypers gerestaureerd. Tijdens het bisdom. De H. Corneliusparochie kuippanelen. De kerk was daardoor levenleven geroepen geroepen als als BRIM. BRIM. Dankzij Dankzij BRIM BRIM en en de Bevrijding in 1944 bliezen de te Achtmaal is van recenter datum. ook een monument. Vermeldenswaard onzeonze deskundige deskundige medewerkers medewerkers wordt wordt de de www.dejosteigers.nlwww.dejosteigers.nl Duitsers, die in de toren een uitkijk- Deze is in 1862 opgericht. In 1863 zijn verder de kruiswegstaties van torentoren van van de de kerk kerk H. H. Lambertus Lambertus weer weer in in post hadden, de toren op. Heel is de kerk gebouwd naar een ontwerp A. Windhausen (1906-1907) en oudeoude luister luister hersteld. hersteld. De De toren toren staat staat er er het middenschip vatte vlam en het van P. Soffers. De kerk is in de loop het orgel. Om de kerk heen ligt het straksstraks weer weer fier fier bij. MAAKbij. MAAK DE DE TOEKOMST TOEKOMST koorgestoelte ging verloren. Na de van de geschiedenis herhaaldelijk kerkhof met verschillende belangrijke oorlog nam pastoor Th. Wolters het vergroot. Achtmaal genoot bekend- grafmonumenten. initiatief om de kerk in oude glorie te heid als bedevaartplaats van de H. www.nicodebont.nlwww.nicodebont.nl laten verrijzen en nam daarvoor de Cornelius. Hans de Jong & Frank van der Linden

22|

Bisdom_Breda_2016_01.inddBisdom_Breda_2016_01.indd 3 3 20-01-1620-01-16 11:37 11:37 PRIESTER OF DIAKEN WORDEN VANUIT JE BEROEP

Priester- en diakenopleiding Bovendonk Informatie over deze deeltijdopleiding: T 0165 504277 E [email protected] I www.pdob.nl Hofstraat 8 - 4741 AK Hoeven Uw gift is welkom op IBAN NL 93 ING B 0002 5806 80 t.n.v. Stichting PDOB te Breda

Vastenactie helpt in Oeganda

Langdurige droogte gevolgd door overvloedige regenval, laat de oogsten in Noord-oost Oeganda mislukken. Mensen lijden daardoor honger. Boer Gabriel leerde nieuwe landbouw- en irrigatie- technieken. Zijn gezin heeft nu voldoende te eten.

Help mee, zodat we meer boeren op weg kunnen helpen!

Meer weten?

boeren in het Katakwidistrict op onze website: www.vastenactie.nl/projecten/oeganda

IBAN: NL21 INGB 000 000 5850

Even minderen voor een ander