paspoort Grevelingenmeer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013

De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar onderling versterken.

De Zuidwestelijke delta is opgebouwd uit verschillende wateren. Per water worden in 2013 gesprekken met de regio gevoerd om te verkennen welke langetermijnstrategieën kansrijk zijn, welke gebiedsontwikkelingen er spelen en hoe dat kan worden verbonden. Daarbij is de vraag relevant op welke wijze strategieën kunnen worden verbonden met ideeën, initiatieven en plannen van de regio.

Voor ieder water is een ‘paspoort’ opgesteld, waarmee op vergelijkbare wijze informatie wordt aangeboden. Deze informatie dient als ingang voor het gesprek met de regio. Het paspoort geeft in kort bestek de hoofdlijnen van de beschikbare informatie weer. Deze informatie wordt gedurende het proces geactualiseerd. Voor een meer uitgebreide informatie wordt verwezen naar de beschikbare achtergrond documenten. Een overzicht hiervan is achter in het paspoort opgenomen.

3 1. gegevens

Doorlaatsluis Brouwersdam Grevelingenmeer

Ouddorp

Scharendijke Grevelingendam

Brouwershaven

Stellendam

Melissant

Zierikzee Dreischor

Nieuwerkerk

Bruinisse

Grevelingensluis

Flakkeese spuisluis

4 Naam: Grevelingenmeer Oppervlakte: 14.000 ha, waarvan water 10.800 ha Oevers en eilanden: 3120 ha Jaar van afsluiting: 1971 ZWD Water: zout, geen getij Diepte gemiddeld: - 5,4 m. NAP Diepte maximaal: - 48 m. NAP ZWD

ZWD

5 2. karakteristiek

Ouddorp

Scharendijke Goedereede

Brouwershaven

Stellendam

Melissant

Zierikzee Dreischor Dirksland

Nieuwerkerk Middelharnis

Bruinisse

peil 10 NAP 10 20 30

6 Water: afgedamde zee-arm met hoge dijken, diepe geulen en eilanden zoutwatermeer met stagnant peil op -20 cm NAP • helder water met doorzicht tot 3 meter • ZWD Ecologie: • verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden zilte vegetatie op lage oevers • kenmerkende soorten: groenknolorchis, zeekraal, lamsoor, oester, noordse • woelmuis, paling, zeehond • Economie: oester-, paling- en kreeftvisserij watersport: recreatievaart en duiksport ZWD • jachthavens met verblijfsrecreatie • Brouwersdam hotspot voor dagrecreatie en evenementen • sportvisserij Brouwersdam • Veiligheid: • dijken zijn voormalige zeedijken • ZWD

7 3. actuele problemen en lange termijn opgaven KRW NATURA 2000

V N

W A B ZWD

N - Nutrienten A - Algen B - Bodemdieren W - Waterplanten V - Vissen

Ouddorp

Scharendijke Goedereede

Brouwershaven

Stellendam

Melissant

Zierikzee Dreischor Dirksland ! Nieuwerkerk Middelharnis Bruinisse

te weinig O2

o2

8 Water: doelen Kaderrichtlijn Water (KRW) worden niet gehaald capaciteit spuisluis Brouwersdam ontoereikend voor verversing met • Noordzeewater • ZWD hogere lagen zijn helder door afwezigheid getijstroming • voedselarmzuurstofloosheid omdat in algen diepere voedingsstoffen lagen opnemen en zelf worden gegeten • door schelpdieren • Ecologie: Natura 2000: opgave benoemd, geen maatregelen vastgesteld voedselarm systeem door hoge graasdruk schelpdieren • overmatige wiergroei ZWD • • Economie: • verbeterdezuurstofloosheid schelpdiervisserij in diepere lagen, bij herstel met bacteriematten beperkt getij als gevolg stagnerende recreatieontwikkeling Brouwersdam • Grevelingensluis knelpunt recreatievaart • geen directe doorvaart mogelijk naar Noordzee en Volkerak-Zoommeer • Veiligheid: • waterberging op de is een mogelijke langetermijnoplossing voor ZWD het drooghouden van Rijnmond-Drechtsteden • dijken basisonderhoud

•

9 4. actuele en mogelijke maatregelen

Ouddorp beperkt

Scharendijke Goedereede

getij

Brouwershaven

Stellendam

Melissant

Zierikzee Dreischor Dirksland

Nieuwerkerk Middelharnis

Bruinisse

10 Water: ambitie is het herstel van beperkt getij door vergroten doorlaatmogelijkheid Brouwersdam • handhaven huidige situatie vraagt om extra maatregelen voor waterkwaliteit toevoer stikstof via spuisluis Brouwersdam en polderwater Goeree-Overfakkee en ZWD • Schouwen-Duiveland • Ecologie: ambitie is herstel beperkt getij (+/- 25 cm NAP) handhaven huidige situatie vraagt om extra maatregelen voor ecologie • herstel beperkt getij verbetert estuariene dynamiek oevers en eilanden in het • meer • ZWD Economie: afwatering polderwater Schouwen-Duiveland in de winter voor landbouw • doorspoelen polderwater Goeree-Overflakkee in de zomer voor landbouw Veiligheid: • op orde houden dijken • ZWD

11 5. ontwikkelkansen regio

Ouddorp

Scharendijke Goedereede

Brouwershaven

Stellendam

Melissant

Zierikzee Dreischor Dirksland

Nieuwerkerk Middelharnis

Bruinisse

T.T.C.

12 Water: verbeteren waterkwaliteit door terugbrengen beperkt getij

Ecologie: • getijdenatuur bij terugbrengen beperkt getij, met behoud van zoete natuurwaarden op de eilanden ZWD • Economie: uitbreiden jachthavens en verblijfsrecreatieve complexen aanleg Jachthaven van de Toekomst Brouwersdam i.c.m. jachtensluis of overtoom • Brouwersdam als leisureboulevard • versterken kwaliteit zorgcomplexen zuidrand Goeree • uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt • getijcentrale en tidal test centre ZWD • directe verbinding Grevelingen en Volkerak voor recreatievaart • uitbreiding duiksportlocaties • versterken kwaliteit toerisme Schouwen-Duiveland • onderzoek vaarverbinding tussen Grevelingen en Haringvliet via Zuiderdiep • Veiligheid: • onderzoek kansrijke lokaties innovatieve dijken

• ZWD

13 6. mogelijke lange termijn strategieën vanuit het Deltaprogramma

zoet zout

Ouddorp

Scharendijke Goedereede

Brouwershaven

Stellendam

Melissant

Zierikzee Dreischor Dirksland

Nieuwerkerk Middelharnis

Bruinisse

Noordzee binnenwater berging 1,50 m.

14 Water: optie: meestijgen peil met zeespiegelstijging

Ecologie: optie:• ZWD langetermijn strategieën benutten voor meekoppelkansen

Economie: opties:• zoetwater: versterken zelfvoorzienend karakter landbouw via innovatie en slim omgaan met water; heldere rol overheid • bij extra berging is een open verbinding Grevelingen - Volkerak-Zoommeer mogelijk ZWD • langetermijn strategieën benutten voor meekoppelkansen zoals

• Veiligheid: opties:herinrichting regionaal watersysteem Goeree-Overflakkee waterberging Grevelingenmeer (maximale opzet +1,50 m. NAP) inclusief spuien op Noordzee • maatregelen 2e en 3e laag meerlaagsveiligheid ZWD •

15 7. ruimtelijke plannen rondom het grevelingenmeer

16 Actoren Grevelingenmeer: 1...... 2...... 1 5 8 3...... 3 ZWD 10 14 4...... 6 12 16 5...... 17 6...... 4 7...... 9 13 8...... 2 18 9...... 11 15 10...... 7 ZWD 11...... 12...... 13...... 14...... 15...... 16...... 17...... 18...... ZWD

17 Achtergronddocumenten waarop paspoorten zijn gebaseerd: Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 2009 Stroomgebiedbeheerplan Schelde 2009-2015, Den Haag • Rijkswaterstaat Waterdienst (2009). Brondocument Waterlichaam Grevelingen, Doelen en maatregelen Rijkswateren, • Den Haag: Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (2009) Ontwerp aanwijzingsbesluit Natura2000-gebied Grevelingen, Den Haag • Provincie Zuid-Holland (2010) Structuurvisie Visie op Zuid-Holland, Rotterdam • Rijkswaterstaat Waterdienst (2010) Actualisatie bekkenrapport Grevelingenmeer -Beschrijving van ecologische • ontwikkelingen 1999-2009 t.o.v. 1990-1998, Lelystad Stuurgroep Zuidwestelijke Delta (2011) Veilig veerkrachtig vitaal: Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2010-2015+, • Middelburg. Stuurgroep Zuidwestelijke Delta (2011) Probleemanalyse Zuidwestelijke Delta: 1e fase langetermijnverkenning, • opgaven en verkenning van oplossingsrichtingen 2011-2050-2100, Middelburg: Deltaprogramma|Zuidwestelijke Delta. Stuurgroep Zuidwestelijke Delta (2012). Voortgangsrapportage gebiedsprogramma’s Uitvoeringsprogramma • ZuidwestelijkeDelta, Middelburg. Bestuurlijke Commissie MIRT-Verkenning Grevelingen (2012) Colofon MIRT-Verkenning Grevelingen – Verkenningennota: Resultaten & Conclusies, Port • Zélande. januari 2013 Stratelligence (2012) Dit paspoort is in opdracht van de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta Uitvoeringsstrategie Grevelingen, Volkerak-Zoommeer en zoetwater in gemaakt door de werkplaats Zuidwestelijke Delta • de Zuidwestelijke Delta: optimale strategie door toepassing van Adaptief Deltamanagement, Leiden. Stuurgroep Zuidwestelijke Delta (2012) Deltaprogramma 2013: Mogelijke strategieën. Middelburg: Basiskaart Posad • Deltaprogramma|Zuidwestelijke Delta. FotosGrafiek en layout Loes Bosch de Slabbers Jong, Bosch Landschapsarchitecten Slabbers Provincie (2012) Ontwerp Omgevingsplan Zeeland 2012 - 2018 – Krachtig Zeeland, Middelburg • www.zwdelta.nl Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat (2012) Beheer- en Ontwikkelplan voorde Rijkswateren 2010-2015: Werken aan een robuust • watersysteem(Herziene versie), Den Haag

18 Legenda uitbreiden schelpdiervisserij Kaderrichtlijn Water: water hoge dijken / diepe geulen met mosselteelt slecht

verruigde zoete vegetatie op ontoereikend ecologie zorgcomplexen Goeree oevers en eilanden matig

peil 10 NAP versterken toerisme noord- economie 10 stagnant peil 20 30 rand Schouwen Duiveland goed

zilte vegetatie op niet relevant veiligheid Brouwersdam als lage oevers leisureboulevard uitbreiding duiksportlocaties, zoet water water- en duiksport versterken toerisme

oester-, paling- berging zout water 1,50 m. 1,5 m niveaustijging door en kreeftvisserij waterberging

Noordzee binnenwater meestijgen peil met getij doorzicht zeespiegelstijging

slim omgaan met zoet dijk zuurstoftekort o2 water

haven te weinig O2 verminderde opbrengsten gescheiden systeem land- oester- en kreeftvisserij bouwwater

Tidal Test Centre zoet vergroten zoetwaterlens T.T.C. zout

zelfvoorzienendheid landbouwwater

19