30. Index (3) Van Sanskritische Termen
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Kies uw tekstdoc.nr.: 01 02 03 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 19 21 22 23 26 27 28 29 31 32 33 34 37 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 53 54 55 56 58 59 60 Afk. Laatste bewerking: 26-09-2020 ga naar > Index (1) van Chinese - Germaaanse termen > Index (2) van Griekse - Overige niet-IE termen > Index (4) van Sanskritische termen O - Y Dit document vormt een onderdeel van de website https://www.religies-overzichtelijk.nl Hier vindt u tevens de koppelingen naar de andere indexen en de teksten, de toelichtingen en de afkortingen Index (3) van Sanskritische termen A - N SANSK. TERMEN: ‘’ (spreuken, frasen, citaten) - Sansk. termen: ‘astu śrauṣaṭ’ ‘het zij zo; moge de goden het horen’, bepaalde 13 uitroep tijdens het ritueel [zie Taal: uitroep: ‘astu śrauṣaṭ’ (Ind.)] [astu shrausat, astu shraushat] Sansk. termen: ‘asya vāmasya’, de beginwoorden van een hymne in de Ṛg Veda 10 (I, 164), ook wel Asyavāmīya genoemd en gecomponeerd door de dichter Dīrghatamas. De hymne bestaat uit raadsels die de eenheid van de wereld en de goden uitdrukt [zie Literatuur: Veda, Ṛg: Asya Vāmasya-hymne (Ind.)] [asya vamasya, Asyavamiya] Sansk. termen: ‘Athāto brahma-jijñāsā’ ‘En dan nu een onderzoek naar het 34 Brahman’, openingszin van de Vedānta Sūtra (= Brahma Sūtra) (wrsch. door Bādarāyaṇa) [zie Filosofie: type: Vedānta: frase: ‘Athāto brahma-jijñāsā’ (openingszin van de Vedānta Sūtra) (Ind.)] [athato brahma jijnasa] Sansk. termen: ‘Athāto dharma-jijñāsā’ ‘En dan nu een onderzoek naar 34 dharma’, openingszin van de Mīmāṃsā Sūtra’s (door Jaimini) [zie Filosofie: type: Pūrva Mīmāṃsā: frase: ‘Athāto dharma-jijñāsā’ (openingszin van de Mīmāṃsā Sūtra’s (door Jaimini)) (Ind.)] [athato brahma jijnasa] Sansk. termen: ‘bhū, bhuva, svar’ (= bhūr, bhuvaḥ, svaḥ (MW) = bhūr, bhuvar, 10 13 svar (SHD)) een spreuk, uitgesproken aan het eind van het gebed aan de ochtendschemering. Het is een gebed zonder offer. Bhū is verwant aan het vb. bhū ‘worden, ontstaan, zijn’ en betekent dus de plaats van zijn of worden; zie ook bhūman. Betekenis: bhū ‘wereld, aarde’, bhūr(loka) ‘Aarde’, de eerste wereld; bhuva = bhuvas (oorspr. nom of voc. pl. van bhū) eig. ‘werelden’, bhuvar(loka) ‘Atmosfeer’, de tweede wereld; svar ‘hemel’, svarloka of Svarga ‘Hemel’, de derde wereld. Zie ook vyāhṛti [zie Taal: spreuk: frase: ‘bhūr, bhuvaḥ, svaḥ’ (Ind.); Kosmografie en geografie: aarde: term: bhū (Ind.); Kosmografie en geografie: universum: term: loka, 1e: bhūrloka (‘wereld der aarde’) (Ind.); Kosmografie en geografie: ruim, lucht-: term: bhuva = bhuvas (Ind.); Kosmografie en geografie: universum: term: loka, 2e: bhuvarloka (‘wereld der atmosfeer’ tot de zon, Muni’s, Siddha’s) (Ind.); Kosmografie en geografie: hemel: term: svar (Ind.); Kosmografie en geografie: universum: term: loka, 3e: svarloka (‘hemel’ tussen zon en poolster, Indra) (Ind.); Mythische woning: naam: ‘Svarga’, de ~ van Indra (Ind.)] [bhu bhuva svar, bhur bhuvah svah, bhur bhuvar svar] Sansk. termen: ‘De dag van het Brahman is eeuwig’, een metafoor om uit te 10 drukken dat licht het wezen is van het Brahman [zie Licht en duisternis: licht: frase: ‘De dag van het Brahman is eeuwig’ (het wezen van het Brahman) (Ind.)] Sansk. termen: ‘de eerste draaiing van het Rad van de Wet’, d.i. de prediking 14 van Boeddha in het Hertenpark [zie Taal: uitspraak: prediking: Wet (Dharma), - van de: term: ‘de eerste draaiing van het Rad van de Wet’ (Ind.-B.)] Sansk. termen: ‘dehi me dadāmi te’ ‘ik geef opdat gij geeft’; vgl. lat. do ut 42 des [zie Bezit en roof: verwerving van een wederdienst van een god: frase: ‘dehi me dadāmi te’ (Ind.)] [dehi me dadami te] Sansk. termen: ‘devamanuṣyāṇām śāntā dik’ ‘een vredige windstreek voor 40 goden en mensen’, een gunstige opvatting over het noorden in de Taittirīya Kies uw tekstdoc.nr.: 01 02 03 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 19 21 22 23 26 27 28 29 31 32 33 34 37 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 53 54 55 56 58 59 60 Afk. Laatste bewerking: 26-09-2020 ga naar > Index (1) van Chinese - Germaaanse termen > Index (2) van Griekse - Overige niet-IE termen > Index (4) van Sanskritische termen O - Y Dit document vormt een onderdeel van de website https://www.religies-overzichtelijk.nl Hier vindt u tevens de koppelingen naar de andere indexen en de teksten, de toelichtingen en de afkortingen Saṃhitā V, 2, 5, 3, 10 [zie Kosmografie en geografie: windstreek: noorden: frase: ‘devamanuṣyāṇām śāntā dik’ (‘een vredige windstreek voor goden en mensen’) (TS) (Ind.)] Sansk. termen: ‘eṣā’ (fem. dem.) ‘dit hier’, d.w.z. ‘dit is het laatste vers’, 13 uitspraak, gedaan na het zingen van de stotra, waarna de shastra kan beginnen [zie Taal: uitroep: ‘eṣā’ (Ind.)] [esa, esha] Sansk. termen: ‘etad vai tat’ ‘dat is dit’, een frase die de eenheid van het zelf 10 en de kosmos uitdrukt (pantheïsme) [zie Taal: spreuk: frase: ‘etad vai tat’ (‘dat is dit’) (filos.) (Ind.)] Sansk. termen: ‘Ga weg, Vaderen, soma-vrienden, over uw diepe, oude 39 paden’, bevel aan de dodengeesten te verdwijnen [zie Taal: bevel: wegzending van de dodengeesten: frase: ‘Ga weg, Vaderen, soma-vrienden, over uw diepe, oude paden’ (Ind.)] Sansk. termen: ‘iti iti’ ‘dat, dat’, aanduiding van de positieve weg naar 15 verlossing (i.p.v. neti neti)) die zowel in het Hindoeïsme als het Boeddhisme voorkomt [zie Verlossing: weg naar ~: positieve weg: frase: ‘iti, iti’ (Ind.)] Sansk. termen: ‘satyasya satyam’ zie sat: ‘satyasya satyam’ - Sansk. termen: ‘tadvanam’ ‘geliefde, vereerde, naar hem verlangend’ (Kena 10 31), een upaniṣad (geheime frase) als aanduiding van het Absolute. Analyse: tad ‘dat’ + van ‘beminnen, begeren’ [zie Taal: spreuk: frase: ‘tadvanam’ (Ind.); Filosofie: principe, wereld-: Absolute: term: Brahman: ‘tadvanam’ (Ind.); Karakter en gedrag: liefde: term: tadvanam (‘geliefde’) (obj.) (Brahman) (Ind.)] Sansk. termen: ‘tat tvam asi’ ‘Dat ben jij’, een omschrijving voor de stelling 10 dat het individu (gedeeltelijk) gelijk is aan het Brahman, zoals de werkelijkheid gelijk is aan het Brahman; of anders gezegd een frase die de eenheid van het zelf en de kosmos uitdrukt (pantheïsme). De bewustwording hiervan leidt tot bevrijding uit de kringloop der geboorten. De werkelijkheid is dus onverdeeld [zie Taal: spreuk: frase: ‘tat tvam asi’ (Ind.)] Sansk. termen: ‘vaṣaṭ’ = ‘vauṣaṭ’ zie vaṣaṭ - Sansk. termen: ‘ye yajāmahe’, formule die voorafgaat aan de yājyā-hymne en 13 die de hotṛ uitspreekt. De naam van de formule is yeyajāmaha, de betekenis ervan is onbekend [zie Taal: spreuk: frase: ‘ye yajāmahe’ (Ind.)] SANSK. TERMEN: A - Sansk. termen: abhaṅga (mahratti) ‘hymne’, zoals de abhaṅga’s van de 32 Vaiṣṇava dichters-mystici Jñānadeva, Ekanātha en Tukārām [zie Taal: lied, lof-: term: abhaṅga (Ind.)] [abhanga] Sansk. termen: abhava ‘niet bestaan’, hetzelfde als Boeddh. śūnyatā 34 ‘ledigheid’. De Advaita Vedānta van Śaṃkara verwerpt deze zienswijze en aanvaardt het bestaan van de stoffelijke wereld als reëel [zie Filosofie: niets: term: abhava (‘niet bestaan’) (Ind.)] Sansk. termen: abhaya-mudrā zie mudrā: abhaya-mudrā - Sansk. termen: abheda 1. (subst.) ‘eenheid, ongebrokenheid’, (adj.) ‘gelijk, 33 identiek’. Zie verder bij bhedābheda [Eén: eenheid: term: abheda (Ind.)] Sansk. termen: ābhicārika ‘magie’, m.n. t.a.v. classificatie naar functie van 32 Viṣṇu-beelden [zie Kunst en schrift: compositie: ābhicārika (Ind.); Magie en mantiek: magie: term: ābhicārika (Ind.)] [abhicarika] Sansk. termen: abhideya ‘bekering’ tot Bhagavan, een term uit de filosofie van 32 Jīva Goswami, die verwijst naar de instructie voor jīva’s om tot God te komen. Analyse: de term komt niet voor in MW. Mogelijk is de lett. betekenis Kies uw tekstdoc.nr.: 01 02 03 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 19 21 22 23 26 27 28 29 31 32 33 34 37 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 53 54 55 56 58 59 60 Afk. Laatste bewerking: 26-09-2020 ga naar > Index (1) van Chinese - Germaaanse termen > Index (2) van Griekse - Overige niet-IE termen > Index (4) van Sanskritische termen O - Y Dit document vormt een onderdeel van de website https://www.religies-overzichtelijk.nl Hier vindt u tevens de koppelingen naar de andere indexen en de teksten, de toelichtingen en de afkortingen ‘overgeven’: abhi drukt richting of verandering uit, deya ‘het geven’. Waarschijnlijker is dat de juiste spelling abhidheya (‘genoemd worden, heten’ ?) is [zie Wisseling: religieuze verandering: bekering: term: abhideya (abhidheya ?) (Ind.); Wetenschap: onderwijs: term: abhideya (Ind.)] Sansk. termen: Abhijit ‘zegevierend’, deel van het sterrenbeeld Lier (Lyra), 37 nl. α (Vega), ε en ζ. Onder dit sterrenbeeld werd Kṛṣṇa geboren [zie Strijd en vrede: overwinning: term: abhijit (adj.) (sterrenbeeld) (Ind.); Hemellichaam: sterrenbeeld: ‘Lier’: deel: ‘Abhijit’ = ‘Zegevierend’ (Ind.)] Sansk. termen: Abhijñānaśakuntalā zie Śakuntalā - Sansk. termen: abhiniveśa ‘liefde voor het fysieke leven’, een van de oorzaken 34 van het lijden volgens de Sāṃkhya-Yoga [zie Karakter en gedrag: liefde voor het fysieke leven: term: abhiniveśa (Ind.)] [abhinivesha] Sansk. termen: abhipitva ‘avond’, m.n. de term voor de avondpersing van het 13 soma-offer [zie Tijd: dag: avond: term: abhipitva (Ind.); Offer: obj.: drankoffer: soma-offer: avondoffer voor de Ṛbhu’s: term: abhipitva (Ind.)] Sansk. termen: Abhīra zie Ahīra - Sansk. termen: abhiṣeka ‘zalving’, nl. van het cultusbeeld. De grote wijding 13 van Indra was ook een abhiṣeka [zie Cultus: beeldenverering: term: abhiṣeka (Ind.); Reiniging en verzorging: zalving: term: abhiṣeka (Ind.)] [abhisheka, abhiseka] Sansk. termen: abhyāsa ’oefening’, positieve inspanning, deel van de yoga- 34 praktijk volgens de