TREK EROPUIT NAAR DE HAVENKANALEN Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee Inhoudsopgave
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ZIEN & BELEVEN, ETEN & DRINKEN, TIPS & WEETJES TREK EROPUIT NAAR DE HAVENKANALEN Erfgoedlijn Goeree-Overflakkee Inhoudsopgave Wist je dat Goeree-Overflakkee De erfgoedlijn Goeree- Trek eropuit naar de havenkanalen ................... pag. 5 een erfgoedlijn heeft? En dat Overflakkee loopt van de deze lijn het verhaal vertelt over vuurtoren en de cichoreidrogerij Havenkanalen het leven met en overleven van in Ouddorp, via de Menheerse Goedereede ......................................................pag. 6 het water als vriend en vijand? werf in Middelharnis, naar fort Stellendam ......................................................pag. 8 Een erfgoedlijn combineert Prins Frederik in Ooltgensplaat. Dirksland ........................................................ pag. 10 monumenten, landschap en Daar tussenin liggen de (7) Sommelsdijk ...................................................pag. 12 water en vertelt een belangrijk havenkanalen als parels in het Middelharnis .................................................. pag. 14 verhaal van onze geschiedenis. landschap. Oude-Tonge ................................................... pag. 16 Ooltgensplaat................................................ pag. 18 Sinds 2012 werkt de provincie Dit boekje is op initiatief van de Zuid-Holland samen met erfgoedlijn gerealiseerd. Met ‘Trek Nog meer ontdekken en beleven in organisaties op het eiland aan eropuit naar de havenkanalen’ en rondom de havenkanalen ....................................21 het beleefbaar maken van de zijn de havenkanalen te erfgoedlijn. Onder andere door ontdekken en te beleven en VVV Inspiratie ............................................................. 22 monumenten te restaureren en kom je meer te weten over de een nieuwe bestemming te geven, geschiedenis van het eiland Colofon ...................................................................... 22 recreatieve routes te ontwikkelen, Goeree-Overflakkee. publieksevenementen te organiseren en verhalen te vertellen. 22 INLEIDING Trek eropuit naar de havenkanalen Havenkanalen zijn parels in het landschap. Verborgen parels die te ontdekken zijn op Goeree-Overflakkee. Trek eropuit en start een historische belevenis. Maak een vaartocht in een zalmschouw. Bewonder het Sas van Dirksland, een achttiende- eeuwse sluis. Kom van alles te weten over de rijke visserij- en maritieme geschiedenis van Middelharnis op de Menheerse werf. Geniet van het landschap en de soms fenomenale vergezichten. Maak een wandeling of een fietstocht. Laat je verrassen in bijzondere winkeltjes en aantrekkelijke horeca. Mijmeren over vroeger? Ja, op Goeree-Overflakkee kan het. De havenkanalen maken de geschiedenis tastbaar. Levensaders in het landschap Verzanding en nieuw ingedijkt land voor de Havenkanalen zie je op verschillende plaat- havens in de oude polders – dat is, zacht sen in Nederland. Maar zoveel als Goeree- uitgedrukt, niet handig voor de scheep- Overflakkee er heeft, dat is volstrekt uniek. vaart. Hoe bleven de havens bereikbaar? Zeven zijn er. Van een paar honderd meter Door kanalen te graven, dwars door de tot ruim vijf kilometer lang. Kaarsrecht zandplaten en de nieuwe polders heen. of meanderend door het polderland. Elk Zo bleef de verbinding met de zee in stand. De betekenis van havenkanaal heeft zijn eigen karakter. Elk Dat was van levensbelang voor de havens havenkanaal vertelt het verhaal van het van Goedereede, Stellendam, Dirksland, water eiland Goeree-Overflakkee. Het verhaal Sommelsdijk, Middelharnis, Oude-Tonge en over de betekenis van het water. Ooltgensplaat. Het water was tot ver in de twintigste eeuw immers de enige verbinding De havenkanalen zijn verschillend van Waarom havenkanalen? met ‘de overkant’. Pas in 1964 kwam er een Goeree-Overflakkee is nu één eiland. Maar brug en daarna volgden nog een stuk of karakter. Maar wat ze gemeen hebben ooit was het een verzameling ingedijkte wat dammen. is dat ze het verhaal over de betekenis polders. Een kleine archipel. Elke polder had van het water vertellen. Trek eropuit en zijn eigen haven die een open verbinding Eeuwenlang waren de havenkanalen had met de zee. Die lag op een gunstige levensaders. Levensaders voor de aan- en beleef de geschiedenis van de haven- plek: tegen de ringdijk aan. Schepen konden afvoer van producten en personen, naar kanalen van Goeree-Overflakkee. de haven gemakkelijk in en uit varen. en vanuit de bedrijvige havens. In en uit Dat veranderde langzaam maar zeker. Er varende vrachtschepen, veerboten en ontstonden gorzen en zandplaten rond de vissersschepen, overslag op de kades, Er is veel te zien en te beleven. Wat? polders, ook vlak voor de havens. De boel scheepswerven in vol bedrijf – het was er Dat vind je in dit boekje. Per haven- kon zomaar verzanden. Gorzen en platen een drukte van jewelste. kanaal. Maar eerst meer over de ge- kun je natuurlijk ook indijken, en dat deden de polderbewoners. Uiteindelijk groeiden al De havens zijn er nog. En de havenkanalen schiedenis: hoe zijn die havenkanalen die polders en poldertjes aan elkaar vast ook. Zeven levensaders, zichtbaar in het eigenlijk ontstaan? tot één eiland. landschap. 4 Zien & Beleven Wandel van Goedereede naar Havenhoofd. Volg de wandelknooppunten 46-57-53-64 (2,7 kilometer). Een kaart van het netwerk is verkrijgbaar bij het VVV Inspiratiepunt in Ouddorp. Fiets een rondje langs de havenkanalen van Goedereede en Stellendam via fietsknoop- punten 61-62-64-65-66-60-61 (12,3 km). Maak een stadswandeling onder leiding van een gids (op donderdagen in de zomer- vakantie). Aanmelden bij het VVV Inspiratie- punt in Ouddorp. 2 Nog een prachtig uitzicht Ga het water op! En vaar met een zalm- heb je vanaf de Toren van het LENGTE HAVENKANAAL: 3.590 METER schouw of kano door het Zuiderdiep naar Torenmuseum (Kerkpad 9 in Havenhoofd of Goedereede. Voor meer Goedereede). Bezoek gelijk het informatie: www.groenevaartgo.nl. museum. Bezoek Museum 1 Geniet van het uitzicht op Havenhoofd Ouddorp en kom meer te vanaf het bankje bij de Peekaai, waar ook weten over Romeins Goeree Goedereede een informatiepaneel te vinden is (Kaai in (Raadhuisstraat 4 in Ouddorp). Havenhoofd). Goedereede is een oud havenstadje. De enige stad op Goeree- 3 Bezoek de ateliers rondom de haven. Overflakkee. Aan het eind van de Middeleeuwen nam de Bij atelier Ellen van der Bok kun je een workshop glas- en steenbewerking volgen bedrijvigheid toe en vestigden zich steeds meer kooplieden, vissers (Achterstraat 9 in Goedereede). Meer informatie en boeren in en rond Goedereede. Later verzandde de haven. bij het VVV Inspiratiepunt in Ouddorp. Op een gegeven moment was het niet langer mogelijk de schepen tussen de zandbanken, slikken en schorren naar Goedereede te laten varen. Een havenkanaal bood uitkomst, maar ook dat slibde regelmatig dicht. 3 Daarom – en omdat het water bij 2 hoog tij soms tot bange momenten leidde in het stadje – viel het besluit 4 1 de haven af te sluiten. Bij Havenhoofd kwam in 1958 een zware dam, dwars door het havenkanaal. Havenhoofd was toen in feite al de haven van Goedereede. Na de komst van de Eten & drinken Haringvlietsluizen kwam ook daar een einde aan, maar er is nog veel Pak een terras 4 Ga langs bij dat herinnert aan de tijd dat hier rondom de haven ambachtelijke bakker een bedrijvig haventje was. Mét een (Markt in Goedereede) De Vries, voor een ‘peekaai’ voor het overslaan van de en geniet van een glas originele Goereese suikerbieten. Goereese port. Torenkoek (Pieterstraat 16 in Goedereede). 6 Zien & Beleven Maak een wandeling over het jaagpad (Stel- Maak een wandeling onder leiding van lendamse haven) naar het lichtbaken. Daar is een Havenkanaalambassadeur die je een zitje om uit te rusten. meer kan vertellen over het havenka- Vaar met een zalmschouw of kano over het naal en het dorp Stellendam. Meer Zuiderdiep of door de havenkanalen. Er zijn informatie is verkrijgbaar bij restaurant arrangementen mogelijk gecombineerd met ‘t Wapen van Stellendam (Voorstraat 2). een hapje en drankje. Voor meer informatie: www.groenevaartgo.nl. Wandel langs de kunstkruimels. Ze liggen verspreid door het dorp en geven de hoogte van het water aan ten tijde van de Waters- noodramp van 1953. Op de tegels staat ook een letter en alle letters tezamen vormen aan het LENGTE HAVENKANAAL: 840 METER eind van de route een woord. Je kunt de route op eigen gelegenheid wandelen of onder lei- ding van een Watersnoodambassadeur. Meer informatie is verkrijgbaar bij restaurant ‘t Wapen van Stellendam (Voorstraat 2). Stellendam 1 Strijk neer in de havenkom van de oude haven (tussen Stellendamse haven en Park- haven), dat een kunstwerk op zich is. Hier vind Stellendam is het jongste dorp van Goeree-Overflakkee. je tevens een informatiepaneel over de historie. Ga op vrijdagochtend (mei-oktober) vroeg naar de visafslag bij de nieuwe haven Het is gesticht tijdens de aanleg van de Statendam, (Meester Snijderweg 5) om te zien hoe de die de voormalige eilanden Goeree en Overflakkee Ga op expeditie op het Ha- verse vis wordt verwerkt. Er is dan ook een ringvliet (juni – september), sinds 1751 verbindt. rondleiding die je vooraf moet reserveren geniet aan boord van de bij het VVV Inspiratiepunt in Ouddorp. Linquenda II of de Heicon- Het dorp heeft regelmatig onder dias van al het moois dat water gestaan. De laatste keer was het Haringvliet te bieden in 1953. In de (oude) haven kwam heeft. Opstappen kan bij de de aan- en afvoer van vis en land- binnenhaven (Deltahaven), bouwproducten samen. Een haven- meer informatie vind je op kanaal was nodig om de Stellen- www.expeditieharingvliet.nl. damse haven