Het Zwart En Wit in De Ontwerpen Van Architect Jan Stuyt
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Wellermagazine / mei 2009 mei 2009 / Wellermagazine 16 17 In 1993 maakten de Kerkraadse In deze thematiek is in al die jaren Speelplezier leraar en zanger Jack Vinders en waarin het duo Vinders/Lataster met Na tientallen voorstellingen per jaar, de toenmalige stagiair aan de gemiddeld één grote voorstelling per jaar inclusief elk jaar een grote kerstshow in Sociale Academie Roger Lataster op de planken staat, nooit iets gewijzigd. het Wijngrachttheater, is het duo nog voor het eerst kennis met elkaar. Grijs kennen de beide heren als hun nog steeds super creatief. Ook tijdens ons Drie jaar later stonden ze met alter ego’s Mimi en Klara, noch in de gesprek. Scherpe woordspelingen en hun eerste avondvullende persoon van al die typetjes die zij voor grappen vliegen heen en weer over de voorstelling ‘Sjwats Wies’ op het voetlicht voeren, niet. Jack Vinders: keukentafel. Roger Lataster: “Behalve de planken. Deze eerste voor- “Het opzoeken van extremen geeft onze voorstellingen in de theaters treden stelling noemen zij hun ‘oeract’: enorm veel speelruimte en ook veel we ook op tijdens bedrijfsfeesten, grote Stuiters en dambordjes “Alles waar wij voor staan komt speelplezier. Onze typetjes maken zich partijen en op presentaties. Voor deze voort uit de tegenstelling tussen druk over wat gebeurt in de wereld. presentaties hebben we een soort zwart en wit“. Via hen kunnen wij grote en kleine blauwdruk, een basis die staat, maar Het zwart en wit in de gebeurtenissen zoals de kredietcrisis, daarnaast improviseren we er vrolijk op corruptie en wantoestanden in de zorg los. Dat is ook het leukste om te doen: uitvergroten, zowel in positieve als spelen met het publiek. Waar wij ook ontwerpen van architect negatieve zin. Dat is allereerst heerlijk om zijn, samen met het publiek zoeken we de te doen, maar schept ook duidelijkheid grenzen op. Nooit echter gaan we over voor het publiek. Doordat wij het zwarte die grenzen heen. Daar houden wij niet Jan Stuyt Vroeger en het witte in een theatervorm aan de van. Het moet namelijk wel leuk blijven. kaak stellen, zonder ook maar enige Jack Vinders: “Er gaat niets boven het nuance, schep je een nieuwe wereld theater. De kracht die er van een goede waarin álles kan en waarin ook álles voorstelling uitgaat is fenomenaal. Dat In het begin van de 20ste eeuw was het wooncomfort lang niet zo goed en gezegd kan worden. Want ach, zo´n je een zaal muisstil krijgt met een liedje vanzelfsprekend als nu. Tegenwoordig hebben we ruimte en licht, stromend vrouwtje als Mimi of Klara kun je toch en even later weer kunt laten bulderen water, verwarming en elektriciteit en zitten we niet met zijn allen op niets kwalijk nemen?” van het lachen om vervolgens met z´n een kluitje in een eenkamerwoning zoals een ruime eeuw geleden. Door Roelof Braad, stadshistoricus bij Rijckheyt, allen hoedje van papier te zingen. Dat centrum voor regionale geschiedenis in Heerlen geeft een machtig mooi gevoel.” In 1899 was de gemiddelde woning- heidswet moesten vanaf 1902 verbetering Foto’s: Rijckheyt, Heerlen Bij het te persen gaan van dit magazine bezetting in Nederland ongeveer vijf brengen in ongezonde woonomstandig- blijkt dat het duo helaas uit elkaar is. personen. Zestig van de honderd heden van de arbeidersklasse. In de Wij wensen hen veel succes met de woningen hadden slechts een of twee strijd tegen bijvoorbeeld kindersterfte Hierboven: De Eerste Stap in Hoensbroek in solocarrière. vertrekken, kelders, alkoven, keukens, en dysenterie door vervuild drinkwater aanbouw in 1911. en zolders meegerekend. De nationale moesten snel nieuwe voorzieningen statistiek van de een, twee- en drie- komen om de problemen uit de wereld Sjwats tegen Wies: kamerwoningen in Nederland uit 1899 te helpen. Aangejaagd door de premies Doe bis inne traumtänzer laat zien dat Limburg de minste een- van het Rijk ontstonden tot aan de Doe sjluts dieng oge vuur de wirkliegheet kamerwoningen heeft (ca. 7%) en ook Tweede Wereldoorlog tal van woning- de minste tweekamerwoningen (18%). bouwcorporaties die nieuwe woonwijken Wies tegen Sjwats: Maar voor de arbeiders in Limburg was bouwden die voldeden aan de bouwvoor- Los ós ‘t nurjens uvver han de woonsituatie verre van ideaal. schriften van de Woningwet 1901. Met Den angesj jieët ‘t toch mar sjtriet. name tussen de beide wereldoorlogen Los ós ‘t nurjens uvver han Ons Limburg was er een geweldige aanbouw van Zoeë verdunt vier mar de tsiet De Woningwet van 23 juni 1901 en de sociale woningbouw. In de bouwvoor- tegelijk daarmee vastgestelde Gezond- schriften waren voorzieningen opge- WWellermagellermag ZZW-WW-W DDEF.inddEF.indd 116-176-17 007-05-20097-05-2009 112:17:492:17:49 Wellermagazine / mei 2009 mei 2009 / Wellermagazine 18 19 ontwierp zo’n drieduizend woningen en vele woonwijken. Het eerste project was ‘De eerste stap’ voor Woningvereniging Hoensbroek in 1911 in de buurt De Slak. Andere bekende ontwerpen in de mijnstreek zijn de buurten De Egge en Rozengaard in Brunssum, de Molen- berg, Lotbroekerveld en Mariarade in Hoensbroek, Nieuw-Einde en De Keek van zijn ontwerpen zijn terug te vinden. in Heerlerheide, de Corisbergweg in Een van die beeldelementen, de stuiter, Heerlerbaan, De Tenelenweg in is een directe verwijzing naar zijn naam. Voerendaal, de Bavostraat in Nuth en Ze werden steevast als versiering op het nog veel meer. dak, tegen de gevel en bijvoorbeeld op de kolommen bij hekwerken aangebracht. nomen tegen vocht en voor licht en lucht Stuiters en dambordjes Een tweede beeldelement heeft alles te in de woning. Heerlen kreeg de eerste De architectuur van Jan Stuyt is beeld- maken met het onderwerp van dit woningcorporatie in 1908, die in 1909- bepalend geweest voor het eerste kwart Weller-magazine en is vooral goed te zien 1910 de eerste woningen bouwde. van de twintigste eeuw. Bijzonder in zijn bij de St. Corneliuskerk in Heerlerheide. Voor Limburg kwam er vanaf 1911 een ontwerpen is dat hij heel herkenbare In vele gevels verwerkte hij zwart-wit opmerkelijke rol voor ‘Ons Limburg’, beeldelementen gebruikte, die in vele dambordjes. Op dat thema varieerde hij een overkoepelende centrale organisatie oneindig, maar bij alle sociale woning- van de R.K. Woningverenigingen in de bouw komt dat element regelmatig terug, Linker pagina, linksboven: Jan Stuyt (1868- mijnstreek. De hoofdaalmoezenier van de Jan Stuyt Ambachtsschool aan het De Hesselle- meestal als een versiering van de blinde 1934). Daarnaast: Arbeiderswoningen op de arbeid Dr. Henri Poels wilde ervoor zorgen De eerste architect van Ons Limburg werd plein en de voormalige Vroedvrouwen- muur op het eind van een rij woningen. Molenberg, met zwart-wit topgevels en stuiters, dat de woningbouw enigszins gelijke ir. Jan Stuyt. Hij had een architecten- school aan de Zandweg. Zijn laatste Een derde element heeft ook wel iets van 1933. Daaronder: De Vroedvrouwenschool aan tred kon houden met de ontwikkeling bureau in Den Haag en opende voor de ontwerp betrof ook een religieus zwart-wit in zich en is vooral te zien in de Zandweg in Heerlen. Let op de vele stuiters van de mijnindustrie en dat arbeiders in nieuwe opdrachten in Limburg een gebouw, namelijk de kapel bij de de zogenaamde ‘schaapskooiwoningen’ in de voorgevel. betaalbare woningen huisvesting vonden. kantoor aan het Wilhelminaplein 11 in Vroedvrouwenschool op de Hooghees. op bijvoorbeeld Molenberg en in De Ons Limburg was een servicebureau voor Heerlen. Stuyt was op 21 augustus De voltooiing daarvan heeft hij echter Egge. In de topgevel is daar een witte Deze pagina, links: De villa aan de Akerstraat de woningverenigingen en huurde een 1868 geboren in Purmerend en had het niet meer mogen meemaken, door zijn bepleistering tussen verticale balken gebouwd voor mijndirecteur Haex, in ontwerp architect in die geschikt was voor het architectenvak vooral in de praktijk plotselinge dood in 1934. Zijn zoon aangebracht. helemaal zwart-wit, met de ‘handtekening’ van beoogde doel en die zopas een studie- geleerd, onder andere op het kantoor van Giacomo heeft daar deels de tekenpen de architect, de stuiters op de dakkapellen. reis naar Engeland had gemaakt om te Pierre Cuypers in Amsterdam. In 1900 van zijn vader overgenomen. Ook bui- Deze laatste versiering zat vooral op de Onder: Variant op het dambordje op een bekijken hoe daar tuinsteden werden ging hij samenwerken met Jos Cuypers, ten de mijnstreek werden werken van wat grotere woningen in de buurten woning in De Slak in Hoensbroek. Rechtsboven: ontwikkeld. De arbeiders zouden goede de zoon van de bekende Roermondse Stuyt gebouwd: ziekenhuizen, scholen, van sociale woningbouw. De verfraaiing de Voorstraat in De Egge in Brunssum. Ook woningen met een ruime tuin moeten architect Pierre. Hierdoor kreeg hij zijn woningen, kerken, seminaries, kloosters was niet alleen voor het oog, maar had hier gebruikte de architect de ‘stuiters’ op het krijgen, zodat ze wat eigen groente eerste opdracht in Heerlen: de bouw van in onder Amsterdam, Alkmaar, Utrecht ook nog een sociale betekenis, want dak als zijn handtekening. Daaronder: woning konden verbouwen en kippen houden de Corneliuskerk in Heerlerheide in 1909. en Den Haag. Stuyt werd vooral bekend mensen die op het werk of in het kerkelijk aan de Schoolstraat met het typische zwart-wit om zo een vrije tijdsbesteding te hebben In augustus 1909 werd de relatie met als kerkenbouwer. De bekendste van zijn leven goed hun best hadden gedaan, of embleem van Jan Stuyt. die daarbij een aanvulling op het inkomen Cuypers verbroken. Daarna ontwierp hij 54 kerken zijn wel de St. Antoniuskerk voorbeeldig huurder waren, werden zou kunnen zijn. in Heerlen vele particuliere woningen, bij in Utrecht, de Cenakelkerk in Nijmegen, destijds beloond met de verhuizing naar voorbeeld de Villa Haex aan de Akerstraat de Jacobskerk in Den Bosch en de een dergelijke ‘betere’ woning. Was dit 126 en woningen aan de Molenberglaan St. Agneskerk in Amsterdam.