2012-2/ april

Pierre evenement daar je eigenlijk naar reis Looys Van

een begenadigd en Cuypers in Pierre buitenlandexcursie Essen Isaac Israëls tentoonstelling buitenlandexcursie Essen en , en de arcitect ALV

Jan Stuyt,

(pag 14). dienend architect (pag 16). Tentoonstellingsagenda het bestuur: Van Isaac Israëls op 19 juli, evenement Cuypers op 31 augustus, 8 t/m 10 juni 2012: omgeving. 19 juli 2012: donderdag in Den Haag. vrijdag 31 augustus 2012: . 8 t/m 10 juni (pag 2). 3) Lea Halpern uit het jaar 1932 (pag Poster van het Symposium Geboortedag Mondriaan Verslag 7 maart 2012 (pag 3). op woensdag naar iets schilderachtigs, 'Zoeken nooit naar behoeft te zoeken'. Spanje (pag 7). Boekbespreking: • • • • • • • • • BELANGRIJKE DATA IN DIT NUMMER nieuws- en informatiebladnieuws- VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST 1900 VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST VAN HET BESTUUR Poster Lea Halpern uit het jaar 1932 ALV en de architect Jan Stuyt De Algemene Ledenvergadering van za- De heer J.J.M. Reinders van Dutch Art terdag 31 maart in werd bijge- Collective had in ‘Rond 1900’ (2011-5) de woond door circa 30 leden. In de vergade- foto gezien van de poster gemaakt voor ring werd de heer van de Geer benoemd de tentoonstelling van Lea Halpern van tot secretaris van het bestuur en werden de 10 maart tot 10 april 1932 in het Stedelijk dames Van Veggel en De Hilster herbenoemd Museum. Uit een inboedel had hij een aantal als voorzitter respectievelijk penningmeester. originele posters van deze tentoonstelling Na een bezoek aan de tentoonstelling over gekocht. Eén heeft hij onlangs aan het Ste- de architect Jan Stuyt in het Purmerends dit jaar. Het ligt in de bedoeling om op don- delijk Museum geschonken, een Museum werd met onze penningmeester derdag 19 juli een VVNK excursie hiernaar andere biedt hij de SSK/VVNK aan. Thea H. Thea de Hilster als gids een rondwandeling te organiseren. Noteert u alvast de datum; Meulders overhandigt hier de poster aan door Purmerend gemaakt, waarbij diverse nadere bijzonderheden zullen nog volgen. de voorzitter van de SSK Ben Stork. On- deze poster in bruikleen overdragen aan het panden van Jan Stuyt konden worden be- der dankzegging aan de heer Reinders zal hij Drents Museum. wonderd. Evenement Cuypers op 31 augustus Verder vragen wij alvast uw aandacht voor de excursie in Roer- Evenement Isaac Israëls op 19 juli Verslag van het Symposium Op dit moment wordt er in 5 musea in mond die we op vrijdag 31 augustus 2012 Geboortedag Mondriaan Den Haag een tentoonstelling over de schil- hebben georganiseerd. Architect en ont- gehouden op 7 maart 2012 der Isaac Israëls voorbereid, die zal worden werper Pierre Cuypers (1827-1921) was gehouden van 2 juni t/m 28 september van beroemd in de 19de eeuw. Een echte homo universalis die een omvangrijk oeuvre heeft Léon Hanssen: nagelaten. Cuypers ontwierp naast woon- Van Bach tot Boogie Woogie huizen ook grote gebouwen zoals het Rijks- museum, Centraal Station te Amsterdam en De eerste lezing van de avond van Kasteel de Haar in Haarzuilens evenals inte- Léon Hanssen behandelde een nog vrij rieurs, kunstvoorwerpen en meubels. Meer onbekend aspect uit het leven van de bijzonderheden volgen nog. kunstenaar; namelijk zijn evoluerende lief- de voor muziek aan de hand van de ver- Buitenlandexcursie Essen 8 t/m 10 juni schillende woonplaatsen van Mondriaan. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar Mondriaan woonde van 1892 tot 1912 voor het reisje naar Essen en omgeving op 8 in Amsterdam. In deze periode bezocht t/m 10 juni (zie ook Rond 1900, 2012 nr 1) . Mondriaan veel klassieke concerten en Mocht u alsnog belangstelling heb- heeft hij vooral contact met vrouwelijke ben, wilt u dit dan per omgaande muzikanten: Mien Philippona-Cornelissen melden aan Els van Veggel via e-mail (violiste), Aletta Rackwitsz-de Jongh (vio- [email protected] of 033 4334990 liste), Dora Das (pianiste). Er zijn een aantal (zo nodig wel graag inspreken). werken bekend uit die periode waarop hij Laren. Hier ontdekte hij de populaire mu- musicerende mensen heeft geportretteerd. ziek. In Laren raakte Mondriaan bevriend Foto's: Kees van der Geer (l) en Eef de Hilster (b) Van 1914 tot 1919 woonde Mondriaan in met de componist Jacob van Domselaer.

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 2 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 3 In 1919 trok In Parijs was Loek Grootjans: Mondriaan weer Mondriaan ook Het wakend oog naar Parijs, waar hij nog altijd een gre- tot 1938 woonde. tig luisteraar van Loek Grootjans werd in 1955 geboren De cultuur uit de avant-garde muziek en groeide op in Arnemuiden, Zeeland. Op Verenigde Staten en maakte hij ken- 16-jarige leeftijd bezocht Grootjans het had hier grote in- nis met de Itali- Kröller Muller museum en zag het werk vloed en zo ook aanse futuristen Compositie in blauw B van Mondriaan. Hij de jazz die over- en de muziek van 'werd gek', zei hij. Hij nam een poster mee al te horen was. de componist Luigi naar huis en vertelde zijn ouders dat hij Mondriaan was Russolo. Deze mu- kunstenaar wilde worden. Zijn vader was een liefhebber van ziek, vol met in- het er niet mee eens en zag zijn zoon lie- jazz en had grote dustriële geluiden, ver als arts of advocaat. Grootjans sprak bewondering voor was volgens Mon- na de ontmoeting met het werk van Mon- Mondriaan Kwartet, Duke Ellington. Hij driaan de muziek driaan op school alleen nog maar over de Red, yellow & boogie bezocht optre- woogie, 2011. van de toekomst. kunstenaar, al zijn werkstukken en scrip- Het hutje van Otto van Rees, atelier van Mondriaan dens van Josephine Mondriaan was ties gingen over Mondriaan en zijn kunst. in Laren. Baker en is zo onder de indruk dat hij foto's bezig met het ont- Wat later zag Grootjans het werk Who's van haar boven zijn bed hangt, zoals te zien wikkelen van een nieuw muziekinstrument. afraid of Red Yellow and Blue van Barnett Ze stimuleerden elkaar om nieuwe din- is in de reconstructie van zijn Parijse atelier Schetsen hiervan zijn bewaard gebleven. Newman en hij raakte ervan overtuigd gen te maken; van Domselaer maakte op de begane grond van het Mondriaanhuis. In 1927 kwam Mondriaan in het bezit van dat dit was wat de schilderkunst moest avant-garde muziek, muziek van overmor- een fonograaf, deze is voor het eerst te zijn en dat hij kunstenaar moest worden. gen, Mondriaan maakte avant-garde kunst. Piet Mondriaan in zijn atelier in Parijs, 1933. zien op een portret van Gerard Hordijk In het atelier van Grootjans hangt sinds Mondriaan ont- Collectie H.F. Elout. en op enkele foto's van zijn atelier. Mondri- lange tijd een foto van Mondriaan, wikkelde ook zijn aan verzamelde een enorme platencollectie. Grootjans noemt het 'het wakend eigen theorieën Na Parijs verhuisde Mondriaan naar Londen oog', dat hem bekijkt en bekritiseert. over muziek; hij waar hij woonde van 1938 tot 1940. Vervol- Mondriaan heeft ook in Zeeland gewerkt; hij streefde naar een gens reisde hij door naar New York waar trok naar Domburg om daar het Zeeuwse nieuwe ordening hij tot aan zijn dood in 1944 is gebleven. In van tonen en gelui- New York ontdekte hij de Boogie Woogie. den (naar drie to- In zijn platencollectie waren veel platen in nen en drie niet-to- deze muziekstijl te vinden. Mondriaan hield nen, net zoals in de boven alles vast aan zijn voorkeur voor schilderkunst rood, ritme, vriendin Charmion von Wiegand her- geel en blauw / innerde zich dat in haar memoires: "In the wit, zwart en grijs). middle of a dance, when the orchestra swit- Natuurlijke me- ched suddenly from boogie-woogie to jazz, lodieën moesten he stopped abruptly: 'Let's sit down. I hear volgens Mondriaan melody." vernietigd wor- den, ritme vond hij Piet Mondriaan, belangrijker. Zee na zonsondergang, 1909. Olieverf.

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 4 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 5 licht en de zee te schilderen. Volgens Groot- zal vinden in 2013, hierin zal werk van Zijn mededingers naar de prijs waren Jan jans zag Mondriaan de zee als puur licht, Zethraeus en Mondriaan te zien zijn. ‘Zoeken naar iets schilder- Dunselman en Dirk Kooreman. Met het pure abstractie. Dit illustreerde hij aan de achtigs, daar je eigenlijk schilderij Elia op de berg Karmel won Van hand van enkele werken van Mondriaan. Alied Ottevanger: nooit naar behoeft te Looy, gedeeld met Dunselman, de eerste Grootjans is ervan overtuigd dat het Alleen het gevoel tot uiting zoeken’. prijs. De bestemming voor de Prix de - Zeeuwse licht Mondriaan heeft begeesterd Van Looys reis naar Spanje reis was, zoals de naam al doet vermoeden, en dat zijn werk daar, via het luminisme is De laatste lezing van de avond werd Italië. Daar trokken de beide kunstenaars gevormd. Grootjans zit op dit moment mid- verzorgd door Alied Ottevanger, kunst­ in 1885 naar toe. De kopieën die ze maak- den in dat onderzoek, dat hij dit jaar voort historicus en hoofd van het Mondriaanhuis. Renske Suijver ten naar werk van Italiaanse oude meesters zal zetten. Het onderwerp van haar lezing was een stuurden ze, samen met nieuwe schilderijen, brief van Carel Mondriaan, de broer van Jacobus van Looy (1855-1930) deed in op naar de directeur van de Rijksakademie, Katjuscha Otte: Piet, die onlangs aan het Mondriaanhuis is 1884 mee aan de tweejaarlijks georgani- August Allebé. Hun werk werd tentoon­ Agatha Zethraeus, levenslange geschonken. In de brief die gericht is aan seerde Prix de Rome van de Rijksakade- gesteld in de Rijksakademie en gebruikt als vriendin van Mondriaan Hielkje Jager, een vriendin van Carel, is te mie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. studiemateriaal voor de leerlingen. Na een lezen dat Carel een tentoonstelling van zijn jaar werd, op basis van het in Na de sprankelende lezing van Loek broer heeft bezocht in het Stedelijk Museum de tussentijd ingezonden werk, Grootjans was het woord aan kunsthistori- in 1916 en hoe hij deze heeft ervaren. door de Commissie van Toe- cus en onderzoeker Katjuscha Otte. Zij doet Het belang van deze brief schuilt voorname- zicht bepaald dat beide kun- momenteel onderzoek naar Agatha Ze- lijk in de beschrijving van het werk van Mon- stenaars een toelage voor nog thraeus, kunstenares en levenslange vrien- driaan. Het wordt gegeven door iemand die een jaar reizen zouden ont- din van Mondriaan. Zethraeus werd in 1872 geen professioneel kunstcriticus is, zoals vangen. Allebé gaf de kunste- geboren in Amsterdam en volgde teken- en het geval is bij de meeste bewaard gebleven naars de keuze om het tweede schilderlessen aan de Dagtekenschool voor beschrijvingen van Mondriaans werk, maar jaar in Italië te blijven of naar de werkende stand. Zij kreeg les van Jan door iemand die heel dicht bij de kunste- Spanje te reizen. Dat was voor Hanau, Piet van Wijngaerdt, Dirk Nanninga, naar stond en die hem dierbaar was. In de de vrij traditionele academie Cornelis Kuijpers en ook van Piet Mondriaan. brief schrijft Carel dat hij "nu pas begrijpt een opmerkelijke stap. De Ita- Zethraeus schilderde voornamelijk stil- hoe de kunst moet zijn". liaanse schilderkunst werd op levens, landschappen en stadsgezichten. de academie nog altijd als lich- Haar werk kreeg enkele lovende kritie- Tot slot tend voorbeeld gezien. Net als ken in de pers. Otte ziet overeenkomsten Dunselman besloot Van Looy in het vroege naturalistische werk van In totaal heeft het symposium 110 voor Spanje te kiezen, om 'een Mondriaan en dat van Zethraeus, de in- bezoekers getrokken, waaronder vrien- Velasquez (De wijndrinkers of vloed van de meester is duidelijk voelbaar den, schenkers, bestuurders, veel lief- een gedeelte), of wat anders in de schilderijen, met name door de har- hebbers uit Amersfoort en muse- [te] kopiëren en een nieuwe monie en balans waar naar wordt gestreefd. ale collega's uit heel Nederland, zoals natuur [te] zien.' Toen Mondriaan overleed, werd een Arnhem, Amsterdam, en Den Haag. brief van Zethraeus gevonden op zijn De VVNK heeft een bijdrage van € 500 ge- bureau, dit geeft aan dat zij tot aan het leverd om dit symposium mede mogelijk te einde van zijn leven bevriend zijn gebleven. maken. Een aantal VVNK-leden heeft het In de zomer van 2012 zullen enkele wer- symposium ook bezocht. ken van Zethraeus getoond worden in het Mondriaanhuis,­ dit als opmaat naar een Symposiumverslag Jacobus van Looy, grote overzichtstentoonstelling die plaats bewerkt door Thea de Hilster. Elia op de Karmelberg.

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 6 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 7 Edouard Manet, Mademoiselle V… dans la tement van Binnenlandse Zaken. Van Looy costume d' une Espada, 1862. Oude meesters en een nieuwe Olieverf op doek, 165,1 x 127,6 cm. had hier aanvankelijk geen problemen mee, fascinatie The Metropolitan Museum of Art, New York. aangezien hij zelf de weg niet kende in het Omdat het hoofddoel van zijn reis het land, maar uiteindelijk is hij aanzienlijk afge- kopiëren van schilderijen van oude mees- weken van de voorgeschreven route. Steden ters was, was Van Looy veel in het Prado als Salamanca en Valladolid, ten noorden van in Madrid te vinden. Hij mocht zelf kiezen Interesse voor Spanje Madrid, deed hij niet aan. In plaats daarvan welke werken hij zou naschilderen en koos Vanaf de jaren tachtig van de negen- bezocht hij enkele plekken in de streek La onder meer twee bekende schilderijen van tiende eeuw gingen verschillende Neder­ Mancha, om het decor van de avonturen Velázquez, El bobo (De dwaas) en Los borra- landse kunstenaars op zoek naar het 'schil- van Don Quichot met eigen ogen te kunnen chos (De drinkers). Uit zijn correspondentie derachtige Spanje'. Naast Van Looy zijn aanschouwen. Zijn route begon in Barcelo- blijkt dat hij het urenlang staren en naschil- Jozef Israëls (1824-1911) en Marius Bauer na, waar hij aankwam hij op 8 april 1886. Via deren soms behoorlijk zat was en over de (1867-1932) de bekendste. In de tweede Saragossa belandde hij in Madrid. Daarna schilderkunst van de oude meesters was hij eeuwhelft was in Nederland belangstelling reisde hij naar Toledo, Aranjuez, Alcazar de ontstaan voor Spanje en de Spaanse kunst. San Juan, Cordoba, Granada, Sevilla, Cadiz, Deze interesse kwam over uit het buiten- Tanger (Marokko), wederom Sevilla en Ma- land en kreeg dus ook later uiting dan in drid, Burgos en Irun. Half januari 1887 be- bijvoorbeeld Engeland en Frankrijk – met gon Van Looy zijn terugreis naar Nederland. Edouard Manet als bekendste inspirator. De eerste golf van aan Spanje gerelateerde Gedurende zijn reis onderhield de kun- onderwerpen in Nederland kwam in de lite- stenaar een intensieve correspondentie met ratuur. Ook door middel van reisfotografie familie en vrienden en met Allebé. Daarbij en wanneer de kunstenaars gerichter reis- moesten de Prix de Rome-winnaars maan- gidsen erop nasloegen, kon een beeld van delijks schriftelijk verslag van hun ervarin- het land worden opgedaan. Al deze manie- gen opsturen naar de Commissie van Toe- ren om in aanraking te komen met Spanje zicht. Hoewel Van Looy dit laatste meer dan veroorzaakten een vrij clichématig beeld van die naar Spanje reisden, spraken veelal vol eens verzuimde, is toch een duidelijk beeld het land. En juist de verschillende compo- bewondering over deze kunst en velen heb- te krijgen van de indrukken die Van Looy in nenten van dit beeld vormden de motieven ben het werk van Velázquez en anderen ge- Spanje opdeed. Bovendien verwerkte hij en- om naar Spanje te reizen: het land van Don kopieerd. Israëls was al op leeftijd en een kele ervaringen in zogeheten literaire schet- Quichot, een onbedorven landschap en een gevestigde naam in het jaar van zijn reis in sen, die tussen 1886 en 1889 in De Nieuwe exotische bevolking. Dit laatste motief kwam 1894 en is in zijn kunst nauwelijks beïnvloed Gids werden gepubliceerd en in het boek voort uit de vroegere Moorse overheersing door deze reis naar Spanje. Wel bevat zijn Proza werden gebundeld. Van november van Spanje, waardoor het zuiden van het land boek Spanje. Een reisverhaal uit 1899 spre- 1901 tot juni 1902 keerde de kunstenaar werd gezien als onderdeel van de Oriënt. kende illustraties en anekdotes. Voor Bauer terug naar Spanje en Marokko, op huwelijks- Daarbij kwam de waardering voor de schil- was zijn Spanjereis in 1902 vooral een goed- reis met Titia van Gelder. derkunst van de oude Spaanse meesters. koper alternatief voor reizen naar het Verre Net als in andere West-Europese landen Oosten. Bij hem maakte het land een her- ontstond weerstand tegen de academische, nieuwde fascinatie voor ridders los. idealiserende schilderstijl ten gunste van de realistische kunst van Diego Velázquez en Van Looys reis zijn tijdgenoten. Van Looy, Israëls en Bauer, De route van Van Looy door Spanje Jacobus van Looy, maar ook andere Nederlandse kunstenaars werd bepaald door het Nederlandse Depar- schilderij van zijn vriend Jaap Batavier.

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 8 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 9 gematigd positief. Over Velázquez merkte hij scherpen blik doordringt in de intimiteit van enigszins wild uiterlijk bevielen Van Looy. Hij op: 'Hij heeft heerlijke portretten gemaakt 'n bepaald karakter en met 'n hand, vast en maakte meerdere schetsen van een zigeuner- van een eenvoudige en grootsche factuur, buigzaam, dat karakter weet weer te geven.' meisje en het bovengenoemde schilderij van en door en door artistiek, alleen vind ik z'n Het schilderij Zigeunerfamilie geeft zo'n haar gezin. De kenmerkende zwarte haren werk dikwijls wel wat ijl, wat weinig relief.' karak­teristieke weergave van het onder- en donkere wenkbrauwen en het warme Toch lijkt Van Looy goed te hebben opge- werp. Tijdens zijn rondreis door Spanje ont- kleurgebruik geven de voorstelling een zui- let tijdens het kopiëren, want in zijn brie- wikkelde Van Looy een fascinatie voor zigeu- delijk karakter. Maar in wezen heeft de kun- ven schreef hij over het kleurgebruik en de ners. Samen met Dunselman bezocht hij de stenaar hier een universeel herkenbaar hui- gebruikte compositorische middelen van buurt in Granada waar de zigeuners leefden, selijk tafereel weergegeven, van een moeder Velázquez' werk. Zijn kopieën benaderen het Albaycin: 'Ik zit nu onder de zigeuners in met haar twee kinderen. De intimiteit van het origineel ook opvallend goed. Van Looy een grotje, waar ik sinds gisteren wel voor het gezin komt mooi naar voren door de had de losse, vlekkerige verfaanbreng en een jaar schilderijen zag, 't meeste echter is gesloten compositie: niets leidt af van de sterke licht-donkerwerking van Velázquez zeer spontaan, omdat de zon ronddraait in drie vrouwen en hun onderlinge relatie. dus goed in de vingers. Kort na zijn reis het grotje, maar prachtig dikwijls van kleur maakte Van Looy een paar van zijn mooiste en vreemd omdat het door de ingang val- Het (on)bekende portretstukken, die sporen vertonen van lende zonlicht de mensen precies als met Van Looys fascinatie voor de zigeuners de stijl van de grote Spaanse kunstenaars. kunstlicht verlicht.' De vrouwen met een past in de opkomende interesse van wes- Naast kopieën schilderde Van Looy werken terse kunstenaars voor andere, exotische met zelfgekozen onderwerpen, waarop hij volken in die tijd. In dat kader is de volgen- werd beoordeeld door de Commissie van de uitspraak van de kunstenaar tekenend: Toezicht van de Rijksakademie. Hij had een 'Maar waar is een Muzelman en waar zijn 'schildersbak' mee naar Spanje, waardoor hij zelfs de figuurtjes van Doré's illustraties? Is gebruik kon maken van olieverf en ook bui- dat verbeelding, of is alles weggewaaid op de ten kon schilderen. Dat laatste verliep niet stoomadem van lokomotieven?' Van Looy altijd soepel: 'Ik schilder wat, als er zon in lijkt dus op zoek te zijn geweest naar meer mijn straat is, naar een interessant model, oosterse beelden, maar deze in Spanje niet dat hoewel genomen uit haar omgeving, en te hebben gevonden. Toen Jozef Israëls ont- daardoor niets meer dan een studie, me dekte dat het stereotiepe beeld van Spanje moeite genoeg kost, door het zonlicht in slechts ten dele met de waarheid strookte de straat, dat ik nodig heb om te kunnen zou hij vooral de arme bevolking en het alle­ werken, en dat ik zelf in hoge mate ordi- daagse leven vastleggen, onderwerpen die nair vind.' De bevriende kunstenaar Willem hij in Nederland weergaf. Van Looy gaf wel Witsen omschreef Van Looy naar aanleiding enkele typisch Spaanse evenementen weer, van de tentoonstelling van Spaanse werken zoals een stierengevecht of een tangodans, in de Rijksacademie als: ' 'n krachtig breed ge- maar toen bleek dat het exotische gehalte bouwd artist, vol leven en hartstocht, die met tegenviel, concentreerde ook hij zich vooral op de meer vertrouwde onderwerpen.

Het realistische schilderij Meloenen- Jacobus van Looy, verkoopster bijvoorbeeld past in de lijn van Zigeunerfamilie, 1886. Jacobus van Looij, Meloenenverkoopster, 1886. Tachtigers als George Hendrik Breitner en Olieverf op doek, 85 x 66 cm. Olieverf op marouflé, 72,2 x 39 cm. Isaac Israels, die in Amsterdam de waspit- Stedelijk Museum, Amsterdam. Particuliere collectie, Arnhem. ten en dienstmeiden op straat schilderden .

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 10 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 11 kunst in latere jaren op zou gaan. De aqua- rel Verpozing zoekende Madrilenen is hier Renske Suijver schreef de master- het beste voorbeeld van. De parasols en de scriptie Schilderachtig Spanje. De reizen witte hoofdkapjes van de vrouwen zijn bijna van Nederlandse kunstenaars naar geabstraheerd tot gekleurde vlakken. Op Spanje aan het einde van de negentien- latere zijn schilderijen van bloemenweides de eeuw. Jacobus van Looy, Jozef Israëls, zie je ook een dergelijke nadruk op kleur Marius Bauer. Sinds 2009 werkt ze als en vlakverdeling. Deze Spaanse aquarel onderzoeker in het Van Gogh Museum. toont aan dat Van Looy al vroeg het belang Deze bijdrage heeft ze op verzoek voor van vorm en kleur – het blauwgroen komt 'Rond 1900' geschreven. ook in zijn latere werk vaak terug – kende. De reis van Jacobus van Looy leverde dus interessante kunst op en versterkte de realis­tische neiging die de kunstenaar al had. Want ook in het onbekende Spanje trok het bekende aan.

Jacobus van Looy, Verpozing zoekende Madrilenen, 1886. Aquarel met wit hoogsel, 275 x 500 mm. Geveild bij Christie's, Amsterdam, Jacobus van Looy, 23 oktober 2001 (lot 140). Zomerweelde.

Niet een typisch Spaanse schone, maar juist Een beeld van Spanje een gewone vrouw aan het werk heeft Van Naast niet zo oosters als hij had ge- Looy uitgekozen om te portretteren. Net hoopt, vond Van Looy Spanje ook niet 'in- als de zigeunerfamilie komt deze vrouw schilderachtig'. Tegen het einde van zijn heel authentiek over. Het schilderij is in de reis schreef hij reflecterend in een brief: openlucht ontstaan, waarover Van Looy het 'Maar 't is ook wel een beetje lang, twee volgende schreef: '[ik] vraag aan een wijf dat jaar zoeken naar iets schilderachtigs daar meloenen verkoopt of zij poseren wil. Als ik je eigenlijk nooit naar behoeft te zoeken.' u ging vertellen wat daaraan vast was, zou Vermoedelijk bedoelde de kunstenaar hier- u aan overdrijving geloven. […] Nu is die mee dat in elk onderwerp, hoe alledaags vrouw een beetje gewend, bovendien het ook, schoonheid schuilt, wat ook aansluit geld lokt haar en ik ben gemakkelijk, maar bij zijn eigen voorstellingen van werklui 't leukste, dat moet ik u nog vertellen is, en zigeuners. Uit zijn aanzienlijke pro- dat de lui op de markt zeggen, dat ze een ductie blijkt dat Spanje inspiratie genoeg gemene vrouw is omdat ze zich schilderen bood voor schilderijen en tekeningen. laat, en 't dolste, dat zij het met mij h.o.u.d.t.' Sommige 'Spaanse' werken waren een voorbode van de richting die Van Looys

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 12 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 13 boekbespreking Het boek bestaat uit twee delen: zes van het klein seminarie thematische artikelen en drie systema­ Hageveld in Heemste- tische overzichtslijsten van Stuyts oeuvre. de beschreven. Welke Thea de Hilster Het begint met een biografische schets ruimtes waren er no- van Jan Stuyt (1868-1934) die ingaat op dig, waar kwamen de Jan Stuyt, een begenadigd en zijn leven en werken, zijn lidmaatschap van ruimtes voor bestuur dienend architect de vele (vak)verenigingen en redacties, zijn en leiding, hoe moet Redactie: Jeroen Goudeau en Agnes van deelname aan divers prijsvragen, zijn sociale de vormgeving daarvan der Linden leven en de Beuronischer Kunstschule. Ver- zijn. Er wordt zelfs een Uitgave: Radboud Universiteit Nijmegen, volgens wordt ingegaan op zijn bouwwijze: dag beschreven uit het ISBN 978 9491 2260 14. Prijs: € 29,95. de geavanceerde koepelconstructie en het leven van een student. gebruik van beton met de vraag ‘Wat is Het volgende hoofd- moderne architectuur’. stuk beschrijft hoe De woningen die Stuyt Stuyt nadacht over de heeft gebouwd worden grondslagen, beteke- in het volgende hoofd- nis en uitwerking van stuk onder de loep ge- zijn architectuur. Stuyt nomen met daarbij zijn schreef aan het eind specifieke kenmerken van zijn leven het boek (o.a. de Stuytbollen en Bouwkundige Compo- bogen). Aan het eind sitie. De denkbeelden zijn in chronologische hierin bevatten zaken volgorde van bouw- die hij voor zijn eigen jaar kleine afbeeldin- ontwerpen essentieel gen opgenomen van vond. In het hoofdstuk alle bekende woningen. wordt dan ook gekeken Het volgende hoofd- hoe deze theorie ver- stuk is gewijd aan de volgens in zijn ontwer- bouw van de Cenakel- pen kunnen worden kerk op de Heilige Land teruggevonden. Stichting. Het beschrijft Het boek 'Jan Stuyt, een begenadigd en de verhouding tussen Daarna wordt er een aanzet gemaakt dienend architect' geeft een goed overzicht bouwheer Arnold Suys tot een oeuvrelijst. Kerken, kloosters, se- van het vele werk dat hij heeft verricht. Het en Stuyt, maar ook minaries, complexen van volkswoningen, bevat een groot aantal foto’s van gebouwen de verhouding tussen zorginstellingen, bedrijfsgebouwen en waaraan hij als architect heeft gewerkt. De Stuyt en de architect overheidsgebouwen zijn in de eerste lijst hoofdstukken zijn wetenschappelijke studies Jos Magry. Wat was het verwerkt. De tweede lijst bevat de gepu- en lezen daardoor niet altijd even vloeiend. krachtenspel en hoe bliceerde ontwerpen, lezingen die hij gege- Er komt waarschijnlijk een minder weten- kwam de besluitvor- ven heeft en tentoonstellingen waar hij aan schappelijk getint boek voor het gewone ming tot stand bij de deelnam. Ook is er een lijst opgenomen publiek. bouw van de kerk en met de publicaties waaraan hij meegewerkt belendende gebouwen. heeft. Tenslotte is er een lijst met de geraad- Maar Stuyt wordt door deze publicatie Daarna wordt de bouw pleegde literatuur. in ieder geval aan de vergetelheid ontrukt.

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 14 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 15 dood, dromen, oneindigheid en de kosmos, Dreams of nature is samengesteld door TENTOONSTELLINGagenda gevoelens van nationalisme of ideeën over gastconservatoren Rodolphe Rapetti en per april 2012 de wetenschap en de moderne tijd. Richard Thomson, specialisten op het ge- bied van de landschapschilderkunst en het symbolisme. De tentoonstelling wordt Amsterdam - Van Gogh Museum georganiseerd in samenwerking met The 020 -5705200 / www.vangoghmuseum.nl National Galleries of Scotland, Edinburgh Dreams of nature. Symbolisme (14 juli - 14 oktober 2012) en Ateneum Art van Van Gogh tot Kandinsky; Museum, Finnish National Gallery, Helsinki t/m 17 juni 2012. (16 november 2012 - 17 februari 2013). Fred Klomp richt tentoonstelling in. Het symbolisme was een toonaangeven- de stroming in de schilderkunst in de late Publicatie 19de eeuw. De stroming kwam voort uit de Gedroomde landschappen. Symbolisme de interesse van de jonge Fred richtte zich filosofie en poëzie en was nauw verbonden van Van Gogh tot Kandinsky door Rodolphe meer op hedendaagse figuratieve kunste- met muziek. Kunstenaars wilden dromen en Rapetti, Richard Thomson, Frances Fowle en naars. Bij exposities van Haagse Aquarellis- visioenen oproepen in plaats van de zicht- Anna-Maria von Bonsdorff. ten in Pulchri Studio raakte hij gefascineerd bare werkelijkheid, als reactie op de groei- Edvard Munch, Melancholie, 1894_96, Bergen door het werk van Sierk Schröder. In 1977 ende industrialisering en het materialisme in Kunstmuseum, Rasmus Meyers Samlinger, In deze publicatie presenteren de au- kocht hij een eerste werk van hem aan. Munch Museum - Munch Ellingsen Group Europa. Hun werken weerspiegelden gevoe- c-o Pictoright Amsterdam 2011. teurs een geheel nieuwe visie op de bij- lens van angst en pessimisme, maar ook een zondere werken van voorlopers van het Sierk Schröder (1903 - 2002) tekende verlangen naar spiritualiteit en mythologie. symbolisme zoals Böcklin en Whistler, tot van jongs af aan. Onder druk van zijn vader De tentoonstelling bestrijkt een breed Kandinsky en Mondriaan, die met hun vari- ging hij naar de Middelbare Koloniale Land- Dit is de eerste tentoonstelling gewijd gebied, van voorlopers van het symbolisme aties op landschappelijke thema’s de aanzet bouwschool in Deventer. Eenmaal klaar met aan het symbolistische landschap in Eu- zoals Böcklin en Whistler, tot Mondriaan en gaven tot hun latere abstractere werk. zijn opleiding kon hij er niet mee aan het ropa. Circa 70 poëtische en suggestieve Kandinsky, die de aanzet gaven tot belang- werk. Hij besloot tekenleraar te worden en schilderijen van de natuur uit de periode rijke 20e-eeuwse stromingen zoals surrea- 208 pagina’s, 130 illustraties, Nederlands, werd aangenomen op de Koninklijke Acade- 1880–1910 geven een nieuwe kijk op deze lisme en abstractie. Werken van beroemde Engels, € 29,95 (museumeditie). Te koop in mie in Den Haag, waar hij direct in het 3e intrigerende stroming. In hun landschappen schilders als Monet, Gauguin, Van Gogh de museumwinkel, de museumshop op het leerjaar mocht beginnen. In de avond volgde verbeeldden kunstenaars hun visie op de en Munch worden gepresenteerd naast Museumplein, Van Gogh Museum online hij een cursus model tekenen. Na een kort die van minder bekende, maar evenzeer shop en in de boekhandel. verblijf in Parijs vestigde hij zich in 1926 in fascinerende kunstenaars uit bijvoorbeeld Den Haag. Akseli Gallen-Kallela (1865-1931), Scandinavië en Oost-Europa. 's-Gravenhage – Panorama Mesdag Het Meer van Keitele _ Lake Keitele, 1905, Lahti Art Museum, Viipuri Foundation. 070 - 364 4544 / Sierk Schröder kreeg een grote naam Het symbolisme kwam voort uit de www.panorama-mesdag.com als portrettist: alle drie koninginnen Wilhel- filosofie en poëzie en was nauw verbon- Particulier verzameld: mina, Juliana en Beatrix hebben voor hem den met muziek. Zo liet Kandinsky zich Fred Klomp toont Sierk Schröder; geposeerd. Maar de toenemende stroom inspireren door de muziek van Schönberg t/m 28 mei 2012. opdrachten benauwde hem. Mede dankzij en schreef Rachmaninov een compositie bij Net als het echtpaar Mesdag in hun tijd de steun van o.a. mecenas Klomp kon hij Het dodeneiland van Böcklin. In de tentoon- is Hagenaar Fred Klomp een groot verza- meer tijd maken voor vrij werk: natuurstu- stelling kun je deze kruisbestuiving tussen melaar van kunst van tijdgenoten. Zijn liefde dies, zelfportretten en in zijn laatste jaren de verschillende kunstdisciplines zelf erva- voor het verzamelen kreeg hij mee van zijn bijzondere pastels op linnen. ren door composities te beluisteren uit de ouders. Het ouderlijk huis hing vol werken tijd van het symbolisme. van schilders van de Haagse School, maar Nadat Sierk Schröder in 1988 zijn Haag-

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 16 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 17 se atelier had opgeheven, kreeg Fred Klomp fane werken en woningbouw heeft hij zijn gen. Schiedam viert ken muziek, drijven handel of zijn onderweg een telefoontje van de huisbaas dat de in- sporen achtergelaten. dat dit jaar met de van of naar de moskee voor het gebed. Een boedel bij het grofvuil gezet werd. Klomp mani­festatie Ver- enkele keer pikt hij een glimp op van de sul- redde alles: de tafel, het stoeltje waarin ko- Zijn geboortestad Purmerend telt nog borgen Schatten. In tan en diens gevolg. Uit de brieven die Bauer ningin Beatrix poseerde, het bankje waarop zes van zijn scheppingen. In elk van deze ge- deze viering neemt vanuit Turkije schrijft aan familie en vrienden de modellen zaten, Sierks palet en zijn ezel. bouwen is hand van Stuyt duidelijk aanwezig Schiedam een bij- is op te maken dat hij dagelijks lange wan- door de kenmerkende stijlelementen. Twee zondere positie delingen maakt met zijn schetsboek onder Purmerend – Purmerends Museum van de panden bestaan dit jaar een eeuw. in. De Schiedam- de arm. Dit resulteert in een omvangrijk 0299 - 472718 / Het oude stadhuis op de Kaasmarkt 20, uit mer Cornelis Haga aantal schetsen en tekeningen die na zijn www.purmerendsmuseum.nl 1912, is opgetrokken in Hollandse neore- (1578-1654) was terugkomst in Nederland het uitgangspunt Architect Jan Stuyt (1868-1934); naissance stijl. Sinds 1987 is hier het Purme- de eerste ambas- vormen voor een groot aantal werken. t/m 19 augustus 2012. rends Museum gevestigd. Aan de Emmakade sadeur van Neder- De in 1868 geboren Purmerender Jan 4 staat het uit 1912 daterende Sint Liduina, land in Turkije. Het Bij deze tentoonstelling verschijnt het Stuyt begon zijn opleiding bij de gerenom- een classicistisch pand, dat oorspronkelijk Stedelijk Museum magazine Marius Bauer in Turkije, verkrijg- Marius Bauer, meerde architectenbureaus van Bleys en als pension voor oude van dagen werd ont- Schiedam presen- baar voor € 6,95 in de Grote of Sint Jans- Op den uitkijk.. Cuypers. Eind 19e eeuw werkte hij korte worpen. Aquarel, 74 x 53 cm. teert op uitnodiging kerk. tijd zelfstandig. Tussen 1900 en 1909 had van de Bauer Docu- hij een compagnonschap met Jos Cuypers, Jan Stuyt is als architect wat onderge- mentatie Stichting in Valkenswaard - Nederlands Steendruk- waarna hij weer zelfstandig verder ging. sneeuwd door de associatie met de naam de Grote of Sint Janskerk de tentoonstel- museum Stuyt is vooral bekend geworden als kerken- Cuypers en ook omdat hij vooral voor ling Marius Bauer in Turkije. De kunstenaar 040-204 98 41 / bouwer, maar ook op het gebied van pro- Rooms Katholieke opdrachtgevers werkte. Marius Bauer (Den Haag, 1867 – Amster- www.steendrukmuseum.nl Zijn werk wordt echter steeds meer her- dam, 1932) maakte meerdere reizen door JAN SLUIJTERS Satire in steen- kend en gewaardeerd. Turkije en was een grote bewonderaar van druk; t/m 24 juni 2012. de Turkse cultuur. Hij ontwikkelde een grote Het Nederlands Steendrukmuseum De tentoonstelling bestaat uit een rei- fascinatie voor het land en heeft deze in een toont door Jan Sluijters gemaakte litho’s die hij zende expositie over Jan Stuyt, aangevuld omvangrijk oeuvre weergegeven. Het is bij- tussen 1915 en 1920 exclusief voor de abon- met een overzicht in foto’s van een groot zonder dat de tentoonstelling is te zien in de nees van de Nieuwe Amsterdammer maakte. deel van zijn nog bestaande panden. Omdat Grote of Sint Janskerk, waar Cornelis Haga Deze werken bieden een indrukwekkend zowel het oude stadhuis als het Sint Liduina werd begraven. 400 jaar geleden werden op beeld van de Eerste Wereldoorlog (ook de 100 jaar bestaan, wordt hier in een deel­ deze datum officieel de betrekkingen tussen rol van de opvang expositie extra aandacht besteed. Turkije en Nederland bekrachtigd. van de Belgische vluchtelingen in De Grote of Sint Janskerk De tentoonstelling Marius Bauer in Tur- Brabant komt aan Lange Kerkstaat 37 kije neemt de bezoeker aan de hand van bod!); ze tonen 3111 NN Schiedam tekeningen, etsen, aquarellen, olieverfschil- tevens het groei- Openingstijden van de Grote of Sint derijen en brieven van Bauer mee op zijn ende kunstenaar- Janskerk: Dinsdag t/m zaterdag 10.00 reizen door Turkije. Bauer arriveert in 1888 en vakmanschap – 17.00 uur. Toegang is gratis. Gesloten voor het eerst in Istanbul per boot. Daar van de jonge Jan tijdens erediensten. wordt hij gegrepen door het leven, de cul- Sluijters. Marius Bauer in Turkije; tuur en de bedrijvigheid die hij aantreft. Hij t/m 6 juli 2012. ontdekt nauwe straatjes, markten, bazaars Jan Sluiters, In 2012 staan Turkije en Nederland en intieme doorkijkjes, met overal mensen Politieke stil bij 400 jaar diplomatieke betrekkin- die bezig zijn met alledaagse dingen; ze ma- kaartlezers.

VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 18 VVNK Nieuwsbrief 2012 nr 2 pagina 19 Met deze tentoonstelling, wordt een onderbelichte­ artistieke uiting van deze kunstenaar onder de aandacht van het grote publiek gebracht.

Tijdens de expositie wordt een aantrek- kelijk, in december verschenen, 72 pagina's tellend boekje getiteld Jan Sluijters Affiche- kunstenaar (ISBN: 978-90-70108-64-9) aan- geboden voor € 15. Jan Sluiters, Het duveltje in het doosje.

Tentoonstellingen uitgebreid beschreven in eerder verschenen uitgaven van 'Rond 1900'

Amsterdam - Van Gogh Museum - Chabot Museum 020 - 5705200 / www.vangoghmuseum.nl 010 - 4363713 / www.chabotmuseum.nl Schoonheid in veelvoud; hoogtepunten De wijde blik (verlengd t/m/ 31 mei 2012). uit de prentencollectie van het Van Gogh Een brede kijk op het werk van Henk Museum; t/m 23 september 2012. Chabot en tijdgenoeten.

Van Goghs atelierpraktijk: hergebruik van Scheveningen – Museum Beeld aan Zee doeken; t/m juni 2012. 070 – 3585857 / www.beeldenaanzee.nl Jacques Lipchitz; De collectie van The 's-Gravenhage - Gemeentemuseum Israel Museum, Jeruzalem; t/m 3 juni 2012. 070 - 3381111 / www.gemeentemuseum.nl Mondriaan en de Stijl; t/m 1 januari 2014. Soest – Museum Oud Soest 035 - 6023878 / http://www.oudsoest.nl Laren - Singer Museum Eysink fietsen en bromfietsen; 035 - 5393939 / www.singerlaren.nl t/m 13 mei 2012. Schilders aan Zee. Van Mondriaan tot Munch; t/m 28 mei 2012. Utrecht – Centraal Museum 030 - 2362362 / www.centraalmuseum.nl Schenking Groeneveld; t/m 20 mei 2012. Mensen en dieren in de Van Baaren­ collectie; t/m 27 mei 2012. Schenking Hart Nibbrig; t/m 28 mei 2012. Roermond – Cuypershuis Oss – Museum Jan Cunen 0475 - 359102 / www.cuypershuisroermond.nl 0412 - 62 93 28 / www.museumjancunen.nl Oud papier? Een verrassende vondst: Goed getroffen, Meesterwerken van de sjablonen en ontwerpen uit Cuypers' Haagse School; t/m 28 mei 2012. werkplaats; t/m 4 november 2012.

secretariaat redactie Rond 1900 De Zeven Provinciën 1 teksten vormgeving 2253 2T Voorschoten Ben Stork Eef de Hilster 071 - 57 64 608 050 - 72 00 018

www.vvnk.nl [email protected] [email protected] [email protected]