Btcabf Codex Iuris Canonici 1917 3 TITULUS XIII De Sententia

btcabf

CODEX IURIS CANONICI (1917)

LIBER PRIMUS NORMAE GENERALES

TITULUS I De legibus ecclesiasticis TITULUS II De consuetudine TITULUS III. De temporis supputatione TITULUS IV De rescriptis TITULUS V De privilegiis TITULUS VI De dispensationibus

LIBER SECUNDUS DE PERSONIS

PARS PRIMA DE CLERICIS

SECTIO I De clericis in genere TITULUS I De clericorum adscriptione alicui dioecesi TITULUS II De iuribus et privilegiis clericorum TITULUS III De obligationibus clericorum TITULUS IV De officiis ecclesiasticis TITULUS V De potestate ordinaria et delegata TITULUS VI De reductione clericorum ad statum laicalem SECTIO II De clericis in specie TITULUS VII De suprema potestate deque iis qui eiusdem sunt ecclesiastico iure participes TITULUS VIII De potestate episcopali deque iis qui de eadem participant

PARS SECUNDA DE RELIGIOSIS

TITULUS IX De erectione et suppressione religionis, provinciae, domus TITULUS X De religionum regimine TITULUS XI De admissione in religionem TITULUS XII De ratione studiorum in religionibus clericalibus TITULUS XIII De obligationibus et privilegiis religiosorum TITULUS XIV De transitu ad aliam religionem TITULUS XV De egressu e religione TITULUS XVI De dimissione religiosorum TITULUS XVII De societatibus sive virorum sive mulierum in communi viventium sine votis

PARS TERTIA DE LAICIS

TITULUS XVIII De fidelium associationibus in genere TITULUS XIX De fidelium associationibus in specie

LIBER TERTIUS DE REBUS

PARS PRIMA DE SACRAMENTIS

TITULUS I De baptismo TITULUS II De confirmatione TITULUS III De sanctissima Eucharistia TITULUS IV De poenitentia TITULUS V De extrema unctione TITULUS VI De ordine TITULUS VII De matrimonio Codex Iuris Canonici 1917 2 TITULUS VIII. De Sacramentalibus

PARS SECUNDA DE LOCIS ET TEMPORIBUS SACRIS

SECTIO I De locis sacris TITULUS IX De ecclesiis TITULUS X De oratoriis TITULUS XI De altaribus TITULUS XII De sepultura ecclesiastica SECTIO II De temporibus sacris TITULUS XIII De diebus festis TITULUS XIV De abstinentia et ieiunio

PARS TERTIA DE CULTU DIVINO

TITULUS XV De custodia et cultu sanctissimae Eucharistiae TITULUS XVI De cultu Sanctorum, sacrarum imaginum, et reliquiarum TITULUS XVII De sacris processionibus TITULUS XVIII De sacra supellectili TITULUS XIX De voto et iureiurando

PARS QUARTA DE MAGISTERIO ECCLESIASTICO

TITULUS XX De divini verbi praedicatione TITULUS XXI De Seminariis TITULUS XXII De scholis TITULUS XXIII De praevia censura librorum eorumque prohibitione. TITULUS XXIV De fidei professione

PARS QUINTA DE BENEFICIIS ALIISQUE INSTITUTIS ECCLESIASTICIS NON COLLEGIALIBUS

TITULUS XXV De beneficiis ecclesiasticis TITULUS XXVI De aliis institutis ecclesiasticis non collegialibus

PARS SEXTA DE BONIS ECCLESIAE TEMPORALIBUS

TITULUS XXVII De bonis ecclesiasticis acquirendis TITULUS XXVIII De bonis ecclesiasticis administrandis TITULUS XXIX De contractibus TITULUS XXX De piis fundationibus

LIBER QUARTUS DE PROCESSIBUS

PARS PRIMA DE IUDICIIS

SECTIO I De iudiciis in genere TITULUS I De foro competenti TITULUS II De variis tribunalium gradibus et speciebus TITULUS III De disciplina in tribunalibus servanda TITULUS IV De partibus in causa TITULUS V De actionibus et exceptionibus TITULUS VI De causae introductione TITULUS VII De litis contestatione TITULUS VIII De litis instantia TITULUS IX De interrogationibus partibus in iudicio faciendis TITULUS X De probationibus TITULUS XI De causis incidentibus TITULUS XII De processus publicatione, de conclusione in causa et de causae discussione

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 3 TITULUS XIII De sententia. TITULUS XIV De iuris remendiis contra sententiam TITULUS XV De re iudicata et de restitutione in integrum TITULUS XVI De expensis iudicialibus et gratuito patrocinio TITULUS XVII De exsecutione sententiae SECTIO II De peculiaribus normis in certis quibusdam iudiciis servandis TITULUS XVIII. De modis evitandi iudicium contentiosum TITULUS XIX De iudicio criminali TITULUS XX De causis matrimonialibus TITULUS XXI De causis contra sacram ordinationem

PARS SECUNDA DE CAUSIS BEATIFICATIONIS SERVORUM DEI ET CANONIZATIONIS BEATORUM

TITULUS XXII De nonnullis personis quae in his processibus partem habent TITULUS XXIII De probationibus in his processibus adhibendis TITULUS XXIV De processu beatificationis Servorum Dei per viam non cultus TITULUS XXV De processu beatificationis Servorum Dei per viam cultus seu casus excepti TITULUS XXVI De Beatorum canonizatione

PARS TERTIA DE MODO PROCEDENDI IN NONNULLIS EXPEDIENDIS NEGOTIIS VEL SANCTIONIBUS POENALIBUS

APPLICANDIS

TITULUS XXVII De modo procedendi in remotione parochorum inamovibilium TITULUS XXVIII De modo procedendi in remotione parochorum amovibilium TITULUS XXIX De modo procedendi in translatione parochorum TITULUS XXX De modo procedendi contra clericos non residentes TITULUS XXXI De modo procedendi contra clericos concubinarios TITULUS XXXII De modo procedendi contra, parochum in adimplendis paroecialibus officiis negligentem TITULUS XXXIII De modo procedendi in suspensione ex informata conscientia infligenda

LIBER QUINTUS DE DELICTIS ET POENIS

PARS PRIMA DE DELICTIS

TITULUS I De natura delicti eiusque divisione TITULUS II De imputabilitate delicti, de causis illam aggravantibus vel minuentibus et de iuridicis delicti effectibus TITULUS III De conatu delicti

PARS SECUNDA DE POENIS

SECTIO I De poenis in genere TITULUS IV De poenarum notione, speciebus, iuterpretatione atque applicatione TITULUS V De Superiore potestatem coactivam habente TITULUS VI De subiecto coactivae potestati obnoxio TITULUS VII De poenarum remissione SECTIO II De poenis in specie TITULUS VIII De poenis medicinalibus seu de censuris TITULUS IX De poenis vindicativis TITULUS X De remediis poenalibus et poenitentiis

PARS TERTIA DE POENIS IN SINGULA DELICTA

TITULUS XI De delictis contra fidem et unitatem Ecclesiae TITULUS XII De delictis contra religionem TITULUS XIII De delictis contra auctoritates, personas, res ecclesiasticas

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 4 TITULUS XIV De delictis contra vitam, libertatem, proprietatem, bonam famam ac bonos mores TITULUS XV De crimine falsi TITULUS XVI De delictis in administratione vel susceptione ordinum aliorumque Sacramentorum TITULUS XVII De delictis contra obligationes proprias status clericalis vel religiosi TITULUS XVIII De delictis in collatione, susceptione et dimissione dignitatum, officiorum et beneficiorum ecclesiasticorum TITULUS XIX De abusu potestatis vel officii ecclesiastici LIBER PRIMUS NORMAE si quidem ipsis canonibus ex- vel ferendae sententiae, eae GENERALES presse reprobentur, tanquam tanquam abrogatae habean- Can. 1. Licet in Codice iuris iuris corruptelae corrigantur, tur; canonici Ecclesiae quoque licet sint immemorabiles, 6º. Si qua ex ceteris disci- Orientalis disciplina saepe re- neve sinantur in posterum re- plinaribus legibus, quae feratur, ipse tamen unam re- viviscere; aliae, quae quidem usque adhuc viguerunt, nec spicit Latinam Ecclesiam, ne- centenariae sint et immemo- explicite nec implicite in Codi- que Orientalem obligat, nisi rabiles, tolerari poterunt, si ce contineatur, ea vim om- de iis agatur, quae ex ipsa rei Ordinarii pro locorum ac per- nem amisisse dicenda est, natura etiam Orientalem affi- sonarum adiunctis existiment nisi in probatis liturgicis libris ciunt. eas prudenter submoveri non reperiatur, aut lex sit iuris di- posse; ceterae suppressae Can. 2. Codex, plerumque, vini sive positivi sive natura- habeantur nisi expresse Co- nihil decernit de ritibus et lis. dex aliud caveat. caeremoniis quas liturgici li- Can. 7. Nomine Sedis Apo- bri, ab Ecclesia Latina proba- Can. 6. Codex vigentem stolicae vel Sanctae Sedis in ti, servandas praecipiunt in huc usque disciplinam ple- hoc Codice veniunt non solum celebratione sacrosancti Mis- rumque retinet, licet opportu- Romanus Pontifex, sed etiam, sae sacrificii, in administra- nas immutationes afferat. nisi ex rei natura vel sermo- tione Sacramentorum et Sa- Itaque: nis contextu aliud appareat, cramentalium aliisque sacris 1º. Leges quaelibet, sive Congregationes, Tribunalia, peragendis. Quare omnes li- universales sive particulares, Officia, per quae idem Roma- turgicae leges vim suam reti- praescriptis huius Codicis op- nus Pontifex negotia Eccle- nent nisi earum aliqua in Co- positae, abrogantur nisi de siae universae expedire solet. dice expresse corrigatur. particularibus legibus aliud TITULUS I De legibus eccle- Can. 3. Codicis canones ini- expresse caveatur; siasticis tas ab Apostolica Sede cum 2º. Canones qui ius vetus Can. 8. § 1. Leges insti- variis Nationibus conventio- ex integro referunt, ex vete- tuuntur, cum promulgantur. nes nullatenus abrogant aut ris iuris auctoritate, atque § 2. Lex non praesumitur iis aliquid obrogant; eae idcir- ideo ex receptis apud proba- personalis, sed territorialis, co perinde ac in praesens vi- tos auctores interpretationi- nisi aliud constet. gere pergent, contrariis huius bus, sunt aestimandi; Can. 9. Leges ab Apostolica Codicis praescriptis minime 3º. Canones qui ex parte Sede latae promulgantur per obstantibus. tantum cum veteri iure con- editionem in Actorum Aposto- Can. 4. Iura aliis quaesita, gruunt, qua congruunt, ex licae Sedis commentario offi- itemque privilegia atque in- iure antiquo aestimandi sunt; ciali, nisi in casibus particula- dulta quae, ab Apostolica qua discrepant, sunt ex sua ribus alius promulgandi mo- Sede ad haec usque tempora ipsorum sententia diiudican- dus fuerit praescriptus; et personis sive physicis sive di; vim suam exserunt tantum moralibus concessa, in usu 4º. In dubio num aliquod expletis tribus mensibus a die adhuc sunt nec revocata, in- canonum praescriptum cum qui Actorum numero apposi- tegra manent, nisi huius Co- veteri iure discrepet, a veteri tus est, nisi ex natura rei illi- dicis canonibus expresse re- iure non est recedendum; co ligent aut in ipsa lege bre- vocentur. 5º. Quod ad poenas attinet, vior vel longior vacatio spe- Can. 5. Vigentes in prae- quarum in Codice nulla fit cialiter et expresse fuerit sta- sens contra horum statuta mentio, spirituales sint vel tuta. canonum consuetudines sive temporales, medicinales vel, Can.10. Leges respiciunt universales sive particulares, ut vocant, vindicativae, latae futura, non praeterita, nisi

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 5 nominatim in eis de praeteri- dummodo agatur de legibus Can. 20. Si certa de re de- tis caveatur. in quibus Romanus Pontifex sit expressum praescriptum Can. 11. Irritantes aut in- dispensare solet. legis sive generalis sive parti- habilitantes eae tantum leges Can. 16. § 1. Nulla igno- cularis, norma sumenda est, habendae sunt, quibus aut rantia legum irritantium aut nisi agatur de poenis appli- actum esse nullum aut inha- inhabilitantium ab eisdem ex- candis, a legibus latis in simi- bilem esse personam expres- cusat, nisi aliud expresse di- libus; a generalibus iuris se vel aequivalenter statuitur. catur. principiis cum aequitate canonica servatis; a stylo et Can. 12. Legibus mere ec- § 2. Ignorantia vel error praxi Curiae Romanae; a clesiasticis non tenentur qui circa legem aut poenam aut communi constantique sen- baptismum non receperunt, circa factum proprium aut cir- tentia doctorum. nec baptizati qui sufficienti ca factum alienum notorium rationis usu non gaudent, nec generatim non praesumitur; Can. 21. Leges latae ad qui, licet rationis usum asse- circa factum alienum non no- praecavendum periculum ge- cuti, septimum aetatis annum torium praesumitur, donec nerale, urgent, etiamsi in nondum expleverunt, nisi contrarium probetur. casu peculiari periculum non adsit. aliud iure expresse caveatur. Can. 17. § 1. Leges au- Can. 13. § 1. Legibus ge- thentice interpretatur legisla- Can. 22. Lex posterior, a neralibus tenentur ubique tor eiusve successor et is cui competenti auctoritate lata, terrarum omnes pro quibus potestas interpretandi fuerit obrogat priori, si id expresse latae sunt. ab eisdem commissa. edicat, aut sit illi directe contraria, aut totam de integro § 2. Legibus conditis pro § 2. Interpretatio authenti- ordinet legis prioris mate- peculiari territorio ii subiiciun- ca, per modum legis exhibita, riam; sed firmo praeseripto tur pro quibus latae sunt qui- eandem vim habet ac lex can. 6, n. 1, lex generalis que ibidem domicilium vel ipsa; et si verba legis in se nullatenus derogat locorum quasi-domicilium habent et certa declaret tantum, pro- specialium et personarum simul actu commorantur, fir- mulgatione non eget et valet singularium statutis, nisi aliud mo praescripto can. 14. retrorsum; si legem coarctet in ipsa expresse caveatur. Can.14. § 1. Peregrini: vel extendat aut dubiam ex- plicet, non retrotrahitur et Can. 23. In dubio revocatio 1º. Non adstringuntur legi- debet promulgari. legis praeexsistentis non bus particularibus sui territo- praesumitur, sed leges poste- § 3. Data autem per mo- rii quandiu ab eo absunt, nisi riores ad priores trahendae dum sententiae iudicialis aut aut earum transgressio in sunt et his, quantum fieri rescripti in re peculiari, vim proprio territorio noceat, aut possit conciliandae. leges sint personales; legis non habet et ligat tantum personas atque afficit res Can. 24. Praecepta, singu- 2º. Neque legibus territorii pro quibus data est. lis data, eos quibus dantur, in quo versantur, iis exceptis ubique urgent, sed iudicialiter Can. 18. Leges ecclesiasti- quae ordini publico consulunt, urgeri nequeunt et cessant cae intelligendae sunt secun- vel actuum sollemnia deter- resoluto iure praecipientis nisi dum propriam verborum si- minant; per legitimum documentum gnificationem in textu et con- 3º. At legibus generalibus aut coram duobus testibus textu consideratam; quae si tennentur etiamsi hae suo in imposita fuerint. dubia et obscura manserit, ad territorio non vigeant, mini- locos Codicis parallelos, si qui TITULUS II De consuetudi- me vero si in loco in quo ver- sint, ad legis finem ac cir- ne santur non obligent. cumstantias et ad mentem Can. 25. Consuetudo in Ec- § 2. Vagi obligantur legibus legislatoris est recurrendum. clesia vim legis a consensu tam generalibus quam parti- Can. 19. Leges quae poe- competentis Superioris eccle- cularibus quae vigent in loco nam statuunt, aut liberum iu- siastici unice obtinet. in quo versantur. rium exercitium coarctant, Can. 26. Communitas quae Can. 15. Leges, etiam irri- aut exceptionem a lege conti- legis ecclesiasticae saltem re- tantes et inhabilitantes, in nent, strictae subsunt inter- cipiendae capax est, potest dubio iuris non urgent; in du- pretationi. consuetudinem inducere quae bio autem facti potest Ordi- vim legis obtineat. narius in eis dispensare,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 6 Can. 27. § 1. Iuri divino mendi prout sunt in calenda- duo vacationum menses a sive naturali sive positivo nul- rio. die 15 augusti, primus dies la consuetudo potest aliqua- Can. 33. § 1. In supputan- ad explendam numerationem tenus derogare; sed neque dis horis diei standum est computetur et tempus finia- iuri ecclesiastico praeiudicium communi loci usui; sed in pri- tur incipiente ultimo die eiu- affert, nisi fuerit rationabilis vata Missae celebratione, in sdem numeri; et legitime per annos quadra- privata horarum canonicarum 3º. Si terminus a quo non ginta continuos et completos recitatione, in sacra commu- coincidat cum initio diei, ex. praescripta; contra legem nione recipienda et in ieiunii gr., decimus quartus aetatis vero ecclesiasticam quae vel abstinentiae lege servan- annus, annus novitiatus, octi- clausulam contineat futuras da, licet alia sit usualis loci duum a vacatione sedis epi- consuetudines prohibentem, supputatio, potest quis sequi scopalis, decendium ad ap- sola praescribere potest ra- loci tempus aut locale sive pellandum, etc., primus dies tionabilis consuetudo cente- verum sive medium, aut le- ne computetur et tempus fi- naria aut immemorabilis. gale sive regionale sive aliud niatur expleto ultimo die eiu- § 2. Consuetudo quae in extraordinarium. sdem numeri; iure expresse reprobatur non § 2. Quod attinet ad tem- 4º. Quod si mensis die eiu- est rationabilis. pus urgendi contractuum sdem numeri careat, ex. gr., Can. 28. Consuetudo prae- obligationes, servetur, nisi unus mensis a die 30 ianua- ter legem, quae scienter a aliter expressa pactione con- rii, tunc pro diverso casu communitate cum animo se ventum fuerit, praescriptum tempus finiatur incipiente vel obligandi servata sit, legem iuris civilis in territorio vigen- expleto ultimo die mensis; inducit, si pariter fuerit ratio- tis. 5º. Si agatur de actibus eiu- nabilis et legitime per annos Can. 34. § 1. Si mensis et sdem generis statis tempori- quadraginta continuos et annus designentur proprio bus renovandis, ex. gr., completos praescripta. nomine vel aequivalenter, ex. triennium ad professionem Can. 29. Consuetudo est gr., mense februario, anno perpetuam post tempora- optima legum interpres. proxime futuro, sumantur riam, triennium aliudve tem- Can. 30. Firmo praescripto prout sunt in calendario. poris spatium ad electionem can. 5, consuetudo contra le- § 2. Si terminus a quo nec renovandam, etc., tempus fi- gem vel praeter legem per explicite nec implicite assi- nitur eodem recurrente die contrariam consuetudinem gnetur, ex. gr., suspensio a quo incepit, sed novus actus aut legem revocatur; sed, Missae celebratione per men- per integrum eundem diem nisi expressam de iisdem sem aut duos annos, tres in poni potest. mentionem fecerit, lex non anno vacationum menses, Can. 35. Tempus utile illud revocat consuetudines cente- etc., tempus supputetur de intelligitur quod pro exercitio narias aut immemorabiles, momento ad momentum; et aut prosecutione sui iuris ita nec lex generalis consuetudi- si tempus sit continuum, ut in alicui competit ut ignoranti nes particulares. allato primo exemplo, men- aut agere non valenti non TITULUS III. De temporis ses et anni sumantur prout currat; continuum, quod nul- supputatione sunt in calendario; si inter- lam patitur interruptionem. missum, hebdomada intelli- Can. 31. Salvis legibus li- TITULUS IV De rescriptis gatur 7 dierum, mensis 30, turgicis, tempus, nisi aliud Can. 36. § 1. Rescripta annus 365. expresse caveatur, suppute- tum Sedis Apostolicae tum tur ad normam canonum qui § 3. Si tempus constet uno aliorum Ordinariorum impe- sequuntur. vel pluribus mensibus aut an- trari libere possunt ab omni- nis, una vel pluribus hebdo- Can. 32. § 1. Dies constat bus qui expresse non prohi- madibus aut tandem pluribus 24 horis continuo supputan- bentur. diebus, et terminus a quo ex- dis a media nocte, hebdoma- § 2. Gratiae et dispensatio- plicite vel implicite assigne- da 7 diebus. nes omne genus a Sede Apo- tur: § 2. In iure nomine mensis stolica concessae etiam cen- 1º. Menses et anni suman- venit spatium 30, anni vero sura irretitis validae sunt, sal- tur prout sunt in calendario; spatium 365 dierum, nisi vo praescripto can. 2265, § mensis et annus dicantur su- 2º. Si terminus a quo coin- 2, 2275, n. 3, 2283. cidat cum initio diei, ex. gr., btcabf Codex Iuris Canonici 1917 7 Can. 37. Rescriptum impe- Can. 43. Gratia ab una Sa- conceduntur, aut loci in quo trari potest pro alio etiam cra Congregatione vel Officio ipsa moratur, aut rei de qua praeter eius assensum; et li- Romanae Curiae denegata, agitur, dummodo iudicio Or- cet ipse possit gratia per re- invalide ab alia Sacra Con- dinarii, nulla sit de ipsa per- scriptum concessa non uti, gregatione vel Officio aut a sona vel re dubitatio. rescriptum tamen valet ante loci Ordinario, etsi potesta- Can. 48. § 1. Si contingat eius acceptationem, nisi aliud tem habente, conceditur sine ut de una eademque re duo ex appositis clausulis appa- assensu Sacrae Congregatio- rescripta inter se contraria reat. nis vel Officii quocum vel qui- impetrentur, peculiare, in iis Can. 38. Rescripta quibus buscum agi coeptum fuit, sal- quae peculiariter exprimun- gratia conceditur sine inte- vo iure S. Poenitentiariae pro tur, praevalet generali. foro interno. riecto exsecutore, effectum § 2. Si sint aeque peculiaria habent a momento quo datae Can. 44. § 1. Nemo gra- aut generalia, prius tempore sunt litterae; cetera a tempo- tiam a proprio Ordinario de- praevalet posteriori, nisi in re exsecutionis. negatam ab alio Ordinario altero fiat expressa mentio de Can. 39. Conditiones in re- petat, nulla facta denegatio- priore, aut nisi prior impetra- scriptis tunc tantum essentia- nis mentione; facta autem tor dolo vel notabili negligen- les pro eorundem validitate mentione, Ordinarius gratiam tia suo rescripto usus non censentur, cum per particulas ne concedat, nisi habitis a fuerit. priore Ordinario denegationis si, dummodo, vel aliam eiu- § 3. Quod si eodem die fue- rationibuns. sdem significationis expri- rint concessa nec liqueat uter muntur. § 2. Gratia a Vicario Gene- prior impetraverit, utrumque Can. 40. In omnibus re- rali denegata et postea, nulla irritum est, et, si res ferat, scriptis subintelligenda est, facta huius denegationis rursus ad eum qui rescripta etsi non expressa, conditio: mentione, ab Episcopo impe- dedit, est recurrendum. trata, invalida est; gratia au- Si preces veritate nitantur, Can. 49. Rescripta intelli- tem ab Episcopo denegata salvo praescripto can. 45, genda sunt secundum pro- nequit valide, etiam facta de- 1054. priam verborum significatio- negationis mentione, a Vica- Can. 41. In rescriptis quo- nem et communem loquendi rio Generali, non consentien- rum nullus est exsecutor, usum, nec debent ad casus te Episcopo, impetrari. preces veritate nitantur opor- alios praeter expressos ex- tet tempore quo rescriptum Can. 45. Cum rescriptis ad tendi. preces alicuius impetratis ap- datum est; in ceteris tempore Can. 50. In dubio, rescripta ponitur clausula: Motu pro- exsecutionis. quae ad lites referuntur, vel prio, valent quidem ea, si in Can. 42. § 1. Reticentia iura aliis quaesita laedunt, vel precibus reticeatur veritas veri, seu subreptio, in preci- adversantur legi in commo- alioquin necessario exprimen- bus non obstat quominus re- dum privatorum, vel denique da, non tamen si falsa causa seriptum vim habeat ratum- impetrata fuerunt ad beneficii finalis eaque unica propona- que sit, dummodo expressa ecclesiastici assecutionem, tur, salvo praescripto can. fuerint quae de stylo Curiae strictam interpretationem re- 1054. sunt ad validitatem expri- cipiunt; cetera omnia latam. Can. 46. Rescripta etiam menda. Can. 51. Rescriptum Sedis Motu proprio concessa perso- § 2. Nec obstat expositio Apostolicae in quo nullus da- nae de iure communi inhabili falsi, seu obreptio, dummodo tur exsecutor, tunc tantum ad consequendam gratiam de vel unica causa proposita vel debet Ordinario impetrantis qua agitur, itemque edita ex pluribus propositis una praesentari, cum id in eisdem contra alicuius loci legitimam saltem motiva vera sit. litteris praecipitur, aut de re- consuetudinem vel statutum bus agitur publicis, aut com- § 3. Vitium obreptionis vel peculiare, vel contra ius alteri probare conditiones quasdam subreptionis in una tantum iam quaesitum, non sustinen- oportet. parte rescripti aliam non infir- tur, nisi expressa derogatoria mat, si una simul plures gra- clausula rescripto apponatur. Can. 52. Rescripta, quorum tiae per rescriptum conce- paesentationi nullum est defi- Can. 47. Rescripta non dantur. nitum tempus, possunt exse- fiunt irrita ob errorem in no- cutori exhiberi quovis tempo- mine personae cui vel a qua re, modo absit fraus et dolus. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 8 Can. 53. Rescripti exsecu- Can. 58. Rescripta quaeli- Can. 64. Per communica- tor invalide munere suo fun- bet exsecutioni mandari pos- tionem privilegiorum, etiam gitur, antequam litteras rece- sunt etiam ab exsecutoris in forma aeque principali, ea perit earumque authenticita- successore in dignitate vel of- tantum privilegia impertita tem et integritatem recogno- ficio, nisi fuerit electa indu- censentur, quae directe, per- verit, nisi praevia stria personae. petuo et sine speciali relatio- earundem notitia ad eum Can. 59. § 1. Exsecutori ne ad certum locum aut rem fuerit auctoritate rescribentis fas est, si quoquo modo in aut personam concessa fue- transmissa. rescriptorum exsecutione er- rant primo privilegiario, habita etiam ratione capacitatis Can. 54. § 1. Si in rescrip- raverit, iterum eadem exse- subiecti, cui fit communicatio. to committatur merum exsecutioni mandare. cutionis ministerium, exsecu- § 2. Quod attinet ad taxas Can. 65. Cum privilegia actio rescripti denegari non po- pro rescriptorum exsecutione, quiruntur per communicatio- test, nisi aut manifeste pa- servetur praescriptum can. nem in forma accessoria, au- teat rescriptum vitio subrep- 1507, § 1. gentur, imminuuntur vel amittuntur ipso facto, si forte tionis aut obreptionis nullum Can. 60. § 1. Rescriptum, augeantur, imminuantur vel esse, aut in rescripto appo- per peculiarem Superioris ac- cessent in principali privile- nantur conditiones quas ex- tum revocatum, perdurat giario; secus si acquirantur secutori constet non esse im- usque dum revocatio ei, qui per communicationem in for- pletas, aut qui rescriptum im- illud obtinuit, significetur. petravit adeo iudicio exsecu- ma aeque principali. § 2. Per legem contrariam toris, videatur indignus ut Can. 66. § 1. Facultates nulla rescripta revocantur, aliorum offensioni futura sit habituales quae conceduntur nisi aliud in ipsa lege cavea- gratiae concessio; quod ulti- vel in perpetuum vel ad prae- tur, aut lex lata sit a Superio- mum si accidat, exsecutor, finitum tempus aut certum re ipsius rescribentis. intermissa exsecutione statim numerum casuum, accensen- ea de re certiorem faciat re- Can. 61. Per Apostolicae tur privilegiis praeter ius. Sedis aut dioecesis vacatio- scribentem. § 2. Nisi in earum conces- nem nullum eiusdem Sedis § 2. Quod si in rescripto sione electa fuerit industria Apostolicae aut Ordinarii re- concessio gratiae exsecutori personae aut aliud expresse scriptum perimitur, nisi aliud committatur, ipsius est pro cautum sit, facultates habi- ex additis clausulis appareat, suo prudenti arbitrio et con- tuales, Episcopo aliisve de aut rescriptum contineat po- scientia gratiam concedere quibus in can. 198, § 1 ab testatem alicui factam conce- vel denegare. Apostolica Sede concessae, dendi gratiam peculiaribus non evanescunt, resoluto iure Can. 55. Exsecutor proce- personis in eodem expressis, Ordinarii cui concessae sunt, dere debet ad mandati nor- et res adhuc integra sit. mam, et nisi conditiones es- etiamsi ipse eas exsequi coe- Can. 62. Si rescriptum con- sentiales in litteris appositas perit, sed transeunt ad Ordi- tineat non simplicem gratiam, impleverit ac substantialem narios qui ipsi in regimine sed privilegium vel dispensa- procedendi formam servave- succedunt; item concessae tionem, serventur insuper rit, irrita est exsecutio. Episcopo competunt quoque praescripta canonum qui se- Vicario Generali. Can. 56. Exsecutio rescrip- quuntur. torum quae forum externum § 3. Concessa facultas se- TITULUS VDe privilegiis respiciunt, scripto facienda cumfert alias quoque potesta- est. Can. 63. § 1. Privilegia ac- tes quae ad illius usum sunt quiri possunt non solum per necessariae; quare in faculta- Can. 57. § 1. Rescriptorum directam concessionem com- te dispensandi includitur exsecutor potest alium pro petentis auctoritatis et per etiam potestas absolvendi a suo prudenti arbitrio sibi sub- communicationem, sed etiam poenis ecclesiasticis, si quae stituere, nisi substitutio pro- per legitimam consuetudinem forte obstent, sed ad effec- hibita fuerit, aut substituti aut praescriptionem. tum dumtaxat dispensationis persona praefinita. § 2. Possessio centenaria consequendae. § 2. Si tamen fuerit electa vel immemorabilis inducit Can. 67. Privilegium ex ip- industria personae, exsecuto- praesumptionem concessi sius tenore aestimandum est, ri non licet alteri committere, privilegii. nisi actus praeparatorios. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 9 nec licet illud extendere aut Can. 76. Per non usum vel agatur quae a Sede Aposto- restringere. per usum contrarium privile- lica concedi solet. Can. 68. In dubio privilegia gia aliis haud onerosa non Can. 82. Episcopi aliique lo- interpretanda sunt ad nor- cessant; quae vero in aliorum corum Ordinarii dispensare mam can. 50; sed ea semper gravamen cedunt, amittun- valent in legibus dioecesanis, adhibenda interpretatio, ut tur, si accedat legitima prae- et in legibus Concilii provin- privilegio aucti aliquam ex inscriptio vel tacita renuntiatio. cialis ac plenarii ad normam dulgentia concedentis videan- Can. 77. Cessat quoque can. 291, § 2, non vero in le- tur gratiam consecuti. privilegium, si temporis pro- gibus quas speciatim tulerit Can. 69. Nemo cogitur uti gressu rerum adiuncta sic, iu- Romanus Pontifex pro illo pe- privilegio in sui dumtaxat fa- dicio Superioris, immutentur culiari territorio, nisi ad nor- vorem concesso, nisi alio ex ut noxium evaserit, aut eius mam can. 81. capite exsurgat obligatio. usus illicitus fiat; item elapso Can. 83. Parochi nec a lege tempore vel expleto numero Can. 70. Privilegium, nisi generali nec a lege peculiari casuum pro quibus privile- aliud constet, censendum est dispensare valent, nisi haec gium fuit concessum, firmo perpetuum. potestas expresse eisdem praescripto can. 207, § 2. concessa sit. Can. 71. Per legem genera- Can. 78. Qui abutitur pote- lem revocantur privilegia in Can. 84. § 1. A lege eccle- state sibi ex privilegio per- hoc Codice contenta; ad cete- siastica ne dispensetur sine missa, privilegio ipso privari ra quod attinet, servetur iusta et rationabili causa, ha- meretur; et Ordinarius Sanc- praescriptum can. 60. bita ratione gravitatis legis a tam Sedem monere ne omit- qua dispensatur; alias di- Can. 72. § 1. Privilegia tat, si quis privilegio ab ea- spensatio ab inferiore data il- cessant per renuntiationem a dem concesso graviter abuta- licita et invalida est. competenti Superiore accep- tur. tatam. § 2. Dispensatio in dubio de Can. 79. Quamvis privile- sufficientia causae licite peti- § 2. Privilegio in sui tantum gia, oretenus a Sancta Sede tur et potest licite et valide favorem constituto quaevis obtenta, ipsi petenti in foro concedi. persona privata renuntiare conscientiae suffragentur, Can. 85. Strictae subest in- potest. nemo tamen potest cuiusvis terpretationi non solum di- § 3. Concesso alicui com- privilegii usum adversus spensatio ad normam can. munitati, dignitati locove re- quemquam in foro externo 50, sed ipsamet facultas di- nuntiare privatis personis non vindicare, nisi privilegium ip- spensandi ad certum casum licet. sum sibi concessum esse le- concessa. § 4. Nec ipsi communitati gitime evincat. Can. 86. Dispensatio quae seu coetui integrum est re- TITULUS VI De dispensatio- tractum habet successivum, nuntiare privilegio sibi dato nibus cessat iisdem modis quibus per modum legis, vel si re- Can. 80. Dispensatio, seu privilegium, nec non certa ac nuntiatio cedat in Ecclesiae legis in casu speciali relaxa- totali cessatione causae moti- aliorumve praeiudicium. tio, concedi potest a condito- vae. Can. 73. Resoluto iure con- re legis, ab eius successore LIBER SECUNDUS DE cedentis, privilegia non ex- vel Superiore, nec non ab illo PERSONIS stinguuntur, nisi data fuerint cui iidem facultatem dispen- cum clausula: ad beneplaci- sandi concesserint. Can. 87. Baptismate homo constituitur in Ecelesia Christi tum nostrum, vel alia aequi- Can. 81. A generalibus Ec- persona cum omnibus chri- pollenti. clesiae legibus Ordinarii infra stianorum iuribus et officiis, Can. 74. Privilegium perso- Romanum Pontificem dispen- nisi, ad iura quod attinet, ob- nale personam sequitur et sare nequeunt, ne in casu stet obex, ecclesiasticae com- cum ipsa exstinguitur. quidem peculiari, nisi haec munionis vinculum impe- potestas eisdem fuerit expli- Can. 75. Privilegia realia diens, vel lata ab Ecclesia cite vel implicite concessa, cessant per absolutum rei vel censura. loci interitum; privilegia vero aut nisi difficilis sit recursus Can. 88. § 1. Persona quae localia, si locus intra quadra- ad Sanctam Sedem et simul vicesimum primum aetatis ginta annos restituatur, revi- in mora sit periculum gravis viscunt. damni, et de dispensatione

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 10 annum explevit, maior est; protracta ad decennium com- seu quot personae, stipite infra hanc aetatem, minor. pletum. dempto. § 2. Minor, si masculus, § 2. Quasi-domicilium ac- § 3. In linea obliqua, si censetur pubes a decimo- quiritur commoratione uti su- tractus uterque sit aequalis, quarto, si femina, a duodeci- pra, quae vel coniuncta sit tot sunt gradus quot genera- mo anno completo. cum animo ibi manendi sal- tiones in uno tractu lineae: si § 3. Impubes, ante plenum tem ad maiorem anni par- duo tractus sint inaequales, septennium, dicitur infans tem, si nihil inde avocet, vel tot gradus quot generationes seu puer vel parvulus et cen- sit reapse protracta ad maio- in tractu longiore. setur non sui compos; exple- rem anni partem. Can. 97. § 1. Affinitas ori- to autem septennio, usum ra- § 3. Domicilium vel quasi- tur ex matrimonio valido sive tionis habere praesumitur. domicilium in paroecia vel rato tantum sive rato et con- Infanti assimilantur quotquot quasi-paroecia dicitur paroe- summato. usu rationis sunt habitu de- ciale; in dioecesi, vicariatu, § 2. Viget inter virum dum- stituti. praefectura, non autem in taxat et consanguineos mu- Can. 88. Persona maior paroecia vel quasi-paroecia, lieris, itemque mulierem inter plenum habet suorum iurium dioecesanum. et viri consanguineos. exercitium; minor in exercitio Can. 93. § 1. Uxor, a viro § 3. Ita computatur ut qui suorum iurium potestati pa- legitime non separata, neces- sunt consanguinei viri, iidem rentum vel tutorum obnoxia sario retinet domicilium viri in eadem linea et gradu sint manet, iis exceptis in quibus sui; amens, domicilium cura- affines mulieris, et vice ver- ius minores a patria potestate toris; minor, domicilium illius sa. exemptos habet. cuius potestati subiicitur. Can. 98. § 1. Inter varios Can. 90. § 1. Locus originis § 2. Minor infantia egressus catholicos ritus ad illum quis filii, etiam neophyti, est ille in potest quasi-domicilium pro- pertinet, cuius caeremoniis quo, cum filius natus est, do- prium obtinere; item uxor a baptizatus fuit, nisi forte bap- micilium, aut, in defectu do- viro legitime non separata, tismus a ritus alieni ministro micilii, quasi-domicilium ha- legitime autem separata vel fraude collatus fuit, vel ob bebat pater vel, si filius sit il- etiam domicilium. gravem necessitatem, cum legitimus aut postumus, ma- Can. 94. § 1. Sive per do- sacerdos proprii ritus praesto ter. micilium sive per quasidomi- esse non potuit, vel ex di- § 2. Si agatur de filio vago- cilium suum quisque paro- spensatione apostolica, cum rum, locus originis est ipse- chum et Ordinarium sortitur. facultas data fuit ut quis cer- met nativitatis locus; si de § 2. Proprius vagi parochus to quodam ritu baptizaretur, exposito, est locus in quo in- vel Ordinarius est parochus quin tamen eidem adscriptus ventus fuit. vel Ordinarius loci in quo va- maneret. Can. 91. Persona dicitur: gus actu commoratur. § 2. Clerici nullo modo in- incola, in loco ubi domicilium, § 3. Illorum quoque qui non ducere praesumant sive lati- advena, in loco ubi quasi-do- habent nisi dioecesanum do- nos ad orientalem, sive orien- micilium habet peregrinus, si micilium vel quasi-domicilium tales ad latinum ritum assu- versetur extra domicilium et parochus proprius est paro- mendum. quasi-domicilium quod adhuc chus loci in quo actu commo- § 3. Nemini licet sine venia retinet; vagus, si nullibi do- rantur. Apostolicae Sedis ad alium ri- micilium habeat vel quasi-do- Can. 95. Domicilium et tum transire, aut, post legiti- micilium. quasi-domicilium amittitur di- mum transitum, ad pristinum Can. 92. § I. Domicilium scessione a loco cum animo reverti. acquiritur commoratione in non revertendi, salvo prae- § 4. Integrum est mulieri aliqua paroecia aut quasi-pa- scripto can. 93. diversi ritus ad ritum viri, in roecia, aut saltem in dioecesi, Can. 96. § 1. Consanguini- matrimonio ineundo vel eo vicariatu apostolico, praefec- tas computatur per lineas et durante, transire; matrimonio tura apostolica; quae com- gradus. autem soluto, resumendi pro- moratio vel coniuncta sit cum prii ritus libera est potestas, § 2. In linea recta, tot sunt animo ibi perpetuo manendi, nisi iure particulari aliud cau- gradus quot generationes, si nihil inde avocet, vel sit tum sit.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 11 § 5. Mos, quamvis diutur- 2º Quod autem omnes, uti nas audiat; quamvis autem nus, sacrae Synaxis ritu alie- singulos, tangit, ab omnibus nulla obligatione teneatur ad no suscipiendae non secum- probari debet. eorum votum, etsi concors, fert ritus mutationem. § 2. Si de actibus persona- accedendi, multum tamen, si Can. 99. In Ecelesia, prae- rum moralium non collegia- plures audiendae sint perso- ter personas physicas sunt lium agatur, serventur parti- nae, concordibus earundem etiam personae morales, pu- cularia statuta ac normae iu- suffragiis deferat, nec ab ei- blica auctoritate constitutae, ris communis, quae easdem sdem, sine praevalenti ratio- quae distinguuntur in perso- personas respiciunt. ne, suo iudicio aestimanda, discedat; nas morales collegiales et Can. 102. § 1. Persona non collegiales, ut ecclesiae, moralis, natura sua, perpetua 2º. Si requiratur consensus Seminaria beneficia, etc. est; exstinguitur tamen si a vel consilium non unius tan- Can. 100. § 1. Catholica legitima auctoritate suppri- tum vel alterius personae, Ecclesia et Apostolica Sedes matur, vel si per centum an- sed plurium simul eae perso- moralis personae rationem norum spatium esse desierit. nae legitime convocentur, salvo praescripto can. 162, § habent ex ipsa ordinatione di- § 2. Si vel unum ex perso- 4, et mentem suam manife- vina; ceterae inferiores per- nae moralis collegialis mem- stent ; Superior autem pro sonae morales in Ecclesia bris supersit, ius omnium in sua prudentia ac negotiorum eam sortiuntur sive ex ipso illud recidit. iuris praeseripto sive ex spe- gravitate potest eas adigere Can. 103. § 1. Actus, quos ciali competentis Superioris ad iusiurandum de secreto persona sive physica sive ecclesiastici concessione data servando praestandum ; moralis ponit ex vi extrinse- per formale decretum ad fi- 3º. Omnes de consensu vel ca, cui resisti non possit, pro nem religiosum vel caritati- consilio requisiti debent ea infectis habentur. vum. qua par est reverentia, fide § 2. Actus positi ex metu § 2. Persona moralis colle- ae sinceritate sententiam gravi et iniuste incusso vel ex gialis constitui non potest, suam aperire. dolo, valent, nisi aliud iure nisi ex tribus saltem personis Can. 106. Circa praeceden- caveatur; sed possunt ad physicis. tiam inter varias personas normam can. 1684-1689 per seu physicas seu morales, § 3. Personae morales sive iudicis sententiam rescindi, serventur normae quae se- collegiales sive non collegia- sive ad petitionem partis lae- quuntur, salvis normis spe- les minoribus aequiparantur. sae sive ex officio. cialibus quae suis in locis tra- Can. 101. § 1. Circa actus Can. 104. Error actum irri- duntur: personarum moralium colle- tum reddit, si versetur circa 1 deg. Qui alius personam gialium : id quod constituit substan- gerit, ex eadem obtinet prae- 1º. Nisi aliud expresse iure tiam actus vel recidat in con- cedentiam ; sed qui in Conci- communi aut particulari sta- ditionem sine qua non; secus liis aliisque similibus conven- tutum fuerit, id vim iuris ha- actus valet, nisi aliud iure ca- tibus procuratorio nomine in- bet, quod, demptis suffragis veatur; sed in contractibus tersunt, sedent post illos eiu- nullis, placuerit parti absolute error locum dare potest ac- sdem gradus qui intersunt maiori eorum qui suffragium tioni rescissoriae ad normam nonmine proprio; ferunt, aut, post duo ineffica- iuris. 2º. Cui est auctoritas in cia scrutinia, parti relative Can. 105. Cum ius statuit personas sive physicas sive maiori in tertio scrutinio; Superiorem ad agendum indi- morales, eidem ius est prae- quod si suffragia aequalia gere consensu vel consilio ali- cedentiae supra illas; fuerint, post tertium scruti- quarum personarum: nium praeses suo voto pari- 3º. Inter diversas personas 1º. Si consensus exigatur, tatem dirimat aut, si agatur ecclesiasticas quarum nulla Superior contra earundem de electionibus et praeses habeat in alias auctoritatem: votum invalide agit; si consi- suo voto paritatem dirimere qui ad gradum potiorem per- lium tantum, per verba, ex. nolit, electus habeatur senior tinent, praecedunt eis qui gr.: de consilio consultorum, ordine vel prima professione sunt inferioris gradus; inter vel audito Capitulo, parocho, vel aetate; eiusdem gradus personas sed etc., satis est ad valide agen- non eiusdem ordinis, qui al- dum ut Superior illas perso- tiorem ordinem tenet, prae-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 12 cedit iis qui in inferiore sunt tionis; utrique autem possunt bitur seu, ut aiunt, incardi- positi; si denique ad eundem esse religiosi. natur dioecesi pro cuius ser- gradum pertineant eundem- PARS PRIMA DE CLERICIS vitio promotus fuit. que ordinem habeant, prae- SECTIO I De clericis in Can. 112. Praeter casus de cedit qui prius est promotus genere quibus in can. 114, 641, § 2, ad gradum; si eodem tempo- ut clericus alienae dioecesi Can. 108. § 1. Qui divinis re promoti sint, senior ordi- valide incardinetur, a suo Or- ministeriis per primam saltem natione, nisi iunior ordinatus dinario obtinere debet litteras tonsuram mancipati sunt, fuerit a Romano Pontifice; et ab eodem subscriptas excar- clerici dicuntur. si eodem tempore ordinem dinationis perpetuae et abso- receperint, senior aetate; § 2. Non sunt omnes in eo- lutae; et ab Ordinario alienae 4º. In praecedentia diversi- dem gradu, sed inter eos sa- dioecesis litteras ab eodem tas ritus non attenditnur; cra hierarchia est in qua alii subscriptas incardinationis aliis subordinantur. 5º. Inter varias personas pariter perpetuae et absolu- morales eiusdem speciei et § 3. Ex divina institutione tae. gradus, illa praecedit quae sacra hierarchia ratione ordi- Can. 113. Excardinationem est in pacifica quasiposses- nis constat Episcopis, presby- et incardinationem concedere sione praecedentiae et, si de teris et ministris; ratione iuri- nequit Vicarius Generalis sine hoc non constet,quae prius in sdictionis, pontificatu supre- mandato speciali, nec Vica- loco, ubi quaestio oritur, in- mo et episcopatu subordina- rius Capitularis, nisi post an- stituta est; inter sodales vero to; ex Ecclesiae autem irnsti- num a vacatione sedis epi- alicuius collegii, ius praece- tutione alii quoque gradus ac- scopalis et cum consensu Ca- dentiae a determinetur ex cessere. pituli. propriis legitimis constitutio- Can. 109. Qui in ecclesia- Can. 114. Habetur excardi- nibus;secus ex legitima con- sticam hierarehiam cooptan- natio et incardinatio, si ab suetudine; qua deficiente, ex tur, non ex populi vel pote- Ordinario alienae dioecesis praescripto iuris communis; statis saecularis consensu aut clericus beneficium residen- 6º. Loci Ordinarii est in sua vocatione adleguntur; sed in tiale obtinuerit cum consensu dioecesi statuere praeceden- gradibus potestatis ordinis sui Ordinarii in scriptis dato, tias inter suos subditos, ra- constituuntur sacra ordinatio- vel cum licentia ab eodem in tione habita principiorum iuris ne; in supremo pontificatu, scriptis concessa e dioecesi communis, legitimarum dioe- ipsomet iure divino, adimple- discedendi in perpetuum. ta conditione legitimae elec- cesis consuetudinum et mu- Can. 115. Etiam per pro- tionis eiusdemque acceptatio- nerum ipsis commissorum; et fessionem religiosam quis a nis; in reliquis gradibus iuri- omnes de praecedentia con- propria dioecesi excardinatur, sdictionis, canonica missione. troversias, etiam inter ad normam can. 585. exemptos, quatenus ii colle- Can. 110. Quamvis Praelati Can. 116. Excardinatio fieri gialiter cum aliis procedant, titulo, honoris causa, a Sede nequit sine iustis causis, et componere in casibus urgen- Apostolica etiam nonnulli cle- effectum non sortitur, nisi in- tioribus, remota omni appel- rici donentur sine ulla iuri- cardinatione secuta in alia latione in suspensivo, sed sdictione, proprio tamen no- dioecesi, cuius Ordinarius de sine praeiudicio iuris uniu- mine Praelati in iure dicuntur eadem priorem Ordinarium scuiusque; clerici sive saeculares sive re- quantocius certiorem reddat. 7º. Circa personas quae ad ligiosi qui iurisdictionem ordi- Can. 117. Ad incardinatio- Domum pontificalem perti- nariam in foro externo obti- nem alieni clerici Ordinarius nent, praecedentia moderan- nent. ne deveniat, nisi: da est secundum peculiaria TITULUS I De clericorum privilegia, regulas et traditio- adscriptione alicui dioecesi 1º. Necessitas aut utilitas dioecesis id exigat, et salvis nes eiusdem pontificiae Do- Can. 111. § 1. Quemlibet iuris praescriptis circa canoni- mus. clericum oportet esse vel ali- cum ordinationis titulum; Can. 107. Ex divina institu- cui dioecesi vel alicui religioni tione sunt in Ecclesia clerici a adscriptum, ita ut clerici vagi 2º. Ex legitimo documento laicis distincti, licet non om- nullatenus admittantur. sibi constiterit de obtenta legitima excardinatione, et ha- nes clerici sint divinae institu- § 2. Per receptionem pri- buerit praeterea a Curia di- mae tonsurae clericus adscri-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 13 mittente, sub secreto, si opus causa, tum maxime cum con- ram Virginem mariano ro- sit, de clerici natalibus, vita, troversiae inter partes com- sario colant, conscientiam moribus ac studiis opportuna ponendae frustra operam de- suam discutiant. testimonia, maxime si agatur derit. Can. 126. Omnes sacerdo- de incardinandis clericis di- § 3. Si nihilominus ab eo tes saeculares debent tertio versae linguae et nationis; qui nullam praehabuerit ve- saltem quoque anno spiritua- Ordinarius autem dimittens, niam, conveniantur, possunt, libus exercitiis, per tempus a graviter onerata eius con- ratione necessitatis, ad vitan- proprio Ordinario determi- scientia, advigilare debet ut da maiora mala comparere, nandum, in pia aliqua religio- testimonia sint veritati con- certiore tamen facto Superio- save domo ab eodem desi- formia; re a quo venia obtenta non gnata vacare; neque ab eis 3º. Clericus iureiurando co- fuit. quisquam eximatur, nisi in ram eodem Ordinario eiusve Can.121. Clerici omnes a casu particulari, iusta de cau- delegato declaraverit se in servitio militari, a muneribus sa ac de expressa eiusdem perpetuum novae dioecesis et publicis civilibus officiis a Ordinarii licentia. servitio velle addici ad nor- statu clericali alienis immu- Can. 127. Omnes clerici, mam sacrorum canonum. nes sunt. praesertim vero presbyteri, TITULUS II De iuribus et Can. 122. Clericis qui cre- speciali obligatione tenentur privilegiis clericorum ditoribus satisfacere cogun- suo quisque Ordinario reve- Can. 118. Soli clerici pos- tur, salva sint quae ad hone- rentiam et obedientiam exhi- sunt potestatem sive ordinis stam sui sustentationem, bendi. sive iurisdictionis ecclesiasti- prudenti ecclesiastici iudicis Can. 128. Quoties et quan- cae et beneficia ac pensiones arbitrio, sunt necessaria, fir- diu id, iudicio proprii Ordina- ecclesiasticas obtinere. ma tamen eorundem obliga- rii, exigat Ecelesiae necessi- Can. 119. Omnes fideles tione creditoribus quampri- tas, ac nisi legitimum impedi- debent clericis, pro diversis mum satisfaciendi. mentum excuset, suscipien- eorum gradibus et muneri- Can. 123. Memoratis privi- dum est clericis ac fideliter bus, reverentiam seque sacri- legiis clericus renuntiare ne- implendum munus quod ipsis legii delicto commaculant, si quit; sed eadem amittit, si ad fuerit ab Episcopo commis- quando clericis realem iniu- statum laicalem reducatur sum. riam intulerint. aut privatione perpetua iuris Can. 129. Clerici studia, Can. 120. § I. Clerici in deferendi habitum ecclesiasti- praesertim sacra, recepto sa- omnibus causis sive conten- cum plectatur, ad normam cerdotio, ne intermittant; et tiosis sive criminalibus apud can. 213, § 1, 2304; recupe- in sacris disciplinis solidam il- iudicem ecclesiasticum con- rat vero, si haec poena remit- lam doctrinam a maioribus veniri debent, nisi aliter pro tatur aut ipse rursus inter traditam et communiter ab locis particularibus legitime clericos admittatur. Ecclesia receptam sectentur, provisum fuerit. TITULUS III De obligationi- devitantes profanas vocum novitates et falsi nominis § 2. Patres Cardinales, Le- bus clericorum scientiam. gati Sedis Apostolicae, Epi- Can. 124. Clerici debent scopi etiam titulares, Abbates sanctiorem prae laicis vitam Can. 130. § 1. Expleto stu- vel Praelati nullius supremi interiorem et exteriorem du- diorum curriculo, sacerdotes religionum iuris pontificii Su- cere eisque virtute et recte omnes, etsi beneficium pa- periores, Officiales maiores factis in exemplum excellere. roeciale aut canonicale consecuti, nisi ab Ordinario loci Romanae Curiae, ob negotia Can. 125. Curent locorum ob iustam causam fuerint ad ipsorum munus pertinen- Ordinarii: tia, apud iudicem laicum con- exempti, examen singulis an- 1º. Ut clerici omnes poeni- veniri nequeunt sine venia nis saltem per integrum tentiae sacramento frequen- Sedis Apostolicae; ceteri pri- triennium in diversis sacra- ter conscientiae maculas vilegio fori gaudentes, sine rum scientiarum disciplinis, eluant; venia Ordinarii loci in quo antea opportune designatis, causa peragitur; quam tamen 2º. Ut iidem quotidie oratio- subeant secundum modum licentiam Ordinarius, praeser- ni mentali per aliquod tempus ab eodem Ordinario determi- tim cum actor est laicus, ne incumbant, sanctissimum Sa- nandum. deneget sine iusta et gravi cramentum visitent, Deipa-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 14 § 2. In collatione officiorum suscepit, ab eorundem ordi- § 2. Annulo ne utantur, et beneficiorum ecclesiastico- num exercitio prohibetur. nisi id ipsis a iure aut aposto- rum ratio habeatur eorum, Can. 133. § 1. Caveant lico privilegio sit concessum. qui, ceteris paribus, in me- clerici ne mulieres, de quibus § 3. Clerici minores qui pro- moratis periculis magis prae- suspicio esse possit, apud se pria auctoritate sine legitima stiterunt. retineant aut quoquo modo causa habitum ecclesiasticum Can. 131. § 1. In civitate frequentent. et tonsuram dimiserint, nec, episcopali et in singulis vica- § 2. Eisdem licet cum illis ab Ordinario moniti, sese in- riatibus foraneis saepius in tantum mulieribus cohabitare tra mensem emendaverint, anno, diebus arbitrio Ordinarii in quibus naturale foedus ni- ipso iure e statu clericali deci- loci praestituendis, conventus hil mali permittit suspicari, dunt. habeantur quos collationes quales sunt mater, soror, Can. 137. A fideiubendo, seu conferentias vocant, de amita et huiusmodi, aut a etiam de bonis propriis, cleri- re morali et liturgica; quibus quibus spectata morum ho- cus prohibetur, inconsulto loci addi possunt aliae exercita- nestas, cum provectiore ae- Ordinario. tiones quas Ordinarius oppor- tate coniuncta, omnem suspi- Can. 138. Clerici ab iis om- tunas iudicaverit ad scientiam cionem amoveat. nibus quae statum suum de- et pietatem clericorum pro- § 3. Iudicium an retinere decent, prorsus abstineant: movendam. vel frequentare mulieres, indecoras artes ne exerceant; § 2. Si conventus haberi etiam illas in quas communi- aleatoriis ludis, pecunia expo- difficile sit, resolutae quae- ter suspicio non cadit, in pe- sita, ne vacent; arma ne gestiones scriptae mittantur, culiari aliquo casu scandalo stent, nisi quando iusta ti- secundum normas ab Ordina- esse possit aut incontinentiae mendi causa subsit; venationi rio statuendas. aferre periculum, ad Ordina- ne indulgeant, clamorosant § 3. Conventui interesse, rium loci pertinet, cuius est antem nunquam exerceant; aut, deficiente conventu clericos ab hac retentione vel tabernas aliaque similia loca scriptam casuum solutionem frequentatione prohibere. sine necessitate aut alia iusta mittere debent, nisi a loci Or- § 4. Contumaces praesu- causa ab Ordinario loci pro- dinario exemptionem antea muntur concubinarii. bata ne ingrediantur. expresse obtinuerint tum om- Can.134. Consuetudo vitae Can. 139. § 1. Ea etiam nes sacerdotes saeculares, communis inter clericos lau- quae, licet non indecora a tum religiosi licet exempti cu- danda ac suadenda est, ea- clericali tamen statu aliena ram animarum habentes et que, ubi viget, quantum fieri sunt, vitent. etiam, si collatio in eorum potest, servanda. § 2. Sine apostolico indulto domibus non habeatur, alii medicinam vel chirurgiam ne religiosi qui facultatem au- Can. 135. Clerici, in maiori- exerceant; tabelliones seu diendi confessiones ab Ordi- bus ordinibus constituti, ex- publicos notarios nisi in Curia nario obtinuerunt. ceptis iis de quibus in can. 213, 214, tenentur obligatio- ecclesiastica, ne agant; offi- Can. 132. § 1. Clerici in ne quotidie horas canonicas cia publica, quae exercitium maioribus ordinibus constituti integre laicalis iurisdictionis vel admi- a nuptiis arcentur et servan- nistrationis secumferunt, ne recitandi secundum proprios dae castitatis obligatione ita assumant. tenentur, ut contra eandem et probatos liturgicos libros. § 3. Sine licentia sui Ordi- peccantes sacrilegii quoque Can. 136. § 1. Omnes cle- narii ne ineant gestiones bo- rei sint, salvo praescripto rici decentem habitum eccle- norum ad laicos pertinentium can. 214, § 1. siasticum, secundum legiti- aut officia saecularia quae se- mas locorum consuetudines § 2. Clerici minores possunt cumferant onus reddendarum et Ordinarii loci praescripta, quidem nuptias inire sed, nisi rationum; procuratoris aut deferant, tonsuram seu coro- matrimonium fuerit nullum vi advocati munus ne exer- nam clericalem, nisi recepti aut metu eisdem incusso, ceant, nisi in tribunali eccle- populorum mores aliter fe- ipso iure e statu clericali deci- siastico, aut in civili quando rant, gestent, et capillorum dunt. agitur de causa propria aut simplicem cultum adhibeant. § 3. Coniugatus qui sine di- suae ecclesiae; in laicali iudi- spensatione apostolica ordi- cio criminali, gravem perso- nes maiores, licet bona fide, nalem poenam prosequente,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 15 nullam partem habeant, ne proprio territorio, nisi benefi- tur praescripta can. 1448- testimonium quidem sine ne- cium eidem contulerit. 1471. cessitate ferentes. TITULUS IV De officiis ec- Can. 149. Electi, postulati, § 4. Senatorum aut orato- clesiasticis praesentati vel nominati a rum legibus ferendis quos de- Can. 145. § 1. Officium ec- quibusvis personis ad eccle- putatos vocant munus ne sol- clesiasticum lato sensu est siastica officia ne confirmen- licitent neve acceptent sine li- quodlibet munus quod in spi- tur, admittantur, instituantur centia Sanctae Sedis in locis ritualem finem legitime exer- a Superiore infra Romanum ubi pontificia prohibitio inter- cetur; stricto autem sensu Pontificem, nisi antea fuerint cesserit; idem ne attentent est munus ordinatione sive a proprio Ordinario idonei re- aliis in locis sine licentia tum divina sive ecclesiastica sta- perti, etiam per examen, si id sui Ordinarii, tum Ordinarii biliter constitutum, ad nor- ius vel officii ratio postulet loci in quo electio facienda mam sacrorum canonum aut Ordinarius opportunum est. conferendum, aliquam saltem iudicaverit. Can. 140. Spectaculis, cho- secumferens participationem Can. 150. § 1. Provisio of- reis et pompis quae eos de- ecclesiasticae potestatis sive ficii de iure non vacantis ad decent, vel quibus clericos in- ordinis sive iurisdictionis. normam can. 183, § 1, est teresse scandalo sit, praeser- § 2. In iure officium eccle- ipso facto irrita, nec subse- tim in publicis theatris, ne in- siasticum accipitur stricto quente vacatione convalescit. tersint. sensu, nisi aliud ex contextu § 2. Nec promissio eiusdem Can. 141. § 1. Saecularem sermonis appareat. officii, quicunque illud promi- militiam ne capessant volun- Can. 146. De beneficialibus serit, ullum parit iuridicum ef- tarii, nisi cum sui Ordinarii li- officiis in specie, praeter ca- fectum. centia, ut citius liberi eva- nones qui sequuntur, custo- Can. 151. Officium de iure dant, id fecerint; neve inte- diantur insuper praescripta vacans quod forte adhuc ab stinis bellis et ordinis publici can. 1409 seqq. aliquo illegitime possidetur, perturbationibus opem quo- CAPUT I. De provisione offi- conferri potest, dummodo rite quo moda ferant. ciorum ecclesiasticorum. secundum sacros canones § 2. Clericus minor qui con- declaratum fuerit eam pos- Can.147. § 1. Officium ec- tra praescriptum § 1 sponte sessionem non esse legiti- clesiasticum nequit sine pro- sua militiae nomen dederit, mam, et de hac declaratione visione canonica valide obti- ipso iure e statu clericali deci- mentio fiat in litteris collatio- neri. dit. nis. § 2. Nomine canonicae pro- Can. 142. Prohibentur cle- ART. I. De libera collatione. visionis venit concessio officii rici per se vel per alios nego- ecclesiastici a competenti Can. 152. Loci Ordinarius tiationem aut mercaturam auctoritate ecclesiastica ad ius habet providendi officiis exercere sive in propriam normam sacroruam canonum ecclesiasticis in proprio terri- sive in aliorum utilitatem. facta. torio, nisi aliud probetur; hac Can. 143. Clerici, licet be- tamen potestate caret Vica- Can.148. § 1. Provisio offi- neficium aut officium residen- rius Generalis sine mandato cii ecclesiastici fit vel per libe- tiale non habeant, a sua ta- speciali. ram collationem a legitimo men dioecesi per notabile Superiore, vel per eius insti- Can. 153. § 1. Ad vacans tempus sine licentia saltem tutionem, si praecesserit officium promovendus debet praesumpta Ordinarii proprii praesentatio a patrono aut esse clericus, iis qualitatibus ne discedant. nominatio, vel per eius con- praeditus, quae a iure com- Can. 144. Qui cum licentia firmationem aut admissio- muni vel, particulari aut a sui Ordinarii in aliam dioece- nem, si praecesserit electio lege fundationis ad idem offi- sim transierit, suae dioecesi aut postulatio, vel tandem cium requiruntur. manens incardinatus, revoca- per simplicem electionem et § 2. Assumatur, omnibus ri potest, iusta de causa et electi acceptationem, si elec- perpensis, magis idoneus naturali aequitate servata; et tio non egeat confirmatione. sine ulla personarum accep- etiam Ordinarius alienae § 2. De officiorum provisio- tione. dioecesis potest ex iusta cau- ne per institutionem serven- § 3. Cum provisus caret sa eidem denegare licentiam qualitatibus requisitis, provi- ulterioris commorationis in btcabf Codex Iuris Canonici 1917 16 sio est nulla, si ita cautum sit Can.160. Romani Pontificis nem nullum habet iuridi- iure communi vel particulari electio unice regitur const. Pii cum effectum. aut lege fundationis; secus X Vacante Sede Apostolica, Can. 163. Convocatione le- est valida, sed per senten- 25 Dec. 1904; in aliis electio- gitime secuta, ius eligendi tiam a legitimo Superiore irri- nibus ecclesiasticis serventur pertinet ad eos qui praesentari potest. praescripta canonum qui se- tes sunt die in convocatione Can. 154. Officia quae cu- quuntur, et peculiaria, si qua statuto, exclusa facultate fe- ram animarum sive in foro sint, pro singulis officiis legiti- rendi suffragia non solum per externo sive in interno se- me statuta. epistolam, sed etiam per pro- cumferunt, clericis nondum Can. 161. Si cui collegio sit curatorem, nisi lege peculiari sacerdotio initiatis conferri ius eligendi ad vacans offi- aliud caveatur. valide nequeunt. cium, electio, nisi aliud iure Can. 164. Etsi quis plures Can. 155. Officiorum provi- cautum fuerit, nunquam dif- ob titulos ius habeat ferendi sio cui nullus terminus fuit feratur ultra trimestre utile nomine proprio suffragii, non speciali lege praescriptus, computandum ab habita noti- potest nisi unicum ferre. tia vacationis officii; quo ter- nunquam differatur ultra sex Can. 165. Nullus collegio mino inutiliter elapso, Supe- menses utiles ab habita noti- extraneus admitti potest ad rior ecclesiasticus, cui ius tia vacationis firmo praescrip- suffragium, salvis privilegiis confirmandae electionis vel to can. 458. legitime quaesitis; secus, ius providendi successive Can. 156. § 1. Nemini con- electio est ipso facto nulla. competit, officio vacanti libe- ferantur duo officia incompa- re provideat. Can. 166. Si laici contra tibilia. canonicam libertatem electio- Can. 162. § 1. Salvis pecu- § 2. Sunt incompatibilia of- ni ecclesiasticae quoquo liaribus constitutionibus vel ficia quae una simul ab eo- modo sese immiscuerint, consuetudinibus, collegii dem adimpleri nequeunt. electio ipso iure invalida est. praeses, statuto modo, loco § 3. Firmo praescripto can. ac tempore electoribus con- Can. 167. § 1. Nequeunt 188, n. 3, concessio alterius venienti, convocet omnes de suffragium ferre: officii a Sede Apostolica facta collegio; et convocatio, quan- 1º. Incapaces actus huma- non valet, nisi in supplici li- do personalis esse debet, va- ni; bello mentio prioris incompa- let, si fiat vel in loco domicilii 2º. Impuberes; tibilis habeatur, aut clausula aut quasi-domicilii vel in loco derogatoria adiiciatur. 3º. Censura vel infamia iu- commorationis. ris affecti, post sententiam Can. 157. Officium vacans § 2. Si quis ex vocandis ne- tamen declaratoriam vel con- per renuntiationem vel per glectus et ideo absens fuerit, demnatoriam; sententiam privationis nequit electio valet, sed ad eius in- ab Ordinario, qui renuntiatio- 4º. Qui sectae haereticae stantiam debet, probata vel schismaticae nomen de- nem acceptavit aut senten- praeteritione et absentia, a tiam tulit valide conferri suis derunt vel publice adhaese- competenti Superiore irritari, runt; aut resignantis familiaribus, etiam secuta confirmatione, 5º. Carentes voce activa consanguineis vel affinibus dummodo iuridice constet re- sive ob legitimam iudicis sen- usque ad secundum gradum cursum saltem intra triduum tentiam sive ex iure communi inclusive. ab habita notitia electionis aut particulari. Can. 158. Qui, alius negli- fuisse transmissum. § 2. Si quis ex praedictis gentiam vel impotentiam § 3. Quod si plures quam admittatur, eius suffragium supplens, officium confert, tertia pars electorum neglecti est nullum, sed electio valet, nullam inde potestatem ac- fuerint, electio est ipso iure nisi constet, eo dempto, elec- quirit in nominatum; sed nulla. huius iuridicus status perinde tum non retulisse requisitum § 4. Defectus convocationis constituitur, ac si provisio ad suffragiorum numerum, aut non obstat, si praetermissi ordinariam iuris normam pe- nisi scienter admissus fuerit nihilominus interfuerint. racta fuisset. excommunicatus per senten- § 5. Si agatur de electione Can. 159. Cuiuslibet officii tiam declaratoriam vel con- ad officium quod electus ad provisio scripto consignetur. demnatoriam. vitam retinet, convocatio ART. II. De electione. electorum ante officii vacatio-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 17 Can. 168. Si quis ex elec- § 3. Si numerus suffragio- 2º. Non secuta aut non toribus praesens in domo sit rum superet numerum eli- servata aliqua conditione in qua fit electio, sed eleetio- gentium, nihil est actum. compromisso apposita; ni ob infirmam valetudinem § 4. Suffragia statim, pe- 3º. Electione absoluta, si interesse nequeat, suffragium racto unoquoque scrutinio, fuerit nulla. eius seriptum a scrutatoribus vel post sessionem, si in ea- Can. 174. Is electus habea- exquiratur, nisi aliter particu- dem sessione habeantur plu- tur et a collegii praeside pro- laribus legibus vel legitimis ra scrutinia, comburantur. clametur, qui requisitum suf- consuetudinibus fuerit consti- § 5. Omnia electionis acta fragiorum numerum retulerit, tutum. ab eo, qui actuarii munere ad normam can. 101, § 1, Can. 169. § 1. Suffragium fungitur, accurate describan- n.1. est nullum, nisi fuerit: tur, et saltem ab eodem ac- Can. 175. Electio illico inti- 1º. Liberum et ideo invali- tuario, praeside ac scrutatori- manda est electo, qui debet dum est suffragium, si elector bus subscripta, in collegii ta- saltem intra octiduum utile a metu gravi aut dolo, directe bulario diligenter asserven- recepta intimatione manife- vel indirecte, adactus fuerit tur. stare utrum electioni consen- ad eligendam certam perso- Can. 172. § 1. Electio, nisi tiat, an eidem renuntiet; se- nam aut plures disiunctive; aliud iure caveatur, fieri cus omne ius ex electione 2º. Secretum, certum, ab- etiam potest per compromis- quaesitum amittit. solutum, determinatum. sum, si nempe electores, Can. 176. § 1. Si electus § 2. Conditiones ante elec- unanimi et scripto consensu, renuntiaverit, omne ius ex tionem suffragio appositae in unum vel plures idoneos electione quaesitum amittit, tanquam non adiectae cen- sive de gremio sive extraneos etsi renuntiationis eum po- sentur. ius eligendi pro ea vice trans- stea poeniteat; sed rursus ferant, qui nomine omnium Can. 170. Sufiragium sibi- eligi potest; collegium autem ex recepta facultate eligant. metipsi nemo valide dare po- intra mensem a cognita re- test. § 2. Si agatur de clericali nuntiatione ad novam electio- collegio, compromissarii de- nem procedere debet. Can. 171. § 1. Ante elec- bent esse sacerdotes, secus tionem per secreta suffragia § 2. Acceptatione electionis electio est invalida. deputentur, nisi iam propriis electus, si confirmatione non statutis deputati sint, e gre- § 3. Compromissarii debent egeat, plenum ius statim ob- mio collegii duo saltem scru- pro validitate electionis continet; secus non acquirit nisi tatores, qui una cum praesi- ditiones compromisso apposi- ius ad rem. de, si et ipse e gremio collegii tas, quae non sint contra ius § 3. Ante acceptam confir- sit, iusiurandum interponant commune, observare; si nul- mationem ipsi praetextu elec- de munere fideliter implendo lae conditiones additae fue- tionis non licet. sese immi- ac de secreto servando circa rint, servandum ipsis est ius scere admignistrationi officii acta in comitiis, etiam exple- commune circa electiones; sive in spiritualibus sive in ta electione. conditiones autem contra ius temporalibus, et actus ab eo pro non appositis habeantur. § 2. Scrutatores curent ut forte positi nulli sunt. suffragia secreto, diligenter, § 4. Si ab electoribus in Can. 177. § 1. Electus, si singillatim et servato praece- unam tantum compromissum electio confirmatione indi- dentiae ordine ab unoquoque fuerit personam, haec nequit geat, saltem intra octiduum a electore ferantur; collectisque seipsam eligere; si plures de- die acceptatae electionis con- ad ultimum suffragiis, coram signati fuerint compromissa- firmationem a competenti praeside electionis, secun- rii, nemo ex iis proprio con- Superiore petere per se vel dum formam propriis consti- sensu potest accedere reli- per alium debet; secus omni tutionibus vel legitimis con- quis ipsum eligentibus ut iure privatur nisi probaverit suetudinibus statutam, inspi- electionem sui compleat. se a petenda confirmatione ciant an suffragiorum nume- Can. 173. Cessat compro- iusto impedimento fuisse de- rus respondeat numero elec- missum et ius eligendi redit tentum. torum, suffragia ipsa scruten- ad compromittentes: § 2. Superior, si electum tur palamque faciant quot 1º. Revocatione a collegio repererit idoneum, et electio quisque retulerit. facta, re integra; ad normam iuris fuerit perac-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 18 ta, nequit confirmationem de- Pontificem aut ad alium ha- debet a quo est acceptan- negare. bemtem facultatem. da, vel, si acceptatione non § 3. Confirmatio in scriptis Can. 1182. § 1. Reiecta a egeat, a quo clericus officium dari debet. Superiore postulatione, ius accepit vel qui eiusdem locum tenet. § 4. Recepta confirmatione, eligendi ad collegium redit, electus obtinet plenum ius in nisi electores scienter illum § 2. Quare si officium per officio, nisi aliud in iure ca- postulaverint qui tali detine- confirmationem, admissio- veatur. tur impedimento in quo ne- nem vel institutionem colla- queat aut non soleat dispen- tum fuerit, renuntiatio fieri Can. 178. Si electio intra sari; tunc enim provisio ad debet Superiori ad quem de praescriptum tempus peracta Superiorem pertinet. iure ordinario confirmatio, non fuerit, aut collegium iure admissio vel institutio spec- eligendi privetur in poenam, § 2. Quod si postulat ad- tat. libera officii provisio ad eum missa fuerit, id significetur Superiorem devolvitur, a quo postulato qui respondere de- Can. 188. Ob tacitam re- confirmanda esset electio vel bet ad normam can.175. nuntiationem ab ipso iure ad- cui ius providendi successive § 3. Si eam acceptet, ple- missam quaelibet officia va- competit. num ius in officio eidem sta- cant ipso facto et sine ulla declaratione, si clericus: ART. III. De postulatione. tim acquiritur. 1º. Professionem religiosam Can. 179. § 1. Si electioni CAPUT II. De amissione of- emiserit, salvo, circa benefi- illius quem electores aptio- ficiorum ecclesiasticorum. cia, praescripto can. 584; rem putent ac praeferant, im- Can. 183. § 1. Amittitur of- pedimentum obest, super ficium ecclesiasticum renun- 2º. Intra tempus utile iure quo dispensari possit ac so- tiatione, privatione, amotio- statutum vel, deficiente iure, leat, suis ipsi suffragiis eum ne, translatione lapsu tempo- ab Ordinario determinatum, possunt, nisi aliud iure cavea- ris praefiniti. de officio provisus illud adire neglexerit; tur, a competenti Superiore § 2. Resoluto quovis modo postulare, etsi agatur de offi- iure Superioris a quo fuerat 3º. Aliud officium ecclesia- cio, pro quo electus confirma- concessum, officium ecclesiasticum cum priore incompati- tione non egeat. sticum non amittitur, nisi lex bile acceptaverit et eiusdem § 2. Compromissarii postu- aliud caveat aut nisi in con- pacificam possessionem obti- lare nequeunt, nisi id in man- cessione habeatur clausula: nuerit; dato aut compromisso fuerit ad beneplacitum nostrum, vel 4º. A fide catholica publice expressum. alia aequipollens. defecerit; Can. 180. § 1. Ut postula- Can. 184. Quisque sui 5º. Matrimonium, etiam ci- tio vim habeat, pro ea stet compos potest officio eccle- vile tantum, ut aiunt, contra- oportet maior suffragiorum siastico iusta de causa renun- xerit; pars, imo, si cum electione tiare, nisi speciali prohibitione 6º. Contra praescriptum concurrat, saltem duae ter- renuntiatio sit ipsi interdicta. can.141, § 1 militiae saecula- tiae partes requiruntur. Can. 185. Renuntiatio ex ri nomen sponte dederit; § 2. Suffragium pro postu- metu gravi, iniuste 7º. Habitum ecclesiasticum latione exprimi debet per ver- incusso,dolo aut errore sub- propria auctoritate sine iusta bum: postulo, aut aequiva- stantiali vel simoniace facta causa deposuerit, nec illum, lens; formula: eligo vel po- irrita est ipso iure. ab Ordinario monitus, intra stulo, aut aequipallens, valet Can. 186. Renuntiatio, ut mensem a monitione recepta pro electione, si impedimen- valida sit, fieri debet a renun- resumpserit; tum non exsistat, secus pro tiante aut scripto aut orete- 8º. Residentiam, qua tene- postulatione. nus coram duobus testibus tur, illegitime deseruerit et Can. 181. § 1. Postulatio aut etiam per procuratorem receptae Ordinarii monitioni, saltem intra octiduum mitti speciali mandato munitum; legitimo impedimento non debet ad Superiorem ad et scriptum renuntiationis do- detentus, intra congruum quem pertinet electionem cumentum in Curia depona- tempus ab Ordinario praefini- confirmare, si facultatem ha- tur. tum, nec paruerit nec respon- beat ab impedimento dispen- Can. 187. § 1. Renuntiatio derit. sandi; secus ad Romanum generatim, ut valeat, ei fieri

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 19 Can.189. § 1. Superiores perfici potest, qui ius habet vel Praelatus nullius eo- sine iusta et proportionata tum acceptandi renuntiatio- rumque Vicarius Generalis, causa renuntiationes ne ac- nem, tum removendi a primo Administrator, Vicarius et ceptent. officio et promovendi ad alte- Praefectus Apostolicus, item- § 2. Renuntiationem Ordi- rum. que ii qui praedictis deficien- narius loci intra mensem vel § 2. Ad translationem, si de tibus interim ex iuris prae- admittat vel reiiciat. consensu clerici fiat quaelibet scripto aut ex probatis constitutionibus succedunt in regi- Can. 190. § 1. Officium, iusta causa sufficit; si invito mine, pro suis vero subditis renuntiatione legitime facta clerico, eadem fere causa re- Superiores maiores in religio- et acceptata, vacat postquam quiritur idemque procedendi nibus clericalibus exemptis. renuntianti significata est ac- modus ac pro privatione, fir- ceptatio. mo praescripto can. 2162- § 2. Nomine autem Ordina- 2167, quod ad translationem rii loci seu locorum veniunt § 2. Renuntians in officio attinet parochorum. omnes recensiti, exceptis Su- permaneat donec de Superio- perioribus religiosis. ris acceptatione certum nun- Can. 194. § 1. In transla- tium acceperit. tione prius officium vacat Can. 199. § 1. Qui iurisdic- cum clericus alterius posses- tionis potestatem habet ordi- Can. 191. § 1. Semel legi- sionem canonice capit, nisi nariam, potest eam alteri ex time facta renuntiatione, non aliud a iure cautum sit vel a toto vel ex parte delegare, datur amplius poenitentiae legitimo Superiore praescrip- nisi aliud expresse iure ca- locus, licet renuntians possit tum. veatur. offcium ex alio titulo consequi. § 2. Reditus prioris officii § 2. Etiam potestas iurisdic- translatus percipit, donec tionis ab Apostolica Sede de- § 2. Acceptata renuntiatio aliud occupaverit. legata subdelegari potest sive tempestive nota fiat iis qui ad actum, sive etiam habi- aliquod ius in officii provisio- Can. 195. Qui clericum ad tualiter, nisi electa fuerit in- nem habent. officium elegerunt vel postu- laverunt aut praesentaverunt, dustria personae aut subdele- Can. 192. § 1. Privatio offi- nequeunt eundem officio pri- gatio prohibita. cii incurritur sive ipso iure, vare aut ab eo revocare seu § 3. Potestas delegata ad sive ex facto legitimi Superio- amovere aut ad aliud trans- universitatem negotiorum ab ris. ferre. eo qui infra Romanum Ponti- § 2. Si agatur de officio ina- TITULUS VDe potestate or- ficem habet ordinariam pote- movibili, Ordinarius nequit dinaria et delegata statem, potest in singulis ca- clericum eodem privare, nisi sibus subdelegari. mediante processu ad nor- Can. 196. Potestas iurisdic- § 4. ln aliis casibus potestas mam iuris. tionis seu regiminis quae ex divina institutione est in Ec- iurisdictionis delegata subde- § 3. Si de amovibili, priva- clesia, alia est fori externi, legari potest tantummodo ex tio decerni ab Ordinario pote- alia fori interni, seu conscien- concessione expresse facta, st ex qualibet iusta causa, tiae, sive sacramentalis sive sed articulum aliquem non iu- prudenti eius arbitrio, etiam extra-sacramentalis. risdictionalem etiam sine ex- citra delictum, naturali aequi- pressa commissione iudices Can. 197. § 1. Potestas iu- tate servata, sed certum pro- delegati possunt subdelegare. cedendi modum sequi minime risdictionis ordinaria ea est § 5. Nulla subdelegata po- tenetur salvo canonum prae- quae ipso iure adnexa est of- testas potest iterum subdele- scripto circa paroecias amovi- ficio; delegata, quae commis- gari, nisi id expresse conces- biles; privatio tamen effec- sa est personae. sum fuerit. tum non habet, nisi post- § 2. Potestas ordinaria po- quam fuerit a Superiore inti- test esse sive propria sive vi- Can. 200. § 1. Potestas iu- mata; et ab Ordinarii decreto caria. risdictionis ordinaria et ad universitatem negotiorum de- datur recursus ad Sedem Can. 198. § 1. In iure no- legata, late interpretanda Apostolicam, sed in devoluti- mine Ordinarii intelliguntur, est; alia quaelibet stricte; cui vo tantum. nisi quis expresse excipiatur, tamen delegata potestas est, Can. 193. § 1. Translatio praeter Romanum Pontificem, ea quoque intelliguntur con- ab uno ad aliud officium ec- pro suo quisque territorio cessa, sine quibus eadem clesiasticum ab eo tantum Episcopus residentialis, Abbas exerceri non posset. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 20 § 2. Ei, qui delegatum se potestas, sive haec ordinaria aliorum quoque delegatio asserit, incumbit onus gro- fuerit sive delegata. exspirat, nisi aliud ex tenore bandae delegationis. § 2. Attamen rei ad Supe- delegationis constet. Can. 201. § 1. Potestas iu- riorem delatae ne se immi- Can. 208. Ad normam can. risdictionis potest in solos sceat inferior, nisi ex gravi 183, § 2, potestas ordinaria subditos directe exerceri. urgentique causa; et hoc in non exstinguitur resoluto iure § 2. Iudicialis potestas tam casu statim Superiorem de re concedentis officium cui ad- ordinaria quam delegata moneat. nexa est; sed cessat, amisso exerceri nequit in proprium Can. 205. § 1. Si plures iu- officio; silet, legitima appella- commodum aut extra territo- risdictionem delegatam obti- tione interposita, nisi forte rium, salvis praescriptis can. nuerint pro eodem negotio, appellatio sit tantum in devo- 401, § 1, 881, § 2 et 1637. et dubitetur utrum delegatio lutivo, firmo praescripto can. 2264, 2284. § 3. Nisi aliud ex rerum na- facta fuerit in solidum an col- tura aut ex iure constet, po- legialiter, praesumitur facta Can. 209. In errore com- testatem iurisdictionis volun- in solidum in re voluntaria, muni aut in dubio positivo et tariam seu non-iudicialem collegialiter in re iudiciali. probabili sive iuris sive facti, quis exercere potest etiam in § 2. Pluribus in solidum de- iurisdictionem supplet Eccle- proprium commodum, aut legatis, qui antea negotium sia pro foro tum externo tum extra territorium exsistens, occupavit, alios ab eodem ex- interno. aut in subditum e territorio cludit, nisi aut posthac impe- Can. 210. Potestas ordinis, absentem. diatur aut nolit ulterius in ne- a legitimo Superiore ecclesia- Can. 202. § 1. Actus pote- gotio procedere. stico sive adnexa officio sive statis iurisdictionis sive ordi- § 3. Pluribus collegialiter commissa personae, nequit nariae sive delegatae collatae delegatis, omnes simul pro aliis demandari, nisi id ex- pro foro externo, valet quo- actorum validitate in negotio presse fuerit iure vel indulto que pro interno, non autem e expediendo procedere de- concessum. converso. bent, nisi in mandato aliud TITULUS VI De reductione § 2. Potestas collata pro cautum sit. clericorum ad statum laica- foro interno exerceri potest Can. 206. Pluribus succes- lem etiam in foro interno extra- sive delegatis, ille negotium Can. 211. § 1. Etsi sacra sacramentali, nisi sacramen- expedire debet cuius manda- ordinatio, semel valide recep- tale exigatur. tum anterius est nec poste- ta, nunquam irrita fiat, cleri- § 3. Si forum, pro quo po- riore rescripto expresse abro- cus tamen maior ad statum testas data est, expressum gatum fuit. laicalem redigitur rescripto non fuerit, potestas intelligi- Can. 207. § 1. Potestas Sanctae Sedis, decreto vel tur concessa pro utroque delegata exstinguitur, expleto sententia ad normam can. foro, nisi ex ipsa rei natura mandato; elapso tempore aut 214, demum poena degrada- aliud constet. exhausto numero casuum pro tionis. Can. 203. § 1. Delegatus quo concessa fuit; cessante § 2. Clericus minor ad sta- qui sive circa res sive circa causa finali delegationis; retum laicalem regreditur, non personas mandati sui fines vocatione delegantis delegato solum ipso facto ob causas in excedit, nihil agit. directe intimata aut renuntia- iure descriptas, sed etiam tione delegati deleganti direc- sua ipsius voluntate, praemo- § 2. Hos tamen excessisse te intimata et ab eodem ac- nito loci Ordinario, aut eiu- non intelligitur delegatus, qui ceptata; non autem resoluto sdem Ordinarii decreto iusta alio modo ac deleganti pla- iure delegantis, nisi in duobus de causa lato, si nempe Ordi- cuerit, ea ad quae delegatus casibus de quibus in can. 61. narius, omnibus perpensis, est, peragit, nisi modus ipse prudenter iudicaverit clericum fuerit a delegante praeserip- § 2. Sed potestate pro foro non posse cum decore status tus tanquam conditio. interno concessa, actus per inadvertentiam positus, elap- clericalis ad ordines sacros Can. 204. § 1. Quod quis so tempore vel exhausto ca- promoveri. Superiorem adit, inferiore suum numero, validus est. Can. 212. § 1. Qui in mi- praetermisso, non idcirco vo- noribus ordinibus constitutus luntaria suspenditur inferioris § 3. Pluribus collegialiter delegatis, si unus deficiat, ad statum laicalem quavis de causa regressus est, ut inter btcabf Codex Iuris Canonici 1917 21 clericos denuo admittatur, re- § 2. In iure nomine dioece- TITULUS VII De suprema quiritur licentia Ordinarii sis venit quoque abbatia vel potestate deque iis qui eiu- dioecesis cui incardinatus fuit praelatura nullius; et nomine sdem sunt ecclesiastico iure per ordinationem, non conce- Episcopi, Abbas vel Praelatus participes denda, nisi post diligens exa- nullius, nisi ex natura rei vel CAPUT I. De Romano Ponti- men super vita et moribus, et sermonis contextu aliud con- fice. congruum, iudicio ipsius Ordi- stet. Can. 218. § 1. Romanus narii, experimentum. Can. 216. § 1. Territorium Pontifex, Beati Petri in prima- § 2. Clericus vero maior qui cuiuslibet dioecesis dividatur tu Successor, habet non so- ad statum laicalem rediit, ut in distinctas partes territoria- lum primatum honoris, sed inter clericos denuo admitta- les; unicuique autem parti supremam et plenam pote- tur, indiget Sanctae Sedis li- sua peculiaris ecclesia cum statem iurisdictionis in uni- centia. populo determinato est assi- versam Ecclesiam tum in re- Can. 213. § 1. Omnes qui gnanda, suusque peculiaris bus quae ad fidem et mores, e clericali statu ad laicalem rector, tanquam proprius eiu- tum in iis quae ad disciplinam legitime redacti aut regressi sdem pastor, est praeficien- et regimen Ecclesiae per to- sunt, eo ipso amittunt officia, dus pro necessaria animarum tum orbem diffusae perti- beneficia, iura ac privilegia cura. nent. clericalia et vetantur in habitu § 2. Pari modo vicariatus § 2. Haec potestas est vere ecclesiastico incedere ac ton- apostolicus et praefectura episcopalis, ordinaria et im- suram deferre. apostolica, ubi commode fieri mediata tum in omnes et sin- § 2. Clericus tamen maior possit, dividantur. gulas ecclesias, tum in omnes obligatione caelibatus tene- § 3. Partes dioecesis de et singulos pastores et fide- tur, salvo praescripto can. quibus in § 1, sunt paroeciae; les, a quavis humana auctori- 214. partes vicariatus apostolici ac tate independens. Can. 214. § 1. Clericus qui praefecturae apostolicae, si Can. 219. Romanus Ponti- metu gravi coactus ordinem peculiaris rector eisdem fuerit fex, legitime electus, statim sacrum recepit nec postea, assignatus, appellantur qua- ab acceptata electione, obti- remoto metu, eandem ordi- si-paroeciae. net, iure divino, plenam su- nationem ratam habuit sal- § 4. Non possunt sine spe- premae iurisdictionis potestatem tacite per orainis exerci- ciali apostolico indulto consti- tem. tium, volens tamen per talem tui paroeciae pro diversitate Can. 220. Gravioris mo- actum obligationibus clericali- sermonis seu nationis fide- menti negotia quae uni Ro- bus se subiicere ad statum lium in eadem civitate vel mano Pontifici reservantur laicalem, legitime probata territorio degentium,nec pa- sive natura sua, sive positiva coactione et ratihabitionis de- roeciae mere familiares aut lege, causae maiores appel- fectu, sententia iudicis redi- personales; ad constitutas lantur. gatur sine ullis caelibatus ac autem quod attinet, nihil in- Can. 221. Si contingat ut horarum canonicarum obliga- novandum, inconsulta Apo- Romanus Pontifex renuntiet, tionibus. stolica Sede. ad eiusdem renuntiationis va- § 2. Coactio autem et de- Can. 217. § 1. Episcopus liditatem non est necessaria fectus ratihabitionis probari territorium suum in regiones Cardinalium aliorumve accep- debent ad normam can. seu districtus, pluribus paroe- tatio. 1993-1998. ciis constantes, distribuat, qui CAPUT II. De Concilio Oe- veniunt nomine vicariatus fo- SECTIO II De clericis in cumenico. specie ranei, decanatus, archipre- sbyteratus, etc. Can. 222. § 1. Dari nequit Can. 215. § 1. Unius su- Oecumenicum Concilium § 2. Si haec distributio, ra- premae ecclesiasticae pote- quod a Romano Pontifice non tione circumstantiarum, vi- statis est provincias ecclesia- fuerit convocatum. sticas dioeceses, abbatias vel deatur impossibilis aut inop- § 2. Eiusdem Romani Ponti- praelaturas nullius, vicariatus portuna, Episcopus consulat ficis est Oecumenico Concilio apostolicos, praefecturas Sanctam Sedem, nisi ab ea- per se vel per alios praeesse, apostolicas erigere, aliter cir- dem iam fuerit provisum. res in eo tractandas ordinem- cumscribere dividere, unire, que servandum constituere supprimere. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 22 ac designare, Concilium ip- causa et impempetrata teratus constituti, doctrina, sum transferre, suspendere, abeundi licentia. pietate ac rerum agendarum dissolvere, eiusque decreta Can. 226. Propositis a Ro- prudentia egregie praestan- confirmare. mano Pontifice quaestionibus tes. Can. 223. § 1. Vocantur ad Patres possunt alias addere, § 2. A cardinalatus dignita- Concilium in eoque ius ha- a Concilii tamen praeside ante arcentur: bent suffragii deliberativi: tea probatas. 1º. Illegitimi, etiamsi per 1º. S.R.E. Cardinales, etsi Can. 227. Concilii decreta subsequens matrimonium non Episcopi; vim definitivam obligandi non fuerint legitimati; itemque alii 2º. Patriarchae, Primates, habent, nisi a Romano Ponti- irregulares vel a sacris ordini- Archiepiscopi, Episcopi resi- fice fuerint confirmata et eius bus impediti secundum cano- dentiales, etiam nondum con- iussu promulgata. nicas sanctiones, etsi cum ip- secrati; Can. 228. § 1. Concilium sis auctoritate apostolica fuerit ad ordines et dignitates 3º. Abbates vel Praelati nul- Oecumenicum suprema pollet etiam episcopalem dispensa- lius; in universam Ecclesiam potestate. tum; 4º. Abbas Primas, Abbates 2º. Qui prolem etiam ex le- Superiores Congregationum § 2. A sententia Romani gitimo matrimonio suscep- monasticarum, ac supremi Pontificis non datur ad Conci- tam, vel nepotem ex ea ha- Moderatores religionum cleri- lium Oecumenicum appella- bent; calium exemptarum, non au- tio. tem aliarum religionum, nisi Can. 229. Si contingat Ro- 3º. Qui primo aut secundo aliud convocationis decretum manum Pontificem, durante gradu consanguinitatis alicui ferat. Concilii celebratione, e vita Cardinali viventi coniuncti sunt. § 2. Etiam Episcopi titula- decedere, ipso iure hoc inter- res, vocati ad Concilium, suf- mittitur, donec novus Ponti- Can. 233. § 1. Cardinales fragium obtinent deliberati- fex illud resumi et continuari creantur et publicantur a Ro- vum, nisi aliud in convocatio- iusserit. mano Pontifice in Consistorio ne expresse caveatur. CAPUT III.De Sanctae Ro- sicque creati et publicati obtinent ius ad electionem Roma- § 3. Theologi ac sacrorum manae Ecclesiae Cardinali- ni Pontificis et privilegia de canonum periti, ad Concilium bus. quibus in can. 239. forte invitati, suffragium non Can. 230. S.R.E. Cardina- habent, nisi consultivum. les Senatum Romani Pontifi- § 2. Si tamen Romanus Pontifex creationem alicuius Can. 224. § 1. Si quis ex cis constituunt eidemque in in Consistorio annuntiaverit, vocatis ad Concilium ad nor- regenda Ecclesia praecipui eius nomine sibi in pectore mam can. 223, § 1, eidem, consiliarii et adiutores assi- reservato, sic promotus nullis iusto impedimento detentus, stunt. interim gaudet Cardinalium interesse non possit, mittat Can. 231. § 1. Sacrum iuribus aut privilegiis, sed, procuratorem et impedimen- Collegium in tres ordines di- postquam a Romano Pontifice tum probet. stribuitur: episcopalem, ad eius nomen publicatum fuerit, quem soli pertinent sex Car- § 2. Procurator, si fuerit iisdem fruitur a publicatione, dinales dioecesibus suburbi- unus e Concilii Patribus, du- iure vero praecedentiae a re- cariis praepositi; presbytera- plici suffragio non gaudet; si servatione in pectore. non fuerit, publicis tantum lem, qui constat Cardinalibus Can. 234. Promotus absens sessionibus interesse potest, quinquaginta; diaconalem, a Curia debet in recipiendo sed sine suffragio; expleto qui quatuordecim. bireto rubro iurare se intra autem Concilio, huius acta § 2. Cardinalibus ordinis annum, nisi legitimo detinea- subscribendi ius habet. presbyteralis ac diaconalis tur impedimento, Summum suus cuique titulus aut diaco- Can. 225. Nemini eorum Pontificem aditurum. qui Concilio interesse debent, nia in Urbe assignatur a Ro- Can. 235. Nisi aliter in ca- licet ante discedere, quam mano Pontifice. sibus particularibus fuerit a Concilium sit rite absolutum, Can. 232. § 1. Cardinales Sancta Sede provisum, per nisi a Concilii praeside cogni- libere a Romano Pontifice ex promotionem ad sacram pur- ta ac probata discessionis toto terrarum orbe eliguntur, puram non solum ipso facto viri, saltem in ordine presby-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 23 vacant dignitates omnes, ec- § 2. Vacante decanatu, ipso tantum censuris exceptis, clesiae, beneficia quae pro- iure succedit Subdecanus, de quibus in n. 1; motus possideat, sed etiam sive is tempore vacationis sit 3º. Verbum Dei ubique pensiones ecclesiasticae praesens in Curia, sive in sua praedicandi; amittuntur. suburbicaria dioecesi commo- 4º. Celebrandi vel alii per- retur, sive absit ad tempus Can. 236. § 1. Per optio- mittendi ut coram se celebret ob sibi commissum munus a nem in Consistorio factam et unam Missam in feria V maio- Romano Pontifice. a Summo Pontifice approba- ris hebdomadae ac tres Mis- tam, possunt, servata priori- Can. 238. § 1. Cardinales sas in nocte Nativitatis Domi- tate ordinis et promotionis, tenentur obligatione residendi ni; Cardinales ex ordine presby- in Curia, nec fas est ipsis ab 5º. Benedicendi ubique, terali transire ad alium titu- eadem discedere sine licentia solo crucis signo, cum omni- lum et Cardinales ex ordine Romani Pontificis, salvo prae- bus indulgentiis a Sancta diaconali ad aliam diaconiam scripto § § 2, 3 huius cano- Sede concedi solitis, rosaria, et, si per integrum decen- nis. aliasque coronas precatorias, nium in ordine diaconali per- § 2. Haec obligatio urget cruces, numismata, statuas, manserint, etiam ad ordinem quoque Cardina1es Episcopos scapularia a Sede Apostolica presbyteralem. suburbicarios; sed ipsi non probata eaque imponendi § 2. Cardinalis ex ordine indigent licentia ut sese con- sine onere inscriptionis; diaconali, transiens per optio- ferant ad dioeceses sibi com- 6 o Sub unica benedictione nem ad ordinem presbytera- missas, quoties opportunum erigendi, in ecclesiis et orato- lem, locum obtinet ante om- iudicaverint. riis etiam privatis aliisque piis nes illos Cardinales presbyte- § 3. Cardinales qui sunt locis, stationes Viae Crucis ros, qui post ipsum ad sacrae Episcopi alicuius dioecesis cum omnibus indulgentiis, purpurae honorem assumpti non suburbicariae, lege resi- quae huiusmodi pium exerci- sunt. dendi in Curia eximuntur; sed tium peragentibus impertitae § 3. Suburbicaria si vacet cum ad Urbem venerint, sunt; nec non benedicendi sedes, Cardinales ex ordine Summum Pontificem adeant, pro fidelibus, qui causa infir- presbyterali, qui momento nec ab Urbe discedant ante- mitatis vel alius legitimi im- vacationis praesentes fuerint quam ab eodem abeundi li- pedimenti sacras stationes in Curia vel ab ea absentes centiam impetraverint. Viae Crucis visitare nequeant, ad tempus ob sibi commis- Can. 239. § 1. Praeter alia Crucifixi icones cum applica- sum negotium aliquod a Ro- privilegia quae in hoc Codice tione omnium indulgentiarum mano Pontifice, optare eam suis in titulis enumerantur, devoto exercitio eiusdem Viae possunt in Consistorio, serva- Cardinales omnes a sua pro- Crucis a Romanis Pontificibus ta prioritate promotionis. motione in Consistorio facul- adnexarum; § 4. Cardinales quibus una tate gaudent : 7º. Celebrandi super aram ex ecclesiis suburbicariis est 1º. Audiendi ubique terra- portatilem non solum in assignata, aliam optare nerum confessiones etiam reli- domo propriae habitationis, queunt; cum vero Cardinalis giosorum utriusque sexus et sed ubicunque degunt; et gradum Decani attigerit, absolvendi ab omnibus pec- permittendi ut alia Missa, ip- dioecesim suam Ostiensi cu- catis et censuris etiam reser- sis adstantibus, celebretur; mulat, quae proinde cum alia vatis, exceptis tantum censu- 8 o Celebrandi in mari, de- atque alia dioecesi suburbica- ris Sedi Apostolicae specialis- bitis cautelis adhibitis; ria in persona Cardinalis De- simo modo reservatis et illis 9º. In omnibus ecclesiis et cani semper coniungitur. quae adnexae sunt revelatio- oratoriis Missam celebrandi Can. 237. § 1. Sacro Car- ni secreti S. Officii; proprio calendario confor- dinalium Collegio praeest De- 2º. Sibi suisque familiaribus mem; canus, idest antiquior promo- eligendi sacerdotem confes- 10º. Fruendi altari privile- tione ad aliquam sedem su- sionibus excipiendis, qui, si giato personali quotidiano; burbicariam, cui tamen nulla iurisdictione careat, eam ipso est in ceteros Cardinales iuri- iure obtinet, etiam quod 11º. Lucrandi in propriis sa- sdictio, sed ipse primus habe- spectat ad peccata et censu- cellis indulgentias, ad quas tur inter aequales. ras, reservatas quoque, illis acquirendas praescripta sit visitatio templi alicuius vel

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 24 publicae aediculae civitatis 22º. Conferendi primam quae ad disciplinam, mo- seu loci, in quo Cardinales tonsuram et ordines minores, rum correctionem, servitium actu commorentur, quo privi- dummodo promovendus ha- ecclesiae pertinent. legio etiam eorum familiares beat dimissorias proprii Ordi- § 3. Cum throno et balda- frui possunt; narii litteras; chino Cardinalis ordinis pre- 12º. Benedicendi ubique 23º. Ministrandi sacramen- sbyteralis potest in suo titulo populo more Episcoporum; tum confirmationis, firmo pontificalia peragere et Cardi- sed in Urbe in ecclesiis tan- onere inscriptionis nominis nalis ordinis diaconalis in sua tum, piis locis et fidelium confirmati ad normam iuris; diaconia pontificaliter assiste- consessibus; 24º. Concedendi indulgen- re, et nemo alius ibidem id 13º. More Episcoporum ge- tias ducentorum dierum potest sine Cardinalis assen- standi crucem ante pectus etiam toties quoties lucran- su; in aliis vero Urbis ecclesiis etiam supra mozetam atque das, in locis vel institutis ac Cardinales throno et balda- utendi mitra et baculo pasto- pro personis suae iurisdictio- chino uti nequeunt sine licen- rali; nis vel protectionis; item in tia Romani Pontificis. 14º. Sacrum celebrandi in aliis locis, sed a praesentibus Can. 241. Sede Apostolica quolibet privato sacello sine solummodo, singulis vicibus, vacante, Sacrum Cardinalium praeiudicio illius qui indulto lucrandas. Collegium et Romana Curia gaudet; § 2. Cardinalis Decanus non aliam habent potestatem, quam quae definitur in 15º. Pontificalia cum throno gaudet privilegio ordinandi et const. Pii X Vacante Sede et baldachino peragendi in consecrandi electum Pontifi- Apostolica, 25 Dec. 1904. omnibus ecclesiis extra Ur- cem, si hic ordinatione vel bem, Ordinario praemonito, episcopali consecratione indi- CAPUT IV. De Curia Roma- si ecclesia sit cathedralis; geat, et tunc pallio utitur; na. quod privilegium, absente 16º. Honoribus locorum Or- Can. 242. Curia Romana Cardinali Decano, competit dinariis tribui solitis fruendi constat Sacris Congregationi- Subdecano, eoque etiam ab- quocunque se conferant; bus, Tribunalibus et Officiis, sente, antiquiori Cardinali prout inferius enumerantur et 17º. Fidem faciendi in foro Episcopo suburbicario. describuntur. externo, de oraculo póntificio § 3. Demum Cardinalis Pro- testantes; Can. 243. § 1. In singulis to-diaconus pallia Archiepi- Congregationibus, Tribunali- 18º. Fruendi sacello ab Or- scopis et Episcopis privilegio bus, Officiis servanda est di- dinarii visitatione exempto; fruentibus eorumve procura- sciplina et tractanda sunt ne- 19º. De reditibus beneficia- toribus, vice Romani Pontifi- gotia secundum normas tum riis libere disponendi etiam cis, imponit; et nomen novi generales tum particulares, per testamentum, salvo prae- electi Pontificis populo annun- quas ipsis Romanus Pontifex scripto can. 1298; tiat. praestituerit. 20º. Consecrationes et be- Can. 240. § 1. Cardinalis § 2. Omnes qui ad Congre- nedictiones ecclesiarum alta- ad sedem suburbicariam pro- gationes, Tribunalia, Officia rium, sacrae supellectilis, Ab- motus et in eiusdem posses- Romanae Curiae pertinent, batum aliasve similes, excep- sionem canonice immissus ad secretum servandum te- ta oleorum sacrorum conse- est verus Episcopus suae nentur intra fines et secun- cratione, si Cardinalis charac- dioecesis, eaque potestate in dum modum ex disciplina tere episcopali careat, ubique eam pollet, quam Episcopi re- unicuique propria determina- locorum, servatis servandis, sidentiales in propria dioecesi tum. peragendi, firmo praescripto obtinent. Can. 244. § 1. Nihil grave can. 1157; § 2. Ceteri Cardinales in aut extraordinarium in iisdem 21º. Praecedendi omnibus suis titulis vel diaconiis, post- Congregationibus, Tribunali- Praelatis etiam Patriarchis, quam eorundem canonicam bus, Officiis agatur, nisi a Mo- imo ipsis Legatis Pontificiis, possessionem ceperint, om- deratoribus eorundem Roma- nisi Legatus sit Cardinalis in nia possunt quae locorum Or- no Pontifici fuerit antea signi- proprio territorio residens; dinarii in suis ecclesiis, ex- ficatum. Cardinalis autem Legatus a ceptis ordine iudiciorum et § 2. Gratiae quaevis ac re- latere praecedit extra Urbem qualibet iurisdictione in fide- solutiones indigent pontificia omnibus aliis; les, sed salva potestate in iis

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 25 approbatione, exceptis iis pro si ita censeat et casus ferat, ponere, canonicas inquisi- quibus eorundem Officiorum, quaestionem remittere ad tiones seu processus super Tribunalium, Congregationum aliam Congregationem vel ad promovendis indicere acto- Moderatoribus speciales fa- Tribunal Sacrae Romanae Ro- sque diligenter expendere, cultates tributae sint, excep- tae. ipsorum periclitari doctrinam, tisque sententiis Tribunalis § 4. Ad eandem pertinet salvo praescripto can. 255. Sacrae Romanae Rotae et Si- non solum delatos sibi libros § 3. Ab hac Congregatione gnaturae Apostolicae. diligenter excutere, eos, si dependent ea omnia quae Can. 245. Controversiam, oportuerit, prohibere, et di- pertinent ad constitutionem, si qua exoriatur, de compe- spensationes concedere; sed conservationem et statum tentia inter Sacras Congrega- etiam ex officio inquirere, dioecesium. Quare ipsa vigi- tiones, Tribunalia vel Officia qua opportuniore licebit via, lat super impletis vel minus Romanae Curiae, dirimit coe- quae in vulgus edantur scrip- obligationibus, quibus Ordi- tus S.R.E. Cardinalium, quos ta cuiuslibet generis damnan- narii tenentur; cognoscit ea Romanus Pontifex singulis vi- da, et in memoriam Ordina- quae ab Episcopis scripto re- cibus designaverit. riorum reducere, quam reli- lata sint de statu suarum ART. I. De Sacris Congrega- giose teneantur in perniciosa dioecesium; indicit visitatio- tionibus. scripta animadvertere eaque nes apostolicas examinatque Sanctae Sedi denuntiare, ad eas quae fuerint absolutae, Can. 246. Singulis Congre- normam can. 1397. transmissis in utroque casu gationibus praeest Cardinalis ad singulas Congregationes Praefectus vel, si eisdem § 5. Ipsa una competens iis ad deliberandum negotiis praesit ipsemet Romanus est circa ea omnia quae ieiu- quae ad eas peculiariter per- Pontifex, eas dirigit Cardinalis nium eucharisticum pro sa- tinent. Secretarius; quibus adiun- cerdotibus Missam celebranti- guntur Cardinales quos Ponti- bus respiciunt. Can. 249. § 1. Congrega- fex eis adscribendos censue- Can. 248. § 1. Congrega- tioni de disciplina Sacramen- rit, cum aliis necessariis ad- tionis Consistorialis Praefec- torum proposita est universa ministris. tus est ipse Romanus Ponti- legislatio circa disciplinam septem Sacramentorum, in- Can. 247. § 1. Congregatio fex. Praeter alios ad eandem columi iure Congregationis S. S. Officii, cui ipse Summus pertinent ex officio Cardinales Officii circa ea quae in can. Pontifex praeest, tutatur doc- Secretarius S. Officii, Prae- 247 statuta sunt, et Sacro- trinam fidei et morum. fectus Congregationis de Se- minariis et Universitatibus rum Rituum Congregationis § 2. Iudicat de iis delictis studiorum et Secretarius Sta- circa ritus et caeremonias quae sibimet secundum pro- tus. Inter Consultores eiu- quae in Sacramentis confi- priam eiusdem legem reser- sdem semper sunt Assessor ciendis, ministrandis et reci- vantur, cum potestate has S. Officii, Secretarius Congre- piendis servari debent. criminales causas videndi non gationis pro negotiis ecclesia- § 2. Ad illam itaque spec- solum in gradu appellationis sticis extraordinariis et Secre- tant ea omnia, quae decerni a tribunali Ordinarii loci, sed tarius Congregationis de Se- concedique solent tum in di- etiam in prima instantia, si minariis et Universitatibus sciplina matrimonii, tum in directe ad ipsam delatae fue- studiorum. disciplina aliorum Sacramen- rint. § 2. Ad hanc Congregatio- torum nec non in celebratione § 3. Ipsa sola cognoscit ea nem spectat non modo para- Sacrificii Eucharistici, iis tan- quae, sive directe sive indi- re agenda in Consistoriis, sed tum exceptis quae aliis Con- recte, in iure aut in facto, cir- praeterea, in locis Congrega- gregationibus reservata sunt. ca privilegium, uti aiunt, Pau- tioni de Prop. Fide non obno- § 3. Ipsa cognoscit quoque linum et matrimonii impedi- xiis, novas dioeceses ac pro- et exclusive de facto incon- menta disparitatis cultus et vincias et capitula tum cathe- summationis matrimonii et de mixtae religionis versantur; dralia tum collegialia consti- exsistentia causarum ad di- itemque ad eam spectat fa- tuere; dioeceses iam consti- spensationem concedendam, cultas dispensandi in hisce tutas dividere; Episcopos, Ad- nec non de iis omnibus, quae impedimentis. Quare quaeli- ministratores Apostolicos, cum his sunt connexa. Potest bet huiusmodi quaestio ad Coadiutores et Auxiliares Epi- tamen cognitionem horum hanc Congregationem est de- scoporum constituendos pro- omnium, si id expedire iudi- ferenda, quae tamen potest,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 26 caverit, ad Sacram Romanam praecedentiam, salvo iure § 3. Huic denique Con- Rotam remittere. Pariter ad Congregationis de sodalibus gregationi reservatur conces- eam deferri possunt quae- religiosis et Congregationis sio dispensationum a iure stiones de validitate matri- Caeremonialis. communi pro sodalibus reli- monii, quas tamen, si accura- § 4. Ad eandem pertinent giosis, firmo praescripto can. tiorem disquisitionem aut in- ea omnia quae ad Concilio- 247, § 5. vestigationem exigant, ad tri- rum celebrationem et reco- Can. 252. § 1. Congregatio bunal competens remittat. gnitionem atque ad Episcopo- de Propaganda Fide missioni- Eodem modo ad ipsam perti- rum coetus seu conferentias bus ad praedicandum Evan- net videre de obligationibus referuntur, extra loca quae gelium et catholicam doctri- ordinibus maioribus adnexis, subsunt Congregationi de nam praeest, ministros ne- atque examinare quaestiones Prop. Fide. cessarios constituit et mutat, de ipsa validitate sacrae ordi- § 5. Est autem haec Con- facultatemque habet tractan- nationis, aut eas ad tribunal gregatio competens in omni- di, agendi et exsequendi om- competens remittere. Et ita bus controversiis negotia ei- nia hac in re necessaria et porro de aliis Sacramentis. dem commissa spectantibus, opportuna. Can. 250. § 1. Congrega- quas in linea disciplinari per- § 2. Curat ea omnia quae tioni Coneilii ea pars negotio- tractandas censuerit; cetera ad Conciliorum celebrationem rum est commissa, quae ad ad tribunal competens sunt in locis sibi subiectis perti- universam disciplinam cleri deferenda. nent. saecularis populique christiani Can. 251. § 1. Congregatio § 3. Eius iurisdictio iis est refertur. negotiis religiosorum soda- circumscripta regionibus, ubi, § 2. Quamobrem ipsius est lium praeposita ea sibi exclu- sacra hierarchia nondum con- curare ut christianae vitae sive vindicat quae respiciunt stituta, status missionis per- praecepta serventur, cum fa- regimen, disciplinam, studia, severat. Huic Congregationi cultate opportune ab eisdem bona et privilegia religioso- sunt etiam subiectae regio- fideles dispensandi; moderari rum sodalium utriusque se- nes, quae, etsi hierarchia ini- quae parochos et canonicos xus tum sollemnibus tum bi constituta sit, adhuc in- spectant; aut quae pias soda- simplicibus votis adstricto- choatum aliquid praesefe- litates, pias uniones (etiamsi rum, eorumque qui, quamvis runt. Eidem pariter subsunt dependeant a religiosis vel sine votis, in communi tamen societates ecclesiasticorum ac erectae sint in eorum eccle- vitam agunt more religioso- Seminaria quae exclusive siis seu domibus), pia legata, rum, itemque tertiorum Ordi- fundata sunt eo fine, ut in eis pia opera, Missarum stipes, num saecularium, incolumi instituantur missionarii pro beneficia aut officia, bona ec- iure Congregationis de Prop. exteris missionibus, praeser- clesiastica, mobilia et immo- Fide. tim quod attinet ad eorum re- bilia, tributa dioecesana, ta- § 2. Quapropter, quaestio- gulas, administrationem at- xas Curiarum episcopalium nibus ordine iudiciario trac- que opportunas concessiones aliaque huiusmodi attingunt. tandis ad tribunal competens ad sacram ordinationem Eidem reservata est facultas remissis et incolumi semper alumnorum requisitas. eximendi a conditionibus re- iure Congregationis S. Offieii § 4. Haec autem Congrega- quisitis ad assecutionem be- et Congregationis Concilii cir- tio tenetur ad competentes neficiorum, quoties ad Ordi- ca negotia ad ipsas spectan- Congregationes deferre nego- narios eorum collatio spectat; tia, haec Congregatio quae- tia quae aut fidem attingunt, admittendi ad compositionem stiones omnes suae compe- aut causas matrimoniales, eos qui occuparunt bona ec- tentiae in linea disciplinari di- aut generales normas circa clesiastica, etiam pertinentia rimit; sed si quaestio vertatur sacrorum rituum disciplinam ad religiosos; permittendi ut inter religiosum sodalem et tradendas vel interpretandas. fideles acquirant bona eccle- personam non religiosam, siastica, a potestate civili § 5. Quod vero spectat ad ipsa, praesertim ad instan- usurpata. sodales religiosos, eadem tiam partis, potest quoque, si Congregatio sibi vindicat qui- § 3. Videt quoque de iis aequum iudicaverit, eandem dquid religiosos qua missio- omnibus, quae ad immunita- quaestionem ad aliam Con- narios, sive uti singulos sive tem ecclesiasticam pertinent, gregationem aut tribunal re- simul sumptos, tangit. Quid- itemque de controversiis circa mittere. quid vero religiosos qua tales,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 27 sive uti singulos sive simul cis extraordinariis spectat sive ad ritus Ecclesiarum sumptos attingit, ad Congre- dioeceses constituere vel di- orientalium reteruntur, gationem religiosorum nego- videre et ad vacantes dioece- etiamsi sint mixta, quae scili- tiis praepositam remittat aut ses idoneos viros promovere, cet sive rei sive personarum relinquat. quoties hisce de rebus cum ratione latinos quoque attin- Can. 253. § 1. Congregatio civilibus Guberniis agendum gant. Sacrorum Rituum ius habet est; insuper Congregatio in § 2. Quare pro Ecclesiis ri- videndi et statuendi ea omnia ea negotia incumbit, quae tus orientalis haec Congrega- quae sacros ritus et caeremo- eius examini subiiciuntur a tio omnibus facultatibus poti- nias Ecclesiae Latinae proxi- Summo Pontifice per Cardi- tur, quas aliae Congregatio- me spectant, non autem nalem Secretarium Status, nes pro Ecclesiis ritus latini quae latius ad sacros ritus re- praesertim ex illis quae cum obtinent, incolumi tamen iure feruntur, cuiusmodi sunt legibus civilibus coniunctum Congregationis S. Officii ad praecedentiae iura aliaque id aliquid habent et ad pacta normam can. 247. conventa cum variis Nationi- genus, de quibus sive servato § 3. Haec Congregatio con- bus referuntur. ordine iudiciario sive in linea troversias dirimit via discipli- disciplinari disceptetur. Can. 256. § 1. Congregatio nari; quas vero ordine iudi- § 2. Eius proinde est prae- de Seminariis et Univorsitati- ciario dirimendas iudicaverit, sertim advigilare, ut sacri ribus studiorum vigilat super ad tribunal remittet quod ipsa tus ac caeremoniae diligenter omnibus quae ad regimen, Congregatio designaverit. disciplinam, temporalem ad- serventur in Sacro celebran- ART. II. De Tribunalibus Cu- ministrationem et studia Se- do, in Sacramentis admini- riae Romanae. strandis, in divinis officiis minariorum pertinent, incolu- Can. 258. § 1. Sacrae Poe- persolvendis, in iis denique mi iure Congregationis de nitentiariae praeficitur Cardi- omnibus quae Ecclesiae Lati- Prop. Fide. Eidem pariter nalis Poenitentiarius Maior. nae cultum respiciunt; di- commissa est moderatio regi- Huius tribunalis iurisdictio spensationes concedere op- minis ac studiorum, in quibus coarctatur ad ea quae forum portunas; insignia et honoris versari debent athenaea seu internum, etiam non sacra- privilegia tam personalia et quas vocant Universitates vel mentale, respiciunt; quare ad tempus, quam localia et Facultates quae ab Ecclesiae hoc tribunal pro solo foro in- perpetua, quae ad sacros ri- auctoritate dependent, com- terno gratias largitur, absolutus vel caeremonias perti- prehensis iis quae a religio- tiones, dispensationes, com- neant, elargiri, et cavere ne sae alicuius familiae sodali- mutationes, sanationes, con- in haec abusus irrepant. bus diriguntur. Novas institu- tiones perpendit approbat- donationes; excutit praeterea § 3. Denique ea omnia agit que; facultatem concedit aca- quaestiones conscientiae ea- quae ad beatificationem et demicos gradus conferendi sque dirimit. canonizationem Servorum normasque tradit quibus ii § 2. Eiusdem insuper est de Dei vel ad sacras reliquias conferri debeant, et, ubi agi- iis omnibus iudicare quae quoquo modo referuntur. tur de viro singulari doctrina spectant ad usum et conces- Can. 254. Ad Congregatio- commendato, potest eos ipsa sionem indulgentiarum, salvo nem Caeremonialem pertinet conferre. iure S. Officii videndi ea quae moderatio caeremoniarum in § 2. In hac Sacra Congre- doctrinam dogmaticam circa Sacello Aulaque Pontificali gatione connumerantur inter easdem indulgentias vel circa servandarum et sacrarum alios Cardinales Secretarius novas orationes et devotiones functionum quas Patres Car- Congregationis Consistorialis respiciunt. dinales extra pontificale sa- et inter Consultores Assessor Can. 259. Causae ordinem cellum peragunt; itemque ea- eiusdem Congregationis. iudiciarium requirentes agun- dem Congregatio cognoscit tur apud Sacram Romanam quaestiones de praecedentia Can. 257. § 1. Congrega- Rotam et apud Supremum tum Patrum Cardinalium tum tioni pro Ecclesia Orientali Tribunal Signaturae Apostoli- Legatorum quos variae Natio- praeest ipse Romanus Ponti- cae intra fines et secundum nes ad Sanctam Sedem mit- fex. Huic Congregationi re- normas traditas in can.1598- tunt. servantur omnia cuiusque generis negotia quae sive ad 1605, salvo iure Congregatio- Can. 255. Ad Congregatio- personas, sive ad disciplinam, nis S. Officii et Congregatio- nem pro negotiis ecclesiasti-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 28 nis Sacrorum Rituum in cau- X Vacante Sede Apostolica, 2º. In territorio sibi assi- sas sibi proprias. 25 Dec. 1904. gnato advigilare debent in ART. III. De Officiis Curiae Can. 263. Officium Secre- Ecclesiarum statum et Roma- Romanae. tariae Status, cuius modera- num Pontificem de eodem certiorem reddere; Can. 260. § 1. Cancellariae tor est Cardinalis Secretarius Apostolicae, cui praeest Car- Status, constat triplici parte 3º. Praeter has duas ordina- dinalis Cancellarius Sanctae hoc ordine: rias potestates, alias plerum- Romanae Ecclesiae, hoc est 1º. Prima pars, cui praesi- que facultates obtinent quae proprium munus, apostolicas det Secretarius Congregatio- tamen sunt omnes delegatae. expedire litteras seu bullas nis pro negotiis ecclesiasticis § 2. Qui vero mittuntur cum pro beneficiorum et officio- extraodinariis, versatur in ne- titulo Delegati Apostolici rum consistorialium provisio- gotiis quae eidem,Congrega- unam habent ordinariam po- ne, novarum provinciarum et tioni examinanda subiici de- testatem de qua in § 1, n. 2, dioecesium ac capitulorum in- bent ad normam can. 255, praeter alixs facultates dele- stitutione et pro aliis maiori- ceteris pro diversa eorum na- gatas ipsis a Sancta Sede bus Ecclesiae negotiis confi- tura ad peculiares Congrega- commissas. ciendis. tiones remissis; Can. 268. § 1. Legatorum § 2. Quae litterae seu bul- 2º. Altera pars, cui praeest munus cum omnibus faculta- lae ne expediantur nisi de Substitutus, incumbit in ordi- tibus eisdem commissis non mandato Congregationis Con- naria negotia; exspirat vacante Sede Apo- sistorialis circa negatia ad 3º. Tertiam partem dirigit stolica, nisi aliud in litteris eius competentiam spectan- Cancellarius Brevium Aposto- pontificiis fuerit statutum. tia, aut de mandato Summi licorum, qui vacat expeditioni § 2. Cessat auteni, expleto Pontificis circa alia negotia, Brevium. mandato, revocatione eisdem servatis in singulis casibus ip- Can. 264. Ad Secretarias intimata, renuntiatione a Ro- sius mandati terminis. Brevium ad Principes et Epi- mano Pontifice acceptata. Can. 261. Datariae Aposto- stolarum latinarum spectat Can. 269. § 1. Legati Ordi- licae, quam moderatur Cardi- munus latine scribendi acta nariis locorum liberum suae nalis Datarius Sanctae Roma- Summi Pontificis, ab eodem iurisdictionis exercitium relin- nae Ecclesiae, commissum illis commissa. quant. est cognoscere de idoneitate CAPUT V. De Legatis Ro- § 2. Licet forte charactere promovendorum ad beneficia mani Pontificis. episcopali careant, praece- non consistorialia Apostolicae dunt tamen omnibus Ordina- Sedi reservata; conficere et Can. 265. Romano Pontifici riis qui non sint cardinalitia expedire apostolicas litteras ius est, a civili patestate in- dignitate insigniti. pro eorum collatione; exime- dependens, in quamlibet re in conferendo beneficio a mundi partem Legatos cum § 3. Si charactere episcopa- conditionibus requisitis, quo- vel sine ecclesiastica iurisdic- li sint aucti, possunt sine Or- ties eius collatio ad Ordina- tione mittendi. dinariorum licentia in omni- rium non pertinet; curare Can. 266. Dicitur Legatus a bus eorum ecclesiis, excepta pensiones et onera quae latere Cardinalis qui a Sum- cathedrali, populo benedicere Summus Pontifex in memora- mo Pontifice tanquam alter et officia divina etiam in pon- tis conferendis beneficiis im- ego cum hoc titulo mittitur, tificalibus, adhibito qumque posuerit. et tantum potest, quantum ei throno et baldachino, peragere. Can. 262. Camerae Apo- a Summo Pontifice demanda- stolicae, cui praesidet Sanc- tum est. Can. 270. Episcopis qui, ratae Romanae Ecclesiae Cardi- Can. 267. § 1. Legati qui tione sedis, titulo Legati Apo- nalis Camerarius, cura est at- mittuntur cum titulo Nuntii stolici decorantur, nullum que administratio bonorum aut Internuntii: exinde competit speciale ius. ac iurium temporalium Sanc- 1º. Fovent, secundum nor- CAPUT VI. De Patriarchis, tae Sedis, quo tempore prae- mas a Sancta Sede receptas, Primatibus, Metropolitis. sertim haec vacua habeatur; relationes inter Sedem Apo- Can. 271. Patriarchae aut et tunc adamussim serventur stolicam et civilia Gubernia Primatis titulus, praeter prae- normae statutae in const. Pii apud quae legatione stabili rogativam honoris et ius funguntur; praecedentiae ad normam

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 29 can. 280, nullam secumfert 6º. In omnibus ecclesiis, nari nec in morte alicui re- specialem iurisdictionem, nisi etiam exemptis, Ordinario linqui, sed omnia pallia quae iure particulari de aliquibus loci praemonito, si ecclesia sit Metropolita obtinuit, cum eo- aliud constet. cathedralis, peragere pontifi- dem sunt sepelienda. Can. 272. Provinciae eccle- calia, uti Episcopus in proprio Can. 280. Patriarcha prae- siasticae praeest Metropolita territorio, populo benedicere, cedit Primati, Primas Archie- seu Arehiepiscopus; quae di- cruce ante se delata incede- piscopo, hic Episcopis; salvo gnitas coniuncta est cum re, non autem alia exercere praescripto can. 347. quae iurisdictionem impor- sede episcopali a Romano CAPUT VII. De Conciliis ple- tent; Pontifice determinata vel pro- nariis et provincialibus. bata. 7º. Appellationem recipere Can. 281. Ordinarii plurium a sententiis definitivis aut in- Can. 273. Salvo praescrip- provinciarum ecclesiastica- terlocutoriis definitivarum to can. 275-280, Metropolita rum in Concilium plenarium vim habentibus, prolatis in in propria dioecesi easdem convenire possunt, petita ta- Curiis suffraganeis, ad nor- obligationes eademque iura men venia a Romano Pontifi- mam can.1594, § 1; habet quae Episcopus in sua. ce, qui suum Legatum desi- Can. 274. In dioecesibus 8º. Controversias, de qui- gnat ad Concilium convocan- vero suffraganeis Metropolita bus in can. 1572, § 2, in pri- dum eique praesidendum. ma instantia dirimere. potest tantum: Can. 282. § 1. Concilio ple- 1º. A patronis ad beneficia Can. 275. Metropolita obli- nario assistere debent cum praesentatos instituere, si gatione tenetur, intra tres suffragio deliberativo, praeter Suffraganeus intra tempus menses a consecratione vel, Legatum Apostolicum, Metro- iure statutum, iusto impedi- si iam consecratus fuerit, a politae, Episcopi residentia- mento non detentus, id face- provisione canonica in Consi- les, qui, sui loco, mittere pos- re omiserit; storio, per se vel per procura- sunt Coadiutorem vel Auxilia- torem a Romano Pontifice 2º. Indulgentias centum rem Apostolici dioecesium pallium petendi, quod signifi- dierum, sicuti in propria dioe- Administratores, Abbates vel cat potestatem archiepisco- cesi, concedere; Praelati nullius, Vicarii Apo- palem. stolici, Praefecti Apostolici, 3º. Deputare Vicarium Capi- Can. 276. Quare ante pallii Vicarii Capitulares. tularem ad normam can. impositionem, exeluso spe- 432, § 2; § 2. Etiam Episcopi titula- ciali indulto apostolico, ipse res, in territorio degentes, si 4º. Vigilare ut fides ac disci- illicite poneret actus sive iuri- a Legato Pontificio, secundum plina ecclesiastica accurate sdictionis metropolitanae, receptas instructiones, ad serventur, ac de abusibus Ro- sive ordinis episcopalis in qui- Concilium vocentur, adesse manum Pontificem certiorem bus, ad normam legum litur- debent habentque suffragium facere; gicarum, usus pallii requiri- deliberativum, nisi in convo- 5º. Canonicam visitationem tur. catione aliud expresse cavea- peragere, causa prius ab Can. 277. Metropolita uti tur. Apostolica Sede probata, si potest pallio intra quamlibet § 3. Alii ex utroque clero eam Suffraganeus neglexerit; ecclesiam etiam exemptam viri, forte ad Concilium invita- tempore autem visitationis, suae provinciae in Missarum ti, suffragia non gaudent nisi potest praedicare, confessio- sollemnibus, diebus in Pontifi- consultivo. nes audire etiam absolvendo cali Romano designatis alii- Can. 283. In singulis pro- a casibus Episcopo reservatis, sque forte sibi concessis; nul- vinciis ecclesiasticis celebre- de vita et honestate clerico- latenus vero extra provin- tur provinciale Concilium virum inquirere, clericos infa- ciam, etsi Ordinarii loci con- cesimo saltem quoque anno. mia notatos Ordinariis ipso- sensus accedat. rum, ut eos puniant, denun- Can. 284. Metropolita, eo- Can. 278. Si Metropolita tiare, notoria crimina, mani- que legitime impedito vel pallium amittat vel ad aliam festas et notorias offensas sede archiepiscopali vacante, sedem archiepiscopalem tum sibi tum suis forte illatas, Suffraganeus antiquior pro- transferatur, novo indiget iustis poenis, censuris non motione ad ecclesiam suffra- pallio. exclusis, punire; ganeam: Can. 279. Pallium neque commodari potest neque do- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 30 1º. Locum ad celebrandum vincia resideant, invitandi Congregatione Concilii ex- Concilium intra provinciae sunt, debentque invitati pensa et recognita fuerint; territorium, auditis omnibus adesse aut impedimentum, ipsimet autem Concilii Patres qui assistere debent eum suf- quo detinentur, Concilio no- designent et modum promul- fragio deliberativo, eligit; tum facere; sed his, quemad- gationis decretorum et tem- cessantibustamen iustis im- modum aliis ex utroque clero pus quo decreta promulgata pedimentis, metropolitana viris ad Concilium forte voca- obligare incipiant. ecclesia ne negligatur; tis, votum est dumtaxat con- § 2. Decreta Concilii plenarii 2º. Concilium convocat ei- sultivum. et provincialis promulgata que praeest. Can. 287. § 1. Qui Concilio obligant in suo cuiusque terri- Can. 285. Episcopi qui nulli plenario aut provinciali inte- torio universo, nec Ordinarii Metropolitae subiiciuntur, Ab- resse debent cum voto deli- locorum ab iisdem dispensare bates vel Praelati nullius, et berativo, si iusto impedimen- possunt, nisi in casibus parti- Archiepiscopi Suffraganeis to detineantur, mittant pro- cularibus et iusta de causa. carentes, aliquem viciniorem curatorem et impedimentum Can. 292. § 1. Nisi aliter Metropolitam, nisi forte iam probent. pro peculiaribus locis a Sede elegerint, semel pro semper, § 2. Procurator, si fuerit Apostolica provisum fuerit, praevia Sedis Apostolicae ap- unus ex Patribus quibus est Metropolita, eoque deficiente, probatione, eligant, cuius votum deliberativum, duplici antiquior e Suffraganeis ad Concilio provinciali cum aliis voto non gaudet; si non fue- normam can. 284, curet ut intersint, et quae ibi ordinata rit, habet votum dumtaxat Ordinarii locorum, saltem fuerint, observent et obser- consultivum. quinto quoque anno, stato vanda curent. Can. 288. In Concilio sive tempore apud Metropolitam Can. 286. § 1. Praeter Epi- plenario sive provinciali prae- aliumve Episcopum compro- scopos, Abbates vel Praelatos ses, habito, si de provinciali vincialem conveniant, ut, col- nullius et Archiepiscopos de agatur, Patrum consensu, de- latis consiliis, videant quae- quibus in can. 285, ad Conci- terminat ordinem servandum nam in dioecesibus agenda lium provinciale vocandi sunt in quaestionibus examinandis sint ut bonum religionis pro- et convenire debent cum voto et ipsum Concilium aperit, moveatur, eaque praeparent deliberativo Suffraganei om- transfert, prorogat, absolvit. de quibus in futuro Concilio provinciali erit agendum. nes aliique de quibus in can. Can. 289. Concilio plenario 282, § 1. vel provinciali inchoato, ne- § 2. Etiam Episcopi aliique § 2. Episcopi titulares qui in mini eorum qui interesse dede quibus in can. 285, una provincia degunt, possunt a bent, licet discedere, nisi iu- cum aliis Ordinariis convocari praeside, cum consensu ma- stam ob causam a Legato et convenire debent. ioris partis illorum qui cum Pontificio vel a Concilii pro- § 3. Iidem Ordinarii congre- voto deliberativo intersunt, vincialis Patribus probatam. gati sedem proximi conven- convocari, et si convocentur, Can. 290. Patres in Concilio tus designent. votum habent deliberativum, plenario vel provinciali con- CAPUT VIII. De Vicariis et nisi aliud in convocatione ca- gregati studiose inquirant ac Praefectis Apostolicis. veatur. decernant quae ad fidei in- Can. 293. § 1. Territoria § 3. Capitula cathedralia crementum, ad moderandos quae erecta non sunt in dioe- aut consultores dioecesani mores, ad corrigendos abu- ceses reguntur per Vicarios cuiusvis dioecesis cuius Ordi- sus, ad controversias compo- aut Praefectos Apostolicos; narius ad normam § 1 vocari nendas, ad unam eandemque qui omnes ab una Apostolica debet, invitentur ad Conci- disciplinam servandam vel in- Sede nominantur. lium et invitati mittant duos ducendam, opportuna fore § 2. Vicarius et Praefectus ex capitularibus aut consulto- pro suo cuiusque territorio vi- Apostolicus, possessionem ribus collegialiter designatos, deantur. sui territorii capiunt, ille litte- qui tamen obtinent votum Can. 291. § 1. Absoluto ras apostolicas, hic decretum tantum consultivum. Concilio plenario aut provin- seu patentes litteras Sacrae § 4. Maiores quoque religio- ciali, praeses acta et decreta Congregationis de Prop. Fide num clericalium exemptarum omnia ad Sanctam Sedem per se vel per procuratorem ac Congregationum monasti- transmittat, nec eadem antea ostendentes ei qui territorium carum Superiores, qui in pro- promulgentur, quam a Sacra regit ad normam can. 309. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 31 Can. 294. § 1. Vicarii et § 2. Quamvis Vicariis et Apostolici tenentur obliga- Praefecti Apostolici iisdem iu- Praefectis Apostolicis nullo tione Sedi Apostolicae exhi- ribus et facultatibus in suo modo liceat, praeter casus in bendi plenam accuratamque territorio gaudent, quae in iure praevisos, se in discipli- relationem de suo quisque propriis dioecesibus compe- nam religiosam ingerere quae pastorali orficio, deque omni- tunt Episcopis residentialibus, a Superiore religioso depen- bus quaecunque ad statum nisi quid Apostolica Sedes re- det, si tamen circa ea, de vicariatus vel praefecturae, servaverit. quibus in superiore paragra- ad missionarios, ad religio- § 2. Etiam ii qui charactere pho, conflictus oriatur inter sos, ad populi disciplinam, ad episcopali carent, possunt, mandatum Vicarii aut Prae- scholarum frequentiam, ad fi- intra sui territorii fines ac fecti Apostolici et mandatum delium denique ipsorum cu- perdurante munere, omnes Superioris, prius praevalere rae commissorum salutem benedictiones Episcopis re- debet, salvo iure recursus in quavis ratione pertineant; servatas, una pontificali ex- devolutivo ad Sanctam Se- quae relatio scripta esse de- cepta, impertiri, calices, pa- dem et salvis peculiaribus bet et subscripta tum ab ipso tenas et altaria portatilia cum statutis a Sede Apostolica Vicario aut Praefecto tum ab sacris oleis ab Episcopo bene- probatis. uno saltem ex consiliariis de dictis consecrare, indulgen- Can. 297. Deficientibus e quibus in can. 302. tias quinquaginta dierum clero saeculari sacerdotibus, § 2. Imo etiam sub cuiu- concedere,confirmationem, Vicarii et Praefecti Apostolici sque anni exitum ad Sanctam primam tonsuram et ordines possunt, audito eorum Supe- Sedem mittant elenchum seu minores conferre ad normam riore, cogere religiosos, etiam numerum conversorum, bap- can. 782, § 3, 957, § 2. exemptos, vicariatui vel prae- tizatorum annuaeque Sacra- Can. 295. § 1. Vicarii et fecturae addictos, ad anima- mentorum administrationis Praefecti Apostolici ab omni- rum curam exercendam, sal- una cum aliis notatu digniori- bus missionariis, etiam reli- vis pariter peculiaribus statu- bus. giosis, possunt ac debent exi- tis a Sede Apostolica proba- Can. 301. § 1. In regione gere ut suas patentes seu tis. sibi commissa commorentur, alias quasvis eorum missio- Can. 298. Si qua dissidia in a qua sine gravi et urgenti nis, destinationis, constitutio- iis quae ad curam animarum causa per notabile tempus iis nis ac deputationis litteras pertinent, sive inter singulos abesse ne liceat, inconsulta exhibeant, easque exhibere missionarios, sive inter diver- Sede Apostolica. recusantibus exercitium cuiu- sas religiones, sive inter mis- § 2. Regionem sibi concre- svis ministerii ecclesiastici sionarios et alios quoslibet ditam, quandocunque sit prohibere. oriri contigerit, ea quampri- opus, debent ipsi per se vel, § 2. Omnes missionarii, mum componere curent Vica- si legitime impediti fuerint, etiam regulares, licentiam sarii ac Praefecti Apostolici, qui per,alium visitare eaque om- cri ministerii exercendi petant huiusmodi quaestiones, ubi nia in visitatione expendere, a Vicariis et Praefectis Apo- opus fuerit, dirimant, integro quae ad fidem, bonos mores, stolicis, qui tamen eam ne tamen iure recursus ad Apo- Sacramentorum administra- denegent, nisi singulis et gra- stolicam Sedem, qui decreti tionem, praedicationem verbi vem ob causam. effectum non suspendit. Dei, festorum observantiam, Can. 296. § 1. Etiam mis- Can. 299. Vicarii Apostolici cultum divinum, iuventutis sionarii regulares subiiciuntur obligatione tenentur Sacra Li- institutionem, disciplinam ec- Vicarii et Praefecti Apostolici mina Beatorum Apostolorum clesiasticam referuntur. iurisdictioni, visitationi et cor- Petri et Pauli visitandi eadem Can. 302. Constituant Con- rectioni in iis quae pertinent prorsus lege, qua Episcopi re- silium ex tribus saltem anti- ad missionum regimen, cu- sidentiales ad normam can. quioribus et prudentioribus ram animarum, Sacramento- 341; cui tamen muneri, si missionariis, quorum senten- rum administrationem, scho- quid graviter obstet ne per se tiam, saltem per epistolam, larum directionem, oblationes ipsi illud expleant, satisfacere audiant in gravioribus et diffi- intuita missionis factas, im- possunt per procuratorem cilioribus negotiis. etiam in Urhe degentem. plementum piarum volunta- Can. 303. Prout siverit op- tum in favorem eiusdem mis- Can. 300. § 1. Ad normam portunitas, missionarios sal- sionis. can. 340, Vicarii ac Praefecti tem praecipuos tum religio-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 32 sos tum saeculares proprii ca, concedere missionariis ab pro-titulari uti administra- territorii congregent semel ea missis veniam in perpe- tor fuerit designatus, tunc se- saltem in anno, ut possint ex tuum deserendi vicariatum nior in vicariatu vel praefec- singulorum experientia et aut praefecturam, vel alio tura, is, nempe, qui sit prae- consilio deducere quae sint transeundi, nec eos quoquo sens in territorio et suas de- ordinanda perfectius. modo expellere. stinationis litteras in eodem Can. 304. § 1.. Legibus § 2. In casu autem publici prius exhibuerit, censetur de- quae de archivo constituendo scandali possunt ipsi, audito legatus a Sancta Sede ut re- Episcopis praescribuntur, suo Consilio, et si agatur de gimen assumat, et inter plu- etiam Vicarii ac Praefecti religiosis, praemonito, quan- res aeque seniores antiquior Apostolici, habita locorum tum fieri potest, Superiore, sacerdotio. personarumque ratione, ae- missionarium statim remove- Can. 310. § 1. Ad quos vi- que tenentur. re, facta tamen illico certiore cariatus aut praefecturae § 2. Pariter quae de Conci- Apostolica Sede. cura devenerit ad normam liis plenariis et provincialibus Can. 308. Vicariis et Prae- can. 309, ii debent quampri- can. 281-291 praescribuntur, fectis, charactere episcopali mum certiorem facere Apo- applicari debent, congrua auctis, privilegia honorifica stolicam Sedem. congruis referendo, Conciliis competunt, quae ius concedit § 2. Interim uti possunt plenariis vel regionalibus et Episcopis titularibus; si au- omnibus facultatibus sive or- provincialibus in regionibus tem charactere episcopali ca- dinariis ad normam can. 294, Sacrae Congregationi de reant, habent tantum, duran- sive delegatis, quibus Vica- Prop. Fide subiectis; quae de te munere et in proprio terri- rius vel Praefectus pollebat, Synodo dioecesana can. 356 torio, insignia et privilegia nisi commissae fuerint ob in- - 362, Synodo vicariatus apo- Protonotariorum apostolico- dustriam personae. stolici; sed nullum est praefi- rum de numero participan- Can. 311. Qui vicariatui vel nitum tempus pro Concilii tium. praefecturae apostolicae ad provincialis et Synodi cele- Can. 309. § i. Vicarii et certum tempus praepositus bratione, et canones Concilio- Praefecti, ubi primum in terri- est, debet in regimine cum rum, antequam promulgen- torium suum advenerint, de- omnibus facultatibus sibi con- tur, recognosci debent a Sa- putent ex uno vel altero clero cessis permanere, licet defini- cra Congregatione de Prop. Pro-vicarium vel Pro-praefec- tum tempus fuerit praeterlap- Fide. tum idoneum, nisi Coadiutor sum, donec successor canoni- Can. 305. Studiosissime cum futura successione a cam sui muneris possessio- curent, onerata graviter eo- Sancta Sede datus fuerit. nem ceperit. rum conscientia, ut ex chri- § 2. Pro-vicarius aut Pro- CAPUT IX. De Administrato- stianis indigenis seu incolis praefectus nullam habet, viribus Apostolicis. suae regionis probati clerici vente Vicario aut Praefecto, Can. 312. Dioecesis cano- rite instituantur ac sacerdotio potestatem, nisi quae fuerit nice erectae regimen, sive initientur. ab eodem sibi commissa; sed plena, sive vacante sede, ali- Can. 306. Missae sacrifi- deficiente Vicario aut Praefec- quando Summus Pontifex ob cium pro populis sibi commis- to, vel eorum iurisdictione graves et speciales causas sis applicare debent saltem in impedita ad normam Administratori Apostolico vel sollemnitatibus Nativitatis can.429, § 1, totum debet re- in perpetuum vel ad tempus Domini, Epiphaniae, Pascha- gimen assumere et in hoc committit. tis, Ascensionis, Pentecostes, munere permanere, donec a Can. 313. § 1. Quilibet Ad- sanctissimi Corporis Christi, Sancta Sede aliter fuerit pro- ministrator Apostolicus, si da- Immaculatae Conceptionis et visum. tus fuerit dioecesi, sede ple- Assumptionis Beatae Mariae § 3. Pari modo Pro-vicarius na, canonicam administratio- Virginis, Sancti Ioseph eius aut Pro-praefectus, qui titula- nis possessionem init, osten- sponsi, Sanctorum Apostolo- ri successerit, statim deputet dens litteras suae nominatio- rum Petri et Pauli, Omnium ecclesiasticum virum, qui nis tum Episcopo, si sit men- Sanctorum, servato prae- sibi, ut supra, in munere suc- tis consiliique compos et in scripto can. 339, § § 2 seqq. cedat. dioecesi versetur, tum etiam Can. 307. § 1. Ipsis non li- § 4. Si forte contingat ut Capitulo, ad normam can. cet, inconsulta Sede Apostoli- nemo sive a titulari sive a 334, § 3.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 33 § 2. Si sedes fuerit vacans, Can. 317. Si impedita fue- rus suffragiorum absolute vel si Episcopus non sit men- rit iurisdictio Administratoris maior, demptis suffragiis nul- tis consiliique compos, aut in Apostolici aut si idem Admini- lis, firmo peculiari iure quod dioecesi non moretur, Admi- strator defecerit, Sedes Apo- maiorem suffragiorum nume- nistrator Apostolicus posse- stolica statim moneatur; et rum exigat. sionem sumit ad instar Epi- interim, si dioecesis vacet aut Can. 322. § 1. Abbas vel scopi secundum cit. can. 334, Episcopus non sit sui compos, Praelatus nullius nequit quo- § 3. valent praescripta can. 429 vis titulo sive per se sive per Can. 314. Iura, officia ac seqq.; secus Episcopus dioe- alios in regimen abbatiae vel privilegia Administratoris cesim regit, nisi Sedes Apo- praelaturae se ingerere, an- Apostolici desumantur ex lit- stolica aliud praestituerit. tequam eiusdem possessio- teris suae deputationis, vel, Can. 318. § 1. Administra- nem ceperit, ad normam can. nisi in eisdem aliud caveatur toris Apostolici iurisdictio Ro- 334, § 3. expresse, ex praescripto ca- mani Pontificis aut Episcopi § 2. Abbates vel Praelati nonam qui sequuntur. obitu non cessat. nullius qui ex praescripto Can. 315. § 1. Administra- § 2. Cessat vero cum Epi- apostolico vel ex propriae re- tor Apostolicus permanenter scopus dioecesis vacantis ligionis constitutionibus bene- constitutus iisdem iuribus et possessionem legitime cepe- dici debent, intra tres menses honoribus fruitur, iisdemque rit ad normam can. 334, § 3. a receptis litteris apostolicis, obligationibus tenetur, ac CAPUT X. De Praelatis infe- cessante legitimo impedimen- Episcopus residentialis. rioribus. to, benedictionem ab Episco- po, quem maluerint, acci- § 2. Si ad tempus datus sit: Can. 319. § 1. Praelati qui piant. 1º. Eadem iura ac officia praesunt territorio proprio, habet, ac Vicarius Capitularis; separato ab omni dioecesi, Can. 323. § 1. Abbas vel sed, sede plena, potest dioe- cum clero et populo, dicuntur Praelatus nullius easdem po- cesim visitare ad tramitem Abbates vel Praelati nullius, testates ordinarias easdem- iuris; nec tenetur obligatione nempe dioecesis, prout eoque obligationes cum iisdem applicandae Missae pro popu- rum ecclesia dignitate abba- sanctionibus habet, quae lo, quae Episcopum gravat; tiali vel simpliciter praelatitia competunt Episcopis residentialibus in propria dioecesi. 2º. Ad honorifica privilegia gaudet. quod attinet, valeat prae- § 2. Abbatia vel praelatura § 2. Si charactere episcopa- scriptum can. 308; sed Epi- nullius, tribus saltem paroe- li non sit ornatus et benedic- scopo qui, ad aliam sedem ciis non constans, singulari tionem, si eam recipere de- translatus, prioris retinet ad- iure regitur, nec eidem appli- bet, receperit, praeter alia ministrationem, in hac quo- cantur quae canones statuunt munera quae in can. 294, § 2 que omnia Episcoporum resi- de abbatiis vel praelaturis describuntur, potest quoque dentialium honorifica privile- nullius. ecclesias et altaria immobilia consecrare. gia competunt. Can. 320. § 1. Abbates vel Can. 316. § 1. Si Admini- Praelati nullius nominantur et § 3. Quod attinet ad Vicarii strator Apostolicus dioecesi, instituuntur a Romano Ponti- Generalis constitutionem, sede plena, praeficiatur, iuri- fice, salvo iure electionis aut serventur praescripta can, sdictio Episcopi eiusque Vica- praesentationis, si cui legiti- 366-371. rii Generalis suspenditur. me competat; quo in casu ab Can. 324. Capitulum reli- § 2. Quanquam autem Ad- eodem Romano Pontifice con- giosum abbatiae vel praelatu- ministrator Apostoticus Epi- firmari aut institui debent. rae nullius regitur propriis le- scopi auctoritati non subest, § 2. Assumendi ad abba- gibus ac constitutionibus; Ca- non debet tamen se immisce- tiam vel praelaturam nullius pitulum saeculare, iure com- re causis Episcopum ipsum iisdem qualitatibus ornati muni. spectantibus, neque in Vica- esse debent, quas ius in Epi- Can. 325. Abbas vel Prae- rium eius Generalem iudicium scopis requirit. latus nullius, licet charactere seu processum instruere aut Can. 321. Si cui collegio episcopali careat, utitur ta- animadvertere ob acta praeest ius eligendi Abbatem vel men in proprio territorio insi- teritae administrationis. Praelatum nullius, ad validam gnibus pontificalibus cum th- electionem requiritur nume- rono ac baldachino et iure ibidem officia divina pontificali btcabf Codex Iuris Canonici 1917 34 ritu celebrandi; crucem au- terminatum, eum esse ido- can.1406-1408, iusiuran- tem pectoralem, annulum neum. dum fidelitatis erga Sanctam cum gemma, ac pileolum vio- Can. 331. § 1. Ut quis ido- Sedem edat secundum for- laceum potest etiam extra neus habeatur, debet esse: mulam ab Apostolica Sede territorium deferre. probatam. 1º. Natus ex legitimo matri- Can. 326. Si praelatura monio, non autem legitima- Can. 333. Nisi legitimo im- saecularis Capitulo careat, tus etiam per subsequens pedimento prohibeatur, pro- eligantur consultores ad nor- matrimonium; motus ad episcopatum, mam can. 423-428. etiamsi S.R.E. sit Cardinalis, 2º. Annos natus saltem tri- debet, intra tres menses a Can. 327. § 1. Abbatia vel ginta; praelatura nullius vacante, si receptis apostolicis litteris, 3º. A quinquennio saltem in agatur de abbatia vel praela- consecrationem suscipere, et sacro presbyteratus ordine tura religiosa, succedit Capi- intra quatuor ad suam dioe- constitutus; tulum religiosorum, nisi con- cesim pergere, salvo prae- stitutiones aliud ferant; si de 4º. Bonis moribus, pietate, scripto can. 238, § 2. saeculari, Capitulum canoni- animarum zelo, prudentia, Can. 334. § 1. Episcopi re- corum; utrumque autem Ca- ceterisque dotibus, praeditus, sidentiales sunt ordinarii et pitulum intra octiduum debet quae ipsum aptum efficiant immediati pastores in dioece- Vicarium Capitularem deputa- ad gubernandam dioecesim sibus sibi commissis. de qua agitur; re ad normam can. 432 § 2. In regimen tamen seqq., qui abbatiam vel prae- 5º. Laurea doctoris vel sal- dioecesis neque per se neque laturam regat usque ad novi tem licentia in sacra theolo- per alios, nec ullo sub titulo Abbatis vel Praelati electio- gia aut iure canonico potitus sese ingerere possunt, nisi nem. in athenaeo aliquo vel in In- prius eiusdem dioecesis pos- § 2. Abbatia vel praelatura stituto studiorum a Sancta sessionem canonice ceperint; impedita, servetur praescrip- Sede probatis, vel saltem ea- sed si ante suam ad episco- tum can. 429. rundem disciplinarum vere patum designationem vicarii peritus; quod si ad religionem Can. 328. Circa Romani capitulares, officiales, oeco- aliquam pertineat, a suis Su- Pontificis Familiares, sive nomi fuerint renuntiati, haec perioribus maioribus vel simi- praelati titulo gaudeant, sive officia etiam post desigantio- lem titulum vel saltem verae non, standum privilegiis, re- nem retinere et exercere pos- peritiae testimonium habeat. gulis et traditionibus pontifi- sunt. ciae Domus. § 2. Etiam electus, prae- § 3. Canonicam dioecesis sentatus vel quoquo modo ab TITULUS VIII De potestate possessionem capiunt Episco- illis designatus, qui privilegio episcopali deque iis qui de pi residentiales simul ac in a Sancta Sede concesso eadem participant ipsa dioecesi vel per se vel praesentandi seu designandi per procuratorem apostolicas CAPUT I De Episcopis. gaudent, debet memoratis litteras Capitulo ecclesiae ca- Can. 329. § 1. Episcopi qualitatibus pollere. thedralis ostenderint, praesunt Apostolorum successo- § 3. Iudicare num quis ido- sente secretario Capituli vel res atque ex divina institutio- neus sit, ad Apostolicam Se- cancellario Curiae, qui rem in ne peculiaribus ecclesiis prae- dem unice pertinet. aeta referat. ficiuntur quas cum potestate Can. 332. § 1. Cuilibet ad Can. 335. § 1. Ius ipsis et ordinaria regunt sub auctori- episcopatum promovendo, officium est gubernandi dioe- tate Romani Pontificis. etiam electo, praesentato vel cesim tum in spiritualibus § 2. Eos libere nominat Ro- designato a civili quoque Gu- tum in temporalibus cum po- manus Pontifex. bernio, necessaria est canoni- testate legislativa, iudiciaria, § 3. Si cui collegio conces- ca provisio seu institutio, qua coactiva ad normam sacro- sum sit ius eligendi Episco- Episcopus vacantis dioecesis rum canonum exercenda. pum, servetur praescriptum constituitur, quaeque ab uno § 2. Leges episcopales sta- can. 321. Romano Pontifice datur. tim a promulgatione obligare Can. 330. Antequam quis § 2. Ante canonicam insti- incipiunt, nisi aliud in ipsis in Episcopum assumatur, tutionem seu provisionem caveatur; modus autem pro- constare debet, secundum candidatus, praeter fidei pro- mulgationis ab ipsomet Epi- modum a Sede Apostolica de- fessionem de qua in scopo determinatur.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 35 Can. 336. § 1. Observan- ecclesiis legitime adiuncti, § 4. Episcopus Missam tiam legum ecelesiasticarum abesse possunt aequa de pro populo diebus supra indi- Episcopi urgeant; nec in iure causa non ultra duos vel ad catis per se ipse applicare de- communi dispensare possunt, summum tres menses intra bet; si ab eius celebratione nisi ad normam can. 81. annum, sive continuos sive legitime impediatur, statis § 2. Advigilent ne abusus in intermissos, dummodo cau- diebus applicet per alium; si ecelesiasticam disciplinam ir- tum sit ne ex ipsorum absen- neque id praestare possit, repant, praesertim circa ad- tia dioecesis quidquam detri- quamprimum vel per se ipse ministrationem Sacramento- menti capiat: quod tamen vel per alium applicet alia rum et Sacramentalium, cul- tempus coniungi nequit sive die. tum Dei et Sanctorum, prae- cum tempore sibi concesso § 5. Licet Episcopus duas dicationem verbi Dei, sacras occasione suae promotionis, vel plures dioeceses aeque indulgentias, implementum vel visitationis Sacrorum Li- principaliter unitas regat aut, piarum voluntatum; curent- minum, vel assistentiae Con- praeter propriam dioecesim, que ut puritas fidei ac morum cilio, sive cum tempore vaca- aliam vel alias in administra- in clero et populo conserve- tionum anni subsequentis. tionem habeat, obligationi tatur, ut fidelibus, praecipue § 3. Ab ecclesia cathedrali men satisfacit per celebratio- pueris ac rudibus, pabulum ne absint tempore Adventus nem et applicationem unius doctrinae christianae prae- et Quadragesimae, diebus Missae pro universo populo beatur, ut in scholis puero- Nativitatis, Resurrectionis Do- sibi commisso. rum ac iuvenum institutio se- mini, Pentecostes et Corporis § 6. Episcopus, qui obliga- cundum catholicae religionis Christi, nisi ex gravi et urgen- tioni de qua in superioribus principia tradatur. ti causa. paragraphis, non satisfecerit, § 3. Circa praedicationis § 4. Si ultra sex menses e quam citius pro populo tot munus, servetur praescrip- dioecesi illegitime abfuerint, applicet Missas, quot omisit. tum can.1327. Episcopum Metropolita, ad Can. 340. § 1. Omnes Epi- Can. 337. § 1. Episcopus in normam can. 274, n. 4, Me- scopi tenentur singulis quin- tota dioecesi, ne exceptis qui- tropolitam antiquior Suffraga- quenniis relationem Summo dem locis exemptis, potest neus residens Sedi Apostoli- Pontifici facere super statu pontificalia exercere; non cae denuntiet. dioecesis sibi commissae se- vero extra dioecesim sine ex- Can. 339. § 1. Debent cundum formulam ab Aposto- presso vel saltem rationabili- quoque, post captam sedis lica Sede datam. ter praesumpto consensu Or- possessionem, omni exiguita- § 2. Quinquennia sunt fixa dinarii loci, et, si agatur de tis redituum excusatione aut et communia, atque compu- ecclesia exempta, de consen- alia quavis exceptione remo- tantur a die 1 Ianuarii 1911; su Superioris religiosi. ta, omnibus dominicis alii- in primo quinquennii anno re- § 2. Exercere pontificalia in sque festis diebus de prae- lationem exhibere debent iure est sacras functiones pe- cepto, etiam suppressis, Mis- Episcopi Italiae, insularum ragere quae ex legibus litur- sam pro populo sibi commis- Corsicae, Sardiniae, Siciliae, gicis requirunt insignia ponti- so applicare. Melitae, et aliarum minorum ficalia, idest baculum et mi- § 2. In festo Nativitatis Do- adiacentium; in altero, Epi- tram. mini, et si quod festum de scopi Hispaniae, Portugalliae, § 3. Episcopus, licentiam praecepto in diem dominicam Galliae, Belgii, Hollandiae, concedens pontificalia exer- incidat, satis est ut Missam Angliae, Sentiae et Hiherniae, cendi in suo territorio, potest unam pro populo applicent. cum insulis adiacentibus; in quoque permittere usum th- § 3. Si festum ita transfera- tertio, ceteri Europae Episco- roni cum baldachino. tur ut in die ad quem non so- pi, cum insulis adiacentibus; in quarto, Episcopi totius Can. 338. § 1. Etiamsi Epi- lum fiat officium cum Missa Americae et insularum adia- scopi Coadiutorem habeant, festi translati, sed serventur centium; in quinto, Episcopi tenentur lege personalis in quoque obligationes audiendi Africae, Asiae, Australiae et dioecesi residentiae. Missam et abstinendi a servilibus, Missa pro populo appli- insularum his orbis partibus § 2. Praeterquam causa vi- canda est in die ad quem; se- adiacentium. sitationis Sacrorum Liminum, cus in die a quo. § 3. Si annus pro exhibenda Conciliorum, quibus interesse relatione assignatus inciderit debent, vel civilis officii suis btcabf Codex Iuris Canonici 1917 36 ex toto vel ex parte in pri- fuerit, servetur praescriptum § 2. Decet ex caritate, ci- mum biennium ab inito dioe- can. 274, nn. 4, 5. tra tamen obligationem, ut cesis regimine, Episcopus pro Can. 344. § 1. Ordinariae aliquando Missae sacrificium ea vice a conficienda et exhi- episcopali visitationi obnoxiae pro sua dioecesi applicent. benda relatione abstinere po- sunt personae, res ac loca Can. 349. § 1. Ab accepta test. pia, quamvis exempta, quae authentica notitia peractae Can. 341. § 1. Omnes et intra dioecesis ambitum con- canonicae provisionis, Episco- singuli Episcopi eo anno quo tinentur, nisi probari possit pi sive residentiales sive titu- relationem exhibere tenentur, specialem a visitatione lares: ad Urbem; Beatorum Aposto- exemptionem fetisse ipsis ab 1º. Praeter alia privilegia lorum Petri et Pauli sepulcra Apostolica Sede concessam. quae suis in titulis recensen- veneraturi, accedant et Ro- § 2. Religiosos autem tur, fruuntur privilegiis de mano Pontifici se sistant. exemptos Episcopus visitare quibus in can. 239, § 1, nn. § 2. Sed Episcopis qui extra potest in casibus tantum in 7-12; nec non n. 2, etiam Europam sunt, permittitur ut iure expressis. quod spectat ad casus Ordi- alternis quinquenniis, idest Can. 345. Visitator, in iis nario loci reservatos; n. 3, singulis decenniis, Urbem pe- quae obiectum et finem visi- cum consensu saltem prae- tant. tationis respiciunt, debet pa- sumpto Ordinarii loci; n. 4, Can. 342 Episcopus debet terna forma procedere, et ab dummodo non teneantur ce- praedictae obligationi satisfa- eius praeceptis ac decretis lebrare in cathedrali; nn. 5, cere per se vel per Coadiuto- datur recursus in devolutivo 6, ritibus tamen ab Ecclesia rem, si quem habeat aut, ex tantum; in aliis vero causis; praescriptis; iustis causis a Sancta Sede etiam tempore visitationis, 2º. Ius habent deferendi in- probandis, per idoneum sa- Episcopus ad normam iuris signia episcopalia ad normam cerdotem qui in eiusdem Epi- procedat necesse est. legum liturgicarum. scopi dioecesi resideat. Can. 346. Studeant Episco- § 2. A capta vero posses- Can. 343. § 1. Ad sanam pi debita cum diligentia, sine sione Episcopi residentiales et orthodoxam doctrinam inutilibus tamen moris, pa- habent praeterea ius: conservandam, bonos mores storalem visitationem absol- 1º. Percipiendi reditus men- tuendos, pravos corrigendos, vere: caveant, ne superfluis sae episcopalis; pacem, innocentiam, pieta- sumptibus cuiquam graves 2º. Concedendi indulgentias tem et disciplinam in populo onerosive sint, neve ratione quinquaginta dierum in suae et clero promovendam cete- visitationis ipsi aut quisquam iurisdictionis locis; raque pro ratione adiuncto- suorum pro a suisve dona rum ad bonum religionis con- quodvis genus petant aut ac- 3º. Elevandi in omnibus ec- stituenda tenentur Episcopi cipiant, reprobata quavis con- clesiis suae dioecesis thro- obligatione visitandae quo- traria consuetudine; circa num cum baldachino. tannis dioecesis vel ex toto vero victualia sibi suinque mi- CAPUT II. De Coadiutoribus vel ex parte, ita ut saltem nistranda vel procurationes et et Auxiliaribus Episcoporum. singulis quinquenniis univer- expensas itineris, servetur le- Can. 350. § 1. Unius Ro- sam vel ipsi per se vel, si gitima locorum consuetudo. mani Pontificis est Episcopo fuerint legitime impediti, per Can. 347. In suo territorio Coadiutorem constituere. Vicarium Generalem aliumve Episcopus praecedit omnibus § 2. Coadiutor dari solet lustrent. Archiepiscopis et Episcopis, personae Episcopi cum iure § 2. Fas est Episcopo cleri- exceptis Cardinalibus, Legatis successionis; sed nonnun- cos duos etiam e Capitulo Pontificiis et proprio Mctropo- quam datur quoque sedi. sive cathedrali sive collegiali lita; extra territorium serven- § 3. Coadiutor, datus per- sibi adsciscere visitationis co- tur normae traditae in can. sonae Episcopi sine iure suc- mites atque adiutores; eo- 106. cessionis, speciali nomine di- sque, quos maluerit, eiigere, Can. 348. § 1. Episcopi ti- citur Auxiliaris. reprobato quocunque contra- tulares nullam possunt exer- Can. 351. § 1. Iura Coa- rio privilegio vel consuetudi- cere potestatem in sua dioe- diutoris dati personae Episco- ne. cesi, cuius nec possessionem pi desumantur ex litteris apo- § 3. Si obligationi de qua in capiunt. stolicis, quibus constituitur. § 1, Episcopus graviter de-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 37 § 2. Nisi aliud in his litteris time ceperit, ad normam can. 7º. Unus saltem parochus caveatur, Coadiutor qui datur 353. ex unoquoque vicariatu fora- Episcopo prorsus inhabili, ha- § 2. Cum Episcopi munere neo eligendus ab omnibus qui bet omnia iura ac officia epi- exspirat Auxiliaris officium, curam animarum actu inibi scopalia; ceteri tantum pos- nisi aliud in litteris apostolicis habeant; parochus autem sunt quantum Episcopus ei- caveatur. electus debet pro tempore sdem commiserit. absentiae vicarium substitu- § 3. Si Coadiutor datus fue- tum sibi sufficere ad normam § 3. Quae Coadiutor potest rit sedi, eius officium etiam can. 465, § 4; et vult exercere, Episcopus sede vacante perdurat. habitualiter alii ne deleget. 8º. Abbates de regimine et CAPUT III.De Synodo dioe- unus e Superioribus cuiusque § 4. Coadiutor, iusto impe- cesana. dimento non detentus, debet, religionis clericalis qui in Can. 356. § 1. In singulis quoties fuerit a Coadiuto re- dioecesi commorentur, desi- dioecesibus celebranda _est quisitus, pontificalia et alias gnatus a Superiore provincia- decimo saltem quoque anno functiones obire, ad quas Epi- li, nisi domus provincialis sit dioecesana Synodus, in qua scopus ipse teneretur. in dioecesi et Superior pro- de iis tantum agendum quae vincialis interesse ipse malue- Can. 352. Coadiutor sedi ad particulares cleri populi- rit. datus potest in territorio ea que dioecesis necessitates vel § 2. Episcopus, si opportu- quae sunt ordinis episcopalis utilitates referuntur. exercere, excepta sacra ordinum iudicaverit, potest ad § 2. Si Episcopus plures natione; aliis in rebus tantum Synodum vocare alios quo- dioeceses aeque principaliter potest, quantum eidem a que et etiam omnes canoni- unitas regat, aut unam ha- Sancta Sede vel ab Episcopo cos, parochos, Superiores re- beat in titulum, alteram alia- fuerit commissum. ligiosos, imo et singulos suae sve in perpetuam administra- dioecesis saeculares sacerdo- Can. 353. § 1. Quilibet tionem, potest unam tantum tes, iis tamen exceptis qui Coadiutor, ut canonicam sui dioecesanam Synodum ex necessarii sunt ne in paroe- officii possessionem capiat, omnibus dioecesibus convo- ciis animarum cura desit; in- necesse est litteras apostoli- care. vitati autem ius suffragii in cas ostendat Episcopo. Can. 357. § 1. Synodum omnibus habent, perinde ac § 2. Coadiutor cum futura dioecesanam convocat eique ceteri, nisi Episcopus in invi- successione et Coadiutor sedi praeest Episcopus, non au- tatione aliud expresse cave- datus debent praeterea ea- tem Vicarius Generalis sine rit. sdem ostendere Capitulo ad mandato speciali nec Vicarius Can. 359. § 1. Iis qui ad normam can. 334, § 3. Capitularis. Synodum venire debent, si § 3. Si Episeopus eum in § 2. Celebranda est in ec- legitimo impedimento deti- statum inciderit ut eliciendi clesia cathedrali nisi aliud ra- neantur, non licet mittere actus humani sit impos, prae- tionabilis causa suadeat. procuratorem qui eorum no- termisso praescripto § 1, so- Can. 358. § 1. Ad Syno- mine Synodo intersit; sed lum praescriptum § 2 ab om- dum vocandi sunt ad eamque Episcopum de impedimento nibus Coadiutoribus servetur. venire debent: certiorem faciant. Can. 354. Coadiutor quili- 1º. Vicarius Generalis; § 2. Negligentes Episcopus bet obligatione tenetur, sicut 2º. Canonici ecclesiae ca- potest iustis poenis compelle- Episcopus, residendi in dioe- re et punire, nisi de religiosis cesi, e qua, extra tempus va- thedralis aut consultores dioecesani; exemptis agatur qui parochi cationum, ad normam can. non sunt. 338, ipsi non licet, nisi ad 3º. Rector Seminarii dioece- Can. 360. § 1. Episcopus, breve tempus, Coadiuto per- sani saltem maioris; si id ipsi expedire videatur, mittente, discedere. 4º. Vicarii foranei; opportuno ante Synodum Can. 355. § 1. Coadiutor 5º. Deputatus uniuscuiu- tempore, unam vel plures e cum iure successionis, vacan- sque collegialis ecclesiae a clero civitatis et dioecesis te sede episcopali, statim Capitulo eiusdem ecclesiae e commissiones nominet, seu evadit Ordinarius dioecesis, gremio eligendus; coetus virorum qui res in Sy- pro qua fuerat constitutus, 6º. Parochi civitatis in qua nodo tractandas parent. dummodo possessionem legi- Synodus celebratur;

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 38 § 2. Ante Synodi sessiones Can. 365. De officiali, pro- Can. 368. § 1. Vicario Episcopus omnibus qui con- motore iustitiae, defensore Generali, vi officii, ea compe- vocati sunt et convenerunt, vinculi, iudicibus synodalibus, tit in universa dioecesi iuri- decretorum schema traden- auditoribus, cursoribus et ap- sdictio in spiritualibus ac dum curet. paritoribus, serventur prae- temporalibus, quae ad Epi- Can. 361. Propositae quae- scripta can. 1573-1593; de scopum iure ordinario perti- stiones omnes, praesidente Vicario Generali, cancellario net, exceptis iis quae Episco- vel per se vel per alium Epi- aliisque notariis, examinatori- pus sibi reservaverit, vel scopo, liberae adstantium di- bus synodalibus et parochis quae ex iure requirant spe- sceptationi in sessionibus consultoribus, praescripta ca- ciale Episcopi mandatum. praeparatoriis subiiciantur. nonum qui sequuntur. § 2. Nisi aliud expresse Can. 362. Unicus est in Sy- ART. I. De Vicario Generali. cautum fuerit, Vicarius Gene- nodo legislator Episcopus, ce- Can. 366. § 1. Quoties rec- ralis exsequi potest rescripta teris votum tantum consulti- tum dioecesis regimen id exi- apostolica quae Episcopo vel vum habentibus; unus ipse gat, constituendus est ab Epi- praecedenti rectori dioecesis subscribit synodalibus consti- scopo Vicarius Generalis, qui remissa sint, ac generatim ad tutionibus; qune, si in Syno- ipsum potestate ordinaria in ipsum quoque pertinent fa- do promulgentur, eo ipso toto territorio adiuvet. cultates habituales Ordinario loci a Sancta Sede conces- obligare incipiunt, nisi aliud § 2. Vicarius Generalis libe- sae; ad normam can. 66. expresse caveatur. re ab Episcopo designatur, CAPUT IV. De Curia dioece- qui eum potest ad nutum re- Can. 369. § 1. Vicarius Ge- sana. movere. neralis praecipua acta Curiae ad Episcopum referat, ipsum- Can. 363. § 1. Curia dioe- § 3. Unus tantum consti- que certiorem faciat de iis cesana constat illis personis tuatur, nisi vel rituum diversi- quae gesta aut gerenda sint quae Episcopo aliive qui, loco tas vel amplitudo dioecesis ad tuendam in clero et populo Episcopi, dioecesim regit, aliud exigat; sed, Vicario Ge- disciplinam. opem praestant in regimine nerali absente vel impedito, totius dioecesis. Episcopus alium constituere § 2. Caveat ne suis pote- statibus utatur contra men- § 2. Quare ad eam perti- potest qui eius vices sup- tem et voluntatem sui Episco- nent Vicarius Generalis, offi- pleat. pi, firmo praescripto can. 44, cialis, cancellarius, promotor Can. 367. § 1. Vicarius Ge- §2. iustitiae, defensor vinculi, sy- neralis sit sacerdos e clero nodales iudices et examinato- saeculari, annos natus non Can. 370. § 1. Praesente res, parochi consultores, au- minus triginta, in theologia et etiam Episcopo, Vicarias Ge- ditores, notarii, cursores et iure canonico doctor aut li- neralis publice privatimque apparitores. centiatus, vel saltem earum praecedentiae ius habet super omnibus dioecesis cleri- Can. 364. § 1. Nominatio disciplinarum vere peritus, cis, non exclusis dignitatibus eorum qui praedicta officia sana doctrina, probitate, pru- et canonicis ecclesiae cathe- vel munera exercent, scripto dentia ac rerum gerendarum dralis, etiam in choro et acti- consignetur, ad normam can. experientia commendatus. bus capitularibus, nisi clericus 159. § 2. Si dioecesis alieui reli- charactere episcopali praeful- gioni commissa fuerit, Vica- § 2. Nominati vero debent: geat, et Vicarius Generalis rius Generalis potest esse 1º. In manibus Episcopi iu- eodem careat. eiusdem religionis alumnus. siurandum praestare de mu- § 2. Si Vicarius Generalis sit § 3. Vicarii Generalis munus nere fideliter exercendo, qua- Episcopus, omnia honorifica ne committatur canonico vis personarum acceptione privilegia Episcoporum titula- poenitentiario, aut Episcopi posthabita; rium obtinet; secus durante consanguineis praesertim in 2º. Negotia ad se spectantia munere habet tantum privile- primo gradu vel in secundo sub auctoritate Episcopi trac- gia et insignia Protonotarii mixto cum primo, aut, exclu- tare ad normam iuris; apstolici titularis. sa necessitate, parocho cete- 3º. Secretum servare intra risque curam animarum ha- Can. 371. Exspirat Vicarii fines et secundum modum a bentibus; sed non prohibetur Generalis iurisdictio per ipsius iure vel ab Episcopo determi- Episcopus Vicarium ex ipsa renuntiationem ad normam natum. dioecesi assumere. can. 183=-191, aut revoca- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 39 tionem ei ab Episcopo intima- obligationes, citationes et in- Can. 378. § 1. Ex archi- tam, aut sedis episcopalis va- timationes iudiciales, decreta, vo non licet efferre scripturas cationem; suspenditur vero sententias aliave circa quae sine Episcopi vel Vicarii Gene- suspensa episcopali iurisdic- eorum opera requiritur; ralis consensu eaedemque tione. 2º. In scriptis fideliter redi- post triduum in suum locum ART. II. De cancellaroi alii- gere quae geruntur eaque referantur. Ordinario autem sque notariis cum significatione loci, diei, reservatur facultas prorogan- di hoc tempus, quae tamen et archivo episcopali. mensis et anni subsignare; prorogatio nonnisi moderate 3º. Acta vel instrumenta le- Can. 372. § 1. In qualibet concedatur. Curia constituatur ab Episco- gitime petenti ex regesto, § 2. Qui aliquam scripturam po cancellarius qui sit sacer- servatis servandis, exhibere ex archivo effert, syngra- dos, cuius praecipuum munus et eorum exemplaria cum au- pham sua manu signatam, sit acta Curiae in archivo cu- tographo conformia declara- hoc ipsum significantem, can- stodire, ordine chronologico re. cellario relinquat. disponere et de eisdem indi- § 2. Conscribere acta ne- cis tabulam conficere. quit notarius nisi in territorio Can. 379. § 1. Habeant praeterea Episcopi aliud ar- § 2. Poscente necessitate, illius Episcopi a quo est elec- chivum secretum vel saltem adiutor ei dari potest, cui notus aut pro negotio ad quod in communi archivo arma- men sit vice-cancellarii seu est legitime constitutus. rium seu scrinium omnino vice-tabularii. Can. 375. § 1. Episcopi in clausum et obseratum, quod loco tuto ac commodo archi- § 3. Cancellarius est eo ipso de loco amoveri nequeat. In vum seu tabularium dioece- notarius. eo scripturae secreto servan- sanum erigant, in quo instru- Can. 373. § 1. Episcopus dae cautissime custodiantur; menta et scripturae, quae ne- praeter cancellarium potest sed singulis annis quampri- gotia dioecesana tum spiri- alios quoque notarios consti- mum comburantur documen- tualia tum temporalia spec- tuere, quorum scriptura aut ta causarum criminalium in tant, apte dispositae et dili- subscriptio publicam fidem materia morum, quarum rei genter clausae custodiantur. facit. vita cesserint vel quae a de- § 2. Omni diligentia ac solli- § 2. Iidem constitui possunt cennio sententia condemna- citudine conficiatur inventa- aut ad quaelibet acta, aut ad toria absolutae sunt, retento rium seu catalogus documen- acta iudicialia dumtaxat, aut facti brevi summario cum torum quae in archivo conti- ad acta tantummodo certae textu sententiae definitivae. nentur cum brevi singularum causae vel negotii conficien- § 2. Etiam huius secreti ar- scripturarum synopsi. da. chivi vel armarii inventarium Can. 376. § 1. Quotannis, § 3. Si clerici desint, pos- seu catalogus conficiatur ad primo bimestri, inventario sunt e laicis assumi; sed no- normam can. 375, § 2. seu catalogo illae scripturae tarius in criminalibus clerico- § 3. Hoc archivum vel ar- adiungantur, quae anno rum causis debet esse sacer- marium duabus clavibus inter praecedenti confectae vel dos. se diversis aperiatur, quarum alias neglectae fuerunt. § 4. Cancellarius aliique no- altera apud Episcopum vel § 2. Ordinarii sedulo inqui- tarii debent esse integrae fa- Administratorem Apostoli- rant chartas et scripturas formae et omni suspicione ma- cum, altera apud Vicarium te alio distractas atque di- iores. Generalem vel, eo deficiente, spersas; et quaelibet neces- § 5. Omnes possunt remo- Curiae cancellarium asserve- saria remedia adhibeant ut tur. veri aut suspendi ab eo qui il- eaedem seripturae archivo § 4. Episcopus vel Admini- los constituit aut ab eius suc- restituantur. cessore aut Superiore, non strator Apostolicus, repetita Can. 377. § 1. Archivum autem a Vicario Capitulari, altera clave, ipse solus, nemi- clausum sit oportet et nemini nisi de consensu Capituli. ne adstante, archivum vel ar- illud ingredi liceat sine Epi- marium secretum, ubi opus Can. 374. § 1. Officium no- scopi aut Vicarii Generalis et tariorum est: fuerit, aperire et inspicere po- cancellarii licentia. test, quod deinde utraque 1º. Conscribere acta seu in- § 2. Unus cancellarius illius claveiterum claudatur. strumenta circa dispositiones, clavem habeat.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 40 Can. 380. Statim a capta post inspectionem, iterum si- ab Episcopo, a Synodo ap- possessione, Episcopus sa- gillis obsignetur. probati. cerdotem designet, qui, sede § 2. Advenienti novo Epi- § 2. Tot eligantur quot Epi- vacante aut impedita, clavem scopo, si sigilla remota fue- scopus prudenti suo iudicio secreti tabularii seu armarii rint et tabularium aut arma- necessarios iudicaverit, non quae apud Episcopum erat, rium apertum, Vicarius Capi- tamen infra quatuor, nec ul- assumat. tularis rationem reddat ur- tra duodecim. Can. 381. § 1. Nisi Admini- gentis necessitatis, qua ad Can. 386. § 1. Examinato- strator Apostolicus dioecesi hoc motus fuerit. ribus et parochis consultori- datus fuerit: Can. 383. § 1. Curent Epi- bus medio tempore inter 1º. Sede impedita ad nor- scopi ut archivorum quoque unam et aliam Synodum de- mam can. 429, § 1, sacerdos ecclesiarum cathedralium, mortuis vel alia ratione a mu- ab Episcopo designatus, si collegiatarum, paroecialium, nere cessantibus, alios pro- quidem regimen dioecesis sit nec non confraternitatum et synodales Episcopus substi- penes virum ecclesiasticum piorum locorum inventaria tuat de consilio Capituli ca- ab Episcopo delegatum, cla- seu catalogi conficiantur duo- thedralis. vem eidem remittat; si penes bus exemplaribus, quorum § 2. Quae regula servetur Vicarium Generalem, eam alterum in proprio archivo, quoque in examinatoribus et ipse retineat; alterum in archivo episcopali parochis consultoribus consti- 2º. Sede vero vacante aut servetur, firmo praescripto tuendis quoties Synodus non impedita ad normam cit. can. can. 470, § 3, 1522, nn. 2, 3, habeatur. 1523, n. 6. 429, § 3, idem sacerdos cla- Can. 387. § 1. Examinato- vem remittat Vicario Capitu- § 2. Documenta originalia res et parochi consultores, lari statim post eius designa- ex praedictis archivis ne effe- sive in Synodo sive extra Sy- tionem; Vicarius vero Gene- rantur, nisi ad normam can. nodum constituti, post decen- ralis vel cancellarius aliam 378. nium ab incepto munere vel clavem a se retentam remit- Can. 384. § 1. Documenta etiam prius, adveniente nova tere eodem tempore debet quae in paroeciarum et Cu- Synodo, officio cadunt; pos- primae Capituli dignitati vel riarum archivis sub secreto sunt tamen negotium iam consultori dioecesano munere servanda non sunt, fit cuilibet coeptum ad exitum perduce- antiquiori. cuius intersit inspiciendi pote- re et, servatis de iure servan- § 2. Antequam claves iis, stas; itemque postulandi ut dis, denuo constitui. quibus tradi debent ad nor- sua impensa sibi legitimum § 2. Qui loco examinatorum mam § 1, remissae fuerint, eorum exemplar exscribatur ac parochorum consultorum Vicarius Generalis vel cancel- et tradatur. deficientium constituantur, in larius et sacerdos, ut supra, § 2. Cancellarii autem Cu- officio persistunt dumtaxat ab Episcopo designatus, ta- riarum, parochi, aliique archi- quousque perstitissent ii qui- bularium vel armarium sigillis vorum custodes in communibus substituti fuerunt. Curiae obsignent. candis documentis et eorum Can. 388. Removeri ab Epi- Can. 382. § 1. Tabularium exemplaribus describendis scopo nequeunt, nisi ex gravi vel armarium nunquam ape- tradendisque regulas servent causa et de consilio Capituli riatur nec sigilla ab eo remo- a legitima auctoritate eccle- cathedralis. veantur, nisi urgente necessi- siastica datas, et in casibus Can. 389. § 1. Examinato- tate et ab ipso Vicario Capitu- dubiis loci Ordinarium consu- res synodales operam suam lari coram duobus canonicis lant. diligenter navent praesertim vel dioecesanis consultoribus, ART. III. De examinatoribus experimentis habendis ad qui evigilent ne qua scriptura synodalibus, provisionem paroeciarum nec e tabulario auferatur; solus et parochis consultoribus. non processibus de quibus in autem Vicarius Capitularis can. 2147 seqq. documenta in tabulario asser- Can. 385. § 1. In quavis vata potest, iisdem canonicis dioecesi habeantur examina- § 2. Pro experimentis vero vel consultoribus adstantibus, tores synodales et parochi habendis ad clericorum ordi- inspicere, nunquam tamen consultores qui omnes in Sy- nationem et approbationem auferre. Archivum autem, nodo constituantur, propositi sacerdotum qui petunt facultatem excipiendi sacramenta-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 41 les confessiones aut sacras tur sine speciali Apostolicae § 2. Si distributiones qua- conciones habendi, et pro Sedis concessione. vis de causa introduci ne- examinibus de quibus in can. Can. 394. § 1. In Capitulis queant, Episcopus in dignita- 130, integrum est Episcopo numeratis tot sint praebenda- tes, canonicos ac beneficia- vel examinatorum synoda- ti, quot praebendae; in non rios negligentes pecuniarias lium vel aliorum opera uti. numeratis, quot ex proventi- constituat mulctas, quae di- Can. 390. Idem potest esse bus decenter sustentari pos- stributionibus respondeant examinator et parochus conse, Episcopus, audito Capitu- earumque locum teneant. sultor, non autem in eadem lo, iudicaverit. § 3. Distributiones cedunt causa. § 2. Erectio dignitatum Sedi diligentibus, quavis collusione CAPUT V. De Capitulis ca- Apostolicae reservatur; sed aut remissione exclusa; si nonicorum. est in Episcopi potestate, vero dignitates habeant proventus a massa seu bonis ca- Can. 391. § 1. Capitulum consentiente Capitulo, ex- nonicorum diversos et sepa- canonicorum sive cathedrale stinctas forte dignitates resti- ratos, distributiones ab eis sive collegiale seu collegia- tuere et praebendis in Capi- amissae tum est clericorum collegium tulo iam exstantibus alias ideo institutum ut sollemnio- sive canonicales sive benefi- cedunt aliis dignitatibus rem cultum Deo in ecclesia ciales addere. praesentibus, si adsint, secus exhibeat et, si agatur de Ca- § 3. In ecclesiis cathedrali- fabricae ecelesiae, quatenus pitulo cathedrali, ut Episco- bus et collegialibus insignibus indigeat, aut alii pio loco Epi- pum, ad normam sacrorum ubi adeo tenues praebendae scopi arbitrio. canonum, tanquam eiusdem sunt una cum distributionibus § 4. Ab unoquoque Capitulo senatus et consilium, adiuvet, quotidianis, ut sustinendo ca- secundum sua cuiusque sta- ac, sede vacante, eius vices nonicorum decori plane sint tuta, unus vel plures censo- suppleat in dioecesis regimi- impares, Episcopi, audito Ca- res, seu punctatores nomine. pitulo et impetrata Sanctae nentur, qui absentes a divinis § 2. Capitulum collegiale Sedis licentia, vel beneficia officiis quotidie notent, prae- appellatur insigne aut perinsi- aliquot simplicia praebendis stito prius coram Capitulo vel gne, si hoc titulo ex apostoli- uniant, vel, si hac ratione eius praeside iureiurando de co privilegio vel ab immemo- provideri non possit, aliqui- suo munere fideliter obeun- rabili gaudeat. bus praebendis suppressis, do; quibus Episcopus alium cum patronorum consensu, si addere potest punetatorem; Can. 392. Capitulorum tum de iure patronatus laicorum quod si abfuerint punetato- cathedralium tum collegia- sint, quarum fructus et pro- res, senior e canonicis qui ad- lium institutio seu erectio, in- ventus reliquarum praeben- sunt, illorum vices suppleat. novatio ac suppressio Sedi darum distributionibus quoti- Apostolicae reservatur. Can. 396. § 1. Collatio di- dianis applicentur, eas ad mi- gnitatum tum in Capitulis ca- Can. 393. § 1. In qualibet norem numerum reducant, thedralibus tum in collegiali- ecclesia capitulari sint digni- ita tamen ut tot supersint, bus Sedi Apostolicae reserva- tates et canonici inter quos quot divino cultui celebrando tur. varia officia distribuantur; ac dignitati ecclesiae commo- § 2. Prohibetur optio, re- possunt esse etiam alia mino- de respondeant. ra beneficia in uno vel pluri- probata contraria consuetudi- Can. 395. § 1. In ecclesiis bus gradibus. ne, sed salva fundationis tam cathedralibus quam col- lege. § 2. Capitulum constat di- legialibus in quibus nullae § 3. Prima saltem dignitas gnitatibus et canonicis, nisi, sunt quotidianae distributio- in Capitulo cathedrali quan- ad dignitates quod attinet, nes vel ita tenues ut verisimi- tum fieri potest et ceteris pa- aliud ex capitularibus consti- liter negligantur, Episcopi ter- ribus, laurea doctorali in sa- tutionibus eruatur; non au- tiam partem separent fruc- cra theologia vel iure canoni- tem inferioribus beneficiariis tuum, proventuum, obventio- co polleat. seu mansionariis, qui canoni- num quae ex dignitatibus, ca- cis auxilium praestant. nonicatibus, officiis aliisque il- Can. 397. Nisi aliud in sta- § 3. Canonicatus sine adne- lius ecclesiae beneficiis perci- tutis capitularibus caveatur, xis emolumentis ne instituan- piuntur et in distributiones digriitatibus et canonicis se- quotidianas convertant. cundum ordinem praecedentiae ius et officium est: btcabf Codex Iuris Canonici 1917 42 1º. Episcopi vicem supplere consilio designatis, publice in Can. 404. § 1. Canonica- in peragendis funetionibus ecelesia explanare sacram tus Episcopus conferat sacer- sacris in sollemnioribus anni Scripturam; sed Episcopus, si dotibus doctrina vitaeque in- festivitatibus; id utilius iudicet, potest ei- tegritate praestantibus. 2º. Episcopo celebranti in dem alia doctrinae catholicae § 2. In canonicatuum colla- pontificalibus, aspersorium in argumenta in ecclesia expli- tione, ceteris paribus, ratio ingressu ecclesiae porrigere canda committere. habeatur illorum qui doctores et presbyteri assistentis fungi § 2. Canonicus theologus in sacra theologia vel iure ca- officio; munus expleat suum ipse per nonico renuntiati fuerint in 3º. Eidem decumbenti mini- se, vel, si ultra sex menses aliquo athenaeo, vel laudabi- strare Sacramenta; defuncto fuerit impeditus, propriis ex- liter ministerium ecclesiasti- iusta funebria persolvere; pensis per alium sacerdotem cum aut magisterium exer- ab Episcopo deputandum. cuerint, firmo praescripto 4º. Convocare Capitulum ei- can. 130, § 2. que praeesse ac praescribere § 3. Episcopus gravi de et ordinare quae ad chori di- causa potest canonico theolo- Can. 405. § 1. Dignitates, rectionem referantur, dum- go committere ut, loco lectio- canonici et beneficiarii, capta modo dignitas sit de gremio num in ecclesia, sacras disci- legitime beneficii sui posses- Capituli. plinas in Seminario doceat. sione ad normam can. 1443- 1445, statim pro gradu suo Can. 398. § 1. In nulla ec- Can. 401. § 1. Poenitentia- acquirunt, praeter insignia ac clesia cathedrali desit offi- rius canonicus tum ecclesiae privilegia propria, scamnum cium canonici theologi et, ubi cathedralis tum ecelesiae col- in choro, ius percipiendi fruc- id fieri poterit, canonici poe- legialis obtinet a iure potesta- tus ac distributiones, ac vo- nitentiarii. tem ordinariam, quam tamen aliis delegare non potest, ab- cem in capitulo ad normam § 2. Etiam in collegialibus, solvendi etiam a peccatis et a can. 411, § 3. praesertim insignibus, offi- censuris Episcopo reservatis, § 2. De fidei professione ab cium canonici theologi et in dioecesi extraneos quoque, ipsis ante captam possessio- poenitentiarii constitui potest. et dioecesanos extra territo- nem emittenda servetur Can. 399. § 1. Canonicus rium quoque dioecesis. praescriptum can. 1406 theologus et poenitentiarius § 2. Debet in sede excipien- -1408. eligantur qui aptiores pro loci dis confessionibus sibi in ca- Can. 406. § 1. Episcopo, qualitate ad propria munera pitulari ecclesia destinata re- non autem Vicario Generali, adimplenda reperiantur; sed, sidere tempore ad fidelium nec Vicario Capitulari, ius est ceteris paribus, praeferantur commoditatem, iudicio Epi- canonicos ad honorem nomi- doctores in sacra theologia, si scopi, opportuniore et prae- nandi sive dioecesanos sive agatur de canonico theologo, sto esse iis qui ad confitenda extradioecesanos cum consi- in sacra theologia vel iure ca- sua peccata accedunt ipso lio Capituli cui canonicus est nonico, si de poenitentiario; quoque divinorum officiorum adscribendus, sed Episcopus expedit praeterea ut canoni- tempore. raro et caute hoc iure utatur. cus poenitentiarius aetatis annum tricesimum expleverit. Can. 402. Si Capitulo adne- § 2. Sacerdotem alienae xa sit cura animarum, haec dioecesis canonicum ad ho- § 2. Praebenda theologalis exerceatur a vicario paroecia- norem nominaturus, Episco- et poenitentiaria ne conferan- li ad normam can. 471. pus, praeter Capituli sui con- tur, nisi prius de vita, mori- silium, Ordinarii, cui subiec- bus, doctrina candidatorum Can. 403. Exceptis dignita- tus est nominandus, assen- plane constiterit, salva lege tibus, ad Episcopum pertinet, sum impetret, sub poena no- concursus, ubi sit constituta. audito Capitulo, conferre omnia et singula beneficia ac ca- minationis irritae, eundem- § 3. Canonicus poenitentia- nonicatus in ecclesiis tum ca- que Ordinarium insignia edo- rius prohibetur aliud simul of- thedralibus tum collegialibus, ceat ac privilegia quorum ficium in dioecesi suscipere reprobata quavis contraria usum nominandus exinde ha- aut exercere, cui adnexa sit consuetudine et revocato biturus sit. iurisdictio in foro externo. quolibet contrario privilegio, § 3. Canonici ad honorem Can. 400. § 1. Canonici sed firma contraria fundatio- extra dioecesim in qua nomi- theologi est, diebus et horis nis lege et praescripto can. nati sunt degentes, numero ab Episcopo cum Capituli 1435.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 43 sint tertia parte minores ca- scopalem; ceteri omnes, di- stituant ad normam can. nonicis titularibus. gnitates, canonici et benefi- 393, § 2. Can. 407. § 1. Canonici ad ciarii, vestem sibi in bulla Can. 412. § 1. Canonici honorem alicuius basilicae vel erectionis assignatam vel sive eeclesiae cathedralis sive ecclesiae collegialis almae Ur- apostolico indulto conces- collegialis Episcopo sollemni- bis, privilegiis et insignibus sam; secus censeantur tan- ter Missam celebranti aut alia uti possunt tantum intra eiu- quam absentes. pontificalia exercenti, etiam sdem basilicae vel collegiatae § 2. Vestem choralem aut in aliis ecclesiis civitatis aut ecclesiae eiusque filialium specialia insignia capitularia suburbii, ab eodem invitati, ambitum; canonici vero ad adhibere possunt in tota assistere et inservire debent, honorem aliarum ecclesiarum dioecesi in qua est Capitu- dummodo iudicio Episcopi extra Urbem, privilegiis et in- lum, sed, reprobata contraria sufficiens canonicorum et mi- signibus utantur in dioecesi consuetudine, non extra dioe- nistrorum in ecclesia nume- tantum ubi nominati sunt, cesim, nisi vel Episcopum co- rus maneat: et eundem acce- non autem extra dioecesim, mitentur vel Episcopum aut dentem ad ecclesiam cathe- nisi ad normam can. 409, § Capitulum repraesentent in dralem et redeuntem comitari 2. Conciliis aliisve sollemnitati- ad normam Caeremonialis § 2. Canonici ad honorem, bus. Episcoporum. praeter insignia et privilegia Can. 410. § 1. Sua cuique § 2. Episcopus potest duos seu iura honorifica, obtinent Capitulo statuta ne desint, ab e Capitulo sive cathedrali sive etiam scamnum in choro. omnibus dignitatibus, canoni- collegiali assumere ac retine- Can. 408. § 1. Capitulum cis, beneficiariis religiose ser- re ut sibi in ecclesiastico mi- cathedrale praecedit collegia- vanda. nisterio ac dioecesis servitio li, etiam insigni, in ipsa quo- § 2. Statuta capitularia, per assistant. que collegiali ecclesia; Capi- legitimum actum capitularem Can. 413. § 1. Quodlibet tulum insigne praecedit non condita, approbanda subii- Capitulum obligatione tenetur insigni; in eodem Capitulo, ciantur Episcopo, sine cuius quotidie divina officia in choro salvis peculiaribus statutis, auctoritate postea nec abro- rite persolvendi, salvis funda- vel legitimis consuetudinibus, gari possunt nec mutari. tionis legibus. dignitates, servato inter se § 3. Si, Episcopo edicente § 2. Divinum officium com- praecedentiae ordine, prae- ut statuta conficiantur, Capi- prehendit psalmodiam hora- cedunt canonicis; canonici tulum id praestare neglexerit, rum canonicarum et celebra- antiquiores, qui nempe prius exacto sexto ab intimatione tionem cum cantu Missae possessionem ceperunt, po- mense, Episcopus eadem conventualis, praeter alias sterioribus; canonici titulares, conficiat imponatque Capitu- Missas vel secundum rubricas honorariis; honorarii, benefi- lo. Missalis vel ex piis fundationi- ciariis; dignitates vero aut ca- Can. 411. § 1. Stato tem- bus celebrandas. pitulares charactere episco- pore ac loco conveniat cano- § 3. Missam conventualem pali ornati omnibus dignitati- nicorum coetus de suae ec- sine cantu celebrare licet bus ac canonicis in presbyte- clesiae et Capituli negotiis ac- hebdomadario, cum in eccle- rali tantum ordine constitutis turus; alii praeterea conven- sia, pontificali ritu, Episcopus praecedunt. tus haberi poterunt, quoties vel alius loco Episcopi cele- § 2. In Capitulis in quibus id aut Episcopo aut Capituli brat. habentur distinetae praeben- praesidi aut maiori canonico- Can. 414. Omnes et singuli dae presbyterales, diacona- rum parti expedire videatur. qui chorale beneficium obti- les, subdiaconales, servetur § 2. Ad habendum coetum nent, tenentur in ipso choro praecedentia ordinis; et in ordinarium non est necessa- divina officia persolvere sin- eodem ordine praecedentia ria specialis convocatio; quae gulis diebus, nisi servitium receptionis in ordinem, non tamen ad extraordinarium reper turnum a Sede Apostolica autem in Capitulum. quiritur, et facienda est se- aut fundationis legibus fuerit Can. 409. § 1. In unaqua- cundum statuta capitularia. indultum. que ecclesia tum cathedrali § 3. In capitulis vocem ha- Can. 415. § 1. Si ecclesia tum collegiali, qui in dignitate bent canonici, exelusis hono- cathedralis aut collegialis si- episcopali sunt constituti, de- rariis, et dignitates, si una mul sit paroecialis, relationes ferant in choro vestem epi- cum canonicis Capitulum con- iuridicae inter Capitulum et btcabf Codex Iuris Canonici 1917 44 parochum reguntur normis diat; exorto autem conflictu, propriae ecclesiae statuta quae sequuntur, nisi aliud fe- quaestionem dirimat loci Or- aut legitima consuetudo ser- rat aut Sedis Apostolicae in- dinarius, qui in primis curare vitium diuturnius non requi- dultum aut particularis con- debet ut catechetica instruc- rant. ventio in erectione paroeciae tio et Evangelii explicatio § 2. Sine causa legitima et inita et a loci Ordinario legiti- hora fidelibus commodiore speciali Episcopi licentia nec me probata. semper habeatur. feriari licet Quadragesimae et § 2. Ad parochum spectat: § 5. Non solum Capitulum Adventus tempore, aut in 1º. Applicare Missam pro impedire nequit parochum in praecipuis anni sollemnitati- populo et, debito tempore, exercenda paroeciali cura, bus de quibus in can. 338, § praedicare ac christianam sed insuper sciant capitulares 3; nec permittitur uno eo- doctrinam fideles edocere; se ex caritate teneri, maxime demque tempore capitulares si designati coadiutores de- ultra tertiam partem abesse. 2º. Custodire libros paroe- sint, eidem adiutricem ope- ciales et ex iis attestationes § 3. Tempore vacationum ram navare, secundum mo- extrahere; omne genus distributiones dum ab Ordinario loci deter- amittuntur, non obstante re- 3º. Functiones paroeciales minandum. missione ab aliis capitularibus peragere de quibus in can. Can. 416. In statutis capi- facta; sed percipiuntur prae- 462. Iusta funebria, in eccle- tularibus iusta designetur bendae proventus aut duae sia ad normam iuris peragen- norma, ad quam canonici et tertiae distributionum partes, da, non exclusa Missa exse- beneficiarii in servitio altaris si omnes praebendae proven- quiali, persolvere ad Capitu- fungantur per turnum tum of- tus in distributionibus consi- lum pertinet tantum in casu ficio celebrantis tum etiam stant. quo de funere agatur alicuius ministerio diaconi ac subdia- dignitatis, vel canonici, etiam Can. 419. § 1. In ecclesiis coni, exclusis tamen ab hoc honorarii tantum, vel benefi- in quibus non omnes simul ministerio dignitatibus, cano- ciarii; choro intersunt, qui ad eum nico theologo, poenitentiario adstringuntur nequeunt per 4º. Alias functiones non et, si praebendae distinctae alium huic obligationi satisfa- stricte paroeciales peragere habeantur, canonieis ordinis cere, nisi in casibus particula- quae in paroeciis fieri solent, presbyteralis. ribus, iusta ac rationabili de modo non impediatur chorale Can. 417. § 1. Missa con- causa, et modo substitutus servitium, nec Capitulum ea- ventualis applicanda est pro eodem tempore servitio chori sdem functiones peragat; benefactoribus in genere. non sit adstrictus, et sit in 5º. Eleemosynas in bonum § 2. Capitularis infirmitate eadem ecclesia canonicus, si paroecianorum colligere, ea- detentus non tenetur eleemo- agatur de supplenda vice ca- sdem directe vel indirecte synam praebere sacerdoti canonici, beneficiarius, si de be- oblatas recipere, administrare pitulari, qui ipsius vicem sup- neficiarii; qui vero ad chorum et secundum offerentium vo- plet in Missae conventualis non adstringuntur, obligatio- luntatem distribuere. celebratione et applicatione, ne residendi in loco beneficii § 3. Ad Capitulum spectat: nisi statuta capitularia vel non tenentur per dies quibus 1º. Custodire sanctissimum particularis consuetudo aliud a choro absunt. Eucharistiae Sacramentum; ferant. § 2. Si quis eodem die ur- sed altera sacri ciborii clavis § 3. Servari potest consue- geatur onere utriusque Mis- apud parochum servari de- tudo praebendi stipem cele- sae et pro populo et conven- bet; branti vel ex cumulo distribu- tuali, hanc ipse celebret ap- 2º. Invigilare ut in functio- tionum vel ex reditibus om- plicetque per se, illam per nibus a parocho in capitulari nium praebendarum per con- alium vel per se die sequenti. ecclesia peragendis leges li- tributum. Can. 420. § 1. Ita excu- turgicae observentur; Can. 418. § 1. Reprobata santur a choro ut percipiant 3º. Ecclesiae curam habere contraria consuetudine, cano- fructus praebendae ac distri- eiusque bona administrare nici ac beneficiarii quotidiano butiones quotidianas: cum piis legatis. choro adstricti, possunt sin- 1º. Capitulares iubilati ad § 4. Nec parochus capitula- guli abesse tres tantum men- normam can. 422, § 2; res nec Capitulum paroeciales ses in anno, sive continuos functiones et munera impe- sive intermissos, dummodo

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 45 2º. Canonicus theologus dales, dum proprio munere inter praesentes, nisi ob- singulis diebus quibus suo funguntur. stent expressa fundatorum munere fungitur; § 2. Distributiones vero vel oblatorum voluntas, ec- 3º. Canonicus poenitentia- quae inter praesentes dicun- clesiae statuta aut consuetu- rius dum tempore chori vacat tur, ii tantum percipiunt, qui do. confessionibus audiendis; in § 1, nn. 7,11,13, enume- § 3. Ius optandi, si ex lege 4º. Vicarius paroecialis aliu- rantur, nisi obstet fundato- fundationis competat, non est sve e Capitulo sive parochus rum expressa volunias. capitulari iubilato. sive coadiutor ab Episcopo Can. 421. § 1. Excusantur CAPUT VI. De consultoribus deputatus, dum paroecialibus a choro, sed percipiunt prae- dioecesanis. vacat officiis; bendae fructus dumtaxat, Can. 423. In quibus dioe- 5º. Qui infirmitate aliove non autem distributiones: cesibus nondum constitui po- physico impedimento choro 1º. Qui de licentia Ordinarii tuit restituive cathedrale ca- prohibentur assistere; loci publice docent in scholis nonicorum Capitulum, insti- 6º. Qui pontificia legatione ab Ecclesia recognitis sacram tuantur ab Episcopo, salvis alibi funguntur aut personae theologiam nut ius canoni- peculiaribus Apostolicae Sedis Romani Pontificis actu inser- cum; praescriptis, consultores viunt; 2º. Dantes operam studio dioecesani, hoc est sacerdotes pietate, moribus, doctrina 7º. Qui piis exercitiis vacant sacrae theologiae aut iuris ac prudentia commendati. ad normam can. 126; quo ta- canonici in publicis scholis ab men indulto semel tantum in Ecclesia probatis, de Ordinarii Can. 424. Consultores no- anno chori servitio liberantur; licentia; minat Episcopus, firmo praescripto can. 426. 8º. Accedentes una cum 3º. Vicarius Capitularis, Vi- Episcopo aut eiusdem vice ad carius Generalis, officialis ac Can. 425. § 1. Consultores visitanda Limina Apostolo- cancellarius, si de gremio dioecesani numero sint sal- rum; sint, dum suis muneribus va- tem sex; in dioecesibus ubi cant; pauci sint sacerdotes, saltem 9º. Qui ab Episcopo vel Ca- quatuor; iidemque omnes in pitulo mittuntur ad Concilium 4º. Canonici qui Episcopo civitate episcopali vel in locis Oecumenicum, plenarium, inserviunt ad normam can. vicinioribus commorentur. provinciale aut ad Synodum 412, § 2. dioecesanam; § 2. Quod si omnes prae- § 2. Antequam munus huiusmodi suscipiant, iusiuran- 10º. Qui de Capituli consen- bendae fructus consistant in dum interponant de officio fi- su, non contradicente Episco- distributionibus, vel adeo sint deliter exsequendo sine ulla po, absunt a choro ob Capitu- tenues ut tertiam distributio- acceptione personarum. li seu propriae ecclesiae utili- num partem non attingant, tatem; tunc memorati omnes duas Can. 426. § 1. Officium tantum tertias partes distri- consultorum est ad trien- 11º. Qui Episcopo sacra pe- butionum lucrantur, cumula- nium. ragenti assistunt ad normam tas ex fructibus praebendae can. 412, § 1; § 2. Exacto triennio, Epi- ac distributionibus. scopus vel alios in eorum lo- 12º. Qui Episcopum comi- Can. 422, § 1. Praebenda cum substituat, vel eosdem tantur in visitatione dioecesis fruentes ab Apostolica tan- ad aliud triennium confirmet, vel visitationem ipsam eius tum Sede impetrare possunt quod idem servetur singulis nomine et mandato pera- indultum emeriti seu, ut trienniis. gunt; aiunt, iubilationis post conti- § 3. Deficiente, quavis de 13º. Qui operam navant nuum et laudabile quadragin- causa, aliquo consultore intra conficiendis processibus in ta annorum in eadem vel di- triennium, Episcopus alium causis de quibus in can. 1999 stinctis ecclesiis eiusdem civi- de consilio ceterorum consul- seqq., vel uti testes in his tatis vel saltem dioecesis torum substituat, isque in of- causis vocati sunt, pro diebus chori servitium. ficio maneat usque ad exple- et horis quibus hoc officium § 2. lubilatus, etiamsi in tum idem triennium. praestant; loco beneficii non resideat § 4. Cum vero triennium 14º. Parochi consultores, percipit tum fructus praeben- excidisse contigerit vacante examinatores et iudices syno- dae tum distributiones etiam sede episcopali, consultores

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 46 in officio maneant usque ad § 4. Qui dioecesim regen- 3º. Integros percipit fruc- accessum novi Episcopi, qui dam, ut supra, suscepit, tus mensae episcopatis ad intra sex menses ab inita quamprimum Sanctam Se- normam can. 194, § 2. possessione providere debet dem moneat de sede impedi- Can. 431. § 1. Sede va- ad normam huius canonis. ta ac de assumpto munere. cante, nisi adfuerit Admini- § 5. Si, sede vacante, ali- § 5. Si Episcopus in excom- strator Apostolicus vel aliter a quis consultor moriatur vel municationem, interdictum Sancta Sede provisum fuerit, renuntiet, Vicarius Capitula- vel suspensionem inciderit, ad Capitulum ecclesiae cathe- ris, de consensu aliorum con- Metropolita, eoque deficiente, dralis regimen dioecesis de- sultorum, alium nominet, qui vel, si de eodem agatur, anti- volvitur. tamen, ut munere, sede ple- quior inter Suffraganeos ad § 2. Sicubi ex speciali Sanc- na, fungatur, indiget novi Sedem Apostolicam illico re- tae Sedis dispositione Archie- Episcopi confirmatione. currat, ut ipsa provideat; piscopus aliusve Episcopus Can. 427. Coetus consulto- quod si de dioecesi agatur vel Administratorem dioecesis rum dioecesanorum vices Ca- praelatura de quibus in can. vacantis designet, hic omnes pituli cathedralis, qua Episco- 285, Metropolita qui fuit legi- et solas facultates habet quae pi senatus, supplet; quare time electus, obligatione re- Vicario Capitulari competunt, quae canones ad gubernatio- currendi tenetur. eisdem obligationibus ac poe- nem dioecesis, sive sede ple- Can. 430. § 1. Sedes epi- nis obnoxius. na sive ea impedita aut va- scopalis vacat Episcopi mor- Can. 432. § 1. Capitulum cante, Capitulo cathedrali tri- te, renuntiatione a Romano ecclesiae cathedralis, sede buunt, ea de coetu quoque Pontifice acceptata, transla- vacante, intra octo dies ab consultorum dioecesanorum tione ac privatione Episcopo accepta notitia vacationis, intelligenda sunt. intimata. debet Vicarium Capitularem Can. 428. Durante munere, § 2. Nihilominus, excepta qui loco sui dioecesim regat consultores ne removeantur, collatione beneficiorum aut et, si fructuum percipiendo- nisi ob iustam causam ac de officiorum ecclesiasticorum, rum ei munus incumbat, oe- consilio ceterorum consulto- omnia vim habent quae gesta conomum unum vel plures fi- rum. sunt a Vicario Generali, deles ac diligentes constitue- CAPUT VII. De sede impe- usque dum hic certam de obire. dita aut vacante ac do Vicario tu Episcopi notitiam accepe- § 2. Si Capitulum intra Capitulari. rit, vel ab Episcopo aut Vica- pxaescriptum tempus Vica- rio Generali, usque dum certa Can. 429. § 1. Sede per rium aut oeconomum, quavis de memoratis actibus pontifi- Episcopi captivitatem, relega- de causa, nullum deputaverit, ciis notitia ad eosdem perve- tionem, exsilium, aut inhabili- deputatio ad Metropolitam nerit. tatem ita impedita, ut ne per devolvitur; si autem ecclesia litteras quidem cum dioece- § 3. A certa translationis ipsa metropolitana fuerit va- sanis communicare ipse pos- notitia Episcopus intra qua- cans vel metropolitana simul sit, dioecesis regimen, nisi tuor menses debet dioecesim et suffraganea, ad antiquio- Sancta Sedes aliter provide- ad quam petere eiusdemque rem ex Episcopis suffraga- rit, penes Episcopi Vicarium canonicam possessionem as- neis. Generalem vel alium virum sumere ad normam can. 333, § 3. Etiam vacante dioecesi ecclesiasticum ab Episcopo 334 et a die captae posses- aut abbatia vel praelatura de delegatum esto. sionis dioecesis a qua plene quibus in can. 285, si Capitu- vacat; interim vero in eadem § 2. Potest in casu Episco- lum intra octiduum Vicarium Episcopus: pus, gravi de causa, plures vel oeconomum non nomina- delegare, qui sibi invicem in 1.0 Vicarii Capitularis pote- verit, hunc Metropolita qui munere succedant. statem obtinet eisdemque fuit legitime electus ad nor- obligationibus tenetur, ces- mam citati canonis, consti- § 3. His deficientibus, vel, sante qualibet Vicarii Genera- tuat, nisi in abbatia vel prae- uti supra dictum est, impedi- lis potestate; latura nullius religiosa aliter tis, Capitulum ecclesiae ca- ad normam constitutionum thedralis suum Vicarium con- 2º. Honorifica Episcoporum provideatur. stituat, qui regimen assumat residentialium privilegia con- cum potestate Vicarii Capitu- servat; § 4. Capitulum quantocius laris. de morte Episcopi et deinde btcabf Codex Iuris Canonici 1917 47 electus in Vicarium Capitula- sdictio in spiritualibus et tem- 1º. Vicarius Capitularis et rem de sua electione Sedem poralibus, exceptis iis quae in oeconomus ius habent ad Apostolicam certiorem Fa- iure expresse sunt eidem congruam retributionem, in ciant. prohibita. Concilio provinciali designa- Can. 433. § 1. Unus depu- § 2. Quare Capitulum et tam vel recepta consuetudine tetur Vicarius Capitularis, re- postea Vicarius Capitularis concedi solitam desumendam probata contraria consuetudi- omnia possunt quae enume- ex reditibus mensae episco- ne; secus electio irrita est. rata sunt can. 368, § 2; item palis aut ex aliis emolumentis; § 2. Vicarii Capitularis et facultate pollent exercitium oeconomi constitutio fieri de- pontificalium in dioecesi cuili- 2º. Cetera emolumenta, bet per actum capitularem ad bet Episcopo permittendi, quo tempore sedes episcopa- normam can. 160 - 182 sal- imo, si Vicarius Capitularis sit lis vacaverit, futuro Episcopo vis peculiaribus huius Capitis Episcopus, potest ipse eadem pro dioecesis necessitatibus normis, et ad eius validitatem exercere, excluso tamen usu reserventur, si ad Episcopum, requiritur numerus suffragio- throni cum baldachino. ecclesia non vacante, perti- rum absolute maior demptis § 3. Vicario Capitulari et nuissent. suffragiis nullis. Capitulo non licet agere quid- Can. 442. Oeconomus re- § 3. Idem potest in Vica- piam quod vel dioecesi vel rum ecclesiasticarum et pro- riunt Capitularem et oecono- episcopalibus iuribus praeiu- ventuum curam et admini- mum deputari. dicium aliquod afferre possit; strationem gerat, sub aucto- nominatim vero Vicarius Ca- ritate tamen Vicarii Capitula- Can. 434. § 1. Ad Vicarii pitularis aliique sive de Capi- ris. Capitularis munus deputari tulo sive extranei, clerici aut valide nequit clericus qui ad Can. 443. § 1. Vicarii Capi- laici, per se vel per alium sacrum presbyteratus ordi- tularis et oeconomi remotio prohibentur Curiae episcopa- nem nondum fuerit promo- Sanctae Sedi reservatur; re- lis documenta quaelibet subtus, aut tricesimum aetatis nuntiatio authentica forma trahere vel destruere vel ce- annum non expleverit, aut ad est exhibenda Capitulo, a quo lare vel immutare. eandem vacantem sedem tamen eam acceptari necesse fuerit electus, nominatus vel Can. 436. Sede vacante ni- non est, ut valeat; novi au- praesentatus. hil innovetur. tem Vicarii vel oeconomi constitutio post prioris renuntia- § 2. Vicarius Capitularis sit Can. 437. In Vicario consti- tionem, obitum vel remotio- praeterea in theologia aut tuendo nullam sibi iurisdictionem ad ipsum Capitulum per- iure canonico doctor vel li- nis partem Capitulum retine- tinet, facienda ad normam centiatus aut saltem earun- re potest, nec gerendo mune- can. 432. dem disciplinarum vere peri- ri tempus praefinire aliasve tus, in eoque morum integri- restrictiones praestituere. § 2. Cessat praeterea eo- tas, pietas, sana doctrina Can. 438. Vicarius Capitu- rum munus per initam a novo cum prudentiae laude conspi- laris, edita fidei professione Episcopo possessionem ad rent. de qua in can. 1406-1408, normam can. 334 § 3. § 3. Si praescriptae § 1 statim iurisdictionem obtinet, Can. 444. § 1. Novus Epi- conditiones posthabitae fue- quin necessaria sit ullius con- scopus a Capitulo, a Vicario rint, Metropolita, aut si eccle- firmatio. Capitulari, ab oeconomo et sia metropolitana vacans fue- Can. 439. Quae in can. 370 ab aliis officialibus, qui, sede rit, vel de ipso Capitulo me- de Vicario Generali praescrip- vacante, fuerunt constituti, tropolitano agatur, antiquior ta sunt, eadem de Vicario rationem exigere debet offi- provinciae Episcopus, agnita quoque Capitulari dicta intel- ciorum, iurisdictionis, admini- rei veritate, Vicarium pro ea ligantur. strationis munerisve ipsorum cuiuslibet, et in eos animad- vice deputet; actus autem il- Can. 440. Vicarius Capitu- vertere qui in suo officio seu lius qui a Capitulo electus laris obligatione tenetur resi- administratione deliquerint, fuerat, ipso iure sunt nulli. dendi in dioecesi et applican- etiamsi, redditis rationibus, a Can. 435. § 1. Sicut ad Ca- dae Missae pro populo ad Capitulo vel a Capituli depu- pitulum ante deputationem normam can. 338, 339. tatis absolutionem aut libera- Vicarii Capitularis, ita deinde Can. 441. Nisi aliter fuerit tionem impetraverint. ad Vicarium Capitularem legitime provisum: transit ordinaria Episcopi iuri- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 48 § 2. Iidem rationem red- lis onera, in primis Missarum, § 2. Praecedit omnibus dant novo Episcopo scriptura- rite impleantur; rectene con- parochis aliisque sacerdotibus rum ad Ecclesiam pertinen- scribantur et asserventur libri sui districtus. tium, si quae ad ipsos perve- paroeciales. CAPUT IX. De parochis. nerint. § 2. De iis omnibus ut red- Can. 451. § 1. Parochus CAPUT VIII. De vicariis fora- datur certior, vicarius fora- est sacerdos vel persona mo- neis. neus debet, statutis ab Epi- ralis cui paroecia collata est Can. 445. Vicarius foraneus scopo temporibus, sui distric- in titulum cum cura anima- est sacerdos qui vicariatui fo- tus paroecias visitare. rum sub Ordinarii loci auctori- raneo, de quo in can. 217, ab § 3. Pertinet etiam ad vica- tate exercenda. Episcopo praeficitur. rium foraneum, statim atque § 2. Parochis aequiparantur Can. 446. § 1. Ad munus audierit aliquem sui districtus cum omnibus iuribus et obli- vicarii foranei Episcopus eli- parochum graviter aegrotare, gationibus paroecialibus et gat sacerdotem quem dignum operam dare ne spiritualibus parochorum nomine in iure iudicaverit, praesertim inter ac materialibus auxiliis hone- veniunt: stoque funere, cum decesse- rectores ecclesiarum paroe- 1º. Quasi-parochi, qui qua- rit, careat; et curare ne, eo cialium. si-paroecias regunt, de qui- aegrotante vel decedente, li- § 2. Vicarius foraneus ad bus in can. 216, § 3; bri, documenta, sacra supel- nutum Episcopi amoveri po- lex aliaque quae ad ecclesiam 2º. Vicarii paroeciales, si test. pertinent, depereant aut plena potestate paroeciali Can. 447. § 1. Vicario fora- asportentur. sint praediti. neo, praeter facultates quas Can. 448. § 1. Vicarius fo- § 3. Circa militum cappella- ei tribuit Synodus provincialis raneus debet, diebus ab Epi- nos sive maiores sive mino- vel dioecesana et secundum scopo designatis, convocare res, standum peculiaribus normas in eadem Synodo le- presbyteros proprii districtus Sanctae Sedis praescriptis. gitime statutas vel ab Episco- ad conventus seu collationes Can. 452. § 1. Sine Apo- po statuendas, ius et officium de quibus in can. 131 ei- stolicae Sedis indulto paroe- est invigilandi potissimum: sdemque praeesse; ubi vero cia nequit personae morali 1º. Num ecclesiastici viri sui plures habeantur huiusmodi pleno iure uniri, ita nempe ut ambitus seu districtus vitam coetus in variis districtus lo- ipsamet persona moralis sit ducant ad normam sacrorum cis, invigilare ut rite celebren- parochus, ad normam canonum suisque officiis dili- tur. can.1423, § 2. genter satisfaciant, praeser- § 2. Si non sit parochus, § 2. Persona moralis, cui tim circa residentiae legem, debet residere in territorio vi- paroecia sit pleno iure unita, divini verbi praedicationem, cariatus vel alio in loco non habitualem tantum curam impertiendam pueris atque valde distanti secundum nor- animarum retinere potest, adultis catechesim et obliga- mas ab Episcopo definiendas. servato, quod ad actualem tionem infirmis assistendi; Can. 449. Saltem semel in spectat, praescripto can. 471. 2º. Num decreta lata ab anno vicarius foraneus proprii Can. 453. § 1. Ut quis in Episcopo in sacra visitatione vicariatus rationem reddere parochum valide assumatur, exsecutioni mandentur; debet Ordinario loci, expo- debet esse in sacro presbyte- 3º. Num debitae cautelae nens non solum quae intra ratus ordine constitutus. circa materiam Sacrificii Eu- annum bene gesta sint, sed § 2. Sit insuper bonis mori- charistici adhibeantur ; etiam quae mala obrepserint, bus, doctrina, animarum zelo, 4º. Num decor et nitor ec- quae scandala exorta sint, prudentia, ceterisque virtuti- clesiarum et sacrae supellec- quae remedia ad ea reparan- bus ac qualitatibus praeditus, tilis, maxime in custodia da adhibita et quidquid agen- quae ad vacantem paroeciam sanctissimi Sacramenti et in dum existimet ad ea radicitus cum laude gubernandam iure Missae celebratione, accurate exstirpanda. tum communi tum particulari servetur; an sacrae functio- Can. 450. § 1. Vicarius fo- requiruntur. nes secundum sacrae litur- raneus sigillum habeat vica- Can. 454. § 1. Qui paroe- giae praescripta celebrentur; riatus proprium. ciae administrandae praefi- bona ecclesiastica diligenter ciuntur qua proprii eiusdem administrentur, adnexaque il- rectores, stabiles in ea esse

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 49 debent; quod tamen non im- 1º. Vicarios paroeciales notitias, secretas quoque, pedit quominus omnes ab ea constituere ad normam can. si opportunum iudicaverit, removeri queant ad normam 472-476; prudenter exquirere etiam ex iuris. 2º. Confirmare electionem locis extra dioecesim; § 2. At non omnes parochi aut acceptare praesentatio- 2º. Prae oculis habeat prae- eandem obtinent stabilita- nem ad paroeciam vacantem, scriptum can. 130, § 2; tem; qui maiore gaudent, et institutionem electo aut 3º. Clericum examini super inamovibiles; qui minore, praesentato concedere; doctrina coram se et exami- amovibiles appellari solent. 3º. Paroecias liberae colla- natoribus synodalibus subii- § 3. Paroeciae inamovibites tionis conferre, si sedes ab ciat; a quo, de consensu eo- nequeunt amovibiles reddi anno saltem vacaverit. rundem examinatorum, pote- sine beneplacito apostolico; § 3. Horum nihil Vicario Ge- st dispensare, si agatur de amovibiles possunt ab Epi- nerali competit sine mandato sacerdote doctrinae theologi- scopo, non autem a Vicario speciali, salvo praescripto cit. cae laude commendato. Capitulari, de Capituli cathe- can. 429, § 1. § 4. In regionibus in quibus dralis consilio, inamovibiles Can. 456. Ad paroecias re- paroeciarum provisio fit per declarari; novae quae erigan- ligiosis concreditas Superior, concursum sive specialem ad tur, sint inamovibiles, nisi cui ex constitutionibus id normam const. Benedicti XIV Episcopus, prudenti suo arbi- competit, sacerdotem suae Cum illud, 14 Dec. 1742, sive trio, attentis peculiaribus lo- religionis praesentat Ordina- generalem, haec forma reti- corum ac personarum adiunc- rio loci; qui eidem, servato neatur, donec Sedes Aposto- tis, audito Capitulo, amovibi- praescripto can. 459, § 2, in- lica aliud decreverit. litatem magis expedire decre- stitutionem concedit. Can. 460. § 1. Parochus ad verit. Can. 457. Quasi-parochos normam can. 156 unam tan- § 4. Quasi-paroeciae sunt e clero saeculari proprius loci tum titulo paroeciam habeat, omnes amovibiles. Ordinarius nominat, audito nisi de paroeciis agatur aeque § 5. Parochi autem, ad reli- Consilio de quo in can. 302. principaliter unitis. giosam familiam pertinentes, Can. 458. Vacanti paroe- § 2. In eadem paroecia sunt semper, ratione perso- ciae curet loci Ordinarius pro- unus tantum debet esse pa- nae, amovibiles ad nutum videre ad normam can. 155, rochus qui actualem anima- tam loci Ordinarii, monito Su- nisi peculiaria locorum ac rum curam gerat, reprobata periore, quam Superioris, personarum adiuncta, pru- contraria consuetudine et re- monito Ordinario, aequo iure, denti Ordinarii iudicio, colla- vocato quolibet contrario pri- non requisito alterius consen- tionem tituli paroecialis diffe- vilegio. su: nec alter alteri causam rendam suadeant. Can. 461. Curam anima- iudicii sui aperire multoque rum parochus obtinet a mo- minus probare tenetur, salvo Can. 459. § 1. Loci Ordina- mento captae possessionis ad recursu in devolutivo ad Apo- rius, graviter onerata eius normam can. 1443-1445; et stolicam Sedem. conscientia, obligatione tenetur vacantem paroeciam illi ante possessionem aut in Can. 455. § 1. Ius nomi- conferendi, quem magis ido- ipso possessionis capiendae nandi et instituendi parochos neum ad eam regendam ha- actu fidei professionem edere competit Ordinario loci, ex- buerit, sine ulla personarum debet, de qua in can. 1406, § ceptis paroeciis Sanctae Sedi acceptione. 1, n. 7. reservatis, reprobata contra- Can. 462. Functiones paro- ria consuetudine; sed salvo § 2. In hoc iudicio ratio ha- cho reservatae sunt, nisi privilegio electionis aut praeberi debet non solum doctri- aliud iure caveatur: sentationis, si cui legitime nae, sed etiam earum om- competat. nium qualitatum, quae ad pa- 1º. Baptismum conferre sol- roeciam vacantem rite regen- lemniter; § 2. Sede vacante aut im- dam requiruntur. pedita ad normam can. 429, 2º. Sanctissimam Euchari- ad Vicarium Capitularem § 3. Quare loci Ordinarius: stiam publice ad infirmos in aliumve qui dioecesim regat, 1º. Ne omittat documenta, propria paroecia deferre; pertinet: si qua sint, ex Curiae tabula- 3º. Sanctissimam Euchari- rio desumere quae clericum stiam publice aut privatim nominandum respiciunt et tanquam Viaticum ad infir-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 50 mos deferre atque in periculo Can. 465. § 1. Parochus Can. 466. § 1. Applican- mortis constitutos extrema obligatione tenetur residendi dae Missae pro populo obliga- unctione roborare, salvo in domo paroeciali prope tione tenetur parochus ad praescripto can. 397, n. 3, suam ecclesiam; loci tamen normam can. 339, quasi-pa- 514, 848, § 2, 938, § 2; Ordinarius potest iusta de rochus ad normam can. 306. 4º. Sacras ordinationes et causa permittere ut alibi § 2. Parochus qui plures ineundas nuptias denuntiare; commoretur, dummodo do- forte paroecias aeque princi- matrimoniis assistere; nup- mus ab ecclesia paroeciali paliter unitas regat aut, prae- tialem benedictionem imper- non ita distet ut paroecialium ter propriam paroeciam, tiri; perfunctio munerum aliquid aliam vel alias in administra- inde detrimenti capiat. 5º. Iusta funebria persolve- tionem habeat, unam tantum re ad normam can. 1216; § 2. Eidem abesse permitti- debet Missam pro populis sibi tur per duos ad summum in- commissis diebus praescriptis 6º. Domibus ad normam li- tra annum menses sive conti- applicare. brorum liturgicorum benedi- nuos sive intermissos, nisi cere Sabbato Sancto vel alia § 3. Ordinarius loci iusta de gravis causa, iudicio ipsius die pro locorum consuetudi- causa permittere potest ut Ordinarii, vel diuturniorem ne; parochus Missam pro populo absentiam requirat vel bre- alia die applicet ab ea qua 7º. Fontem baptismalem in viorem tantum permittat. iure adstringitur. Sabbato Sancto benedicere, § 3. Dies quibus parochus publicam processionem extra § 4. Parochus Missam pro piis exercitiis vacat ad nor- ecclesiam ducere, benedictio- populo applicandam celebret mam can. 126, non compu- nes extra ecclesiam cum in ecclesia paroeciali, nisi re- tantur, semel in anno, in pompa ac sollemnitate imper- rum adiuncta Missam alibi ce- duobus vacationum mensi- tiri, nisi agatur de ecclesia lebrandam exigant aut sua- bus, de quibus in § 2. capitulari et Capitulum has deant. functiones peragat. § 4. Sive continuum sive in- § 5. Legitime absens paro- termissum sit vacationum Can. 463. § 1. Ius est pa- chus potest Missam pro po- tempus, cum absentia ultra rocho ad praestationes quas pulo applicare vel ipse per se hebdomadam est duratura, ei tribuit vel probata consue- in loco in quo degit, vel per parochus, praeter legitimam tudo vel legitima taxatio ad sacerdotem qui eius vices ge- causam, habere debet Ordi- normam can. 1507, § 1. rat in paroecia. narii scriptam licentiam et vi- Can. 467. § 1. Debet paro- § 2. Potiores exigens, ad carium substitutum sui loco chus officia divina celebrare, restitutionem tenetur. relinquere ab eodem Ordina- administrare Sacramenta fi- § 3. Licet paroeciale aliquod rio probandum; quod si paro- delibus, quoties legitime pe- officium ab alio fuerit exple- chus sit religiosus, indiget tant, suas oves cognoscere et tum, praestationes tamen pa- praeterea consensu Superio- errantes prudenter corrigere, rocho cedunt, nisi de contra- ris et substitutus tum ab Or- pauperes ac miseros paterna ria offerentium voluntate cer- dinario tum a Superiore pro- caritate complecti, maximam to constet circa summam bari debet. curam adhibere in catholica quae taxam excedit. § 5. Si parochus repentina puerorum institutione. § 4. Gratuitum ministerium et gravi de causa discedere § 2. Monendi sunt fideles ut ne deneget parochus iis qui atque ultra hebdomadam co- frequenter, ubi commode id solvendo pares non sunt. gatur abesse, quamprimum fieri possit, ad suas paroecia- per litteras Ordinarium com- Can. 464. § 1. Parochus ex les ecclesias accedant ibique monefaciat, ei indicans cau- officio tenetur curam anima- divinis officiis intersint et versam discessus et sacerdotem rum exercere in omnes suos bum Dei audiant. paroecianos, qui non sint le- supplentem, eiusque stet Can. 468. § 1. Sedula cura gitime exempti. mandatis. et effusa caritate debet paro- § 6. Etiam pro tempore § 2. Potest Episcopus iusta chus aegrotos in sua paroe- brevioris absentiae parochus et gravi de causa religiosas cia, maxime vero morti proxi- debet fidelium necessitatibus familias et pias domos, quae mos, adiuvare, eos sollicite providere, maxime si id pecu- in paroeciae territorio sint et Sacramentis reficiendo eo- liaria rerum adiuncta postu- a iure non exemptae, a paro- rumque animas Deo com- lent. chi cura subducere. mendando. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 51 § 2. Paroeho aliive sacerdo- cienda, religiose caveat ne ad nisi aliter provisum fuerit, ti qui infirmis assistat, facul- extraneorum manus perve- assumat interim vicarius coo- tas est eis concedendi bene- niant. perator; si plures vicarii sint, dictionem apostolicam cum CAPUT X. De vicariis paroe- primus; si omnes aequales, indulgentia plenaria in articu- cialibus. munere antiquior; si vicarii lo mortis, secundum formam desint, parochus vicinior; si Can. 471. § 1. Si paroecia a probatis liturgicis libris tra- tandem agatur de paroecia pleno iure fuerit unita domui ditam, quam benedictionem religiosis concredita, domus religiosae, ecclesiae capitulari impertiri ne omittat. Superior; loci autem Ordina- vel alii personae morali, de- rius in Synodo vel extra Sy- Can. 469. Parochus diligen- bet constitui vicarius, qui ac- nodum tempestive determi- ter advigilet ne quid contra fi- tualem curam gerat anima- net quaenam paroecia cuique dem ac mores in sua paroe- rum, assignata eidem con- paroeciae vicinior habenda cia, praesertim in scholis pu- grua fructuum portione, arbi- sit; blicis et privatis, tradatur, et trio Episcopi. opera caritatis, fidei ac pieta- 3º. Qui paroeciae regimen § 2. Excepto casu tum legi- tis foveat aut instituat. ad normam n. 2 assumpsit, timi privilegii aut consuetudi- debet loci Ordinarium de pa- Can. 470. § 1. Habeat panis, tum dotationis vicariae roeciae vacatione statim cer- rochus libros paroeciales, ide- ab Episcopo factae, reservata tiorem facere. st librum baptizatorum, con- sibi libera nominatione, vica- firmatorum, matrimoniorum, rium praesentat Superior reli- Can. 473. § 1. Vicarius oe- defunctorum; etiam librum giosus, Capitulum aliave per- conomus iisdem iuribus gau- de statu animarum accurate sona moralis; loci autem Or- det iisdemque officiis adstrin- conficere pro viribus curet; et dinarius eundem, si idoneum, gitur, ac parochus, in iis quae omnes hos libros, secundum servato praescripto can. 459, animarum curam spectant; usum ab Ecelesia probatum repererit, instituat. nihil tamen ipsi agere in pa- vel a proprio Ordinario prae- roecia licet, quod praeiudi- § 3. Vicarius si sit religio- scriptum, conscribat ac dili- cium afferre possit iuribus sus, est amovibilis sicut paro- genter asservet. parochi aut beneficii paroe- chus religiosus de quo in can. cialis. § 2. In libro baptizatorum 454, § 5; ceteri omnes vicarii adnotetur quoque si baptiza- ex parte praesentantis sunt § 2. Oeconomus novo paro- tus confirmationem receperit, perpetui, sed ab Ordinario cho vel oeconomo successori matrimonium contraxerit, possunt, ad instar parocho- coram vicario foraneo vel alio salvo praescripto can. 1107, rum, removeri, monito eo qui sacerdote ab Ordinario desi- aut sacrum subdiaconatus or- praesentavit. gnato tradat clavem archivi dinem susceperit, vel profes- et inventarium librorum ac § 4. Ad vicarium exclusive sionem sollemnem emiserit, documentorum aliarumque pertinet tota animarum cura eaeque adnotationes in docu- rerum quae ad paroeciam cum omnibus parochorum iu- menta accepti baptismatis pertinent, et rationem reddat ribus et obligationibus ad semper referantur. accepti et expensi tempore normam iuris communis et administrationis. § 3. In fine cuiuslibet anni secundum probata statuta parochus authenticum exem- dioecesana vel laudabiles Can. 474. Vicarius substi- plar librorum paroecialium ad consuetudines. tutus qui constituitur ad nor- Curiam episcopalem tran- mam can. 465, §§ 4, 5 et Can. 472. Vacante paroe- smittat, excepto libro de sta- can. 1923, § 2, locum parochi cia: tu animarum. tenet in omnibus quae ad cu- 1º. Ordinarius loci in ea § 4. Paroeciali utatur sigillo ram animarum spectant, nisi quamprimum constituat ido- habeatque tabularium, seu Ordinarius loci vel parochus neum vicarium oeconomum, archivum, in quo memorati li- aliquid exceperint. de consensu Superioris, si de bri custodiantur una cum Epi- Can. 475. § 1. Si parochus religioso agatur, qui eam scoporum epistolis, aliisque ob senectutem, mentis vi- tempore vacationis regat, as- documentis, necessitatis vel tium, imperitiam, caecitatem signata eidem parte fructuum utilitatis causa servandis; aliamve permanentem cau- pro congrua sustentatione; quae omnia, ab Ordinario vel sam suis muniis rite obeundis eius delegato visitationis vel 2º. Ante oeconomi constitu- impar evaserit, Ordinarius alio opportuno tempore inspi- tionem, paroeciae regimen, loci det vicarium adiutorem,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 52 praesentatum a Superiore, si les consuetudines aut Episco- bus ecclesiae paroeciali ad- de paroecia agatur religiosis pi praescriptum; imo pruden- dictis. concredita, qui suppleat eius ter curet Ordinarius, ad nor- CAPUT XI. De ecclesiarum vicem, assignata eidem con- mam can. 134, ut in eadem rectoribus. grua fructuum portione, nisi paroeciali domo commoretur. Can. 479. § 1. Nomine rec- aliter provisum sit. § 6. Eius iura et obligatio- torum ecclesiarum hic ve- § 2. Adiutori, si in omnibus nes ex statutis dioecesanis, niunt sacerdotes, quibus cura suppleat parochi vicem, iura ex litteris Ordinarii et ex ip- demandatur alicuius eccle- omnia et officia competunt sius parochi commissione de- siae, quae nec paroecialis sit parochorum propria, excepta sumantur; sed, nisi aliud ex- nec capitularis, nec adnexa Missae applicatione pro popu- presse caveatur, ipse debet domui communitatis religio- lo quae parochum gravat; si ratione officii parochi vicem sae, quae in eadem officia vero suppleat ex parte dum- supplere eumque adiuvare in celebret. taxat, eius iura et obligatio- universo paroeciali ministe- § 2. De cappellano religiones desumantur ex litteris rio, excepta applicatione Mis- sarum, sodalium virorum reli- deputationis. sae pro populo. gionis laicalis, confraternitatis § 3. Si parochus sit sui § 7. Subest parocho, qui vel alius legitimae associatio- compos, adiutor operam eum paterne instruat ac diri- nis, serventur particularium suam praestare debet sub gat in cura animarum, ei invi- canonum praescripta. eiusdem auctoritate secun- gilet et saltem quotannis ad Can. 480. § 1. Ecclesiarum dum Ordinarii litteras. Ordinarium de eodem referat. rectores libere nominantur ab § 4. Quod si per vicarium § 8. Si nec per vicarios coo- Ordinario loci, salvo Iure eli- adiutorem bono animarum peratores spirituali fidelium gendi aut praesentandi, si cui provideri nequeat, locus est bono consuli rite queat, Epi- legitime competat; quo in parochi amotioni ad normam scopus provideat ad normam casu Ordinarii est rectorem can. 2147-2161. can. 1427. approbare. Can. 476. § 1. Si parochus Can. 477. § 1. Vicarii pa- § 2. Licet ecclesia pertineat propter populi multitudinem roeciales de quibus in can. ad aliquam religionem aliasve causas nequeat, iudi- 472-476, si religiosi sint, exemptam, rector tamen a cio Ordinarii, solus conve- amoveri possunt ad normam Superiore nominatus debet nientem curam gerere paroe- can. 454, § 5; secus ad nu- ab Ordinario loci approbari. ciae, eidem detur unus vel tum Episcopi vel Vicarii Capi- § 3. Si ecelesia coniuncta plures vicarii cooperatores, tularis, non autem Vicarii Ge- sit cum Seminario aliove col- quibus congrua remuneratio neralis sine mandato speciali. legio quod a clericis regitur, assignetur. § 2. Quod si vicaria sit be- Superior Seminarii vel collegii § 2. Vicarii cooperatores neficialis, vicarius cooperator est simul ecclesiae rector, constitui possunt sive pro removeri potest processu ad nisi aliter loci Ordinarius con- universa paroecia, sive pro normam iuris, non solum ob stituerit. determinata paroeciae parte. causas propter quas alii paro- Can. 481. In ecclesia sibi chi removeri possunt, sed § 3. Non ad parochum, sed commissa rector functiones etiam si graviter subiectioni ad loci Ordinarium audito pa- paroeciales peragere nequit. rocho, competit ius nominan- defecerit parocho debitae in Can. 482. Ecclesiae rector di vicarios cooperatores e cle- exercitio suarum functionum. potest divina officia etiam ro saeculari. Can. 478. § 1. Sicut paro- sollemnia ibidem celebrare, chus ecclesiae cathedralis, ita § 4. Vicarios cooperatores salvis legitimis fundationis le- vicarius paroecialis Capituli religiosos Superior cui id ex gibus et dummodo non no- cathedralis praecedit omnibus constitutionibus competit, au- ceant ministerio paroeciali; in aliis dioecesis parochis aut vi- dito parocho, praesentat Or- dubio autem utrum huiusmo- cariis; oeconomi vero ius dinario, cuius est eosdem ap- di detrimentum contingat, praecedentiae regitur normis probare. necne, Ordinarii loci est rem in can. 106 statutis. § 5. Vicarius cooperator dirimere et opportunas nor- obligatione tenetur in paroe- § 2. Vicarii substituti et mas praescribere ad illud evi- cia residendi secundum sta- adiutores praecedunt, dum in tandum. tuta dioecesana vel laudabi- munere manent, vicariis cooperatoribus; hi aliis sacerdoti- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 53 Can. 483. Si ecclesia, Ordi- rector fuerit religiosus, serve- 5º. Domus religiosae, do- narii loci iudicio, ita a paroe- tur, circa eius remotionem, mus alicuius religionis in ge- ciali distet ut paroeciani non praescriptum can. 454, § 5. nere; domus regutaris, do- sine gravi incommodo possint PARS SECUNDA DE mus Ordinis; domus forma- paroecialem ecclesiam adire RELIGIOSIS tae, domus religiosa in qua ibique divinis officiis interes- sex saltem religiosi professi Can. 487. Status religiosus se: degunt, quorum, si agatur de seu stabilis in communi vi- religione clericali, quatuor 1º. Loci Ordinarius, gravi- vendi modus, quo fideles, saltem sint sacerdotes; bus quoque statutis poenis, praeter communia praecepta, potest rectori praecipere ut evangelica quoque consilia 6º. Provinciae, plurium reli- horis populo commodioribus servanda per vota obedien- giosarum domorum inter se officia celebret, fidelibus dies tiae, castitatis et paupertatis coniunctio sub eodem Supe- festos ac ieiunia denuntiet et suscipiunt, ab omnibus in ho- riore, partem eiusdem religio- catecheticam instructionem nore habendus est. nis constituens; et Evangelii explicationem Can. 488. In canonibus qui 7º. Religiosorum, qui vota tradat; sequuntur, veniunt notnine: nuncuparunt in aliqua religio- 2º. Parochus potest ex ea- ne; religiosorum votorum 1º. Religionis, societas, a dem sanctissimum Sacra- simplicium, qui in Congrega- legitima ecclesiastica auctori- mentum, inibi ad normam tione religiosa; regularium, tate approbata, in qua soda- can. 1265 forte asservatum, qui in Ordine; sororum, reli- les, secundum proprias ipsius pro infirmis desumere. giosae votorum simplicium; societatis leges, vota publica, monialium, religiosae voto- Can. 484. § 1. Sine recto- perpetua vel temporaria, rum sollemnium aut, nisi ex ris vel alius legitimi Superio- elapso tamen tempore reno- rei natura vel ex contextu ris licentia saltem praesump- vanda, nuncupant, atque ita sermonis aliud constet, reli- ta, nemini licet in ecclesia ad evangelicam perfectionem giosae quarum vota ex insti- Missam celebrare, Sacramen- tendunt; ta ministrare aliasve funetio- tuto sunt sollemnia, sed pro 2º. Ordinis, religio in qua nes sacras peragere; haec aliquibus locis ex Apostolicae vota sollemnia nuncupantur; vero licentia dari vel negari Sedis praescripto sunt simpli- Congregntionis monasticae, debet ad normam iuris. cia; plurium monasteriorum sui 8º. Superiorum maiorum, § 2. Quod attinet ad concio- iuris inter se coniunctio sub Abbas Primas, Abbas Supe- nes in ecclesia habendas, eodem Superiore; religionis rior Congregationis monasti- serventur praescripta can. exemptae, religio sive voto- cae, Abbas monasterii sui iu- 1337-1342. rum sollemnium sive simpli- ris, licet ad monasticam Con- Can. 485. Rector ecclesiae, cium, a iurisdictione Ordinarii gregationem pertinentis, su- sub auctoritate Ordinarii loci loci subducta; Congregationis premus religionis Moderator, servatisque legitimis statutis religiosae vel Congregationis Superior provincialis, eorun- ac quaesitis iuribus, debet simpliciter, religio in qua vota dem vicarii aliique ad instar curare seu advigilare ut divi- dumtaxat simplicia sive per- provincialium potestatem ha- na officia ad sacrorum cano- petua sive temporaria emit- bentes. num praescripta ordinate in tuntur; Can. 489. Regulae et parti- ecclesia celebrentur, onera fi- 3º. Religionis iuris pontificii, culares constitutiones singu- deliter adimpleantur, bona religio quae vel approbatio- larum religionum, canonibus rite administrentur, sacrae nem vel saltem laudis decre- huius Codicis non contrariae, supellectilis atque aedium sa- tum ab Apostolica Sede est vim suam servant; quae vero crarum conservationi et deco- consecuta; iuris dioecesani, eisdem opponuntur, abroga- ri prospiciatur, et ne quid- religio quae ab Ordinariis tae sunt. piam fiat quod sanctitati loci erecta, hoc laudis decretum ac reverentiae domui Dei de- nondum obtinuit; Can. 490. Quae de religio- bitae quoquo modo repugnet. sis statuuntur, etsi masculino 4º. Religionis clericalis, reli- vocabulo expressa, valent Can. 486. Rectorem eccle- gio cuius plerique sodales sa- etiam pari iure de mulieribus, siae, etsi ab aliis electum aut cerdotio augentur; secus est nisi ex contextu sermonis vel praesentatum, Ordinarius loci laicalis; removere ad nutum potest ex ex rei natura aliud constet. qualibet iusta causa; quod si

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 54 Can. 491. § 1. Religiosi per tamen salva offerentium beneplacitum Sedis Aposto- praecedunt laicis; religiones voluntate. licae et Ordinarii loci consen- clericales, laicalibus; canonici Can. 494. § 1. Religionem sus in scriptis datus; secus, regulares, monachis; mona- pontificii iuris in provincias di- satis est Ordinarii venia. chi, ceteris regularibus; regu- videre, constitutas iam pro- § 2. Constituendae novae lares, Congregationibus reli- vincias coniungere vel aliter domus permissio facultatem giosis; Congregationes iuris circumscribere, novas conde- secumfert pro religionibus pontificii, Congregationibus re conditasve supprimere, clericalibus habendi ecclesiam iuris dioecesani; in eadem monasteria sui iuris a mona- vel publicum oratorium domui specie servetur praescriptum stica Congregatione separare adnexum, salvo praescripto can. 106, n. 5. et alii unire, ad unam pertinet can. 1162, § 4, et sacra mini- § 2. At clerus saecularis Sedem Apostolicam. steria peragendi, servatis de praecedit tum laicis tum reli- § 2. Exstincta provincia, de iure servandis; pro omnibus giosis extra eorum ecclesias eius bonis statuere, salvis iu- religionibus, pia opera exer- atque etiam in eorum eccle- stitiae legibus et fundatorum cendi religionis propria, salvis siis, si agatur de religione lai- voluntate, spectat, nisi con- conditionibus in ipsa permis- cali; Capitulum vero cathe- stitutiones aliud caveant, ad sione appositis. drale vel collegiale eisdem Capitulum generale vel, extra § 3. Ut aedificentur et ape- praecedit ubique locorum. tempus Capituli, ad Modera- riantur schola, hospitium vel TITULUS IX De erectione et torem generalem cum suo similis rationis aedes separa- suppressione religionis, pro- Consilio. ta a domo etiam exempta, vinciae, domus Can. 495. § 1. Congregatio necessaria est et sufficit spe- Can. 492. § 1. Episcopi, religiosa iuris dioecesani in cialis Ordinarii scripta licen- non autem Vicarius Capitula- alia dioecesi domos consti- tia. ris vel Vicarius Generalis, tuere non potest, nisi consen- § 4. Ut constituta domus in condere possunt Congrega- tiente utroque Ordinario, tum alios usus convertatur, eae- tiones religiosas; sed eas ne loci ubi est domus princeps, dem sollemnitates requirun- condant neve condi sinant, tum loci quo velit commigra- tur de quibus in § 1, nisi aga- inconsulta Sede Apostolica; re; Ordinarius autem loci tur de conversione quae, sal- quod si agatur de tertiariis in unde excedit, consensum vis fundationis legibus, ad in- communi viventibus, requiri- sine gravi causa ne deneget. ternum regimen et discipli- tur praeterea ut a supremo § 2. Si ad dioeceses alias nam religiosam dumtaxat re- Moderatore primi Ordinis eam propagari accidat, nihil feratur. suae religioni aggregentur. de ipsius legibus mutari li- Can. 498. Domus religiosa § 2. Congregatio iuris dioe- ceat, nisi de consensu singu- sive formata sive non forma- cesani, quamvis decursu lorum Ordinariorum quorum ta, si ad religionem exemp- temporis in plures dioeceses in dioecesibus aedes habeat, tam pertineat, supprimi ne- diffusa, usque tamen dum salvis iis quae, ad normam quit sine beneplacito apostoli- pontificiae approbationis aut can. 492, § 1, Sedi Apostoli- co; si ad Congregationem iu- laudis testimonio caruerit, re- cae fuere subiecta. ris pontificii non exemptam, manet dioecesana, Ordinario- Can. 496. Nulla religiosa supprimi potest a supremo rum iurisdictioni ad normam domus erigatur, nisi iudicari Moderatore, consentiente Or- iuris plane subiecta. prudenter possit vel ex rediti- dinario loci; si ad Congrega- § 3. Nec nomen nec habitus bus propriis vel ex consuetis tionem iuris dioecesani, sola religionis iam constitutae as- eleemosynis vel alio modo Ordinarii loci auctoritate, au- sumi potest ab iis qui ad illam congrue sodalium habitationi dito Congregationis Modera- legitime non pertinent aut a et sustentationi provisum iri. tore, salvo praescripto can. 493, si de unica domo aga- nova religione. Can. 497. § 1. Ad erigen- tur, salvoque iure recursus in Can. 493. Quaelibet religio dam domum religiosam suspensivo ad Sedem Apo- etiam iuris dioecesani tan- exemptam, sive formatam stolicam. tum, semel legitime condita, sive non formatam, aut mo- etiamsi unica domo constet, nasterium monialium, aut in TITULUS XDe religionum re- supprimi nequit nisi a Sancta locis Sacrae Congregationi de gimine Sede, cui etiam reservatur de Prop. Fide subiectis quamlibet CAPUT I De Superioribus et bonis in casu statuere, sem- religiosam domum, requiritur de Capitulis.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 55 Can. 499. § 1. Religiosi cae non habent omnem pote- nibus virorum, omnes et omnes, tanquam supremo statem et iurisdictionem singuli e Capitulo iureiurando Superiori, subduntur Romano quam ius commune tribuit promittant se electuros quos Pontifici cui obedire tenentur Superioribus maioribus, sed secundum Deum eligendos etiam vi voti obedientiae. eorum potestas et iurisdictio esse existimaverint. § 2. Cardinalis Protector desumenda est ex propriis § 2. In monasteriis monia- cuiuslibet religionis, nisi aliud constitutionibus et ex pecu- lium, comitiis eligendae Anti- expresse cautum fuerit in pe- liaribus Sanctae Sedis decre- stitae praesit, quin tamen culiaribus casibus, iurisdictio- tis, firmo praescripto can. clausuram ingrediatur, Ordi- ne in religionem aut in singu- 655, 1594, § 4. narius loci aut eius delegatus los sodales non pollet, nec Can. 502. Supremus reli- cum duobus sacerdotibus potest se interiori disciplinae gionis Moderator potestatem scrutatoribus, si moniales ei- et bonorum administrationi obtinet in omnes provincias, dem subiectae sint; secus, immiscere, sed eius est tan- domos, sodales religionis, Superior regularis; sed etiam tummodo bonum religionis exercendam secundum con- hoc in casu Ordinarius tem- consilio et patrocinio promo- stitutiones; alii Superiores ea pestive moneri debet de die vere. gaudent intra fines sui mune- et hora electionis, cui potest Can. 500. § 1. Subduntur ris. una cum Superiore regulari quoque religiosi Ordinario Can. 503. Superiores maio- per se ipse vel per alium assi- loci, iis exceptis qui a Sede res in religionibus clericalibus stere et, si assistat, praeesse. Apostolica exemptionis privi- exemptis possunt notarios § 3. In scrutatores ne assu- legium consecuti sunt, salva constituere, sed tantum pro mantur ipsarum monialium semper potestate quam ius negotiis ecclesiasticis suae confessarii ordinarii. etiam in eos locorum Ordina- religionis. § 4. In mulierum Congrega- riis concedit. Can. 504. Firmis propriis tionibus electioni Antistitae § 2. Moniales quae sub iuri- cuiusvis religionis constitutio- generalis praesideat per se sdictione Superiorum regula- nibus quae provectiorem ae- vel per alium Ordinarius loci, rium ex praescripto constitu- tatem aliaque potiora requisi- in quo electio peragitur; cui, tionum sunt, Ordinario loci ta exigant, ad munus Supe- si agatur de Congregationibus subduntur tantum in casibus rioris maioris inhabiles sunt iuris dioecesani, peractam iure expressis. qui eandem religionem pro- electionem confirmare vel re- § 3. Nulla virorum religio fessi non sunt a decem sal- scindere integrum est pro sine speciali apostolico indul- tem annis a prima professio- conscientiae officio. to potest sibi subditas habere ne computandis, non sunt ex Can. 507. § 1. In electioni- religiosas Congregationes legitimo matrimonio nati et bus quae a Capitulis fiunt, mulierum aut earum religio- annos quadraginta non exple- servetur ius commune de quo sarum curam et directionem verunt, si agatur de supremo in can. 160-182, praeter retinere sibi specialiter com- religionis Moderatore aut de cuiusque religionis constitu- mendatam. Antistita in monialium mona- tiones eidem non contrarias. sterio; annos triginta, si de Can. 501. § 1. Superiores § 2. Caveant omnes a di- aliis Superioribus maioribus. et Capitula, ad normam con- recta vel indirecta suffragio- stitutionum et iuris commu- Can. 505. Superiores maiorum procuratione tam pro nis, potestatem habent domi- res sint temporarii, nisi aliter seipsis quam pro aliis. ferant constitutiones; Supe- nativam in subditos; in reli- § 3. Postulatio admitti pote- riores autem minores locales gione autem clericali exemp- st solum in casu extraordina- ne constituantur ad tempus ta, habent iurisdictionem ec- rio et dummodo in constitu- ultra triennium; quo exacto, clesiasticam tam pro foro in- tionibus non prohibeatur. terno, quam pro externo. possunt ad idem munus iterum assumi, si constitutiones Can. 508. In sua quisque § 2. Superioribus quibusli- ita ferant, sed non tertio im- domo Superiores commoren- bet districte prohibetur quo- mediate in eadem religiosa tur nec ab eadem discedant, minus in causis ad S. Offi- domo. nisi ad normam constitutio- cium spectantibus se intro- num. mittant. Can. 506. § 1. Antequam ad Superiorum maiorum elec- Can. 509. § 1. Omnis Su- § 3. Abbas Primas et Supe- tionem deveniatur in religio- perior debet notitiam et exse- rior Congregationis monasti- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 56 cutionem decretorum Sanc- 2º. Singulas domos sive vi- mae valetudinis, Eucharisti- tae Sedis, quae religiosos re- rorum sive mulierum Congre- cum Viaticum et extremam spiciunt, suos inter subditos gationis iuris dioecesani. unctionem ministrandi. promovere. § 2. Visitare quoque eodem § 2. In monialium domo § 2. Curent Superiores lo- tempore debet: idem ius et officium habet or- cales: 1º. Monasteria monialium, dinarius confessarius vel qui 1º. Ut saltem semel in quae regularibus subduntur, eius vices gerit. anno, statis diebus, publice circa ea quae clausurae le- § 3. In alia religione laicali legantur propriae constitutio- gem spectant; imo etiam cir- hoc ius et officium spectat ad nes, itemque decreta quae ca alia omnia, si Superior re- parochum loci vel ad cappel- publice legenda Sancta Sedes gularis ea a quinque annis lanum quem Ordinarius paro- praescribet; non visitaverit; cho suffecerit ad normam 2º. Ut saltem bis in mense, 2º. Singulas domos Congre- can. 464, § 2. firmo praescripto can. 565, § gationis clericalis iuris pontifi- § 4. In funeribus servetur 2, christianae catechesis ha- cii etiam exemptae, in iis praescriptum can. 1221. beatur instructio pro conver- quae pertinent ad ecclesiam, 1230, § 5. sis et familiaribus, audien- sacrarium, oratorium publi- Can. 515. Prohibentur tituli tium conditioni accommoda- cum, sedem ad sacramentum dignitatum vel officiorum ta, et, praesertim in religioni- poenitentiae; mere honorifici; soli, si id bus laicalibus, pia ad omnes 3º. Singulas domos Congre- permittant constitutiones, to- de familia exhortatio. gationis laicalis iuris pontificii lerantur tituli officiorum ma- Can. 510. Abbas Primas, non solum in iis, de quibus in iorum, quibus religiosi in pro- Superior Congregationis mo- superiore numero, sed etiam pria religione reapse funeti nasticae et cuiusvis religionis in aliis, quae internam disci- sint. iuris pontificii Moderator su- plinam spectant, ad normam Can. 516. § 1. Supremus premus debet quinto quoque tamen can. 618, § 2, n. 2. religionis aut monasticae anno vel saepius, si ita ferant § 3. Quod ad bonorum ad- Congregationis Moderator, constitutiones, relationem de ministrationem attinet, ser- Superior provincialis et localis statu religionis ad Sanctam ventur praescripta can. 532- saltem formatae domus ha- Sedem per documentum mit- 535. beant suos consiliarios, quo- tere, subsignatum a se cum Can. 513. § 1. Visitator ius rum consensum aut consilium suo Consilio et, si agatur de et officium habet interrogandi exquirant ad normam consti- Congregatione mulierum, religiosos quos oportere iudi- tutionum et sacrorum cano- etiam ab Ordinario loci in quo caverit et cognoscendi de iis num. suprema Antistita cum suo quae ad visitationem spec- § 2. Sint etiam pro admini- Consilio residet. tant; omnes autem religiosi stratione bonorum tempora- Can. 511. Maiores religio- obligatione tenentur respon- lium oeconomi: generalis qui num Superiores quos ad hoc dendi secundum veritatem, religionis universae bona ad- munus constitutiones desi- nec Superioribus fas est quo- ministret, provincialis qui gnant, temporibus in eisdem quo modo eos ab hac obliga- provinciae, localis qui singu- definitis, omnes domos sibi tione avertere aut visitationis larum domorum; qui omnes subiectas visitent per se, vel scopum aliter impedire. officio suo fungantur sub di- per alios, si fuerint legitime § 2. A decretis Visitatoris rectione Superioris. impediti. recursus datur in devolutivo § 3. Oeconomi generalis et Can. 512. § 1. Ordinarius tantum, nisi Visitator ordine provincialis munus gerere Su- loci per se vel per alium quin- iudiciario processerit. perior ipse non potest; mu- to quoque anno visitare de- Can. 514. § 1. In omni re- nus vero oeconomi localis, bet: ligione clericali ius et officium quamvis melius a munere Su- 1º. Singula monialium mo- Superioribus est per se vel perioris distinguatur, componi nasteria quae sibi vel Sedi per alium aegrotis professis, tamen cum eo potest, si ne- Apostolicae immediate su- novitiis, aliisve in religiosa cessitas id exigat. biecta sunt; domo diu noctuque degenti- § 4. Si de modo oeconomos bus causa famulatus aut edu- eligendi constitutiones si- cationis aut hospitii aut infir- leant, a Superiore maiore

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 57 cum consensu sui Consilii eli- censuris in religione reserva- loci pro mulieribus appro- gantur. tis. batum, confessio in qualibet Can. 517. § 1. Quaevis vi- Can. 520. § 1. Singulis re- ecclesia vel oratorio etiam rorum religio iuris pontificii ligiosarum domibus unus semi-publico peracta, valida procuratorem generalem ha- dumtaxat detur confessarius et licita est, revocato quolibet beat, qui, secundum constitu- ordinarius, qui sacramentales contrario privilegio; neque tiones designatus, negotia confessiones universae com- Antistita id prohibere potest propriae religionis apud Sanc- munitatis excipiat, nisi prop- aut de ea re inquirere, ne in- tam Sedem pertractet. ter magnum ipsarum nume- directe quidem; et religiosae nihil Antistitae referre tenen- § 2. Antequam praescrip- rum vel aliam iustam causam tur. tum in constitutionibus tem- sit opus altero vel pluribus. pus exspiret, ne amoveatur, § 2. Si qua religiosa, ad Can. 523. Religiosae om- inconsulta Sede Apostolica. animi sui quietem, et ad ma- nes, cum graviter aegrotant, licet mortis periculum absit, CAPUT II. De confessariis et iorem in via Dei progressum, quemlibet sacerdotem ad cappellanis. aliquem specialem confessarium vel moderatorem spiri- mulierum confessiones exci- Can. 518. § 1. In singulis tualem postulet, eum facile piendas approbatum, etsi non religionis clericalis domibus Ordinarius concedat; qui ta- destinatum religiosis, arces- deputentur plures pro soda- men invigilet ne ex hac con- sere possunt eique, perdu- lium numero confessarii legi- cessione abusus irrepant; rante gravi infirmitate, quo- time approbati, cum potesta- quod si irrepserint, eos caute ties voluerint, confiteri, nec te, si agatur de religione et prudenter eliminet, salva Antistita potest eas sive di- exempta, absolvendi etiam a conscientiae libertate. recte sive indirecte prohibere. casibus in religione reserva- Can. 524. § 1. In munus tis. Can. 521. § 1. Unicuique retigiosarum communitati de- confessarii religiosarum et or- § 2. Superiores religiosi, tur confessarius extraordina- dinarii et extraordinarii depu- potestatem audiendi confes- rius qui quater saltem in tentur sacerdotes, sive e cle- siones habentes, possunt, anno ad domum religiosam ro saeculari, sive religiosi de servatis de iure servandis, accedat et cui omnes religio- Superiorum licentia, morum confessiones audire subdito- sae se sistere debent, saltem integritate ac prudentia prae- rum, qui ab illis sponte sua benedictionem recepturae. stantes; sint insuper annos ac motu proprio id petant, at nati quadraginta, nisi iusta § 2. Ordinarii locorum, in sine gravi causa id per mo- causa, iudicio Ordinarii, aliud quibus religiosarum commu- dum habitus ne agant. exigat, nullam potestatem in nitates exsistunt, aliquot sa- § 3. Caveant Superiores ne easdem religiosas in foro ex- cerdotes pro singulis domibus quem subditum aut ipsi per terno habentes. designent, ad quos pro sacra- se aut per alium vi, metu, mento poenitentiae in casibus § 2. Confessarius ordinarius importunis suasionibus aliave particularibus recurrere eae non potest renuntiari extraor- ratione inducant ut peccata facile possint, quin necessa- dinarius nec, praeter casus in apud se confiteatur. rium sit ipsum Ordinarium to- can. 526 recensitos, rursus Can. 519. Firmis constitu- ties quoties adire. deputari ordinarius in eadem tionibus quae confessionem communitate, nisi post an- § 3. Si qua religiosa ali- statis temporibus praecipiunt num ab expleto munere; ex- quem ex iis confessariis ex- vel suadent apud determina- traordinarius vero immediate petat, nulli Antistitae liceat tos confessarios peragendam, ut ordinarius renuntiari pote- nec per se nec per alios, nesi religiosus, etiam exemptus, st. que directe neque indirecte, ad suae conscientiae quie- petitionis rationem inquirere, § 3. Confessarii religiosa- tem, confessarium adeat ab petitioni verbis aut factis rerum tum ordinarii tum ex- Ordinario loci approbatum, fragari, aut quavis ratione traordinarii interno vel exter- etsi inter designatos non re- ostendere se id aegre ferre. no communitatis regimini censitum, confessio, revocato nullo modo sese immisceant. quolibet contrario privilegio, Can. 522. Si, non obstante Can. 525. Si religiosarum valida et licita est et confes- praescripto can. 520, 521, domus Sedi Apostolicae im- sarius potest religiosum ab- aliqua religiosa, ad suae con- mediate subiecta sit vel Ordi- solvere etiam a peccatis et scientiae tranquillitatem, confessarium adeat ab Ordinario nario loci, hic eligit sacerdo-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 58 tes a confessionibus tum or- Can. 529. Si agatur de reli- 1º. Antistita monialium et dinarios tum extraordinarios; gionibus laicalibus non religionis iuris dioecesani pro si Superiori regulari, hic con- exemptis, Ordinarii loci est cuiusvis pecuniae collocatio- fessarios Ordinario praesen- sacerdotem a sacris designa- ne; imo, si monialium mona- tat, cuius est eosdem pro au- re et a concionibus probare; sterium sit Superiori regulari diendis illarum monialium si de exemptis, subiectum, ipsius quoque confessionibus approbare et Superior regularis eosdem consensus est necessarius; Superioris negligentiam, si sacerdotes designat eiusque 2º. Antistita in Congregatio- opus sit, supplere. negligentiam supplet Ordina- ne religiosa iuris pontificii, si Can. 526. Religiosarum rius. pecunia dotem professarum confessarius ordinarius suum Can. 530. § 1. Omnes reli- constituat, ad normam can. munus ne exerceat ultra giosi Superiores districte ve- 549; triennium; Ordinarius tamen tantur personas sibi subditas 3º. Superior vel Antistita eum ad secundum, imo etiam quoquo modo inducere ad domus Congregationis religio- ad tertium triennium confir- conscientiae manifestationem sae, si qui fundi domui tributi mare potest, si vel ob sacer- sibi peragendam. legative sint ad Dei cultum dotum ad hoc officium ido- § 2. Non tamen prohibentur beneficentiamve eo ipso loco neorum penuriam aliter pro- subditi quominus libere ac ul- impendendam; videre nequeat, vel maior re- tro aperire animum suum Su- 4º. Religiosus quilibet, etsi ligiosarum pars, earum quo- perioribus valeant; imo expe- Ordinis regularis alumnus, si que quae in aliis negotiis ius dit ut ipsi filiali cum fiducia pecunia data sit paroeciae vel non habent ferendi suffra- Superiores adeant, eis, si sint missioni aut religiosis intuitu gium, in eiusdem confessarii sacerdotes, dubia quoque et paroeciae vel missionis. confirmationem, per secreta anxietates suae conscientiae suffragia, convenerit; dissen- § 2. Haec item servanda exponentes. tientibus tamen, si velint, ali- sunt pro qualibet collocationis ter providendum est. CAPUT III.De bonis tempo- mutatione. ralibus eorumque administra- Can. 527. Loci Ordinarius, Can. 534. § 1. Firmo prae- tione. ad normam can. 880, potest, scripto can. 1531, si agatur gravem ob causam, religiosa- Can. 531. Non modo reli- de alienandis rebus pretiosis rum confessarium tam ordi- gio, sed etiam provincia et aliisve bonis quorum valor narium quam extraordina- domus sunt capaces acqui- superet summam triginta mil- rium amovere, etiamsi mona- rendi et possidendi bona lium francorum seu libella- sterium regularibus subdatur temporalia cum reditibus sta- rum, vel de contrahendis de- et ipse sacerdos a confessio- bilibus seu fundatis, nisi ea- bitis et obligationibus ultra nibus sit regularis, nec tene- rum capacitas in regulis et indicatam summam, contrac- tur causam amotionis cui- constitutionibus excludatur tus vi caret, nisi beneptaci- quam significare, excepta aut coarctetur. tum apostolicum antecesse- Apostolica Sede, si ab ea re- Can. 532. § 1. Bona tum rit; secus, requiritur et suffi- quiratur; de amotione autem religionis, tum provinciae do- cit licentia, in scriptis data, debet Superiorem regularem musque, administrentur ad Superioris ad normam consti- monere, si moniales regulari- normam constitutionum. tutionum cum consensu sui Capituli seu Consilii per se- bus subdantur. § 2. Expensas et actus iuri- creta suffragia manifestato; Can. 528. Etiam in laicali- dicos ordinariae administra- sed si agatur de monialibus bus virorum religionibus de- tionis valide, praeter Superio- aut sororibus iuris dioecesani, putetur, ad normam can. res, faciunt, intra fines sui accedat necesse est consen- 874, § 1, 875, § 2, confessa- muneris, officiales quoque, sus, in scriptis praestitus, Or- rius ordinarius et extraordi- qui in constitutionibus ad hoc dinarii loci, nec non Superio- narius; et si religiosus ali- designantur. ris regularis, si monialium quem specialem confessa- Can. 533. § 1. Pro pecu- monasterium eidem subiec- rium expostulet, illum Supe- niae quoque collocatione ser- tum sit. rior concedat, nullo modo pe- vetur praescriptum can. 532, § 2. In precibus pro obti- titionis rationem inquirens § 1; sed praevium consen- nendo consensu ad contra- neque id aegre se ferre de- sum Ordinarii loci obtinere henda debita vel obligationes, monstrans. tenentur: exprimi debent alia debita vel

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 59 obligationes, quibus ipsa per- dedit; si religiosus votorum potest prorogare, non ta- sona moralis, religio vel pro- simplicium, ipse respondere men ultra aliud semestre. vincia vel domus, ad eum debet, nisi de Superioris li- Can. 540. § 1. Postulatus diem gravatur; secus obtenta centia negotium religionis peragi debet vel in domo no- venia invalida est. gesserit. vitiatus vel in alia religionis Can. 538. § 1. In quolibet § 3. Si contraxerit religio- domo in qua disciplina secun- monialium monasterio etiam sus sine ulla Superiorum li- dum constitutiones accurate exempto: centia, ipsemet respondere servetur sub speciali cura 1º. Administrationis ratio, debet, non autem religio vel probati religiosi. gratis exigenda, reddatur se- provincia vel domus. § 2. Postulantes vestem in- mel in anno, aut etiam sae- § 4. Firmum tamen semper duant modestam ac diversam pius si id in constitutionibus esto, contra eum, in cuius a veste novitiorum. praescribatur, ab Antistita rem aliquid ex inito contractu § 3. In monasteriis monia- Ordinario loci itemque Supe- versum est, semper posse lium adspirantes, dum postu- riori regulari, si monasterium actionem institui. latum peragunt, lege clausu- sit eidem subiectum; § 5. Caveant Superiores re- rae tenentur. 2º. Si ratio administrationis ligiosi ne debita contrahenda Can. 541. Postulantes, an- Ordinario non probetur, ipse permittant, nisi certo constet tequam novitiatum incipiant, potest opportuna remedia ad- ex consuetis reditibus posse exercitiis spiritualibus vacent hibere, etiam removendo, si debiti foenus solvi et intra per octo saltem integros dies; res postulet, oeconomam tempus non nimis longum per et, iuxta prudens confessarii aliosque administratores; legitimam amortizationem iudicium, praemittant genera- quod si monasterium sit Su- reddi summam capitalem. lem anteactae vitae confes- periori regulari subiectum, Can. 537. Largitiones ex sionem. eum Ordinarius, uti prospi- bonis domus, provinciae, reli- CAPUT II. De novitiatu. ciat, moneat; quod si ille ne- gionis non permittuntur, nisi ART. I. De requisitis ut quis glexerit, ipse per se consulat. ratione eleemosynae vel alia in novitiatum admittatur. § 2. In aliis mulierum reli- iusta de causa, de venia Su- gionibus, ratio administratio- perioris et ad normam consti- Can. 542. Firmo praescrip- nis bonorum quae dotes con- tutionum. to can. 539-541, aliisque in propriis cuiusque religionis stituunt, Ordinario loci redda- TITULUS XI De admissione constitutionibus. tur occasione visitationis et in religionem etiam saepius, si Ordinarius 1º. Invalide ad novitiatum Can. 538. In religionem id necessarium duxerit. admittuntur: admitti potest quilibet catho- § 3. Loci Ordinario ius insu- licus qui nullo legitimo deti- Qui sectae acatholicae ad- per esto cognoscendi: neatur impedimento rectaque haeserunt; 1º. De rationibus oeconomi- intentione moveatur, et ad Qui aetatem ad novitiatum cis domus religiosae iuris religionis onera ferenda sit requisitam non habent; dioecesani; idoneus. Qui religionem ingrediuntur 2º. De administratione fun- CAPUT I De postulatu. vi, metu gravi aut dolo induc- dorum legatorumque de qui- Can. 539. § 1. In religioni- ti, vel quos Superior eodem bus in can. 533, § 1, nn. 3, bus a votis perpetuis mulie- modo inductus recipit; 4. res omnes et, si agatur de re- Coniux, durante matrimo- Can. 536. § 1. Si persona ligione virorum, conversi, an- nio; moralis (sive religio, sive pro- tequam ad novitiatum admit- Qui obstringuntur vel ob- vincia, sive domus) debita et tantur, postulatum ad sex stricti fuerunt vinculo profes- obligationes contraxerit etiam saltem integros menses pera- sionis religiosae; cum Superiorum licentia, ipsa gant; in religionibus vero a Hi quibus imminet poena ob tenetur de eisdem responde- votis temporariis, ad necessi- grave delictum commissum re. tatem et tempus postulatus de quo accusati sunt vel ac- § 2. Si contraxerit regularis quod attinet, standum consti- cusari possunt; tutionibus. cum licentia Superiorum, re- Episcopus sive residentialis spondere debet persona mo- § 2. Superior maior prae- sive titularis, licet a Romano ralis, cuius Superior licentiam scriptum postulatus tempus

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 60 Pontifice sit tantum designa- § 2. Adspirantes viri debent novitiatu fuerint, a Superio- tus; praeterea testimoniales litte- re iuramento firmatas. Clerici qui ex instituto Sanc- ras exhibere Ordinarii originis § 2. Si ob graves rationes tae Sedis iureiurando tenen- ac cuiusque loci in quo, post iudicaverint se eis respondere tur operam suam navare in expletum decimum quartum non posse, causas Apostoli- bonum suae dioecesis vel aetatis annum, morati sint ul- cae Sedi intra idem tempus missionum, pro eo tempore tra annum moraliter conti- exponant. nuum, sublato quolibet con- quo iurisiurandi obligatio per- § 3. Si reposuerint adspi- trario privilegio. durat. rantem satis non esse sibi co- 2º. Illicite, sed valide ad- § 3. Si agatur de admitten- gnitum, per aliam accuratam mittuntur: dis illis qui in Seminario, col- investigationem ac fide di- legio vel alius religionis po- Clerici in sacris constituti, gnam relationem Superior re- stulatu aut novitiatu fuerunt, inconsulto loci Ordinario aut ligiosus suppleat; si vero nil requiruntur praeterea litterae eodem contradicente ex eo reposuerint, Superior requi- testimoniales, datae pro di- quod eorum discessus in gra- rens de non recepta respon- versis casibus a rectore Se- ve animarum detrimentum sione Sanctam Sedem certio- minarii vel collegii, audito Or- cedat, quod aliter vitari mini- rem reddat. dinario loci, aut a maiore reli- me possit; § 4. In suis litteris testimo- gionis Superiore. Aere alieno gravati qui sol- nialibus, postquam diligen- § 4. Pro clericis admitten- vendo pares non sint; Red- tem investigationem, etiam dis, praeter testimonium or- dendae rationi obnoxii aut per secretas notitias, institue- dinationis, sufficiunt litterae aliis saecularibus negotiis im- rint, referre debent, graviter testimoniales Ordinariorum in plicati, ex quibus lites et mo- eorum conscientia onerata quorum dioecesibus post or- lestias religio timere possit; super veritate expositorum, dinationem ultra annum mode adspirantis natalibus, mo- Filii qui parentibus, idest raliter continuum sint com- ribus, ingenio, vita, fama, patri vel matri, avo vel aviae, morati, salvo praescripto § 3. conditione, scientia; sitne in- in gravi necessitate constitu- § 5. Religioso professo, ad quisitus, aliqua censura, irre- tis, opitulari debent, et pa- aliam religionem ex apostoli- gularitate aut alio canonico rentes quorum opera sit ad lico indulto transeunti, satis impedimento irretitus, num beros alendos vel educandos est testimonium Superioris propria familia eius auxilio in- necessaria; maioris prioris religionis. digeat, et tandem, si agatur Ad sacerdotium in religione § 6. Praeter haec testimo- de illis qui in Seminario, col- destinati, a quo tamen remo- nia a iure requisita, possunt legio, aut alius religionis po- veantur irregularitate aliove Superiores, quibus ius est ad- stulatu aut novitiatu fuerint, canonico impedimento; spirantes in religionem coop- quanam de causa dimissi sint Orientales in latinis religio- tandi, alia quoque exigere, vel sponte discesserint. nibus sine venia scripto data quae ipsis ad hunc finem ne- Can. 546. Omnes qui prae- Sacrae Congregationis pro cessaria aut opportuna vi- dictas informationes recepe- Ecclesia Orientali. deantur. rint, stricta obligatione tenen- Can. 543. Ius admittendi § 7. Mulieres denique ne tur secreti servandi circa no- ad novitiatum et subsequen- recipiantur, nisi praemissis titias habitas et personas tem professionem religiosam accuratis investigationibus quae illas tradiderunt. tam temporariam quam per- circa earum indolem et mo- Can. 547. § 1. In monaste- petuam pertinet ad Superio- res, firmo praescripto § 3. riis monialium postulans affe- res maiores cum suffragio Can. 545. § 1. Qui litteras rat dotem in constitutionibus Consilii seu Capituli, secun- testimoniales ex praescripto statutam aut legitima con- dum peculiares cuiusque reli- iuris dare debent, eas non ip- suetudine determinatam. gionis constitutiones. sis adspirantibus,sed Supe- § 2. Haec dos ante suscep- Can. 544. § 1. In quavis rioribus religiosis dent gratui- tionem habitus monasterio religione omnes adspirantes, to intra trimestre spatium ab tradatur aut saltem eius tra- antequam admittantur, exhi- earum requisitione, sigillo ditio tuta reddatur forma iure bere debent testimonium re- clausas et, si agatur de illis civili valida. cepti baptismatis et confirma- qui in Seminario, collegio vel § 3. In religionibus votorum tionis. alius religionis postulatu aut simplicium, quod ad religiosa- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 61 rum dotem pertinet, standum debetur ipsa dos a die transi- novitiatus ut valeat, peragi constitutionibus. tus. debet: § 4. Dos praescripta condo- Can. 552. § 1. Religiosa- 1º. Post completum deci- nari ex toto vel ex parte nerum etiam exemptarum Anti- mum quintum saltem aetatis quit sine indulto Sanctae Se- stita debet Ordinarium loci, annum; dis, si agatur de religione iu- duobus saltem mensibus 2º. Per annum integrum et ris pontificii; sine venia Ordi- ante, certiorem facere de continuum; narii loci, si de religione iuris proxima admissione ad novi- 3º. In domo novitiatus. dioecesani. tiatum et ad professionem § 2. Si longius tempus in Can. 548. Dos monasterio tum temporariam tum perpe- constitutionibus pro novitiatu seu religioni irrevocabiliter tuam sive sollemnem sive praescribatur, illud ad validi- acquiritur per obitum religio- simplicem. tatem professionis non requi- sae, licet haec nonnisi vota § 2. Ordinarius loci vel, eo ritur, nisi in eisdem constitu- temporaria nuncupaverit. absente aut impedito, sacer- tionibus aliud expresse dica- dos ab eodem deputatus, ad- Can. 549. Post primam retur. ligiosae professionem dos in spirantis voluntatem, saltem Can. 556. § 1. Novitiatus tutis, licitis ac fructiferis no- triginta diebus ante novitia- interrumpitur, ita ut denuo minibus collocetur ab Antisti- tum et ante professionem, ut incipiendus ac perficiendus ta cum suo Consilio, de con- supra, diligenter et gratuito sit, si novitius, a Superiore sensu Ordinarii loci et Supe- exploret, non tamen clausu- dimissus, e domo exierit, aut rioris regularis, si domus ab ram ingrediens, num ea coac- domum sine illius licentia non hoc dependeat; omnino au- ta seductave sit, an sciat quid reversurus deseruerit, aut tem prohibetur eam quoquo agat; et, si de pia eius ac li- extra domum, etsi reversu- modo ante religiosae obitum bera voluntate plane consti- rus, ultra triginta dies sive impendi, ne ad aedificandam terit, tunc adspirans poterit continuos sive non continuos quidem domum aut ad aes ad novitiatum vel novitia ad permanserit quacunque ex alienum exstinguendum. professionem admitti. causa, etiam de Superiorum ART. II. De novitiorum insti- Can. 550. § 1. Dotes caute licentia. et integre administrentur tutione. § 2. Si novitius ultra quin- apud monasterium vel do- Can. 553. Novitiatus incipit decim, sed non ultra triginta mum habitualis residentiae susceptione habitus, vel alio dies etiam non continuos, de supremae Moderatricis aut modo in constitutionibus Superiorum licentia vel vi Antistitae provincialis. praescripto. coactus extra domus septa § 2. Ordinarii locorum con- Can. 554. § 1. Erigatur do- permanserit sub Superioris servandis religiosarum doti- mus novitiatus ad normam obedientia, ad validitatem bus sedulo invigilent; et constitutionum; si vero aga- novitiatus necesse et satis est praesertim in sacra visitatio- tur de religione iuris pontificii, dies hoc modo transactos ne de eisdem rationem exi- ad eam erigendam necessaria supplere; si non ultra quinde- gant. est licentia Sedis Apostolicae. cim dies, supplementum po- Can. 551. § 1. Dos religio- § 2. Plures in eadem pro- test a Superioribus praescri- sae professae sive votorum vincia novitiatus domus, si bi, sed non est ad validitatem sollemnium sive votorum religio in provincias divisa sit, necessarium. simplicium quavis de causa designari nequeunt, nisi gravi § 3. Superiores licentiam discedenti integra restituenda de causa et cum speciali apo- manendi extra septa novitia- est sine fructibus iam matu- stolico indulto. tus, nisi iusta et gravi de cau- ris. § 3. Superiores in novitia- sa, ne impertiant. § 2. Si vero religiosa pro- tus ac studiorum domo ne § 4. Si novitius a Superiori- fessa ad aliam religionem ex collocent, nisi religiosos qui bus in aliam novitiatus do- apostolico indulto transeat, sint ad exemplum regularis mum eiusdem religionis durante novitiatu, fructus, observantiae studio. transferatur, novitiatus non salvo praescripto can. 570, § Can. 555. § 1. Praeter alia interrumpitur. 1, emissa vero nova profes- quae in can. 543 ad novitia- Can. 557. Integer novitia- sione, dos ipsa huic religioni tus validitatem enumerantur, tus peragatur in habitu quem debentur; si ad aliud eiusdem constitutiones pro novitiis Ordinis monasterium, huic btcabf Codex Iuris Canonici 1917 62 praescribunt, nisi speciales universae domus quod atti- fessionibus aut exterioribus locorum circumstantiae aliud net, Magister, perinde ac no- religionis muniis, neve dedita exigant. vitii, Superiori est obnoxius. opera studiis vacent littera- Can. 558. In religionibus in § 2. Novitius potestati Ma- rum, scientiarum aut artium; quibus duae sunt sodatium gistri ac Superiorum religionis conversi autem in ipsa reli- classes, novitiatus pro altera subest eisque obedire tene- giosa domo eatenus tantum classe peractus, pro altera tur. fungi possunt officiis fratrum conversorum (non tamen uti non valet. Can. 562. Gravi obligatione primarii officiales), quatenus Can. 559. § 1. Novitiorum tenetur Magister novitiorum ab exercitiis novitiatus pro ip- institutioni praeficiendus est omnem adhibendi diligentiam sis constitutis non praepe- Magister, qui sit annos natus ut sui alumni in religiosa di- diantur. quinque saltem ac triginta, sciplina, secundum constitu- decem saltem ab annis a pri- tiones, sedulo exerceantur, Can. 566. § 1. Circa sacer- ma professione professus, ad normam can. 565. dotem a confessionibus in mulierum novitiatibus serven- prudentia, caritate, pietate, Can. 563. Intra annum no- tur praescripta can. 520 religionis observantia conspi- vitiatus Magister, ad normam -527. cuus et, si de clericali religio- constitutionum, de agendi ra- ne agatur, in sacerdotio con- tione singulorum alumnorum § 2. In religionibus virorum, stitutus. relationem Capitulo vel Supe- salvo praescripto can. 519 : § 2. Si ob novitiorum nu- riori maiori exhibeat. 1º. Pro novitiorum numero merum vel aliam iustam cau- Can. 564. § 1. Novitiatus unus vel plures habeantur or- sam expedire visum fuerit, ab ea parte domus, in qua dinarii confessarii, salvo Magistro novitiorum adiunga- degunt professi, sit, quantum praescripto can. 891; tur socius, eidem immediate fieri potest, segregatus ita ut, 2º. Confessarii ordinarii, si subiectus in iis quae ad novi- sine speciali causa ac Supe- agatur de religione clericali, tiatus regimen spectant, an- rioris vel Magistri licentia, no- in ipsa novitiatus domo com- nos natus saltem triginta, vitii nullam habeant commu- morentur; si de laicali, saltem quinque saltem ab annis a nicationem cum professis, frequenter ad domum novi- prima professione professus, neque hi cum novitiis. tiatus accedant, novitiorum cum ceteris dotibus necessa- § 2. Conversis autem novi- confessiones audituri; riis et opportunis. tiis locus separatus assigne- 3º. Praeter confessarios or- § 3. Uterque ab omnibus tur. dinarios, designentur aliqui officiis oneribusque vacare Can. 565. § 1. Annus novi- confessarii, quos novitii in ca- debet, quae novitiorum cu- tiatus debet sub disciplina sibus particularibus adire li- ram et regimen impedire va- Magistri hoc habere proposi- bere possint, nec Magister leant. tum, ut informetur alumni aegre id se ferre demonstret; Can. 560. Magister novitio- animus studio regulae et con- 4º. Quater saltem in anno rum eiusque socius eligantur stitutionum, piis meditationi- detur novitiis confessarius ad normam constitutionum, bus assiduaque prece, iis per- extraordinarius, ad quem et si quod in his tempus ad discendis quae ad vota et ad omnes accedant saltem be- durationem muneris prae- virtutes pertinent, exercita- nedictionem recepturi. scriptum sit, eo durante, ne tionibus opportunis ad vitio- Can. 567. § 1. Novitii privi- removeantur sine iusta gravi- rum semina radicitus exstir- legiis omnibus ac spiritualibus que causa; sed iidem rursus panda, ad compescendos ani- gratiis religioni concessis eligi possunt. mi motus, ad virtutes acqui- gaudent; et si morte praeve- Can. 561. § 1. Uni Magi- rendas. niantur, ad eadem suffragia stro ius est et officium consu- § 2. Conversi praeterea dili- ius habent, quae pro profes- lendi novitiorum institutioni, genter in christiana doctrina sis praescripta sunt. ad ipsumque unum novitiatus instituantur, speciali collatio- § 2. Ad ordines, durante regimen spectat, ita ut nemine ad eos habita semel sal- novitiatu, ne promoveantur. ni liceat hisce se, quovis colo- tem in hebdomada. re, immiscere, exceptis Supe- Can. 568. In novitiatus de- § 3. Anno novitiatus ne de- rioribus quibus id a constitu- cursu, si suis beneficiis vel stinentur novitii concionibus tionibus permittitur ac Visita- bonis quovis modo novitius habendis aut audiendis con- toribus; ad disciplinam vero renuntiaverit eademve obli-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 63 gaverit, renuntiatio vel obli- persit sitne idoneus, potest a votorum simplicium profes- gatio non solum illicita, sed Superioribus maioribus pro- sionem ad triennium valitu- ipso iure irrita est. bationis tempus, non tamen ram, vel ad longius tempus, Can. 569. § 1. Ante pro- ultra sex menses, prorogari. si aetas ad perpetuam professionem votorum simpli- § 3. Votis nuncupandis spi- fessionem requisita longius cium sive temporariorum sive ritualia exercitia novitius distet, nisi constitutiones exi- perpetuorum novitius debet, praemittat per octo saltem gant annuales professiones. ad totum tempus quo simpli- solidos dies. § 2. Hoc tempus legitimus cibus votis adstringetur, bo- CAPUT III.De professione Superior potest, renovata a norum suorum administratio- religiosa. religioso temporaria profes- nem cedere cui maluerit et, sione, prorogare, non tamen Can. 572. § 1. Ad validita- nisi constitutiones aliud fe- ultra aliud triennium. tem cuiusvis religiosae pro- rant, de eorundem usu, et fessionis requiritur ut: Can. 575. § 1. Exacto pro- usufructu libere disponere. fessionis temporariae tempo- 1º. Qui eam emissurus est, § 2. Ea cessio ac dispositio, re, religiosus, ad normam legitimam aetatem habeat ad si praetermissa fuerit ob de- can. 637, vel emittat perpe- normam can. 573; fectum bonorum et haec po- tuam professionem, sollem- stea supervenerint, aut si 2º. Eum ad professionem nem vel simplicem secundum facta fuerit et postea alia admittat legitimus Superior constitutiones, vel ad saecu- bona quovis titulo obvenerint, secundum constitutiones; lum redeat; sed etiam, du- fiat aut iteretur secundum 3º. Novitiatus validus ad rante tempore professionis normas § 1 statutas, non ob- normam can. 555 praecesse- temporariae; potest, si di- stante simplici professione rit; gnus non habeatur qui vota emissa. 4º. Professio sine vi aut perpetua nuncepunt, dimitti a § 3. Novitius in Congrega- metu gravi aut dolo emitta- legitimo Superiore ad nor- tione religiosa ante professio- tur; mam can. 647. nem votorum temporariorum 5º. Sit expressa; § 2. Suffragium Concilii seu testamentum de bonis prae- 6º. A legitimo Superiore se- Capitulli pro prima professio- sentibus vel forte obventuris cundum constitutiones per se ne temporari est deliberati- libere condat. vel per alium recipiatur. vum; pro subsequente professione perpetua, sollemni Can. 570. § 1. Nisi pro ali- § 2. Ad validitatem vero vel simplici, est consultivum mentis et habitu religioso in professionis perpetuae sive tantum. constitutionibus vel expressa sollemnis sive simplicis, re- conventione aliquid in postu- quiritur insuper ut praecesse- Can. 576. § 1. In emitten- latu vel novitiatu ineundo sol- rit professio simplex tempo- da professione religiosa ser- vendum caveatur, nihil pro raria ad normam can. 574. vetur praescriptus in consti- impensis postulatus vel novi- tutionibus ritus. Can. 573. Quilibet profes- tiatus exigi potest. sionem religiosam emissurus § 2. Documentum emissae § 2. Quae adspirans attule- oportet ut decimum sextum professionis, ab ipso professo rit et usu consumpta non fue- aetatis annum expleverit, si et saltem ab eo coram quo rint, si e religione, non emis- de temporaria professione professio emissa est, sub- sa professione, egrediatur, ei agatur; vicesimum primum, scriptum, servetur in tabula- restituantur. si de perpetua sive sollemni, rio religionis; et insuper, si Can. 571. § 1. Novitius po- sive simplici. agatur de professione sollemni, Superior eam excipiens test religionem libere desere- Can. 574. § 1. In quolibet debet profitentis parochum re, aut a Superioribus vel a Ordine tam virorum quam baptismi de eadem certiorem Capitulo, secundum constitu- mulierum et in qualibet Con- reddere, ad normam can. tiones, quavis iusta de causa gregatione quae vota perpe- 470, § 2. dimitti, quin Superior vel Ca- tua habeat, novitius post ex- pitulum teneantur dimissionis pletum novitiatum, in ipsa Can. 577. § 1 Elapso tem- causam dimisso patefacere. novitiatus domo debet votis pore ad quod vota sunt nun- § 2. Exacto novitiatu, si iu- perpetuis, sive sollemnibus cupata, renovationi votorum dicetur idoneus, novitius ad sive simplicibus, praemittere, nulla est interponenda mora. professionem admittatur, se- salvo praescripto can. 634, § 2. Superioribus tamen fa- cus dimittatur; si dubium su- cultas est ex iusta causa per- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 64 mittendi ut renovatop voto- 2, professus mutare potest currendi, sine licentia Su- rum temporariorum per ali- non quidem proprio arbitrio, perioris maioris aut, si nec quod tempus, non tamen ul- nisi constitutiones id sinant, ille adiri possit, localis. tra mensem, anticipetur. sed de supremi Moderatoris Can. 584. Post annum ab Can. 578. Professi a votis licentia, aut, si de monialibus emissa qualibet professione temporariis, de quibus in can. agatur, de licentia Ordinarii religiosa, vacant beneficia pa- 574: loci et, si monasterium regu- roecialia; post triennium ce- laribus obnoxium sit, Supe- 1º. Fruuntur iisdem indul- tera. rioris regularis, dummodo gentiis, privilegiis et spiritua- Can. 585. Professus a votis mutatio, saltem de notabili libus gratiis, quibus gaudent perpetuis sive sollemnibus bonorum parte, non fiat in fa- professi a votis sollemnibus sive simplicibus amittit ipso vorem religionis; per disces- aut professi a votis simplici- iure propriam quam in saecu- sum autem a religione eiu- bus perpetuis; et si morte lo habebat dioecesim. smodi cessio ac dispositio ha- praeveniantur, ad eadem suf- bere desinit. Can. 586. § 1. Professio fragia ius habent; religiosa irrita ob impedimen- Can. 581. § 1. Professus a 2º. Eadem obligatione tene- tum externum non convale- votis simplicibus antea nequit tur observandi regulas et scit per subsequentes actus, valide, sed intra sexaginta constitutiones, sed, ubi viget sed opus est ut a Sede Apo- dies ante professionem sol- chiri obligatio, divini officii stolica sanetur, vel denuo, lemnem, salvis pecularibus privatim recitandi lege non cognita nullitate et impedi- indultis a Sancta Sede con- obstriguntur, nisi sint in sa- mento sublato, legitime emit- cessis, debet omnibus bonis cris constituti aut aliud con- tatur. quae actu habet, cui malue- stitutiones expresse praescri- rit, sub conditione secuturae § 2. Si autem irrita fuerit ob bant; professionis, renuntiare. consensus defectum mere in- 3º. Voce activa et passiva ternum, hoc praestito, conva- § 2. Secuta professione, ea carent, nisi aliud in constitu- lescit, dummodo ex parte re- omnia statim fiant, quae ne- tionibus expresse caveatur; ligionis consensus non fuerit cessaria sunt ut renuntiatio tempus autem praescriptum revocatus. etiam iure civili effectum con- ad fruendum voce activa et sequatur. § 3. Si contra validitatem passiva, silentibus constitu- professionis religiosae gravia Can. 582. Post sollemnem tionibus, computetur a prima sint argumenta et religiosus professionem, salvis pariter professione. renuat ad cautelam sive pro- peculiaribus Apostolicae Sedis Can. 579. Simplex profes- fessionem renovare sive eiu- indultis, omnia bona quae sio, temporaria sit vel perpe- sdem sanationem petere, res quovis modo obveniunt regu- tua, actus votis contrarios ad Sedem Apostolicam defe- lari: reddit illicitos, sed non invali- ratur. 1º. In Ordine capaci possi- dos, nisi aliud expresse cau- TITULUS XII De ratione dendi, cedunt Ordini vel pro- tum fuerit; prfessio autem studiorum in religionibus cle- viniae vel domui secundum sollemnis, si sint irritabiles, ricalibus etiam invalidos. constitutiones; Can. 587. § 1. Quaelibet 2º. In Ordine incapaci, ac- Can. 580. § 1. Quilibet clericalis religio habeat stu- quiruntur Sanctae Sedi in professus a votis simplicibus, diorum sedes a Capitulo ge- proprietatem. sive perpetuis sive temmpo- nerali vel a Superioribus ap- rariis, nisi aliud in constitutio- Can. 583. Professis a votis probatas, firmo praescripto nibus cautum sit, conservat simplicibus in Congregationi- can. 554, § 3. proprietatem bonorum suo- bus religiosis non licet: § 2. In studiorum domo virum et capacitatem alia bona 1º. Per actum inter vivos geat perfecta vita communis; acquirendi, salvis quae in dominium bonorum suorum secus studentes ad ordines can. 569 praescripta sunt. titulo gratioso abdicare; promoveri nequeunt. § 2. Quidquid autem indu- 2º. Testamentum conditum § 3. Si religio aut provincia stria sua vel intuitu religionis ad normam can. 569, § 3, studiorum domos rite instruc- acquirit, religioni acquirit. mutare sine licentia Sanctae tas habere nequeat, aut si § 3. Cessionem vel disposi- Sedis, vel, si res urgeat nec quas habet, adire, Superio- tionem de qua in can. 569, § tempus suppetat ad eam rerum iudicio, difficile sit, reli-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 65 giosi alumni mittantur vel ad quo modo impediant; supre- constitutiones propriae reli- recte ordinatam studiorum mus autem Moderator et in gionis vitam componere at- sedem alius provinciae aut casibus particularibus alii que ita ad perfectionem sui religionis, vel ad scholas Se- quoque Superiores possunt status contendere. minarii episcopalis, vel ad pu- pro sua prudentia eos a non- Can. 594. § 1. In quavis blicum catholicum athe- nullis communitatis actibus, religione vita communis accu- naeum. etiam a choro, praesertim rate ab omnibus servetur § 4. Religiosis, qui studio- nocturnis horis, eximere, etiam in iis quae ad victum, rum causa longe a propria quoties id studiis excolendis ad vestitum et ad supellecti- domo mittuntur, non licet in necessarium videatur. lem pertinent. privatis domibus habitare, Can. 590. Religiosi sacer- § 2. Quidquid a religiosis, sed opus est ut in aliquam dotes, iis tantum exceptis qui etiam a Superioribus, acquiri- suae religionis domum se re- a Superioribus maioribus gra- tur ad normam can. 580, § 2, cipiant, vel, si id fieri non vem ob causam fuerint et can. 582, n. l, bonis do- possit, apud religiosum ali- exempti, aut qui vel sacram mus, provinciae vel religionis quod institutum virorum, vel theologiam, vel ius canoni- admisceatur, et pecunia Seminarium aliamve piam cum, vel philosophiam scho- quaelibet omnesque tituli in domum, cui sacri ordinis viri lasticam doceant, post abso- capsa communi deponantur. praesint, quaeque ab eccle- lutum studiorum curriculum, § 3. Religiosorum supellex siastica auctoritate approbata quotannis, saltem per quin- paupertati conveniat quam sit. quennium, a doctis gravibu- professi sunt. Can. 588. § 1. Toto studio- sque patribus examinentur in Can. 595. § 1. Curent Su- rum curriculo religiosi com- variis doctrinae sacrae disci- periores ut omnes religiosi: mittantur speciali curae Prae- plinis antea opportune desi- fecti seu Magistri spiritus qui gnatis. 1º. Quotannis spiritualibus eorum animos ad vitam reli- Can. 591. In qualibet sal- exercitiis vacent; giosam informet opportunis tem formata domo, minimum 2º. Legitime non impediti monitis, instructionibus atque semel in mense, habeatur so- quotidie Sacro intersint, ora- exhortationibus. lutio casus moralis et liturgici, tioni mentali vacent, et in alia § 2. Praefectus vel Magister cui, si Superior opportunum pietatis officia, quae a regulis spiritus iis qualitatibus prae- existimaverit, addi potest et constitutionibus praescrip- ditus sit oportet, quae in Ma- sermo de re dogmatica co- ta sint, sedulo incumbant; gistro novitiorum requiruntur niunctisve doctrinis; et om- 3º. Ad poenitentiae sacra- ad normam can. 559, §§ 2, nes clerici professi qui studio mentum semel saltem in 3. sacrae theologiae operam na- hebdomada accedant. vant aut illud expleverunt et § 3. Superiores vero sedulo § 2. Superiores suos inter in domo degunt, assistere te- invigilent ut ea quae can. 595 subditos promoveant fre- nentur, nisi aliud in constitu- pro omnibus religiosis prae- quentem, etiam quotidianam, tionibus caveatur. scribuntur, in studiorum sanctissimi Corporis Christi domo perfectissime obser- TITULUS XIII De obligationi- receptionem; frequens au- ventur. bus et privilegiis religiosorum tem, imo etiam quotidianus Can. 589. § 1. Religiosi in CAPUT I De obligationibus. accessus ad sanctissimam inferioribus disciplinis rite in- Can. 592. Obligationibus Eucharistiam religiosis rite di- structi, in philosophiae studia communibus clericorum de spositis libere pateat. saltem per biennium et sa- quibus in can. 124-142, § 3. Si autem post ultimam crae theologiae saltem per etiam religiosi omnes tenen- sacramentalem confessionem quadriennium, doctrinae D. tur, nisi ex contextu sermonis religiosus communitati gravi Thomae inhaerentes ad nor- vel ex rei natura aliud con- scandalo fuerit aut gravem et mam can. 1366, § 2, diligen- stet. externam culpam patraverit, ter incumbant, secundum in- Can. 593. Omnes et singuli donec ad poenitentiae sacra- structiones Apostolicae Sedis. religiosi, Superiores aeque ac mentum denuo accesserit, § 2. Studiorum tempore subditi, debent, non solum Superior potest eum, ne ad magistris et alumnis officia quae nuncuparunt vota fideli- sacram communionem acce- ne imponantur quae a studio ter integreque servare, sed dat, prohibere. eos avocent vel scholam quo- etiam secundum regulas et

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 66 § 4. Si quae sint religiones gionis propria, separata sal- to casu imminentis periculi votorum sive sollemnium sive tem aedis pars, si fieri possit, mortis vel alius gravissimi simplicium, quarum in regulis religiosorum habitationi re- mali. aut constitutionibus vel etiam servetur, clausurae legi su- § 2. Hoc periculum, si tem- calendariis communiones ali- biecta. pus suppetat, scripto reco- quibus diebus affixae aut ius- § 2. Etiam in loca extra gnoscendum est a loci Ordi- sae reperiantur, hae normae clausuram alumnis externis nario. vim dumtaxat directivam ha- aut internis vel operibus reli- Can. 602. Clausura mona- bent. gionis propriis reservata, per- sterii monialium ita circum- Can. 596. Religiosi omnes sonae alterius sexus, nisi ae- septa esse debet ut, quoad proprium suae religionis habi- qua de causa et de Superioris fieri potest, nullus sit in eam tum deferant tum intra tum licentia, ne admittantur. vel ab ea prospectus externa- extra domum, nisi gravis Can. 600. Intra monialium rum personarum. causa excuset, iudicio Supe- clausuram nemo, cuiusvis ge- Can. 603. § 1. Clausura rioris maioris aut, urgente neris, conditionis, sexus, ae- monialium, etsi regularibus necessitate, etiam localis. tatis admittatur sine Sanctae subiectarum, sub vigilantia Can. 597. § 1. In domibus Sedis licentia, exceptis perso- est Ordinarii loci, qui potest regularium sive virorum sive nis quae sequuntur: delinquentes, regularibus vi- mulierum canonice constitu- 1º. Ordinario loci aut Supe- ris non exceptis, poenis quo- tis, etiam non formatis, ser- riori regulari, monasterium que ac censuris corrigere et vetur clausura papalis. visitantibus vel aliis Visitatori- coercere. § 2. Lege clausurae papalis bus ab ipsis delegatis licet § 2. Etiam Superiori regula- afficitur tota domus quam clausuram ingredi dumtaxat ri custodia clausurae monia- communitas regularis inhabi- inspectionis causa, cautoque lium sibi subiectarum com- tat, cum hortis et viridariis ut unus saltem clericus vel missa est, qui moniales aut accessui religiosorum reser- religiosus vir maturae aetatis alios suos subditos, si quid vatis; excluso, praeter publi- eos comitetur; hac in re deliquerint, poenis cum templum eum continen- 2º. Confessarius vel qui quoque punire potest. te sacrario, etiam hospitio eius vices gerit potest, cum Can. 604. § 1. In domibus pro advenis, si adsit, et collo- debitis cautelis, ingredi clau- etiam Congregationum reli- cutorio, quod, quantum fieri suram ad ministranda Sacra- giosarum sive pontificii sive potest, prope ianuam domus menta infirmis aut ad assi- dioecesani iuris clausura ser- constitui debet. stendum morientibus; vetur, in quam nemo alterius § 3. Partes clausurae legi 3º. Possunt clausuram in- sexus admittatur, nisi ii de obnoxiae patenter indicentur; gredi qui supremum actu te- quibus in can. 598, § 2 et Superioris vero maioris vel nent populorum principatum can. 600, aliique quos ex iu- Capituli generalis secundum eorumque uxores cum comi- stis ac rationabilibus causis constitutiones, aut, si agatur tatu; itemque S. R. E. Cardi- Superiores admitti posse cen- de monasterio monialium, nales; suerint. Episcopi erit clausurae fines 4º. Antistitae est, adhibitis § 2. Praescriptum can. 599 accurate praescribere aut le- debitis cautelis, ingressum etiam domibus Congregatio- gitimis de causis mutare. permittere medicis, chirurgis, num religiosarum sive viro- Can. 598. § 1. Intra regu- aliisque quorum opera sit nerum sive mulierum applice- larium virorum clausuram ne cessaria, impetrata prius sal- tur. admittantur mulieres cuiusvis tem habituali approbatione § 3. Episcopus in adiunctis aetatis, generis aut conditio- ab Ordinario loci; si vero ne- peculiaribus, gravibusque in- nis sub quovis praetextu. cessitas urgeat nec tempus tercedentibus causis, potest § 2. Eximuntur ab bac lege suppetat approbationem pe- hanc clausuram, nisi agatur uxores eorum qui supremum tendi, haec iure praesumitur. de religione clericali exempta, actu tenent populorum princi- Can. 601. § 1. Nemini mo- censuris munire; semper au- patum, cum comitatu. nialium liceat post professio- tem curet ut eadem rite ser- Can. 599. § 1. Si domus nem exire e monasterio, vetur et quidquid in eam irre- regularium virorum adnexum etiam ad breve tempus, quo- pat vitii corrigatur. habeat convictum pro alum- vis praetextu, sine speciali nis internis vel alia opera reli- Sanctae Sedis indulto, excep- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 67 Can. 605. Omnes quibus cialis, servetur, congrua con- nis; et ab istis omnibus est clausurae custodia, sedu- gruis referendo, praescriptum praedicti religiosi, viri aut lo advigilent ne, alienis invi- can. 415. mulieres, litteras item nemini sentibus, inutili collocutione § 2. In ecclesia religiosa- inspiciendas recipere. disciplina perturbetur et spiri- rum a votis sive sollemnibus Can. 612. Praeter prae- tus religiosus detrimentum sive simplicibus paroecia erigi scriptum can. 1345, si loci patiatur. nequit. Ordinarius ob causam publi- Can. 606. § 1. Curent Su- § 3. Advigilent Superiores cam sonitum campanarum, periores religiosi ut accurate ne divinorum officiorum in preces aliquas vel sacra sol- observentur quae sive circa propriis ecclesiis celebratio lemnia indicat, religiosi om- egressum subditorum e clau- catecheticae instructioni aut nes, etiam exempti, obedire stris, sive circa excipiendos Evangelii explanationi in ec- debent, salvis constitutioni- vel adeundos extraneos, in clesia paroeciali tradendae bus et privilegiis suae cuiu- propriis constitutionibus prae- nocumentum afferat; iudi- sque religionis. scripta sunt. cium autem utrum nocumen- CAPUT II. De privilegiis. § 2. Superioribus fas non tum afferat, necne, ad loci Can. 613. § 1. Quaelibet est, salvis praescriptis in can. Ordinarium pertinet. religio iis tantum privilegiis 621-624, permittere ut sub- Can. 610. § 1. In religioni- gaudet, quae vel hoc in Codi- diti extra domum propriae rebus sive virorum sive mulie- ce continentur, vel a Sede ligionis degant, nisi gravi et rum, quibus est chori obliga- Apostolica directe eidem con- iusta de causa atque ad tem- tio, in singulis domibus ubi cessa fuerint, exelusa in po- pus quo fieri potest brevius quatuor saltem sint religiosi sterum qualibet communica- secundum constitutiones; pro choro obligati et actu legitime tione. absentia vero quae sex men- non impediti, et etiam pau- § 2. Privilegia quibus gau- ses excedat, nisi causa stu- ciores, si ita ferant constitu- det Ordo regularis, compe- diorum intercedat, semper tiones, debet ad normam tunt quoque monialibus eiu- Apostolicae Sedis venia re- constitutionum quotidie divi- sdem Ordinis, quatenus eo- quiritur. num officium communiter rum sint capaces. Can. 607. Antistitae et Or- persolvi. Can. 614. Religiosi, etiam dinarii locorum serio advigi- § 2. Missa quoque officio laici ac novitii, fruuntur cleri- lent ne religiosae, citra ca- diei respondens secundum corum privilegiis de quibus in sum necessitatis, singulae rubricas quotidie celebrari de- can. 119-123. extra domum pergant. bet in religionibus virorum et Can. 615. Regulares, novi- Can. 608. § 1. Curent Su- etiam, quoad fieri possit, in tiis non exclusis, sive viri sive periores ut religiosi subditi, a religionibus mulierum. mulieres, cum eorum domi- se designati, praesertim in § 3. In eisdem religionibus bus et ecclesiis, exceptis iis dioecesi in qua degunt, cum sive virorum sive mulierum, monialibus quae Superioribus a locorum Ordinariis vel paro- sollemniter professi qui a regularibus non subsunt, ab chis eorum ministerium re- choro abfuerunt, debent, ex- Ordinarii loci iurisdictione quiritur ad consulendum po- ceptis conversis, horas cano- exempti sunt, praeterquam in puli necessitati, tum intra nicas privatim recitare. casibus a iure expressis. tum extra proprias ecclesias Can. 611. Omnes religiosi aut oratoria publica, illud, Can. 616. § 1. Regulares sive viri sive mulieres, libere salva religiosa disciplina, li- extra domum illegitime de- possunt mittere litteras, nulli benter praestent. gentes, etiam sub praetextu obnoxias inspectioni, ad accedendi ad Superiores, § 2. Vicissim locorum Ordi- Sanctam Sedem eiusque in exemptionis privilegio non narii ac parochi libenter utan- natione Legatum, ad Cardina- gaudent. tur opera religiosorum, prae- lem Protectorem, ad proprios § 2. Si extra domum delic- sertim in dioecesi degentium, Superiores maiores, ad Supe- tum commiserint nec a pro- in sacro ministerio et maxime riorem domus forte absen- prio Superiore praemonito in administrando sacramento tem, ad Ordinarium loci cui puniantur, a loci Ordinario poenitentiae. subiecti sint et, si agatur de puniri possunt, etsi e domo Can. 609. § 1. Si ecclesia, monialibus quae sub regula- legitime exierint et domum apud quam residet communi- rium iurisdictione sunt, etiam reversi fuerint. tas religiosa, sit simul paroe- ad Superiores maiores Ordi-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 68 Can. 617. § 1. Si in regula- cessum, obligatio legis com- stipe quaerenda intra lo- rium aliorumve religiosorum munis cessat quoque pro reli- cum seu districtum vel dioe- exemptorum domibus eorum- giosis omnibus in dioecesi cesim in qua iidem commo- ve ecclesiis abusus irrepse- commorantibus, salvis votis rantur, ampliorem licentiam rint, et Superior monitus pro- et constitutionibus propriis ne largiantur. spicere neglexerit, Ordinarius cuiusvis religionis. § 4. Sine authentico et re- loci obligatione tenetur rem Can. 621. § 1. Regulares, centi rescripto Sacrae Con- ad Sedem Apostolicam statim qui ex instituto mendicantes gregationis pro Ecclesia deferendi. vocantur et sunt, eleemosy- Orientali, Ordinarii latini nec § 2. Domus autem non for- nas in dioecesi, ubi eorum re- sinant orientalem ullum cuiu- mata manet sub peculiari vi- ligiosa domus est constituta, svis ordinis et dignitatis in gilantia Ordinarii loci, qui, si quaerere valent de sola Su- proprio territorio pecuniam abusus irrepserint et fidelibus periorum suorum licentia; ex- colligere, nec suum subditum scandalo fuerint, ipse per se tra dioecesim vero indigent in orientales dioeceses ad potest interim providere. praeterea licentia scripto data eundem finem mittant. Can. 618. § 1. Religiones ab Ordinario loci in quo elee- Can. 623. Non licet Supe- votorum simplicium exemp- mosynas colligere cupiunt. rioribus stipem colligendam tionis privilegio non gaudent, § 2. Hanc licentiam Ordina- committere, nisi professis ae- nisi specialiter eisdem fuerit rii locorum, praecipue dioece- tate animoque maturis, maxi- concessum. sium finitimarum, nisi gravi- me si de mulieribus agatur, § 2. In religionibus tamen bus et urgentibus de causis, nunquam autem iis qui in iuris pontificii Ordinario loci ne denegent neve revocent, studia adhuc incumbunt. non licet: si religiosa domus ex mendi- Can. 624. Quod vero atti- catione in sola dioecesi, in 1º. Constitutiones ullatenus net ad modum in quaeritanda qua est constituta, vivere immutare aut de re oecono- stipe servandum et ad disci- nullo modo possit. mica cognoscere, salvo prae- plinam a quaestuantibus cu- scripto can. 533-535; Can. 622. § 1. Alii omnes stodiendam, religiosi utriu- religiosi Congregationum iuris sque sexus stare debent in- 2º. Sese ingerere in regi- pontificii, sine peculiari Sanc- structionibus a Sede Apostoli- men internum ac disciplinam, tae Sedis privilegio, stipem ca hac de re datis. exceptis casibus in iure ex- petere prohibentur; quibus, si pressis; nihilominus in reli- Can. 625. Abbates regula- hoc privilegium impetrave- gionibus laicalibus ipse potest res de regimine, legitime rint, opus erit praeterea li- ac debet inquirere num disci- electi, debent intra tres men- centia scripto data ab Ordina- plina ad constitutionum nor- ses ab electione benedictio- rio loci, nisi aliter in ipso primam vigeat,num quid sana nem accipere ab Episcopo vilegio cautum fuerit. doctrina morumve probitas dioecesis in qua monasterium detrimenti ceperit, num con- § 2. Religiosi Congregatio- situm est; postquam vero be- tra clausuram peccatum sit, num iuris dioecesani stipem nedictionem receperint, prae- num Sacramenta aequa sta- quaeritare nequaquam pos- terquam potestate conferendi taque frequentia suscipian- sunt sine licentia scripto data ordines ad normam can. 964, tur; et, si Superiores de gra- tum ab Ordinario loci in quo n. 1, fruuntur privilegiis de vibus forte abusibus admoniti sita est eorum domus, tum quibus in can. 325, excepto opportune non providerint, ab Ordinario loci in quo sti- pileolo violaceo. ipse per se consulat; si qua pem quaerere cupiunt. CAPUT III.De obligationibus tamen maioris momenti oc- § 3. Religiosis, de Quibus in et privilegiia religiosi ad ec- currant, quae moram non pa- §§ 1 et 2 huius canonis, Ordi- clesiasticam dignitatem pro- tiantur, decernat statim; de- narii locorum licentiam quae- moti vel paroeciam regentis. cretum vero ad Sanctam Se- ritandae stipis ne concedant, Can. 626. § 1. Religiosus dem deferat. praesertim ubi sunt conven- nequit, sine Sedis Apostolicae Can. 619. In omnibus in tus regularium nomine et re auctoritate, ad dignitates, of- quibus religiosi subsunt Ordi- mendicantium, nisi sibi con- ficia aut beneficia promoveri, nario loci, possunt ab eodem stet de vera domus vel pii quae cum statu religioso etiam poenis coerceri. operis necessitate, cui alio componi non possint. modo occurri nequeat; quod Can. 620. Per indultum ab § 2. Legitime ab aliquo col- si necessitati provideri possit Ordinario loci legitime con- legio electus, nequit electioni btcabf Codex Iuris Canonici 1917 69 assentiri sine licentia Supe- nem sibi a Sede Apostolica Superiores religiosi ordina- rioris. commisso, religiosus ad reli- riam sedem habent, subest § 3. Si voto teneatur non gionem redire tenetur. immediate omnimodae iuri- acceptandi dignitates, specia- § 2. Potest tamen Cardina- sdictioni visitationi et correc- lis Romani Pontificis dispen- lis et Episcopus religiosus tioni Ordinarii loci, non secus satio est necessaria. quamlibet suae religionis do- ac parochi saeculares, regulari observantia unice excepta. Can. 627. § 1. Religiosus, mum eligere in qua degat; renuntiatus Cardinalis aut sed caret voce activa et pas- § 2. Ordinarius loci, ubi Episcopus sive residentialis siva. eum suo muneri defecisse sive titularis, manet religio- Can. 630. § 1. Religiosus, compererit, opportuna decre- sus, particeps privilegiorum qui paroeciam regit sive titulo ta condere ac meritas in eum suae religionis, votis ceteri- parochi sive titulo vicarii, ma- poenas statuere potest; in sque suae professionis obli- net adstrictus ad observatio- quo nihilominus Ordinarii fa- gationibus adstrictus, excep- nem votorum et constitutio- cultates minime privativae tis iis quas cum sua dignitate num, quatenus haec observa- sunt, sed Superior ius cumu- ipse prudenter iudicet com- tio potest cum muneris sui lativum cum ipso habet ita poni non posse, salvo prae- officiis consistere. tamen ut, si aliter a Superio- re, aliter ab Ordinario decerni scripto can. 628. § 2. Quare, in iis quae ad contingat, decretum Ordinarii § 2. Eximitur tamen a pote- religiosam disciplinam atti- praevalere debeat. state Superiorum et, vi voti nent, subest Superiori, cuius obedientiae, uni Romano proinde est, et quidem priva- § 3. Quod attinet ad paro- Pontifici manet obnoxius. tive respectu Ordinarii loci, in chi vel vicarii religiosi remotionem e paroecia, servetur Can. 628. Religiosus ad di- eius agendi rationem circa praescriptum can. 454, § 5; gnitatem episcopalem vel haec omnia inquirere eum- et quod ad bona temporalia, aliam extra propriam religio- que, si casus ferat, corrigere. praescriptum can. 533, § 1, n nem evectus: § 3. Bona quae ipsi obve- 4 et can. 535, § 3, n. 2. 1º. Si per professionem do- niunt intuitu paroeciae cui TITULUS XIV De transitu ad minium bonorum amiserit, praeficitur, ipsi paroeciae ac- aliam religionem bonorum quae ipsi obveniunt, quirit; cetera acquirit ad in- habet usum, usumfructum et star aliorum religiosorum. Can. 632. Religiosus nequit administrationem; proprieta- § 4. Non obstante voto ad aliam religionem, etiam tem vero Episcopus residen- paupertatis, eidem licet elee- strictiorem, vel e monasterio tialis, Vicarius Apostolicus, mosynas in bonum paroecia- sui iuris ad aliud transire sine Praefectus Apostolicus, acqui- norum, vel pro scholis catho- auctoritate Apostolicae Sedis. rit dioecesi, vicariatui, prae- licis aut locis piis paroeciae Can. 633. § 1. Transiens fecturae; ceteri, Ordini vel coniunctis, quovis modo obla- ad aliam religionem novitia- Sanctae Sedi, ad normam tas accipere aut colligere, et tum peragere debet; quo du- can. 582, salvo praescripto acceptas sive collectas admi- rante, manentibus votis, iura can. 239, § 1, n. 19; nistrare, itemque, servata of- et obligationes particulares, 2º. Si per professionem do- ferentium voluntate, pro pru- quas in religione derelicta ha- minium bonorum non amise- denti suo arbitrio, erogare, buit, suspensa manent, et rit, bonorum quae habebat, salva semper vigilantia sui ipse obligatione tenetur Su- recuperat usum, usumfruc- Superioris; sed eleemosynas perioribus novae religionis et tum et administrationem; pro ecclesia paroeciali aedifi- ipsi novitiorum Magistro pa- quae postea ipsi obveniant, canda, conservanda, instau- rendi etiam ratione voti obe- sibi plene acquirit; randa, exornanda accipere, dientiae. apud se retinere, colligere 3º. In utroque autem casu § 2. Si in religione ad quam aut administrare pertinet ad de bonis, quae ipsi obveniunt transiit, professionem non Superiores, si ecclesia sit non intuitu personae, debet edat, ad pristinam religionem communitatis religiosae; se- disponere secundum offeren- redire debet nisi interim voto- cus ad loci Ordinarium. tium voluntatem. rum tempus exspiraverit. Can. 631. § 1. Idem paro- Can. 629. § 1. Dimisso § 3. Transiens ad aliud mo- chus vel vicarius religiosus, cardinalatu vel episcopatu vel nasterium eiusdem Ordinis licet ministerium exerceat in expleto munere extra religio- nec novitiatum peragit nec domo seu loco ubi maiores novam emittit professionem. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 70 Can. 634. Sollemniter pro- ab emittenda professione professos obtinet a die no- fessus aut professus a votis perpetua excludere, non ta- vae professionis. simplicibus perpetuis, si tran- men ratione infirmitatis, nisi Can. 641. § 1. Si religiosus sierit ad aliam religionem certo probetur eam ante pro- in sacris constitutus propriam cum votis sollemnibus ve1 fessionem fuisse dolose reti- dioecesim ad normam can. simplicibus perpetuis, post citam aut dissimulatam. 585 non amiserit, debet, non novitiatum, praetermissa pro- Can. 638. Indultum ma- renovatis votis, vel obtento fessione temporaria, de qua nendi extra claustra, sive saecularizationis indulto, ad in can. 574, vel admittatur ad temporarium, idest indultum propriam redire dioecesim et professionem sollemnem aut exclaustrationis, sive perpe- a proprio Ordinario recipi; si simplicem perpetuam, vel ad tuum, idest indultum saecula- amiserit, nequit extra religio- pristinam redeat religionem; rizationis, sola Sedes Aposto- nem sacros ordines exercere, ius tamen est Superiori eum lica in religionibus iuris ponti- donen Episcopum benevolum probandi diutius, sed non ul- ficii dare potest; in religioni- receptorem invenerit, aut Se- tra annum ab expleto novitia- bus iuris dioecesani etiam loci des Apostolica aliter provide- tu. Ordinarius. rit. Can. 635. Transeuntes ad Can. 639. Qui indultum § 2. Episcopus religiosum aliud monasterium eiusdem exelaustrationis ab Apostolica recipere potest sive pure et religionis a die transitus, ad Sede impetravit, votis ceteri- simpliciter, sive pro experi- aliam vero religionem ab edi- sque suae professionis obli- mento ad triennium: in priore ta nova professione: gationibus, quae cum suo casu religiosus eo ipso est 1º. Amittunt omnia iura et statu componi possunt, ma- dioecesi incardinatus; in alte- obligationes prioris religionis net obstrictus; exteriorem ta- ro, Episcopus potest proba- vel monasterii et alterius iura men debet habitus religiosi tionis tempus prorogare, non et officia suscipiunt; formam deponere; perduran- ultra tamen aliud triennium; 2º. Religio vel monasterium te tempore indulti caret voce quo etiam transacto, religio- a quo bona servat, quae ip- activa et passiva, sed gaudet sus, nisi antea dimissus fue- sius religiosi ratione iam ei privilegiis mere spiritualibus rit, ipso facto dioecesi incar- quaesita fuerunt; quod spec- suae religionis, et Ordinario dinatus manet. tat ad dotem eiusve fructus territorii ubi commoratur, Can. 642. § 1. Quilibet et alia bona personalia, si loco Superiorum propriae re- professus, ad saeculum re- qua habeat religiosus, ser- ligionis, subditur etiam ratio- gressus, licet valeat, ad nor- vandum praescriptum can. ne voti obedientiae. mam can. 641, sacros ordi- 551, § 2; demum nova religio Can. 640. § 1. Qui, impe- nes exercere, prohibetur ta- ius habet pro novitiatus tem- trato saecularizationis indul- men sine novo et speciali pore ad iustam retributio- to, religionem relinquit: Sanctae Sedis indulto: nem, si eidem locus sit ad 1º. A sua religione separa- 1º. Quolibet beneficio in ba- normam can. 570, § 1. tur, habitus eiusdem exterio- silicis maioribus vel minori- Can. 636. Sollemnitas vorem formam debet deponere, bus, et in ecclesiis cathedrali- torum in eo qui legitime se- et in Missa et horis canonicis, bus; cundum superiores canones in usu et dispensatione Sa- 2º. Quolibet magisterio et vota simplicia in Congregatio- cramentorum saecularibus officio in Seminariis maiori- ne religiosa nuncupat, eo ipso assimilatur; bus et minoribus seu colle- exstinguitur, nisi aliud in apo- 2º. A votis liberatus manet giis, in quibus clerici educan- stolico indulto expresse ca- firmis oneribus ordini maiori tur, itemque in Universitati- veatur. adnexis, si in sacris fuerit; bus et Institutis quae privile- TITULUS XVDe egressu e non tenetur obligatione horas gio apostolico gaudent confe- religione canonicas vi professionis reci- rendi gradus academicos; Can. 637. Professus a votis tandi nec aliis regulis et con- 3º. Quocunque officio vel temporariis, expleto votorum stitutionibus adstringitur. munere in Curiis episcopali- tempore, libere potest religio- § 2. Si ex apostolico indulto bus et in religiosis domibus nem deserere; pariter religio in religionem rursus recipia- sive virorum sive mulierum, ob iustas ac rationabiles cau- tur, novitiatum ac professio- etiamsi agatur de Congrega- sas eundem potest a reno- nem instaurat et locum inter tionibus dioecesanis. vandis votis temporariis vel

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 71 § 2. Haec valent quoque de § 2. Superiores debent eos deratoribus insciis vel iuste iis qui vota temporaria, vel sollicite requirere, et ipsos, si dissentientibus. iuramentum perseverantiae, vera poenitentia acti redeant, § 2. Ii omnes, graviter eo- vel peculiares quasdam pro- suscipere; reditum vero morum onerata conscientia, reli- missiones ad normam sua- nialis apostatae vel fugitivae giosum dimittere nequeunt, rum constitutionum ediderunt caute curet loci Ordinarius, nisi servatis quae sequuntur: et ab eisdem dispensati fue- et, si agatur de monasterio 1º. Causae dimissionis derunt, si per sex integros an- exempto, etiam Superior re- bent esse graves; nos eisdem ligati fuerint. gularis. 2º. Possunt se habere sive Can. 643. § 1. Qui e reli- TITULUS XVI De dimissione ex parte religionis sive ex gione, expleto votorum tem- religiosorum parte religiosi. Defectus spiri- porariorum tempore aut ob- Can. 646. § 1. Ipso facto tus religiosi qui aliis scandalo tento saecularizationis indul- habendi sunt tanquam legiti- sit, est sufficiens dimissionis to, egrediantur vel ex eadem me dimissi religiosi: causa, si repetita monitio una fuerint dimissi, nihil possunt 1º. Publici apostatae a fide cum salutari poenitentia in- repetere ob quamlibet ope- catholica; cassum cesserit, non vero in- ram religioni praestitam. 2º. Religiosus, qui fugam firma valetudo, nisi certo § 2. Si tamen religiosa sine arripuerit cum muliere; aut constet eam ante professio- dote recepta fuerit nec ex religiosa quae cum viro; nem fuisse dolose reticitam propriis bonis sibimet provi- aut dissimulatam; dere valeat, religio ex carita- 3º. Attentantes aut contra- 3º. Licet Superiori dimittenti te eidem dare debet ea quae hentes matrimonium aut certo innotescere debeant, requiruntur ut modo tuto ac etiam vinculum, ut aiunt, ci- non est tamen necesse ut convenienti domum redeat, vile. formali iudicio comprobentur. ac providere ut, naturali ae- § 2. In his casibus sufficit At religioso semper manife- quitate servata, per aliquod ut Superior maior cum suo stari debent, data eidem ple- tempus, mutuo consensu vel Capitulo vel Consilio ad nor- na respondendi licentia; eiu- in casu dissensus ab Ordina- mam constitutionum emittat sque responsiones Superiori rio loci determinandum, ho- declarationem facti; curet au- dimittenti fldeliter subiician- neste vivere possit. tem probationes facti collec- tur; Can. 644. § 1. Apostata a tas in domus regestis asser- 4º. Contra dimissionis de- religione dicitur professus a vare. cretum est religioso facultas votis perpetuis sive sollemni- CAPUT I. De dimissione reli- recurrendi ad Sedem Aposto- bus sive simplicibus qui e giosorum qui vota temporaria licam; et pendente recursu, domo religiosa illegitime nuncuparunt. dimissio nullum habet iuridi- egreditur cum animo non re- Can. 647. § 1. Professum a cum effectum; deundi, vel qui, etsi legitime votis temporariis sive in Ordi- 5º. Si de mulieribus agatur, egressus, non redit eo animo nibus sive in Congregationi- ut religiosae obedientiae sese servari debet praescriptum bus iuris pontificii dimittere can. 643, § 2. subtrahat. potest supremus religionis Can. 648. Religiosus dimis- § 2. Malitiosus animus, de Moderator vel Abbas mona- sus ad normam can. 647 ipso quo in § 1, iure praesumitur, sterii sui iuris cum consensu facto solvitur ab omnibus vo- si religiosus intra mensem sui cuiusque Consilii per se- tis religiosis, salvis oneribus nec reversus fuerit nec Supe- creta suffragia manifestato, ordini maiori adnexis, si sit in riori animum redeundi mani- vel, si agatur de monialibus, sacris, et firmo praescripto festaverit. Ordinarius loci et, si mona- can. 641, § 1, 642; clericus § 3. Fugitivus est qui, sine sterium sit regularibus obno- autem in minoribus ordinibus Superiorum licentia, domum xium, Superior regularis, po- constitutus eo ipso redactus religiosam deserit cum animo stquam monasterii Antistita est in statum laicalem. ad religionem redeundi. cum suo Consilio fidem de CAPUT II. De dimissione re- Can. 645. § 1. Apostata et causis scripto fecerit; in Con- ligiosorum qui vota perpetua fugitivus ab obligatione regu- gregationibus vero iuris dioe- nuncuparunt in religione cle- lae et votorum minime sol- cesani, Ordinarius loci in quo ricali non exempta vel in reli- vuntur et debent sine mora religiosa domus sita est, qui gione laicali. ad religionem redire. tamen iure suo ne utatur Mo-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 72 Can. 649. In virorum reli- § 2. Si de monialibus, Ordi- gregationis Moderator cum gionibus clericalibus non narius loci omnia acta et do- suo Consilio seu Capitulo, exemptis et laicalibus, ut pro- cumenta transmittat ad Sa- quod quatuor saltem religio- fessus a votis perpetuis di- cram Congregationem cum sis constet; si qui deficiant, mitti possit, praecedant ne- suo et Superioris regularis eorum loco totidem religiosos cesse est tria delicta cum du- voto, si monasterium regula- eligat praeses de consensu plici monitione ac defectu ribus sit subiectum. aliorum qui cum ipso tribunal emendationis ad normam § 3. Si de aliis religiosis iu- collegiale constituunt. can. 656-662. ris pontificii, suprema religio- § 2. Praeses de aliorum Can. 650. § 1. Haec si con- nis Moderatrix rem totam ad consensu promotorem iusti- stiterint, supremus religionis Sacram Congregationem pa- tiae nominet ad normam can. Moderator cum suo Consilio, riter deferat cum omnibus ac- 1589, § 2. perpensis omnibus facti tis et documentis; Sacra au- Can. 656. Ad processum adiunctis, deliberet num locus tem Congregatio tum in hoc instrumendum deveniri ne- sit dimissioni. tum in praecedenti casu quod quit nisi praecesserint: magis expedire censuerit, de- § 2. Si maior suffragiorum 1º. Gravia delicta externa cernet, firmo praescripto can. numerus pro dimissione ste- sive contra ius commune sive 643, § 2. terit: contra speciale religiosorum 1º. In religione iuris dioece- Can. 653. In casu gravis ius; scandali exterioris vel gravis- sani res tota deferatur ad Or- 2º. Monitiones; dinarium loci in quo religiosa simi nocumenti communitati 3º. Defectus emendationis. professi domus sita est, cuius imminentis, religiosus statim est dimissionem pro suo pru- potest a Superiore maiore Can. 657. Delicta debent denti arbitrio decernere ad cum consensu sui Consilii vel esse saltem tria eiusdem spe- normam can. 647; etiam, si periculum sit in ciei, vel, si diversae, talia ut mora et tempus non adsit simul sumpta manifestent 2º. In religione iuris pontifi- adeundi Superiorem maio- perversam voluntatem in cii ipse supremus religionis rem, a Superiore locali cum malo pervicacem, aut unum Moderator dimissionis decre- consensu sui Consilii et Ordi- tantum permanens, quod ex tum ferat; quod tamen ut narii loci, ad saeculum remit- repetitis monitionibus virtua- suum sortiatur effectum, deti, habitu religioso illico depo- liter triplex fiat. bet a Sede Apostolica confir- sito, ita tamen ut res per ip- mari. Can. 658. § 1. Ad monitio- sum Ordinarium aut per Su- nem faciendam necesse est § 3. Religioso ius est suas periorem maiorem, si adsit, ut aut delictum sit notorium rationes libere exponendi; Sanctae Sedis iudicio sine aut de eodem constet ex rei eiusque responsiones in actis mora subiiciatur. confessione extraiudiciali vel fideliter referendae sunt. CAPUT III.De processu iudi- ex aliis sufficientibus proba- Can. 651. § 1. Etiam ad diciali in dimissione religioso- tionibus quas praevia inquisi- mittendas religiosas profes- rum qui vota perpetua sive tio suppeditaverit. sas a votis perpetuis sive sol- sollemnia sive simplicia nun- § 2. In inquisitione pera- lemnibus sive simplicibus exi- cuparunt genda serventur, congrua guntur graves causae exte- in religione clericali exemp- congruis referendo, prae- riores una cum incorrigibilita- ta. scripta can. 1939 seqq. te, experimento prius habito ita ut spes resipiscentiae eva- Can. 654. Vir professus a Can. 659. Monitio fieri de- nuerit, iudicio Antistitae. votis sollemnibus aut a votis bet ab immediato Superiore simplicibus perpetuis in reli- maiore per se vel per alium § 2. Praescriptum can. 650, gione clericali exempta ne di- de eius mandato; sed Supe- § 3 etiam in religiosarum dimittatur, nisi processu insti- rior mandatum ne det, nisi missione servandum est. tuto, salvo praescripto can. praevia informatione facti ad Can. 652. § 1. Si agatur de 646, 668 et revocato quolibet normam can. 658, § 1; da- religiosis iuris dioecesani, Or- contrario privilegio. tum vero mandatum pro pri- dinarii loci in quo sita est so- Can. 655. § 1. Ad senten- ma monitione valeat etiam roris professae domus, est tiam dimissionis ferendam pro altera. causas dimissionis expendere competens est supremus reli- Can. 660. Duae debent et decretum dimissionis ferre. gionis vel monasticae Con- esse monitiones, scilicet sin-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 73 gulae pro singulis duobus pri- praemissa duplici monitione Can. 670. Clericus in sa- mis delictis; in delictis autem et de defectu emendationis. cris qui aliquid delictum com- continuatis seu permanenti- Can. 665. Tribunal, diligen- misit de quo in can. 646, aut bus intercedat necesse est inter perpensis allegationibus dimissus est ob delictum ter primam et alteram monitum promotoris iustitiae tum quod iure communi punitur tionem saltem trium dierum rei, si quidem iudicaverit satis infamia iuris vel depositione integrum spatium. probata esse ea de quibus in vel degradatione, perpetuo Can. 661. § 1. Monitioni- can. 664, § 2, sententiam di- prohibetur deferre habitum bus Superior addat opportu- missionis pronuntiet. ecclesiasticum. nas exhortationes et correc- Can. 666. Sententia exse- Can. 671. Si vero dimitta- tiones, praescriptis insuper cutioni mandari nequit, nisi tur ob delicta minora iis de poenitentiis aliisque remediis fuerit a Sacra Congregatione quibus in can. 670: poenalibus, quae apta cen- confirmata; ad quam tribuna- 1º. Ipso facto suspensus seantur ad emendationem rei lis praeses et sententiam et manet, donec a Sancta Sede et scandali reparationem. omnia acta processus quam- absolutionem obtinuerit; § 2. Praeterea tenetur Su- primum transmittere curabit. 2º. Sacra Congregatio, si id perior reum ab occasionibus Can. 667. Pro dissitis re- expedire iudicaverit, dimisso relabendi removere etiam per gionibus etiam in casibus or- praecipiat ut, habitu cleri translationem, si opus fuerit, dinariis supremi Moderatores saecularis indutus, commore- ad aliam domum, ubi facilior cum consensu sui Consilii seu tur in certa dioecesi, indicatis sit vigilantia et remotior de- Capituli possunt dimittendi Ordinario causis ob quas di- linquendi occasio. facultatem demandare probis missus fuit; § 3. Singulis monitionibus ac prudentibus religiosis, qui 3º. Si dimissus praecepto adiiciatur dimissionis commi- saltem tres esse debent, fir- de quo n. 2 non paruerit, reli- natio. mo praescripto can. 663-666. gio ad nihil tenetur, et dimis- Can. 662. Religiosus cen- Can. 668. In casu, de quo sus eo ipso privatus est iure setur se non emendasse, si in can. 653, religiosus statim deferendi habitum ecclesiasti- post secundam monitionem potest a Superiore maiore, cum; novum delictum commiserit vel si periculum sit in mora et 4º. Ordinarius dioecesis pro vel in eodem permanenter tempus non adsit recurrendi eius commoratione designa- perstiterit; post ultimam mo- ad Superiorem maiorem, a tae, religiosum in domum nitionem sex saltem dies erit Superiore quoque locali, cum poenitentiae mittat, vel eum exspectandum, antequam ad consensu sui Consilii, ad sae- committat curae et vigilantiae ulteriora progressus fiat. culum remitti, habitu religio- pii ac prudentis sacerdotis; et Can. 663. Immediatus Su- so illico deposito; religioso si religiosus non paruerit, perior maior, postquam mo- autem dimisso, statim pro- servetur praescriptum n. 3; cessus, si nondum fuerit in- nitiones et correctiones incas- 5º. Religio, per manus Ordi- stitutus, instituatur ad nor- sum cesserint, omnia acta et narii loci commorationis, cari- mam canonum qui praece- documenta diligenter colligat tativum subsidium dimisso dunt. et ad supremum Moderato- suppeditet pro necessariis ad rem transmittat; hic autem CAPUT IV. De religiosis di- vitae sustentationem, nisi ea tradere debet promotori missis qui vota parpetua nun- ipse aliunde sibimet providere iustitiae, qui ea examinet et cuparunt. valeat; suas conclusiones proponat. Can. 669. § 1. Professus 6º. Si dimissus vitae ratio- Can. 664. § 1. Si promotor qui vota perpetua emisit, a nem ecclesiastico viro dignam iustitiae, cui fas est etiam ul- religione dimissus, votis reli- non agat, transacto anno aut teriores inquisitiones quas giosis manet adstrictus, sal- etiam prius, iudicio Ordinarii, opportunas iudicaverit pera- vis constitutionibus aut Sedis privetur caritativo subsidio, gere, accusationem proponat, Apostolicae indultis quae eiiciatur e domo poenitentiae instruatur processus, servatis aliud ferant. eique auferatur ius deferendi praescriptis canonum in Parte § 2. Si clericus est in mino- habitum ecclesiasticum ab Prima Libri Quarti, congrua ribus ordinibus constitutus, ipso Ordinario, qui statim congruis referendo. eo ipso reducitur ad statum mittere curet opportunam re- § 2. Ex processu constare laicalem. lationem tum ad Sedem Apo- debet de delictis patratis, de stolicam tum ad religionem; btcabf Codex Iuris Canonici 1917 74 7º. Si vero dimissus prae- les nomine religiosorum pro- § 2. Clausuram servent dicto tempore tam laudabili- prie designantur. ad normam constitutionum ter se gesserit ut merito ha- § 2. Huiusmodi societas est sub Ordinarii loci vigilantia. beri possit vere emendatus, clericalis vel laicalis, iuris Can. 680. Iidem, etiam lai- Ordinarius eius preces apud pontificii vel dioecesani ad ci, gaudent clericorum privile- Sanctam Sedem commenda- normam can. 488, nn. 3, 4. giis, de quibus in can. 119- bit pro absolutione a censura Can. 674. Circa erectionem 123, aliisque societati directe suspensionis, et, ea obtenta, et suppressionem societatis concessis, non autem privile- eidem in sua dioecesi permit- eiusque provinciarum vel do- giis religiosorum sine speciali tat, adhibitis opportunis cau- morum, eadem valent quae indulto. telis et limitationibus, Missae de Congregationibus religiosis Can. 681. Praeter proprias celebrationem et etiam, pro constituta sunt. cuiusque societatis constitu- suo arbitrio et prudentia, tiones, circa transitum ad aliud sacrum ministerium, Can. 675. Regimen deter- aliam societatem vel ad aliunde honeste vivere queat; minatur in uniuscuiusque so- quam religionem aut circa so- quo in casu religio caritati- cietatis constitutionibus; sed dalium exitum a societate vum subsidium intermittere in omnibus serventur, con- etiam iuris pontificii, serven- potest. Quod si agatur de grua congruis referendo, can. tur, congrua congruis refe- diacono aut subdiacono, res 499-530. rendo, praescripta can. 632- ad Sanctam Sedem defera- Can. 676. § 1. Societas 635, 645; circa eorum dimis- tur. eiusque provinciae et domus sionem, praescripta can. 646 capaces sunt acquirendi et Can. 672. § 1. Dimissus, - 672. votis in religione emissis non possidendi bona temporalia. PARS TERTIA DE LAICIS solutus, tenetur ad claustra § 2. Administratio bonorum redire; et si argumenta ple- regitur praescripto can. 532- Can. 682. Laici ius habent nae emendationis per trien- 537. recipiendi a clero, ad normam ecclesiasticae disciplinae, spi- nium dederit, religio tenetur § 3. Quidquid sodalibus ob- ritualia bona et potissimum eum recipere; quod si graves venit intuitu societatis, eidem adiumenta ad salutem neces- obstent rationes sive ex parte acquiritur; cetera bona soda- saria. religionis sive ex parte reli- les secundum constitutiones giosi, res iudicio Sedis Apo- retinent, acquirunt et admini- Can. 683. Non licet laicis stolicae subiiciatur. strant. habitum clericalem deferre, nisi agatur vel de Seminario- § 2. Quoties vero vota in Can. 677. In admittendis rum alumnis aliisque adspi- religione emissa cessaverint, candidatis serventur constitu- rantibus ad ordines de quibus si dimissus Episcopum bene- tiones, salvo praescripto can. in can. 972, § 2, vel de laicis, volum receptorem invenerit, 542. servitio ecclesiae legitime ad- sub eius iurisdictione et spe- Can. 678. In iis quae ad ciali vigilantia maneat, serva- dictis, dum intra eandem ec- studiorum rationem et ad su- clesiam sunt aut extra ipsam to praescripto can. 642; se- scipiendos ordines pertinent, cus res ad Sanctam Sedem in aliquo ministerio ecclesia- sodales iisdem legibus tenen- stico partem habent. deferatur. tur ac saeculares clerici, sal- TITULUS XVIII De fidelium TITULUS XVIIDe societati- vis peculiaribus praescriptio- associationibus in genere bus sive virorum sive mulie- nibus a Sancta Sede datis. Can. 684. Fideles laude di- rum in communi viventium Can. 679. § 1. Sodales so- gni sunt, si sua dent nomina sine votis cietatis, praeter obligationes associationibus ab Ecclesia Can. 673. § 1. Societas quibus, uti sodales, obnoxii erectis vel saltem commen- sive virorum sive mulierum, sunt secundum constitutio- datis; caveant autem ab as- in qua sodales vivendi rationes, tenentur communibus sociationibus secretis, dam- nem religiosorum imitantur in clericorum obligationibus, nisi natis, seditiosis, suspectis aut communi degentes sub regi- ex natura rei vel ex sermonis quae studeant sese a legitima mine Superiorum secundum contextu aliud constet, pari- Ecclesiae vigilantia subduce- probatas constitutiones, sed terque stare debent prae- re. tribus consuetis votis publicis scriptis can. 595-612, nisi non obstringuntur, non est constitutiones aliud ferant. Can. 685. Associationes di- proprie religio, nec eius soda- stinctae a religionibus vel so-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 75 cietatibus de quibus in can. quod levitatem aut absonam ac servetur forma ab eo- 487-681, ab Ecclesia constitui novitatem sapiat, vel speciem dem praescripta. possunt vel ad perfectiorem devotionis a Sede Apostolica § 4. Ad eleemosynas extra vitam christianam inter socios non probatam exprimat. territorium colligendas uniu- promovendam, vel ad aliqua Can. 689. § 1. Quaelibet scuiusque Ordinarii venia, pietatis aut caritatis opera associatio sua statuta habeat, scripto data, requiritur. exercenda, vel denique ad in- a Sede Apostolica vel ab Or- § 5. Oblationum quoque ac crementum publici cultus. dinario loci examinata et ap- eleemosynarum fidelis eroga- Can. 686. § 1. Nulla in Ec- probata. tionis rationem associatio clesia recognoscitur associa- § 2. Statuta quae non sint reddat Ordinario loci. tio quae a legitima auctorita- confirmata a Sede Apostolica, Can. 692. Ad fruendum as- te ecclesiastica erecta vel sal- moderationi et correctioni Or- sociationis iuribus, privilegiis, tem approbata non fuerit. dinarii loci semper subiecta indulgentiis, aliisque gratiis § 2. Associationes erigere manent. spiritualibus, necesse est et vel approbare pertinet, prae- Can. 690. § 1. Omnes as- sufficit ut quis in eam valide ter Romanum Pontificem, ad sociationes, etiam ab Aposto- receptus sit, secundum pro- loci Ordinarium, exceptis illis lica Sede erectae, nisi specia- pria associationis statuta et quarum instituendarum ius, le obstet privilegium, iurisdic- ab ea legitime non expulsus. apostolico ex privilegio, aliis tioni subsunt et vigilantiae Can. 693. § 1. Acatholici et reservatum est. Ordinarii loci, qui ad normas damnatae sectae adscripti § 3. Licet privilegium con- sacrorum canonum eas invi- aut censura notorie irretiti et cessum probetur, semper ta- sendi ius habet et munus. in genere publici peccatores men, nisi aliud in ipso privile- § 2. Associationes tamen, valide recipi nequeunt. gio cautum sit, requiritur ad quae vi privilegii apostolici a § 2. Eadem persona potest validitatem erectionis consen- religiosis exemptis in suis ec- adscribi pluribus associationi- sus Ordinarii loci scripto da- clesiis institutae sunt, Ordina- bus, salvo praescripto can. tus; consensus tamen ab Or- riis locorum fas non est visi- 705. dinario praestitus pro erectio- tare quod attinet ad ea quae § 3. Absentes ne adscriban- ne domus religiosae valet internam disciplinam seu spi- tur associationibus ad mo- etiam pro erigenda in eadem ritualem associationis direc- dum organici corporis consti- domo vel ecclesia ei adnexa tionem spectant. associatione, quae non sit tutis; praesentes autem, non- Can. 691. § 1. Associatio constituta ad modum organici nisi scientes ac volentes ad- legitime erecta, nisi aliud ex- corporis et illius religionis sit scribi possunt. presse cautum sit, bona tem- propria. § 4. Salvo praescripto can. poralia possidere et admini- 704, religiosi possunt piis as- § 4. Vicarius Generalis ex strare potest sub auctoritate sociationibus nomen dare, solo mandato generali, et Vi- Ordinarii loci, cui rationem exceptis iis quarum leges, carius Capitularis nequeunt administrationis saltem quo- Superiorum iudicio, cum ob- associationes erigere aut con- tannis reddere debet, ad nor- servantia regulae et constitu- sensum praebere pro earum mam can.1525, minime vero tionum conciliari nequeant. erectione aut aggregatione. parochi, licet in eius territorio § 5. Erectionis litterae ab iis erecta sit, nisi aliud Ordina- Can. 694. § 1. Receptio qui ex privilegio apostolico rius ipse statuerit. fiat ad normam iuris ac statutorum uniuscuiusque associa- associationem erigunt, gratis § 2. Potest, ad normam tionis. concedantur sola excepta statutorum, oblationes reci- taxa pro expensis necessariis. pere, et receptas erogare ad § 2. Ut autem de receptione Can. 687. Ad normam can. pios ipsius associationis usus, constet, inscriptio in albo as- 100, tunc tantum fidelium as- salva semper offerentium vo- sociationis fieri omnino de- sociationes iuridicam in Ece- luntate. bet; imo haec inscriptio, si associatio in personam mora- lesia personam acquirunt, § 3. Nulli associationi elee- lem erecta fuerit, est ad vali- cum a legitimo Superiore ec- mosynas colligere licet, nisi id ditatem necessaria. clesiastico formale obtinue- aut statuta permittant, aut runt erectionis decretum. necessitas postulet, et loci Can. 695. Occasione recep- Can. 688. Associatio titu- Ordinarii consensus accedat tionis in associationem nihil lum seu nomen ne assumat directe vel indirecte exigatur, btcabf Codex Iuris Canonici 1917 76 praeter id quod in statutis le- sus, si a Superiore moderator praecedit ipsis archiconfra- gitime approbatis designatum et cappellanus e clero saecu- ternitatibus. sit, aut ab Ordinario loci, ra- lari eligantur. § 3. Omnes autem tunc so- tione specialium circumstan- § 2. Moderator et cappella- lummodo ius praecedentiae tiarum expresse permissum nus possunt, durante mune- habent, cum collegialiter in- in associationis favorem. re, benedicere associationis cedunt sub propria cruce vel Can. 696. § I. Nemo, legi- habitum seu insignia, scapu- vexillo et cum habitu seu in- time adscriptus, ab associa- laria, etc., eaque adscriben- signibus associationis. tione dimittatur, nisi iusta de dis imponere; quod vero ad CAPUT I. De tertiis Ordini- causa ad normam statuto- conciones attinet, serventur bus saecularibus. rum. praescripta can. 1337 -1342. Can. 702. § 1. Tertiarii § 2. Qui in casum incide- § 3. Moderatorem et cap- saeculares sunt qui in saecu- rint, de quo in can. 693, § 1, pellanum revocare ex iusta lo, sub moderatione alicuius expungantur, praemissa mo- causa possunt qui illos nomi- Ordinis, secundum eiusdem nitione, servatis propriis sta- naverunt eorumque succes- spiritum, ad christianam per- tutis et salvo iure recursus ad sores vel Superiores. fectionem contendere nitun- Ordinarium. § 4. Idem potest esse mo- tur, modo saeculari vitae § 3. Etiamsi in statutis nihil derator et cappellanus. consentaneo, secundum re- expresse caveatur etiam loci Can. 699. § 1. Ob graves gulas ab Apostolica Sede pro Ordinarius quod ad omnes causas et salvo iure recursus ipsis approbatas. associationes, et Superior re- ad Apostolicam Sedem, pote- § 2. Si tertius saecularis ligiosus quod ad associatio- st loci Ordinarius supprimere Ordo in plures associationes nes ex apostolico indulto a non solum associationem a dividatur, harum quaelibet le- religiosis erectas attinet, posse vel a decessoribus suis gitime constituta dicitur soda- sunt socios dimittere. erectam, sed etiam associa- litas tertiariorum. Can. 697. § 1. Associatio- tionem ex apostolico indulto Can. 703. § 1. Firmo privi- nes legitime erectae ius ha- a religiosis erectam de con- legio nonnullis Ordinibus con- bent, ad normam statutorum sensu Ordinarii loci. cesso, nulla religio potest ter- et sacrorum canonum, cele- § 2. Associationes vero ab tium Ordinem sibi adiungere. brandi comitia, edendi pecu- ipsa Apostolica Sede erectae § 2. Dato etiam apostolico liares normas quae ipsum so- nonnisi ab eadem supprimi privilegio, Superiores religiosi dalitium respiciant, eligendi possunt. possunt quidem personas administratores bonorum, of- TITULUS XIX De fidelium particulares tertio Ordini ad- ficiales et ministros, firmo associationibus in specie scribere, sed nequeunt soda- praescripto can. 715. Can. 700. Triplex distingui- litatem tertiariorum valide § 2. In iis quae convocatio- tur in Ecclesia associationum erigere sine consensu Ordina- nem ad comitia et electiones species: tertii Ordines saecu- rii loci ad normam can. 686, respiciunt, serventur ius com- lares, confraternitates, piae § 3. mune, quod prostat in can. uniones. § 3. Nec sodalitatibus a se 161-182 et statuta iuri com- erectis possunt concedere muni non contraria. Can. 701. § 1. Inter pias laicorum associationes, ordo usum particularium vestium, Can. 698. § 1. Nisi privile- praecedentiae est qui sequi- in publicis sacris functionibus gium apostolicum aliud ex- tur, firmo praescripto can. deferendarum, sine speciali presse caveat, nominatio mo- 106, nn. 5, 6: eiusdem Ordinarii licentia. deratoris et cappellani perti- Can. 704. § 1. Qui vota net ad loci Ordinarium in as- 1º. Tertii Ordines; nuncupavit vel in perpetuum sociationibus ab ipso vel ab 2º. Archiconfraternitates; vel ad tempus in aliqua reli- Apostolica Sede erectis aut 3º. Confraternitates; gione, nequit simul ad ullum approbatis, et in associationi- 4º. Piae uniones primariae; tertium Ordinem pertinere, bus a religiosis vi apostolici 5º. Aliae piae uniones. etsi eidem antea fuerit ad- privilegii erectis extra pro- scriptus. prias ecclesias; in associatio- § 2. Confraternitas sanctis- nibus vero erectis a religiosis simi Sacramenti, si agatur de § 2. Si solutus a votis ad in propriis ecclesiis requiritur processione in qua defertur saeculum redierit, antiqua tantum Ordinarii loci consen- sanctissimum Sacramentum, adscriptio reviviscit.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 77 Can. 705. Nulla tertiario- unionis desumatur vel a Dei sunt singulis, servato prae- rum sodalitas, sine apostolico attributis, vel a christianae scripto can. 919. indulto, adscribere potest so- religionis mysteriis, vel a fe- § 2. Confraternitatibus, ab dales alius tertii Ordinis in stis Domini et Beatae Virginis iisdem erectis, non licet ve- eodem remanentes; singulis Mariae, vel a Sanctis, vel a stem propriam seu insignia, tamen sodalibus licet iusta de pio opere ipsius sodalitii. quae in publicis processioni- causa transire sive ab alio ad Can. 711. § 1. Plures con- bus aliisque sacris functioni- alium tertium Ordinem, sive fraternitates vel piae uniones bus deferenda sunt, assume- ab alia ad aliam sodalitatem eiusdem tituli ac instituti, nisi re sine speciali Ordinarii loci eiusdem tertii Ordinis. id eis specialiter concessum licentia. Can. 706. Publicis proces- sit aut iure cautum, ne eri- Can. 714. Confraternitas sionibus, funeribus aliisque gantur neve approbentur in proprium habitum vel insi- ecclesiasticis functionibus ter- eodem loco; si vero agatur gnia, sine licentia Ordinarii tiarii possunt, sed non tenen- de magnis civitatibus, id licet, loci, ne dimittat neve immu- tur collegialiter interesse; at dummodo inter ipsas interce- tet. si intersint, cum suis insigni- dat conveniens, iudicio Ordi- Can. 715. § 1. Comitiis bus sub cruce propria ince- narii loci, distantia. confraternitatum, etsi in re- dant necesse est. § 2. Curent locorum Ordi- gularium ecclesiis et oratoriis CAPUT II. De confraternita- narii ut in qualibet paroecia celebrandis, per se vel per tibus et piis unionibus. instituantur confraternitates delegatum praeesse sine iure Can. 707. § 1. Associatio- sanctissimi Sacramenti, ac tamen suffragii, dignos et nes fidelium quae ad exerci- doctrinae christianae; quae, idoneos officiales et ministros tium alicuius operis pietatis legitime erectae, ipso iure electos confirmare, indignos aut caritatis erectae sunt, no- aggregatae sunt eisdem Ar- vel non idoneos respuere aut mine veniunt piarum unio- chiconfraternitatibus in Urbe removere, statuta aliasve or- num; quae, si ad modum or- a Cardinali Urbis Vicario erec- dinationes, nisi a Sede Apo- ganici corporis sint constitutis. stolica approbatae fuerint, tae,sodalitia audiunt. Can. 712. § 1. Confraterni- corrigere et approbare, perti- § 2. Sodalitia vero in incre- tates vel piae uniones ne eri- net ad loci Ordinarium. mentum quoque publici cul- gantur, nisi in ecclesia aut § 2. De comitiorum extraor- tus erecta, speciali nomine oratorio publico vel saltem dinariorum celebratione con- confraternitates appellantur. semi-publico. fraternitas Ordinarium loci Can. 708. Confraternitates § 2. Ne instituantur, sine eiusve delegatum tempestive nonnisi per formale erectionis Capituli consensu, in ecclesia praemoneat; secus Ordinario decretum constitui possunt; cathedrali aut collegiali. ius est comitia impediendi vel pro piis autem unionibus suf- § 3. In ecclesiis vel oratoriis eorum decreta penitus infir- ficit Ordinarii approbatio, qua religiosarum Ordinarius loci mandi. obtenta, ipsae, licet morales permittere potest erectionem Can. 716. § 1. Confraterni- personae non sint, capaces associationis mulierum tan- tates et piae uniones, in pro- tamen sunt obtinendi gratias tum, aut piae unionis quae priis ecclesiis erectae, func- spirituales ac praesertim in- nonnisi precationibus incum- tiones non paroeciales, ser- dulgentias. bat et gratiarum dumtaxat vatis servandis, independen- Can. 709. § 1. Confratres spiritualium communicatione ter a parocho exercere pos- nequeunt sacris functionibus gaudeat. sunt, dummodo ministerio operam praestare, nisi con- Can. 713. § 1. Religiosi paroeciali in paroeciali eccle- fraternitatis habitum seu insi- cum confraternitatibus piisve sia non noceant. gnia deferant. unionibus a se erectis pos- § 2. Idem servetur etiam in § 2. Mulieres confraternita- sunt et debent communicare casu quo paroecia erecta sit tibus adscribi tantum possunt omnes et solas gratias spiri- in ipsa confraternitatis eccle- ad lucrandas indulgentias et tuales, quae in facultatibus a sia. gratias spirituales confratri- Sede Apostolica receptis spe- § 3. In dubio utrum funetio- bus concessas. cifice et nominatim communi- nes confraternitatis vel piae cabiles declarentur, eaeque in Can. 710. titulus seu no- unionis noceant, necne, mini- actu erectionis manifestandae men confraternitatis vel piae sterio paroeciali, ad Ordina- rium loci spectat ius deciden- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 78 di, itemque statuendi practi- test confraternitates vel pias honoris tantum causa, po- cas normas servandas. uniones sibi aggregare, quae test associationi ab una Sede Can. 717. § 1. Si in eccle- sint eiusdem tituli ac finis, Apostolica concedi. siis non suis erectae sint, nisi indultum apostolicum LIBER TERTIUS DE proprias functiones ecclesia- aliud ferat. REBUS sticas in sacello tantum vel Can. 722. § 1. Per aggre- Can. 726. Res de quibus in altari, in quo sunt erectae, gationem communicantur hoc libro agitur quaeque toti- peragere possunt ad normam omnes indulgentiae, privilegia dem media sunt ad Ecclesiae can. 716 et peculiarium sta- et aliae gratiae spirituales finem consequendum, aliae tutorum. communicabiles quae asso- sunt spirituales, aliae tempo- § 2. Patrimonium confrater- ciationi aggreganti directe et rales, aliae mixtae. nominatim a Sede Apostolica nitatis et piae unionis, quae Can. 727. § 1. Studiosa concessae fuerint vel in po- erecta sit in ecclesia non sua, voluntas emendi vel vendendi sterum concedantur, nisi aut cuius ecclesia sit simul pro pretio temporali rem in- aliud in indulto apostolico ca- ecclesia paroecialis, debet trinsece spiritualem, ex. gr., veatur. esse separatum a bonis fabri- Sacramenta, ecclesiasticam cae vel communitatis. § 2. Ex hac communicatio- iurisdictionem, consecratio- Can. 718. Confraternitates ne nullum ius associatio ag- nem, indulgentias, etc., vel processionibus consuetis et gregans acquirit supra aggre- rem temporalem rei spirituali aliis, quas Ordinarius loci in- gatam. adnexam ita ut res tempora- dixerit, tenentur collegialiter Can. 723. Ad aggregationis lis sine spirituali nullo modo cum propriis insignibus et sub validitatem requiritur ut: esse possit, ex. gr., benefi- proprio vexillo interesse, nisi 1º. Associatio iam fuerit ca- cium ecclesiasticum, etc., aut Ordinarius aliud praescripse- nonice erecta nec alii archi- res spiritualis sit obiectum, rit. confraternitati vel primariae etsi partiale, contractus, ex. Can. 719. § 1. De Ordinarii unioni aggregata; gr., consecratio in calicis con- secrati venditione, est simo- loci consensu confraternitas 2º. Fiat de consensu Ordi- nia iuris divini. vel pia unio de alia ad aliam narii loci scriptis dato una sedem transferri potest, nisi cum eius litteris testimoniali- § 2. Dare vero res tempo- iure aut statutis a Sede Apo- bus; rales spirituali adnexas pro stolica probatis translatio temporalibus spirituali adne- 3º. Indulgentiae, privilegia prohibeatur. xis, vel res spirituales pro et aliae gratiae spirituales spiritualibus, vel etiam tem- § 2. Quoties agatur de quae per aggregationem porales pro temporalibus, si transferenda confraternitate communicantur, enumerentur id ob periculum irreverentiae vel pia unione alicui religioni in elencho, ab Ordinario loci erga res spirituales ab Eccle- reservata, Superioris consen- in quo archiconfraternitas sita sia prohibeatur, est simonia sus est requirendus. est, recognito et societati ag- iuris ecclesiastici. CAPUT III.De archiconfra- gregatae tradendo; Can. 728. Cum de simonia ternitatibus et primariis unio- 4º. Aggregatio fiat formula agitur, emptio-venditio, per- nibus. in statutis praescripta et in mutatio, etc. , late accipien- Can. 720. Sodalitia quae perpetuum; dae sunt pro qualibet conven- iure pollent alias eiusdem 5º. Litterae aggregationis tione, licet ad effectum non speciei associationes sibi ag- expediantur gratis omnino et deducta, etiam tacita, in qua gregandi, archisodalitia, vel nulla prorsus mercede etiam scilicet animus simoniacus archiconfraternitates, vel piae sponte oblata, exceptis ne- expresse non manifestetur, uniones, congregationes, so- cessariis expensis. sed ex circumstantiis colliga- cietates primariae appellan- Can. 724. Archiconfraterni- tur. tur. tas ve1 primaria unio de alia Can. 729. Firmis poenis in Can. 721. § 1. Nulla asso- ad aliam sedem nonnisi ab simoniacos iure statutis, con- ciatio potest sine apostolico Apostolica Sede transferri po- tractus ipse simoniacus et, si indulto alias sibi valide aggre- test. simonia committatur circa gare. Can. 725. Titulus archiso- beneficia, officia, dignitates, § 2. Archiconfraternitas vel dalitii vel archiconfraternitatis subsequens provisio omni vi primaria unio eas tantum po- vel unionis primariae, etiam caret, licet simonia a tertia

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 79 persona commissa fuerit, § 2. Si vero prudens du- § 2,. Cum ministratur etiam inscio proviso, dummo- bium exsistat num revera vel servatis omnibus ritibus et do hoc non fiat in fraudem num valide collata fuerint, caeremoniis quae in ritualibus eiusdem provisi aut eo con- sub conditione iterum confe- libris praecipiuntur, appella- tradicente. Quare: rantur. tur sollemnis; secus, non sol- 1º. Ante quamlibet iudicis Can. 733. § 1. In Sacra- lemnis seu privutus. sententiam res simoniace mentis conficiendis, admini- CAPUT I. De ministro baptt- data et accepta, si restitutio- strandis ac suscipiendis accu- smi. nis sit capax nec obstet reve- rate serventur ritus et caere- Can. 738. § 1. Minister or- rentia rei spirituali debita, remoniae quae in libris rituali- dinarius baptismi sollemnis stitui debet, et beneficium, bus ab Ecclesia probatis est sacerdos; sed eius collatio officium, dignitas dimitti; praecipiuntur. reservatur parocho vel alii sa- 2º. Simoniace provisus non § 2. Unusquisque autem ri- cerdoti de eiusdem parochi facit fructus suos; quod si tum suum sequatur, salvo vel Ordinarii loci licentia, eos bona fide perceperit, pru- praescripto can. 851, § 2, quae in casu necessitatis legi- dentiae iudicis vel Ordinarii 866. time praesumitur. permittitur fructus perceptos Can. 734. § 1. Sacra olea § 2. Etiam peregrinus a pa- ex toto vel ex parte eidem quae quibusdam Sacramentis rocho proprio in sua paroecia condonare. administrandis inserviunt, de- sollemniter baptizetur, si id Can. 730. Non habetur si- bent esse ab Episcopo bene- facile et sine mora fieri pote- monia, cum temporale datur dicta feria V in Coena Domini st; secus peregrinum quilibet non pro re spirituali, sed eius proxime superiore; neque ad- parochus in suo territorio po- occasione ex iusto titulo a sa- hibeantur vetera, nisi neces- test sollemniter baptizare. cris canonibus vel a legitima sitas urgeat. Can. 739. In alieno territo- consuetudine recognito; item § 2. Mox deficienti oleo be- rio nemini licet, sine debita li- cum datur res temporalis pro nedicto aliud oleum de olivis centia, baptismum sollem- re temporali, quae tanquam non benedictum adiiciatur, nem conferre ne sui quidem subiectum habeat adnexum etiam iterato, minore tamen loci incolis. aliquid spirituale, ex. gr., ca- copia. Can. 740. Ubi paroeciae lix consecratus, dummodo Can. 735. Parochus olea aut quasi-paroeciae nondum pretium non augeatur propter sacra a suo Ordinario petere sunt constitutae, statutorum adnexam rem spiritualem. debet et in ecclesia in tuta ac peculiarium et receptarum PARS PRIMA DE SACRAMENTIS decenti custodia sub clave di- consuetudinum ratio habenda Can. 731. § 1. Cum omnia ligenter asservare; nec ea est, ut constet cuinam sacer- Sacramenta Novae Legis, a domi retineat, nisi propter doti, praeter Ordinarium, in Christo Domino nostro insti- necessitatem aliamve ratio- universo territorio vel in eius tuta, sint praecipua sanctifi- nabilem causam, accedente parte ius insit baptizandi. cationis et salutis media, Ordinarii licentia. Can. 741. Extraordinarius summa in iis opportune rite- Can. 736. Pro administra- baptismi sollemnis minister que administrandis ac susci- tione Sacramentorum mini- est diaconus; qui tamen sua piendis diligentia et reveren- ster nihil quavis de causa vel potestate ne utatur sine loci tia adhibenda est. occasione sive directe sive in- Ordinarii vel parochi licentia, § 2. Vetitum est Sacramen- directe exigat aut petat, iusta de causa concedenda, ta Ecclesiae ministrare haere- praeter oblationes de quibus quae, ubi necessitas urgeat, ticis aut schismaticis, etiam in can. 1507, § 1. legitime praesumitur. bona fide errantibus eaque TITULUS I De baptismo Can. 742. § 1. Baptismus petentibus, nisi prius, errori- Can. 737. § 1. Baptismus, non sollemnis, de quo in can. bus reiectis, Ecclesiae recon- Sacramentorum ianua ac fun- 759, § 1, potest a quovis mi- ciliati fuerint. damentum, omnibus in re vel nistrari, servata debita mate- Can. 732. § 1. Sacramenta saltem in voto necessarius ad ria, forma et intentione; qua- baptismi, confirmationis et salutem, valide non confer- tenus vero fieri potest, adhi- ordinis, quae characterem tur, nisi per ablutionem beantur duo testes vel saltem imprimunt, iterari nequeunt. aquae verae et naturalis cum unus quibus baptismi collatio praescripta verborum forma. probari possit.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 80 § 2. Si tamen adsit sacer- est iterum sub conditione rum aut schismaticorum, dos, diacono praeferatur, dia- baptizandus. aut duorum catholicorum qui conus subdiacono, clericus § 3. Si aliud membrum in apostasiam vel haeresim laico et vir feminae, nisi pu- emiserit, in illo, si periculum vel schisma prolapsi sint, ge- doris gratia deceat feminam immineat, baptizetur sub neratim serventur normae in potius quam virum baptizare, conditione; at tunc, si natus superiore canone constitutae. vel nisi femina noverit melius vixerit, est rursus sub condi- Can. 752. § 1. Adultus, nisi formam et modum baptizan- tione baptizandus. sciens et volens probeque indi. § 4. Si mater praegnans structus, ne baptizetur; insu- § 3. Patri aut matri suam mortua fuerit, fetus ab iis ad per admonendus ut de pecca- prolem baptizare non licet, quos spectat extractus, si tis suis doleat. praeterquam in mortis peri- certo vivat, baptizetur abso- § 2. In mortis autem periculo, quando alius praesto lute; si dubie, sub conditione. culo, si nequeat in praecipuis non est, qui baptizet. § 5. Fetus, in utero baptiza- fidei mysteriis diligentius in- Can. 743. Curet parochus tus, post ortum denuo sub strui, satis est, ad baptismum ut fideles, praesertim obste- conditione baptizari debet. conferendum, ut aliquo modo trices, medici et chirurgi, rec- ostendat se eisdem assentire Can. 747. Curandum ut tum baptizandi modum pro serioque promittat se chri- omnes fetus abortivi, quovis casu necessitatis probe edi- stianae religionis mandata tempore editi, si certo vivant, scant. servaturum. baptizentur absolute; si du- Can. 744. Adultorum bapti- bie, sub conditione. § 3. Quod si baptismum ne smus, ubi commode fieri pos- petere quidem queat, sed vel Can. 748. Monstra et sit, ad loci Ordinarium defe- antea vel in praesenti statu ostenta semper baptizentur ratur, ut, si voluerit, ab eo manifestaverit aliquo proba- saltem sub conditione; in du- vel ab eius delegato sollem- bili modo intentionem illum bio autem unusne an plures nius conferatur. suscipiendi, baptizandus est sint homines, unus absolute sub conditione; si deinde CAPUT II. De baptismi su- baptizetur, ceteri sub condi- convaluerit et dubium de va- biecto. tione. lore baptismi collati perma- Can. 745. § 1. Subiectum Can. 749. Infantes expositi neat, sub conditione bapti- capax baptismi est omnis et et inventi nisi, re diligenter smus rursus conferatur. solus homo viator, nondum investigata, de eorum bapti- Can. 758. § 1. Tam sacer- baptizatus. smo constet, sub conditione dotem qui adultos baptizatu- § 2. Cum agitur de bapti- baptizentur. rus est, quam ipsos adultos smo: Can. 750. § 1. Infans infi- qui sani sint, decet esse ieiu- 1º. Parvulorum seu infan- delium, etiam invitis parenti- nos. tium nomine veniunt, ad nor- bus, licite baptizatur, cum in § 2. Nisi graves urgente- mam can. 88, § 3, qui non- eo versatur vitae discrimine, sque causae obsint, adultus dum rationis usum adepti ut prudenter praevideatur baptizatus statim Missae sa- sunt, eisdemque accensentur moriturus, antequam usum crificio assistat et sacram amentes ab infantia, in qua- rationis attingat. communionem percipiat. vis aetate constituti; § 2. Extra mortis periculum, Can. 754. § 1. Amentes et 2º. Adulti autem censentur, dummodo catholicae eius furiosi ne baptizentur, nisi ta- qui rationis usu fruuntur; id- educationi cautum sit, licite les a nativitate vel ante adep- que satis est ut suo quisque baptizatur: tum rationis usum fuerint; et animi motu baptismum petat 1º. Si parentes vel tutores, tunc baptizandi sunt ut infan- et ad illum admittatur. aut saltem unus eorum, con- tes. Can. 746. § 1. Nemo in sentiant; § 2. Si autem dilucida ha- utero matris clausus baptize- 2º. Si parentes, idest pater, beant intervalla, dum mentis tur, donec probabilis spes sit mater, avus, avia, vel tutores compotes sunt, baptizentur, ut rite editus baptizari possit. desint, aut ius in eum amise- si velint. § 2. Si infans caput emiserit rint, vel illud exercere nullo § 3. Baptizentur quoque, et periculum mortis immi- pacto queant. imminente periculo mortis, si, neat, baptizetur in capite; Can. 751. Circa baptismum antequam insanirent, susci- nec postea, si vivus evaserit, infantium duorum haeretico-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 81 piendi baptismi desiderium diversarum Ecclesiarum ri- trahit spiritualem cognatio- ostenderint. tuales libros. nem. § 4. Qui lethargo aut phre- Can. 759. § 1. In mortis Can. 763. § 1. Cum bapti- nesi laborat, vigilans tantum periculo baptismum privatim smus iteratur sub conditione, et volens baptizetur; at si pe- conferre licet; et, si confera- idem patrinus, quatenus fieri riculum mortis impendeat, tur a ministro qui nec sacer- possit, adhibeatur, qui in servetur praescriptum § 3. dos sit nec diaconus, ea tan- priore baptismo forte adfuit; CAPUT III.De ritibus et cae- tum ponantur, quae sunt ad extra hunc casum in bapti- remoniis baptismi. baptismi validitatem necessa- smo conditionato patrinus ria; si a sacerdote vel diaco- non est necessarius. Can. 755. § 1. Baptismus no, serventur quoque, si tem- sollemniter conferatur, salvo § 2. Iterato baptismo sub pus adsit, caeremoniae quae praescripto can. 759. conditione, neque patrinus baptismum sequuntur. qui priori baptismo adfuit, ne- § 2. Loci Ordinarius potest § 2. Extra mortis periculum que qui posteriori, cognatio- gravi et rationabili de causa baptismum privatum loci Or- nem spiritualem contrahit, indulgere ut caeremoniae dinarius permittere nequit, nisi idem patrinus in utroque praescriptae pro baptismo in- nisi agatur de haereticis qui baptismo adhibitus fuerit. fantium adhiheantur in bapti- in adulta aetate sub conditio- smo adultorum. Can. 764. Patrinus unus ne baptizentur. tantum, licet diversi sexus a Can. 756. § 1. Proles ritu § 3. Caeremoniae autem baptizando, vel ad summum parentum baptizari debet. quae in baptismi collatione unus et una adhibeantur. § 2. Si alter parentum per- praetermissae quavis ratione Can. 765. Ut quis sit patri- tineat ad ritum latinum, alter fuerint, quamprimum in ec- nus, oportet: ad orientalem, proles ritu pa- clesia suppleantur, nisi in 1º. Sit baptizatus, rationis tris baptizetur, nisi aliud iure casu de quo in § 2. speciali cautum sit. usum assecutus et intentio- Can. 760. Cum baptismus nem habeat id munus geren- § 3. Si unus tantum sit ca- sub conditione iteratur, cae- di; tholicus, proles huius ritu remoniae, si quidem in priore 2º. Ad nullam pertineat baptizanda est. baptismo omissae fuerunt, haereticam aut schismaticam Can. 757. § 1. In baptismo suppleantur, salvo praescrip- sectam, nec sententia con- soltemni adhibenda est aqua to can. 759, § 3; sin autem in demnatoria vel declaratoria ad hoc benedicta. priore baptismo adhibitae sit excommunicatus aut infa- sunt, repeti in altero aut § 2. Si aqua benedicta in mis infamia iuris aut exclusus omitti possunt. baptisterio adeo sit imminu- ab actibus legitimis, nec sit ta, ut minus videatur suffice- Can. 761. Curent parochi clericus depositus vel degra- re, alia non benedicta admi- ut ei qui baptizatur, christia- datus; sceatur, etiam iterato, minore num imponatur nomen; quod 3º. Nec sit pater vel mater tamen copia. si id consequi non poterunt, vel coniux baptizandi; § 3. Si vero corrupta fuerit, nomini a parentibus imposito 4º. Ab ipso baptizando eiu- aut effluxerit, aut quovis addant nomen alicuius Sancti sve parentibus vel tutoribus modo defecerit, parochus in et in libro baptizatorum aut, his deficientibus, a mini- fontem, bene mundatum ac utrumque nomen perscribant. stro sit designatus; nitidum, recentem aquam in- CAPUT IV. De patrinis. 5º. Baptizandum in actu fundat ac proprio ritu in suis Can. 762. § 1. Ex vetustis- baptismi per se vel per pro- liturgicis libris praescripto be- simo Ecclesiae more nemo curatorem physice teneat aut nedicat. sollemniter baptizetur, nisi tangat vel statim levet seu Can. 758. Licet baptismus suum habeat, quatenus fieri suscipiat de sacro fonte aut conferri valide possit aut per possit, patrinum. de manibus baptizantis. infusionem, aut per immer- § 2. Etiam in baptismo pri- Can. 766. Ut autem quis li- sionem, aut per aspersionem, vato patrinus, si facile haberi cite patrinus admittatur, primus tamen vel secundus queat, adhibeatur, si non in- oportet: modus, aut mixtus ex utro- terfuerit, adhibeatur in sup- que, qui magis sit in usu, re- plendis baptismi caeremoniis, 1º. Decimum quartum suae tineatur, secundum probatos sed hoc in casu nullam con- aetatis annum attigerit, nisi

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 82 aliud iusta de causa ministro nistrari potest; decet tamen § 2. In memoratis casibus videatur; adultorum baptismum, se- baptismus conferendus est in 2º. Non sit propter noto- cundum antiquissimum Eccle- sacello domus aut saltem in rium delictum excommunica- siae ritum, conferri, si fieri alio decenti loco, et aqua tus vel exclusus ab actibus commode queat, in pervigilio baptismali de more benedic- legitimis vel infamis infamia Paschatis et Pentecostes, ta. iuris, quin tamen sententia praecipue in metropolitanis CAPUT VI. De collati bapti- intercesserit, nec sit interdic- aut cathedralibus ecclesiis. smi adnotatione et probatio- tus aut alias publice crimino- Can. 773. Proprius bapti- ne. sus vel infamis infamia facti; smi sollemnis administrandi Can. 777. § 1. Parochi de- 3º. Fidei rudimenta noverit; locus est baptisterium in ec- bent nomina baptizatorum, clesia vel oratorio publico. 4º. In nulla religione sit no- mentione facta de ministro, vitius vel professus, nisi ne- Can. 774. § 1. Quaelibet parentibus ac patrinis, de cessitas urgeat et expressa paroecialis ecclesia, revocato loco ac die collati baptismi, in habeatur venia Superioris ac reprobato quovis contrario baptismali libro sedulo et sine saltem localis; statuto vel privilegio vel con- ulla mora referre. suetudine, baptismalem ha- 5º. In sacris ordinibus non § 2. Ubi vero de illegitimis beat fontem, salvo legitimo sit constitutus, nisi accedat filiis agatur, matris nomen iure cumulativo aliis ecclesiis expressa Ordinarii proprii li- est inserendum, si publice iam quaesito. centia. eius maternitas constet, vel § 2. Loci Ordinarius potest ipsa sponte sua scripto vel Can. 767. In dubio utrum pro fidelium commoditate coram duobus testibus id pe- quis valide vel licite admitti permittere vel iubere ut fons tat; item nomen patris, dum- possit, necne, ad patrini mu- baptismalis ponatur etiam in modo ipse sponte sua a paro- nus, parochus, si tempus alia ecclesia vel publico ora- cho vel scripto vel coram suppetat, consulat Ordina- torio intra paroeciae fines. duobus testibus id requirat, rium. Can. 775. Si ad ecclesiam vel ex publico authentico do- Can. 768. Ex baptismo spi- paroecialem, aut ad aliam cumento sit notus; in ceteris ritualem cognationem contra- quae iure fontis gaudeat, casibus inscribatur natus tan- hunt tantum cum baptizato baptizandus, propter locorum quam filius patris ignoti vel baptizans et patrinus. distantiam aliave adiuncta, ignotorum parentum. Can. 769. Patrinorum est, sine gravi incommodo aut pe- Can. 778. Si baptismus nec ex suscepto munere, spiritua- riculo, accedere aut transferri a proprio parocho nec eo lem filium perpetuo sibi com- nequeat, baptismus sollemnis praesente administratus fue- mendatum habere atque in a parocho conferri potest et rit, minister de ipso collato iis quae ad christianae vitae debet in proxima ecclesia aut quamprimum proprium ratio- institutionem spectant, cura- oratorio publico intra paroe- ne domicilii parochum bapti- re diligenter ut ille talem in ciae fines, licet haec baptizati certiorem reddat. tota vita se praebeat, qualem smali fonte careant. Can. 779. Ad collatum bap- futurum esse sollemni caere- Can. 776. § 1. In domibus tismum comprobandum, si monia spoponderunt. autem privatis baptismus sol- nemini fiat praeiudicium, sa- CAPUT V. De tempore et lemnis administrari non de- tis est unus testis omni ex- loco baptismi conferendi. bet, nisi hisce in adiunctis: ceptione maior, vel ipsius Can. 770. Infantes quam- 1º. Si baptizandi sint filii aut baptizati iusiurandum, si ipse primum baptizentur; et paro- nepotes eorum qui supre- in adulta aetate baptismum chi ac concionatores frequen- mum actu tenent populorum receperit. ter fideles de hac gravi eo- principatum vel ius habent TITULUS II De confirmatio- rum obligatione commo- succedendi in thronum, quo- ne neant. ties isti id rite poposcerint; Can. 780. Sacramentum Can. 771. Baptismus priva- 2º. Si loci Ordinarius, pro confirmationis conferri debet tus, urgente necessitate, suo prudenti arbitrio et con- per manus impositionem cum quovis tempore et loco admi- scientia, iusta ac rationabili unctione chrismatis in fronte nistrandus est. de causa, in casu aliquo ex- et per verba in pontificalibus Can. 772. Etiam sollemnis traordinario id concedendum libris ab Ecclesia probatis baptismus qualibet die admi- censuerit. praescripta. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 83 Can. 781. § 1. Chrisma, in subditis quibus confirmatio- na differatur ad septimum sacramento confirmationis nem conferat privatim ac sine circiter aetatis annum, nihilo- adhibendum, debet esse ab baculo et mitra. minus etiam antea conferri Episcopo consecratum, Can. 784. Presbytero quo- potest, si infans in mortis pe- etiamsi sacramentum a pre- que licet, si apostolico locali riculo sit constitutus, vel mi- sbytero, ex iure vel ex apo- privilegio sit munitus, in desi- nistro id expedire ob iustas et stolico indulto, ministretur. gnato sibi territorio confirma- graves causas videatur. § 2. Unctio autem ne fiat re etiam extraneos, nisi id ip- Can. 789. Confirmandi, si aliquo instrumento, sed ipsa sorum Ordinarii expresse ve- plures sint, adsint primae ministri manu capiti confir- tuerint. manuum impositioni seu ex- mandi rite imposita. Can. 785. § 1. Episcopus tensioni, nec nisi expleto ritu CAPUT I. De ministro confir- obligatione tenetur sacra- discedant. mationis. mentum hoc subditis rite et CAPUT III.De tempore et Can. 782. § 1. Ordinarius rationabiliter petentibus con- loco confirmationis conferen- confirmationis minister est ferendi, praesertim tempore dae. solus Episcopus. visitationis dioecesis. Can. 790. Hoc sacramen- § 2. Extraordinarius mini- § 2. Eadem obligatione te- tum quovis tempore conferri ster est presbyter, cui vel netur presbyter, privilegio potest; maxime autem decet iure communi vel peculiari apostolico donatus, erga illos illud administrari in hebdo- Sedis Apostolicae indulto ea quorum in favorem est con- mada Pentecostes. facultas concessa sit. cessa facultas. Can. 791. Licet proprius § 3. Hac facultate ipso iure § 3. Ordinarius, legitima confirmationis administran- gaudent, praeter S. R. E. causa impeditus aut potesta- dae locus ecclesia sit, ex cau- Cardinales ad normam can. te confirmandi carens, debet, sa tamen quam minister iu- 239, § 1, n. 23, Abbas vel quoad fieri possit, saltem in- stam ac rationabilem iudica- Praelatus nullius, Vicarius et tra quodlibet quinquennium verit, potest hoc sacramen- Praefectus Apostolicus, qui providere ut suis subditis hoc tum in quolibet alio decenti tamen ea valide uti ne- sacramentum administretur. loco conferri. queunt, nisi intra fines sui § 4. Si graviter neglexerit Can. 792. Episcopo ius est territorii et durante munere sacramentum confirmationis intra fines suae dioecesis tantum. suis subditis per se vel per confirmationem administrandi § 4. Presbyter latini ritus alium ministrare, servetur in locis quoque exemptis. cui, vi indulti, haec facultas praescriptum can. 274, n. 4. CAPUT IV. De patrinis. competat, confirmationem CAPUT II. De subiecto con- Can. 793. Ex vetustissimo valide confert solis fidelibus firmationis. Ecclesiae more, ut in bapti- sui ritus, nisi in indulto aliud Can. 786. Aquis baptismi smo, ita etiam in confirmatio- expresse cautum fuerit. non ablutus valide confirmari ne adhibendus est patrinus, § 5. Nefas est presbyteris nequit; praeterea, ut quis lici- si haberi possit. ritus orientalis, qui facultate te et fructuose confirmetur, Can. 794. § 1. Patrinus vel privilegio gaudent confir- debet esse in statu gratiae unum tantum confirmandum mationem una cum baptismo constitutus et, si usu rationis aut duos praesentet, nisi infantibus sui ritus conferen- polleat, sufficienter instruc- aliud iusta de causa ministro di, eandem ministrare infanti- tus. videatur. bus latini ritus. Can. 787. Quanquam hoc § 2. Unus quoque pro sin- Can. 783. § 1. Episcopus in sacramentum non est de ne- gulis confirmandis sit patri- sua dioecesi hoc sacramen- cessitate medii ad salutem, nus. tum etiam extraneis legitime nemini tamen licet, oblata oc- Can. 795. Ut quis sit patri- ministrat, nisi obstet expres- casione, illud negligere; imo nus, oportet: sa proprii eorum Ordinarii parochi curent ut fideles ad prohibitio. illud opportuno tempore ac- 1º. Sit ipse quoque confirmatus, rationis usum assecu- § 2. In aliena dioecesi indi- cedant. tus et intentionem habeat id get licentia Ordinarii loci sal- Can. 788. Licet sacramenti munus gerendi; tem rationabiliter praesump- confirmationis administratio ta, nisi agatur de propriis convenienter in Ecclesia Lati-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 84 2º. Nulli haereticae aut non fuerit, de collata confir- clesiastica veste indutus, schismaticae sectae sit ad- matione minister vel per se nihil ex celebratione ab eccle- scriptus, nec ulla ex poenis ipse vel per alium quampri- sia in qua litat, quovis titulo, de quibus in can. 765, n. 2 mum eundem certiorem fa- percipiat, et nomen, officium per sententiam declaratoriam ciat. suamque dioecesim in pecu- aut condemnatoriam notatus; Can. 800. Ad collatam con- liari libro signet. 3º. Non sit pater, mater, firmationem probandam, § 3. Peculiares hac de re coniux confirmandi; modo nemini fiat praeiudi- normae, salvis huius canonis 4º. A confirmando eiusve cium, satis est unus testis praescriptis, ab Ordinario loci parentibus vel tutoribus vel, omni exceptione maior, vel datae, servandae sunt ab hi si desint aut renuant, a mi- ipsius confirmati iusiuran- omnibus, etiam religiosis nistro vel a parocho sit desi- dum, nisi confirmatus fuerit exemptis, nisi agatur de ad- gnatus; in infantili aetate. mittendis ad celebrandum religiosis in ecclesia suae reli- 5º. Confirmandum in ipso TITULUS III De sanctissima gionis. confirmationis actu per se vel Eucharistia per procuratorem physice Can. 801. In sanctissima Can. 805. Sacerdotes om- tangat. Eucharistia sub speciebus pa- nes obligatione tenentur Sa- crum litandi pluries per an- Can. 796. Ut quis licite ad nis et vini ipsemet Christus num; curet autem Episcopus patrini munus admittatur, Dominus continetur, offertur, vel Superior religiosus ut ii- oportet: sumitur. dem saltem singulis diebus CAPUT I De sacrosancto 1º. Sit alius a patrino bapti- dominicis aliisque festis de Missae sacrificio. smi, nisi rationabilis causa, praecepto divinis operentur. iudicio ministri, aliud sua- ART. I. De sacerdote Missae Can. 806. § 1. Excepto die deat, aut statim post bapti- sacrificium celebrante. Nativitatis Domini et die smum legitime confirmatio Can. 802. Potestatem offe- Commemorationis omnium fi- conferatur; rendi Missae sacrificium ha- delium defunctorum, quibus 2º. Sit eiusdem sexus ac bent soli sacerdotes. facultas est ter offerendi Eu- confirmandus, nisi aliud mini- Can. 803. Non licet pluri- charisticum Sacrificium, non stro in casibus particularibus bus sacerdotibus concelebra- licet sacerdoti plures in die ex rationabili causa videatur; re, praeterquam in Missa or- celebrare Missas, nisi ex apo- 3º. Serventur praeterea dinationis presbyterorum et stolico indulto aut potestate praescripta can. 766. in Missa consecrationis Epi- facta a loci Ordinario. Can. 797. Etiam ex valida scoporum secundum Pontifi- § 2. Hanc tamen facultatem confirmatione oritur inter cale Romanum. impertiri nequit Ordinarius, confirmatum et patrinum co- Can. 804. § 1. Sacerdos nisi cum, prudenti ipsius iudi- gnatio spiritualis, ex qua pa- extraneus ecclesiae in qua cio, propter penuriam sacer- trinus obligatione tenetur celebrare postulat, exhibens dotum die festo de praecepto confirmatum perpetuo sibi authenticas et adhuc validas notabilis fidelium pars Missae commendatum habendi eiu- litteras commendatitias sui adstare non possit; non est sque christianam educatio- Ordinarii, si sit saecularis, vel autem in eius potestate plu- nem curandi. sui Superioris, si religiosus, res quam duas Missas eidem CAPUT V. De collatae con- vel Sacrae Congregationis pro sacerdoti permittere. firmationis adnotatione et Ecclesia Orientali, si sit ritus Can. 807. Sacerdos sibi probatione. orientalis, ad Missae celebra- conscius peccati mortalis, tionem admittatur, nisi inte- Can. 798. Nomina ministri, quantumvis se contritum exi- rim aliquid eum commisisse confirmatorum, parentum et stimet, sine praemissa sacra- constet, cur a Missae celebra- patrinorum, diem ac locum mentali confessione Missam tione repelli debeat. confirmationis parochus in- celebrare ne audeat; quod si, scribat in peculiari libro, § 2. Si iis litteris careat, sed defciente copia confessarii et praeter adnotationem in libro rectori ecclesiae de eius pro- urgente necessitate, elicito baptizatorum de qua in can. bitate apprime constet, pote- tamen perfectae contritionis 470, § 2. rit admitti; si vero rectori sit actu, celebraverit, quampri- ignotus, admitti adhuc potest Can. 799. Si proprius con- mum confiteatur. semel vel bis, dummodo, ec- firmati parochus praesens

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 85 Can. 808. Sacerdoti cele- Can. 815. § 1. Panis debet cerdos tres rituales Missas brare ne liceat, nisi ieiunio esse mere triticeus et recen- vel, servatis servandis, unam naturali a media nocte serva- ter confectus ita ut nullum sit tantum quae adstantibus om- to. periculum corruptionis. nibus ad praecepti quoque Can. 809. Integrum est § 2. Vinum debet esse na- satisfactionem valeat, cele- Missam applicaro pro quibu- turale de genimine vitis et brare potest et sacram com- svis tum vivis, tum etiam de- non corruptum. munionem petentibus ministrare. functis purgatorio igne ad- Can. 816. In Missae cele- missa expiantibus, salvo bratione sacerdos, secundum Can. 822. § 1. Missa cele- praescripto can. 2262, § 2, n. proprium ritum, debet panem branda est super altare con- 2. azymum vel fermentatum ad- secratum et in ecclesia vel Can. 810. Sacerdos ne hibere ubicunque Sacrum li- oratorio consecrato aut bene- omittat ad Eucharistici Sacri- tet. dicto ad normam iuris, salvo praescripto can. 1196. ficii oblationem sese piis pre- Can. 817. Nefas est, ur- cibus disponere, eoque exple- gente etiam extrema necessi- § 2. Privilegium altaris por- to, gratias Deo pro tanto be- tate, alteram materiam sine tatilis vel iure vel indulto Se- neficio agere. altera aut etiam utramque, dis tantum Apostolicae con- Can. 811. § 1. Sacerdos, extra Missae celebrationem, ceditur. Missam celebraturus, deferat consecrare. § 3. Hoc privilegium ita in- vestem convenientem quae Can. 818. Reprobata qua- telligendum est, ut secumfe- ad talos pertingat et sacra or- vis contraria consuetudine, rat facultatem ubique cele- namenta a rubricis sui ritus sacerdos celebrans accurate brandi, honesto tamen ac de- praescripta. ac devote servet rubricas centi loco et super petram § 2. Abstineat autem a pi- suorum ritualium librorum, sacram, non autem in mari. leolo et annulo, nisi sit S. R. caveatque ne alias caeremo- § 4. Loci Ordinarius aut, si E. Cardinalis, Episcopus vel nias aut preces proprio arbi- agatur de domo religionis Abbas benedictus, aut nisi trio adiungat. exemptae, Superior maior, li- apostolicum indultum eorun- Can. 819. Missae sacrifi- centiam celebrandi extra ec- dem usum in Missa celebran- cium celebrandum est lingua clesiam et oratorium super da eidem permittat. liturgica sui cuiusque ritus ab petram sacram et decenti Can. 812. Nulli sacerdoti Ecclesia probati. loco, nunquam autem in cubi- culo, concedere potest iusta celebranti, praeter Episcopos ART. III. De tempore et loco tantum ac rationabili de cau- aliosque praelatos usu ponti- Missae celebrandae. ficalium fruentes, licet, sola sa, in aliquo extraordinario Can. 820. Missae sacrifi- honoris aut sollemnitatis cau- casu et per modum actus. cium omnibus diebus celebra- sa, habere presbyterum assi- Can. 823. § 1. Non licet ri potest, exceptis iis qui pro- stentem. Missam celebrare in templo prio sacerdotis ritu excludun- haereticorum vel schismati- Can. 813. § 1. Sacerdos tur. Missam ne celebret sine mini- corum, etsi olim rite conse- Can. 821. § 1. Missae cele- stro qui eidem inserviat et re- crato aut benedicto. brandae initium ne fiat citius spondeat. § 2. Deficiente altari proprii quam una hora ante auroram ritus, sacerdoti fas est ritu § 2. Minister Missae inser- vel serius quam una hora proprio celebrare in altari viens ne sit mulier, nisi, defi- post meridiem. ciente viro, iusta de causa, consecrato alius ritus catholi- § 2. In nocte Nativitatis Do- eaque lege ut mulier ex lon- ci, non autem super Graeco- mini inchoari media nocte po- ginquo respondeat nec ullo rum antimensiis. test sola Missa conventualis pacto ad altare accedat. § 3. In altaribus papalibus vel paroecialis, non autem nemo celebret sine apostolico ART II. De Missae ritibus et alia sine apostolico indulto. caeremoniis. indulto. § 3. In omnibus tamen reli- ART. IV. De Missarum elee- Can. 814. Sacrosanctum giosis seu piis domibus orato- mosynis seu stipendiis. Missae sacrificium offerri de- rium habentibus cum faculta- bet ex pane et vino, cui mo- te sanctissimam Eucharistiam Can. 824. § 1. Secundam dicissima aqua miscenda est. habitualiter asservandi, nocte receptum et probatum Eccle- Nativitatis Domini, unus sa- siae morem atque institutum,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 86 sacerdoti cuilibet Missam ce- piuntur, appellantur fundata Can. 834. § 1. Missae lebranti et applicanti licet seu Missae fundatae. pro quibus celebrandis tem- eleemosynam seu stipendium Can. 827. A stipe Missarum pus ab oblatore expresse recipere. quaelibet etiam species nego- praescriptum est, eo omnino § 2. Quoties autem pluries tiationis vel mercaturae om- tempore sunt celebrandae. in die celebrat, si unam Mis- nino arceatur. § 2. Si oblator nullum tem- sam ex titulo iustitiae appli- Can. 828. Tot celebrandae pus pro Missarum manualium cet, sacerdos, praeterquam in et applicandae sunt Missae, celebratione expresse prae- die Nativitatis Domini, pro quot stipendia etiam exigua scripserit: alia eleemosynam recipere data et accepta fuerint. 1º. Missae pro urgenti cau- nequit, excepta aliqua retri- Can. 829. Licet sine culpa sa oblatae quamprimum tem- butione ex titulo extrinseco. illius qui onere celebrandi pore utili sunt celebrandae; Can. 825. Nunquam licet: gravatur, Missarum eleemo- 2º. In aliis casibus Missae 1º. Missam applicare ad in- synae iam perceptae perie- sunt celebrandae intra modi- tentionem illius qui applica- rint, obligatio non cessat. cum tempus pro maiore vel tionem, oblata eleemosyna, Can. 830. Si quis pecuniae minore Missarum numero. petiturus est, sed nondum summam obtulerit pro Missa- § 3. Quod si oblator arbitrio petiit, et eleemosynam po- rum applicatione, non indi- sacerdotis tempus celebratio- stea datam retinere pro Missa cans earundem numerum, hic nis expresse reliquerit, sacer- antea applicata; supputetur secundum elee- dos poterit tempore quo sibi 2º. Eleemosynam recipere mosynam loci in quo oblator magis placuerit, eas celebra- pro Missa quae alio titulo de- morabatur, nisi aliam fuisse re, firmo praescripto can. betur et applicatur; eius intentionem legitime 835. 3º. Duplicem eleemosynam praesumi debeat. Can. 835. Nemini licet tot pro eiusdem Missae applica- Can. 831. § 1. Ordinarii Missarum onera per se cele- tione accipere; loci est Missarum stipem in brandarum recipere quibus 4º. Alteram recipere elee- sua dioecesi definire per de- intra annum satisfacere ne- mosynam pro sola celebratio- cretum, quantum fieri potest, queat. ne, alteram pro applicatione in dioecesana Synodo latum; Can. 836. In ecclesiis in eiusdem Missae, nisi certo nec sacerdoti licet ea maio- quibus ob fidelium peculiarem constet unam stipem oblatam rem exigere. devotionem Missarum elee- esse pro celebratione sine § 2. Ubi desit Ordinarii de- mosynae ita affluunt, ut om- applicatione. cretum, servetur consuetudo nes Missae celebrari ibidem Can. 826. § 1. Stipendia dioecesis. debito tempore nequeant, quae a fidelibus pro Missis of- § 3. Etiam religiosi, licet moneantur fideles, per tabel- feruntur sive ex propria de- exempti, circa stipem manua- lam in loco patenti et obvio votione, veluti ad manum, lem stare debent decreto Or- positam, Missas oblatas cele- sive ex obligatione etiam per- dinarii loci aut dioecesis con- bratum iri vel ibidem, cum petua a testatore propriis he- suetudini. commode poterit, vel alibi. redibus facta, manualia di- Can. 832. Sacerdoti fas est Can. 837. Qui Missas per cuntur. oblatam ultro maiorem sti- alios celebrandas habet, eas § 2. Ad instar manualium pem pro Missae applicatione quamprimum distribuat, fir- vocantur stipendia Missarum accipere; et, nisi loci Ordina- mo praescripto can. 841; sed fundatarum, quae applicari rius prohibuerit, etiam mino- tempus legitimum pro earun- non possunt in proprio loco, rem. dem celebratione incipit a die quo sacerdos celebraturus aut ab iis qui eas applicare Can. 833. Praesumitur easdem receperit, nisi aliud deberent secundum tabulas oblatorem petiisse solam Mis- constet. fundationis, et ideo de iure sae applicationem; si tamen aut Sanctae Sedis indulto oblator expresse aliquas cir- Can. 838. Qui habent Mis- aliis sacerdotibus tradendae cumstantias in Missae cele- sarum numerum de quibus sunt ut iisdem satisfiat. bratione servandas determi- sibi liceat libere disponere, § 3. Alia stipendia quae ex naverit, sacerdos, eleemosy- possunt eas tribuere sacerdo- fundationum reditibus perci- nam acceptans, eius voluntati tibus sibi acceptis, dummodo stare debet. probe sibi constet eos esse

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 87 omni exceptione maiores vel ecclesiis, ad eorum Superio- § 2. Etiam extra Missam testimonio proprii Ordinarii res. quilibet sacerdos eadem fa- commendatos. Can. 843. § 1. Rectores cultate pollet ex licentia sal- Can. 839. Qui Missas a fi- ecclesiarum aliorumque pio- tem praesumpta rectoris ec- delibus receptas aut quoquo rum locorum sive saecula- clesiae, si sit extraneus. modo suae fidei commissas rium sive religiosorum in qui- Can. 847. Ad infirmos pu- aliis celebrandas tradiderint, bus eleemosynae Missarum blice sacra communio defera- obligatione tenentur usque recipi solent, peculiarem ha- tur, nisi iusta et rationabilis dum acceptatae ab eisdem beant librum in quo accurate causa aliud suadeat. obligationis et recepti stipen- notent Missarum receptarum Can. 848. § 1. Ius et offi- dii testimonium obtinuerint. numerum, intentionem, elee- cium sacram communionem Can. 840. § I. Qui Missa- mosynam, celebrationem. publice ad infirmos etiam non rum stipes manuales ad alios § 2. Ordinarii tenentur obli- paroecianos extra ecclesiam transmittit, debet acceptas gatione singulis saltem annis deferendi, pertinet ad paro- integre transmittere, nisi aut huiusmodi libros sive per se chum intra suum territorium. oblator expresse permittat ipsi sive per alios recogno- § 2. Ceteri sacerdotes id aliquid retinere, aut certo scendi. possunt in casu tantum ne- constet excessum supra ta- Can. 844. § 1. Ordinarii cessitatis aut de licentia sal- xam dioecesanam datum quoque locorum et Superio- tem praesumpta eiusdem pa- fuisse intuitu personae. res religiosi qui propriis sub- rochi vel Ordinarii. § 2. In Missis ad instar ma- ditis aliisve Missas celebran- Can. 849. § 1. Communio- nualium, nisi obstet mens das committunt, quas acce- nem privatim ad infirmos qui- fundatoris, legitime retinetur perint Missas cum suis elee- libet sacerdos deferre potest, excessus et satis est remitte- mosynis cito in librum per or- de venia saltem praesumpta re solam eleemosynam ma- dinem referant curentque pro sacerdotis, cui custodia sanc- nualem dioecesis in qua Mis- viribus ut quamprimum cele- tissimi Sacramenti commissa sa celebratur, si pinguis elee- brentur. est. mosyna locum pro parte te- § 2. Imo omnes sacerdotes § 2. Quando privatim sacra neat dotis beneficii aut cau- sive saeculares sive religiosi communio infirmis ministra- sae piae. debent accurate adnotare tur, reverentiae ac decentiae Can. 841. § 1. Omnes et quas quisque Missarum inten- tanto sacramento debitae se- singuli administratores cautiones receperit, quibusve sa- dulo consulatur, servatis a sarum piarum aut quoquo tisfecerit. Sede Apostolica praescriptis modo ad Missarum onera im- CAPUT II. De sanctissimo normis. plenda obligati, sive ecclesia- Eucharistiae sacramento. Can. 850. Sacram commu- stici sive laici, sub exitum ART. I. De ministro sacrae nionem per modum Viatici cuiuslibet anni, Missarum communionis. sive publice sive privatim ad onera quibus nondum fuerit infirmos deferre, pertinet ad satisfactum, suis Ordinariis Can. 845. § 1. Minister or- parochum ad normam can. tradant secundum modum ab dinarius sacrae communionis 848, salvo praescripto can. his definiendum. est solus sacerdos. 397, n. 3 et can. 514, §§ 1-3. § 2. Hoc autem tempus ita § 2. Extraordinarius est dia- Can. 851. § 1. Sacerdos est accipiendum ut in Missis conus, de Ordinarii loci vel sacram communionem distri- ad instar manualium obligatio parochi licentia, gravi de cau- buat azymo pane vel fermen- eas deponendi decurrat a fine sa concedenda, quae in casu tato, secundum proprium ri- illius anni intra quem onera necessitatis legitime praesu- tum. impleri debuissent; in ma- mitur. nualibus vero, post annum a Can. 846. § 1. Quilibet sa- § 2. Ubi vero necessitas ur- die suscepti oneris, salva di- cerdos intra Missam et, si pri- geat nec sacerdos diversi ri- versa offerentium voluntate. vatim celebrat, etiam proxi- tus adsit, licet sacerdoti orientali qui fermentato uti- Can. 842. Ius et officium me ante et statim post, satur, ministrare Eucharistiam advigilandi ut onera Missa- cram communionem mini- in azymo, vicissim latino aut rum adimpleantur, in ecclesiis strare potest, salvo prae- orientali qui utitur azymo, saecularium pertinet ad loci scripto can. 869. ministrare in fermentato; at Ordinarium; in religiosorum

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 88 suum quisque ritum mini- municati, interdicti manife- ab eius perceptione duxerit strandi servare debet. stoque infames, nisi de eo- abstinendum. Can. 852. Sanctissima Eu- rum poenitentia et emenda- § 2. Paschalis communio charistia sub sola specie pa- tione constet et publico scan- fiat a dominica Palmarum ad nis praebeatur. dalo prius satisfecerint. dominicam in albis; sed loco- ART. II. De subiecto sacrae § 2. Occultos vero peccatorum Ordinariis fas est, si ita communionis. res, si occulte petant et eos personarum ac locorum non emendatos agnoverit, adiuncta exigant, hoc tempus Can. 853. Quilibet baptiza- minister repellat; non autem, etiam pro omnibus suis fideli- tus qui iure non prohibetur, si publice petant et sine scan- bus anticipare, non tamen admitti potest et debet ad sa- dalo ipsos praeterire nequeat. ante quartam diem domini- cram communionem. Can. 856. Nemo quem con- cam Quadragesimae, vel pro- Can. 854. § 1. Pueris, qui scientia peccati mortalis gra- rogare, non tamen ultra fe- propter aetatis imbecillitatem vat, quantumcunque etiam se stum sanctissimae Trinitatis. nondum huius sacramenti co- contritum existimet, sine § 3. Suadendum fidelibus gnitionem et gustum habent, praemissa sacramentali con- ut huic praecepto satisfaciant Eucharistia ne ministretur. fessione ad sacram commu- in sua quisque paroecia; et § 2. In periculo mortis, ut nionem accedat; quod si ur- qui in aliena paroecia satisfe- sanctissima Eucharistia pue- geat necessitas ac copia con- cerint, curent proprium paro- ris ministrari possit ac de- fessarii illi desit, actum per- chum de adimpleto praecepto beat, satis est ut sciant Cor- fectae contritionis prius eli- certiorem facere. pus Christi a communi cibo ciat. § 4. Praeceptum paschalis discernere illudque reveren- Can. 857. Nemini liceat communionis adhuc urget, si ter adorare. sanctissimem Eucharistiam quis illud praescripto tempo- § 3. Extra mortis periculum recipere, qui eam eadem die re, quavis de causa, non im- plenior cognitio doctrinae iam receperit, nisi in casibus pleverit. christianae et accuratior de quibus in can: 858, § 1. Can. 860. Obligatio prae- praeparatio merito exigitur, Can. 858. § 1. Qui a media cepti communionis sumen- ea scilicet, qua ipsi fidei sal- nocte ieiunium naturale non dae, quae impuberes gravat, tem mysteria necessaria ne- servaverit, nequit ad sanctis- in eos quoque ac praecipue cessitate medii ad salutem simam Eucharistiam admitti, recidit, qui ipsorum curam pro suo captu percipiant, et nisi mortis urgeat periculum, habere debent, idest in pa- devote pro suae aetatis mo- aut necessitas impediendi ir- rentes, tutores, confessa- dulo ad sanctissimam Eucha- reverentiam in sacramentum. rium, institutores et paro- ristiam accedant. § 2. Infirmi tamen qui iam chum. § 4. De sufficienti puerorum a mense decumbunt sine cer- Can. 861. Praecepto com- dispositione ad primam com- ta spe ut cito convalescant, munionis recipiendae non sa- munionem iudicium esto sa- de prudenti confessarii consi- tisfit per sacrilegam commu- cerdoti a confessionibus eo- lio sanctissimam Euchari- nionem. rumque parentibus aut iis qui stiam sumere possunt semel loco parentum sunt. Can. 862. Expedit ut feria aut bis in hebdomada, etsi V maioris hebdomadae om- § 5. Parocho autem est offi- aliquam medicinam vel ali- nes clerici, etiam sacerdotes cium advigilandi etiam per quid per modum potus antea qui ea die a Sacro litando ab- examen, si opportunum pru- sumpserint. stinent, sanctissimo Christi denter iudicaverit, ne pueri Can. 859. § 1. Omnis Corpore in Missa sollemni seu ad sacram Synaxim accedant utriusque sexus fidelis, post- conventuali reficiantur. ante adeptum usum rationis quam ad annos discretionis, vel sine sufficienti dispositio- Can. 863. Excitentur fideles idest ad rationis usum, per- ne; itemque curandi ut usum ut frequenter, etiam quotidie, venerit, debet semel in anno, rationis assecuti et sufficien- pane Eucharistico reficiantur saltem in Paschate, Euchari- ter dispositi quamprimum hoc ad normas in decretis Apo- stiae sacramentum recipere, divino cibo reficiantur. stolicae Sedis traditas; utque nisi forte de consilio proprii Missae adstantes non solum Can. 855. § 1. Arcendi sacerdotis, ob aliquam ratio- spirituali affectu, sed sacra- sunt ab Eucharistia publice nabilem causam, ad tempus mentali etiam sanctissimae indigni, quales sunt excom-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 89 Eucharistiae perceptione, rite § 3. In Sabbato Sancto sa- poenitentiarius ecclesiae dispositi, communicent. cra communio nequit fideli- quoque collegiatae, ad nor- Can. 864. § 1. In periculo bus ministrari nisi inter Mis- mam can. 401, § 1, et Supe- mortis, quavis ex causa pro- sarum sollemnia vel continuo riores religiosi exempti pro cedat, fideles sacrae commu- ac statim ab iis expletis. suis subditis, ad normam nionis recipiendae praecepto § 4. Sacra communio iis constitutionum. tenentur. tantum horis distribuatur, § 3. Haec iurisdictio cessat § 2. Etiamsi eadem die sa- quibus Missae sacrificium of- amissione officii, ad normam cra communione fuerint referri potest, nisi aliud rationa- can.183, et, post sententiam fecti, valde tamen suaden- bilis causa suadeat. condemnatoriam vel declara- dum, ut in vitae discrimen § 5. Sacrum tamen Viati- toriam, excommunicatione, adducti denuo communicent. cum quacunque diei aut noc- suspensione ab officio, interdicto. § 3. Perdurante mortis peritis hora ministrari potest. culo, sanctum Viaticum, se- Can. 868. Sacerdoti cele- Can. 874. § 1. Iurisdictio- cundum prudens confessarii branti non licet Eucharistiam nem delegatam ad recipien- consilium, pluries, distinctis intra Missam distribuere fide- das confessiones quorumlibet diebus, administrari et licet et libus adeo distantibus ut ipse sive saecularium sive religio- decet. altare e conspectu amittat. sorum confert sacerdotibus tum saecularibus tum religio- Can. 865. Sanctum Viati- Can. 869. Sacra communio sis etiam exemptis Ordinarius cum infirmis ne nimium diffe- distribui potest ubicunque loci in quo confessiones exci- ratur; et qui animarum cu- Missam celebrare licet, etiam piuntur; sacerdotes autem ram gerunt, sedulo advigilent in oratorio privato, nisi loci religiosi eadem ne utantur ut eo infirmi plene sui com- Ordinarius, iustis de causis, sine licentia saltem prae- potes reficiantur. in casibus particularibus id sumpta sui Superioris, firmo prohibuerit. Can. 866. § 1. Omnibus fi- tamen praescripto can. 519. delibus cuiusvis ritus datur TITULUS IV De poenitentia § 2. Locorum Ordinarii iuri- facultas ut, pietatis causa, Can. 870. In poenitentiae sdictionem ad audiendas con- sacramentum Eucharisticum sacramento, per iudicialem fessiones habitualiter ne con- quolibet ritu confectum susci- absolutionem a legitimo mini- cedant religiosis qui a proprio piant. stro impertitam, fideli rite di- Superiore non praesentantur; § 2. Suadendum tamen ut sposito remittuntur peccata iis vero qui a proprio Superio- suo quisque ritu fideles prae- post baptismum commissa. re praesentantur, sine gravi cepto communionis paschalis CAPUT I De ministro sacra- causa eam ne denegent, fir- satisfaciant. menti poenitentiae. mo tamen praescripto can. § 3. Sanctum Viaticum mo- Can. 871. Minister huius 877. ribundis ritu proprio accipien- sacramenti est solus sacer- Can. 875. § 1. In religione dum est; sed, urgente neces- dos. clericali exempta ad recipien- sitate, fas esto quolibet ritu Can. 872. Praeter potesta- das confessiones professo- illud accipere. tem ordinis, ad validam pec- rum, novitiorum aliorumve de ART. III. De tempore et loco catorum absolutionem requi- quibus in can. 514, § 1, iuri- quo sacra communio ritur in ministro potestas iurisdictionem delegatam confert distribui potest. sdictionis, sive ordinaria sive quoque proprius eorundem Can. 867. § 1. Omnibus delegata, in poenitentem. Superior, ad normam consti- diebus licet sanctissimam Eu- Can. 873. § 1. Ordinaria tutionum; cui fas est eam charistiam distribuere. iurisdictione ad confessiones concedere etiam sacerdotibus e clero saeculari aut alius re- § 2. Feria tamen VI maioris excipiendas pro universa Ec- ligionis. hebdomadae solum licet sa- clesia, praeter Romanum crum Viaticum ad infirmos Pontificem, potiuntur S. R. E. § 2. In religione laicali deferre. Cardinales; pro suo quisque exempta, Superior proponit territorio Ordinarius loci, et confessarium, qui tamen iuri- parochus aliique qui loco pa- sdictionem obtinere debet ab rochi sunt. Ordinario loci, in quo religiosa § 2. Hac eadem iurisdictio- domus reperitur. ne gaudent etiam canonicus

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 90 Can. 876. § 1. Revocata revocent aut suspendant, nisi quandiu consistat variis in qualibet contraria particulari gravem ob causam. locis diversorum Ordinario- lege seu privilegio, sacerdo- § 2. At graves ob causas rum iurisdictioni subiectis. tes tum saeculares tum reli- Ordinarius potest etiam paro- § 2. Quoties vero navis in giosi, cuiusvis gradus aut of- cho aut poenitentiario confes- itinere consistat, possunt ficii, ad confessiones quarum- sarii munus interdicere, salvo confessiones excipere tum fi- cunque religiosarum ac novi- recursu in devolutivo ad Se- delium qui quavis de causa tiarum valide et licite reci- dem Apostolicam. ad navim accedant, tum eo- piendas peculiari iurisdictione § 3. Non tamen licet Epi- rum qui ipsis ad terram obiter indigent, salvo praescripto scopo, inconsulta Sede Apo- appellentibus confiteri petant can. 239, § 1, n. 1, 522, 523. stolica, si de domo formata eosque valide ac licite absol- § 2. Hanc iurisdictionem agatur, omnibus alicuius reli- vere etiam a casibus Ordina- confert loci Ordinarius, ubi giosae domus confessariis rio loci reservatis. religiosarum domus sita est, una simul iurisdictionem adi- Can. 884. Absolutio compli- ad normam can. 525. mere. cis in peccato turpi invalida Can. 877. § 1. Tum loco- Can. 881. § 1. Omnes est, praeterquam in mortis rum Ordinarii iurisdictionem, utriusque cleri sacerdotes ad periculo; et etiam in periculo tum Superiores religiosi iuri- audiendas confessiones ap- mortis, extra casum necessi- sdictionem aut licentiam au- probati in aliquo loco, sive or- tatis, est ex parte confessarii diendarum confessionum ne dinaria sive delegata iurisdic- illicita ad normam constitutio- concedant, nisi iis qui idonei tione instructi, possunt etiam num apostolicarum et nomi- per examen reperti fuerint, vagos ac peregrinos ex alia natim constitutionis Benedicti nisi agatur de sacerdote cuius dioecesi vel paroecia ad sese XIV Sacramentum Poeniten- theologicam doctrinam aliun- accedentes, itemque catholi- tiae, 1 Iun. 1741. de compertam habeant. cos cuiusque ritus orientalis, Can. 885. Etsi preces, ab § 2. Si post concessam iuri- valide et licite absolvere. Ecclesia formulae absoluto- sdictionem aut licentiam pru- § 2. Qui ordinariam habent riae adiunctae, ad ipsam ab- denter dubitent num proba- absolvendi potestatem, pos- solutionem obtinendam non tus a se antea sacerdos per- sunt subditos absolvere ubi- sint necessariae, nihilominus, gat adhuc idoneus esse, eum que terrarum. nisi iusta decausa, ne omit- ad novum doctrinae pericu- tantur. Can. 882. In periculo mor- lum adigant, etsi agatur de tis omnes sacerdotes, licet ad Can. 886. Si confessarius parocho aut canonico poeni- confessiones non approbati, dubitare nequeat de poenitentiario. valide et licite absolvunt quo- tentis dispositionibus et hic Can. 878. § 1. Iurisdictio slibet poenitentes a quibusvis absolutionem petat, absolutio delegata aut licentia audien- peccatis aut censuris, quan- nec deneganda, nec differen- darum confessionum concedi tumvis reservatis et notoriis, da est. potest certis quibusdam cir- etiamsi praesens sit sacerdos Can. 887. Pro qualitate et cumscripta finibus. approbatus, salvo praescripto numero peccatorum et condi- § 2. Caveant tamen loco- can. 884, 2252. tione poenitentis salutares et rum Ordinarii ac religiosi Su- Can. 883. § 1. Sacerdotes convenientes satisfactiones periores ne iurisdictionem aut omnes maritimum iter arri- confessarius iniungat; quas licentiam sine rationabili cau- pientes, dummodo vel a pro- poenitens volenti animo exci- sa nimis coarctent. prio Ordinario, vel ab Ordina- pere atque ipse per se debet Can. 879. § 1. Ad confes- rio portus in quo navim con- implere. siones valide audiendas opus scendunt, vel etiam ab Ordi- Can. 888. § 1. Meminerit est iurisdictione scripto vel nario cuiusvis portus interiec- sacerdos in audiendis confes- verbis expresse concessa. ti per quem in itinere tran- sionibus se iudicis pariter et § 2. Pro concessione iuri- seunt, facultatem rite acce- medici personam sustinere ac sdictionis nihil exigi potest. perint confessiones audiendi, divinae iustitiae simul et mi- possunt, toto itinere, quo- sericordiae ministrum a Deo Can. 880. § 1. Loci Ordina- rumlibet fidelium secum navi- constitutum esse ut honori rius vel Superior religiosus iu- gantium confessiones in navi divino et animarum saluti risdictionem vel licentiam ad excipere, quamvis navis in consulat. audiendas confessiones ne itinere transeat vel etiam ali-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 91 § 2. Caveat omnino ne § 2. Urgente necessitate, atrocioribus criminibus ex- complicis nomen inquirat, ne omnes confessarii obligatione ternis specifice determinatis; curiosis aut inutilibus quae- tenentur ex caritate confes- ipsa vero reservatio ne ultra stionibus, maxime circa sex- siones fidelium audiendi, et in in vigore maneat, quam ne- tum Decalogi praeceptum, mortis periculo omnes sacer- cesse sit ad publicum aliquod quemquam detineat, et prae- dotes. inolitum vitium exstirpandum sertim ne iuniores de iis quae CAPUT II. De reservatione et collapsam forte christia- ignorant imprudenter interro- peccatorum. nam disciplinam instauran- get. dam. Can. 893. § 1. Qui ordina- Can. 889. § 1. Sacramen- rio iure possunt audiendi con- Can. 898. Prorsus ab iis tale sigillum inviolabile est; fessiones potestatem conce- peccatis sibi reservandis om- quare caveat diligenter condere aut ferre censuras, pos- nes abstineant quae iam sint fessarius ne verbo aut signo sunt quoque, excepto Vicario Sedi Apostolicae etiam ratio- aut alio quovis modo et qua- Capitulari et Vicario Generali ne censurae reservata, et re- vis de causa prodat aliquate- sine mandato speciali, non- gulariter ab iis quoque quibus nus peccatorem. nullos casus ad suum avocare censura, etsi nemini reserva- § 2. Obligatione servandi iudicium, inferioribus absol- ta, a iure imposita sit. sacramentale sigillum tenen- vendi potestatem limitantes. Can. 899. § 1. Statutis setur quoque interpres aliique § 2. Haec avocatio dicitur mel reservationibus quas omnes ad quos notitia con- reservatio casuum. vere necessarias aut utiles iu- fessionis quoquo modo per- dicaverint, curent locorum § 3. Quod attinet ad reser- venerit. Ordinarii ut ad subditorum vationem censurarum, serve- notitiam, quo meliore eis vi- Can. 890. § 1. Omnino tur praescriptum can. 2246, deatur modo, eaedem dedu- prohibitus est confessario 2247. usus scientiae ex confessione cantur, nec facultatem a re- Can. 894. Unicum pecca- acquisitae cum gravamine servatis absolvendi cuivis et tum ratione sui reservatum poenitentis, excluso etiam passim impertiant. Sanctae Sedi est falsa dela- quovis revelationis periculo. § 2. At huiusmodi absolven- tio, qua sacerdos innocens di facultas ipso iure competit § 2. Tam Superiores pro accusatur de crimine sollicita- canonico poenitentiario ad tempore exsistentes, quam tionis apud iudices ecclesia- normam can. 401, § 1, et ha- confessarii qui postea Supe- sticos. riores fuerint renuntiati, noti- bitualiter impertiatur saltem Can. 895. Locorum Ordina- tia quam de peccatis in con- vicariis foraneis, addita, prae- rii peccata ne reservent, nisi, fessione habuerint, ad exte- sertim in locis dioecesis a re in Synodo dioecesana di- riorem gubernationem nullo sede episcopali remotioribus, scussa, vel extra Synodum modo uti possunt. facultate subdelegandi toties auditis Capitulo cathedrali et quoties confessarios sui di- Can. 891. Magister novitio- aliquot ex prudentioribus ac strictus, si et quando pro ur- rum eiusque socius, Superior probatioribus suae dioecesis gentiore aliquo determinato Seminarii collegiive sacra- animarum curatoribus, vera casu ad eos recurrant. mentales confessiones suo- reservationis necessitas aut § 3. Ipso iure a casibus, rum alumnorum secum in ea- utilitas comprobata fuerit. dem domo commorantium ne quos quoquo modo sibi Ordi- Can. 896. Inter Superiores audiant, nisi alumni ex gravi narii reservaverint, absolvere religionis clericalis exemptae et urgenti causa in casibus possunt tum parochi, aliive unus Superior generalis, et in particularibus sponte id pe- qui parochorum nomine in monasteriis sui iuris Abbas, tant. iure censentur, toto tempore cum proprio cuiusque Consi- ad praeceptum paschale Can. 892. § 1. Parochi alii- lio, peccata, ut supra, subdi- adimplendum utili, tum sin- que quibus cura animarum vi torum reservare possunt, fir- guli missionarii quo tempore muneris est demandata, gra- mo praescripto can. 518, § 1, missiones ad populum haberi vi iustitiae obligatione tenen- 519. contingat. tur audiendi sive per se sive Can. 897. Casus reservandi per alium confessiones fide- Can. 900. Quaevis reserva- sint pauci omnino, tres scili- lium sibi commissorum, quo- tio omni vi caret: cet ve1, ad summum, qua- ties ii audiri rationabiliter pe- 1º. Cum confessionem pe- tuor ex gravioribus tantum et tant. ragunt sive aegroti qui domo

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 92 egredi non valent, sive sponsi Can. 905. Cuivis fideli inte- ro Ecclesiae concedit pro matrimonii ineundi causa; grum est confessario legitime vivis per modum absolutionis, 2º. Quoties vel legitimus approbato etiam alius ritus, pro defunctis per modum suf- Superior petitam pro aliquo cui maluerit, peccata sua fragii. determinato casu absolvendi confiteri. Can. 912. Praeter Roma- facultatem denegaverit, vel, Can. 906. Omnis utriusque num Pontificem, cui totius prudenti confessarii iudicio, sexus fidelis, postquam ad spiritualis Ecclesiae thesauri a absolvendi facultas a legitimo annos discretionis, idest ad Christo Domino commissa est Superiore peti nequeat sine usum rationis, pervenerit, te- dispensatio, ii tantum pos- gravi poenitentis incommodo netur omnia peccata sua sal- sunt potestate ordinaria in- aut sine periculo violationis tem semel in anno fideliter dulgentias elargiri, quibus id sigilli sacramentalis; confiteri. expresse a iure concessum 3º. Extra territorium reser- Can. 907. Praecepto confi- est. vantis, etiamsi dumtaxat ad tendi peccata non satisfacit, Can. 913. Inferiores Roma- absolutionem obtinendam qui confessionem facit sacri- no Pontifice nequeunt: poenitens ex eo discesserit. legam vel voluntarie nullam. 1º. Facultatem concedendi CAPUT III.De subiecto sa- CAPUT IV. De loco ad con- indulgentias aliis committere, cramenti poenitentiae. fessiones excipiendas. nisi id eis a Sede Apostolica Can. 901. Qui post bapti- Can. 908. Sacramentalis expresse fuerit indultum; smum mortalia perpetravit, confessionis proprius locus 2º. Indulgentias concedere quae nondum per claves Ec- est ecclesia vel oratorium pu- defunctis applicabiles; clesiae directe remissa sunt, blicum aut semipublicum. 3º. Eidem rei seu actui pie- debet omnia quorum post di- Can. 909. § 1. Sedes con- tatis vel sodalitio, cui iam a ligentem sui discussionem fessionalis ad audiendas mu- Sede Apostolica vel ab alio conscientiam habeat, confite- lierum confessiones semper indulgentiae concessae sint, ri et circumstantias in confes- collocetur in loco patenti et alias adiungere, nisi novae sione explicare, quae speciem conspicuo, et generatim in conditiones adimplendae peccati mutent. ecclesia vel oratorio publico praescribantur. Can. 902. Peccata post aut semi-publico mulieribus Can. 914. Benedictionem baptismum commissa, sive destinato. papalem cum indulgentia ple- mortalia directe potestate § 2. Sedes confessionalis naria, secundum praescrip- clavium iam remissa, sive ve- crate fixa ac tenuiter perfora- tam formulam, impertiri pos- nialia, sunt materia suffi- ta inter poenitentem et con- sunt Episcopi in sua quisque ciens, sed non necessaria, fessarium sit instructa. dioecesi bis in anno, hoc est sacramenti poenitentiae. Can. 910. § 1. Feminarum die sollemni Paschatis Resur- Can. 903. Qui aliter confi- confessiones extra sedem rectionis et alio die festo sol- teri non possunt, non prohi- confessionalem ne audiantur, lemni ab ipsis designando, bentur, si velint, per interpre- nisi ex causa infirmitatis alia- etiamsi iidem Missae sollemni tem confiteri, praecavendo ve verae necessitatis et adhi- astiterint tantum; Abbates abusus et scandala, firmo bitis cautelis quas Ordinarius autem vel Praelati nullius, Vi- praescripto can. 889, § 2. loci opportunas iudicaverit. carii et Praefecti Apostolici, etsi episcopali dignitate ca- Can. 904. Ad normam con- § 2. Confessiones virorum reant, id possunt in suis terri- stitutionum apostolicarum et etiam in aedibus privatis ex- toriis uno tantum ex sollem- nominatim constitutionis Be- cipere licet. nedicti XIV Sacramentum nioribus per annum diebus. CAPUT V. De indulgentiis. Poenitentiae, 1 Iun. 1741, Can. 915. Regulares, qui debet poenitens sacerdotem, ART. I. De indulgentiarum privilegium habent impertien- reum delicti sollicitationis in concessione. di benedictionem papalem, confessione, intra mensem Can. 911. Omnes magni non solum obligatione tenen- denuntiare loci Ordinario, vel faciant indulgentias seu retur servandi formulam prae- Sacrae Congregationi S. Offi- missionem coram Deo poe- scriptam, sed hoc privilegio cii; et confessarius debet, nae temporalis debitae pro uti nequeunt, nisi in suis ec- graviter onerata eius con- peccatis, ad culpam quod at- clesiis et in ecclesiis monia- scientia, de hoc onere poeni- tinet iam deletis, quam eccle- lium vel tertiariorum suo Or- tentem monere. siastica auctoritas ex thesau- dini legitime aggregatorum; btcabf Codex Iuris Canonici 1917 93 non autem eodem die et loco gentiarum concessiones pro tem quae statutum diem quo Episcopus eam impertiat. omnibus fidelibus, obligatione claudit. Can. 916. Episcopi, Abba- tenentur, sub poena nullitatis Can. 924. § 1. Ad normam tes vel Praelati nullius, Vicarii gratiae obtentae, authentica can. 75, indulgentiae adne- ac Praefecti Apostolici et Su- exemplaria earundem con- xae alicui ecclesiae non ces- periores maiores religionis cessionum ad Sacram Poeni- sant, si ecclesia funditus clericalis exemptae, possunt tentiariam deferendi. evertatur rursusque intra designare et declarare unum Can. 921. § 1. Indulgentia quinquaginta annos aedifice- altare privilegiatum quotidia- plenaria concessa pro festis tur in eodem vel fere eodem num perpetuum, dummodo Domini Nostri Iesu Christi vel loco et sub eodem titulo. aliud non habeatur, in suis pro festis Beatae Mariae Vir- § 2. Indulgentiae coronis ecclesiis cathedralibus, abba- ginis, intelligitur concessa aliisve rebus adnexae tunc tialibus, collegiatis, conven- dumtaxat pro festis quae in tantum cessant, cum coronae tualibus, paroecialibus, quasi- calendario universali repe- aliaeve res prorsus desinant paroecialibus, non autem in riuntur. esse vel vendantur. oratoriis publicis vel semi-pu- § 2. Concessa indulgentia ART. II. De indulgentiis ac- blicis, nisi sint ecclesiae pa- plenaria vel partialis pro fe- quirendis. roeciali unita seu eiusdem stis Apostolorum, intelligitur Can. 925. § 1. Ut quis ca- subsidiaria. concessa dumtaxat pro eo- pax sit sibi lucrandi indulgen- Can. 917. § 1. Die Com- rum festo natali. tias, debet esse baptizatus, memorationis omnium fide- § 3. Indulgentia plenaria non excommunicatus, in sta- lium defunctorum, omnes concessa ut quotidiana per- tu gratiae saltem in fine ope- Missae gaudent privilegio ac petua ve1 ad tempus visitan- rum praescriptorum, subditus si essent ad altare privilegia- tibus aliquam ecclesiam vel concedentis. tum celebratae. publicum oratorium ita intelli- § 2. Ut vero subiectum ca- § 2. Omnia altaria ecclesiae genda est ut quacunque die, pax eas revera lucretur debet per eos dies quibus in ea pe- sed semel tantum in anno, ab habere intentionem saltem ragitur supplicatio Quadragin- unoquoque fideli acquiri pos- generalem eas acquirendi et ta Horarum sunt privilegiata. sit, nisi aliud in decreto ex- opera iniuncta implere statu- presse dicatur. Can. 918. § 1. Ut indicetur to tempore ac debito modo altare esse privilegiatum, ni- Can. 922. Indulgentiae ad- secundum concessionis teno- hil aliud inscribatur, nisi: al- nexae festis vel sacris suppli- rem. tare privilegiatum, perpe- cationibus vel precibus no- Can. 926. Plenaria indul- tuum vel ad tempus, quoti- vendialibus, septenariis, tri- gentia ita concessa intelligitur dianum vel non, secundum duanis, quae ante aut post ut si quis eam plenarie lucrari concessionis verba. festum vel etiam eius octava- non possit, eam tamen par- rio perdurante peraguntur, § 2. Pro Missis celebrandis tialiter lucretur pro dispositio- translatae intelliguntur in in altari privilegiato nequit, ne quam babet. sub obtentu privilegii, maior eum diem, quo festa huiu- Can. 927. Nisi aliud ex con- exigi Missae eleemosyna. smodi legitime transferantur, si festum translatum habeat cessionis tenore appareat, in- Can. 919. § 1. Novae in- officium cum Missa sine sol- dulgentias ab Episcopo con- dulgentiae, ecclesiis etiam re- lemnitate et externa celebra- cessas lucrari possunt tum gularium concessae, quae tione ac translatio fiat in per- subditi extra territorium, tum Romae promulgatae non sint, petuum, vel si transferatur peregrini, vagi, omnesque ne pervulgentur, inconsulto sive ad tempus sive in perpe- exempti in territorio degen- Ordinario loci. tuum sollemnitas et externa tes. § 2. In edendis libris, libel- celebratio. Can. 928. § 1. Indulgentia lis, etc., quibus concessiones Can. 923. Ad lucrandam in- plenaria, nisi aliud expresse indulgentiarum pro variis pre- dulgentiam alicui diei affi- cautum sit, acquiri potest se- cibus aut piis operibus recen- xam, si visitatio ecclesiae vel mel tantum in die, etsi idem sentur, servetur praescriptum oratorii requiratur, haec fieri opus praescriptum pluries po- can. 1388. potest a meridie diei praece- natur. Can. 920. Qui a Summo dentis usque ad mediam noc- § 2. Partialis indulgentia, Pontifice impetraverint indul- nisi contrarium expresse no-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 94 tetur, saepius per diem, eo- munionem in statu gratiae et tractionem, vel interpola- dem opere repetito, potest cum recta piaque mente reci- tionem. lucrifieri. pere quotidie, quamvis semel § 3. Ad indulgentiarum ac- Can. 929. Fideles utriusque aut iterum per hebdomadam quisitionem satis est oratio- sexus qui, perfectionis studio ab eadem abstineant, pos- nem alternis cum socio reci- vel institutionis seu educatio- sunt omnes indulgentias con- tare, aut mente eam prose- nis aut etiam valetudinis cau- sequi, etiam sine actuali con- qui, dum ab alio recitatur. fessione quae ceteroquin ad sa in domibus ecclesia vel Can. 935. Pia opera ad lu- eas lucrandas necessaria fo- publico sacello carentibus, de crandas indulgentias iniuncta, ret, exceptis indulgentiis sive consensu Ordinariorum con- confessarii possunt in alia iubilaei ordinarii et extraordi- stitutis, vitam communem commutare pro iis qui, legiti- narii sive ad instar iubilaei. agunt, itemque personae om- mo detenti impedimento, ea- nes ad illis ministrandum ibi- Can. 932. Opere, cui prae- dem praestare nequeant. dem commorantes, quoties stando quis lege aut praecep- Can. 936. Muti lucrari pos- ad lucrandas indulgentias to obligatur, nequit indulgen- sunt indulgentias adnexas praescribatur visitatio alicuius tia lucrifieri, nisi in eiusdem publicis precibus, si una cum ecclesiae non determinatae, concessione aliud expresse ceteris fidelibus in eodem vel indeterminati alicuius pu- dicatur; qui tamen praestat loco orantibus mentem ac blici oratorii, visitare queunt opus sibi in sacramentalem pios sensus ad Deum attol- propriae domus sacellum in poenitentiam iniunctum et in- lant; et si agatur de privatis quo obligationi audiendi Sa- dulgentiis forte ditatum, po- orationibus, satis est ut eas crum iure satisfacere pos- test simul et poenitentiae sa- mente recolant signisve ef- sunt, dummodo cetera opera tisfacere et indulgentias lu- fundant vel tantummodo ocu- iniuncta rite praestiterint. crari. lis percurrant. Can. 930. Nemo indulgen- Can. 933. Uni eidemque rei TITULUS VDe extrema unc- tias acquirens potest eas aliis vel loco plures ex variis titulis tione in vita degentibus applicare; adnecti possunt indulgentiae; animabus autem in purgato- sed uno eodemque opere, cui Can. 937. Extremae unctio- rio detentis indulgentiae om- ex variis titulis indulgentiae nis sacramentum conferri de- nes a Romano Pontifice con- adnexae sint, non, possunt bet per sacras unctiones, ad- cessae, nisi aliud constet, ap- plures acquiri indulgentiae, hibito oleo olivarum rite be- plicabiles sunt. nisi opus requisitum sit con- nedicto, et per verba in ritualibus libris ab Ecclesia proba- Can. 931. § 1. Ad quaslibet fessio vel communio, aut nisi tis praescripta. indulgentias lucrandas con- aliud expresse cautum fuerit. fessio forte requisita peragi Can. 934. § 1. Si ad lu- CAPUT I De ministro extre- potest intra octo dies qui im- crandas indulgentias oratio in mae unctionis. mediate praecedunt diem cui genere ad mentem Summi Can. 938. § 1. Hoc sacra- indulgentia fuit affixa; com- Pontificis praescribatur, men- mentum valide administrat munio autem in pervigilio talis tantum oratio non suffi- omnis et solus sacerdos. eiusdem diei; utraque vero cit; oratio autem vocalis po- § 2. Salvo praescripto can. etiam intra subsequentem to- terit arbitrio fidelium deligi, 397, n. 3, 514, §§ 1-3, mini- tam octavam. nisi peculiaris aliqua assigne- ster ordinarius est parochus § 2. Pariter ad lucrandas in- tur. loci, in quo degit infirmus; in dulgentias pro piis exercitiis § 2. Si peculiaris oratio as- casu autem necessitatis, vel in triduum, hebdomadam, signata fuerit, indulgentiae de licentia saltem rationabili- etc., ductis concessas, con- acquiri possunt quocunque ter praesumpta eiusdem pa- fessio et communio fieri idiomate oratio recitetur, rochi vel Ordinarii loci, alius etiam potest intra octavam dummodo de fidelitate ver- quilibet sacerdos hoc sacra- quae immediate sequitur sionis constet ex declaratione mentum ministrare potest. exercitium expletum. vel Sacrae Poenitentiariae vel Can. 939. Minister ordina- § 3. Christifideles qui so- unius ex Ordinariis loci ubi rius ex iustitia tenetur hoc lent, nisi legitime impedian- vulgaris est lingua in quam sacramentum per se ipse vel tur, saltem bis in mense ad vertitur oratio; sed indulgen- per alium administrare, et in poenitentiae sacramentum tiae penitus cessant ob casu necessitatis ex caritate accedere, aut sanctam com- quamlibet additionem, de- quilibet sacerdos.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 95 CAPUT II. De subiecto ex- Can. 946. Oleum infirmo- iure vel a Sede Apostolica tremae unctionis. rum parochus loco nitido et per peculiare indultum pote- Can. 940. § 1. Extrema decenter ornato in vase ar- statem acceperit aliquos ordi- unctio praeberi non potest genteo vel stamneo diligenter nes conferendi. nisi fideli, qui post adeptum custodiat, nec domi retineat Can. 952. Nemini licet ordi- usum rationis ob infirmitatem nisi ad normam can. 735. natum a Romano Pontifice ad vel senium in periculo mortis Can. 947. § 1. Unctiones altiorem ordinem promovere versetur. verbis, ordine et modo in li- sine Sedis Apostolicae facul- § 2. In eadem infirmitate bris ritualibus praescripto, ac- tate. hoc sacramentum iterari non curate peragantur; in casu Can. 953. Consecratio epi- potest, nisi infirmus post su- autem necessitatis sufficit scopalis reservatur Romano sceptam unctionem convalue- unica unctio in uno sensu seu Pontifici ita ut nulli Episcopo rit et in aliud vitae discrimen rectius in fronte cum prae- liceat quemquam consecrare inciderit. scripta Forma breviore, salva in Episcopum, nisi prius con- obligatione singulas unctiones Can. 941. Quando dubita- stet de pontificio mandato. supplendi, cessante periculo. tur num infirmus usum ratio- Can. 954. Episcopus conse- nis attigerit, num in periculo § 2. Unctio renum semper crator debet alios duos Epi- mortis reipsa versetur vel omittatur. scopos adhibere, qui sibi in num mortuus sit, hoc sacra- § 3. Unctio pedum ex quali- consecratione assistant, nisi mentum ministretur sub con- bet rationabili causa omitti hac super re a Sede Apostoli- ditione. potest. ca dispensatum fuerit. Can. 942. Hoc sacramen- § 4. Extra casum gravis ne- Can. 955. § 1. Unusqui- tum non est conferendum illis cessitatis, unctiones ipsa mi- sque a proprio Episcopo ordi- qui impoenitentes in manife- nistri manu nulloque adhibito netur aut cum legitimis eiu- sto peccato mortali contuma- instrumento fiant. sdem litteris dimissoriis. citer perseverant; quod si TITULUS VI De ordine § 2. Episcopus proprius, iu- hoc dubium fuerit, conferatur Can. 948. Ordo ex Christi sta causa non impeditus, per sub conditione. institutione clericos a laicis in se ipse suos subditos ordinet; Can. 943. Infirmis autem Ecclesia distinguit ad fidelium sed subditum orientalis ritus, qui, cum suae mentis compo- regimen et cultus divini mini- sine apostolico indulto, licite tes essent, illud saltem impli- sterium. ordinare non potest. cite petierunt aut verisimiliter Can. 949. In canonibus qui Can. 956. Episcopus prop- petiissent, etiamsi deinde sequuntur, nomine ordinum pius, quod attinet ad ordina- sensus vel usum rationis ami- maiorum ve1 sacrorum intel- tionem saecularium, est tan- serint, nihilominus absolute liguntur presbyteratus, diaco- tum Episcopus dioecesis in praebeatur. natus, subdiaconatus; mino- qua promovendus habeat do- Can. 944. Quamvis hoc sarum vero acolythatus, exorci- micilium una cum origine aut cramentum per se non sit de status, lectoratus, ostiariatus. simplex domicilium sine origi- necessitate medii ad salutem, ne; sed in hoc altero casu Can. 950. In iure verba: nemini tamen licet illud negli- promovendus debet animum ordinare, ordo, ordinatio, sa- gere; et omni studio et dili- in dioecesi perpetuo manendi cra ordinatio, comprehen- gentia curandum ut infirmi, iureiurando firmare, nisi aga- dunt, praeter consecrationem dum sui plene compotes tur de promovendo ad ordi- episcopalem, ordines enume- sunt, illud recipiant. nes clerico qui dioecesi per ratos in can. 949 et ipsam primam tonsuram iam incar- CAPUT III.De ritibus et cae- primam tonsuram, nisi aliud dinatus est, vel de promo- remoniis extremae unctionis. ex natura rei vel ex contextu vendo alumno, qui Can. 945. Oleum olivarum, verborum eruatur. servitio,alius dioecesis desti- in sacramento extremae unc- CAPUT I. De ministro sacrae natur ad normam can. 969, § tionis adhibendum, debet ordinationis. 2, vel de promovendo religio- esse ad hoc benedictum ab Can. 951. Sacrae ordinatio- so professo de quo in can. Episcopo, vel a presbytero nis minister ordinarius est 964, n. 4. qui facultatem illud benedi- Episcopus consecratus; ex- cendi a Sede Apostolica obti- Can. 957. § 1. Vicarius ac traordinarius, qui, licet cha- nuerit. Praefectus Apostolicus, Abbas ractere episcopali careat, a vel Praelatus nullius, si cha- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 96 ractere episcopali polleant, Can. 960. § 1. Litterae di- ab eodem collata, revocato Episcopo dioecesano aequipa- missoriae ne concedantur, quolibet contrario privilegio, rantur quod pertinet ad ordi- nisi habitis antea omnibus te- est irrita, nisi ordinans cha- nationem. stimoniis, quae iure exiguntur ractere episcopali polleat; § 2. Si episcopali oharacte- ad normam can. 993-1000. 2º. Religiosi exempti a nullo re careant, possunt nihilomi- § 2. Si post datas ab Ordi- Episcopo ordinari licite pos- nus in proprio territorio et nario litteras dimissorias sunt sine litteris dimissoriis durante tantum munere, con- nova testimonia necessaria proprii Superioris maioris; ferre primam tonsuram et or- sint ad normam can. 994, § 3º. Superiores professis vo- dines minores tum propriis 3, Episcopus alienus ne ordi- torum simplicium, de quibus subditis saecularibus ad nor- net, antequam eadem rece- in can. 574, litteras dimisso- mam can. 956, tum aliis qui perit. rias concedere possunt dum- litteras dimissorias iure requi- § 3. Quod si promovendus taxat ad primam tonsuram et sitas exhibeant; ordinatio ex- tempus sufficiens ad contra- ordines minores; tra hos fines ab eisdem pe- hendum impedimentum ad 4º. Ordinatio ceterorum racta irrita est. normam mem. can. 994 tran- omnium alumnorum cuiusvis Can. 958. § 1. Litteras di- segerit in ipsa dioecesi Epi- religionis regitur iure saecula- missorias pro saecularibus scopi ordinantis, hic testimo- rium, revocato quolibet indul- dare possunt, quandiu iuri- nia directe colligat. to Superioribus concesso sdictionem in territorio reti- Can. 961. Litterae dimisso- dandi professis a votis tem- nent: riae mitti possunt ab Episco- porariis litteras dimissorias 1º. Episcopus proprius, po- po proprio, etiam Cardinali ad ordines maiores. stquam possessionem suae Episcopo suburbicario, ad Can. 965. Episcopus ad dioecesis legitime ceperit ad quemlibet Episcopum, com- quem Superior religiosus lit- normam can. 334, § 3, licet munionem cum Sede Aposto- teras dimissorias mittere de- nondum consecratus; lica habentem, excepto tan- bet, est Episcopus dioecesis, 2º. Vicarius Generalis, ex tum, citra apostolicum indul- in qua sita est domus religio- speciali tamen Episcopi man- tum, Episcopo ritus diversi a sa, ad cuius familiam pertinet dato; ritu promovendi. ordinandus. 3º. De Capituli consensu Vi- Can. 962. Quilibet Episco- Can. 966. § 1. Tunc tan- carius Capitularis post annum pus, acceptis legitimis litteris tum Superior religiosus ad a sede vacante; intra annum dimissoriis, alienum subditum alium Episcopum litteras di- vero solis arctatis ratione be- licite ordinat, dummodo ipse missorias mittere potest, cum neficii recepti vel recipiendi, de germana litterarum fide Episcopus dioecesanus licen- aut ratione certi alicuius offi- dubitare nullatenus possit, tiam dederit, aut sit diversi cii, cui propter necessitatem salvo praescripto can. 994, § ritus, aut sit absens, aut non dioecesis sine dilatione sit 3. sit ordinationem habiturus providendum; Can. 963. Litterae dimisso- proximo legitimo tempore ad 4º. Vicarius ac Praefectus riae possunt ab ipso conce- normam can. 1006, § 2, vel Apostolicus, Abbas vel Prae- dente vel ab eius successore denique cum dioecesis vacet latus nullius, licet episcopali limitari aut revocari, sed se- nec eam regat qui charactere charactere careant, etiam ad mel concessae non exstin- episcopali polleat. ordines maiores. guuntur resoluto iure dantis. § 2. Necesse est ut singulis § 2. Vicarius Capitularis lit- Can. 964. Quod attinet ad in casibus id Episcopo ordina- teras dimissorias ne concedat ordinationem religiosorum: turo constet ex authentico iis qui ab Episcopo reiecti fue- 1º. Abbas regularis de regi- Curiae episcopalis testimonio. runt. mine, etsi sine territorio nul- Can. 967. Caveant Supe- Can. 959. Qui potest litte- lius, potest conferre primam riores religiosi ne in fraudem ras dimissorias ad ordines re- tonsuram et ordines minores, Episcopi dioecesani subditum cipiendos dare, potest quo- dummodo promovendus sit ordinandum ad aliam religio- que eosdem ordines conferre ipsi subditus vi professionis sam domum mittant, aut per se ipse, si necessariam saltem simplicis, ipse vero sit concessionem litterarum di- ordinis potestatem habeat. presbyter et benedictionem missoriarum de industria in id abbatialem legitime accepe- tempus differant, quo Episco- rit. Extra hos fines, ordinatio, btcabf Codex Iuris Canonici 1917 97 pus vel abfuturus, vel nullas nentur saltem per integrum 7º. Titulus canonicus, si habiturus sit ordinationes. sacrae theologiae curriculum, agatur de ordinibus maiori- CAPUT II. De subiecto sa- nisi Ordinarius in casibus pe- bus. crae ordinationis. culiaribus, gravi de causa, § 2. Quod pertinet ad con- onerata eius conscientia, di- Can. 968. § 1. Sacram or- secrationem episcopalem, spensaverit. dinationem valide recipit so- servetur praescriptum can. lus vir baptizatus; licite au- § 2. Qui ad ordines adspi- 331. tem, qui ad normam sacro- rant et extra Seminarium le- Can. 975. Subdiaconatus rum canonum debitis qualita- gitime morantur, commen- ne conferatur ante annum vi- tibus, iudicio proprii Ordinarii, dentur pio et idoneo sacerdo- cesimum primam completum; praeditus sit, neque ulla deti- ti, qui eis invigilet eosque ad diaconatus ante vicesimum neatur irregularitate aliove pietatem informet. secundum completum; pre- impedimento. ART. I. De requisitis in su- sbyteratus ante vicesimum § 2. Qui irregularitate alio- biecto sacrae ordinationis. quartum completum. ve impedimento detinentur, Can. 973. § 1. Prima ton- Can. 976. § 1. Nemo sive licet post ordinationem etiam sura et ordines illis tantum saecularis sive religiosus ad sine propria culpa exorto, conferendi sunt, qui proposi- primam tonsuram promovea- prohibentur receptos ordines tum habeant ascendendi ad tur ante inceptum cursum exercere. presbyteratum et quos merito theologicum. Can. 969. § 1. Nemo ex coniicere liceat aliquando di- § 2. Firmo praescripto can. saecularibus ordinetur, qui gnos futuros esse presbyte- 975, subdiaconatus ne confe- iudicio proprii Episcopi non sit ros. ratur, nisi exeunte tertio cur- necessarius vel utilis ecclesiis § 2. Ordinatus tamen qui sus theologici anno; diacona- dioecesis. superiores ordines recipere tus, nisi incepto quarto anno; § 2. Non prohibetur tamen recuset, nec potest ab Epi- presbyteratus, nisi post me- Episcopus proprium promo- scopo ad eos recipiendos dietatem eiusdem quarti vere subditum, qui in futu- cogi, nec prohiberi a recepto- anni. rum, praevia legitima excar- rum ordinum exercitio, nisi § 3. Cursus theologicus pe- dinatione et incardinatione, impedimento canonico deti- ractus esse debet non priva- servitio alius dioecesis desti- neatur aliave gravis, iudicio tim, sed in scholis ad id insti- netur. Episcopi, obsit causa. tutis secundum studiorum ra- Can. 970. Proprius Episco- § 3. Episcopus sacros ordi- tionem can. 1365 determina- pus vel Superior religiosus nes nemini conferat quin ex tam. maior potest suis clericis ex positivis argumentis moraliter Can. 977. Ordines grada- quavis canonica causa, occul- certus sit de eius canonica tim conferendi sunt ita ut orta quoque, etiam extraiudi- idoneitate; secus non solum dinationes per saltum omnino cialiter, ascensum ad ordines gravissime peccat, sed etiam prohibeantur. periculo sese committit alie- interdicere, salvo iure recur- Can. 978. § 1. In ordina- nis communicandi peccatis. sus ad Sanctam Sedem, vel tionibus serventur temporum etiam ad Moderatorem gene- Can. 974. § 1. Ut quis licite interstitia quibus promoti in ralem, si agatur de religiosis ordinari possit, requiruntur: receptis ordinibus, secundum quibus ascensum interdixerit 1º. Recepta sacra confirma- Episcopi praescriptum, sese Superior provincialis. tio; exerceant. Can. 971. Nefas est quem- 2º. Mores ordini recipiendo § 2. Interstitia primam ton- quam, quovis modo, ob congruentes; suram inter et ostiariatum vel quamlibet rationem, ad sta- 3º. Aetas canonica; inter singulos ordines mino- tum clericalem cogere, vel res prudenti Episcopi iudicio 4º. Debita scientia; canonice idoneum ab eodem committuntur; acolythus vero avertere. 5º. Ordinum inferiorum su- ad subdiaconatum, subdiaco- Can. 972. § 1. Curandum sceptio; nus ad diaconatum, diaconus ut ad sacros ordines adspi- 6º. Interstitiorum observa- ad presbyteratum ne antea rantes inde a teneris annis in tio; promoveantur, quam acoly- Seminario recipiantur; sed thus unum saltem annum, omnes ibidem commorari te- subdiaconus et diaconus tres

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 98 saltem menses in suo qui- dioecesis, et, in locis sacrae hunc defectum prohibentur sque ordine fuerint versati, Congregationi de Prop. Fide actus qui rite poni possunt; nisi necessitas aut utilitas Ec- subiectis, titulo missionis, ita 3º. Qui epileptici vel amen- clesiae, iudicio Episcopi, aliud tamen ut ordinandus, iureiu- tes vel a daemone possessi exposcat. rando interposito, se devo- sunt vel fuerunt; quod si post § 3. Nunquam tamen, nisi veat perpetuo dioecesis aut receptos ordines tales evase- de peculiari licentia Romani missionis servitio sub Ordina- rint et iam liberos esse certo Pontificis, minores ordines rii loci pro tempore auctorita- constet, Ordinarius potest cum subdiaconatu duove sa- te. suis subditis receptorum ordi- cri ordines uno eodemque § 2. Ordinarius presbytero, num exercitium rursus per- die, reprobata quavis contra- quem promoverit titulo servi- mittere; ria consuetudine, conferan- tii ecclesiae vel missionis, de- 4º. Bigami, qui nempe duo tur; imo nec primam tonsu- bet beneficium vel officium vel plura matrimonia valida ram conferre licet una cum vel subsidium, ad congruam successive contraxerunt; aliquo ex ordinibus minori- eiusdem sustentationem suf- 5º. Qui infamia iuris notan- bus, neque omnes ordines ficiens, conferre. tur; minores una simul. Can. 982. § 1. Pro regula- 6º. Iudex qui mortis sen- Can. 979. § 1. Pro clericis ribus titulus canonicus est tentiam tulit; saecularibus titulus canonicus sollemnis religiosa professio est titulus beneficii, eoque seu titulus, ut dicitur, pau- 7º. Qui munus carnificis su- deficiente, patrimonii aut pertatis. sceperint eorumque voluntarii ac immediati ministri in exse- pensionis. § 2. Pro religiosis votorum cutione capitalis sententiae. § 2. Hic titulus debet esse simplicium perpetuorum est et vere securus pro tota ordi- titulus mensae communis, Can. 985. Sunt irregulares nati vita et vere sufficiens ad Congregationis aliusve simi- ex delicto: congruam eiusdem sustenta- lis, ad normam constitutio- 1º. Apostatae a fide, haere- tionem, secundum normas ab num. tici, schismatici; Ordinariis pro diversis loco- § 3. Ceteri religiosi, etiam 2º. Qui, praeterquam in rum et temporum necessitati- ad ordinationis titulum quod casu extremae necessitatis, bus et adiunctis dandas. attinet, iure saecularium re- baptismum ab acatholicis Can. 980. § 1. Ordinatus in guntur. quovis modo sibi conferri si- sacris, si titulum amittat, ART. II. De irregularitatibus verunt; alium sibi provideat, nisi, iu- aliisque impedimentis. 3º. Qui matrimonium atten- dicio Episcopi, eius congruae Can. 983. Nullum impedi- tare aut civilem tantum ac- sustentationi aliter cautum mentum perpetuum quod ve- tum ponere ausi sunt, vel ip- sit. nit nomine irregularitatis, simet vinculo matrimoniali § 2. Qui, citra apostolicum sive ex defectu sit sive ex de- aut ordine sacro aut votis re- indultum, suum subditum in licto, contrahitur, nisi quod ligiosis etiam simplicibus ac sacris sine titulo canonico fuerit in canonibus qui se- temporariis ligati, ve1 cum scienter ordinaverint aut ordi- quuntur expressum. muliere iisdem votis adstricta nari permiserint, debent ipsi aut matrimonio valido co- Can. 984. Sunt irregulares eorumque successores eidem niuncta; ex defectu: egenti alimenta necessaria 4º. Qui voluntarium homici- 1º. Illegitimi, sive illegitimi- praebere, donec congruae dium perpetrarunt aut fetus tas sit publica sive occulta, eiusdem sustentationi aliter humani abortum procurave- nisi fuerint legitimati vel vota provisum fuerit. runt, effectu secuto, omne- sollemnia professi; § 3. Si Episcopus aliquem sque cooperantes; 2º. Corpore vitiati qui secu- ordinaverit sine titulo canoni- 5º. Qui seipsos vel alios re propter debilitatem, vel co cum pacto ut ordinatus mutilaverunt vel sibi vitam decenter propter deformita- non petat ab ipso alimenta, adimere tentaverunt; hoc pactum omni vi caret. tem, altaris ministerio defungi non valeant. Ad impedien- 6º. Clerici medicam vel chi- Can. 981. § 1. Si ne unus dum tamen exercitium ordi- rurgicam artem sibi vetitam quidem ex titulis de quibus in nis legitime recepti, gravior exercentes, si exinde mors can. 979, § 1, praesto sit, requiritur defectus, neque ob sequatur; suppleri potest titulo servitii btcabf Codex Iuris Canonici 1917 99 7º. Qui actum ordinis, cleri- Can. 990. § 1. Licet Ordi- vel per alios Episcopo aliive cis in ordine sacro constitutis nariis per se vel per alium qui Episcopi hac in re vices reservatum, ponunt, vel eo suos subditos dispensare ab gerat, suum propositum ante ordine carentes, vel ab eius irregularitatibus omnibus ex ordinationem opportuno tem- exercitio poena canonica sive delicto occulto provenienti- pore aperiant. personali, medicinali aut vin- bus, ea excepta de qua in Can. 993. Promovendi sae- dicativa, sive locali prohibiti. can. 985, n. 4 aliave deducta culares aut religiosi qui, quod Can. 986. Haec delicta irre- ad forum iudiciale. pertinet ad ordinationem, gularitatem non pariunt, nisi § 2. Eadem facultas compe- saecularium iure reguntur, fuerint gravia peccata, post tit cuilibet confessario in casi- afferant: baptismum perpetrata, salvo bus occultis urgentioribus in 1º. Testimonium ultimae or- praescripto can. 985, n. 2, quibus Ordinarius adiri ne- dinationis aut si de prima itemque externa, sive publica queat et periculum immineat tonsura agatur, recepti bapti- sive occulta. gravis damni vel infamiae, smatis et confirmationis; sed ad hoc dumtaxat ut poe- Can. 987. Sunt simpliciter 2º. Testimonium de peractis nitens ordines iam susceptos impediti: studiis, pro singulis ordinibus, exercere licite valeat. 1º. Filii acatholicorum, ad normam can. 976, requisi- quandiu parentes in suo erro- Can. 991. § 1. In precibus tis; pro irregularitatum ac impe- re permanent; 3º. Testimonium rectoris dimentorum dispensatione, 2º. Viri uxorem habentes; Seminarii, aut sacerdotis cui omnes irregularitates ac im- candidatus extra Seminarium 3º. Qui officium vel admini- pedimenta indicanda sunt; commendatus fuerit, de bonis strationem gerunt clericis ve- secus dispensatio generalis eiusdem candidati moribus; titam cuius rationes reddere valebit quidem etiam pro re- debeant, donec, deposito offi- ticitis bona fide, iis exceptis 4º. Testimoniales litteras cio et administratione atque quae in can. 990, § 1 exci- Ordinarii loci in quo promo- rationibus redditis, liberi facti piuntur, non autem pro retici- vendus tantum temporis mo- sint; tis mala fide. ratus est ut canonicum impedimentum contrahere ibi po- 4º. Servi servitute proprie § 2. Si agatur de irregulari- tuerit; dicta ante acceptam liberta- tate ex homicidio voluntario, tem; etiam numerus delictorum 5º. Testimoniales Superioris 5º. Qui ad ordinarium mili- exprimendus est sub poena maioris religiosi, si cui religio- tare servitium civili lege ad- nullitatis concedendae dini promovendus adscriptus stringuntur antequam illud spensationis. sit. expleverint; § 3. Dispensatio generalis Can. 994. § 1. Tempus quo 6º. Neophyti, donec, iudicio ad ordines valet pro ordinibus promovendus potuit canoni- Ordinarii, sufficienter probati quoque maioribus; et dispen- cum impedimentum contra- fuerint; satus potest obtinere benefi- here est, regulariter, pro mili- tibus trimestre, pro aliis se- 7º. Qui infamia facti labo- cia non consistorialia etiam mestre post pubertatem; sed rant, dum ipsa, iudicio Ordi- curata, sed renuntiari nequit Episcopus ordinans pro sua narii, perdurat. S. R. E. Cardinalis, Episco- pus, Abbas vel Praelatus nul- prudentia exigere potest litte- Can. 988. Ignorantia irre- ras testimoniales etiam ob gularitatum sive ex delicto lius, Superior maior in religione clericali exempta. brevius commorationis tem- sive ex defectu atque impedi- pus, et ob tempus quoque § 4. Dispensatio in foro in- mentorum ab eisdem non ex- quod pubertatem antecessit. cusat. terno non sacramentali concessa, scripto consignetur; et § 2. Si loci Ordinarius ne- Can. 989. Irregularitates et que per se neque per alios impedimenta multiplicantur de ea in secreto Curiae libro constare debet. promovendum satis noverit, ex diversis eorundem causis, ut testari possit eum, tempo- CAPUT III.De iis quae sa- non autem ex repetitione eiu- re quo in suo territorio mora- crae ordinationi praeire de- sdem causae, nisi agatur de tus est, nullum canonicum bent. irregularitate ex homicidio impedimentum contraxisse, voluntario. Can. 992. Omnes tum sae- aut si promovendus per tot culares tum religiosi ad ordi- dioeceses vagatus sit ut im- nes promovendi per se ipsi btcabf Codex Iuris Canonici 1917 100 possibile vel nimis difficile § 2. Episcopus alienum et publicationem referen- evadat omnes litteras testi- subditum sive saecularem tes, ad Curiam transmittat. moniales exquirere, provideat sive religiosum ordinans cum § 2. Idem Ordinarius alias Ordinarius saltem per iura- legitimis litteris dimissoriis, percontationes etiam priva- mentum suppletorium a pro- quibus asseritur candidatum tas, si id necessarium aut op- movendo praestandum. examinatum fuisse ad nor- portunum iudicaverit, facere § 3. Si post obtentas litte- mam § 1, et idoneum reper- ne omittat. tum, potest huic attestationi ras testimoniales et ante pe- Can. 1001. § 1. Qui ad pri- acquiescere, sed non tenetur; ractam ordinationem, promo- mam tonsuram et ordines mi- et si pro sua conscientia cen- vendus praedicto temporis nores promovendi sunt, spiri- seat candidatum non esse spatio in eodem territorio rur- tualibus exercitiis per tres idoneum, eum ne promoveat. sus moratus sit, novae litte- saltem integros dies; qui vero rae testimoniales Ordinarii Can. 998. § 1. Nomina ad ordines sacros, saltem per loci necessariae sunt. promovendorum ad singulos sex integros dies vacent; sed Can. 995. § 1. Etiam Supe- sacros ordines, exceptis reli- si qui, intra semestre, ad plu- rior religiosus suis litteris di- giosis a votis perpetuis sive res ordines maiores promo- missoriis non solum testari sollemnibus sive simplicibus, vendi sint, Ordinarius potest debet promovendum profes- publice denuntientur in pa- exercitiorum tempus pro or- sionem religiosam emisisse et roeciali cuiusque candidati dinatione ad diaconatum re- esse de familia domus religio- ecclesia; sed Ordinarius pro ducere, non tamen infra tres sae sibi subditae, sed etiam sua prudentia potest tum ab integros dies. hac publicatione dispensare de studiis peractis, deque § 2. Si, expletis exercitiis, ex iusta causa, tum praecipe- aliis iure requisitis. sacra ordinatio qualibet de re ut in aliis quoque ecclesiis § 2. Episcopus, acceptis iis causa ultra semestre differa- peragatur, tum publicationi litteris dimissoriis, aliis testi- tur, exercitia iterentur; secus substituere publicam ad val- monialibus litteris non indi- iudicet Ordinarius utrum ite- vas ecclesiae affixionem per get. randa sint, necne. aliquot dies, in quibus unus Can. 996. § 1. Quilibet saltem dies festus compre- § 3. Haec spiritualia exerci- promovendus sive saecularis hendatur. tia religiosi peragant in pro- sive religiosus debet prae- pria domo vel in alia de pru- § 2. Publicatio fiat die festo vium ac diligens examen su- denti Superioris arbitrio; sae- de praecepto in ecclesia inter bire circa ipsum ordinem su- culares vero in Seminario, Missarum sollemnia aut alia scipiendum. aut in alia pia vel religiosa die et hora quibus maior po- domo ab Episcopo designata. § 2. Promovendi vero ad puli frequentia in ecclesia ha- sacros ordines in aliis quoque beatur. § 4. De peractis spirituali- de sacra theologia tractatio- bus exercitiis Episcopus cer- § 3. Si sex intra menses nibus periculum faciant. tior fiat testimonio Superioris candidatus promotus non domus, in qua peracta fue- § 3. Episcoporum est sta- fuerit, repetatur publicatio, rint; vel, si de religiosis aga- tuere qua methodo, coram nisi aliud Ordinario videatur. quibus examinatoribus et quitur, attestatione proprii Supe- Can. 999. Omnes fideles bus in tractationibus sacrae rioris maioris. obligatione tenentur impedi- theologiae promovendi peri- CAPUT IV. De ritibus et cae- menta ad sacros ordines, si culum facere debeant. remoniis sacrae ordinationis. qua norint, Ordinario vel pa- Can. 997. § 1. Hoc exa- rocho ante sacram ordinatio- Can. 1002. In quovis con- men sive pro clericis saecula- nem revelandi. ferendo ordine, minister pro- ribus sive pro religiosis recipit prios ritus in Pontificali Ro- Can. 1000. § 1. Parocho loci Ordinarius qui iure pro- mano aliisve ritualibus libris qui publicationem peragit, et prio ordinat, aut dat dimisso- ab Ecclesia probatis descrip- etiam alii, si id expedire vi- rias litteras; qui tamen potest tos, adamussim servet, quos deatur, Ordinarius committat quoque, ex iusta causa, illud nulla ratione licet praeterire ut de ordinandorum moribus Episcopo ordinaturo commit- vel invertere. et vita a fide dignis diligenter tere, qui id oneris suscipere exquirat, et litteras testimo- Can. 1003. Missa ordina- velit. niales, ipsam investigationem tionis vel consecrationis episcopalis semper debet ab ip-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 101 somet ordinationis vel conse- Can. 1008. Episcopus extra ad parochum baptismi, qui crationis ministro celebrari. proprium territorium, sine id adnotet in suo baptizato- Can. 1004. Si quis, ritu Ordinarii loci licentia, nequit rum libro ad normam can. orientali ad aliquos ordines ordines conferre, in quorum 470, § 2. iam promotus, a Sede Apo- collatione pontificalia exer- TITULUS VII De matrimo- stolica indultum obtinuerit centur, salvo praescripto can. nio 239, § 1, n. 15. suneriores ordines suscipiendi Can. 1012. § 1. Christus ritu latino, debet prius ritu la- Can. 1009. § 1. Ordinatio- Dominus ad sacramenti digni- tino recipere ordines quos nes generales in cathedrali tatem evexit ipsum contrac- ritu orientali non receperit. ecclesia, vocatis praesentibu- tum matrimonialem inter Can. 1005. Omnes ad ma- sque ecclesiae canonicis, pu- baptizatos. blice celebrentur; si autem in iores ordines promoti obliga- § 2. Quare inter baptizatos alio dioecesis loco, praesente tione tenentur sacrae com- nequit matrimonialis contrac- clero loci, dignior, quantum munionis in ipsa ordinationis tus validus consistere, quin fieri poterit, ecclesia adeatur. Missa recipiendae. sit eo ipso sacramentum. § 2. Non prohibetur autem CAPUT V. Can. 1013. § 1. Matrimonii Episcopus, iusta suadente De tempore et loco sacrae finis primarius est procreatio causa, ordinationes particula- ordinationis. atque educatio prolis; secun- res habere in aliis etiam ec- darius mutuum;, adiutorium Can. 1006. § 1. Consecra- clesiis itemque in oratorio do- et remedium concupiscentiae. tio episcopalis conferri debet mus episcopalis aut Seminarii intra Missarum sollemnia, die aut religiosae domus. § 2. Essentiales matrimonii dominico vel natalitio Aposto- proprietates sunt unitas ac § 3. Prima tonsura et ordi- lorum. indissolubilitas, quae in ma- nes minores conferri possunt trimonio christiano peculia- § 2. Ordinationes in sacris etiam in privatis oratoriis. celebrentur intra Missarum rem obtinent firmitatem ra- CAPUT VI. De adnotatione sollemnia sabbatis Quatuor tione sacramenti. ac testimonio peractae ordi- Temporum, sabbato ante do- Can. 1014. Matrimonium nationis. minicam Passionis, et Sabba- gaudet favore iuris; quare in to Sancto. Can. 1010. § 1. Expleta dubio standum est pro valore ordinatione, nomina singulo- § 3. Gravi tamen causa in- matrimonii, donec contrarium rum ordinatorum ac ministri terveniente, Episcopus potest probetur, salvo praescripto ordinantis, locus et dies ordi- eas habere etiam quolibet die can. 1127. nationis notentur in peculiari dominico aut festo de prae- Can. 1015. § 1. Matrimo- libro in Curia loci ordinationis cepto. nium baptizatorum validum diligenter custodiendo, et dicitur ratum, si nondum con- § 4. Prima tonsura quolibet omnia singularum ordinatio- summatione completum est; die et hora conferri potest; num documenta accurate ratum et consummatum, si ordines minores singulis die- serventur. bus dominicis et festis dupli- inter coniuges locum habuerit § 2. Singulis ordinatis detur cibus, mane tamen. coniugalis actus, ad quem authenticum ordinationis re- natura sua ordinatur contrac- § 5. Reprobatur consuetudo ceptae testimonium; qui, si tus matrimonialis et quo co- contra ordinationum tempora ab Episcopo extraneo cum lit- niuges fiunt una caro. praecedentibus paragraphis teris dimissoriis promoti fue- § 2. Celebrato matrimonio, praescripta; quae servanda rint, illud proprio Ordinario si coniuges simul cohabitave- quoque sunt, cum Episcopus exhibeant pro ordinationis rint, praesumitur consumma- latini ritus ordinat ex aposto- adnotatione in speciali libro in tio, donec contrarium probe- lico indulto clericum ritus archivo servando. orientalis aut contra. tur. Can. 1011. Praeterea loci § 3. Matrimonium inter non Can. 1007. Quoties ordina- Ordinarius, si agatur de ordi- baptizatos valide celebratum, tio iteranda sit vel aliquis ri- natis e clero saeculari, aut dicitur legitimum. tus supplendus, sive absolute Superior maior, si de religio- sive sub conditione, id fieri sis ordinatis cum suis litteris § 4. Matrimonium invalidum potest etiam extra tempora dimissoriis, notitiam celebra- dicitur putativum, si in bona ac secreto. tae ordinationis uniuscuiu- fide ab una saltem parte ce- sque subdiaconi transmittat lebratum fuerit, donec utra- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 102 que pars de eiusdem nullitate Can. 1020. § 1. Parochus chus etiam pro breviore certa evadat. Can. 1016. cui ius est assistendi matri- commoratione consulat Ordi- Baptizatorum matrimonium monio, opportuno antea tem- narium, qui matrimonium ne regitur iure non solum divino, pore, diligenter in, vestiget permittat, nisi prius suspicio, sed etiam canonico, salva num matrimonio contrahendo ad normam § 2, removeatur. compettentia civilis potestatis aliquid obstet. Can. 1024. Publicationes circa mere civiles eiusdem § 2. Tum sponsum tum fiant tribus continuis diebus matrimonii effectus. sponsam etiam seorsum et dominicis aliisque festis de Can. 1017. § 1. Matrimonii caute interroget num aliquo praecepto in ecclesia inter promissio sive unilateralis, detineantur impedimento, an Missarum sollemnia, aut inter sive bilateralis seu sponsali- consensum libere, praesertim alia divina officia ad quae po- tia, irrita est pro utroque mulier, praestent, et an in pulus frequens accedat. foro, nisi facta fuerit per doctrina christiana sufficien- Can. 1025. Potest loci Or- scripturam subsignatam a ter instructi sint, nisi ob per- dinarius pro suo territorio pu- partibus et vel a parocho aut sonarum qualitatem haec ul- blicationibus substituere pu- loci Ordinario, ve1 a duobus tima interrogatio inutilis ap- blicam, ad valvas ecclesiae saltem testibus. pareat. paroecialis, aliusve ecclesiae, § 2. Si utraque vel alterutra § 3. Ordinarii loci est pecu- affixionem nominum contra- pars scribere nesciat vel ne- liares normas pro huiusmodi hentium per spatium saltem queat, ad validitatem id in parochi investigatione dare. octo dierum, ita tamen ut, ipsa scriptura adnotetur et Can. 1021. § 1. Nisi bapti- hoc spatio, duo dies festi de alius testis addatur qui cum smus collatus fuerit in ipso praecepto comprehendantur. parocho aut loci Ordinario vel suo territorio, parochus exi- Can. 1026. Publicationes duobus testibus, de quibus in gat baptismi testimonium ab ne fiant pro matrimoniis quae § 1, scripturam subsignet. utraque parte, vel a parte contrahuntur cum dispensa- § 3. At ex matrimonii pro- tantum catholica, si agatur de tione ab impedimento dispa- missione, licet valida sit nec matrimonio contrahendo cum ritatis cultus aut mixtae reli- ulla iusta causa ab eadem dispensatione ab impedimen- gionis, nisi loci Ordinarius pro implenda excuset, non datur to disparitatis cultus. sua prudentia, remoto scan- actio ad petendam matrimo- § 2. Catholici qui sacramen- dalo, eas permittere opportu- nii celebrationem; datur tatum confirmationis nondum num duxerit, dummodo apo- men ad reparationem dam- receperunt, illud, antequam stolica dispensatio praecesse- norum, si qua debeatur. ad matrimonium admittantur, rit et mentio omittatur reli- Can. 1018. Parochus ne recipiant, si id possint sine gionis partis non catholicae. omittat populum prudenter gravi incommodo. Can. 1027. Omnes fideles erudire de matrimonii sacra- Can. 1022. Publice a paro- tenentur impedimenta, si qua mento eiusque impedimentis. cho denuntietur inter quo- norint, parocho aut loci Ordi- CAPUT I. De iis quae matri- snam matrimonium sit con- nario, ante matrimonii cele- monii celebrationi praemitti trahendum. brationem, revelare. debent et praesertim de pu- Can. 1023. § 1. Matrimo- Can. 1028. § 1. Loci Ordi- blicationibus matrimonialibus. niorum publicationes fieri de- narius proprius pro suo pru- Can. 1019. § 1. Antequam bent a parocho proprio. denti iudicio potest ex legitima causa a publicationibus matrimonium celebretur, § 2. Si pars alio in loco per etiam in aliena dioecesi fa- constare debet nihil eius vali- sex menses commorata sit ciendis dispensare. dae ac licitae celebrationi ob- post adeptam pubertatem, sistere. parochus rem exponat Ordi- § 2. Si plures sint Ordinarii § 2. In periculo mortis, si nario, qui pro sua prudentia proprii, ille ius habet dispen- aliae probationes haberi ne- vel publicationes inibi facien- sandi, in cuius dioecesi matri- queant, sufficit, nisi contraria das exigat, vel alias probatio- monium celebratur; quod si adsint indicia, affirmatio iura- nes seu coniecturas super matrimonium extra proprias ta contrahentium, se baptiza- status libertate colligendas ineatur dioeceses, quilibet tos fuisse et nullo detineri im- praescribat. Ordinarius proprius dispensare potest. pedimento. § 3. Si aliqua sit suspicio de contracto impedimento, paro- Can. 1029. Si alius parochus investigationem aut pu- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 103 blicationes peregerit, de ha- secundam publicationem, pa- et impedit quominus vali- rum exitu statim per authen- rochus publicationes perficiat, de contrahatur. ticum documentum certiorem et rem ad Ordinarium defe- § 3. Quanquam impedimen- reddat parochum, qui matri- rat. tum ex una tantum parte se monio assistere debet. § 3. Demum si nullum de- habet, matrimonium tamen Can. 1030. § 1. Peractis tectum fuerit impedimentum, reddit aut illicitum aut invali- investigationibus et publica- nec dubium nec certum, pa- dum. tionibus, parochus matrimo- rochus, expletis publicationi- Can. 1037. Publicum cennio ne assistat, antequam bus, ad matrimonii celebra- setur impedimentum quod omnia documenta necessaria tionem partes admittat. probari in foro externo pote- receperit, et praeterea, nisi Can. 1032. Matrimonio va- st; secus est occultum. rationabilis causa aliud postu- gorum de quibus in can. 91, Can. 1038. § 1. Supremae let, tres dies decurrerint ab parochus, excepto casu ne- tantum auctoritatis ecclesia- ultima publicatione. cessitatis, nunquam assistat, sticae est authentice declara- § 2. Si intra sex menses nisi, re ad loci Ordinarium vel re quandonam ius divinum matrimonium contractum non ad sacerdotem ab eo delega- matrimonium impediat vel di- fuerit, publicationes repetan- tum delata, licentiam assi- rimat. tur, nisi aliud loci Ordinario stendi obtinuerit. § 2. Eidem supremae auc- videatur. Can. 1033. Ne omittat pa- toritati privative ius est alia Can. 1031. § 1. Exorto du- rochus, secundum diversam impedimenta matrimonium bio de exsistentia alicuius im- personarum conditionem, impedientia vel dirimentia pro pedimenti: sponsos docere sanctitatem baptizatis constituendi per 1º. Parochus rem accuratius sacramenti matrimonii, mu- modum legis sive investiget, interrogando sub tuas coniugum obligationes universalis,sive particularis. et obligationes parentum iuramento duos saltem testes Can. 1039. § 1. Ordinarii erga prolem; eosdemque ve- fide dignos, dummodo ne locorum omnibus in suo terri- hementer adhortetur ut ante agatur de impedimento ex torio actu commorantibus et matrimonii celebrationem sua cuius notitia infamia partibus suis subditis etiam extra fines peccata diligenter confitean- oriatur, et, si necesse fuerit, sui territorii vetare possunt tur, et sanctissimam Euchari- ipsas quoque partes; matrimonia in casu peculiari, stiam pie recipiant. 2º. Publicationes peragat sed ad tempus tantum, iusta vel perficiat, si dubium ortum Can. 1034. Parochus gravi- de causa eaque perdurante. ter filiosfamilias minores hor- sit ante inceptas vel expletas § 2. Vetito clausulam irri- tetur ne nuptias ineant, in- publicationes; tantem una Sedes Apostolica sciis aut rationabiliter invitis 3º. Matrimonio ne assistat addere potest. parentibus; quod si abnue- inconsulto Ordinario, si du- rint, eorum matrimonio ne Can. 1040. Praeter Roma- bium adhuc superesse pru- assistat, nisi consulto prius num Pontificem, nemo potest denter iudicaverit. loci Ordinario. impedimenta iuris ecclesiasti- § 2. Detecto impedimento ci sive impedientia sive diri- CAPUT II. De impedimentis certo: mentia abrogare, aut illis dein genere. 1º. Si impedimentum sit oc- rogare; item nec in eisdem Can. 1035. Omnes possunt cultum, parochus publicatio- dispensare, nisi iure communi matrimonium contrahere, qui nes peragat vel absolvat, et vel speciali indulto a Sede iure non prohibentur. rem deferat, reticens nomina, Apostolica haec potestas con- ad loci Ordinarium vel ad Sa- Can. 1036. § 1. Impedi- cessa fuerit. cram Poenitentiariam; mentum impediens continet Can. 1041. Consuetudo gravem prohibitionem contra- 2º. Si sit publicum et dete- novum impedimentum indu- hendi matrimonium; quod ta- gatur ante inceptas publica- cens aut impedimentis exsi- men irritum non redditur si, tiones, parochus ulterius ne stentibus contraria reproba- non obstante impedimento, procedat, donec impedimen- tur. contrahatur. tum removeatur, etsi dispen- Can. 1042. § 1. Impedi- sationem pro foro conscien- § 2. Impedimentum diri- menta alia sunt gradus mino- tiae tantum obtentam norit; mens et graviter prohibet ris, alia maioris. si detegatur post primam aut matrimonium contrahendum,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 104 § 2. Impedimenta gradus tis, dispensationem concede- dulto generali dispensandi minoris sunt: re super omnibus impedi- super certo quodam impedi- 1º. Consanguinitas in tertio mentis de quibus in cit. can. mento, potest, nisi in ipso in- gradu lineae collateralis; 1043, quoties impedimentum dulto aliud expresse praescri- detegatur, cum iam omnia batur, super eo dispensare 2º. Affinitas in secundo gra- sunt parata ad nuptias, nec etiamsi idem impedimentum du lineae collateralis; matrimonium, sine probabili multiplex sit. 3º. Publica honestas in se- gravis mali periculo, differri § 2. Qui habet indultum ge- cundo gradu; possit usque dum a Sancta nerale dispensandi super plu- 4º. Cognatio spiritualis; Sede dispensatio obtineatur. ribus diversae speciei impedi- 5º. Crimen ex adulterio cum § 2. Haec facultas valeat mentis, sive dirimentibus sive promissione vel attentatione quoque pro convalidatione impedientibus, potest dispen- matrimonii etiam per civilem matrimonii iam contracti, si sare super iisdem impedi- tantum actum. idem periculum sit in mora mentis, etiam publicis, in uno § 3. Impedimenta maioris nec tempus suppetat recur- eodemque casu occurrenti- gradus alia sunt omnia. rendi ad Sanctam Sedem. bus. Can. 1043. Urgente mortis § 3. In iisdem rerum Can. 1050. Si quando cum periculo, locorum Ordinarii, adiunctis, eadem facultate impedimento seu impedimen- ad consulendum conscientiae gaudeant omnes de quibus in tis publicis super quibus ex et, si casus ferat, legitimatio- can. 1044, sed solum pro ca- indulto dispensare quis pote- ni prolis, possunt tum super sibus occultis in quibus ne st, concurrat aliud impedi- forma in matrimonii celebra- loci quidem Ordinarius adiri mentum super quo dispensatione servanda, tum super possit, vel nonnisi cum peri- re nequeat, pro omnibus Se- omnibus et singulis impedi- culo violationis secreti. des Apgstolica adiri debet; si mentis iuris ecclesiastici, sive Can. 1046. Parochus aut tamen impedimentum seu publicis sive occultis, etiam sacerdos de quo in can. impedimenta super qibus di- multiplicibus, exceptis impe- 1044, de concessa dispensa- spensare potest, comperian- dimentis provenientibus ex tione pro foro externo Ordi- tur post impetratam a Sancta sacro presbyteratus ordine et narium loci statim certiorem Sede dispensationem, suis ex affinitate in linea recta, faciat; eaque adnotetur in li- facultatibus uti poterit. consummato matrimonio, di- bro matrimoniorum. Can. 1051. Per dispensa- spensare proprios subditos Can. 1047. Nisi aliud ferat tionem super impedimento ubique commorantes et om- S. Poenitentiariae rescriptum dirimenti concessam sive ex nes in proprio territorio actu dispensatio in foro interno potestate ordinaria, sive ex degentes, remoto scandalo, non sacramentali concessa potestate delegata per indul- et, si dispensatio concedatur super impedimento occulto, tum generale, non vero per super cultus disparitate aut adnotetur in libro diligenter in rescriptum in casibus particu- mixta religione, praestitis secreto Curiae archivo de quo laribus, conceditur quoque eo consuetis cautionibus. in can. 379 asservando, nec ipso legitimatio prolis, si qua Can. 1044. In eisdem realia dispensatio pro foro ex- ex iis cum quibus dispensatur rum adiunctis de quibus in terno est necessaria, etsi po- iam nata vel concepta fuerit, can. 1043 et solum pro casi- stea occultum impedimentum excepta tamen adulterina et bus in quibus ne loci quidem publicum evaserit; sed est sacrilega. Ordinarius adiri possit, ea- necessaria, si dispensatio Can. 1052. Dispensatio ab dem dispensandi facultate concessa fuerat tantum in impedimento consanguinitatis pollet tum parochus, tum sa- foro interno sacramentali. vel affinitatis, concessa in ali- cerdos qui matrimonio, ad Can. 1048. Si petitio di- quo impedimenti gradu, va- normam can. 1098, n. 2, as- spensationis ad Sanctam Se- let, licet in petitione vel in sistit, tum confessarius, sed dem missa sit, Ordinarii loco- concessione error circa gra- hic pro foro interno in actu rum suis facultatibus, si quas dum irrepserit, dummodo sacramentalis confessionis habeant, ne utantur, nisi ad gradus revera exsistens sit tantum. normam can. 204, § 2. inferior, aut licet reticitum fuerit aliud impedimentum Can. 1045. § 1. Possunt Can. 1049. § 1. In matri- eiusdem speciei in aequali vel Ordinarii locorum, sub clau- moniis sive contractis sive inferiore gradu. sulis in fine can. 1043 statu- contrahendis, qui gaudet in-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 105 Can. 1053. Data a Sancta CAPUT III.De impedimentis religionis, coniuges ne- Sede dispensatio super ma- impedientibus. queunt, vel ante vel post matrimonio rato et non consum- Can. 1058. § 1. Matrimo- trimonium coram Eccclesia mato vel facta permissio nium impedit votum simplex initum, adire quoque, sive transitus ad alias nuptias ob virginitatis, castitatis perfec- per se sive per procuratorem, praesumptam coniugis mor- tae, non nubendi, suscipiendi ministrum acatholicum uti sa- tem, secumfert semper di- ordines sacros et amplectendi cris addictum, ad matrimo- spensationem ab impedimen- statum religiosum. nialem consensum praestan- to proveniente ex adulterio dum vel renovandum. § 2. Nullum votum simplex cum promissione vel attenta- irritat matrimonium, nisi irri- § 2. Si parochus certe notione matrimonii, si qua opus tatio speciali Sedis Apostoli- verit sponsos hanc legem vio- sit, minime vero dispensatio- cae praescripto pro aliquibus laturos esse vel iam violasse, nem ab impedimento de quo statuta fuerit. eorum matrimonio ne assi- in can. 1075, nn. 2, 3. stat, nisi ex gravissimis cau- Can. 1059. In iis regioni- Can. 1054. Dispensatio a sis, remoto scandalo et con- bus ubi lege civili legalis co- minore impedimento conces- sulto prius Ordinario. gnatio, ex adoptione orta, sa, nullo sive obreptionis sive nuptias reddit illicitas, iure § 3. Non improbatur tamen subreptionis vitio irritatur, quoque canonico matrimo- quod, lege civili iubente, co- etsi unica causa finalis in pre- nium illicitum est. niuges se sistant etiam coram cibus exposita falsa fuerit. ministro acatholico, officialis Can. 1060. Severissime Can. 1055. Dispensationes civilis tantum munere fun- Ecclesia ubique prohibet ne super publicis impedimentis gente, idque ad actum civi- matrimonium ineatur inter Ordinario oratorum commis- lem dumtaxat explendum, ef- duas personas baptizatas, sas, exsequatur Ordinarius fectuum civilium gratia. quarum altera sit catholica, qui litteras testimoniales de- altera vero sectae haereticae Can. 1064. Ordinarii aliique dit vel preces transmisit ad seu schismaticae adscripta; animarum pastores: Sedem Apostolicam, etiamsi quod si adsit perversionis pe- 1º. Fideles a mixtis nuptiis, sponsi, quo tempore exsecu- riculum coniugis catholici et quantum possunt, abster- tioni danda est dispensatio, prolis, coniugium ipsa etiam reant; relicto illius dioecesis domici- lege divina vetatur. lio aut quasi-domicilio, in 2º. Si eas impedire non va- aliam dioecesim discesserint Can. 1061. § 1. Ecclesia leant, omni studio curent ne non amplius reversuri, moni- super impedimento mixtae i contra Dei et Ecclesiae leges to tamen Ordinario loci in quo religionis non dispensat, nisi: contrahantur; matrimonium contrahere cu- 1º. Urgeant iustae ac gra- 3º. Mixtis nuptiis celebratis piunt. ves causae; sive in proprio sive in alieno Can. 1056. Excepta modica 2º. Cautionem praestiterit territorio, sedulo invigilent ut aliqua praestatione ex titulo coniux acatholicus de amo- coniuges promissiones factas expensarum cancellariae in vendo a coniuge catholico fideliter impleant; dispensationibus pro non perversionis periculo, et uter- 4º. Assistentes matrimonio pauperibus, locorum Ordinarii que coniux de universa prole servent praescriptum can. eorumve officiales, reprobata catholice tantum baptizanda 1102. quavis contraria consuetudi- et educanda; Can. 1065. § 1. Abster- ne, nequeunt, occasione con- 3º. Moralis habeatur certi- reantur quoque fideles a ma- cessae dispensationis, emolu- tudo de cautionum imple- trimonio contrahendo cum iis mentum ullum exigere, nisi mento. qui notorie aut catholicam fi- haec facultas a Sancta Sede § 2. Cautiones regulariter in dem abiecerunt, etsi ad sec- expresse eis data fuerit; et si scriptis exigantur. tam acatholicam non transie- exegerint, tenentur ad resti- rint, aut societatibus ab Ec- Can. 1062. Coniux catholi- tutionem. clesia damnatis adscripti cus obligatione tenetur con- sunt. Can. 1057. Qui ex potesta- versionem coniugis acatholici te a Sede Apostolica delegata prudenter curandi. § 2. Parochus praedictis dispensationem concedunt, in nuptiis ne assistat, nisi con- Can. 1063. § 1. Etsi ab Ec- eadem expressam pontificii sulto Ordinario, qui, inspectis clesia obtenta sit dispensatio indulti mentionem faciant. omnibus rei adiunctis, ei per- super impedimento mixtae

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 106 mittere poterit ut matrimonio § 2. Quamvis prius matri- lieris, cum nempe vir mu- intersit, dummodo urgeat monium sit irritum aut solu- lierem in loco ubi ea commo- gravis causa et pro suo pru- tum qualibet ex causa, non ratur vel ad quem libere ac- denti arbitrio Ordinarius iudi- ideo licet aliud contrahere, cessit, violenter intuitu matri- cet satis cautum esse catholi- antequam de prioris nullitate monii detinet. cae educationi universae pro- aut solutione legitime et certo Can. 1075. Valide contra- lis et remotioni periculi per- constiterit. here nequeunt matrimonium: versionis alterius coniugis. Can. 1070. § 1. Nullum est 1º. Qui, perdurante eodem Can. 1066. Si publicus pec- matrimonium contractum a legitimo matrimonio, adulte- cator aut censura notorie in- persona non baptizata cum rium inter se consummarunt nodatus prius ad sacramenta- persona baptizata in Ecclesia et fidem sibi mutuo dederunt lem confessionem accedere catholica vel ad eandem ex de matrimonio ineundo vel aut cum Ecclesia reconciliari haeresi aut schismate con- ipsum matrimonium, etiam recusaverit, parochus eius versa. per civilem tantum actum, at- matrimonio ne assistat, nisi § 2. Si pars tempore con- tentarunt; gravis urgeat causa, de qua, tracti matrimonii tanquam 2º. Qui, perdurante pariter si fieri possit, consulat Ordi- baptizata communiter habe- eodem legitimo matrimonio, narium. batur aut eius baptismus erat adulterium inter se consum- CAPUT IV. De impedimentus dubius, standum est, ad nor- marunt eorumque alter co- dirimentibus. mam can. 1014, pro valore niugicidium patravit; matrimonii, donec certo pro- Can. 1067. § 1. Vir ante 3º. Qui mutua opera physi- betur alteram partem bapti- decimum sextum aetatis an- ca vel morali, etiam sine zatam esse, alteram vero non num completum, mulier ante adulterio, mortem coniugi in- baptizatam. decimum quartum item com- tulerunt. pletum, matrimonium vali- Can. 1071. Quae de mixtis Can. 1076. § 1. In linea dum inire non possunt. nuptiis in canonibus 1060- recta consanguinitatis matri- 1064 praescripta sunt, appli- § 2. Licet matrimonium monium irritum est inter om- cari quoque debent matrimo- post praedictam aetatem nes ascendentes et descen- niis quibus obstat impedi- contractum validum sit, cu- dentes tum legitimos tum na- mentum disparitatis cultus. rent tamen animarum pasto- turales. res ab eo avertere iuvenes Can. 1072. Invalide matri- § 2. In linea collaterali irri- ante aetatem, qua, secun- monium attentant clerici in tum est usque ad tertium dum regionis receptos mores, sacris ordinibus constituti. gradum inclusive, ita tamen matrimonium iniri solet. Can. 1073. Item invalide ut matrimonii impedimentum Can. 1068. § 1. Impoten- matrimonium attentant reli- toties tantum multiplicetur tia antecedens et perpetua, giosi qui vota sollemnia pro- quoties communis stipes mul- sive ex parte viri sive ex par- fessi sint, aut vota simplicia, tiplicatur. te mulieris, sive alteri cognita quibus ex speciali Sedis Apo- § 3. Nunquam matrimo- sive non, sive absoluta sive stolicae praescripto vis addita nium permittatur, si quod relativa, matrimonium ipso sit nuptias irritandi. subsit dubium num partes naturae iure dirimit. Can. 1074. § 1. Inter vi- sint consanguineae in aliquo § 2. Si impedimentum im- rum raptorem et mulierem, gradu lineae rectae aut in pri- potentiae dubium sit, sive intuitu matrimonii raptam, mo gradu lineae collateralis. dubio iuris sive dubio facti, quandiu ipsa in potestate Can. 1077. § 1. Affinitas in matrimonium non est impe- raptoris manserit, nullum po- linea recta dirimit matrimo- diendum. test consistere matrimonium. nium in quolibet gradu; in li- § 3. Sterilitas matrimonium § 2. Quod si rapta, a rapto- nea collaterali usque ad se- nec dirimit nec impedit. re separata et in loco tuto ac cundum gradum inclusive. libero constituta, illum in vi- Can. 1069. § 1. Invalide § 2. Affinitatis impedimen- rum habere consenserit, im- matrimonium attentat qui tum multiplicatur: vinculo tenetur prioris matri- pedimentum cessat. 1º. Quoties multiplicatur monii, quanquam non con- § 3. Quod ad matrimonii impedimentum consanguini- summati, salvo privilegio fi- nullitatem attinet, raptui par tatis a quo procedit; dei. habetur violenta retentio mu-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 107 2º. Iterato successive ma- contractui, matrimonium irri- Can. 1089. § 1. Firmis trimonio cum consanguineo tat tantum: dioecesanis statutis desuper coniugis defuncti. 1º. Si error qualitatis re- additis, ut matrimonium per Can. 1078. Impedimentum dundet in errorem personae; procuratorem valide ineatur, requiritur mandatum speciale publicae honestatis oritur ex 2º. Si persona libera matri- ad contrahendum cum certa matrimonio invalido, sive monium contrahat cum per- persona, subscriptum a man- consummato sive non et ex sona quam liberam putat, dante et vel a parocho aut publico vel notorio concubi- cum contra sit serva, servitu- Ordinario loci in quo manda- natu; et nuptias dirimit in pri- te proprie dicta. mo et secundo gradu lineae tum fit, vel a sacerdote ab al- Can. 1084. Simplex error rectae inter virum et consan- terutro delegato, vel a duo- circa matrimonii unitatem vel guineas mulieris, ac vice ver- bus saltem testibus. indissolubilitatem aut sacra- sa. § 2. Si mandans scribere mentalem dignitatem, etsi nesciat, id in ipso mandato Can. 1079. Ea tantum spi- det causam contractui, non adnotetur et alius testis ad- ritualis cognatio matrimo- vitiat consensum matrimonia- datur qui scripturam ipse nium irritat, de qua in can. lem. 768. quoque subsignet; secus Can. 1085. Scientia aut mandatum irritum est. Can. 1080. Qui lege civili opinio nullitatis matrimonii § 3. Si, antequam procura- inhabiles ad nuptias inter se consensum matrimonialem tor nomine mandantis contra- ineundas habentur ob cogna- necessario non excludit. tionem legalem ex adoptione xerit, hic mandatum revoca- Can. 1086. § 1. Internus ortam, nequeunt vi iuris caverit aut in amentiam incide- animi consensus semper nonici matrimonium inter se rit, invalidum est matrimo- praesumitur conformis verbis valide contrahere. nium, licet sive procurator vel signis in celebrando ma- sive alia pars contrahens CAPUT V. De consensu matrimonio adhibitis. haec ignoraverint. trimoniali. § 2. At si alterutra vel utra- § 4. Ut matrimonium vali- Can. 1081. § 1. Matrimo- que pars positivo voluntatis dum sit, procurator debet nium facit partium consensus actu excludat matrimonium munere suo per se ipse fungi. inter personas iure habiles le- ipsum, aut omne ius ad co- Can. 1090. Matrimonium gitime manifestatus; qui nulla niugalem actum, vel essen- per interpretem quoque con- humana potestate suppleri tialem aliquam matrimonii trahi potest. valet. proprietatem, invalide contra- § 2. Consensus matrimo- hit. Can. 1091. Matrimonio per procuratorem vel per inter- nialis est actus voluntatis quo Can. 1087. § 1. Invalidum pretem contrahendo paro- utraque pars tradit et accep- quoque est matrimonium ini- chus ne assistat, nisi adsit iu- tat ius in corpus, perpetuum tum ob vim vel metum gra- sta causa et de authenticitate et exclusivum, in ordine ad vem ab extrinseco et iniuste mandati vel de interpretis actus per se aptos ad prolis incussum, a quo ut quis se li- fide dubitari nullo modo li- generationem. beret, eligere cogatur matri- ceat, habita, si tempus sup- Can. 1082. § 1. Ut matrimonium. petat, Ordinarii licentia. monialis consensus haberi § 2. Nullus alius metus, Can. 1092. Conditio semel possit, necesse est ut contra- etiamsi det causam contrac- apposita et non revocata: hentes saltem non ignorent tui, matrimonii nullitatem se- matrimonium esse societa- cumfert. 1º. Si sit de futuro necessa- tem permanentem inter vi- ria vel impossibilis vel turpis, Can. 1088. § 1. Ad matri- rum et mulierem ad filios sed non contra matrimonii monium valide contrahendum procreandos. substantiam, pro non adiecta necesse est ut contrahentes habeatur; § 2. Haec ignorantia post sint praesentes sive per se pubertatem non praesumitur. ipsi sive per procuratorem. 2º. Si de futuro contra matrimonii substantiam illud Can. 1083. § 1. Error circa § 2. Sponsi matrimonialem reddit invalidum; personam invalidum reddit consensum exprimant verbis; matrimonium. nec aequipollentia signa adhi- 3º. Si de futuro licita, valo- § 2. Error circa qualitatem bere ipsis licet, si loqui pos- rem matrimonii suspendit; personae, etsi det causam sint.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 108 4º. Si de praeterito vel de § 2, dari expresse debet sa- Can. 1098. Si haberi vel praesenti, matrimonium erit cerdoti determinato ad matri- adiri nequeat sine gravi invalidum vel non, prout id monium determinatum, ex- commodo parochus vel Ordi- quod conditioni subest, exsi- clusis quibuslibet delegationi- narius vel sacerdos delegatus stit vel non. bus generalibus, nisi agatur qui matrimonio assistant ad Can. 1093. Etsi matrimo- de vicariis cooperatoribus pro normam canonum 1095, nium invalide ratione impedi- paroecia cui addicti sunt; se- 1096: menti initum fuerit, consen- cus irrita est. 1º. In mortis periculo vali- sus praestitus praesumitur § 2. Parochus vel loci Ordi- dum et licitum est matrimo- perseverare, donec de eius narius licentiam ne concedat, nium contractum coram solis revocatione constiterit. nisi expletis omnibus quae testibus; et etiam extra mor- CAPUT VI. De forma cele- ius constituit pro libertate tis periculum, dummodo pru- brationis matrimonii. status comprobanda. denter praevideatur eam rerum conditionem esse per Can. 1094. Ea tantum ma- Can. 1097. § 1. Parochus mensem duraturam; trimonia valida sunt quae autem vel loci Ordinarius ma- contrahuntur coram parocho, trimonio licite assistunt: 2º. In utroque casu, si vel loci Ordinario, vel sacer- 1º. Constito sibi legitime de praesto sit alius sacerdos qui dote ab alterutro delegato et libero statu contrahentium ad adesse possit, vocari et, una duobus saltem testibus, se- normam iuris; cum testibus, matrimonio assistere debet, salva coniugii cundum tamen regulas ex- 2º. Constito insuper de do- validitate coram solis testi- pressas in canonibus qui se- micilio vel quasi-domicilio vel bus. quuntur, et salvis exceptioni- menstrua commoratione aut, bus de quibus in can. si de vago agatur, actuali Can. 1099. § 1. Ad statu- 1098,1099. commoratione alterutrius tam superius formam servan- Can. 1095. § 1. Parochus contrahentis in loco matrimo- dam tenentur: et loci Ordinarius valide ma- nii; 1º. Omnes in catholica Ec- trimonio assistunt: 3º. Habita, si conditiones clesia baptizati et ad eam ex 1º. A die tantummodo deficiant de quibus n. 2, li- haeresi aut schismate con- adeptae canonicae possessio- centia parochi vel Ordinarii versi, licet sive hi sive illi ab nis beneficii ad normam can. domicilii vel quasidomicilii aut eadem postea defecerint, 334, § 3, 1444, § 1, vel initi menstruae commorationis al- quoties inter se matrimonium officii, nisi per sententiam terutrius contrahentis, nisi vel ineunt; fuerint excommunicati vel inde vagis actu itinerantibus 2º. Iidem, de quibus supra, terdicti vel suspensi ab officio res sit, qui nullibi commora- si cum acatholicis sive bapti- aut tales declarati; tionis sedem habent, vel gra- zatis sive non baptizatis 2º. Intra fines dumtaxat sui vis necessitas intercedat etiam post obtentam dispen- territorii; in quo matrimoniis quae a licentia petenda excusationem ab impedimento nedum suorum subditorum, set. mixtae religionis vel dispari- sed etiam non subditorum § 2. In quolibet casu pro tatis cultus matrimonium valide assistunt; regula habeatur ut matrimo- contrahant; 3º. Dummodo neque vi ne- nium coram sponsae parocho 3º. Orientales, si cum latinis que metu gravi constricti re- celebretur, nisi iusta causa contrahant hac forma adstric- quirant excipiantque contra- excuset; matrimonia autem tis. hentium consensum. catholicorum mixti ritus, nisi § 2. Firmo autem praescrip- aliud particulari iure cautum § 2. Parochus et loci Ordi- to § 1, n.1, acatholici sive sit, in ritu viri et coram eiu- narius qui matrimonio pos- baptizati sive non baptizati, si sdem parocho sunt celebran- sunt valide assistere, possunt inter se contrahant, nullibi te- da. quoque alii sacerdoti licen- nentur ad catholicam matri- tiam dare ut intra fines sui § 3. Parochus qui sine li- monii formam servandam; territorii matrimonio valide centia iure requisita matrimo- item ab acatholicis nati, etsi assistat. nio assistit, emolumenta sto- in Ecclesia catholica baptizati, lae non facit sua, eaque pro- qui ab infantili aetate in hae- Can. 1096. § 1. Licentia prio contrahentium parocho resi vel sehismate aut infide- assistendi matrimonio con- remittat. litate vel sine ulla religione cessa ad normam can. 1095,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 109 adoleverunt, quoties cum traxisse. Quod si coniux alibi stianam filiorum educatio- parte acatholica contraxerint baptizatus fuerit, matrimonii nem negligant. Can. 1100. Extra casum parochus notitiam initi con- Can. 1107. Matrimonium necessitatis, in matrimonii tractus ad parochum baptismi conscientiae non est adno- celebratione serventur ritus sive per se sive per Curiam tandum in consueto matrimo- in libris ritualibus ab Ecclesia episcopalem transmittat, ut niorum ac baptizatorum libro, probatis praescripti aut lau- matrimonium in baptizatorum sed in peculiari libro servando dabilibus consuetudinibus re- librum referatur. in secreto Curiae archivo de cepti. § 3. Quoties matrimonium quo in can. 379. Can. 1101. § 1. Parochus ad normam can. 1098 con- CAPUT VIII. trahitur, sacerdos, si eidem curet ut sponsi benedictio- De tempore et loco celebra- adstiterit, secus testes tenen- nem sollemnem accipiant, tionis matrimonii. quae dari eis potest etiam tur in solidunt cum contra- Can. 1108. § 1. Matrimo- postquam diu vixerint in ma- hentibus curare ut initum co- nium quolibet anni tempore trimonio, sed solum in Missa, niugium in praescriptis libris contrahi potest. servata speciali rubrica et ex- quamprimum adnotetur. cepto tempore feriato. CAPUT VII. De matrimonio § 2. Sollemnis tantum nuptiarum benedictio vetatur a § 2. Sollemnem benedictio- conscientiae. prima dominica Adventus nem ille tantum sacerdos per Can. 1104. Nonnisi ex gra- usque ad diem Nativitatis Do- se ipse vel per alium dare po- vissima et urgentissima cau- mini inclusive, et a feria IV test, qui valide et licite matri- sa et ab ipso loci Ordinario, Cinerum usque ad dominicam monio potest assistere. excluso Vicario Generali sine Paschatis inclusive. Can. 1102. § 1. In matri- speciali mandato, permitti § 3. Ordinarii tamen loco- moniis inter partem catholi- potest ut matrimonium con- rum possunt, salvis legibus licam et partem acatholicam scientiae ineatur, idest matri- turgicis, etiam praedictis interrogationes de consensu monium celebretur omissis temporibus eam permittere fieri debent secundum prae- denuntiationibus et secreto, ex iusta causa, monitis spon- scriptum can. 1095, § 1, n. ad normam canonum qui se- sis ut a nimia pompa absti- 3. quuntur. neant. § 2. Sed omnes sacri ritus Can. 1105. Permissio cele- Can. 1109. § 1. Matrimo- prohibentur; quod si ex hac brationis matrimonii con- nium inter catholicos celebre- prohibitione graviora mala scientiae secumfert promis- tur in ecclesia paroeciali; in praevideantur, Ordinarius po- sionem et gravem obligatio- alia autem ecclesia vel orato- test aliquam ex consuetis ec- nem secreti servandi ex parte rio sive publico sive semi - clesiasticis caeremoniis, ex- sacerdotis assistentis, te- publico, nonnisi de licentia clusa semper Missae celebra- stium, Ordinarii eiusque suc- Ordinarii lloci vel parochi ce- tione, permittere. cessorum, et etiam alterius coniugis, altero non consen- lebrari poterit. Can. 1103. § 1. Celebrato tiente divulgationi. § 2. Matrimonium in aedi- matrimonio, parochus vel qui bus privatis celebrari Ordina- eius vices gerit, quamprimum Can. 1106. Huius promis- rii locorum in extraordinario describat in libro matrimonio- sionis obligatio ex parte Ordi- tantum aliquo casu et acce- rum nomina coniugum ac te- narii non extenditur ad ca- dente semper iusta ac ratio- stium, locum et diem cele- sum quo vel aliquod scanda- nabili causa permittere pos- brati matrimonii atque alia lum aut gravis erga matrimo- sunt; sed in ecclesiis vel ora- secundum modum in libris ri- nii sanctitatem iniuria ex se- toriis sive Seminarii sive reli- tualibus et a proprio Ordina- creti observantia immineat, giosarum, Ordinarii id ne per- rio praescriptum; idque licet vel parentes non curent filios mittant, nisi urgente necessi- alius sacerdos vel a se vel ab ex tali matrimonio susceptos tate, ac opportunis adhibitis Ordinario delegatus matrimo- baptizari aut eos baptizandos cautelis. nio astiterit. curent falsis expressis nominibus, quin interim Ordinario § 3. Matrimonia vero inter § 2. Praeterea, ad normarn intra triginta dies notitiam partem catholicam et partem can. 470, § 2, parochus in li- prolis susceptae et baptizatae acatholicam extra ecclesiam bro quoque baptizatorum ad- cum sincera indicatione pa- celebrentur; quod si Ordina- notet coniugem tali die in sua rentum praebeant, vel chri- rius prudenter iudicet id ser- paroecia matrimonium con- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 110 vari non posse quin graviora noviter contractum sive con- 1º. An velit et ipsa con- oriantur mala, prudenti eius validatum, etiam non converti ac baptismum suscipe- arbitrio committitur hac super summatum, legitima efficitur re; re dispensare, firmo tamen proles, dummodo parentes 2º. An saltem velit secum praescripto can. 1102, § 2. habiles exstiterint ad matri- cohabitare pacifice sine con- CAPUT IX. De matrimonii ef- monium inter se contrahen- tumelia Creatoris. dum tempore conceptionis, fectibus. § 2. Hae interpellationes vel praegnationis, vel nativi- Can. 1110. Ex valido ma- fieri semper debent, nisi Se- tatis. trimonio enascitur inter co- des Apostolica aliud declara- niuges vinculum natura sua Can. 1117. Filii legitimati verit. per subsequens matrimo- perpetuum et exclusivum; Can. 1122. § 1. Interpella- nium, ad effectus canonicos matrimonium praeterea chri- tiones fiant regulariter forma quod attinet, in omnibus ae- stianum coniugibus non po- saltem summaria et extraiu- quiparantur legitimis, nisi nentibus obicem gratiam con- diciali, de auctoritate Ordina- aliud expresse cautum fuerit. fert. rii coniugis conversi, a quo Can. 1111. Utrique coniugi CAPUT X. De separatione Ordinario concedendae sunt ab ipso matrimonii initio ae- coniugum. quoque coniugi infideli, si quum ius et officium est quod ART. I. De dissolutione vin- quidem eas petierit, induciae attinet ad actus proprios co- culi. ad deliberandum, eo tamen niugalis vitae. Can. 1118. Matrimonium monito, fore ut, induciis inuti- Can. 1112. Nisi iure spe- validum ratum et consumma- liter praeterlapsis, responsio ciali aliud cautum sit, uxor, tum nulla humana potestate praesumatur negativa. circa canonicos effectus, par- nullaque causa, praeterquam § 2. Interpellationes etiam ticeps efficitur status mariti. morte, dissolvi potest. privatim factae ab ipsa parte Can. 1113. Parentes gra- Can. 1119. Matrimonium conversa, valent, imo sunt vissima obligatione tenentur non consummatum inter bap- etiam licitae, si forma supe- prolis educationem tum reli- tizatos vel inter partem bapti- rius praescripta servari ne- giosam et moralem, tum phy- zatam et partem non baptiza- queat; hoc tamen in casu de sicam et civilem pro viribus tam, dissolvitur tum ipso iure ipsis, pro foro externo, con- curandi et etiam temporali per sollemnem professionem stare debet duobus saltem eorum bono providendi. religiosam, tum per dispensa- testibus vel alio legitimo probationis modo. Can. 1114. Legitimi sunt fi- tionem a Sede Apostolica ex lii concepti aut nati ex matri- iusta causa concessam, utra- Can. 1113. Si interpellatio- monio valido vel putativo, que parte rogante vel alteru- nes ex declaratione Sedis nisi parentibus ob sollemnem tra, etsi altera sit invita. Apostolicae omissae fuerint, professionem religiosam vel Can. 1120. § 1. Legitimum aut si infidelis eisdem negati- susceptum ordinem sacrum inter non baptizatos matri- ve responderit expresse vel prohibitus tempore concep- monium, licet consummatum, tacite, pars baptizata ius ha- tionis fuerit usus matrimonii solvitur in favorem fidei ex bet novas nuptias cum perso- antea contracti. privilegio Paulino. na catholica contrahendi, nisi ipsa post baptismum dederit Can. 1115. § 1. Pater is § 2. Hoc privilegium non parti non baptizatae iustam est quem iustae nuptiae de- obtinet in matrimonio inter discedendi causam. monstrant, nisi evidentibus partem baptizatam et partem argumentis contrarium pro- non baptizatam inito cum di- Can. 1124. Coniux fidelis, betur. spensatione ab impedimento licet post susceptum baptismum denuo matrimonialiter § 2. Legitimi praesumuntur disparitatis cultus. cum parte infideli vixerit, ius filii qui nati sunt saltem post Can. 1121. § 1. Antequam tamen novas celebrandi nup- sex menses a die celebrati coniux conversus et baptiza- tias cum persona catholica matrimonii, vel intra decem tus novum matrimonium vali- non amittit, ideoque potest menses a die dissolutae vitae de contrahat, debet, salvo hoc iure uti, si coniux infide- coniugalis. praescripto can. 1125, par- lis, mutata voluntate, postea tem non baptizatam interpel- Can. 1116. Per subsequens discedat sine iusta causa, vel lare: parentum matrimonium sive iam non cohabitet pacifice verum sive putativum, sive sine contumelia Creatoris.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 111 Can. 1125. Ea quae matri- sensu ille statum matrimonio Can. 1134. Renovatio monium respiciunt in consti- contrarium susceperit. consensus debet esse novus tutionibus Pauli III Altitudo, 1 Can. 1131. § 1. Si alter voluntatis actus in matrimo- Iun. 1537; S. Pii V Romani coniux sectae acatholicae no- nium quod constet ab initio Pontificis, 2 Aug. 1571; Gre- men dederit; si prolem aca- nullum fuisse. gorii XIII Populis, 25 Ian. tholice educaverit; si vitam Can. 1135. § 1. Si impedi- 1585, quaeque pro peculiari- criminosam et ignominiosam mentum sit publicum, con- bus locis scripta sunt, ad ducat; si grave seu animae sensus ab utraque parte re- alias quoque regiones in ei- seu corporis periculum alteri novandus est forma iure sdem adiunctis extenduntur. facessat; si saevitiis vitam praescripta. Can. 1126. Vinculum prio- communem nimis difficilem § 2. Si sit occultum et utri- ris coniugii, in infidelitate reddat, haec aliaque id ge- que parti notum, satis est ut contracti, tunc tantum solvi- nus, sunt pro altero coniuge consensus ab utraque parte tur, cum pars fidelis reapse totidem legitimae causae di- renovetur privatim et secre- novas nuptias valide iniverit. scedendi, auctoritate Ordina- to. · rii loci, et etiam propria auc- Can. 1127. In re dubia pri- § 3. Si sit occultum et uni toritate, si de eis certo con- vilegium fidei gaudet favore parti ignotum, satis est ut stet, et periculum sit in mora. iuris. sola pars impedimenti con- ART. II. De separatione tori, § 2. In omnibus his casibus, scia consensum privatim et mensae et habitationis. causa separationis cessante, secreto renovet, dummodo vitae consuetudo restauranda Can. 1128. Coniuges ser- altera in consensu praestito est; sed si separatio ab Ordi- vare debent vitae coniugalis perseveret. nario pronuntiata fuerit ad communionem, nisi iusta Can. 1136. § 1. Matrimo- certum incertumve tempus, causa eos excuset. nium irritum ob defectum coniux innocens ad id non consensus convalidatur, si Can. 1129. § 1. Propter obligatur, nisi ex decreto Or- pars quae non consenserat, coniugis adulterium, alter co- dinarii vel exacto tempore. niux, manente vinculo, ius iam consentiat, dummodo Can. 1132. Instituta sepa- habet solvendi, etiam in per- consensus ab altera parte ratione, filii educandi sunt pe- petuum, vitae communio- praestitus perseveret. nes coniugem innocentem, et nem, nisi in crimen consense- § 2. Si defectus consensus si alter coniugum sit acatholi- rit, aut eidem causam dede- fuerit mere internus, satis est cus, penes coniugem catholi- rit, vel illud expresse aut taci- ut pars quae non consense- cum, nisi in utroque casu Or- te condonaverit, vel ipse quo- rat, interius consentiat. dinarius pro ipsorum filiorum que idem crimen commiserit. bono, salva semper eorun- § 3. Si fuerit etiam exter- § 2. Tacita condonatio ha- dem catholica educatione, nus, necesse est consensum betur, si coniux innocens, po- aliud decreverit. etiam exterius manifestare, stquam de crimine adulterii vel forma iure praescripta, si CAPUT XI. De matrimonii certior factus est, cum altero defectus fuerit publicus, vel convalidatione. coniuge sponte, maritali af- alio modo privato et secreto, fectu, conversatus fuerit; ART. I. De convalidatione si fuerit occultus. simplici. praesumitur vero, nisi sex in- Can. 1137. Matrimonium tra menses coniugem adulte- Can. 1133. § 1. Ad conva- nullum ob defectum formae, rum expulerit vel dereliquerit, lidandum matrimonium irri- ut validum fiat, contrahi de- aut legitimam accusationem tum ob impedimentum diri- nuo debet legitima forma. fecerit. mens, requiritur ut cesset vel ART. II. De sanatione in ra- dispensetur impedimentum et Can. 1130. Coniux inno- dice. cens, sive iudicis sententia consensum renovet saltem Can. 1138. § 1. Matrimonii sive propria auctoritate legiti- pars impedimenti conscia. in radice sanatio est eiusdem me discesserit, nulla unquam § 2. Haec renovatio iure ec- convalidatio, secumferens, obligatione tenetur coniugem clesiastico requiritur ad vali- praeter dispensationem ve1 adulterum rursus admittendi ditatem, etiamsi initio utra- cessationem impedimenti, di- ad vitae consortium; potest que pars consensum praesti- spensationem a lege de reno- autem eundem admittere aut terit nec postea revocaverit. vando consensu, et retrotrac- revocare, nisi ex ipsius con- tionem, per fictionem iuris,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 112 circa effectus canonicos, ad sit, nequit in subsequentibus sunt, si adhibita non fuerit praeteritum. nuptiis eam iterum accipere. formula ab Ecclesia prae- § 2. Convalidatio fit a mo- TITULUS VIII. De Sacra- scripta. mento concessionis gratiae; mentalibus Can. 1149. Benedictiones, retrotractio vero intelligitur Can. 1144. Sacramentalia imprimis impertiendae catho- facta ad matrimonii initium, sunt res aut actiones quibus licis, dari quoque possunt ca- nisi aliud expresse caveatur. Ecclesia, in aliquam Sacra- techumenis, imo, nisi obstet § 3. Dispensatio a lege de mentorum imitationem, uti Ecclesiae prohibitio, etiam renovando consensu concedi solet ad obtinendos ex sua acatholicis ad obtinendum fi- etiam potest vel una tantum impetratione effectus prae- dei lumen vel, una cum illo, vel utraque parte inscia. sertim spirituales. corporis sanitatem. Can. 1139. § 1. Quodlibet Can. 1145. Nova Sacra- Can. 1150. Res consecra- matrimonium initum cum mentalia constituere aut re- tae, vel benedictae constituti- utriusque partis consensu na- cepta authentice interpretari, va benedictione, reverenter turaliter sufficiente, sed iuri- ex eisdem aliqua abolere aut tractentur neque ad usum dice inefficaci ob dirimens immutare, sola potest Sedes profanum vel non proprium pedimentum iuris ecclesiastici Apostolica. adhibeantur, etiamsi in dominio privatorum sint. vel ob defectum legitimae Can. 1146. Legitimus Sa- formae, potest in radice sacramentalium minister est Can. 1151. § 1. Nemo, po- nari, dummodo consensus clericus, cui ad id potestas testate exorcizandi praeditus, perseveret. collata sit quique a compe- exorcismos in obsessos pro- § 2. Matrimonium vero con- tenti auctoritate ecclesiastica ferre legitime potest, nisi ab tractum cum impedimento iu- non sit prohibitus eandem Ordinario peculiarem et ex- ris naturalis vel divini, etiamsi exercere. pressam licentiam obtinuerit. postea impedimentum cessa- Can. 1147. § 1. Consecra- § 2. Haec licentia ab Ordi- verit, Ecclesia non sanat in tiones nemo qui charactere nario concedatur tantummo- radice, ne a momento qui- episcopali careat, valide pe- do sacerdoti pietate, pruden- dem cessationis impedimenti. ragere potest, nisi vel iure vel tia ac vitae integritate praedi- Can. 1140. § 1. Si in utra- apostolico indulto id ei per- to; qui ad exorcismos ne pro- que vel alterutra parte defi- mittatur. cedat, nisi postquam diligenti prudentique investigatione ciat consensus, matrimonium § 2. Benedictiones autem compererit exorcizandum nequit sanari in radice, sive impertire potest quilibet pre- esse revera a daemone ob- consensus ab initio defuerit sbyter, exceptis iis quae Ro- sessum. sive ab initio praestitus, po- mano Pontifici aut Episcopis stea fuerit revocatus. aliisve reserventur. Can. 1152. Exorcismi a legitimis ministris fieri possunt § 2. Quod si consensus ab § 3. Benedictio reservata non solum in fideles et cate- initio quidem defuerit, sed quae a presbytero detur sine chumenos, sed etiam in aca- postea praestitus fuerit, sa- necessaria licentia, illicita est, tholicos vel excommunicatos. natio concedi potest a mo- sed valida, nisi in reservatio- mento praestiti consensus. ne Sedes Apostolica aliud ex- Can. 1153. Ministri exorci- Can. 1141. Sanatio in radi- presserit. smorum qui occurrunt in baptismo et in consecrationibus ce concedi unice potest ab § 4. Diaconi et lectores illas vel benedictionibus, sunt ii- Apostolica Sede. tantum valide et licite bene- dem qui eorundem sacrorum CAPUT XII. De secundis dictiones dare possunt, quae rituum legitimi ministri sunt. nuptiis. ipsis expresse a iure permit- PARS SECUNDA DE LOCIS ET Can. 1142. Licet casta vi- tuntur. TEMPORIBUS SACRIS duitas honorabilior sit, secun- Can. 1148. § 1. In Sacra- dae tamen et ulteriores nup- mentalibus conficiendis seu SECTIO I De locis sacris tiae validae et licitae sunt, administrandis accurate ser- Can. 1154. Loca sacra ea firmo praescripto can. 1069, ventur ritus ab Ecclesia pro- sunt quae divino cultui fide- § 2. bati. liumve sepulturae deputantur Can. 1143. Mulier cui se- § 2. Consecrationes ac be- consecratione vel benedictio- mel benedictio sollemnis data nedictiones sive constitutivae ne quam probati liturgici libri sive invocativae invalidae ad hoc praescribunt.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 113 Can. 1155. § 1. Consecra- gitima Ecclesiae auctoritas iu- mae a traditione christiana tio alicuius loci, quanquam ad risdictionem suam libere receptae et artis sacrae le- regulares pertinentis, spectat exercet. ges. ad Ordinarium territorii in TITULUS IX De ecclesiis § 2. In ecclesia nullus ape- quo locus ipse reperitur, Can. 1161. Ecclesiae nomi- riatur aditus vel fenestra ad dummodo Ordinarius charac- ne intelligitur aedes sacra di- laicorum domus; locaque, si tere episcopali sit insignitus, vino cultui dedicata eum po- adsint, subter ecclesiae pavi- non tamen ad Vicarium Ge- tissimum in finem ut omnibus mentum aut supra ecclesiam, neralem sine speciali manda- Christifidelibus usui sit ad di- ad usum mere profanum ne to, firmo iure S. R. E. Cardi- vinum cultum publice exer- adhibeantur. nalium consecrandi ecclesiam cendum. Can. 1165. § 1. Divina of- et altaria sui tituli. Can. 1162. § 1. Nulla ec- ficia celebrari in nova ecclesia § 2. Ordinarius territorii, li- clesia aedificetur sine expres- nequeunt, antequam eadem cet charactere episcopali ca- so Ordinarii loci consensu vel sollemni consecratione vel reat, potest cuilibet eiusdem scriptis dato, quem tamen Vi- saltem benedictione divino ritus Episcopo licentiam dare carius Generalis praestare cultui fuerit dedicata. consecrationes peragendi in nequit sine mandato speciali. § 2. Si prudenter praevi- suo territorio. § 2. Ordinarius consensum deatur ecclesiam conversum Can. 1156. Ius benedicendi ne praebeat, nisi prudenter iri ad usus profanos, Ordina- locum sacrum, si hic perti- praeviderit necessaria non rius consensum eius aedifica- neat ad clerum saecularem defutura ad novae ecclesiae tioni ne praebeat, aut saltem, vel ad religionem non exemp- aedificationem et conserva- si forte aedificata fuerit, eam tam, vel ad laicalem, spectat tionem, ad ministrorum su- ne consecret neve benedicat. ad Ordinarium territorii in stentationem aliasque cultus § 3. Sollemni consecratione quo locus reperitur; si ad reli- impensas. dedicentur ecclesiae cathe- gionem clericalem exemp- drales et, quantum fieri pote- tam, ad Superiorem maio- § 3. Ne nova ecclesia cete- st, ecclesiae collegiatae, con- rem; uterque vero potest ris iam exsistentibus detri- ventuales, paroeciales. alium sacerdotem ad hoc de- mentum afferat, maiore fide- legare. lium spirituali utilitate non § 4. Ecclesia ex ligno vel compensatum, Ordinarius, ferro aliove metallo benedici Can. 1157. Non obstante antequam consensum prae- potest, non autem consecrari. quolibet privilegio, nemo po- beat, audire debet vicinarum test locum sacrum consecrare § 5. Altare consecrari pote- ecclesiarum rectores quorum vel benedicere sine Ordinarii st etiam sine ecclesiae conse- intersit, firmo praescripto consensu. cratione; sed una simul cum can. 1676. ecclesia debet saltem altare Can. 1158. De peracta § 4. Etiam sodales religiosi, maius consecrari aut altare consecratione vel benedictio- licet consensum constituen- secundarium, si maius sit iam ne redigatur documentum, dae novae domus in dioecesi consecratum. cuius alterum exemplar in vel civitate ab Ordinario loci Curia episcopali, alterum in Can. 1166. § 1. Ecclesia- retulerint, antequam tamen ecclesiae archivo servetur. rum consecratio, quamvis ecclesiam vel oratorium pu- quolibet die fieri possit, de- Can. 1159. § 1. Consecra- blicum in certo ac determina- centius tamen diebus domini- tio vel benedictio alicuius loci, to loco aedificent, Ordinarii cis aliisve festis de praecepto modo nemini damnum fiat, loci licentiam obtinere de- peragitur. satis probatur etiam per bent. unum testem omni exceptio- § 2. Episcopus consecrans Can. 1163. Benedicere et ne maiorem. et qui petunt ecclesiam sibi imponere primarium eccle- consecrari, per eum diem qui § 2. Si de ea legitime con- siae lapidem, ad eos spectat, consecrationem praecedit, ie- stet, nec consecratio nec be- de quibus in can. 1156. iunent. nedictio iterari potest; in du- Can. 1164. § 1. Curent Or- bio autem, peragatur ad cau- § 3. Cum consecratur eccle- dinarii, audito etiam, si opus telam. sia vel altare, Episcopus con- fuerit, peritorum consilio, ut secrator, licet iurisdictione in Can. 1160. Loca sacra in ecclesiarum aedificatione territorio careat, indulgen- exempta sunt a iurisdictione vel refectione serventur for- tiam concedit unius anni ec- auctoritatis civilis et in eis le- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 114 clesiam vel altare visitantibus loci redacta sit, ad normam § 2. Si dubitetur num in ipsa conseci-ationis die; in can. 1187. ecclesia sit violata, reconcilia- die vero anniversaria quin- Can. 1171. In sacra aede ri potest ad cautelam. quaginta dierum, si sit Epi- legitime dedicata omnes ec- Can. 1175. Ecclesia violata scopus; centum, si Archiepi- clesiastici ritus perfici pos- ob sepulturam excommunica- scopus; biscentum, si S. R. E. sunt, salvis iuribus paroeciali- ti vel infidelis ne reconcilie- Cardinalis. bus, privilegiis et legitimis tur, antequam cadaver exin- Can. 1167. Festum conse- consuetudinibus; Ordinarius de removeatur, si remotio crationis ecclesiae quotannis autem, praesertim horas sa- sine gravi incommodo fieri celebretur ad normam legum crorum rituum, potest, iusta possit. liturgicarum. de causa, praefinire, dummo- Can. 1176. § 1. Ecclesiam Can. 1168. § 1. Unaquae- do ne agatur de ecclesia quae benedictam reconciliare pote- que ecclesia consecrata vel ad religionem exemptam per- st rector eiusdem vel quilibet benedicta suum habeat titu- tineat, firmo praescripto can. sacerdos de consensu saltem lum; qui, peracta ecclesiae 609, § 3. praesumpto rectoris. dedicatione, mutari nequit. Can. 1172. § 1. Ecclesia § 2. Ecclesiae consecratae § 2. Etiam festum tituli violatur infra recensitis tan- valida reconciliatio ad eos quotannis celebretur ad nor- tum actibus, dummodo certi spectat de quibus in can. mas legum liturgicarum. sint, notorii, et in ipsa eccle- 1156. sia positi: § 3. Ecclesiae dedicari Bea- § 3. In casu tamen gravis tis nequeunt sine Sedis Apo- 1º. Delicto homicidii; et urgentis necessitatis si Or- stolicae indulto. 2º. Iniuriosa et gravi san- dinarius adiri nequeat, rectori Can. 1169. § 1. Cuilibet guinis effusione; ecclesiae consecratae ean- ecclesiae campanas esse con- 3º. Impiis vel sordidis usi- dem reconciliare fas est, cer- venit, quibus fideles ad divina bus, quibus ecclesia addicta tiore facto postea Ordinario. officia aliosque religionis ac- fuerit; Can. 1177. Reconciliatio tus invitentur. 4º. Sepultura infidelis vel ecclesiae benedictae fieri po- § 2. Etiam ecclesiarum excommunicati post senten- test aqua lustrali communi; campanae debent consecrari tiam declaratoriam vel con- reconciliatio vero ecclesiae vel benedici secundum ritus demnatoriam. consecratae fiat aqua ad hoc benedicta secundum leges li- in probatis liturgicis libris tra- § 2. Violata ecclesia, non turgicas; quam tamen non ditos. ideo coemeterium, etsi conti- solum Episcopi, sed etiam § 3. Earum usus unice su- guum, violatum censetur, et presbyteri qui ecclesiam re- best ecclesiasticae auctorita- viceversa. conciliant, benedicere pos- ti. Can. 1173. § 1. In violata sunt. § 4. Salvis conditionibus, ecclesia, antequam reconci- Can. 1178. Curent omnes probante Ordinario, appositis lietur, nefas est divina cele- ad quos pertinet, ut in eccle- ab illis qui campanam eccle- brare officia, Sacramenta mi- siis illa munditia servetur, siae forte dederint, campana nistrare, mortuos sepelire. quae domum Dei decet; ab ii- benedicta ad usus mere pro- § 2. Si violatio accidat tem- sdem arceantur negotiationes fanos adhiberi nequit, nisi ex pore divinorum officiorum, et nundinae, quanquam ad fi- causa necessitatis aut ex li- haec statim cessent; si ante nem pium habitae; et gene- centia Ordinarii aut denique Missae canonem vel post ratim quidquid a sanctitate ex legitima consuetudine. communionem, Missa dimit- loci absonum sit. § 5. Quod ad campanarum tatur; secus sacerdos Missam Can. 1179. Ecclesia iure consecrationem vel benedic- prosequatur usque ad com- asyli gaudet ita ut rei, qui ad tionem attinet, servetur prae- munionem. illam confugerint, inde non scriptum can. 1155, 1156. Can. 1174. § 1. Ecclesia sint extrahendi nisi necessitas Can. 1170. Consecratio- violata reconcilietur, quam ci- urgeat, sine assensu Ordina- nem vel benedictionem eccle- tissime poterit, secundum ri- rii, vel saltem rectoris ecclesia non amittit, nisi tota de- tus in probatis liturgicis libris siae. structa fuerit, vel maior pa- descriptos. Can. 1180. Nulla ecclesia rietum pars corruerit, vel in potest basilicae titulo decora- usus profanos ab Ordinario

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 115 ri, nisi ex apostolica conces- § 2. Huius Consilii sodales, solo ecclesiae rectore, sal- sione aut immemorabili con- nisi aliter legitime constitu- vis legitimis consuetudinibus suetudine; cuiusque vero pri- tum fuerit, nominantur ab et conventionibus et Ordinarii vilegia ex alterutro capite col- Ordinario eiusve delegato et auctoritate, nominantur, pen- ligantur. ab eodem possunt ob gravem dent, dimittuntur. Can. 1181. Ingressus in causam removeri. Can. 1186. Salvis peculiari- ecclesiam ad sacros ritus sit Can. 1184. Consilium fabri- bus legitimisque cornsuetudi- omnino gratuitus, reprobata cae curare debet rectam bo- nibus et conventionibus, et qualibet contraria consuetudi- norum ecclesiae administra- firma obligatione quae ad ali- ne. tionem, servato praescripto quem spectet etiam ex con- Can. 1182. § 1. Firmo can. 1522, 1523; sed nullate- stituto legis civilis: praescripto can. 1519 -1528, nus sese ingerat in ea omnia 1º. Onus reficiendi eccle- administratio bonorum quae quae ad spirituale munus siam cathedralem incumbit destinata sunt reparandae pertinent, praesertim: ordine qui sequitur: decorandaeque ecclesiae divi- 1º. In exercitium cultus in Bonis fabricae, salva ea noque in eadem cultui exer- ecclesia; parte quae necessaria est ad cendo, pertinet, nisi aliud ex 2º. In modum et tempus cultum divinum celebrandum speciali titulo vel legitima pulsandi campanas et in cu- et ad ordinariam ecclesiae consuetudine constet, ad Epi- ram tuendi ordinis in ecclesia administrationem; scopum cum Capitulo, si de atque in coemeterio; Episcopo et canonicis pro ecclesia cathedrali agatur; ad 3º. In definiendam rationem rata proventuum; detractis Capitulum ecclesiae collegia- qua collectae, denuntiationes necessariis ad honestam su- tae, si de collegiata; ad rec- aliique actus ad divinum cul- stentationem; torem, si de alia ecclesia. tum ornatumque ecclesiae Dioecesanis, quos tamen § 2. Etiam oblationes factas quoquo modo spectantes in Ordinarius loci suasione ma- in commodum paroeciae aut ecclesia fieri possint; gis quam coactione inducat missionis, aut ecclesiae sitae 4º. In dispositionem mate- ad sumptus necessarios, pro intra paroeciae vel missionis rialem altarium, mensae pro eorum viribus, praestandos; fines, administrat parochus distributione sanctissimae vel missionarius, nisi agatur 2º. Onus reficiendi eccle- Eucharistiae, cathedrae sive de ecclesia propriam admini- siam paroecialem incumbit suggestus e quo ad populum strationem habente, distinc- ordine qui sequitur: verba fiunt, organorum, loci tam ab administratione pa- Bonis fabricae ecclesiae, ut cantoribus assignati, sedi- roeciae vel missionis, aut nisi supra; lium, scamnorum, capsula- aliud ferat ius peculiare aut rum oblationibus recipiendis, Patrono; legitima consuetudo. aliarumque rerum quae ad Iis qui fructus aliquos ex ec- § 3. Parochus, missiona- exercitium religiosi cultus clesia provenientes percipiunt rius, rector saecularis eccle- spectent; secundum taxam pro rata re- siae, sive saecularis is sit sive 5º. In admissionem vel dituum ab Ordinario statuen- religiosus, debet huiusmodi reiectionem sacrorum utensi- dam; oblationes administrare ad lium aliarumque rerum quae Paroecianis, quos tamen Or- normam sacrorum canonum, sive ad usum, sive ad cultum, dinarius loci, ut supra, magis deque eis rationem loci Ordi- sive ad ornatum in ecclesia hortetur quam cogat; nario reddere ad normam vel sacrario destinentur; 3º. Haec cum debita pro- can. 1525. 6º. In scriptionem, disposi- portione serventur etiam Can. 1183. § 1. Si alii quo- tionem, custodiam librorum quod attinet ad alias eccle- que, sive clerici sive laici, in paroecialium aliorumque do- sias. administrationem bonorum cumentorum quae ad archi- Can. 1187. Si qua ecclesia alicuius ecclesiae cooptentur, vum paroeciale pertineant. nullo modo ad cultum divi- iidem omnes una cum admi- num adhiberi possit et omnes nistratore ecclesiastico, de Can. 1185. Sacrista, canto- aditus interclusi sint ad eam quo in can. 1182, aut eius vires, organorum moderator, reficiendam, in usum profa- cem gerente, eoque praeside, pueri chorales, campanae num non sordidum ab Ordi- constituunt Consilium fabri- pulsator, sepulcrorum fosso- nario loci redigi potest, et cae ecclesiae. res, ceterique inservientes a

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 116 onera cum reditibus titulu- functiones celebrari possunt, gulis diebus, exceptis fe- sque paroeciae, si ecclesia sit salvo contrario rubricarum stis sollemnioribus; sed aliae paroecialis, in aliam eccle- praescripto. functiones ecclesiasticae ibi- siam ab eodem Ordinario Can. 1192. § 1. Oratoria dem ne fiant. transferantur. semi-publica erigi nequeunt § 2. Ordinarius vero, dum- TITULUS XDe oratoriis sine Ordinarii licentia. modo iustae adsint et ratio- Can. 1188. § 1. Oratorium § 2. Ordinarius hanc licen- nabiles causae, diversae ab est locus divino cultui desti- tiam ne concedat, nisi prius eis ob quas indultum conces- natus, non tamen eo potissi- per se vel per alium ecclesia- sum fuit, etiam sollemniori- mum fine ut universo fide- sticum virum oratorium visi- bus festis permittere potest lium populo usui sit ad reli- taverit et decenter instructum per modum actus Missae ce- gionem publice colendam. repererit. lebrationem. § 2. Est vero oratorium: § 3. Data autem licentia, Can. 1196. § 1. Oratoria domestica nec consecrari nec 1º. Publicum, si praecipue oratorium ad usus profanos benedici possunt more eccle- erectum sit in commodum converti nequit sine eiusdem siarum. alicuius collegii aut etiam pri- Ordinarii auctoritate. vatorum, ita tamen ut omni- § 4. In collegiis aut convic- § 2. Licet oratoria domesti- bus fidelibus, tempore saltem tibus iuventuti instituendae, ca et semi-publica communi divinorum officiorum, ius sit, in gymnasiis, lyceis, arcibus, locorum domorumve benedic- legitime comprobatum, illud praesidiis militum, carceribus, tione aut nulla benedictione adeundi; xenodochiis, etc., praeter donentur, debent tamen esse divino tantum cultui reserva- 2º. Semi-publicum, si in oratorium principale, alia mi- ta et ab omnibus domesticis commodum alicuius commu- nora ne erigantur, nisi, Ordi- usibus libera. nitatis vel coetus fidelium eo narii iudicio, necessitas aut convenientium erectum sit, magna utilitas id exigat. TITULUS XI De altaribus neque liberum cuique sit illud Can. 1193. In oratoriis Can. 1197. § 1. Sensu li- adire; semi-publicis, legitime erec- turgico intelligitur: 3º. Privatum seu domesti- tis, omnia divina officia func- 1º. Nomine altaris immobilis cum, si in privatis aedibus in tionesve ecclesiasticae cele- seu fixi, mensa superior una commodum alicuius tantum brari possunt, nisi obstent ru- cum stipitibus per modum familiae vel personae priva- bricae aut Ordinarius aliqua unius cum eadem consecratae erectum sit. exceperit. tis; Can. 1189. Oratoria S. R. Can. 1194. In privatis coe- 2º. Nomine altaris mobilis E. Cardinalium et Episcopo- meteriorum aediculis, de qui- seu portatilis, petra, ut pluri- rum sive residentialium sive bus in can. 1190, Ordinarius mum, parva, quae sola con- titularium, licet privata, loci permittere habitualiter secratur, quaeque dicitur fruuntur tamen omnibus iuri- potest etiam plurium Missa- etiam ara portatilis seu petra bus et privilegiis quibus ora- rum celebrationem; in aliis sacra; vel eadem petra cum toria semi-publica gaudent. oratoriis domesticis, nonnisi stipite qui tamen non fuit una unius Missae, per modum ac- Can. 1190. Aediculae in cum eadem consecratus. tus, in casu aliquo extraordi- coemeterio a familiis seu per- § 2. In ecclesia consecrata nario, iusta et rationabili de sonis privatis ad suam sepul- saltem unum altare, praeser- causa; Ordinarius autem has turam erectae, sunt oratoria tim maius, debet esse immo- permissiones ne elargiatur, privata. bile; in ecclesia autem bene- nisi ad normam can. 1192, § dicta omnia altaria possunt Can. 1191. § 1. Oratoria 2. publica eodem iure quo eccle- esse mobilia. Can. 1195. § 1. In orato- siae reguntur. Can. 1198. § 1. Tum men- riis domesticis ex indulto sa altaris immobilis tum petra § 2. Quare in oratorio publi- Apostolicae Sedis, nisi aliud sacra ex unico constent lapi- co, dummodo auctoritate Or- in eodem indulto expresse de naturali, integro et non dinarii ad publicum Dei cul- caveatur, celebrari potest, friabili. tum perpetuo per benedictio- postquam Ordinarius orato- nem vel consecrationem, ad rium visitaverit et probaverit § 2. In altari immobili tabu- normam can. 1155,1156, de- ad normam can. 1192, § 2, la seu mensa lapidea ad inte- dicatum fuerit, omnes sacrae unica Missa, eaque lecta, sin- grum altare protendi debet, btcabf Codex Iuris Canonici 1917 117 et apte cum stipite cohaere- casu quo ipse Episcopus vel cremetur, illicitum est re; stipes autem sit lapideus eius delegatus operculum hanc exsequi voluntatem; vel saltem latera seu colu- amoveat ad illud firmandum quae si adiecta fuerit contrac- mellae quibus mensa susten- vel reparandum vel subro- tui, testamento aut alii cuili- tatur sint ex lapide. gandum, aut ad visitandas bet actui, tanquam non § 3. Petra sacra sit tam reliquias. adiecta habeatur. ampla ut saltem hostiam et § 3. Levis fractio operculi Can. 1204. Sepultura ec- maiorem partem calicis ca- non inducit exsecrationem et clesiastica consistit in cada- piat. quilibet sacerdos potest rimu- veris translatione ad eccle- § 4. Tum in altari immobili lam cemento firmare. siam, exsequiis super illud in tum in petra sacra sit, ad § 4. Exsecratio ecclesiae eadem celebratis, illius depo- normam legum liturgicarum, non secumfert exsecrationem sitione in loco legitime depu- sepulcrum continens reliquias altarium sive immobilium sive tato fidelibus defunctis con- Sanctorum, lapide clausum. mobilium; et viceversa. dendis. Can. 1199. § 1. Ut Missae Can. 1201. § 1. Sicut ec- CAPUT I. De coemeteriis. sacrificium super illud cele- clesia, ita quodlibet etiam ec- Can. 1205. § 1. Cadavera brari possit, altare debet clesiae altare, saltem immo- fidelium sepelienda sunt in esse, secundum liturgicas le- bile, proprium sibi titulum ha- coemeterio quod, secundum ges, consecratum; idest vel beat. ritus in probatis liturgicis li- totum, si agatur de immobili, § 2. Titulus primarius alta- bris traditos, sit benedictum, vel ara tantum portatilis, si ris maioris idem debet esse sive sollemni sive simplici be- de mobili. ac titulus ecclesiae. nedictione ab iis data de quibus in can. 1155, 1156. § 2. Aras portatiles, salvis § 3. De Ordinarii licentia peculiaribus privilegiis, om- mutari quidem potest altaris § 2. In ecclesiis cadavera nes Episcopi consecrare pos- mobilis, non autem altaris ne sepeliantur, nisi agatur de sunt; quod vero spectat ad immobilis titulus. cadaveribus Episcoporum re- altaria immobilia, servetur sidentialium, Abbatum vel § 4. Altaria Beatis etiam in praescriptum can. 1155. Praelatorum nullius in propria ecclesiis et oratoriis quibus ecclesia sepeliendis, vel Ro- § 3. Consecratio altaris im- eorum officium et Missa con- mani Pontificis, regalium per- mobilis, quae fit sine eccle- cessa sunt, dedicari nequeunt sonarum aut S. R. E. Cardi- siae dedicatione quamvis sine Sedis Apostolicae indul- nalium. omni die fieri possit, magis to. tamen decet ut fiat die domi- Can. 1206. § 1. Ius est ca- Can. 1202. § 1. Altare tum nico aliove festo de praecep- tholicae ecclesiae possidendi immobile tum mobile debet to. propria coemeteria. esse divinis tantum officiis et Can. 1200. § 1. Altare im- praesertim Missae celebratio- § 2. Sicubi hoc Ecclesiae ius mobile amittit consecratio- ni reservatum, quolibet pro- violetur nec spes sit ut viola- nem, si tabula seu mensa a fano usu prorsus excluso. tio reparetur, curent locorum stipite, etiam per temporis Ordinarii ut coemeteria, so- § 2. Subtus altare nullum momentum, separetur; quo cietatis civilis propria, benedi- sit reconditum cadaver; ca- in casu Ordinarius potest per- cantur, si, qui in eis condi so- davera autem quae prope al- mittere ut presbyter altaris lent, sint maiore ex parte ca- tare sepulta forte sunt, di- cansecrationem rursus perfi- tholici, aut saltem ut in eis stent ab eo saltem spatio ciat ritu formulaque breviore. catholici spatium habeant, id- unius metri; secus Missam in que benedictum, sibi reserva- § 2. Tum altare immobile altari celebrare non licet, dotum. tum petra sacra amittunt nec cadaver removeatur. consecrationem: § 3. Si ne hoc quidem obti- TITULUS XII De sepultura neri possit, toties quoties be- 1º. Si frangantur enormiter ecclesiastica sive ratione quantitatis frac- nedicantur, secundum ritus in Can. 1203. § 1. Fidelium tionis sive ratione loci unctio- probatis liturgicis libris tradi- defunctorum corpora sepe- nis; tos, singuli tumuli. lienda sunt, reprobata eorun- Can. 1207. Quae de inter- 2º. Si amoveantur reliquiae dem crematione. aut frangatur vel amoveatur dicto, violatione, reconcilia- § 2. Si quis quovis modo sepulcri operculum, excepto tione ecclesiarum canones mandaverit ut corpus suum

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 118 praescribunt, etiam coemete- Can. 1212. Praeter coeme- quae vicinior sit, ob funus riis applicentur. terium benedictum alius si transferendum est, si ad eam Can. 1208. § 1. Paroeciae haberi queat, sit locus clau- commode pedestri itinere suum quaeque coemeterium sus item et custoditus ubi ii asportari possit; secus in ec- habeant, nisi unum pluribus humentur quibus sepultura clesiam paroeciae in qua commune ab Ordinario loci sit ecclesiastica non conceditur. mors accidit. legitime constitutum. Can. 1213. Nullum corpus § 2. Ordinarii est pro suo § 2. Religiosi exempti pos- sepeliatur, praesertim si mors territorio, inspectis peculiari- sunt habere coemeterium repentina fuerit, nisi post bus circumstantiis, distantiam proprium, a communi coeme- congruum temporis interval- aliaque adiuncta designare, terio distinctum. lum, quod satis sit ad omnem quae translationem cadaveris prorsus de vero obitu dubita- ad ecelesiam funeris aut lo- § 3. Etiam aliis personis tionem tollendam. cum sepulturae incommodam moralibus vel familiis privatis reddant; et si paroeciae ad permitti potest ab Ordinario Can. 1214. § 1. Nullum ca- diversas dioeceses perti- loci peculiare sepulcrum, ex- daver perpetuae sepulturae neant, designatio attenditur tra commune coemeterium ecclesiasticae ubivis traditum Ordinarii dioecesis in qua depositum, et ad instar coeme- exhumare licet, nisi de licen- functus supremum diem obiit. terii benedictum. tia Ordinarii. § 3. Licet translatio ad ec- Can. 1209. § 1. Tum in § 2. Ordinarius licentiam clesiam funeris aut ad locum coemeteriis paroecialibus, ex nunquam concedat, si cada- sepulturae incommoda sit, licentia scripta Ordinarii loci ver ab aliis corporibus certo semper tamen integrum est eiusve delegati, tum in coe- discerni nequeat. familiae, heredibus, aliisve meterio proprio alius perso- CAPUT II. De cadaveris quorum interest, cadaver illuc nae moralis, ex licentia scrip- translatione ad ecclesiam, fu- deferre, susceptis translatio- ta Superioris, fideles sibi sui- nere ac depositione. nis expensis. sque exstruere possunt se- Can. 1215. Nisi gravis cau- Can. 1219. § 1. Si S. R. E. pulcra particularia; quae, de sa obstet, cadavera fidelium, Cardinalis in Urbe decesserit, consensu eiusdem Ordinarii antequam tumulentur, trans- corpus transferendum est, fu- aut Superioris, possunt quo- ferenda sunt e loco in quo re- neris causa, in ecclesiam que alienare. periuntur, in ecclesiam, ubi quam Romanus Pontifex desi- § 2. Sepulcra sacerdotum funus, idest totus ordo exse- gnaverit; si vero extra Ur- et clericorum, ubi fieri potest, quiarum quae in probatis li- bem, in ecclesiam insignio- a sepulcris laicorum separata turgicis libris describuntur, rem civitatis seu loci ubi mors sint ac decentiore loco sita; persolvatur. accidit, nisi Cardinalis atiam praeterea, ubi id commodum Can. 1216. § 1. Ecclesia in elegerit. fuerit, alia pro sacerdotibus, quam cadaver pro funere § 2. Defuncto Episcopo realia pro inferioris ordinis Ec- transferri debet, ex iure ordi- sidentiali, etiam cardinalitia clesiae ministris parentur. nario est ecclesia propriae dignitate aucto, aut Abbate § 3. Etiam infantium corpu- defuncti paroeciae, nisi de- vel Praelato nullius, corpus, scula, quatenus commode functus aliam funeris eccle- funeris causa, transferri de- fieri potest, speciales et se- siam legitime elegerit. bet in ecclesiam cathedralem, paratos ab aliis loculos et se- § 2. Si defunctus plures ha- abbatialem vel praelatitiam, pulturas habeant. buerit paroecias proprias, ec- si id commode fieri possit; Can. 1210. Quodlibet coe- clesia funeris est ecclesia pa- secus, in ecclesiam insignio- meterium sit undique apte roeciae in cuius territorio de- rem civitatis seu loci, nisi in clausum et caute custoditum. cessit. utroque casu defunctus aliam Can. 1211. Caveant Ordi- Can. 1217. In dubio de ecclesiam elegerit. narii locorum, parochi ac Su- iure alius ecclesiae, ius pro- Can. 1220. Beneficiarii re- periores, ad quos spectat, ne priae ecclesiae paroecialis sidentiales ad ecclesiam sui in coemeteriis epitaphia, lau- semper praevalere debet. beneficii transferendi sunt, dationes funebres ornatusque Can. 1218. § 1. Licet mors nisi aliam sibi elegerint eccle- monumentorum quidquam acciderit extra propriam pa- siam funeris. prae se ferant a catholica re- roeciam, cadaver tamen in Can. 1221 § 1. Professi religione ac pietate absonum. ecclesiam paroeciae propriae ligiosi ac novitii, defuncti cum

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 119 sint, transferendi sunt, fune- post eorum mortem, hanc quiritur et sufficit consen- ris causa, ad ecclesiam vel electionem facere possunt sus Superioris religiosi, ad oratorium suae domus vel parentes vel tutor; normam constitutionum cuiu- saltem suae religionis, nisi 2º. Religiosi professi cuiusli- sque religionis. novitii aliam ecclesiam ad bet gradus aut dignitatis, non Can. 1229. § 1. Si quis, suum funus elegerint; ius au- tamen si sint Episcopi. sepulcrum maiorum in aliquo tem levandi cadaver et illud Can. 1225. Ut electio ec- coemeterio possidens, non deducendi ad ecclesiam fune- clesiae funeris valeat, cadat electa alibi sepultura, deces- rantem pertinet semper ad necesse est vel in ecclesiam serit, in eodem sepeliendus Superiorem religiosum. paroecialem, vel in ecclesiam est, si illuc commode aspor- § 2. Si longe moriantur a regularium, non tamen mo- tari possit, salvo praescripto domo ita ut in ecclesiam suae nialium (nisi agatur de mulie- can. 1218, § 3. domus vel saltem suae reli- ribus quae famulatus, educa- § 2. Pro uxore attenditur gionis nequeant commode tionis, infirmitatis aut hospitii sepulcrum viri, et, si plures asportari, funerandi sunt in causa intra clausuram eiu- habuerit, sepulcrum ultimi. ecclesia paroeciae ubi dece- sdem monasterii non precario § 3. Plura si sint maiorum dunt, nisi novitius aliam ec- commorabantur), vel in ec- aut viri sepulcra, defuncti fa- clesiam ad funus elegerit, et clesiam iuris patronatus, si milia aut heredes locum se- salvo Superioribus iure de agatur de patrono, vel in pulturae deligant. quo in can. 1218, § 3. aliam ecclesiam funerandi Can. 1230. § 1. Proprius § 3. Quae de novitiis dicta iure praeditam. defuncti parochus non solum sunt §§ 1, 2, valent quoque Can. 1226. § 1. Ecclesiam ius sed etiam officium habet, de famulis actu servientibus funeris aut coemeterium se- excepto gravi necessitatis et intra domus septa stabili- pulturae quis eligere potest casu, levandi per se vel per ter commorantibus; qui ta- per se vel per alium cui legiti- alium cadaver, illud comitandi men, si extra religiosam domum mandatum dederit; fac- ad suam ecclesiam paroecia- mum decesserint, funerandi tamque electionem aut man- lem ibique exsequias persol- sunt ad normam can. 1216- dati concessionem quolibet vendi, firmo praescripto can. 1218. legitimo modo probare licet. 1216, § 2. Can. 1222. Quod attinet ad § 2. Si electio fiat per § 2. Quod si mors acciderit defunctos qui in domo etiam alium, hic suum mandatum in loco alienae paroeciae, et regulari vel collegio degebant explere potest etiam post cadaver ad ecclesiam pro- ratione hospitii, educationis mortem mandantis. priae paroeciae commode vel infirmitatis, et ad defunc- Can. 1227. Religiosi et cle- asportari possit, parochi pro- tos in hospitali, standum est rici saeculares districte ve- prii est, praemonito parocho canonibus 1216-1218, nisi tantur ne quos ad vovendum, loci, illud levare, comitari ad constet de iure particulari aut iurandum vel fide interposita suam ecclesiam ibique exse- privilegio; quod vero ad illos seu aliter promittendum in- quias peragere. attinet qui in Seminario mo- ducant ut apud ipsorum ec- riuntur, servetur praescrip- § 3. Si ecclesia funeris sit clesias funus aut apud ipso- tum can. 1368. ecclesia regularis aliave rum coemeterium sepulturam exempta a iurisdictione paro- Can. 1223. § 1. Omnibus eligant, vel factam electio- chi, parochus, sub cruce ec- licet, nisi expresse iure prohi- nem non immutent; quod si clesiae funerantis, cadaver beantur, eligere ecclesiam sui contra factum fuerit, electio levat ac deducit ad eccle- funeris aut coemeterium se- sit nulla. siam; sed exsequias rector pulturae. Can. 1228. § 1. Si electa ecclesiae celebrat. § 2. Uxor et filii puberes in fuerit sepultura in coemeterio § 4. Si vero ecclesia funeris hac electione prorsus immu- diverso a coemeterio propriae non sit exempta a iurisdictio- nes sunt a maritali vel patria defuncti paroeciae, cadaver ne parochi, celebratio exse- potestate. in illo sepeliatur, dummodo quiarum, salvo peculiari privi- Can. 1224. Ecclesiam fune- nihil obstet ex parte eorum a legio, pertinet non ad rectoris aut sepulturae coemete- quibus coemeterium pendet. rem ecclesiae funerantis, sed rium eligere prohibentur: § 2. Electa sepultura in coe- ad parochum in cuius territo- 1º. Impuberes; verum pro meterio religiosorum, ut ca- rio ecclesia sita est, dummo- filio aut filia impubere, etiam daver inibi sepeliri queat, re- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 120 do defunctus parocho subiec- terit, cum stola quoque et § 2. Si in indice plures tus fuerit. cruce elevata, per territorium classes enumerentur, liberum § 5. Religiosas et novitias, alius paroeciae vel dioecesis, est iis quorum interest clas- in religiosa domo defunctas, etiam sine parochi vel Ordi- sem eligere. ad clausurae limen deferant narii licentia. Can. 1235. § 1. Districte aliae religiosae; indeque, si § 2. Si cadaver tumulan- prohibetur ne quis, sepultu- de religiosis agatur iurisdic- dum sit in coemeterio ad rae vel exsequiarum seu an- tioni parochi non obnoxiis, ad quod commode asportari ne- niversarii mortuorum causa, propriam religiosae domus queat, parochus vel rector quidquam exigat ultra id ecclesiam vel oratorium de- ecclesiae funeris nequit sibi quod in dioecesano taxarum ducit et exsequias peragit vindicare ius illud comitandi indice statuitur. cappellanus; si de aliis reli- extra fines civitatis vel loci. § 2. Pauperes gratis omnino giosis, valet praescriptum § Can. 1233. § 1. Nequit pa- ac decenter funerentur et se- 1.; quod vero ad religiosas rochus, sine iusta et gravi peliantur, cum exsequiis, se- attinet extra domum defunc- causa ab Ordinario probata, cundum liturgicas leges et tas, serventur generalia ca- excludere clericos saeculares, dioecesana statuta, prae- nonum praescripta. religiosos ac pia sodalitia scriptis. § 6. Defuncto S. R. E. Car- quae familia vel heredes ad- Can. 1236. § 1. Salvo iure dinali aut Episcopo extra Ur- vocare velint ad deducendum particulari, quoties fidelis non bem in civitate episcopali, cadaver ad ecclesiam funeris funeratur in ecclesia paroe- servetur praescriptum can. et ad sepulturam, et assi- ciali propria, proprio defuncti 397, n. 3. stendum funeri; clerici tamen parocho debetur portio pa- § 7. Si cadaver mittatur ad ipsi ecclesiae addicti a familia roecialis, excepto casu quo locum ubi nec defunctus pro- vel heredibus prae aliis omni- cadaver in ecclesiam propriae priam paroeciam habebat, bus invitari debent. paroeciae commode asportari nec ecclesia funeris legitime § 2. Nunquam admittantur nequeat. fuerat electa, ius levandi ca- societates vel insignia religio- § 2. Si quis habeat plures daver, peragendi exsequias, ni catholicae manifeste hosti- paroecias proprias ad quas si peragendae sint, et cada- lia. cadaver commode deferri ver ad sepulturam deducendi, § 3. Associantes cadaver posset, et alibi funeretur, pertinet ad ecclesiam cathe- tenentur morem gerere paro- portio paroecialis dividenda dralem eiusdem loci; quae si cho circa ductum funeris, sal- est inter omnes parochos desit, ad ecclesiam paroeciae vis uniuscuiusque praeceden- proprios. in qua coemeterium situm tiae iuribus. Can. 1237. § 1. Detrahi est, nisi aliud ferant loci con- § 4. Laici cadaver, generis debet portio paroecialis ex suetudo aut dioecesana sta- aut dignitatis cuiusvis ille fue- omnibus et solis emolumen- tuta. rit, clerici ne deferant. tis, quae statuta sunt pro fu- Can. 1231. § 1. Expletis in Can. 1234. § 1. Locorum nere et tumulatione in taxa ecclesia exsequiis, cadaver Ordinarii indicem funeralium dioecesana. tumulandum est ad normam taxarum seu eleemosynarum, § 2. Si quacunque de causa librorum liturgicorum in coe- si non exsistat, pro suo terri- primum sollemne officium fu- meterio ecclesiae funeris, sal- torio, de consilio Capituli ca- nebre non statim, sed intra vis praescriptis can. 1228, thedralis, ac, si opportunum mensem completum a die tu- 1229. duxerint, vicariorum foraneo- mulationis fiat, licet hoc die § 2. Qui exsequias in eccle- rum dioecesis et parochorum non defuerint minora publica sia peregit, non solum ius, civitatis episcopalis, confi- officia, portio tamen paroe- sed etiam officium habet, ex- ciant, attentis legitimis con- cialis ex huius etiam funeris cepto gravi necessitatis casu, suetudinibus particularibus et emolumentis debetur. comitandi per se vel per omnibus personarum et loco- § 3. Quantitas portionis pa- alium sacerdotem cadaver ad rum circumstantiis; in eoque roecialis determinetur in taxa locum sepulturae. pro diversis casibus iura sin- dioecesana; et si ecclesia pa- Can. 1232. § 1. Sacerdos gulorum moderate determi- roecialis et ecclesia funerans qui cadaver comitetur ad ec- nent, ita ut quaelibet conten- ad diversas dioeceses perti- clesiam funeris vel ad locum tionum et scandali removea- neant, quantitas portionis pa- sepulturae, libere transire po- tur occasio.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 121 roecialis attenditur secundum sticae tradatur, ita tamen ut ab abstinentia vel etiam taxam ecclesiae funerantis. removeatur scandalum. ab utraque simul lege dispen- Can. 1238. Expleta tumu- Can. 1241. Excluso ab ec- sare. latione, minister in libro de- clesiastica sepultura dene- § 3. In religione clericali functorum describat nomen ganda quoque sunt tum exempta eandem dispensandi et aetatem defuncti, nomen quaelibet Missa exsequialis, potestatem habent Superio- parentum vel coniugis, tem- etiam anniversaria, tum alia res ad modum parochi, quod pus mortis, quis et quae Sa- publica officia funebria. attinet ad personas, de qui- cramenta ministraverit, lo- Can. 1242. Si fieri sine bus in can. 514, § 1. cum et tempus tumulationis. gravi incommodo queat, ca- Can. 1246. Supputatio diei CAPUT III.De iis quibus se- daver excommunicati vitandi festi, itemque diei abstinen- pultura ecclesiastica conce- qui, contra canonum statuta, tiae et ieiunii, facienda est a denda est sepulturam in loco sacro obti- media nocte usque ad me- aut neganda. nuit, exhumandum est, ser- diam noctem, salvo prae- vato praescripto can. 1214, § scripto can. 923. Can. 1239. § 1. Ad sepul- 1, et in loco profano de quo turam ecclesiasticam non TITULUS XIII De diebus fe- in can. 1212, reponendum. sunt admittendi qui sine bap- stis tismo decesserint. SECTIO II De tempori- Can. 1247. § 1. Dies festi bus sacris § 2. Catechumeni qui nulla sub praecepto in universa Ec- sua culpa sine baptismo mo- Can. 1243. Tempora sacra clesia sunt tantum: Omnes et riantur, baptizatis accensendi sunt dies festi; iisque accen- singuli dies dominici, festa sunt. sentur dies abstinentiae et ie- Nativitatis, Circumcisionis, iunii. Epiphaniae, Ascensionis et § 3. Omnes baptizati sepul- sanctissimi Corporis Christi, tura ecclesiastica donandi Can. 1244. § 1. Dies festos Immaculatae Conceptionis et sunt, nisi eadem a iure ex- itemque dies abstinentiae et Assumptionis Almae Genitri- presse priventur. ieiunii, universae Ecclesiae communes, constituere, cis Dei Mariae, sancti Ioseph Can. 1240. § 1. Ecclesia- transferre, abolere, unius est eius sponsi, Beatorum Petri stica sepultura privantur, nisi supremae ecclesiasticae auc- et Pauli Apostolorum, Om- ante mortem aliqua dederint toritatis. nium denique Sanctorum. poenitentiae signa: § 2. Ordinarii locorum pe- § 2. Ecclesiastico praecepto 1º. Notorii apostatae a chri- culiares suis dioecesibus seu dies festi Patronorum non su- stiana fide, aut sectae haere- locis dies festos aut dies ab- biacent; locorum autem Ordi- ticae vel schismaticae aut stinentiae et ieiunii possunt, narii possunt sollemnitatem sectae massonicae aliisve per modum tantum actus, in- exteriorem transferre ad do- eiusdem generis societatibus dicere. minicam proxime sequentem. notorie addicti; Can. 1245. § 1. Non solum § 3. Sicubi aliquod festum 2º. Excommunicati vel in- Ordinarii locorum, sed etiam ex enumeratis legitime sit terdicti post sententiam con- parochi, in casibus singulari- abolitum vel translatum, nihil demnatoriam vel declarato- bus iustaque de causa, pos- inconsulta Sede Apostolica in- riam; sunt subiectos sibi singulos novetur. 3º. Qui se ipsi occiderint fideles singulasve familias, Can. 1248. Festis de prae- deliberato consilio; etiam extra territorium, at- cepto diebus Missa audienda 4º. Mortui in duello aut ex que in suo territorio etiam est; et abstinendum ab operi- vulnere inde relato; peregrinos, a lege communi bus servilibus, actibus foren- 5º. Qui mandaverint suum de observantia festorum sibus, itemque, nisi aliud fe- corpus cremationi tradi; itemque de observantia absti- rant legitimae consuetudines 6º. Alii peccatores publici et nentiae et ieiunii vel etiam aut peculiaria indulta, publico manifesti. utriusque dispensare. mercatu, nundinis, aliisque publicis emptionibus et vendi- § 2. Occurrente praedictis § 2. Ordinarii, ex cauca pe- tionibus. in casibus aliquo dubio, con- culiari magni populi concur- sulatur, si tempus sinat, Or- sus aut publicae valetudinis, Can. 1249. Legi de audien- dinarius; permanente dubio, possunt totam quoque dioe- do Sacro satisfacit qui Missae cadaver sepulturae ecclesia- cesim seu locum a ieiunio et adest quocunque catholico

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 122 ritu celebretur, sub dio aut in Sabbato Sancto post meri- § 2. Tolerari potest quacunque ecclesia vel orato- diem. praesentia passiva seu mere rio publico aut semi-publico Can. 1253. His canonibus materialis, civilis officii vel et in privatis coemeteriorum nihil immutatur de indultis honoris causa, ob gravem ra- aediculis de quibus in can. particularibus, de votis cuiu- tionem ab Episcopo in casu 1190, non vero in aliis orato- slibet personae physicae vel dubii probandam, in acatholi- riis privatis, nisi hoc privile- moralis, de constitutionibus corum funeribus, nuptiis simi- gium a Sede Apostolica con- ac regulis cuiusvis religionis libusque sollemniis, dummo- cessum fuerit. vel instituti approbati sive vi- do perversionis et scandali rorum sive mulierum in com- periculum absit. TITULUS XIV De abstinentia muni viventium etiam sine Can. 1259. § 1. Orationes et ieiunio votis. et pietatis exercitia ne per- mittantur in ecclesiis vel ora- Can. 1250. Abstinentiae Can. 1254. § 1. Abstinen- toriis sine revisione et ex- lex vetat carne iureque ex tiae lege tenentur omnes qui pressa Ordinarii loci licentia, carne vesci, non autem ovis, septimum aetatis annum ex- qui in casibus difficilioribus lacticiniis et quibuslibet con- pleverint. rem totam Sedi Apostolicae dimentis etiam ex adipe ani- § 2. Lege ieiunii adstringun- subiiciat. malium. tur omnes ab expleto vicesi- § 2. Loci Ordinarius nequit Can. 1251. § 1. Lex ieiunii mo primo aetatis anno ad in- novas litanias approbare pu- praescribit ut nonnisi unica ceptum sexagesimum. blice recitandas. per diem comestio fiat; sed PARS TERTIA DE CULTU non vetat aliquid cibi mane et DIVINO Can. 1260. Ecclesiae ministri in cultu exercendo unice vespere sumere, servata ta- Can. 1255. § 1. Sanctissi- a Superioribus ecclesiasticis men circa ciborum quantita- mae Trinitati, singulis eiu- dependere debent. tem et qualitatem probata lo- sdem Personis, Christo Domi- corum consuetudine. no, etiam sub speciebus sa- Can. 1261. § 1. Locorum § 2. Nec vetitum est carnes cramentalibus, debetur cultus Ordinarii advigilent ut sacro- ac pisces in eadem refectione latriae; Beatae Mariae Virgini rum canonum praescripta de permiscere; nec serotinam cultus hyperduliae; aliis cum divino cultu sedulo observen- refectionem cum prandio per- Christo in caelo regnantibus tur, et praesertim ne in cul- mutare. cultus duliae. tum divinum sive publicum sive privatum aut in quotidia- Can. 1252. § 1. Lex solius § 2. Sacris quoque reliquiis nam fidelium vitam supersti- abstinentiae servanda est atque imaginibus veneratio et tiosa ulla praxis inducatur, singulis sextis feriis. cultus debetur relativus per- aut quidquam admittatur a sonae ad quam reliquiae ima- § 2. Lex abstinentiae simul fide alienum vel ab ecclesia- ginesque referuntur. et ieiunii servanda est feria stica traditione absonum vel quarta Cinerum, feriis sextis Can. 1256. Cultus, si defe- turpis quaestus speciem et sabbatis Quadragesimae et ratur nomine Ecclesiae a per- praeseferens. feriis Quatuor Temporum, sonis legitime ad hoc deputa- § 2. Si loci Ordinarius leges pervigiliis Pentecostes, Dei- tis et per actus ex Ecclesiae pro suo territorio hac in re tu- parae in caelum assumptae, institutione Deo, Sanctis ac lerit, etiam religiosi omnes, Omnium Sanctorum et Nati- Beatis tantum exhibendos, exempti quoque, obligatione vitatis Domini. dicitur publicus; sin minus, tenentur easdem servandi; et privatus. § 3. Lex solius ieiunii ser- Ordinarius potest eorundem vanda est reliquis omnibus Can. 1257. Unius Apostoli- ecclesias vel publica oratoria Quadragesimae diebus. cae Sedis est tum sacram or- in hunc finem visitare. dinare liturgiam,tum liturgi- § 4. Diebus dominicis vel Can. 1262. § 1. Optandum cos approbare libros. festis de praecepto lex absti- ut, congruenter antiquae di- nentiae, vel abstinentiae et Can. 1258. § 1. Haud lici- sciplinae, mulieres in ecclesia ieiunii, vel ieiunii tantum ces- tum est fidelibus quovis separatae sint a viris. sat, excepto festo tempore modo active assistere seu § 2. Viri in ecclesia vel ex- Quadragesimae, nec pervigi- partem habere in sacris aca- tra ecclesiam, dum sacris riti- lia anticipantur; item cessat tholicorum. bus assistunt, nudo capite sint, nisi aliud ferant probati btcabf Codex Iuris Canonici 1917 123 populorum mores aut pecu- Praefecturae Apostolicae, in hebdomadae maioris atti- liaria rerum adiuncta; mulie- qualibet ecclesia paroeciali net. res autem, capite cooperto et vel quasi-paroeciali et in ec- § 3. Sed in ecclesiis cathe- modeste vestitae, maxime clesia adnexa domui religio- dralibus, collegiatis aut con- cum ad mensam Dominicam sorum exemptorum sive viro- ventualibus in quibus ad alta- accedunt. rum sive mulierum; re maius chorales functiones Can. 1263. § 1. Potest ma- 2º. Custodiri potest, de li- persolvendae sunt, ne eccle- gistratibus, pro eorum digni- centia Ordinarii loci, in ecclesiasticis officiis impedimen- tate et gradu, locus in ecclesia collegiata et in oratorio tum afferatur, opportunum sia esse distinctus, ad nor- principali sive publico sive est ut sanctissima Eucharistia mam legum liturgicarum. semi-publico tum domus piae regulariter non custodiatur in § 2. Sine expresso Ordinarii aut religiosae, tum collegii altari maiore, sed in alio sa- loci consensu nemo fidelis lo- ecclesiastici quod a clericis cello seu altari. cum habeat in ecclesia sibi saecularibus vel a religiosis § 4. Curent ecclesiarum suisque reservatum; Ordina- regatur. rectores ut altare in quo rius autem consensum ne § 2. Ut in aliis ecclesiis seu sanctissimum Sacramentum praebeat, nisi ceterorum fide- oratoriis custodiri possit, ne- asservatur sit prae omnibus lium commoditati sit suffi- cessarium est indultum apo- aliis ornatum, ita ut suo ipso cienter consultum. stolicum; loci Ordinarius hanc apparatu magis moveat fide- § 3. Ea semper factis in licentiam concedere potest lium pietatem ac devotionem. concessionibus inest tacita tantummodo ecclesiae aut Can. 1269. § 1. Sanctissi- conditio, ut Ordinarius possit, oratorio publico ex iusta cau- ma Eucharistia servari debet ex iusta causa, concessionem sa et per modum actus. in tabernaculo inamovibili in revocare, non obstante quoli- § 3. Nemini licet sanctissi- media parte altaris posito. bet temporis decursu. mam Eucharistiam apud se § 2. Tabernaculum sit affa- Can. 1264. § 1. Musicae in retinere aut secum in itinere bre exstructum, undequaque quibus sive organo aliisve in- deferre. solide clausum, decenter or- strumentis sive cantu lasci- Can. 1266. Ecclesiae in natum ad normam legum li- vum aut impurum aliquid mi- quibus sanctissima Euchari- turgicarum, ab omni alia re sceatur, ab ecclesiis omnino stia asservatur, praesertim vacuum, ac tam sedulo cu- arceantur; et leges liturgicae paroeciales, quotidie per ali- stodiatur ut periculum cuiu- circa musicam sacram ser- quot saltem horas fidelibus svis sacrilegae profanationis ventur. pateant. arceatur. § 2. Religiosae mulieres, si Can. 1267. Revocato quoli- § 3. Gravi aliqua suadente eisdem liceat, ad normam bet contrario privilegio, in causa ab Ordinario loci pro- suarum constitutionum vel ipsa religiosa vel pia domo bata, non est vetitum sanc- legum liturgicarum ac de ve- sanctissima Eucharistia cu- tissimam Eucharistiam noc- nia Ordinarii loci, in propria stodiri nequit, nisi vel in ec- turno tempore extra altare, ecclesia aut oratorio publico clesia vel in principali orato- super corporali tamen, in loco canere, tali e loco canant, ubi rio; nec apud moniales intra tutiore et decenti, asservari, a populo conspici nequeant. chorum vel septa monasterii. servato praescripto can. TITULUS XVDe custodia et Can. 1268. § 1. Sanctissi- 1271. cultu sanctissimae Euchari- ma Eucharistia continuo seu § 4. Clavis tabernaculi, in stiae habitualiter custodiri nequit, quo sanctissimum Sacramen- Can. 1265. § 1. Sanctissi- nisi in uno tantum eiusdem tum asservatur, diligentissi- ma Eucharistia, dummodo ecclesiae altari. me custodiri debet, onerata adsit qui eius curam habeat § 2. Custodiatur in praecel- graviter conscientia sacerdo- et regulariter sacerdos semel lentissimo ac nobilissimo ec- tis qui ecclesiae vel oratorii saltem in hebdomada Missam clesiae loco ac proinde regu- curam habet. in sacro loco celebret: lariter in altari maiore, nisi Can. 1270. Particulae con- 1º. Custodiri debet in eccle- aliud venerationi et cultui secratae, eo numero qui infir- sia cathedrali, in ecclesia tanti sacramenti commodius morum et aliorum fidelium principe Abbatiae vel Praela- et decentius videatur, servato communioni satis esse possit, turae nullius, Vicariatus et praescripto legum liturgica- perpetuo conserventur in py- rum quod ad ultimos dies xide ex solida decentique ma- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 124 teria, eaque munda et suo gravi causa praesertim publi- generis cultus; Beati vero operculo bene clausa, coo- ca et de Ordinarii loci licentia, non possunt, nisi loco et perta albo velo serico et, licet ecclesia ad religionem modo quo Romanus Pontifex quantum res feret, ornato. exemptam pertineat. concesserit. Can. 1271. Coram taber- § 2. Minister expositionis et Can. 1278. Laudabiliter naculo, in quo sanctissimum repositionis sanctissimi Sa- quoque, servatis servandis, Sacramentum asservatur, cramenti est sacerdos vel Sancti nationum, dioecesium, una saltem lampas diu noctu- diaconus; minister vero be- provinciarum, confraternita- que continenter luceat, nu- nedictionis Eucharisticae est tum, familiarum religiosarum trienda oleo olivarum vel cera solus sacerdos, nec eam im- aliorumque locorum et mora- apum; ubi vero oleum oliva- pertire diaconus potest, nisi lium personarum eliguntur et, rum haberi nequeat, Ordinarii in casu quo, ad normam can. accedente confirmatione Se- loci prudentiae permittitur ut 845, § 2, Viaticum ad infir- dis Apostolicae, constituuntur aliis oleis commutetur, quan- mum detulerit. Patroni; Beati non item, sine tum fieri potest, vegetabili- Can. 1275. Supplicatio peculiari eiusdem Sedis Apo- bus. Quadraginta Horarum in om- stolicae indulto. Can. 1272. Hostiae conse- nibus ecclesiis paroecialibus Can. 1279. § 1. Nemini li- cratae, sive propter fidelium aliisque, in quibus sanctissi- ceat in ecclesiis, etiam communionem, sive propter mum Sacramentum habituali- exemptis, aliisve locis sacris expositionem sanctissimi Sa- ter asservatur statutis de ullam insolitam ponere vel cramenti, et recentes sint et consensu Ordinarii loci die- ponendam curare imaginem, frequenter renoventur, vete- bus, maiore qua fieri potest nisi ab Ordinario loci sit ap- ribus rite consumptis, ita ut sollemnitate quotannis ha- probata. nullum sit periculum corrup- beatur; et sicubi ob peculiaria § 2. Ordinarius autem sa- tionis, sedulo servatis in- rerum adiuncta nequeat sine cras imagines publice ad fide- structionibus quas Ordinarius gravi incommodo et cum re- lium venerationem exponen- loci hac de re dederit. verentia tanto sacramento das ne approbet, quae cum Can. 1273. Qui in religio- debita fieri, curet loci Ordina- probato Ecclesiae usu non sam fidelium institutionem in- rius ut saltem per a1iquot congruant. continuas horas, statis die- cumbunt, nihil omittant ut § 3. Nunquam sinat Ordina- bus, sanctissimum Sacra- pietatem erga sanctissimam rius in ecclesiis aliisve locis mentum sollemniore ritu ex- Eucharistiam in eorum animis sacris exhiberi falsi dogmatis ponatur. excitent, eosque praesertim imagines vel quae debitam hortentur ut, non modo die- decentiam et honestatem non bus dominicis et festis de TITULUS XVI De cultu praeseferant, aut rudibus pe- praecepto, sed etiam diebus Sanctorum, sacrarum imagi- riculosi erroris occasionem ferialibus intra hebdomadam, num, et reliquiarum praebeant. frequenter, quantum fieri po- Can. 1276. Bonum atque § 4. Si imagines, publicae test, Missae sacrificio assi- utile est Dei Servos, una cum venerationi expositae, sol- stant et sanctissimum Sacra- Christo regnantes, suppliciter lemniter benedicantur, haec mentum visitent. invocare eorumque reliquias benedictio Ordinario reserva- Can. 1274. § 1. In ecclesiis atque imagines venerari; sed tur, qui tamen potest eam aut oratoriis quibus datum prae ceteris filiali devotione cuilibet sacerdoti committere. est asservare sanctissimam Beatissimam Virginem Ma- Can. 1280. Imagines pre- Eucharistiam, fieri potest ex- riam fideles universi prose- tiosae, idest vetustate, arte, positio privata seu cum pyxi- quantur. aut cultu praestantes, in ec- de ex qualibet iusta causa Can. 1277. § 1. Cultu pu- clesiis vel oratoriis publicis fi- sine Ordinarii licentia; exposi- blico eos tantum Dei Servos delium venerationi expositae, tio vero publica seu cum venerari licet, qui auctoritate si quando reparatione indi- ostensorio die festo Corporis Ecclesiae inter Sanctos vel geant, nunquam restaurentur Christi et intra octavam fieri Beatos relati sint. sine dato scriptis consensu ab potest in omnibus ecclesiis Ordinario; qui, antequam li- inter Missarum sollemnia et § 2. In album Sanctorum centiam concedat, prudentes ad Vesperas; aliis vero tem- canonice relatis cultus duliae ac peritos viros consulat. poribus nonnisi ex iusta et debetur; Sancti coli possunt ubique et quovis actu eius btcabf Codex Iuris Canonici 1917 125 Can. 1281. § 1. Insignes cium Ordinarii loci, non au- Can. 1289. § 1. Sacras reliquiae aut imagines pretio- tem Vicarii Generalis sine reliquias vendere nefas est; sae itemque aliae reliquiae mandato speciali. adeoque Ordinarii locorum, aut imagines quae in aliqua § 2. Reliquiae tamen anti- vicarii foranei, parochi aliive ecclesia magna populi vene- quae in ea veneratione qua curam animarum habentes, ratione honorentur, nequeunt hactenus fuerunt, sunt reti- sedulo caveant ne sacrae reli- valide alienari neque in aliam nendae, nisi in aliquo peculia- quiae, praesertim sanctissi- ecclesiam perpetuo transferri ri casu certis argumentis con- mae Crucis, occasione maxi- sine Apostolicae Sedis per- stet eas falsas vel suppositi- me hereditatum aut alienatio- missu. cias esse. nis acervi bonorum, veneant, neve in acatholicorum manus § 2. Insignes Sanctorum vel Can. 1286. Locorum Ordi- transeant. Beatorum reliquiae sunt cor- narii ne sinant, maxime in sa- pus, caput, brachium, anti- cris concionibus, libris, ephe- § 2. Rectores ecclesiarum, brachium, cor, lingua, ma- meridibus vel commentariis ceterique ad quos spectat, nus, crus aut illa pars corpo- fovendae pietati destinatis, sedulo invigilent ne sacrae ris in qua passus est martyr, ex meris coniecturis, ex solis reliquiae ullo modo profanen- dummodo sit integra et non probabilibus argumentis vel tur, neve hominum incuria parva. praeiudicatis opinionibus, pereant, vel minus decenter Can. 1282. § 1. Insignes praesertim verbis ludibrium custodiantur. Sanctorum vel Beatorum reli- aut despectum sapientibus, TITULUS XVIIDe sacris pro- quiae nequeunt in aedibus vel quaestiones agitari de sacra- cessionibus oratoriis privatis asservari, rum reliquiarum authenticita- Can. 1290. § 1. Nomine sine expressa Ordinarii loci lite. sacrarum processionum signi- centia. Can. 1287. § 1. Reliquiae, ficantur sollemnes supplica- § 2. Reliquiae non insignes cum exponuntur, in thecis tiones quae a populo fideli, debito cum honore etiam in seu capsis clausae et obsi- duce clero, fiunt eundo ordi- domibus privatis servari pie- gnatae sint oportet. natim de loco sacro ad locum que a fidelibus gestari pos- § 2. Reliquiae sanctissimae sacrum, ad excitandam fide- sunt. Crucis nunquam in eadem lium pietatem, ad commemo- Can. 1283. § 1. Publico theca cum reliquiis Sancto- randa Dei beneficia eique cultu eae solae reliquiae in rum publicae venerationi ex- gratias agendas, ad divinum ecclesiis, quanquam exemp- hibeantur, sed propriam the- auxilium implorandum. tis, honorari possunt, quas cam separatam habeant. § 2. Ordinariae sunt quae genuinas esse constet au- § 3. Beatorum reliquiae, statis diebus per annum fiunt thentico documento alicuius sine peculiari indulto, in pro- ad normam librorum liturgi- S. R. E. Cardinalis, vel Ordi- cessionibus ne circumferan- corum vel consuetudinum ec- narii loci, vel alius viri eccle- tur, neve in ecclesiis expo- clesiarum; extraordinariae, siastici cui facultas authenti- nantur, nisi ubi eorum offi- quae aliis publicis de causis in candi indulto apostolico sit cium et Missa celebretur ex alios dies indicuntur. concessa. Sedis Apostolicae concessio- Can. 1291. § 1. Nisi aliter § 2. Vicarius Generalis ne- ne. ferat immemorabilis consue- quii, sine mandato speciali, Can. 1288. Sanctissimae tudo, vel locorum circum- reliquias authenticas edicere. Crucis reliquiae, quas in cru- stantiae, prudenti Episcopi iu- Can. 1284. Locorum Ordi- ce pectorali Episcopus forte dicio, aliud exigant, die festo narii reliquiam, quam certo defert, ecclesiae cathedrali, Corporis Christi unica tantum non esse authenticam norint, ipso defuncto, cedunt, Epi- sollemnisque per publicas a fidelium cultu prudenter scopo successori transmitten- vias processio in uno eodem- amoveant. dae; et si defunctus pluribus que loco fieri debet ab ecclesia digniore, eique clerici om- Can. 1285. § 1. Sacrae re- praefuerit dioecesibus, eccle- nes religiosaeque virorum fa- liquiae, quarum authenticita- siae cathedrali dioecesis, in miliae, etiam exemptae, et tis documenta ob civiles per- cuius territorio supremum laicorum confraternitates in- turbationes vel ob alium diem obiit aut, si extra dioe- teresse debent, regularibus quemlibet casum interierint, cesim mortuus est, ex qua ul- exceptis qui in strictiore clau- publicae venerationi ne expo- timo discessit. sura perpetuo vivant, aut a nantur, nisi praecedat iudi- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 126 civitate ultra tria millia pas- nec ad usus profanos adhi- tur ab Episcopo defuncto suum distent. beatur. comparata fuisse bonis ad ip- § 2. Ceterae paroeciae et § 2. Ad normam can. 1522, sam ecclesiam non pertinen- ecclesiae etiam regulares §§ 2, 3 universae sacrae su- tibus neque constet in eccle- possunt, intra octavam, pro- pellectilis inventarium fiat et siae proprietatem transiisse. prias processiones extra ec- accurate servetur. § 2. Si quando Episcopus clesiae ambitum agere; sed § 3. Circa materiam et for- duas vel plures dioeceses ubi plures sunt ecclesiae, Or- mam sacrae supellectilis, ser- successive rexerit aut simul dinarii loci est dies, horas ac ventur praescripta liturgica, praefuerit duabus vel pluribus vias praestituere quibus ecclesiastica traditio et, me- dioecesibus unitis aut in per- suam quaeque processionem liore quo fieri potest modo, petuam administrationem agant. etiam artis sacrae leges. concessis, cathedralem ecclesiam habentibus propriam et Can. 1292. Ordinarius loci, Can. 1297. Nisi aliter sit distinctam, quae sacra uten- audito Capitulo cathedrali, provisum, qui officio tenentur silia constiterit reditibus unius potest ex publica causa ex- reparandae ecclesiae ad nor- tantum dioecesis fuisse com- traordinarias processiones in- mam can. 1186, debent quo- parata, ea eiusdem cathedrali dicere; quibus, sicut et ordi- que ei providere de sacra su- ecclesiae cedunt; secus dividi nariis ac consuetis, ii omnes pellectili ad cultum necessa- debent, aequis partibus, inter interesse debent de quibus in ria. can. 1291, § 1. singulas ecclesias cathedra- Can. 1298. § 1. Defuncti les, dummodo dioecesium re- Can. 1293. Religiosi etiam S. R. E. Cardinalis, qui in ditus ne sint divisi, sed unam exempti nequeunt extra suas Urbe domicilium habebat, episcopalem mensam perpe- ecclesias et claustra proces- quamvis Episcopus suburbi- tuo constituant; si vero redi- siones ducere sine Ordinarii carius aut Abbas nullius es- tus divisi sint ac separati, di- loci licentia, salvo praescripto set, quaelibet sacra supellex, visio fiat inter singulas eccle- can. 1291, § 2. exceptis annulis et crucibus sias cathedrales pro ratione Can. 1294. § 1. Parochus pectoralibus etiam cum sacris fructuum quos in singulis vel quivis alius nequit proces- reliquiis, aliaeque res omnes dioecesibus Episcopus perce- siones novas inducere aut stabiliter divino cultui desti- perit ac temporis quo eisdem consuetas transferre vel abo- natae, nulla habita ratione praefuerit. lere sine Ordinarii loci licen- qualitatis et naturae redituum § 3. Episcopus obligatione tia. quibus comparatae sint, ce- tenetur inventarii sacrorum dunt pontificio sacrario, nisi § 2. Processionibus alicuius utensilium authentica forma Cardinalis eas donaverit aut ecclesiae propriis interesse conficiendi, in quo pro rei ve- testamento reliquerit alicui debent omnes clerici eidem ritate quando acquisita sint, ecclesiae vel oratorio publico ecclesiae adscripti. exprimat, distincteque descri- vel loco pio vel alicui perso- Can. 1295. Curent Ordina- bat si qua non ex ecclesiae nae ecclesiasticae seu religio- rii ut sacrae processiones, reditibus ac proventibus, sed sae. exstirpatis, si qui sint, malis ex propriis bonis vel ex dona- usibus, ordinate procedant § 2. Optandum ut Cardina- tione sibi facta comparaverit; eaque modestia ac reverentia lis, qui huiusmodi facultate secus omnia reditibus eccle- ab omnibus perficiantur, quae uti velit, saltem ex parte siae comparata praesumun- piis ac religiosis huiusmodi praeferat illas ecclesias, quas tur. in titulum, administrationem actibus maxime convenit. Can. 1300. Quae in can. seu commendam obtinuerit. TITULUS XVIII De sacra su- 1299 praescripta sunt, appli- pellectili Can. 1299. § 1. Defuncti centur quoque clerico qui in Episcopi residentialis etiamsi Can. 1296. § 1. Sacra su- aliqua ecclesia beneficium cardinalitia dignitate fulserit, pellex, praesertim quae, ad saeculare vel religiosum obti- sacra supellex cedit ecclesiae normam legum liturgicarum, nuerit. cathedrali, exceptis annulis et benedicta aut consecrata Can. 1301. § 1. S. R. E. crucibus pectoralibus etiam esse debet quaeque publico Cardinalis, Episcopus residen- cum sacris reliquiis, salvo in cultu adhibetur, caute cu- tialis aliique clerici beneficiarii praescripto can. 1288, et iis stodiatur in ecclesiae sacrario obligatione tenentur curandi omnibus utensilibus cuiusvis aliove tuto ac decenti loco, testamento vel alio instru- generis quae legitime probe-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 127 mento in forma iuris civilis ad normam legum liturgica- adhibita, ne tradantur la- valido ut canonica praescrip- rum benedici debet antequam vanda laicis etiam religiosis, ta, de quibus in can. 1298- ad usum sibi proprium adhi- nisi prius abluta fuerint a cle- 1300, debitum effectum beatur, impertire possunt: rico in maioribus ordinibus etiam in foro civili sortiantur. 1º. S. R. E. Cardinales et constituto; aqua autem pri- § 2. Quamobrem tempesti- Episcopi omnes; mae lotionis mittatur in sacrarium vel, si hoc desit, in ve ac forma iure civili valida 2º. Locorum Ordinarii, cha- ignem. personam integrae famae de- ractere episcopali carentes, signent ad normam can. 380, pro ecclesiis et oratoriis pro- TITULUS XIX De voto et iu- quae, adveniente ipsorum prii territorii; reiurando morte, non solum sacram su- 3º. Parochus pro ecclesiis et CAPUT I De voto. pellectilem, sed etiam libros, oratoriis in territorio suae pa- Can. 1307. § 1. Votum, documenta aliaque quae ad roeciae positis, et rectores idest promissio deliberata ac ecclesiam pertinent et in eo- ecclesiarum pro suis eccle- libera Deo facta de bono pos- rum domo reperiuntur, occu- siis; sibili et meliore, ex virtute re- pet et cui debentur, remittat. 4º. Sacerdotes a loci Ordi- ligionis impleri debet. Can. 1302. Rectores eccle- nario delegati, intra fines de- § 2. Nisi iure prohibeantur, siarum aliique quibus credita legationis et iurisdictionis de- omnes congruenti rationis sit cura sacrae supellectilis, legantis; usu pollentes, sunt voti capa- sedulo debent eiusdem conces. servationi et decori prospice- 5º. Superiores religiosi, et re. sacerdotes eiusdem religionis § 3. Votum metu gravi et ab ipsis delegati, pro propriis iniusto emissum ipso iure Can. 1303. § 1. Ecclesia ecclesiis et oratoriis ac pro nullum est. cathedralis debet sacram su- ecclesiis monialium sibi su- pellectilem aliaque quae ad Can. 1308. § 1. Votum est biectarum. Missae sacrificium vel ad alias publicum, si nomine Ecclesiae pontificales functiones neces- Can. 1305. § 1. Sacra su- a legitimo Superiore ecclesia- saria sint, gratis Episcopo pellex benedicta aut conse- stico acceptetur; secus, pri- subministrare etiam privatim crata benedictionem aut con- vatum. celebranti non solum in eccle- secrationem amittit: § 2. Sollemne, si ab Eccle- sia cathedrali, sed in aliis 1º. Si tales laesiones vel sia uti tale fuerit agnitum; quoque civitatis vel suburbii mutationes subierit ut pristi- secus, simplex. ecclesiis. nam amiserit formam, et iam § 3. Reservatum, cuius di- § 2. Si qua ecclesia pauper- ad suos usus non habeatur spensationem sola Sedes tate laborat, potest Ordina- idonea; Apostolica concedere potest. rius permittere ut a sacerdo- 2º. Si ad usus indecoros ad- § 4. Personale, quo actio tibus qui in proprium commo- hibita vel publicae venditioni voventis promittitur; reale, dum inibi celebrant, propter exposita fuerit. quo promittitur res aliqua; utensilia ceteraque ad Missae § 2. Calix et patena non mixtum, quod personalis et sacrificium necessaria, mode- amittunt consecrationem ob realis naturam participat. rata stipes exigatur. consumptionem vel renova- Can. 1309. Vota privata § 3. Episcopi, non autem tionem auraturae, salva ta- Sedi Apostolicae reservata Vicarii Capitularis aut Vicarii men, priore in casu, gravi sunt tantummodo votum per- Generalis sine speciali man- obligatione rursum ea inau- fectae ac perpetuae castitatis dato, est eandem stipem de- randi. et votum ingrediendi in reli- finire, et nemini, etiam reli- Can. 1306. § 1. Curandum gionem votorum sollemnium, giosis etsi exemptis, licet ea ne calix cum patena et ante quae emissa fuerint absolute maiorem exigere. lotionem purificatoria, pallae et post completum decimum § 4. Episcopus pro tota et corporalia, quae adhibita octavum aetatis annum. dioecesi eiusmodi stipem in fuere in sacrificio Missae, tan- Can. 1310. § 1. Votum non dioecesana Synodo, si fieri gantur, nisi a clericis vel ab obligat, ratione sui, nisi emit- possit, definiat, aut extra Sy- iis qui eorum custodiam ha- tentem. bent. nodum, audito Capitulo. § 2. Voti realis obligatio Can. 1304. Benedictionem § 2. Purificatoria, pallae et transit ad heredes, item obli- illius sacrae supellectilis quae corporalia, in Missae sacrificio btcabf Codex Iuris Canonici 1917 128 gatio voti mixti pro parte qua Can.1316. § 1. Iusiuran- Can. 1320. Qui irritare, reale est. dum, idest invocatio Nominis dispensare, commutare pos- Can. 1311. Cessat votum divini in testem veritatis, sunt votum, eandem potesta- lapsu temporis ad finiendam praestari nequit, nisi in veri- tem eademque ratione ha- obligationem appositi, muta- tate, in iudicio et in iustitia. bent circa iusiurandum pro- tione substantiali materiae § 2. Iusiurandum quod ca- missorium; sed si iurisiurandi promissae, deficiente condi- nones exigunt vel admittunt, dispensatio vergat in praeiu- tione a qua votum pendet aut per procuratorem praestari dicium aliorum qui obligatio- eiusdem causa finali, irritatio- valide nequit. nem remittere recusent, una Apostolica Sedes potest iusiu- ne, dispensatione, commuta- Can. 1317. § 1. Qui libere randum dispensare propter tione. iurat se aliquid facturum, pe- necessitatem aut utilitatem Can. 1312. § 1. Qui pote- culiari religionis obligatione Ecclesiae. statem dominativam in vo- tenetur implendi quod iureiu- luntatem voventis legitime rando firmaverit. Can. 1321. Iusiurandum stricte est interpretandum se- exercet, potest eius vota vali- § 2. Iusiurandum per vim cundum ius et secundum inde et, ex iusta causa, etiam aut metum gravem extortum tentionem iurantis, aut, si hic licite irrita reddere, ita ut nul- valet, sed a Superiore eccle- dolo agat, secundum inten- lo in casu obligatio postea re- siastico relaxari potest. viviscat. tionem illius cui iuratur. § 3. Iusiurandum nec vi nec PARS QUARTA DE MAGISTERIO § 2. Qui potestatem non dolo praestitum quo quis pri- ECCLESIASTICO quidem in voluntatem voven- vato bono aut favori renun- tis, sed in voti materiam ha- tiat lege ipsi concesso, ser- Can. 1322. § 1. Christus bet, potest voti obligationem vandum est quoties non ver- Dominus fidei depositum Ec- tandiu suspendere, quandiu git in dispendium salutis ae- clesiae concredidit, ut ipsa, voti adimplementum sibi ternae. Spiritu Sancto iugiter assi- praeiudicium afferat. stente, doctrinam revelatam Can. 1318. § 1. Iusiuran- sancte custodiret et fideliter Can. 1313. Vota non reser- dum promissorium sequitur exponeret. vata possunt iusta de causa naturam et conditiones actus dispensare, dummodo di- cui adiicitur. § 2. Ecclesiae, independen- spensatio ne laedat ius aliis ter a qualibet civili potestate, § 2. Si actui directe vergen- quaesitum: ius est et officium gentes om- ti in damnum aliorum aut in nes evangelicam doctrinam 1º. Loci Ordinarius quod at- praeiudicium boni publici vel docendi: hanc vero rite edi- tinet ad omnes suos subditos salutis aeternae iusiurandum scere veramque Dei Eccle- atque etiam peregrinos; adiiciatur, nullam exinde ac- siam amplecti omnes divina 2º. Superior religionis cleri- tus consequitur firmitatem. lege tenentur. calis exemptae quod attinet Can. 1319. Obligatio iure- Can. 1323. § 1. Fide divina ad personas quae can. 514, § iurando promissorio inducta et catholica ea omnia creden- 1, enumerantur; desinit: da sunt quae verbo Dei scrip- 3º. Ii quibus ab Apostolica 1º. Si remittatur ab eo in to vel tradito continentur et Sede delegata fuerit dispen- cuius commodum iusiuran- ab Ecclesia sive sollemni iudi- sandi potestas. dum emissum fuerat; cio sive ordinario et universali Can. 1314. Opus voto non 2º. Si res iurata substantia- magisterio tanquam divinitus reservato promissum potest liter mutetur, aut, mutatis revelata credenda proponun- in melius vel in aequale bo- adiunctis, fiat sive mala sive tur. num ab ipso vovente commu- omnino indifferens, aut deni- § 2. Sollemne huiusmodi iu- tari; in minus vero bonum ab que maius bonum impediat; dicium pronuntiare proprium illo cui potestas est dispen- 3º. Deficiente causa finali est tum Oecumenici Concilii sandi in votis ad normam aut conditione sub qua forte tum Romani Pontificis ex ca- can. 1313. iusiurandum datum sit; thedra loquentis. Can. 1315. Vota ante pro- 4º. Irritatione, dispensatio- § 3. Declarata seu definita fessionem religiosam emissa ne, commutatione, ad nor- dogmatice res nulla intelligi- suspenduntur, donec vovens mam can. 1320. tur, nisi id manifeste consti- in religione permanserit. terit. CAPUT II. De iureiurando.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 129 Can. 1324. Satis non est § 2. Episcopi tenentur offi- captum accommodato, ex- haereticam pravitatem devi- cio praedicandi per se ipsi plicare. tare, sed oportet illos quoque Evangelium, nisi legitimo pro- Can. 1333. § 1. Parochus errores diligenter fugere, qui hibeantur impedimento; et in religiosa puerorum institu- ad illam plus minusve acce- insuper, praeter parochos, tione potest, imo, si legitime dunt; quare omnes debent debent alios quoque viros sit impeditus, debet operam etiam constitutiones et decre- idoneos in auxilium assumere adhibere clericorum, in pa- ta servare quibus pravae ad huiusmodi praedicationis roeciae territorio degentium, huiusmodi opiniones a Sancta munus salubriter exsequen- aut etiam, si necesse sit, pio- Sede proscriptae et prohibi- dum. rum laicorum, potissimum il- tae sunt. Can. 1328. Nemini ministe- lorum qui in pium sodalitium Can. 1325. § 1. Fideles rium praedicationis licet exer- doctrinae christianae aliudve Christi fidem aperte profiteri cere, nisi a legitimo Superiore simile in paroecia erectum tenentur quoties eorum silen- missionem receperit, faculta- adscripti sint. tium, tergiversatio aut ratio te peculiariter data, vel officio § 2. Presbyteri aliique cleri- agendi secumferrent implici- collato cui ex sacris canonici, nullo legitimo impedimen- tam fidei negationem, con- bus praedicandi munus in- to detenti, proprio parocho in temptum religionis, iniuriam haereat. hoc sanctissimo opere adiuto- Dei vel scandalum proximi. CAPUT I. De catechetica in- res sunto, etiam sub poenis § 2. Post receptum bapti- stitutione. ab Ordinario infligendis. smum si quis, nomen reti- Can. 1329. Proprium ac Can. 1334. Si, Ordinarii nens christianum, pertinaciter gravissimum officium pasto- loci iudicio, religiosorum auxi- aliquam ex veritatibus fide di- rum praesertim animarum, lium ad catecheticam populi vina et catholica credendis est catecheticam populi chri- institutionem sit necessa- denegat aut de ea dubitat, stiani institutionem curare. rium, Superiores religiosi, haereticus; si a fide christia- Can. 1330. Debet paro- etiam exempti, ab eodem Or- na totaliter recedit, apostata; chus: dinario requisiti, tenentur per si denique subesse renuit se vel per suos subditos reli- 1º. Statis temporibus, con- Summo Pontifici aut cum giosos, sine tamen regularis tinenti per plures dies institu- membris Ecclesiae ei subiec- disciplinae detrimento, illam tione, pueros ad sacramenta tis communicare recusat, populo tradere, praesertim in poenitentiae et confirmationis schismaticus est. propriis ecclesiis. rite suscipienda singulis annis § 3. Caveant catholici ne di- praeparare; Can. 1335. Non solum pa- sputationes vel collationes, rentes aliique qui parentum 2º. Peculiari omnino studio, publicas praesertim, cum locum tenent, sed heri quo- praesertim, si nihil obsit, acatholicis habeant, sine ve- que ac patrini obligatione ad- Quadragesimae tempore, nia Sanctae Sedis aut, si ca- stringuntur curandi ut omnes pueros sic instituere ut sanc- sus urgeat, loci Ordinarii. sibi subiecti vel commendati te Sancta primum de altari li- Can. 1326. Episcopi quo- catechetica institutione eru- bent. que, licet singuli vel etiam in diantur. Can. 1331. Praeter puero- Conciliis particularibus con- Can. 1336. Ordinarii loci rum institutionem de qua in gregati infallibilitate docendi est omnia in sua dioecesi edi- can. 1330, parochus non non polleant, fidelium tamen cere quae ad populum in omittat pueros, qui primam suis curis commissorum, sub christiana doctrina instituen- communionem recenter rece- auctoritate Romani Pontificis, dum spectent; et etiam reli- perint, uberius ac perfectius veri doctores seu magistri giosi exempti, quoties non catechismo excolere. sunt. exemptos docent, eadem ser- TITULUS XXDe divini verbi Can. 1332. Diebus domini- vare tenentur. cis aliisque festis de praecep- praedicatione CAPUT II. De sacris concio- to, ea hora quae suo iudicio Can. 1327. § 1. Munus finibus. magis apta sit ad populi fre- dei catholicae praedicandae quentiam, debet insuper pa- Can. 1337. Tum clericis e commissum praecipue est rochus catechismum fidelibus clero saeculari, tum religiosis Romano Pontifici pro universa adultis, sermone ad eorum non exemptis facultatem con- Ecclesia, Episcopis pro suis cionandi pro suo territorio so- dioecesibus. lus concedit loci Ordinarius. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 130 Can. 1338. § 1. Si concio § 2. Si, concessa facultate § 2. Concionari in eccle- habenda sit tantum ad reli- vel licentia, compererint ne- sia vetantur laici omnes, etsi giosos exemptos aliosve de cessarias dotes in conciona- religiosi. quibus in can. 514, § 1, fa- tore desiderari, debent eam Can. 1343. § 1. Ordinarii cultatem concionandi in reli- revocare; in dubio de doctri- locorum ius habent concio- gione clericali dat eorum Su- na, debent certis argumentis nandi in qualibet sui territorii perior secundum constitutio- dubitationem excutere, novo ecclesia, quamvis exempta. nes; qui in casu potest eam etiam examine, si opus fuerit. § 2. Nisi agatur de magnis concedere etiam iis qui de § 3. Ob revocatam concio- civitatibus, potest quoque clero saeculari vel de alia reli- nandi facultatem vel licen- Episcopus prohibere ne in gione sunt, dummodo a pro- tiam, datur recursus, sed non aliis eiusdem loci ecclesiis prio Ordinario vel Superiore in suspensivo. verba fiant ad fideles, quo fuerint idonei iudicati. Can. 1341. § 1. Sacerdo- tempore vel concionem ipse § 2. Si concio habenda sit tes extradioecesani sive sae- habet vel coram se, ex causa ad alios, vel etiam ad monia- culares sive religiosi ad con- publica atque extraordinaria, les regularibus subiectas, fa- cionandum ne invitentur, nisi convocatis fidelibus, haben- cultatem religiosis quoque prius licentia ab Ordinario loci dam curat. exemptis impertit Ordinarius in quo concio habenda sit, Can. 1344. § 1. Diebus do- loci in quo concio fiet; concio- obtenta fuerit; hic autem, nisi minicis ceterisque per annum nator autem, verba facturus eorum idoneitatem aliunde festis de praecepto proprium monialibus exemptis, licentia compertam habeat, licentiam cuiusque parochi officium est, Superioris regularis praeterea ne concedat, nisi prius bo- consueta homilia, praesertim indiget. num testimonium super con- intra Missam in qua maior so- § 3. Facultatem vero con- cionatoris doctrina, pietate, leat esse populi frequentia, cionandi apud sodales religio- moribus a proprio eiusdem verbum Dei populo nuntiare. nis laicalis, quamvis exemp- Ordinario habuerit; qui, gra- § 2. Parochus huic obliga- tae, dat loci Ordinarius; sed viter onerata conscientia, se- tioni nequit per alium habi- concionator nequit facultate cundum veritatem responde- tualiter satisfacere, nisi ob iu- uti sine Superioris religiosi re tenetur. stam causam ab Ordinario assensu. § 2. Licentiam tempestive probatam. Can. 1339. § 1. Ordinarii petere debet parochus, si § 3. Potest Ordinarius per- locorum religiosis qui a pro- agatur de paroeciali ecclesia mittere ut sollemnioribus qui- prio Superiore exhibeantur, aliave eidem subiecta; rector busdam festis aut etiam, ex facultatem concionandi, sine ecclesiae, si de ecclesia paro- iusta causa aliquibus diebus gravi causa, ne denegent, chi auctoritati non obnoxia; dominicis concio omittatur. concessamque ne revocent, prima dignitas, de Capituli praesertim una simul univer- consensu, si de ecclesia capi- Can. 1345. Optandum ut in sis domus religiosae sacerdo- tulari; moderator seu cappel- Missis quae, fidelibus adstantibus, firmo tamen praescrip- lanus confraternitatis, si de tibus, diebus festis de prae- to can. 1340. ecclesia eiusdem confraterni- cepto in omnibus ecclesiis vel oratoriis publicis celebrantur, § 2. Concionatoribus reli- tatis propria. brevis Evangelii aut alicuius giosis, ut facultate recepta uti § 3. Si ecclesia paroecialis partis doctrinae christianae liceat, opus est praeterea sui sit simul capitularis aut con- explanatio fiat; quod si loci Superioris licentia. fraternitatis propria, ille licen- Ordinarius id praeceperit, op- tiam petat, qui sacras func- Can. 1340. § 1. Graviter portunis datis instructionibus, tiones iure peragit. onerata eorum conscientia, hac lege tenentur non solum loci Ordinarius vel Superior Can. 1342. § 1. Concio- sacerdotes e clero saeculari, religiosus facultatem vel li- nandi facultas solis sacerdoti- sed etiam religiosi, exempti centiam concionandi cuiquam bus vel diaconis fiat, non quoque, in suis ipsorum ec- ne concedant, nisi prius con- vero ceteris clericis, nisi ra- clesiis. stet de eius bonis moribus et tionabili de causa, iudicio Or- Can. 1346. § 1. Curent lo- de sufficienti doctrina per dinarii et in casibus singulari- corum Ordinarii ut tempore examen ad normam can. bus. Quadragesimae, itemque, si 877, § 1. id expedire visum fuerit, tempore Adventus, in ecclesiis btcabf Codex Iuris Canonici 1917 131 cathedralibus et paroecialibus cos, in suis dioecesibus et pa- tate apostolica, constitu- sacrae conciones frequentius roeciis degentes, commendatum fuerit. ad fideles habeantur. tos sibi in Domino habeant. Can. 1355. Pro constitutio- § 2. Canonici aliique de Ca- § 2. In aliis territoriis uni- ne Seminarii et alumnorum pitulo huic concioni, si in pro- versa missionum cura apud sustentatione, si proprii redi- pria ecclesia continuo post acatholicos Sedi Apostolicae tus deficiant, Episcopus pote- chorum habeatur, interesse unice reservatur. st: tenentur, nisi iusto impedi- Can. 1351. Ad amplexan- 1º. Parochos aliosve eccle- mento detineantur; et illos dam fidem catholicam nemo siarum etiam exemptarum Ordinarius, poenis quoque invitus cogatur. rectores iubere ut statis tem- adhibitis, ad id adigere pote- TITULUS XXI De Seminariis poribus in ecclesia ad hunc fi- st. nem stipem exquirant; Can. 1352. Ecclesiae est Can. 1347. § 1. In sacris ius proprium et exclusivum 2º. Tributum seu taxam in concionibus exponenda in pri- eos instituendi qui ecclesiasti- sua dioecesi imperare; mis sunt quae fideles credere cis ministeriis sese devovere 3º. Si haec non sufficiant, et facere ad salutem oportet. cupiunt. attribuere Seminario aliqua § 2. Divini verbi praecones Can. 1353. Dent operam beneficia simplicia. abstineant profanis aut ab- sacerdotes, praesertim paro- Can. 1356. § 1. Tributo strusis argumentis commu- chi, ut pueros, qui indicia pro Seminario obnoxia sunt, nem audientium captum ex- praebeant ecclesiasticae vo- quavis appellatione remota, cedentibus; et evangelicum cationis, peculiaribus curis a reprobata qualibet contraria ministerium non in persuasi- saeculi contagiis arceant, ad consuetudine et abrogato bilibus humanae sapientiae pietatem informent, primis quolibet contrario privilegio, verbis, non in profano inanis litterarum studiis imbuant di- mensa episcopalis, omnia be- et ambitiosae eloquentiae ap- vinaeque in eis vocationis neficia etiam regularia aut iu- paratu et lenocinio, sed in germen foveant. ris patronatus, paroeciae aut ostensione spiritus et virtutis quasiparoeciae, quamvis alios exerceant, non semetipsos, Can. 1354. § 1. Unaquae- reditus, praeter fidelium obla- sed Christum crucifixum que dioecesis in loco conve- tiones, non habeant, domus praedicantes. nienti ab Episcopo electo Se- minarium seu collegium ha- hospitalis auctoritate eccle- § 3. Si, quod absit, concio- beat in quo, pro modo facul- siastica erecta, sodalitates nator errores aut scandala tatum et dioecesis amplitudi- canonice erectae et fabricae disseminet, servetur prae- ne, certus adolescentium nu- ecclesiarum, si suos reditus scriptum can. 2317; si haere- merus ad statum clericalem habeant, quaelibet religiosa ses, in eum praeterea, ad instituatur. domus, etsi exempta, nisi so- normam iuris, agatur. lis eleemosynis vivat aut in § 2. Curandum ut in maiori- Can. 1348. Monendi et ad- ea collegium discentium vel bus praesertim dioecesibus hortandi diligenter fideles docentium ad commune Ec- bina constituantur Seminaria, sunt ut sacris concionibus clesiae bonum promovendum minus, scilicet, pro pueris lit- frequenter intersint. actu habeatur. terarum scientia imbuendis, CAPUT III.De sacria missio- maius pro alumnis philoso- § 2. Hoc tributum debet nibus. phiae ac theologiae vacanti- esse generale eiusdemque Can. 1349. § 1. Ordinarii bus. proportionis pro omnibus, maius vel minus secundum advigilent ut, saltem decimo § 3. Si constitui Semina- Seminarii necessitatem, sed quoque anno, sacram, quam rium dioecesanum nequeat, quinas quotannis centesimas vocant, missionem, ad gre- aut in constituto Seminario partes (5%) reditus vectigalis gem sibi commissum haben- conveniens institutio, prae- non excedens, minuendum dam parochi curent. sertim in philosophicis ac prout reditus Seminarii au- § 2. Parochus, etiam reli- theologicis disciplinis, deside- gentur. giosus, in his missionibus in- retur, Episcopus alumnos in stituendis mandatis Ordinarii alienum Seminarium mittat, § 3. Reditus tributo obno- loci stare debet. nisi Seminarium interdioece- xius is est qui, deductis oneribus et necessariis expensis, Can. 1350. § 1. Ordinarii sanum vel regionale, auctori- supersit in anno; nec in eo locorum et parochi acatholi- reditu computari debent di- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 132 stributiones quotidianae, vel, tuantur coetus deputatorum, Can. 1362. Reditus le- si omnes beneficii fructus di- alter pro disciplina, alter pro gati pro clericis instituendis stributionibus constent, tertia administratione bonorum tribui possunt alumnis in Se- earundem pars; nec fidelium temporalium. minarium sive maius sive mi- oblationes, nec, si omnes pa- § 2. Utrumque deputatorum nus rite receptis, licet non- roeciae reditus coalescant fi- coetum constituunt bini sa- dum clericali tonsura initiatis, delium oblationibus, tertia cerdotes, ab Episcopo, audito nisi aliud in tabulis fundatio- earundem pars. Capitulo, electi; sed exclu- nis expresse caveatur. Can. 1357. § 1. Episcopi duntur Vicarius Generalis, fa- Can. 1363. § 1. In Semi- est omnia et singula quae ad miliares Episcopi, rector Se- narium ab Ordinario ne ad- rectam Seminarii dioecesani minarii, oeconomus, et con- mittantur, nisi filii legitimi administrationem regimen, fessarii ordinarii. quorum indoles et voluntas profectum necessaria et op- § 3. Munus deputatorum spem afferant eos cum fructu portuna videantur, decerne- per sexennium durat, nec ecclesiasticis ministeriis per- re, eaque ut fideliter obser- electi sine gravi causa amo- petuo inservituros. ventur, curare, salvis prae- veantur; sed rursus eligi po- § 2. Antequam recipiantur, scriptionibus a Sancta Sede terunt. documenta exhibere debent pro casibus peculiaribus latis. § 4. Episcopus debet consi- de legitimitate natalium, de § 2. Potissimum studeat lium deputatorum in negotiis susceptis baptismate et con- Episcopus frequenter Semi- maioris momenti petere. firmatione ac de vita et mori- narium ipse per se visitare, in bus. Can. 1360. § 1. Firmo institutionem quae alumnis praescripto can. 891, ad mu- § 3. Dimissi ex aliis Semi- traditur sive litterariam et nus rectoris, directoris spiri- nariis vel ex aliqua religione scientificam sive ecclesiasti- tus, confessariorum et magi- ne admittantur, nisi prius Epi- cam sedulo vigilare, et de strorum Seminarii eligantur scopus etiam secreto a Supe- alumnorum indole, pietate, sacerdotes non doctrina tan- rioribus aliisve notitias requi- vocatione ac profectu plenio- tum, sed etiam virtutibus ac sierit de causa dimissionis, ac rem sibi comparare notitiam, prudentia praestantes, qui de moribus, indole et ingenio maxime occasione sacrarum verbo et exemplo alumnis dimissorum, et certo compe- ordinationum. prodesse possint. rerit nihil in eis esse quod sa- § 3. Unumquodque Semi- cerdotali statui minus conve- § 2. Rectori Seminarii in narium suas leges habeat ab niat; quas notitias, veritati propriis muneribus implendis Episcopo approbatas, in qui- conformes, eorum conscientia obtemperare omnes debent. bus quid agere, quid observa- graviter onerata, suppeditare re debeant, doceantur tum Can. 1361. § 1. Praeter Superiores debent. confessarios ordinarios alii qui in eodem Seminario in Can. 1364. In inferioribus confessarii designentur ad spem Ecclesiae instituuntur, Seminarii scholis: tum qui in horum institutio- quos libere alumni accedere 1º. Praecipuum locum obti- nem operam suam impen- possint. neat religionis disciplina, dunt. § 2. Si ii confessarii extra quae, modo singulorum inge- Seminarium degant, et alum- § 4. Seminarii interdioece- nio et aetati accommodato, nus aliquem eorum acciri po- sani vel regionalis regimen diligentissime explicetur; universum et administratio stulet, illum rector arcessat, 2º. Linguas praesertim lati- regitur normis a Sancta Sede nullo modo petitionis ratio- nam et patriam alumni accu- statutis. nem inquirens neque se aegre id ferre demonstrans; si rate addiscant; Can. 1358. Curandum ut in in Seminario habitent, ipsos 3º. Ea in ceteris disciplinis quolibet Seminario adsint alumnus libere adire potest, institutio tradatur quae con- rector pro disciplina, magistri salva Seminarii disciplina. veniat communi omnium cul- pro instructione, oeconomus turae et statui clericorum in pro curanda re familiari, a § 3. Quando agitur de regione ubi alumni sacrum rectore distinctus, duo saltem alumno ad ordines admitten- ministerium exercere debent. confessarii ordinarii et direc- do vel e Seminario expellen- tor spiritus. do, nunquam confessariorum Can. 1365. § 1. In philoso- votum exquiratur. phiam rationalem cum affini- Can. 1359. § 1. Dioecesa- bus disciplinis alumni per in- nis Seminariis bini consti-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 133 tegrum saltem biennium in- 2º. Semel saltem in hebdo- Can. 1370. Quoties cumbant. mada ad sacramentum poe- alumni ob quamlibet causam § 2. Cursus theologicus sal- nitentiae accedant et fre- extra Seminarium morentur, tem integro quadriennio con- quenter, qua par est pietate, servetur praescriptum can. tineatur, et, praeter theolo- Eucharistico pane se refi- 972, § 2. giam dogmaticam et mora- ciant; Can. 1371. E Seminario di- lem, complecti praesertim 3º. Dominicis et festis die- mittantur dyscoli, incorrigibi- debet studium sacrae Scrip- bus, sacris Missarum et Ve- les, seditiosi, ii qui ob mores turae, historiae ecclesiasti- sperarum sollemnibus adsint, atque indolem ad statum ec- cae, iuris canonici, liturgiae, altari inserviant sacrasque clesiasticum idonei non vi- sacrae eloquentiae et cantus caeremonias exerceant, prae- deantur; itemque, qui in stu- ecclesiastici. sertim in ecclesia cathedrali, diis adeo parum proficiant ut § 3. Habeantur etiam lec- si id, iudicio Episcopi, sine di- spes non affulgeat eos suffi- tiones de theologia pastorali, sciplinae et studiorum detri- cientem doctrinam fore asse- additis practicis exercitationi- mento fieri possit; cuturos; praesertim vero sta- bus praesertim de ratione 4º. Singulis annis per ali- tim dimittantur qui forte con- tradendi pueris aliisve cate- quot dies continuos exercitiis tra bonos mores aut fidem chismum, audiendi confessio- spiritualibus vacent; deliquerint. nes, visitandi infirmos, assi- 5º. Semel saltem in hebdo- TITULUS XXIIDe scholis stendi moribundis. mada adsint instructioni de Can. 1372. § 1. Fideles Can. 1366. § 1. Ad magi- rebus spiritualibus quae pia omnes ita sunt a pueritia in- sterii munus in disciplinis phi- exhortatione claudatur. stituendi ut non solum nihil losophicis, theologicis et iuri- Can. 1368. Exemptum a eis tradatur quod catholicae dicis, ii, ceteris paribus, iudi- iurisdictione paroeciali Semi- religioni morumque honestati cio Episcopi et deputatorum narium esto; et pro omnibus adversetur, sed praecipuum Seminarii, praeferantur, qui qui in Seminario sunt, paro- institutio religiosa ac moralis laurea doctorali potiti sint in chi officium, excepta materia locum obtineat. Universitate studiorum vel matrimoniali et firmo prae- § 2. Non modo parentibus Facultate a Sancta Sede rescripto can. 891, obeat Semi- ad normam can. 1113, sed cognitis, aut, si agatur de re- narii rector eiusve delegatus, etiam omnibus qui eorum lo- ligiosis, qui simile testimo- nisi in quibusdam Seminariis cum tenent, ius et gravissi- nium a suis Superioribus ma- fuerit aliter a Sede Apostolica mum officium est curandi ioribus habeant. constitutum. christianam liberorum educa- § 2. Philosophiae rationalis Can. 1369. § 1. Seminarii tionem. ac theologiae studia et alum- rector et alii omnes modera- Can. 1373. § 1. In qualibet norum in his disciplinis insti- tores sub eius auctoritate cu- elementaria schola, pueris tutionem professores omnino rent ut alumni statuta ab Epi- pro eorum aetate tradenda pertractent ad Angelici Docto- scopo probata studiorumque est institutio religiosa. ris rationem, doctrinam et rationem adamussim servent § 2. Iuventus, quae medias principia, eaque sancte te- ac spiritu vere ecclesiastico vel superiores scholas fre- neant. imbuantur. quentat, pleniore religionis § 3. Curandum ut saltem § 2. Saepius eis verae et doctrina excolatur, et loco- sacrae Scripturae, theologiae christianae urbanitatis leges rum Ordinarii curent ut id fiat dogmaticae, theologiae mo- tradant, eosque exemplo suo per sacerdotes zelo et doctri- ralis, et historiae ecclesiasti- ad illas colendas excitent; na praestantes. cae, totidem habeantur di- hortentur praeterea ut prae- Can. 1374. Pueri catholici stincti magistri. cepta hygienica, vestium et scholas acatholicas, neutras, Can. 1367. Curent Episcopi corporis munditiam et quan- mixtas, quae nempe etiam ut alumni Seminarii: dam in conversando comita- acatholicis patent, ne fre- 1º. Singulis diebus commu- tem cum modestia et gravita- quentent. Solius autem Ordi- niter matutinas et serotinas te coniunctam, iugiter ser- narii loci est decernere, ad preces recitent, per aliquod vent. normam instructionum Sedis tempus mentali orationi va- § 3. Sedulo vigilent ut ma- Apostolicae, in quibus rerum cent, sacrificio Missae inter- gistri suo munere rite fun- adiunctis et quibus adhibitis sint; gantur. cautelis, ut periculum perver- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 134 sionis vitetur, tolerari possit Can. 1380. Optandum ut tionibus diariis, periodicis ut eae scholae celebrentur. locorum Ordinarii, pro sua et aliis editis scriptis quibusli- Can. 1375. Ecclesiae est prudentia, clericos, pietate et bet applicentur, nisi aliud ius scholas cuiusvis discipli- ingenio praestantes, ad scho- constet. nae non solum elementarias, las mittant alicuius Universi- CAPUT I. De praevia libro- sed etiam medias et superio- tatis aut Facultatis ab Eccle- rum censura. sia conditae vel approbatae, res condendi. Can. 1385. § 1. Nisi cen- ut inibi studia praesertim phi- Can. 1376. § 1. Canonica sura ecclesiastica praecesse- losophiae, theologiae ac iuris constitutio catholicae studio- rit, ne edantur etiam a laicis: canonici perficiant et acade- rum Universitatis vel Faculta- micos gradus consequantur. 1º. Libri sacrarum Scriptu- tis Sedi Apostolicae reserva- rarum vel eorundem adnota- Can. 1381. § 1. Religiosa tur. tiones et commentaria; iuventutis institutio in scholis § 2. Universitas vel Facultas quibuslibet auctoritati et in- 2º. Libri qui divinas Scriptu- catholica, etiam religiosis fa- spectioni Ecclesiae subiicitur. ras, sacram theologiam, hi- miliis quibuslibet concredita, storiam ecclesiasticam, ius § 2. Ordinariis locorum ius sua debet habere statuta a canonicum, theologiam natu- et officium est vigilandi ne in Sede Apostolica probata. ralem, ethicen aliasve huiu- quibusvis scholis sui territorii Can. 1377. Gradus acade- smodi religiosas ac morales quidquam contra fidem vel micos qui effectus canonicos disciplinas spectant; libri ac bonos mores tradatur aut in Ecclesia habeant, nemo libelli precum, devotionis vel fiat. conferre potest, nisi ex facul- doctrinae institutionisque reli- tate ab Apostolica Sede con- § 3. Eisdem similiter ius est giosae, moralis, asceticae, cessa. approbandi religionis magi- mysticae aliique huiusmodi, stros et libros; itemque, reli- Can. 1378. Ius est doctori- quamvis ad fovendam pieta- gionis morumque causa, exi- bus rite creatis deferendi, ex- tem conducere videantur; ac gendi ut tum magistri tum li- tra sacras functiones, annu- generaliter scripta in quibus bri removeantur. lum etiam cum gemma, et bi- aliquid sit quod religionis ac retum doctorale, firmo prae- Can. 1382. Ordinarii loco- morum honestatis peculiari- terea praescripto sacrorum rum sive ipsi per se sive per ter intersit; canonum, qui in collatione alios possunt quoque scholas 3º. Imagines sacrae quovis quorundam officiorum et be- quaslibet, oratoria, recreato- modo imprimendae, sive pre- neficiorum ecclesiasticorum ria, patronatus, etc., in iis ces adiunctas habeant, sive statuunt eos, ceteris paribus, quae religiosam et moralem sine illis edantur. institutionem spectant, visita- iudicio Ordinarii, esse praefe- § 2. Licentiam edendi libros re; a qua visitatione quorum- rendos, qui lauream vel licen- et imagines de quibus in § 1, libet religiosorum scholae tiam obtinuerint. dare potest vel loci Ordinarius exemptae non sunt, nisi aga- Can. 1379. § 1. Si scholae proprius auctoris, vel Ordina- tur de scholis internis pro catholicae ad normam can. rius loci in quo libri vel imagi- professis religionis exemptae. 1373 sive elemeniariae sive nes publici iuris fiant, vel mediae desint, curandum, Can. 1383. In religiosa Oriiinarius loci in quo impri- praesertim a locorum Ordina- alumnorum alicuius collegii mantur, ita tamen ut, si quis riis, ut condantur. institutione servetur prae- ex iis Ordinariis licentiam de- scriptum can. 891. § 2. Itemque si publicae negaverit, eam ab alio Ordi- studiorum Universitates doc- TITULUS XXIII De praevia nario petere auctor nequeat, trina sensuque catholico im- censura librorum eorumque nisi eundem certiorem fecerit butae non sint, optandum ut prohibitione. de denegata ab alio licentia. in natione vel regione Univer- Can. 1384. § 1. Ecclesiae § 3. Religiosi vero licentiam sitas cathotica condatur. est ius exigendi ne libros, quoque sui Superioris maioris § 3. Fideles ne omittant quos ipsa iudicio suo antea antea consequi debent. adiutricem operam pro viri- non recognoverit, fideles Can. 1386. § 1. Vetantur bus conferre in catholicas edant, et a quibusvis editos clerici saeculares sine con- scholas condendas et susten- ex iusta causa prohibendi. sensu suorum Ordinariorum, tandas. § 2. Quae sub hoc titulo de religiosi vero sine licentia sui libris praescribuntur publica- Superioris maioris et Ordinarii

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 135 loci, libros quoque, qui de re- imprimuntur aut publici iuris Extraordinariis tantum in bus profanis tractent, edere, fiunt. adiunctis ac perquam raro, et in diariis, foliis vel libellis Can. 1391. Versiones sa- prudenti Ordinarii arbitrio, periodicis scribere vel eadem crarum Scripturarum in lin- censoris mentio omitti pote- moderari. guam vernaculam typis im- rit. § 2. In diariis vero, foliis vel primi nequeunt, nisi sint a § 5. Auctoribus censoris no- libellis periodicis qui religio- Sede Apostolica probatae, men pateat nunquam, ante- nem catholicam aut bonos aut nisi edantur sub vigilantia quam hic faventem senten- mores impetere solent, nec Episcoporum et cum adnota- tiam ediderit. laici catholici quidpiam con- tionibus praecipue excerptis Can. 1394. § 1. Licentia, scribant, nisi iusta ac rationa- ex sanctis Ecclesiae Patribus qua Ordinarius potestatem bili causa suadente, ab Ordi- atque ex doctis catholicisque edendi facit, in scriptis conce- nario loci probata. scriptoribus. datur, in principio aut in fine Can. 1387. Quae ad causas Can. 1392. § 1. Approbatio libri, folii vel imaginis impri- beatificationum et canoniza- textus originalis alicuius ope- menda, expresso nomine tionum Servorum Dei quoquo ris, neque eiusdem in aliam concedentis itemque loco et modo pertinent, sine licentia linguam translationibus ne- tempore concessionis. Sacrorum Rituum Congrega- que aliis editionibus suffraga- § 2. Si vero licentia dene- tionis edi nequeunt. tur; quare et translationes et ganda videatur, roganti auc- Can. 1388. § 1. Indulgen- novae editiones operis appro- tori, nisi gravis causa aliud tiarum libri omnes, summa- bati nova approbatione com- exigat, rationes indicentur. muniri debent. ria, libelli, folia; etc., in qui- CAPUT II. De prohibitione bus earum concessiones con- § 2. Excerpta e periodicis librorum. tinentur, ne edantur sine li- capita seorsum edita novae Can. 1395. § 1. Ius et offi- centia Ordinarii loci. editiones non censentur nec cium libros ex iusta causa proinde nova approbatione § 2. Requiritur vero expres- prohibendi competit non so- indigent. sa licentia Sedis Apostolicae lum supremae auctoritati ec- ut typis edere liceat, quovis Can. 1393. § 1. In univer- clesiasticae pro universa Ec- idiomate, tum collectionem sis Curiis episcopalibus cen- clesia, sed pro suis subditis authenticam precum piorum- sores ex officio adsint, qui Conciliis quoque particulari- que operum quibus Sedes edenda cognoscant. bus et locorum Ordinariis. Apostolica indulgentias adne- § 2. Examinatores in suo § 2. Ab hac prohibitione da- xuit, tum elenchum indulgen- obeundo officio, omni perso- tur ad Sanctam Sedem recur- tiarum apostolicarum, tum narum acceptione deposita, sus, non tamen in suspensi- summarium indulgentiarum tantummodo prae oculis ha- vo. vel antea collectum, sed nun- beant Ecclesiae dogmata et § 3. Etiam Abbas monaste- quam approbatum, vel nunc communem catholicorum rii sui iuris et supremus reli- primum ex diversis conces- doctrinam quae Conciliorum gionis clericalis exemptae sionibus colligendum. generalium decretis aut Sedis Moderator, eum suo Capitulo Can. 1389. Collectiones Apostolicae constitutionibus vel Consilio, potest libros ex decretorum Romanarum Con- seu praescriptionibus atque iusta causa suis subditis pro- gregationum rursus edi ne- probatorum doctorum con- hibere; idemque, si periculum queunt, nisi impetrata prius sensu continetur. sit in mora, possunt alii Su- licentia et servatis conditioni- § 3. Censores ex utroque periores maiores cum proprio bus a Moderatoribus uniu- clero eligantur aetate, erudi- Consilio, ea tamen lege ut scuiusque Congregationis tione, prudentia commendati, rem quantocius deferant ad praescriptis. qui in doctrinis probandis im- supremum Moderatorem. Can. 1380. In edendis li- probandisque medio tutoque Can. 1396. Libri ab Aposto- bris liturgicis eorumque parti- itinere eant. lica Sede damnati ubique lo- bus, itemque litaniis a Sancta § 4. Censor sententiam corum et in quodcunque ver- Sede approbatis, debet de scripto dare debet. Quae si tantur idioma prohibiti cen- concordantia cum editionibus faverit, Ordinarius potesta- seantur. approbatis constare ex atte- tem edendi faciat, cui tamen Can. 1397. § 1. Omnium statione Ordinarii loci in quo praeponatur censoris iudi- fidelium est, maxime clerico- cium, inscripto eius nomine. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 136 rum et in dignitate ecclesia- publicatae; itemque eiusdem 9º. Libri qui res lascivas stica constitutorum eorumque versiones in quamvis lin- seu obscenas ex professo qui doctrina praecellant, li- guam, ab eisdem confectae tractant, narrant, aut docent; bros quos perniciosos iudica- vel editae; 10º. Editiones librorum li- verint, ad locorum Ordinarios 2º. Libri quorumvis scripto- turgicorum a Sede Apostolica aut ad Apostolicam Sedem rum, haeresim vel schisma approbatorum, in quibus deferre; id autem peculiari ti- propugnantes, aut ipsa reli- quidpiam immutatum fuerit, tulo pertinet ad Legatos gionis fundamenta quoquo ita ut cum authenticis editio- Sanctae Sedis, locorum Ordi- modo evertere nitentes; nibus a Sancta Sede appro- narios, atque Rectores Uni- 3º. Libri qui religionem aut batis non congruant; versitatum catholicarum. bonos mores, data opera, im- 11º. Libri quibus divulgan- § 2. Expedit ut in pravorum petunt; tur indulgentiae apocryphae librorum denuntiatione non 4º. Libri quorumvis acatho- vel a Sancta Sede proscriptae solum libri inscriptio indice- licorum, qui ex professo de aut revocatae; tur, sed etiam, quantum fieri religione tractant, nisi constet 12º. Imagines quoquo potest, causae exponantur nihil in eis contra fidem ca- modo impressae Domini No- cur liber prohibendus existi- tholicam contineri; stri Iesu Christi, Beatae Ma- metur. 5º. Libri de quibus in can. riae Virginis, Angelorum at- § 3. Iis ad quos denuntiatio 1385, § 1, n. 1 et can. 1391; que Sanctorum vel aliorum defertur, sanctum esto de- itemque ex illis de quibus in Servorum Dei ab Ecclesiae nuntiantium nomina secreta cit. can. 1385, § 1, n. 2, libri sensu et decretis alienae. servare. ac libelli qui novas apparitio- Can. 1400. Usus librorum § 4. Locorum Ordinarii per nes, revelationes, visiones, de quibus in can. 1399, n. 1, se aut, ubi opus fuerit, per prophetias, miracula enar- ac librorum editorum contra sacerdotes idoneos vigilent in rant, vel qui novas inducunt praescriptum can. 1391, iis libros, qui in proprio territorio devotiones, etiam sub prae- dumtaxat permittitur qui stu- edantur aut venales prostent. textu quod sint privatae, si diis theologicis vel biblicis § 5. Libros qui subtilius editi fuerint non servatis ca- quovis modo operam dant, examen exigant vel de quibus nonum praescriptionibus; dummodo iidem libri fideliter ad salutarem effectum conse- 6º. Libri qui quodlibet ex et integre editi sint neque im- quendum supremae auctori- catholicis dogmatibus impu- pugnentur in eorum prolego- tatis sententia requiri videa- gnant vel derident, qui erro- menis aut adnotationibus catur, ad Apostolicae Sedis iudi- res ab Apostolica Sede pro- tholicae fidei dogmata. cium Ordinarii deferant. scriptos tuentur, qui cultui di- Can. 1401. S. R. E. Cardi- Can. 1398. § 1. Prohibitio vino detrahunt, qui discipli- nales, Episcopi, etiam titula- librorum id efficit ut liber sine nam ecclesiasticam evertere res, aliique Ordinarii, neces- debita licentia nec edi, nec contendunt, et qui data opera sariis adhibitis cautelis, eccle- legi, nec retineri, nec vendi, ecclesiasticam hierarchiam, siastica librorum prohibitione nec in aliam linguam verti, aut statum clericalem vel reli- non adstringuntur. nec ullo modo cum aliis com- giosum probris afficiunt; Can.1402. § 1. Ordinarii li- municari possit. 7º. Libri qui cuiusvis generis centiam, ad libros quod atti- § 2. Liber quoquo modo superstitionem sortilegia, di- net ipso iure vel decreto Se- prohibitus rursus in lucem edi vinationem, magiam, evoca- dis Apostolicae prohibitos, nequit, nisi, factis correctioni- tionem spirituum, aliaque id concedere suis subditis valent bus, licentiam is dederit qui genus docent vel commen- pro singulis tantum libris at- librum prohibuerat eiusve Su- dant; que in casibus dumtaxat ur- perior vel successor. 8º. Libri qui duellum vel sui- gentibus. Can. 1399. Ipso iure prohi- cidium vel divortium licita § 2. Quod si generalem a bentur: statuunt, qui de sectis mas- Sede Apostolica facultatem 1º. Editiones textus origina- sonicis vel aliis eiusdem ge- impetraverint suis subditis lis et antiquarum versionum neris societatibus agentes, permittendi ut libros proscrip- catholicarum sacrae Scriptu- eas utiles et non perniciosas tos retineant ac legant, eam rae, etiam Ecclesiae Orienta- Ecclesiae et civili societati nonnisi cum delectu et iusta lis, ab acatholicis quibuslibet esse contendunt; ac rationabili causa concedant. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 137 Can. 1403. § 1. Qui facul- 2º. Coram Sacri Collegii De- 9º. Coram Capitulo vel tatem apostolicam consecuti cano, Cardinalibus primis in Superiore qui eos nominavit sunt legendi et retinendi li- ordine presbyterorum et dia- eorumve delegato, Superio- bros prohibitos, nequeunt conorum et S. R. E. Camera- res in religionibus clericali- ideo legere et retinere libros rio, promoti ad Cardinalitiam bus. quoslibet a suis Ordinariis dignitatem; § 2. Qui, priore dimisso, proscriptos, nisi in apostolico 3º. Coram delegato ab Apo- aliud officium vel beneficium indulto expressa iisdem facta stolica Sede, promoti ad se- aut dignitatem etiam eiusdem fuerit potestas legendi et reti- dem episcopalem etiam non speciei consequuntur, rursus nendi libros a quibuslibet residentialem, vel ad regimen debent fidei professionem damnatos. Abbatiae vel Praelaturae nul- emittere ad normam huius § 2. Insuper gravi praecep- lius, Vicariatus Apostolici, canonis. to tenentur libros prohibitos Praefecturae Apostolicae; Can. 1407. Obligationi fidei ita custodiendi, ut hi ad alio- 4º. Coram Capitulo cathe- professionem emittendi non rum manus non perveniant. drali, Vicarius Capitularis; satisfacit qui eam per procu- Can. 1404. Librorum ven- 5º. Coram loci Ordinario ratorem vel coram laico emit- ditores libros de obscenis ex eiusve delegato et coram Ca- tit. professo tractantes ne ven- pitulo, qui ad dignitatem vel Can. 1408. Reprobatur dant, commodent, retineant; canonicatum promoti sunt; quaelibet consuetudo contra ceteros prohibitos venales ne 6º. Coram loci Ordinario canones huius tituli. habeant, nisi debitam licen- eiusve delegato et coram aliis PARS QUINTA DE BENEFICIIS tiam a Sede Apostolica impe- consultoribus, assumpti ad ALIISQUE INSTITUTIS ECCLESIASTICIS traverint, neve cuiquam ven- officium consultorum dioece- NON COLLEGIALIBUS dant, nisi prudenter existima- sanorum; re possint ab emptore legiti- TITULUS XXV De beneficiis me peti. 7º. Coram loci Ordinario ecclesiasticis eiusve delegato, Vicarius Ge- Can. 1405. § 1. Licentia a Can. 1409. Beneficium ec- neralis, parochi et ii quibus quovis obtenta nullo modo clesiasticum est ens iuridicum provisum fuit de beneficiis quis eximitur a prohibitione a competenti ecclesiastica quibusvis, etiam manualibus, iuris naturalis legendi libros auctoritate in perpetuum con- curam animarum habentibus; qui ipsi proximum spirituale stitutum seu erectum, con- rector, professores sacrae periculum praestant. stans officio sacro et iure per- theologiae, iuris canonici et cipiendi reditus ex dote officio § 2. Ordinarii locorum alii- philosophiae in Seminariis, adnexos. que curam animarum haben- initio cuiuslibet anni schola- Can. 1410. Dotem beneficii tes opportune moneant fide- stici vel saltem initio suscepti constituunt sive bona quorum les de periculo et damno lec- muneris; omnes promovendi proprietas est penes ipsum tionis librorum pravorum, ad ordinem subdiaconatus; li- ens iuridicum, sive certae et praesertim prohibitorum. brorum censores, de quibus debitae praestationes alicuius TITULUS XXIV De fidei pro- in can. 1393; sacerdotes con- familiae vel personae moralis, fessione fessionibus excipiendis desti- sive certae et voluntariae fi- nati et sacri concionatores, Can. 1406. § 1. Obligatio- delium oblationes, quae ad antequam facultate donentur ne emittendi professionem fi- beneficii rectorem spectent, ea munia exercendi; dei, secundum formulam a sive iura, ut dicitur, stolae in- Sede Apostolica probatam, 8º. Coram Ordinario eiusve tra fines taxationis dioecesa- tenentur: delegato Rector Universitatis nae vel legitimae consuetudi- 1º. Coram praeside eiusve vel Facultatis; coram Rectore nis, sive chorales distributio- delegato, qui Oecumenico vel vero Universitatis vel Faculta- nes, exclusa tertia earundem particulari Concilio aut Syno- tis eiusve delegato, professo- parte, si omnes reditus bene- do dioecesanae intersunt cum res omnes in Universitate seu ficii choralibus distributioni- voto seu consultivo seu deli- Facultate canonice erecta, bus constent. initio cuiusque anni scholasti- berativo; praeses autem co- Can. 1411. Beneficia eccle- ci vel saltem initio suscepti ram eodem Concilio vel Sy- siastica dicuntur: nodo; muneris; itemque qui, periculo facto, academicis gradibus donantur;

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 138 1º. Consistorialia, quae in CAPUT I. De constitutione ab Ordinario loci valide Consistorio conferri solent; seu erectione beneficiorum. nequeunt, nisi agatur de mu- cetera non consistorialia; Can.1414. § 1. Beneficia tationibus Ecclesiae favorabi- 2º. Saecularia vel religiosa, consistorialia una Sedes Apo- libus et accedat consensus ip- prout ad solos clericos saecu- stolica erigit. sius fundatoris, vel, si agatur de iure patronatus, patroni. lares vel solos clericos religio- § 2. Praeter Romanum Pon- sos spectant; omnia autem tificem, Ordinarii in suo qui- Can. 1418. Erectio benefi- beneficia, erecta extra eccle- sque territorio beneficia non ciorum fiat per legitimum in- sias vel domus religiosorum, consistorialia erigere possunt, strumentum, in quo definia- in dubio saecularia esse, salvo praescripto can. 394, § tur locus ubi beneficium erec- praesumuntur; 2. tum est, et describantur dos beneficii ac iura et onera be- 3º. Duplicia seu residentia- § 3. Attamen Vicarii Gene- neficiarii. lia, vel simplicia seu non resi- rales nequeunt beneficia eri- dentialia, prout, praeter offi- gere nisi ex peculiari manda- CAPUT II. De unione, trans- cium beneficiale, adnexam to. latione, divisione, dismem- habent, vel minus, obligatio- bratione, § 4. Etiam Cardinalis in nem residendi; proprio titulo vel diaconia po- conversione et suppressione 4º. Manualia, temporaria test beneficia non curata eri- beneficiorum. seu amovibilia, vel perpetua gere, nisi ecclesia sit religio- Can. 1419. Unio beneficio- seu inamovibilia, prout confe- nis clericalis exemptae. rum est: runtur revocabiliter vel in Can. 1415. § 1. Beneficia 1º. Exstinctiva, cum aut ex perpetuum; ne erigantur, nisi corstet ea suppressis duobus vel pluri- 5º. Curata vel non curata, stabilem et congruam dotem bus beneficiis novum atque prout curam animarum adne- habere, ex qua reditus perpe- unicum beneficium efficitur, xam habent vel non. tuo percipiantur ad normam aut unum ve1 plura ita alii Can. 1412. Licet aliquam can. 1410. uniuntur ut esse desinant; cum beneficiis similitudinem § 2. Si dos in numerata pe- 2º. Aeque principalis, cum praeseferant, in iure tamen cunia constituatur, Ordina- unita beneficia remanent beneficii nomine non veniunt: rius, audito dioecesano admi- prout sunt, neque alterum al- 1º. Vicariae paroeciales non nistrationis Consilio de quo in teri subiicitur; in perpetuum erectae; can. 1520, curare debet ut 3º. Minus principalis, seu 2º. Cappellaniae laicales, quamprimum collocetur in tu- per subiectionem vel acces- quae scilicet erectae non sunt tis et frugiferis fundis vel no- sionem, cum beneficia rema- a competenti auctoritate ec- minibus. nent, sed unum aut plura alii clesiastica; § 3. Non prohibetur tamen, tanquam accessorium princi- 3º. Coadiutoriae cum vel ubi congrua dos constitui ne- pali subiiciuntur. sine futura successione; queat, paroecias aut quasi- Can. 1420. § 1. In unione paroecias erigere, si pruden- 4º. Pensiones personales; exstinctiva, beneficio quod ter praevideat ea quae ne- emergit aut remanet, omnia 5º. Commenda temporaria, cessaria sunt aliunde non de- iura et onera exstinctorum idest concessio redituum ali- futura. competunt, et, si inter se cuius ecclesiae aut monasterii Can. 1416. Ante erectio- componi nequeant, meliora alicui facta ita ut, eo deficien- nem beneficii vocentur et au- ac favorabiliora. te, reditus ipsi ad ecclesiam diantur, si qui sint, ii quorum vel monasterium revertantur. § 2. In aeque principali, interest. quodlibet beneficium conser- Can. 1413. § 1. Nisi aliud Can. 1417. § 1. In limine vat suam naturam, iura et appareat, canones qui se- fundationis fundator potest, onera, sed, vi peractae unio- quuntur, de beneficiis tantum de consensu Ordinarii, condi- nis, uni eidemque clerico uni- non consistorialibus proprie tiones etiam iuri communi torum beneficiorum tituli con- dictis intelligi debent. contrarias apponere, dummo- ferri debent. § 2. Canones 147-195 do sint honestae et naturae § 3. In minus principali, be- etiam officiis beneficialibus beneficii ne repugnent. neficium accessorium sequi- seu beneficiis applicantur. § 2. Conditiones semel ad- tur principale, ita ut clericus, missae supprimi aut immutari qui principale obtinet, eo ipso

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 139 et accessorium consequatur cedant in commodum ipsius ecclesia, in qua fundata atque utriusque onera imple- ecclesiae, relicta parocho vel erant, collapsa sit et restau- re debeat. vicario congrua portione. rari nequeat, possunt in ma- Can. 1421. Translatio be- § 3. Unio beneficiorum a lo- trices vel alias ecclesias loco- neficii habetur cum beneficii corum Ordinariis fieri non po- rum eorundem seu vicino- sedes de alio in alium locum test, nisi in perpetuum. rum, erectis, si fieri possit, altaribus vel sacellis sub ii- deducitur; divisio, cum ex Can. 1424. Ordirarii nun- sdem invocationibus, trans- uno duo vel plura beneficia quam possunt beneficia ferre cum omnibus emolu- fiunt; dismembratio, cum quaevis unire sive curata sive mentis et oneribus priori ec- pars territorii aut bonorum non curata, cum detrimento clesiae adiunctis. alicuius beneficii ex eodem eorum qui eadem actu obti- detrahitur et alii beneficio vel nent, ipsis invitis; neque be- Can. 1427. § 1. Possunt causae piae aut ecclesiastico neficium iuris patronatus cum etiam Ordinarii ex iusta et ca- instituto assignatur; conver- beneficio liberae collationis nonica causa paroecias qua- sio, cum beneficium in aliam sine patronorum consensu; slibet, invitis quoque earum speciem mutatur; suppressio, neque beneficia unius dioece- rectoribus et sine populi con- cum prorsus exstinguitur. sis cum beneficiis alterius sensu, dividere, vicariam per- Can. 1422. Unio exstincti- dioecesis, etiamsi ambae petuam vel novam paroeciam va beneficiorum, eorum sup- dioeceses aeque principaliter erigentes, aut earum territo- pressio, aut dismembratio unitae ab uno Episcopo re- rium dismembrare. quae detractis bonis benefi- gantur; neque beneficia § 2. Causa canonica ut divi- cialibus fiat quin novum eri- exempta vel Sedi Apostolicae sio aut dismembratio paroe- gatur beneficium; unio aeque reservata cum aliis quibusli- ciae fieri possit, ea tantum aut minus principalis beneficii bet. est, si aut magna sit difficul- religiosi cum saeculari et con- Can. 1425. § 1. Si a Sede tas accedendi ad ecclesiam tra, itemque beneficii religiosi Apostolica paroecia domui re- paroecialem, aut nimia sit pa- translatio, divisio et dismem- ligiosae uniatur ad temporalia roecianorum multitudo, quo- bratio quaelibet uni Sedi Apo- tantum quod attinet, domus rum bono spirituali subveniri stolicae reservantur. religiosa particeps fit solum- nequeat ad normam can. Can. 1423. § 1. Ordinarii modo fructuum paroeciae, et 476, § 1. locorum, non autem Vicarius Superior religiosus sacerdo- § 3. Paroeciam dividens, Capitularis, nec Vicarius Ge- tem e clero saeculari in ea- Ordinarius debet vicariae per- neralis sine mandato speciali, dem instituendum, assignata petuae aut paroeciae noviter possunt, ob Ecclesiae neces- congrua portione, Ordinario erectae congruam portionem sitatem vel magnam et evi- loci praesentare debet. assignare, servato praescrip- dentem utilitatem, aeque aut § 2. Sin autem pleno iure, to can. 1500; quae, nisi minus principaliter unire qua- paroecia fit religiosa, et Su- aliunde haberi queat, desumi slibet paroeciales ecclesias perior potest sacerdotem e debet ex reditibus ad eccle- inter se aut cum beneficio sua religione ad curam ani- siam matricem quoquo modo non curato, ita tamen ut alte- marum exercendam nomina- pertinentibus, dummodo suf- ro in casu, si unio fiat minus re, sed Ordinarii loci est eun- ficientes reditus eidem matri- principalis, beneficium non dem probare et instituere, ci ecclesia remaneant. curatum sit accessorium. eiusque iurisdictioni, correc- § 4. Si vicaria perpetua aut § 2. Nequeunt vero paroe- tioni et visitationi ipse subes- nova paroecia dotetur ex re- ciam unire cum mensa capi- se debet in iis rebus quae ad ditibus ecclesiae a qua dividi- tulari vel episcopali, cum mo- curam animarum pertinent, tur, debet matrici honorem nasteriis, ecclesiis religioso- ad normam can. 631. deferre modo et finibus ab rum aut alia persona morali, Can. 1426. Propter canoni- Ordinario praestituendis; qui neque cum dignitatibus et cas causas de quibus in can. tamen vetatur baptismalem beneficiis ecclesiae cathedra- 1423, § 1, Ordinarii possunt fontem matrici ipsi reservare. lis vel collegiatae; sed pos- quoque beneficii saccularis § 5. Divisa paroecia quae sunt eam cum ecclesia cathe- paroecialis sedem de alio in ad aliquam religionem iure drali aut collegiali, quae in alium eiusdem paroeciae lo- spectat, vicaria perpetua aut territorio paroeciae sita sit, cum transferre; alia autem paroecia noviter erecta non ita unire ut reditus paroeciae beneficia, tunc solum cum est religiosa; pariter divisa

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 140 paroecia iuris patronatus, cularia, nec saecularia in reli- 1º. Omnia beneficia, nova paroecia est liberae col- giosa. etiam curata, quae vacaverint lationis. § 2. E contrario possunt be- per obitum, promotionem, re- Can. 1428. § 1. Locorum neficia simplicia ab Ordinariis nuntiationem vel translatio- Ordinarii uniones, translatio- locorum in curata converti, nem S. R. E. Cardinalium, Le- nes, divisiones, dismembra- dummodo ne obstent condi- gatorum Romani Pontificis, tiones beneficiorum ne fa- tiones a fundatore expressae. officialium maiorum Sacra- rum Congregationum, Tribu- ciant nisi per authenticam CAPUT III.De beneficiorum nalium et Officiorum Roma- scripturam, auditis Capiiulo collatione. cathedrali et iis, si qui sint, nae Curiae et Familiarium, Can. 1431. Ius Romano quorum intersit, praesertim etiam honoris tantum, Summi Pontifici est beneficia in uni- rectoribus ecclesiarum. Pontificis tempore vacationis versa Ecclesia conferendi eo- beneficii; § 2. Unio, translatio, divi- rumque collationem sibimet 2º. Quae, fundata extra Ro- sio, dismembratio facta sine reservandi. canonica causa irrita est. manam Curiam, vacaverint Can. 1432. § 1. Ad colla- per beneficiarii obitum in ipsa § 3. Adversus decretum Or- tionem beneficiorum vacan- Urbe; dinarii unientis, transferentis, tium, Cardinalis in proprio ti- 3º. Quae invalide ob simo- dividentis aut dismembrantis tulo vel diaconia et Ordinarius niae vitium collata fuerint; benefecia, dacur in devolutivo loci in proprio territorio ha- tantum recursus ad Sanctam bent intentionem in iure fun- 4º. Denique beneticia qui- Sedem. datam. bus Romanus Pontifex per se vel per delegatum manus ap- Can. 1429. § 1. Beneficiis § 2. Conferre autem benefi- posuit his qui sequuntur mo- quibuslibet nequeunt Ordina- cia nequit Vicarius Generalis dis: si electionem ad benefi- rii locorum pensiones perpe- sine speciali mandato; Vica- cium irritam declaraverit, vel tuas aut temporarias impone- rius autem Capitularis nec vetuerit electores ad electio- re quae ad vitam pensionarii paroecias vacantes, nisi ad nem procedere; si renuntia- durent, sed possunt, dum be- normam can. 455, § 2, n. 3, tionem admiserit; si benefi- neficium conferunt, ex iusta neque alia beneficia perpetua ciarium promoverit, transtu- causa in ipso collationis actu liberae collationis. exprimenda, eisdem impone- lerit, beneficio privaverit; si § 3. Si Ordinarius intra sere pensiones temporarias, beneficium in commendam mestre ab habita certa vaca- quae durent ad vitam benefi- dederit. tionis notitia beneficium non ciarii, salva huic congrua por- § 2. At nunquam sunt re- contulerit, huius collatio de- tione. servata, nisi id expresse dica- volvitur ad Sedem Apostoli- tur, beneficia manualia aut § 2. Beneficiis autem pa- cam, salvo praescripto can. iuris patronatus laicalis vel roecialibus non possunt, nisi 458. in commodum parochi vel vi- mixti. Can. 1433. Coadiutores in carii eiusdem paroeciae a § 3. Quod attinet ad colla- beneficiis cum vel sine futura munere abeuntis, imponere tionem beneficiorum quae successione ab una Sede pensiones, quae tamen ne Romae fundata sint, leges Apostolica constitui possunt, excedant tertiam partem re- peculiares de eisdem vigen- salvo tamen praescripto can. ditus paroeciae, quibusvis de- tes serventur. 475, 476. ductis expensis et incertis re- Can. 1436. Beneficium ec- Can. 1434. Beneficia Sedi ditibus. clesiasticum clerico invito et Apostolicae reservata ab infe- § 3. Pensiones beneficiis provisionem non expresse ac- rioribus invalide conferuntur. sive a Romano Pontifice sive ceptanti valide conferri ne- ab aliis collatoribus imposi- Can. 1435. § 1. Praeter quit. omnia beneficia consistorialia tae, cessant morte pensiona- Can. 1437. Nemo potest et omnes dignitates ecclesia- rii, qui tamen nequit eas alie- beneficium sibi ipse conferre. nare, nisi id expresse conces- rum cathedralium et collegia- Can. 1438. Omnia benefi- sum sit. tarum ad normam can. 396, § 1, sunt reservata Sedi Apo- cia saecularia ad vitam bene- Can. 1430. § 1. Beneficia stolicae, quanquam vacanti, ficiarii conferenda sunt, nisi curata ab Ordinariis in non sola beneficia quae infra me- aliud ferat vel lex fundationis, curata converti nequeunt, morantur: nec beneficia religiosa in sae- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 141 vel consuetudo immemorabi- ab eo modo seu ritu expresse directe ad personam spec- lis vel peculiare indultum. in scriptis dispensaverit; quo tat; Can. 1439. § 1. Nullus cle- in casu haec dispensatio lo- 2º. Ecclesiasticum, laicale, ricus habilis est ad acceptan- cum tenet captae possessio- mixtum, prout titulus, quo da et retinenda sive in titu- nis. quis iure patronatus potitur, lum sive in commendam per- § 2. Loci Ordinarius praefi- est ecclesiasticus, vel laicalis, petuam plura beneficia in- niat tempus intra quod pos- vel mixtus; compatibilia, ad normam can. sessio beneficii capi debeat; 3º. Hereditarium, familiare, 156. quo inutiliter praeterlapso, gentilitium, mixtum, prout § 2. Incompatibilia sunt non nisi iustum obstiterit impedi- transit ad heredes, vel ad eos solum duo beneficia quorum mentum, beneficium vacare qui de familia aut de gente onera universa idem benefi- declaret ad normam can. sunt fundatoris, vel ad eos ciarius per se implere simul 188, n. 2. qui simul sunt heredes et de nequeat, sed etiam duo be- Can. 1445. Posessio bene- familia vel gente fundatoris. neficia quorum alterutrum ad ficii etiam per procuratorem, Can. 1450. § 1. Nullum honestam ipsius sustentatio- speciale mandatum haben- patronatus ius ullo titulo con- nem sufficiat. tem, capi potest. stitui in posterum valide po- Can.1440. Beneficia eccle- Can. 1446. Si clericus qui test. siastica sine deminutione beneficium possidet, proba- § 2. Loci autem Ordinarius conferantur, salvo praescripto verit se in eiusdem beneficii potest: can. 1429, §§ 1, 2. possessione pacifice per inte- 1º. Fidelibus qui ex toto vel grum triennium fuisse bona Can. 1441. Tanquam simo- ex parte ecclesias exstruxe- fide, etsi forte cum titulo in- niacae reprobantur deductio- rint vel beneficia fundaverint, valido, dummodo absit simo- nes ex fructibus, compensa- spiritualia suffragia, eorum li- nia, beneficium ex legitima tiones ac solutiones a clerico beralitati proportionata, con- praescriptione obtinet. in actu provisionis faciendae, cedere vel ad tempus vel quae collatori, patrono aliisve Can. 1447. Qui beneficium etiam in perpetuum; cedant. postulat ab alio pacifice pos- 2º. Fundationem beneficii sessum, quod certo modo va- Can. 1442. Beneficia sae- admittere ea adiecta conditio- care contendat, debet in sup- cularia nonnisi clericis e clero ne, ut beneficium prima vice plici libello exprimere nomen saeculari conferenda sunt; conferatur clerico fundatori possessoris, tempus posses- religiosa sodalibus illius reli- vel alii clerico a fundatore de- sionis et causam specialem gionis, ad quam beneficia signato. pertinent. ex qua constet nullum pos- sessori in eo beneficio ius Can. 1451. § 1. Curent lo- Can. 1443. § 1. Nemo pos- competere; beneficium au- corum Ordinarii ut patroni, sessionem beneficii sibi collati tem postulanti conferri non loco iuris patronatus quo aut propria auctoritate capiat, potest, nisi prius causa in pe- fruuntur aut saltem loco iuris aut non emissa fidei profes- titorio fuerit, ad normam iu- praesentandi, spiritualia suf- sione, si agatur de beneficiis ris, definita. fragia etiam perpetua pro se pro quibus haec fidei profes- suisve acceptent. sio praescripta sit. CAPUT IV. De iure patronatus. § 2. Si patroni id noluerint, § 2. Si agatur de beneficiis eorum ius patronatus canoni- Can. 1448. Ius patronatus non consistorialibus, missio in bus qui sequuntur, regatur. possessionem, seu institutio est summa privilegiorum, Can. 1452. Electiones ac corporalis, ad loci Ordinarium cum quibusdam oneribus, praesentationes populares ad spectat, qui ad id alium ec- quae ex Ecciesiae concessio- beneficia etiam paroecialia, clesiasticum virum delegare ne competunt fundatoribus sicubi vigent, tolerari tantum poterit. catholicis ecclesiae, cappellae aut beneficii, vel etiam eis qui possunt, si populus clericum Can. 1444. § 1. Missio in ab illis causam habent. seligat inter tres ab Ordinario beneficii possessionem fiat loci designatos. secundum modum iure pecu- Can. 1449. Ius patronatus Can. 1458. § 1. Ius patro- liari praescriptum, vel legiti- est: natus personale transmitti ma consuetudine receptum, 1º. Reale, vel personale, valide nequit ad infideles, pu- nisi iusta ex causa Ordinarius prout alicui rei cohaeret vel blice apostatas, haereticos,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 142 schismaticos, adscriptos so- minores per parentes aut per tur, qui maiorem suffra- cietatibus secretis ab Ecclesia tutores; quod si parentes vel giorum numerum retulerit, ad damnatis, nec ad quoslibet tutores acatholici sint, ius pa- normam can. 101 § 1; quod excommunicatos post sen- tronatus interim suspensum si, duobus scrutiniis sine ef- tentiam declaratoriam vel manet. fectu institutis in tertio scruti- condemnatoriam. Can. 1457. Praesentatio, nio plures maiorem prae ce- § 2. Ut ad alios ius patrona- nullo iusto obstante impedi- teris, sed aequalem inter se tus personale transmitti vali- mento, sive agatur de patro- suffragiorum numerum ha- de possit, requiritur consen- natu laicali sive de ecclesia- buerint, ii omnes praesentati sus Ordinarii in scriptis datus, stico et mixto fieri debet, nisi censeantur. salvis legibus fundationis brevius tempus lege funda- § 2. Si ius patronatus penes itemque praescripto can. tionis vel ligitima consuetudi- singulares personas sit, quae 1470, § 1, n. 4. ne praescriptum fuerit, sal- inter se de alternis praesen- § 3. Si res, cui ius patrona- tem intra quatuor menses a tationibus non convenerint, tus reale cohaeret, ad ali- die quo is, cui ius est insti- ille praesentatus habeatur, quam personam de qua in § tuendi, patronum certiorem qui maiorem saltem relative 1 transeat, ius patronatus su- fecerit de vacatione beneficii suffragiorum numerum retu- spensum manet. et de sacerdotibus qui in con- lerit; et si plures eundem, cursu fuerunt probati, si aga- maiorem quam ceteri, suffra- Can. 1454. Nullum ius pa- tur de beneficio quod per giorum numerum habuerint, tronatus admittatur, nisi au- concursum conferri debet. omnes censeantur praesenta- thenticis documentis aut aliis ti. legitimis probationibus evin- Can. 1458. § 1. Si intra catur. praescriptum tempus prae- § 3. Qui ex diversis titulis sentatio facta non fuerit, ec- ius patronatus obtinet, tot Can. 1455. Privilegia pa- clesia vel beneficium pro eo habet in praesentatione suf- tronorum sunt: casu fit liberae collationis. fragia, quot titulos. 1º. Praesentandi clericum § 2. Si vero lis, quae intra § 4. Quilibet patronus, an- ad ecclesiam vacantem vel utile tempus dirimi nequeat, tequam praesentatio accepte- beneficium vacans; exoriatur sive circa ius prae- tur, non unum tantum, sed 2º. Salva exsecutione one- sentandi inter Ordinarium et plures praesentare potest, rum et honesta beneficiarii patronum ve1 inter ipsos patum una simul tum etiam sustentatione, alimenta ex tronos, sive circa ius praela- successive, intra tempus ta- aequitate obtinendi ex eccle- tionis inter ipsos praesenta- men praescriptum, modo illos siae vel beneficii reditibus, si tos, suspendatur collatio ne excludat quos prius prae- qui supersint, quoties patro- usque ad finem controver- sentavit. nus ad inopiam nulla sua cul- siae, et interim, si opus sit, Can. 1461. Nemo potest pa redactus fuerit, etiamsi oeconomum ecclesiae vel be- praesentare seipsum neque ipse iuri patronatus renuntia- neficio vacanti Ordinarius aliis patronis accedere ut suf- verit in commodum Ecclesiae, praeficiat. fragiorum numerum ad prae- vel pensio in limine fundatio- Can. 1459. § 1. Si plures sentationem necessarium pro nis ipsi patrono fuerit reser- singulares personae sint pa- se compleat. vata, quae ad sublevandam troni, possunt tum pro se eius inopiam non sufficiat; Can. 1462. Si ecclesiae vel tum pro suis successoribus beneficio provideri debeat per 3º. Habendi, si ita ferant le- de alternis praesentationibus concursum, patronus, etiam gitimae locorum consuetudi- inter se convenire. laicus, non potest praesenta- nes, in sui patronatus eccle- § 2. Ut autem haec conven- re, nisi clericum legitime ex sia stemma gentis vel fami- tio sit valida, accedat oportet concursu probatum. liae, praecedentiam ante ce- Ordinarii consensus in scriptis teros laicos in processionibus Can. 1463. Persona prae- datus, qui tamen semel prae- vel similibus functionibus, di- sentata debet esse idonea, stitus nequit valide ab eodem gniorem sedem in ecclesia, idest, ipso praesentationis vel Ordinario vel eius successori- sed extra presbyterium et saltem acceptationis die, bus, patronis invitis, revocari. sine baldachino. qualitatibus omnibus praedi- Can. 1460. § 1. Si ius pa- ta, quae iure seu communi Can. 1456. Uxor per seip- tronatus collegialiter exercea- seu peculiari vel lege funda- sam ius patronatus exercet, tur, ille praesentatus habea- tionis requiruntur.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 143 Can. 1464. § 1. Praesenta- rius eligit quem magis ido- 3, ius patronatus exstin- tio fieri debet loci Ordinario, neum in Domino iudicaverit. guitur: cuius est iudicare utrum ido- Can. 1467. Institutio cano- 1º. Si patronus iuri suo re- nea sit persona praesentata. nica pro quolibet beneficio nuntiaverit; eius tamen re- § 2. Ordinarius ad suum etiam non curato dari debet, nuntiatio ex integro fieri po- formandum iudicium, debet nullo iusto obstante impedi- test aut ex parte; nunquam ad normam can. 149 de per- mento, intra duos menses ex vero potest aliis compatronis, sona praesentata diligenter quo praesentatio facta sit. si qui sint, damnum afferre; inquirere et opportunas noti- Can. 1468. Si praesentatus 2º. Si Sancta Sedes ius pa- tias, etiam secretas, si opus ante canonicam institutionem tronatus revocaverit aut ip- fuerit, assumere. renuntiaverit vel mortuus sam ecclesiam vel beneficium § 3. Ordinarius non cogitur fuerit, patronus rursus ius perpetuo suppresserit; patrono patefacere rationes praesentandi habet. 3º. Si contra ius patronatus cur personam praesentatam Can. 1469. § 1. Onera seu legitime praescriptum fuerit; admittere non possit. officia patronorum sunt: 4º. Si res, cui ius patrona- Can. 1465. § 1. Si prae- 1º. Ordinarium loci monere, tus inhaeret, pereat, aut ex- sentatus non idoneus fuerit si bona ecclesiae seu beneficii stinguatur familia, gens, linea repertus, patronus, dummo- dilapidari viderint, quin ta- cui secundum tabulas funda- do tempus utile ad praesen- men se immisceant admini- tionis reservatur; quo in alte- tandum sua negligentia lap- strationi eorundem bonorum; ro casu nec ius patronatus sum ne sit, potest alium intra 2º. Aedificare denuo eccle- hereditarium evadit, nec Or- tempus de quo in can. 1457 siam collapsam aut reparatio- dinarius valide permittere po- praesentare; sed si ne hic nes, iudicio Ordinarii, neces- terit donationem iuris patro- quidem idoneus repertus fue- sarias in eadem facere, si ex natus alii fieri; rit, ecclesia vel beneficium titulo aedificationis ius patro- 5º. Si, consentiente patro- pro eo casu fit liberae colla- natus habeant, et nisi onus no, ecclesia vel beneficium tionis, nisi patronus vel prae- aedificandae denuo vel repa- uniatur alii liberae collationis, sentatus intra decem dies a randae ecclesiae aliis incum- aut ecclesia fiat electiva vel significatione recusationis re- bat ad normam can. 1186; regularis; cursum a iudicio Ordinarii ad Sedem Apostolicam interpo- 3º. Supplere reditus, si ex 6º. Si patronus ius partro- suerit; quo pendente, su- titulo dotationis ius patrona- natus simoniace in alium spendatur collatio usque ad tus proveniat, cum ecclesiae transferre attentaverit; si lap- finem controversiae et inte- vel beneficii reditus ita defe- sus fuerit in apostasiam, hae- rim, si opus sit, oeconomum cerint, ut nequeat amplius vel resim aut schisma; si bona ac ecclesiae vel beneficio vacanti cultus decenter in ecclesia iura ecclesiae vel beneficii Ordinarius praeficiat. exerceri, vel beneficium con- iniuste usurpaverit aut deti- ferri. neat; si rectorem vel alium § 2. Praesentatio, labe si- clericum ecclesiae servitio moniaca infecta, est ipso iure § 2. Si ecclesia collapsa addictum aut beneficiarium irrita, et etiam institutionem fuerit vel necessariis indigeat per se vel per alios occiderit forte subsecutam irritam red- reparationibus, aut si reditus vel mutilaverit. dit. defecerint ad normam § 1, nn. 2, 3, ius patronatus inte- § 2. Propter crimina de qui- Can. 1466. § 1. Legitime rim quiescit. bus in § 1, n. 6, ius patrona- praesentatus, et idoneus re- tus amittit solus patronus pertus, acceptata praesenta- § 3. Si patronus, intra tem- reus et, ob delictum postre- tione, ius habet ad canoni- pus ab Ordinario sub poena mo memoratum, eius quoque cam institutionem. cessationis patronatus praefiniendum, ecclesiam denuo heredes. § 2. Ius concedendi canoni- aedificaverit vel restauraverit § 3. Ut ex delictis enumera- cam institutionem proprium aut reditus auxerit, ius patro- tis in § 1, n. 6, patroni cen- est Ordinarii loci, non autem natus revigescit; secus ipso seantur ius patronatus amis- Vicarii Generalis sine manda- iure et sine ulla declaratione sisse, requiritur et sufficit to speciali. cessat. sententia declaratoria. § 3. Si plures et omnes ido- Can. 1470. § 1. Praeter § 4. Censura aut infamia iu- nei praesentati sint Ordina- casum de quo in can. 1469, § ris innodati post sententiam

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 144 condemnatoria vel declarato- no tradat vel in pauperes ero- temporis quo beneficio riam, usque dum censura vel get. uterque deservierit, distri- infamia perdurant, nequeunt Can. 1476. § 1. Beneficia- buantur, omnibus proventi- ius patronatus exercere eiu- rius bona ad suum benefi- bus et oneribus currentis anni sque privilegiis uti. cium pertinentia, ut beneficii computatis, nisi legitima con- Can. 1471. Si cui Sedes curator, administrare debet, suetudo aut peculiaria statuta Apostolica sive in concordan- ad normam iuris. rite approbata alium iustae compositionis modum indu- tis sive extra concordanta in- § 2. Si negligens aliove xerint. dultum concesserit praesen- modo in culpa fuerit, damna tandi ad ecclesiam vacantem resarcire beneficio debet, at- Can. 1481. Deductis cuiu- vel ad beneficium vacans, que ad ea compensanda ab slibet generis expensis et sal- non inde ius patronatus ori- Ordinario loci compellendus vo praescripto can. 472, n. 1, tur, et privilegium praesenta- est; et, si sit parochus, a pa- fructus beneficii vacantis pro tionis strictam interpretatio- roecia amoveri poterit ad altera dimidia parte accre- nem pati oportet ex tenore normam can. 2147 seqq. scunt doti beneficii vel mas- indulti. sae communi, pro altera ce- Can. 1477. §. 1. Sumptus dunt fabricae ecclesiae seu CAPUT V. De iuribus et ordinario modo connexi cum sacrario, salva legitima con- obligationibus beneficiario- bonorum beneficialium admi- suetudine qua fructus omnes rum. nistratione et fructuum per- in bonum commune dioece- Can. 1472. Quilibet benefi- ceptione, a beneficiario feren- seos erogentur. ciarius, capta legitime benefi- di sunt. Can. 1482. Quod ad me- cii possessione, omnibus frui- § 2. Impensae pro extraor- diam annatam, quam vocant, tur tam temporalibus, quam dinariis domus beneficialis re- attinet, ea, ubi viget, retinea- spiritualibus, quae beneficio parationibus, ab iis ferendae tur, et peculiaria statuta ac adnexa sint. sunt quibus onus reficiendi laudabiles consuetudines in Can. 1473. Etsi beneficia- beneficialem ecclesiam in- unaquaque regione circa eam rius alia bona non beneficialia cumbit, nisi fundationis tabu- vigentes serventur. habeat, libere uti frui potest lae aut legitime conventiones fructibus beneficialibus qui ad et consuetudines aliud Can. 1483. § 1. Bona eius honestam sustentatio- caeant. mensae episcopalis ab Epi- scopo diligenter administren- nem sint necessarii; obliga- § 3. Minores reparationes tur. tione autem tenetur impen- quae ipsi incumbunt, benefi- dendi superfluos pro pauperi- ciarius quamprimum perficiat, § 2. Domus episcopalis sar- bus aut piis causis, salvo ne maiorum necessitas ena- ta tectaque conservetur et, si praescripto can. 239, § 1,n. scatur. opus sit, restauretur et repa- 19. retur impensis eiusdem men- Can. 1478. Ordinaris loci sae, quoties huiusmodi onera Can. 1474. Si ad benefi- obligatione tenetur advigilan- ex peculiari titulo aliis non in- cium obtinendum susceptio di etiam per vicarios foraneos cumbant. alicuius ordinis requiratur, ut beneficialia bona conser- beneficiarius talem ordinem ventur et rite administrentur. § 3. Curent quoque Episco- ante beneficii collationem iam pi ut, accurato inventario Can. 1479. In locatione bo- receperit oportet. confecto, utensilia omnia vel norum beneficialium anticipa- bona mobilia domui episcopa- Can. 1475. § 1. Beneficia- tae solutiones ultra semestre li forte addicta atque in men- rius tenetur peculiaria onera prohibentur sine licentia Ordi- sae dominio constituta, ad beneficio adnexa fideliter narii loci, qui in casibus ex- successorem ex toto secure- adimplere et praeterea cano- traordinariis congruis prae- que transmittantur. nicas horas quotidie recitare. scriptionibus caveat ne talis § 2. Si, nullo legitimo de- locatio in damnum vergat loci CAPUT VI. De dimissione et tentus impedimento, obliga- pii aut successorum in benefi- permutatione beneficiorum. tioni recitandi horas canoni- cio. Can. 1484. Ordinarius ne cas non satisfecerit, fructus Can. 1480. Annui reditus admittat dimissionem benefi- pro rata omissionis non facit beneficii inter successorem et cii a clerico in maioribus ordi- suos, eosque fabricae eccle- antecessorem eiusve here- nibus constituto factam, nisi siae aut Seminario dioecesa- des, in casu obitus, pro rata constet eum necessaria ad honestam sustentationem btcabf Codex Iuris Canonici 1917 145 aliunde habere, et firmo TITULUS XXVI De aliis insti- giosa iuris pontificii, epi- praescripto can. 584. tutis ecclesiasticis non colle- scopali vigilantiae subsunt Can. 1485. Dimissio bene- gialibus quod spectat ad religionis ficii, cuius titulo clericus ordi- Can.1489. § 1. Hospitalia, magisteria, honestatem mo- natus fuit, irrita est, nisi ex- orphanotrophia aliaque simi- rum, exercitationes pietatis, pressa mentio fiat clericum il- lia instituta, ad opera religio- sacrorum administrationem. lius titulo promotum fuisse, nis vel caritatis sive spiritualis Can. 1492. § 1. Etiamsi eidemque, de consensu Ordi- sive temporalis destinata, fundatione, praescriptione narii, alium legitimum ordina- possunt ab Ordinario loci erigi aut privilegio apostolico pium tionis titulum substituisse. et per eius decretum persona institutum a iurisdictione et Can. 1486. Dimissionem iuridica in Ecclesia constitui. visitatione Ordinarii loci beneficiorum in commodum § 2. Loci Ordinarius haec exemptum fuerit, ius tamen aliorum vel sub aliqua condi- instituta ne approbet, nisi fi- Ordinario est redditionem ratione, quae ipsam beneficii nis fundationis utilis reapse tionum exigendi, reprobata provisionem aut redituum sit, et talis constituta fuerit contraria consuetudine. erogationem attingat, Ordina- dos, quae, omnibus perpen- § 2. Si fundator velit admi- rius admittere nequit, nisi in sis, sufficiat vel sufficiens nistratores non teneri ratio- casu quo beneficium sit liti- fore prudenter praevideatur nem Ordinario loci reddere, giosum et dimissio fiat ab al- ad illum assequendum. fundatio ne acceptetur. terutro ex litigantibus in com- § 3. Horum institutorum Can. 1493. Ordinarius loci modum alterius. administrare bona sui cuiu- advigilet ut piae fidelium vo- Can. 1487. § 1. Permutatio sque rectoris est, secundum luntates, in horum instituto- duorum beneficiorum fieri va- normas tabulae fundationis; rum fundatione expressae, lide nequit, nisi propter Eccle- hic vero iisdem obligationibus plene serventur. siae necessitatem vel utilita- tenetur, iisdemque iuribus Can. 1494. Sine venia Se- tem aliave iusta de causa, fruitur, quibus administrato- dis Apostolicae haec instituta sine aliorum detrimento, de res aliorum bonorum eccle- supprimi, uniri, vel in usus a consensu patroni, si agatur siasticorum. fundatione alienos converti de beneficio iuris patronatus, Can. 1490. § 1. In tabulis nequeunt, nisi in tabulis fun- et Ordinarii loci, non autem fundationis pius fundator ac- dationis aliud caveatur. Vicarii Generalis sine peculiari curate describat totam insti- PARS SEXTA DE BONIS mandato, nec Vicarii Capitu- tuti constitutionem, finem, ECCLESIAE TEMPORALIBUS laris, et servato praescripto dotationem, administratio- Can. 1495. § 1. Ecclesia can. 186. nem et regimen, usum redi- catholica et Apostolica Sedes § 2. Ordinarius intra men- tuum et successionem in nativum ius habent libere et sem consensum praestet vel bona, casu exstinctionis ip- independenter a civili pote- deneget; et permutatio valet sius instituti. state acquirendi, retinendi et a momento consensus ab Or- § 2. Huiusmodi tabulae du- administrandi bona tempora- dinario praestiti. plici exemplari conficiendae lia ad fines sibi proprios pro- § 3. Beneficiorum permuta- sunt, quorum alterum in ar- sequendos. tio admitti nequit ab Ordina- chivo instituti, alterum in ar- § 2. Etiam ecclesiis singula- rio, si utrumque aut alteru- chivo Curiae reponatur. ribus aliisque personis mora- trum beneficium sit Sedi Apo- Can. 1491. § 1. Loci Ordi- libus quae ab ecclesiastica stolicae reservatum. narius omnia huiusmodi insti- auctoritate in iuridicam per- Can. 1488. § 1. Si benefi- tuta, etiam in personam mo- sonam erectae sint, ius est, cia permutanda inaequalia ralem erecta et quovis modo ad normam sacrorum cano- sint, nequeunt compensari exempta, visitare potest et num, bona temporalia acqui- reservatione fructuum aut debet. rendi, retinendi et admini- praestatione pecuniae seu § 2. Imo licet in personam strandi. cuiusque rei pretio aestimabi- moralem non sint erecta et Can. 1496. Ecclesiae ius lis. domui religiosae concredita, quoque est, independens a § 2. Permutatio fieri nequit si quidem agatur de domo re- civili potestate, exigendi a fi- inter plures quam duos bene- ligiosa iuris dioecesani, iuri- delibus quae ad cultum divi- ficiarios. sdictioni Ordinarii loci penitus num, ad honestam clericorum subduntur; si de domo reli- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 146 aliorumque ministrorum su- debent, salvis piorum funda- patrono imponere eccle- stentationem et ad reliquos torum seu oblatorum volun- siis, beneficiis aliisque institu- fines sibi proprios sint neces- tatibus, iuribus legitime tis ecclesiasticis, quanquam saria. quaesitis, ac legibus peculia- sibi subiectis, Ordinarius po- Can. 1497. § 1. Bona tem- ribus, quibus persona moralis test tantummodo in actu fun- poralia, sive corporalia, tum regatur. dationis vel consecrationis; immobilia tum mobilia, sive Can. 1501. Exstincta per- sed nullum imponi tributum incorporalia, quae vel ad Ec- sona morali ecclesiastica, potest super eleemosynis clesiam universam et ad Apo- eius bona fiunt personae mo- Missarum sive manualium stolicam Sedem vel ad aliam ralis ecclesiasticae immediate sive fundatarum. in Ecclesia personam mora- superioris, salvis semper fun- Can. 1507. § 1. Salvo lem pertineant, sunt bona ec- datorum seu oblatorum vo- praescripto can. 1056 et can. clesiastica. luntatibus, iuribus legitime 1234, praefinire taxas pro § 2. Dicuntur sacra, quae quaesitis atque legibus pecu- variis actibus iurisdictionis consecratione vel benedictio- liaribus quibus exstincta per- voluntariae vel pro exsecutione ad divinum cultum desti- sona moralis regebatur. ne rescriptorum Sedis Apo- nata sunt; pretiosa, quibus Can. 1502. Ad decimarum stolicae vel occasione mini- notabilis valor sit, artis vel hi- et primitiarum solutionem strationis Sacramentorum vel storiae vel materiae causa. quod attinet, peculiaria statu- Sacramentalium, in tota ecclesiastica provincia solven- Can. 1498. In canonibus ta ac laudabiles consuetudi- das, est Concilii provincialis qui sequuntur, nomine Eccle- nes in unaquaque regione aut conventus Episcoporum siae significatur non solum serventur. provinciae; sed nulla vi prae- Ecclesia universa aut Sedes Can. 1503. Salvis prae- finitio eiusmodi pollet, nisi Apostolica, sed etiam quaeli- scriptis can. 621-624, vetan- prius a Sede Apostolica ap- bet persona moralis in Eccle- tur privati tam clerici quam probata fuerit. sia, nisi ex contextu sermonis laici sine Sedis Apostolicae vel ex natura rei aliud appa- aut proprii Ordinarii et Ordi- § 2. Ad taxas pro actibus reat. narii loci licentia, in scriptis iudicialibus quod spectat, servetur praescriptum can. TITULUS XXVIIDe bonis ec- data, stipem cogere pro quo- 1909. clesiasticis acquirendis libet pio aut ecclesiastico instituto vel fine. Can. 1508. Praescriptio- Can. 1499. § 1. Ecelesia nem, tanquam acquirendi et acquirere bona temporalia Can. 1504. Omnes eccle- se liberandi modum, prout potest omnibus iustis modis siae vel beneficia iurisdictioni est in legislatione civili re- iuris sive naturalis sive positi- Episcopi subiecta, itemque spectivae nationis, Ecclesia vi, quibus id aliis licet. laicorum confraternitates, debent quotannis in signum su- pro bonis ecclesiasticis reci- § 2. Dominium bonorum, biectionis solvere Episcopo pit, salvo praescripto cano- sub suprema auctoritate Se- cathedraticum seu modera- num qui sequuntur. dis Apostolicae, ad eam perti- tam taxam determinandam Can. 1509. Praescriptioni net moralem personam, quae ad normam can. 1507, § 1, obnoxia non sunt: eadem bona legitime acquisi- nisi iam antiqua consuetudine verit. 1º. Quae sunt iuris divini fuerit determinata. sive naturalis sive positivi; Can. 1500. Diviso territorio Can. 1505. Loci Ordinarius, personae moralis ecclesiasti- 2º. Quae obtineri possunt praeter tributum pro Semina- cae ita ut vel illius pars alii ex solo privilegio apostolico; rio, de quo in can. 1355, personae morali uniatur, vet 3º. Iura spiritualia, quorum 1356, aut beneficialem pen- distincta persona moralis pro laici non sunt capaces, si sionem de qua in can.1429, parte dismembrata erigatur, agatur de praescriptione in potest, speciali dioecesis ne- etiam bona communia quae commodum laicorum; cessitate impellente, omnibus in commodum totius territorii beneficiariis, sive saeculari- 4º. Fines certi et indubii erant destinata, et aes alie- bus sive religiosis, extraordi- provinciarum ecclesiastica- num quod pro toto territorio nariam et moderatam exac- rum, dioecesium, paroecia- contractum fuerat, ab aucto- tionem imponere. rum, vicariatuum apostolico- ritate ecclesiastica, cui divisio rum, praefecturarum aposto- competat cum debita propor- Can. 1506. Aliud tributum tione ex bono et aequo divid in bonum dioecesis vel pro btcabf Codex Iuris Canonici 1917 147 licarum, abbatiarum vel prae- tur, si fieri possit, sollemnita- loci Ordinarius; secus, est laturarum nullius; tes iuris civilis; hae si omis- Ordinarius eiusdem religiosi 5º. Eleemosynae et onera sae fuerint, heredes monean- proprius. Missarum; tur ut testatoris voluntatem Can. 1517. § 1. Ultimarum adimpleant. 6º. Beneficium ecclesiasti- voluntatum reductio, mode- cum sine titulo; Can. 1514. Voluntates fi- ratio, commutatio, quae fieri delium facultates suas in pias ex iusta tantum et necessaria 7º. Ius visitationis et obe- causas donantium vel relin- causa debent, Sedi Apostoli- dientiae, ita ut subditi a nullo quentium, sive per actum in- cae reservantur, nisi fundator Praelato visitari possint et ter vivos, sive per actum hanc potestatem etiam Ordi- nulli Praelato iam subsint; mortis causa, diligentissime nario loci expresse concesse- 8º. Solutio cathedratici. impleantur etiam circa mo- rit. Can. 1510. § 1. Res sacrae dum administrationis et ero- § 2. Si tamen exsecutio quae in dominio privatorum gationis bonorum, salvo onerum impositorum, ob im- sunt, praescriptione acquiri a praescripto can. 1515, § 3. minutos reditus aliamve cau- privatis personis possunt, Can. 1515. § 1. Ordinarii sam, nulla administratorum quae tamen eas adhibere ne- omnium piarum voluntatum culpa, impossibilis evaserit, queunt ad profanos usus; si tam mortis causa quam inter tunc Ordinarius quoque, audi- vero consecrationem vel be- vivos exsecutores sunt. tis iis quorum interest, et ser- nedictionem amiserint, libere § 2. Hoc ex iure Ordinarii vata, meliore quo fieri potest acquiri possunt etiam ad usus vigilare possunt, ac debent, modo, fundatoris voluntate, profanos, non tamen sordi- etiam per visitationem, ut poterit eadem onera aeque dos. piae voluntates impleantur, imminuere, excepta Missa- § 2. Res sacrae, quae in et alii exsecutores delegati rum reductione quae semper dominio privatorum non sunt, debent, perfuncti munere, il- Sedi Apostolicae unice com- non a persona privata, sed a lis reddere rationem. petit. persona morali ecclesiastica § 3. Clausulae huic Ordina- TITULUS XXVIII De bonis contra aliam personam mora- riorum iuri contrariae, ultimis ecclesiasticis administrandis lem ecclesiasticam praescribi voluntatibus adiectae, tan- Can. 1518. Romanus Ponti- possunt. quam non appositae habean- fex est omnium bonorum ec- Can. 1511. § 1. Res immo- tur. clesiasticorum supremus ad- biles, mobiles pretiosae, iura Can. 1516. § 1. Clericus ministrator et dispensator. et actiones sive personales vel religiosus qui bona ad Can. 1519. § 1. Loci Ordi- sive reales, quae pertinent ad pias causas sive per actum narii est sedulo advigilare ad- Sedem Apostolicam, spatio inter vivos, sive ex testamen- ministrationi omnium bono- centum annorum praescri- to fiduciarie accepit, debet de rum ecclesiasticorum quae in buntur. sua fiducia Ordinarium certio- suo territorio sint nec ex eius § 2. Quae ad aliam perso- rem reddere, eique omnia iurisdictione fuerint subducta, nam moralem ecclesiasticam, istiusmodi bona seu mobilia salvis legitimis praescriptioni- spatio triginta annorum. seu immobilia cum oneribus bus, quae eidem potiora iura Can. 1512. Nulla valet adiunctis indicare; quod si tribuant. praescriptio, nisi bona fide ni- donator id expresse et omni- § 2. Habita ratione iurium, tatur, non solum initio pos- no prohibuerit, fiduciam ne legitimarum consuetudinum sessionis, sed toto possessio- acceptet. et circumstantiarum, Ordina- nis tempore ad praescriptio- § 2. Ordinarius debet exi- rii, opportune editis peculiari- nem requisito. gere ut bona fiduciaria in tuto bus instructionibus intra fines Can. 1513. § 1. Qui ex collocentur et vigilare pro ex- iuris communis, universum iure naturae et ecclesiastico secutione piae voluntatis ad administrationis bonorum ec- libere valet de suis bonis sta- normam can. 1515. clesiasticorum negotium ordi- tuere, potest ad causas pias, § 3. Bonis fiduciariis alicui nandum curent. sive per actum inter vivos religioso commissis, si qui- Can. 1520. § 1. Ad hoc sive per actum mortis causa, dem bona sint attributa loci munus rite obeundum quili- bona relinquere. seu dioecesis ecclesiis, incolis bet Ordinarius in sua civitate § 2. In ultimis voluntatibus aut piis causis iuvandis, Ordi- episcopali Consilium instituat, in bonum Ecclesiae serven- narius de quo in § § 1, 2, est quod constet praeside, qui btcabf Codex Iuris Canonici 1917 148 est ipsemet Ordinarius, et nes et praescribendi modum mentum ipsius ecclesiae duobus vel pluribus viris ido- administrationis. occupare; neis, iuris etiam civilis, quan- Can. 1522. Antequam ad- 5º. Accepti et expensi libros tum fieri potest, peritis, ab ministratores bonorum eccle- bene ordinatos habere; 6º. ipso Ordinario, audito Capitu- siasticorum, de quibus in can. Documenta et instrumenta, lo, eligendis, nisi iure vel con- 1521, suum munus ineant: quibus iura ecclesiae in bona suetudine peculiari iam alio 1º. Debent se bene et fideli- nituntur, rite ordinare et in aequivalenti modo legitime ter administraturos coram ecclesiae archivo vel armario fuerit provisum. Ordinario loci vel vicario fora- convenienti et apto custodire; § 2. Citra apostolicum in- neo iureiurando cavere; authentica vero eorum exem- dultum, ii a munere admini- plaria, ubi commode fieri po- 2º. Fiat accuratum ac di- stratoris excluduntur, qui test, in archivo vel armario stinctum inventarium, ab om- cum Ordinario loci primo vel Curiae deponere. nibus subscribendum, rerum secundo consanguinitatis vel immobilium, rerum mobilium Can. 1524. Omnes, et affinitatis gradu coniuncti pretiosarum aliarumve cum praesertim clerici, religiosi ac sint. descriptione atque aestima- rerum ecclesiasticarum admi- § 3. Loci Ordinarius in ad- tione earundem; vel factum nistratores, in operum loca- ministrativis actibus maioris antea inventarium accepte- tione debent assignare opera- momenti Consilium admini- tur, adnotatis rebus quae in- riis honestam iustamque strationis audire ne praeter- terim amissae vel acquisitae mercedem; curare ut iidem mittat; huius tamen sodales fuerint; pietati, idoneo temporis spa- votum habent tantum consul- tio, vacent; nullo pacto eos 3º. Huius inventarii alterum tivum, nisi iure communi in abducere a domestica cura exemplar conservetur in ta- casibus specialiter expressis parsimoniaeque studio, ne- bulario administrationis, alte- vel ex tabulis fundationis eoque plus eisdem imponere rum in archivo Curiae; et in rum consensus exigatur. operis quam vires ferre utroque quaelibet immutatio queant neque id genus quod § 4. Sodales huius Consilii adnotetur quam patrimonium cum aetate sexuque dissi- iusiurandum de munere bene subire contingat. ac fideliter adimplendo coram deat. Can. 1523. Administratores Ordinario emittant. Can. 1525. § 1. Reprobata bonorum ecclesiasticorum di- contraria consuetudine, ad- Can. 1521. § 1. Praeter ligentia boni patrisfamilias ministratores tam ecclesiasti- hoc dioecesanum Consilium suum munus implere tenen- ci quam laici cuiusvis eccle- administrationis, Ordinarius tur; ac proinde debent: loci in administrationem bo- siae etiam cathedralis aut loci 1º. Vigilare ne bona eccle- norum quae ad aliquam ec- pii canonice erecti aut confra- siastica suae curae concredita clesiam vel locum pium perti- ternitatis singulis annis officio quoquo modo pereant aut de- nent et ex iure vel tabulis tenentur reddendi rationem trimentum capiant; fundationis suum non habent administrationis Ordinario administratorem, assumat vi- 2º. Praescripta servare iuris loci. ros providos, idoneos et boni tam canonici quam civilis, aut § 2. Si ex peculiari iure aliis testimonii, quibus, elapso quae a fundatore vel donato- ad id designatis ratio redden- triennio, alios sufficiat, nisi re vel legitima auctoritate im- da sit, tunc etiam Ordinarius locorum circumstantiae aliud posita sint; loci vel eius delegatus cum suadeant. 3º. Reditus bonorum ac his admittatur, ea lege ut ali- § 2. Quod si laicis partes proventus accurate et iusto ter factae liberationes ipsis quaedam in administratione tempore exigere exactosque administratoribus minime bonorum ecclesiasticorum vel loco tuto servare et secun- suffragentur. ex legitimo fundationis seu dum fundatoris mentem aut Can. 1526. Administratores erectionis titulo vel ex Ordi- statutas leges vel normas im- litem nomine ecclesiae ne in- narii loci voluntate compe- pendere; choent vel contestentur, nisi tant, nihilominus universa 4º. Pecuniam ecclesiae, licentiam obtinuerint scripto administratio nomine Eccle- quae de expensis supersit et datam Ordinarii loci, aut sal- siae fiat, ac salvo iure Ordi- utiliter collocari potest, de tem, si res urgeat, vicarii fo- narii visitandi, exigendi ratio- consensu Ordinarii, in emolu- ranei, qui statim Ordinarium

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 149 de concessa licentia certio- praescribendae, ne omittan- quo conditio Ecclesiae rem reddere debet. tur, ut Ecclesiae damnum vi- peior fieri possit. Can. 1527. § 1. Nisi prius tetur. Can. 1534. § 1. Ecclesiae ab Ordinario loci facultatem Can. 1531. § 1. Res alie- competit actio personalis impetraverint, scriptis dan- nari minore pretio non debet contra eum qui sine debitis dam, administratores invalide quam quod in aestimatione sollemnitatibus bona ecclesia- actus ponunt qui ordinariae indicatur. stica alienaverit et contra administrationis fines et mo- § 2. Alienatio fiat per publi- eius heredes; realis vero, si dum excedant. cam licitationem aut saltem alienatio nulla fuerit, contra § 2. Ecclesia non tenetur nota reddatur, nisi aliud cir- quemlibet possessorem, sal- respondere de contractibus cumstantiae suadeant; et res vo iure emptoris contra male ab administratoribus sine li- ei concedatur qui, omnibus alienantem. centia competentis Superioris perpensis, plus obtulerit. § 2. Contra invalidam re- initis, nisi quando et quate- § 3. Pecunia ex alienatione rum ecclesiasticarum aliena- nus in rem suam versum sit. percepta caute, tuto et utili- tionem agere possunt qui Can. 1528. Etsi ad admini- ter in commodum Ecclesiae rem alienavit, eius Superior, strationem non teneantur ti- collocetur. utriusque successor in officio, tandem quilibet clericus illi tulo beneficii vel officii eccle- Can. 1532. § 1. Legitimus ecclesiae adscriptus, quae siastici, administratores qui Superior de quo in can. 1530, damnum passa sit. munus expresse vel tacite par, 1, n. 3, est Sedes Apo- susceptum arbitratu suo di- stolica, si agatur: Can. 1535. Praelati et rec- mittunt ita ut damnum exin- tores de bonis mobilibus sua- 1º. De rebus pretiosis; de ecclesiae obveniat, ad rerum ecclesiarum donationes, stitutionem tenentur. 2º. De rebus quae valorem praeterquam parvas et modi- excedunt triginta millium li- TITULUS XXIX De contracti- cas secundum legitimam loci bellarum seu francorum. bus consuetudinem, facere ne § 2. Si vero agatur de re- praesumant, nisi iusta inter- Can. 1529. Quae ius civile bus quae valorem non exce- veniente causa remuneratio- in territorio statuit de con- dunt mille libellarum seu nis aut pietatis aut christia- tractibus tam in genere, francorum, est loci Ordina- nae caritatis; secus donatio a quam in specie, sive nomina- rius, audito administrationis successoribus revocari pote- tis sive innominatis, et de so- Consilio, nisi res minimi mo- rit. lutionibus, eadem iure cano- menti sit, et cum eorum con- nico in materia ecclesiastica Can. 1536. § 1. Nisi consensu quorum interest. iisdem cum effectibus ser- trarium probetur, praesu- ventur, nisi iuri divino contra- § 3. Si denique de rebus mendum ea quae donantur ria sint aut aliud iure canoni- quarum pretium continetur rectoribus ecclesiarum, etiam co caveatur. intra mille libellas et triginta religiosorum, esse ecclesiae millia libellarum seu franco- donata. Can. 1530. § 1. Salvo rum, est loci Ordinarius, praescripto can. 1281, § 1, § 2. Donatio facta eccle- dummodo accesserit consen- ad alienandas res ecclesiasti- siae, ab eius rectore seu Su- sus tum Capituli cathedralis, cas immobiles aut mobiles, periore repudiari nequit sine tum Consilii administrationis, quae servando servari pos- licentia Ordinarii. tum eorum quorum interest. sunt, requiritur: § 3. Repudiata illegitime § 4. Si agatur de alienanda 1º. Aestimatio rei a probis donatione, ob damna quae re divisibili, in petenda licen- peritis scripto facta; inde obvenerint actio datur tia aut consensu pro aliena- restitutionis in integrum vel 2º. Iusta causa, idest ur- tione exprimi debent partes indemnitatis. gens necessitas, vel evidens antea alienatae; secus licen- § 4. Donatio ecclesiae facta utilitas Ecclesiae, vel pietas; tia irrita est. et ab eadem legitime accep- 3º. Licentia legitimi Supe- Can. 1533. Sollemnitates tata, propter ingratum Prae- rioris, sine qua alienatio inva- ad normam can. 1530-1532 lati vel rectoris animum revo- lida est. requiruntur non solum in alie- cari nequit. § 2. Aliae quoque opportu- natione proprie dicta, sed nae cautelae, ab ipsomet Su- etiam in quolibet contractu periore pro diversis adiunctis

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 150 Can. 1537. Res sacrae ne § 2. Pro locatione bonorum pacisci, nisi constet ipsum commodentur ad usum qui ecclesiasticorum, servato esse immoderatum, aut earundem naturae repugnet. praescripto can. 1479: etiam de lucro maiore, si iu- Can. 1538. § 1. Si eccle- 1º. Si valor excedat triginta stus ac proportionatus titulus siae bona, legitima interve- millia libellarum seu franco- suffragetur. niente causa, oppignoranda rum et locatio sit ultra noven- TITULUS XXX De piis funda- vel hypothecae nomine obli- nium, requiritur beneplacitum tionibus ganda sint, vel agatur de apostolicum; si locatio non sit Can. 1544. § 1. Nomine aere alieno contrahendo, legi- ultra novennium, servari de- piarum fundationum signifi- timus Superior, qui ad nor- bet praescriptum can. 1532, cantur bona temporalia alicui mam can. 1532 licentiam § 3; personae morali in Ecclesia dare debet, exigat ut antea 2º. Si valor contineatur in- quoquo modo data, cum one- omnes, quorum interest, au- tra mille libellas et triginta re in perpetuum vel in diutur- diantur, et curet ut, cum pri- millia libellarum seu franco- num tempus ex reditibus an- mum fieri poterit, aes alie- rum et locatio sit ultra noven- nuis atiquas Missas celebran- num solvatur. nium, servari debet praedi, vel alias praefinitas func- § 2. Hac de causa annuae scriptum eiusdem can. 1532, tiones ecclesiasticas explendi, ratae ab eodem Ordinario § 3; si locatio non sit ultra aut nonnulla pietatis et cari- praefiniantur quae exstin- novennium, praescriptum tatis opera peragendi. guendo debito sint destina- eiusdem can. 1532, § 2; § 2. Fundatio, legitime ac- tae. 3º. Si valor non excedat ceptata, naturam induit con- Can. 1539. § 1. In vendi- mille libellas seu francos et tractus synallagmatici: do ut tione aut permutatione rerum locatio sit ultra novennium, facias. sacrarum nulla ratio conse- servari debet idem praescrip- Can. 1545. Loci Ordinarii crationis vel benedictionis in tum can. 1532, § 2; si locatio est normas praescribere de pretii aestimatione habeatur. non sit ultra novennium, fieri dotis quantitate infra quam § 2. Administratores pos- potest a legitimis administra- pia fundatio admitti nequeat sunt titulos ad latorem quos toribus, monito Ordinaria. et de eius fructibus rite distri- vocant, commutare in alios Can. 1542. § 1. In emphy- buendis. titulos magis aut saltem ae- teusi bonorum ecclesiastico- Can. 1546. § 1. Ut huiu- que tutos ac frugiferos, ex- rum emphyteuta nequit cano- smodi fundationes a persona clusa qualibet commercii vel nem redimere sine licentia le- morali acceptari possint, re- negotiationis specie, ac de gitimi Superioris ecclesiastici quiritur consensus Ordinarii consensu Ordinarii, dioecesa- de quo in can. 1532; quod si loci, in scriptis datus, qui ni Consilii administrationis redemerit, eam saltem pecu- eum ne praebeat, antequam aliorumque quorum intersit. niae vim ecclesiae dare de- legitime compererit personam Can. 1540. Bona ecclesiae bet, quae canoni respondeat. moralem tum novo oneri su- immobilia propriis admini- § 2. Ab emphyteuta con- scipiendo, tum antiquis iam stratoribus eorumque co- grua exigatur cautio pro solu- susceptis satisfacere posse; niunctis in primo aut secundo tione canonis et conditionibus maximeque caveat ut reditus consanguinitatis vel affinitatis implendis; in ipso instrumen- omnino respondeant oneribus gradu non sunt vendenda aut to pacti emphyteutici forum adiunctis secundum cuiusque locanda sine speciali Ordinarii ecclesiasticum arbiter statua- dioecesis morem. loci licentia. tur ad dirimendas controver- § 2. In acceptatione, con- Can. 1541. § 1. Contractus sias inter partes forte exori- stitutione et administratione locationis alicuius fundi eccle- turas et expresse declaretur fundationis patronus ecclesiastici ne fiant, nisi ad nor- meliorationes solo cedere. siae nullum ius habet. mam can. 1531, § 2; et in iis Can. 1543. Si res fungibilis Can. 1547. Pecunia et addantur semper conditiones ita alicui detur ut eius fiat et bona mobilia, dotationis no- de limitibus custodiendis, de postea tantundem in eodem mine assignata, statim in loco bona cultione, de rite solven- genere restituatur, nihil lucri, tuto, ab eodem Ordinario de- do canone, de opportuna ratione ipsius contractus, signando, deponantur ad cautela pro conditionibus im- percipi potest; sed in prae- eum finem ut eadem pecunia plendis. statione rei fungibilis non est vel bonorum mobilium pre- per se illicitum de lucro legali tium custodiantur et quam- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 151 primum caute et utiliter se- § 3. Indultum vero generale fert, congruis poenis puniri cundum prudens eiusdem Or- reducendi onera piarum fun- potest ad normam can. 2222 dinarii arbitrium, auditis et iis dationum ita intelligendum et privatur iure contra ean- quorum interest et dioecesa- est, nisi aliud constet, ut in- dem personam de eadem re no administrationis Consilio, dultarius potius alia onera, et de connexis causam agen- collocentur in commodum quam Missas reducat. di in foro ecclesiastico. eiusdem fundationis cum ex- LIBER QUARTUSDE Can. 1555. § 1. Tribunal pressa et individua mentione PROCESSIBUS Congregationis S. Officii suo oneris. PARS PRIMA DE IUDICIIS more institutoque procedit si- Can. 1548. § 1. Fundatio- bique propriam consuetudi- Can. 1552. § 1. Nomine nes, etiam viva voce factae, nem retinet; et etiam inferio- iudicii ecclesiastici intelligitur scripto consignentur. ra tribunalia in causis quae controversiae in re de qua ad S. Officii tribunal spectant, § 2. Alterum tabularum Ecclesia ius habet cognoscen- normas ab eodem traditas exemplar in Curiae archivo, di, coram tribunali ecclesia- sequantur oportet. alterum in archivo personae stico, legitima disceptatio et moralis, ad quam fundatio definitio. § 2. Cetera tribunalia ser- spectat, tuto asservetur. vare debent praescripta ca- § 2. Obiectum iudicii sunt: Can. 1549. § 1. Servatis nonum qui sequuntur. 1º. Personarum physicarum praescriptis can. 1514- 1517 § 3. In iudicio pro dimissio- vel moralium iura persequen- et can. 1525, in qualibet ec- ne religiosorum serventur da aut vindicanda, vel earun- clesia onerum ex piis funda- praescripta can. 654-668. dem personarum facta iuridi- tionibus incumbentium tabel- ca declaranda; et tunc iudi- SECTIO I De iudiciis in la conficiatur quae apud rec- cium est contentiosum; genere torem in loco tuto conserve- TITULUS I De foro compe- tur. 2º. Delicta in ordine ad poenam infligendam vel decla- tenti § 2. Pariter praeter librum randam; et tunc iudicium est Can. 1556. Prim Sedes a de quo in can. 843, § 1, alter criminale. nemine iudicatur. liber retineatur et apud rectorem servetur, in quo singula Can. 1553. § 1. Ecclesia Can. 1557. § 1. Ipsius Ro- onera perpetua et temporaria iure proprio et exclusivo co- mani Pontificis dumtaxat ius eorumque implementum et gnoscit: est iudicandi: eleemosynae adnotentur, ut 1º. De causis quae respi- 1º. Eos qui supremum te- de iis omnibus exacta ratio ciunt res spirituales et spiri- nent populorum principatum Ordinario loci reddatur. tualibus adnexas; horumque filios ac filias eo- Can. 1550. Si agatur de 2º. De violatione legum ec- sve quibus ius est proxime piis fundationibus in ecclesiis, clesiasticarum deque omni- succedendi in principatum; etiam paroecialibus, religio- bus in quibus inest ratio pec- 2º. Patres Cardinales; sorum exemptorum, iura et cati, quod attinet ad culpae 3º. Legatos Sedis Apostoli- officia Ordinarii loci, de qui- definitionem et poenarum ec- cae, et in criminalibus Episco- bus in can. 1545-1549, ex- clesiasticarum irrogationem; pos, etiam titulares. clusive competunt Superiori 3º. De omnibus causis sive § 2. Tribunalibus vero Sedis maiori. contentiosis sive criminalibus Apostolicae reservatur iudica- Can. 1551. § 1. Reductio quae respiciunt personas pri- re: vilegio fori gaudentes ad nor- onerum quae pias fundatio- 1º. Episcopos residentiales mam can. 120, 614, 680. nes gravant, uni Sedi Aposto- in contentiosis, salvo prae- licae reservatur, nisi in tabu- § 2. In causis in quibus tum scripto can. 1572, § 2; lis fundationis aliud expresse Ecclesia tum civilis potestas 2º. Dioeceses aliasve perso- caveatur, et salvo praescripto aeque competentes sunt, nas morales ecclesiasticas can. 1517, § 2. quaeque dicuntur mixti fori, quae Superiorem infra Roma- est locus praeventioni. § 2. Indultum reducendi num Pontificem non habent, Missas fundatas non proten- Can. 1554. Actor, qui cau- uti religiones exemptas, Con- ditur nec ad alias Missas ex sas mixti fori ad iudicem ec- gregationes monasticas, etc. contractu debitas nec ad alia clesiasticum deductas ad fo- § 3. Alias causas quas Ro- opera piae fundationis. rum saeculare iudicandas de- manus Pontifex ad suum ad-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 152 vocaverit iudicium, videt iu- citari; sed ius habet revocan- grum est cuilibet fideli in dex quem ipsemet Romanus di domum, idest petendi ut toto orbe catholico causam Pontifex designaverit. ad proprium Ordinarium re- suam sive contentiosam sive Can. 1558. In causis de mittatur. criminalem, in quovis iudicii quibus in can. 1556, 1557, § 2. Qui in Urbe ab anno gradu et in quovis litis statu, aliorum iudicum incompeten- commoratur, ius habet decli- cognoscendam ad Sanctam tia est absoluta. nandi forum Ordinarii et in- Sedem deferre vel apud eandem introducere. Can. 1559. § 1. Nemo in standi ut coram Urbis tribu- prima instantia conveniri po- nalibus citetur. § 2. Recursus tamen ad Se- test, nisi coram iudice eccle- Can. 1563. Vagus pro- dem Apostolicam interpositus siastico qui competens sit ob prium forum habet in loco ubi non suspendit, excluso casu unum ex titulis qui in actu commoratur; religiosus appellationis, exercitium iuri- can.1560-1568 determinan- in loco domus suae. sdictionis in iudice qui causam iam cognoscere coepit; tur. Can. 1564. Ratione rei si- quique idcirco poterit iudi- § 2. Incompetentia iudicis tae pars conveniri potest co- cium prosequi usque ad defi- cui nullus ex his titulis suffra- ram Ordinario loci, ubi res li- nitivam sententiam, nisi con- gatur, dicitur relativa. tigiosa sita est, quoties actio stiterit Sedem Apostolicam in rem directa sit. § 3. Actor sequitur forum causam ad se advocasse. rei; quod si reus multiplex fo- Can. 1565. § 1. Ratione Can. 1570. § 1. Exceptis rum habeat, optio fori actori contractus pars conveniri po- causis Sedi Apostolicae reser- conceditur. test coram Ordinario loci in vatis aut ad eandem advoca- quo contractus initus est vel Can. 1560. Forum neces- tis, ceterae omnes cogno- adimpleri debet. sarium habent: scuntur a diversis tribunali- 1º. Actiones de spolio, co- § 2. In actu autem contrac- bus, de quibus in can. 1572 ram Ordinario loci rei sitae; tus permittitur contrahenti- seqq. bus, obligationis declarandae, 2º. Causae respicientes be- § 2. Quodlibet tamen tribu- urgendae vel implendae gra- neficium, quamvis non resi- nal, quod attinet ad partium tia, locum eligere, in quo dentiale, coram Ordinario loci et testium examen aut cita- etiam absentes citari et con- beneficii; tionem, documentorum vel veniri possint. 3º. Causae quae versantur rei controversae inspectio- Can. 1566. § 1. Ratione circa administrationem, co- nem, decretorum intimatio- delicti reus forum sortitur in ram Ordinario loci ubi admini- nem aliaque huiusmodi, ius loco patrati delicti. stratio gesta est; habet in auxilium vocandi § 2. Licet post delictum 4º. Causae quae respiciunt aliud tribunal, quod normas reus e loco discesserit iudex hereditates aut legata pia, pro singulis actibus iure prae- loci ius habet illum citandi ad coram Ordinario loci domicilii scriptas servare debet. comparendum, et sententiam testatoris, nisi agatur de Can. 1571. Qui causam vi- in eum ferendi. mera exsecutione legati, dit in uno iudicii gradu, nequit quae videnda est secundum Can. 1567. Ratione conne- eandem causam in alio iudi- ordinarias competentiae nor- xionis seu continentiae ab care. mas. uno eodemque iudice cogno- CAPUT I. De tribunali ordi- scendae sunt causae inter se Can. 1561. § 1. Ratione nario primae instantiae. connexae, nisi legis prae- domicilii vel quasi-domicilii ART. I. De Iudice. scriptum obstet. quilibet conveniri potest co- Can. 1572. § 1. In una- Can. 1568. Ratione prae- ram Ordinario loci. quaque dioecesi et pro omni- ventionis, cum duo vel plures § 2. Ordinarius autem do- bus causis a iure expresse iudices aeque com petentes micilii vel quasi-domicilii iuri- non exceptis, iudex primae sunt, ei ius est causam co- sdictionem in subditum, instantiae est loci Ordinarius, gnoscendi qui prius citatione quamvis absentem habet. qui iudiciariam potestatem reum legitime convenit. Can. 1562. § 1. Qui pere- exercere potest ipse per se, TITULUS II De variis tribu- grinus est in Urbe, licet per vel per alios, secundum ta- nalium gradibus et speciebus breve tempus, potest in ipsa men canones qui sequuntur. tanquam ip proprio domicilio Can. 1569. § 1. Ob primatum Romani Pontificis inte-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 153 § 2. Si vero agatur de iuri- scopo delegata in litibus iudi- § 3. Duo vel quatuor iu- bus aut bonis temporalibus candis partem habeant; qui- dices qui una cum praeside Episcopi aut mensae vel Cu- bus nomen esto iudicum sy- tribunal collegiale consti- riae dioecesanae, controver- nodalium aut pro-synoda- tuunt, inter iudices synodales sia dirimenda deferatur vel, lium, si extra Synodum con- Ordinarius, nisi pro sua pru- Episcopo consentiente, ad stituuntur. dentia aliter opportunum exi- dioecesanum tribunal colle- § 2. Quod ad eorum elec- stimaverit, eligat per turnum. giale quod constat officiali et tionem, substitutionem, ces- Can. 1577. § 1. Tribunal duobus iudicibus synodalibus sationem aut remotionem a collegiale collegialiter proce- antiquioribus, vel ad iudicem munere attinet, serventur dere debet, et ad maiorem immediate superiorem. praescripta can. 385-388. suffragiorum partem senten- Can. 1573. § 1. Quilibet § 3. Nomine iudicum syno- tias ferre. Episcopus tenetur officialem dalium in iure veniunt quoque § 2. Eidem praeest officialis eligere cum potestate ordina- iudices pro-synodales. vel vice-officialis, cuius est ria iudicandi, a Vicario Gene- Can. 1575. Unicus iudex in processum dirigere, et decer- rali distinctum, nisi parvitas quolibet iudicio duos assesso- nere quae pro iustitiae admi- dioecesis aut paucitas nego- res consulentes sibi adscisce- nistratione in causa quae agi- tiorum suadeat hoc officium re potest; quos tamen ex iu- tur necessaria sunt. ipsi Vicario Generali committi. dicibus synodalibus eligere Can. 1578. Exceptis causis § 2. Officialis unum consti- debet. de quibus in can.1572, § 2, tuit tribunal cum Episcopo Can. 1576. § 1. Reprobata Episcopus semper potest tri- loci: sed nequit iudicare cau- contraria consuetudine et re- bunali ipse per se praeesse; sas quas Episcopus sibi reser- vocato quolibet contrario pri- sed valde expedit ut causas, vat. vilegio: praesertim criminales et con- § 3. Officiali dari possunt tentiosas gravis momenti, iu- 1º. Causae contentiosae de adiutores, quibus nomen est dicandas relinquat tribunali vinculo sacrae ordinationis, et vice-officialium. ordinario, cui praesit officialis matrimonii, vel de iuribus aut vel vice-officialis. § 4. Tum officialis tum vice- bonis temporalibus cathedra- officiales esse debent sacer- lis ecclesiae; itemque crimi- Can. 1579. § 1. Si contro- dotes, integrae famae, in iure nales in quibus res est de pri- versia sit inter religiosos canonico doctores vel cetero- vatione beneficii inamovibilis exemptos eiusdem religionis qui periti, annos nati non mi- aut de irroganda vel decla- clericalis, iudex primae in- nus triginta. randa excommunicatione, tri- stantiae, nisi aliud in consti- § 5. Sunt amovibiles ad nu- bunali collegiali trium iudicum tutionibus caveatur, est Su- tum Episcopi; vacante sede, reservantur; perior provincialis, aut, si monasterium sit sui iuris, Ab- a munere non cessant, nec a 2º. Causae vero quibus agi- bas localis. Vicario Capitulari amoveri tur de delictis quae depositio- possunt; adveniente autem nis, privationis perpetuae ha- § 2. Salvo diverso constitu- novo Episcopo, indigent con- bitus ecclesiastici, vel degra- tionum praescripto, si res firmatione. dationis poenam important, contentiosa agatur inter duas § 6. Qui Vicarius Generalis reservantur tribunali quinque provincias, in prima instantia est idemque officialis, sede iudicum. iudicabit ipse per se vel per delegatum supremus religio- vacante, cessat quidem a Vi- § 2. Loci Ordinarius tribu- nis Moderator, si inter duo carii, non autem ab officialis nali collegiali trium vel quin- monasteria, supremus Mode- munere. que iudicum cognitionem rator Congregationis mona- § 7. Si officialis eligatur in committere potest etiam alia- sticae. Vicarium Capitularem ipse rum causarum, idque prae- novum nominat officialem. sertim faciat quando de cau- § 3. Si demum controversia enascatur inter religiosas per- Can. 1574. § 1. In qualibet sis agitur quae, attentis tem- sonas physicas vel morales dioecesi presbyteri probatae poris, loci et personarum diversae religionis, aut etiam vitae et in iure canonico peri- adiunctis et materia iudicii, inter religiosos eiusdem reli- ti, etsi extradioecesani, non difficiliores et maioris mo- gionis non exemptae vel lai- plures quam duodecim eli- menti videantur. calis, aut inter religiosum et gantur ut potestate ab Epi- clericum saecularem vel lai-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 154 cum, iudex primae instantiae § 2. Quare iudex, ante- Can. 1590. § 1. Promo- est Ordinarius loci. quam causam cognoscere in- tor iustitiae et vinculi defen- ART.II. De Auditoribus et cipiat, in actuarium assumere sor electi ad universitatem Relatoribus. debet unum e notariis legiti- causarum a munere non ces- me constitutis, nisi ipse Ordi- sant, sede episcopali vacante, Can. 1580. § 1. Potest Or- narius aliquem pro ea causa nec a Vicario Capitulari pos- dinarius unum aut plures au- iam designaverit. sunt removeri; adveniente ditores, seu actorum instruc- autem novo Praelato, indi- tores sive stabiliter sive pro Can. 1586. Constituatur in gent confirmatione. certa aliqua causa constitue- dioecesi promotor iustitiae et re. defensor vinculi; ille pro cau- § 2. Iusta tamen interce- sis, tum contentiosis in qui- dente causa, Episcopus eos § 2. Iudex auditorem elige- bus bonum publicum, Ordina- removere potest. re potest tantummodo pro rii iudicio, in discrimen vocari causa quam cognoscit, nisi ART. IV. De Cursoribus et potest, tum criminalibus; iste Ordinarius iam providerit. Apparitoribus. pro causis, in quibus agitur Can. 1591. § 1. Ad acta iu- Can. 1581. Auditores pro de vinculo sacrae ordinationis dicialia intimanda, nisi alia sit tribunali dioecesano, quan- aut matrimonii. tum fieri potest, deligantur ex probata tribunalis consuetu- Can. 1587. § 1. In causis iudicibus synodalibus; pro tri- do, constituantur cursores in quibus eorum praesentia bunali vero religiosorum deli- sive pro omnibus causis sive requiritur, promotore iustitiae gendi semper sunt ex alum- pro causa peculiari; item ap- aut vinculi defensore non ci- nis eiusdem religionis ad nor- paritores ad sententias ac de- tato, acta irrita sunt, nisi ipsi, mam constitutionum. creta iudicis, eo committente, etsi non citati, revera inter- exsecutioni mandanda. Can. 1582. Eorum est te- fuerit. stes citare et audire, aliaque § 2. Eadem persona utro- § 2. Si legitime citati aliqui- acta iudicialia instruere seque officio defungi potest. bus actibus non interfuerint, cundum tenorem mandati, Can. 1592. Laici ipsi sint, acta quidem valent, verum non autem sententiam defini- nisi prudentia in aliqua causa postea eorum examini subii- tivam ferre. suadeat ut ecclesiastici ad id cienda omnino sunt ut ea muneris assumantur; quod Can. 1583. Auditor in quo- omnia sive voce sive scriptis vero ad eorum nominatio- vis litis momento ab officio possint animadvertere et pro- nem, suspensionem et revo- removeri potest ab eo qui ponere quae necessaria aut cationem attinet, eaedem eundem elegit, iusta tamen opportuna iudicaverint. de causa, et citra partium serventur regulae quae pro Can. 1588. § 1. Eadem praeiudicium. notariis can. 373 statutae persona officium promotoris sunt. Can. 1584. Tribunalis colle- iustitiae et defensoris vinculi Can. 1593. Acta quae hi gialis praeses debet unum de gerere potest, nisi multiplici- confecerint, publicam fidem iudicibus collegii ponentem tas negotiorum et causarum faciunt. seu relatorem designare qui id prohibeat. in coetu iudicum de causa re- CAPUT II. De tribunali ordi- § 2. Promotor et defensor ferat et sententias in scriptis nario secundae instantiae. constitui possunt tum ad uni- redigat; et ipsi idem praeses versitatem causarum tum pro Can. 1594. § 1. A tribunali potest alium ex iusta causa singulis causis. Episcopi Suffraganei appella- substituere. tur ad Metropolitam. Can. 1589. § 1. Ordinarii ART. III. De Notario, Pro- est promotorem iustitiae et § 2. A causis in prima in- motore iustitiae, vinculi De- vinculi defensorem eligere, stantia pertractatis coram fensore. qui sint sacerdotes integrae Metropolita fit appellatio ad Can. 1585. § 1. Cuilibet famae, in iure canonico doc- loci Ordinarium, quem ipse processui interesse oportet tores vel ceteroqui periti, ac Metropolita, probante Sede notarium, qui actuarii officio prudentiae et iustitiae zelo Apostolica, semel pro semper fungatur; adeo ut nulla ha- probati. designaverit. beantur acta, si actuarii § 2. In tribunali religioso- § 3. Pro causis primum agi- manu non fuerint exarata, vel rum promotor iustitiae sit tatis coram Archiepiscopo qui saltem ab eo subscripta. praeterea eiusdem religionis caret Suffraganeis vel coram alumnus. loci Ordinario immediate Sedi btcabf Codex Iuris Canonici 1917 155 Apostolicae subiecto, fit ap- § 3. Auditorum electio Ro- Can. 1603. § 1. Aposto- pellatio ad Metropolitam, de mano Pontifici reservatur. lica Signatura videt potestate quo in can. 285. § 4. Sacra Rota ius dicit aut ordinaria: § 4. Inter religiosos exemp- per singulos turnos trium Au- 1º. De violatione secreti, ac tos, pro omnibus causis co- ditorum, aut videntibus omni- de damnis ab Auditoribus Sa- ram Superiore provinciali ac- bus, nisi aliter pro aliqua cau- crae Rotae illatis eo quod actis tribunal secundae instan- sa Summus Pontifex consti- tum nullum vel iniustum po- tiae est penes supremum Mo- tuat. suerint; deratorem; pro causis actis Can. 1599. § 1. Sacra Rota 2º. De exceptione suspicio- coram Abbate locali, penes iudicat: nis contra aliquem Sacrae supremum Moderatorem 1º. In secunda instantia Rotae Auditorem; Congregationis monasticae; causas quae a quorumvis Or- 3º. De querela nullitatis pro causis vero de quibus in dinariorum tribunalibus in contra sententiam rotalem; can. 1579, § 3, servetur primo gradu diiudicatae fue- praescriptum § § 1, 2, 3 4º. De expostulatione pro rint et ad Sanctam Sedem huius canonis. restitutione in integrum ad- per appellationem legitimam versus rotalem sententiam Can. 1595. Tribunal appel- deferantur; quae in rem iudicatam tran- lationis eodem modo quo tri- 2º. In ultima instantia cau- sierit; bunal primae instantiae con- sas ab ipsa Sacra Rota et ab stitui debet; et eaedem regu- 5º. De recursibus adversus aliis quibusvis tribunalibus in lae, accommodatae ad rem, sententias rotales in causis secunda vel ulteriore instan- in causae discussione servan- matrimonialibus quas ad no- tia iam cognitas, quae in rem dae sunt. vum examen Sacra Rota ad- iudicatam non transierint. mittere renuit; Can. 1596. Si collegialiter § 2. Hoc tribunal iudicat causa in prima instantia co- 6º. De conflictu competen- etiam in prima instantia cau- gnita fuerit, etiam in gradu tiae quem enasci contingat sas de quibus in can. 1557, § appellationis collegialiter nec inter tribunalia inferiora, ad 2 aliasve quas Romanus Pon- a minore iudicum numero de- normam can. 1612, § 2. tifex sive motu proprio, sive finiri debet. § 2. Videt ex potestate de- ad instantiam partium ad legata de petitionibus per CAPUT III.De ordinariis suum tribunal advocaverit et supplices libellos ad Sanctis- Apostolicae Sedis tribunali- Sacrae Rotae commiserit; ea- simum porrectis ad obtinen- bus. sque, nisi aliud cautum sit in dam causae commissionem Can. 1597. Romanus Pon- commissionis rescripto, Sacra apud Sacram Rotam. tifex pro toto orbe catholico Rota iudicat quoque in secun- ad normam can. 1569 iudex da et tertia instantia ope tur- Can. 1604. § 1. In causa est supremus, qui vel ipse norum qui sibi invicem succe- criminali, de qua in can. per se ius dicit, vel per tribu- dunt. 1603, § 1, n. 1, si forte locus sit iudicio appellationis, hoc nalia ab ipso constituta, vel Can. 1600. Causae maio- obtinetur penes ipsum Supre- per iudices a se delegatos. res penitus excluduntur ab mum Tribunal. ART. I. De Sacra Romana ambitu competentiae huius Rota. tribunalis. § 2. In casu suspicionis, Apostolica Signatura definit Can. 1598. § 1. Tribunal Can. 1601. Contra Ordina- utrum sit locus recusationi ordinarium a Sancta Sede riorum decreta non datur ap- Auditoris, necne; quo facto, constitutum pro appellationi- pellatio seu recursus ad Sa- iudicium ad Sacram Rotam bus recipiendis est Sacra cram Rotam; sed de eiusmodi remittit, ut, secundum suas Rota Romana, quae est tribu- recursibus exclusive cogno- regulas ordinarias, procedat, nal collegiale constans certo scunt Sacrae Congregationes. Auditore, contra quem excep- Auditorum numero cui praesi- Art. II. De Signatura Apo- tio mota fuit, in suo turno det Decanus, qui primus est stolica. manente vel excluso. inter pares. Can. 1602. Supremum Si- § 1. In casu querelae nulli- § 2. Ii sacerdotes esse de- gnaturae Apostolicae Tribunal tatis aut restitutionis in inte- bent laurea doctorali in utro- constat nonnullis S. R. E. grum aut recursus de quibus que saltem iure praediti. Cardinalibus, quorum unus in can. 1603, § 1, nn. 3, 4, 5, Praefecti munere fungitur. de hoc tantum iudicat num sit

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 156 nulla sententia rotalis, num suum ministerium ne recuset, Can. 1613. § 1. Iudex locus sit restitutioni vel recur- firmo praescripto can. 1625, cognoscendam ne suscipiat sus sit admittendus; et nulli- § 1. causam, in qua ratione con- tate declarata aut restitutione Can. 1609. § 1. Iudex an- sanguinitatis vel affinitatis in concessa vel admisso recur- tequem ad suum trahat tribu- quolibet gradu lineae rectae su, causam remittit ad Sa- nal et iudicaturus sedeat, vi- et in primo et secundo gradu cram Rotam, nisi Sanctissi- deat utrum ipse sit compe- lineae collateralis, vel ratione mus aliter providerit. tens, necne. tutelae et curatelae, intimae vitae consuetudinis, magnae § 4. In examine supplicum § 2. Eodemque modo ante- simultatis, vel lucri faciendi libellorum Signatura, habitis quam aliquem ad agendum aut damni vitandi, aliquid ip- opportunis notitiis et auditis admittat, cognoscere tenetur sius intersit, vel in qua antea iis quorum interest, decernit num is in iudicio possit iure advocatum aut procuratorem utrum precibus annuendum consistere. sit, necne. egerit. § 3. Non est tamen necesse § 2. In iisdem rerum Can. 1605. § 1. Supremi ut de his referatur in actis. Tribunalis Signaturae senten- adiunctis ab offtcio suo absti- Can. 1610. § 1. Si excep- tiae suam vim habent, quam- nere debent iustitiae promo- tio proponatur contra iudicis vis rationes in facto et in iure tor et defensor vinculi. competentiam, hac de re ipse non contineant. Can. 1614. § 1. Cum iu- iudex videre debet. § 2. Nihilominus sive ad in- dex, etsi competens, a parte § 2. In casu exceptionis de stantiam partis sive ex offi- recusatur ut suspectus, haec incompetentia relativa, si iu- cio, si res postulet, Supre- exceptio, si proponatur con- dex se competentem pronun- mum Tribunal edicere potest tra iudicem delegatum in tiet, eius decisio non admittit ut praedictae rationes expo- causa unicum vel contra col- appellationem. nantur secundum regulas Tri- legium vel maiorem delegato- bunalis proprias. § 3. Quod si iudex se in- rum iudicum partem, defi- competentem declaret, pars nienda est a delegante; si CAPUT IV. De tribunali dele- quae se gravatam reputat, contra unum vel alterum ex gato. potest intra decem dierum pluribus iudicibus delegatis, Can. 1606. Delegati iudices spatium appellationem ad su- etsi Collegii praesidem, a ce- servare tenentur regulas sta- perius tribunal interponere. teris iudicibus delegatis et tutas in can. 199-207, 209. Can. 1611. Iudex quovis in non suspectis; si contra Audi- Can. 1607. § 1. Iudex a stadio causae se absolute in- torem Sacrae Rotae, a Signa- Sancta Sede delegatus uti competentem agnoscens, tura Apostolica ad normam potest ministris constitutis in suam incompetentiam decla- can. 1603, § 1, n. 2; si con- Curia dioecesis in qua iudica- rare tenetur. tra officialem, ab Episcopo; si re debet; sed potest etiam Can. 1612. § 1. Si inter contra auditorem, a iudice alios quoscunque maluerit duos pluresve iudices contro- principali. eligere et assumere, nisi in versia oriatur quisnam eorum § 2. Si ipsemet Ordinarius delegationis rescripto aliud ad aliquod negotium compe- sit iudex et contra ipsum ex- cautum sit. tens sit, res definienda est a ceptio suspicionis opponatur, § 2. Iudices vero ab Ordi- tribunali immediate superio- vel abstineat a iudicando vel nariis locorum delegati uti re. quaestionem suspicionis defi- debent ministris Curiae dioe- § 2. Quod si iudices, inter niendam committat iudici im- cesanae, nisi Episcopus in aliquos exsistit competentiae mediate superiori. quo peculiari casu ob gravem conflictus, subsint distinctis § 3. Si exceptio suspicionis causam proprios et extraordi- tribunalibus superioribus, opponatur contra promoto- narios ministros constituen- controversine definitio reser- rem iustitiae, defensorem dos decreverit. vatur tribunali superiori illius vinculi aut alios tribunalis ad- TITULUS III De disciplina in iudicis, coram quo actio pri- ministros, de hac exceptione tribunalibus servanda mo promota est; si non ha- videt praeses in tribunali col- CAPUT I. De offcio iudicum beant tribunal superius, con- legiali vel ipse iudex, si uni- et tribunalis ministrorum. flictus dirimatur vel a Legato cus sit. Can. 1608. Iudex compe- Sanctae Sedis, si adsit, vel ab Can. 1615. § 1. Si iudex tens parti legitime requirenti Apostolica Signatura. unicus aut aliquis vel etiam

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 157 omnes iudices qui tribunal tuunt aut eidem opem ferunt, § 2. Tenentur etiam collegiale constituunt suspecti iusiurandum de officio rite et semper ad inviolabile secre- declarentur, personae mutari fideliter implendo coram Or- tum servandum de discussio- debent, non vero iudicii gra- dinario vel coram iudice a ne quae in tribunali collegiali dus. quo electi sunt, vel coram ante ferendam sententiam § 2. Ordinarii autem est in viro ecclesiastico ab alterutro habetur, tum etiam de variis locum iudicum qui suspecti delegato, praestare debent: suffragiis et opinionibus ibi- declarati sunt, alios a suspi- idque ab initio suscepti officii, dem prolatis. cione immunes subrogare. si sint stabiles, aut antequam § 3. Imo quoties causae vel causa agatur, si pro peculiari § 3. Quod si ipsemet Ordi- probationum natura talis sit aliqua causa sint constituti. narius declaratus fuerit su- ut ex actorum vel probatio- spectus, idem peragat iuder § 2. Etiam iudex a Sede num evulgatione aliorum immediate superior. Apostolica delegatus vel iu- fama periclitetur, vel prae- dex ordinarius in religione beatur ansa dissidiis, aut Can. 1616. Exceptio suspi- clericali exempta idem iusiu- scandalum aliudve id genus cionis expeditissime definien- randum praestare tenetur incommodum oriatur, iudex da est, auditis partibus, pro- cum primum tribunal consti- poterit testes, peritos, partes motore iustitiae vel vinculi tuitur, adstante ipsius tribu- earumque advocatos vel pro- defensore, si intersint, nec in nalis notario, qui de praestito curatores iureiurando adstrin- ipsos suspicio cadat. iureiurando actum redigat. gere ad secretum servan- Can. 1617. Quod ad tem- Can. 1622. § 1. Quotie- dum. pus attinet quo exceptiones scunque iusiurandum prae- Can. 1624. Iudex et omnes incompetentiae et suspicionis statur sive a iudicibus aut tri- tribunalis administri, occasio- proponendae sint, servetur bunalis administris, sive, a ne agendi iudicii, munera praescriptum can. 1628. partibus, testibus, peritis, quaevis acceptare prohiben- Can. 1618. In negotio quod semper emitti debet praemis- tur. privatorum solummodo inte- sa divini Nominis invocatione Can. 1625. § 1. Iudices qui rest, iudex procedere potest et a sacerdotibus quidem tac- cum certe et evidenter com- dumtaxat ad instantiam par- to pectore, a ceteris fidelibus, petentes sunt, ius reddere re- tis; sed in delictis, et in iis tacto Evangeliorum libro. cusant, vel qui temere se quae publicum Ecclesiae bo- § 2. Iudex partem, testem competentes declarant, vel num aut animarum salutem aut peritum ad iusiurandum qui ex culpabili negligentia respiciunt, etiam ex officio. recipiens, eum regulariter aut dolo actum nullum cum Can. 1619. § 1. Si actor commonefaciat tum de sanc- aliorum detrimento vel iniu- pro re sua probationes quas titate actus et de gravissimo stum ponunt aut aliud litigan- afferre posset, non afferat, delicto quod admittunt iuri- tibus damnum inferunt, te- vel reus exceptiones sibi siurandi violatores, tum nentur de damnis et ab Ordi- competentes non opponat, etiam de poenis, quibus ob- nario loci vel, si de Episcopo iudex ne suppleat. noxii fiunt qui falsum in iudi- agatur, a Sede Apostolica, ad § 2. Si vero agatur vel de cio iurati affirmant. instantiam partis aut etiam publico bono vel de anima- § 3. Iusiurandum secundum ex officio, congruis poenis pro rum salute, eas supplere po- formulam a iudice probatam gravitate culpae puniri pos- test et debet. praestari debet coram eodem sunt, non exclusa officii pri- Can. 1620. Iudices et tri- iudice aut eius delegato, ad- vatione. bunalia curent ut quampri- stante utraque aut alterutra § 2. Iudices qui secreti le- mum, salva iustitia, causae parte, quae interesse iurisiu- gem violare vel acta secreta omnes terminentur, utque in randi praestationi velit. cum aliis quoquo modo com- tribunali primae instantiae ul- Can. 1623. § 1. In iudicio municare praesumpserint, tra biennium non protrahan- criminali semper, in conten- puniantur muleta pecuniaria tur, in tribunali vero secun- tioso autem si ex revelatione aliisque poenis, privatione of- dae instantiae ultra annum. alicuius actus processualis ficii non exclusa, pro diversa Can. 1621. § 1. Excepto praeiudicium partibus obveni- reatus gravitate, salvis pecu- Episcopo qui per se potesta- re possit, iudices et tribunalis liaribus statutis, quibus gra- tem iudiciariam exerceat, adiutores tenentur ad secre- viores poenae praescribantur. omnes qui tribunal consti- tum officii.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 158 § 3. Eisdem sanctionibus Can. 1629. § 1. Exceptio- propositae sunt, illae an- subsunt tribunalis officiales et nes peremptoriae, quae di- tea definiantur. adiutores, si officio suo, ut cuntur litis finitae, veluti ex- § Si de spolio incidat quae- supra, defuerint, quos omnes ceptio rei iudicatae, transac- stio, haec ante omnia est di- etiam iudex punire potest. tionis, etc., proponi et cogno- rimenda. sci debent ante contestatio- Can. 1626. Cum iudex CAPUT III.De dilationum nem litis; qui serius eas op- praevidet actorem probabili- terminis fatalibus. ter spreturum esse senten- posuerit, non est reiiciendus, Can.1634. § 1. Fatalia le- tiam ecclesiasticam si forte sed condemnetur in expensis, gis quae dicuntur, id est ter- haec ipsi sit contraria, et id- nisi probet se oppositionem mini perimendis iuribus a circo conventi iuribus non sa- malitiose non distulisse. lege constituti, prorogari non tis consultum iri, potest, ad § 2. Aliae exceptiones pe- possunt. eiusdem conventi instantiam remptoriae proponi debent vel etiam ex officio, actorem post contestatam litem, et § 2. Termini autem iudicia- adigere ad congruam cautio- suo tempore tractandae sunt les et conventionales, ante nem praestandam pro eccle- secundum regutas circa eorum lapsum, poterunt, iu- siasticae sententiae obser- quaestiones incidentes. sta intercedente causa, a iudice, auditis vel petentibus vantia. Can. 1630. § 1. Actiones partibus, prorogari. CAPUT II. De ordine cogni- reconventionales satius sta- tionum. tim post litis contestationem, § 3. Caveat tamen iudex ne nimis diuturna lis fiat ex pro- Can. 1627. Iudices et tri- utiliter quovis iudicii momen- rogatione. bunalia tenentur causas ad se to, ante sententiam tamen, delatas eo ordine cognoscere proponi possunt. Can. 1635. Si dies, pro quo fuerunt propositae, nisi § 2. Cognoscantur autem actu iudiciali indicta, sit feria- aliqua earum celerem prae simul cum conventionali acta nec in decreto iudicis dica- ceteris expeditionem exigat, tione, hoc est pari gradu cum tur expresse tribunal vacatu- quod quidem peculiari decre- ea, nisi eas separatim cogno- rum nihilominus causis co- to a iudice seu a tribunali sta- scere necessarium sit aut iu- gnoscendis, terminus intelli- tuendum est. dex opportunius existimave- gitur prorogatus ad primam sequentem diem non feria- Can. 1628. § 1. Exceptio- rit. tam. nes dilatoriae, eae praesertim Can. 1631. Quaestiones de quae respiciunt personas et cautione pro expensis iudicia- CAPUT IV. De loco et tem- modum iudicii, proponendae libus praestanda aut de con- pore iudicii. et cognoscendae sunt ante cessione gratuiti patrocinii, Can. 1636. Quamvis Epi- contestationem litis, nisi con- quod statim ab initio postula- scopus in quolibet suae dioe- testata iam lite primum tum fuerit, et aliae huiusmodi cesis loco, qui non sit exemp- emerserint aut pars iureiu- videndae regulariter sunt tus, ius habeat erigendi tribu- rando affirmet eas tunc tan- ante litis contestationem. nal, nihilominus penes suam tum sibi innotuisse. Can. 1632. Quoties, propo- sedem aulam statuat, quae § 2. Exceptio tamen de in- sita principali controversia, sit ordinarius iudiciorum lo- competentia iudicis absoluta quaestio praeiudicialis subo- cus: ibique Crucifixi imago a partibus opponi potest in riatur, id est eiusmodi ex emineat, et adsit Evangelio- quovis statu et gradu causae. cuius solutione pendeat solu- rum liber. § 3. Pariter exceptio ex- tio quaestionis principalis, illa Can. 1637. Iudex e territo- communicationis opponi po- ante omnia a iudice cogno- rio suo vi expulsus vel a iuri- test in quolibet iudicii statu et scenda est. sdictione ibi exercenda impe- gradu, dummodo ante sen- Can. 1633. § 1. Si ex prin- ditus, potest extra territorium tentiam definitivam; imo si cipali controversia quaestio- iurisdictionem suam exercere agatur de excommunicatis vi- nes incidentes nascantur, co- et sententiam ferre, certiore tandis, aut toleratis contra gnoscantur prius eae quarum tamen hac de re facto loci Or- quos sententia condemnato- solutio viam sternat ad alia- dinario. ria vel declaratoria lata fuerit, rum solutionem. Can.1638. § 1. In unaqua- ii ex officio semper excludi § 2. Quod si nullo nexu lo- que dioecesi Ordinarius publi- debent. gico inter se cohaereant, co decreto dies et horas defi- quae prius ab alterutra parte niri curet, pro loci ac tempo- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 159 rum adiunctis opportunas, ces ac partes linguam huius tegritate, mittantur ad su- quibus tribunal adiri regulari- personae propriam non intel- perius tribunal; si exemplaria ter possit, et ab eo iustitiae ligant, interpres adhibeatur sine gravi incommodo exscri- administratio exigi. iuratus, et a iudice designa- bi nequeant, mittantur cum § 2. Iusta tamen de causa, tus, contra quem alterutra opportunis cautelis acta ipsa et quoties periculum sit in pars legitimam exceptionem originalia. mora, fas est fidelibus quovis non proposuerit. § 2. Si eo mittenda sint ubi tempore iudicis ministerium Can. 1642. § 1. Acta iudi- vernacula lingua non sit coin sui iuris vel boni publici tu- cialia, tum quae meritum gnita, acta ipsa in linguam la- telam invocare. guaestionis respiciunt, seu tinam vertantur, adhibitis Can. 1639. § 1. Dies festi acta causae, ex. gr., senten- cautelis ut de fideli translatio- de praecepto, et ultimi tres tiae et cuiusque generis pro- ne constet. dies hebdomadae sanctae fe- bationes, tum quae ad for- § 3. Si acta debita forma et riati habeantur; et in iis cita- mam procedendi pertinent, charactere confecta non fue- tiones intimare audientias ha- seu acta processus, ex. gr., rint, a iudice superiore repelli bere, partes et testes excute- citationes, intimationes, etc., possunt quo in casu illi, qui- re, probationes assumere, scripto redacta esse debent. bus culpa imputanda est, decreta et sententias ferre, § 2. Nisi iusta causa aliud acta suis impensis denuo denuntiare et exsequi veti- suadeat, quoad eius fieri po- conficere et mittere tenentur. tum est, nisi necessitas, chri- test, lingua latina redigantur; Can. 1645. § 1. Iudicio ex- stiana caritas, aut bonum pu- sed interrogationes et re- pleto, documenta partibus re- blicum aliud postulent. sponsiones testium, aliaque stitui debent, nisi in criminali- § 2. Iudicis autem est in similia, lingua vernacula con- bus, bono publico ita exigen- singulis casibus statuere et fici debent. te, iudex aliquod retinendum denuntiare, an et quae acta Can. 1643. § 1. Singula fo- censuerit. supra dictis diebus expleri lia processus numerentur; et § 2. Documenta omnia, debeant. actuarii subscriptio cum sigil- quae apud tribunal manent, CAPUT V. De personis ad lo tribunalis apponatur in in archivo Curiae deponantur disceptationem iudicialem ad- unoquoque folio. sive publico sive secreto, mittendis et de modo confec- § 2. Singulis actis completis prout eorum natura exigit. tionis et conservationis acto- vel interruptis seu ad aliam § 3. Notarii, actuarii et can- rum. sessionem remissis, appona- cellarius sine iudicis mandato Can. 1640. § 1. Dum cau- tur subscriptio actuarii et iu- tradere prohibentur exemplar sae coram tribunali dicis vel tribunalis praesidis. actorum iudicialium et docu- aguntur,extranei ab aula ar- § 3. Quoties in actis iudicia- mentorum quae sunt proces- ceantur et ii tantummodo ad- libus partium aut testium sui acquisita. sint, quos ad processum ex- subscriptio requiritur, si pars § 4. Anonymae epistolae pediendum iudex necessarios aut testis hanc facere ne- quae nihil ad causae meritum esse iudicaverit. queat vel nolit, id in ipsis ac- conferunt, et etiam subscrip- § 2. Omnes assistentes, qui tis adnotetur, simulque iudex tae quae sint certu calumnio- reverentiae et obedientiae et actuarius fidem faciant ac- sae, destruantur. tum ipsum de verbo ad ver- tribunali debitae graviter de- TITULUS IV De partibus in bum parti aut testi perlectum fuerint, iudex, etiam illico et causa in continenti si coram tribu- fuisse, et partem aut testem CAPUT I.De actore et de nali sedente in id quis pecca- vel non potuisse vel noluisse reo convento. verit, potest censuris quoque subscribere. aliisve congruis poenis ad of- Can. 1644. § 1. In casu Can. 1646. Quilibet potest ficium reducere, advocatos appellationis, actorum exem- in iudicio agere, nisi a sacris praeterea et procuratores plaria ad normam can. 1642, canonibus prohibeatur; reus etiam iure alias causas apud 1643 conscripta et in fascicu- autem legitime conventus re- tribunalia ecclesiastica per- lum religata, cum indice om- spondere; debet. tractandi privare. nium actorum et documento- Can. 1647. Licet actor vel Can. 1641. Si alicui actui rum et cum testificatione ac- reus conventus procuratorem processuali interveniat perso- tuarii seu cancellarii de eo- vel advocatum constituerit, na linguae loci ignara et iudi- rum fideli transcriptione et in- semper tamen tenetur in iu- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 160 dicio ipsemet adesse ad prae- § 2. Ordinarius potest quo- § 5. In casu vero defec- scriptum iuris vel iudicis. que alium curatorem consti- tus vel negligentiae illius qui Can. 1648. § 1. Pro mino- tuere pro foro ecclesiastico, administratoris munere fungi- ribus et iis qui rationis usu si, omnibus mature perpen- tur, potest ipse loci Ordina- destituti sunt, agere et re- sis, id statuendum esse pru- rius per se vel per alium sta- spondere tenentur eorum pa- denter censuerit. re in iudicio nomine persona- rentes aut tutores vel curato- Can. 1652. Religiosi sine rum moralium quae sub eius res. Superiorum consensu non iurisdictione sunt. § 2. Si iudex existimet ipso- habent personam standi in § 6. Superiores religiosi nerum iura esse in conflictu iudicio, nisi in casibus qui se- queunt nomine suae commu- cum iuribus parentum vel tu- quuntur: nitatis stare in iudicio, nisi ad torum vel curatorum, aut ip- 1º. Si de vindicandis adver- normam constitutionum. sos tam longe distare a pa- sus religionem iuribus sibi ex Can. 1654. § 1. Excommu- rentibus aut tutoribus vel cu- professione quaesitis agatur; nicatis vitandis aut toleratis ratoribus, ut hisce uti aut mi- 2º. Si ipsi extra claustra le- post sententiam declarato- nime aut difficulter liceat, gitime morentur et iurium riam vel condemnatoriam tunc stent in iudicio per cura- suorum tuitio urgeat; permittitur ut per se ipsi torem a iudice datum. agant tantummodo ad impu- 3º. Si contra ipsum Supe- gnandam iustitiam aut legiti- § 3. Sed in causis spirituali- riorem denuntiationem insti- mitatem ipsius excommuni- bus et cum spiritualibus con- tuere velint. nexis, si minores usum ratio- cationis; per procuratorem, Can. 1653. § 1. Ordinarii nis assecuti sint, agere et re- ad aliud quodvis animae suae locorum possunt nomine ec- spondere queunt sine patris praeiudicium avertendum; in clesiae cathedralis aut men- vel tutoris consensu; et qui- reliquis ab agendo repellun- sae episcopalis stare in iudi- dem, si aetatem quatuorde- tur. cio; sed, ut licite agant, decim annorum expleverint, § 2. Alii excommunicati ge- bent audire Capitulum cathe- etiam per seipsos; secus per neratim stare in iudicio drale vel Consilium admini- tutorem ab Ordinario datum, queunt. strationis eorumve consen- vel etiam per procuratorem a sum vel consilium habere, CAPUT II. De procuratori- se, Ordinarii auctoritate, con- quando periculo vertitur pe- bus ad lites et advocatis. stitutum. cuniae summa pro qua alie- Can. 1655. § 1. In iudicio Can. 1649. Nomine eorum nanda ad normam can. 1532, criminali reus aut a se elec- de quibus in can. 100, § 3, § § 2, 3 eorundem consensus tum aut a iudice datum sem- stat in iudicio rector vel ad- vel consilium requiritur. per habere debet advocatum. ministrator, firmo praescripto § 2. Beneficiarii omnes no- § 2. Etiam in iudicio con- can. 1653; in conflictu vero mine beneficii possunt in iu- tentioso, si agatur de minori- eorum iurium cum iuribus dicio agere aut respondere; bus aut de iudicio in quo bo- rectoris vel administratoris, quod tamen ut licite faciant, num publicum vertitur, iudex procurator ab Ordinario desi- servare debent praescriptum parti carenti defensorem ex gnatus. can. 1526. officio attribuat, aut, si casus Can. 1650. Bonis interdicti, § 3. Praelati ac Superiores ferat, parti etiam habenti et ii qui minus firmae mentis Capitulorum, sodalitatum et alium adiungat. sunt, stare in iudicio per se quorumlibet collegiorum stare § 3. Praeter hos casus pars ipsi possunt tantummodo ut in iudicio nequeunt, nomine libere potest advocatum et de propriis delictis respon- suae cuiusque communitatis, procuratorem constituere, deant, aut ad praescriptum sine eiusdem consensu ad sed potest quoque in iudicio iudicis: in ceteris agere et re- normam statutorum. per se ipsa agere et respon- spondere debent per suos cu- dere, nisi iudex procuratoris ratores. § 4. Adversus eos de quibus in § § 1-3, si sine prae- vel advocati ministerium ne- Can. 1651. § 1. Ut curator scripto consensu aut consilio cessarium existimaverit. ab auctoritate civili alicui da- in iudicio egerint, piae causae § 4. At Episcopus, si quan- tus a iudice ecclesiastico ad- aut communitati ius est ad do in causa est, aliquem con- mittatur, debet accedere con- refectionem damnorum. stituat, qui eius personam, sensus Ordinarii proprii illius procuratorio nomine, gerat. cui datus est.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 161 Can. 1656. § 1. Unicum mam can. 1579, § § 1, 2 eo a quo constituti sunt, quisque potest eligere procu- aguntur in religionis tribunali, removeri, salva obligatione ratorem, qui nequit alium si- eligendi sunt ex eadem reli- solvendi honoraria ipsis debi- bimet substituere, nisi ex- gione et ante patrocinii su- ta; verum ut remotio effec- pressa facultas eidem facta sceptionem approbandi ab tum sortiatur, necesse est ut fuerit. eo, qui partes iudicis in causa ipsis intimetur, et, si lis iam § 2. Quod si, iusta causa agit; in causis vero quae ad contestata fuerit, iudex et ad- suadente, plures ab eodem normam eiusdem canonis § 3 versa pars certiores facti sint deputentur, hi ita constituan- apud tribunal Ordinarii loci de remotione. tur, ut detur inter ipsos locus pertractantur, admitti potest § 2. Lata definitiva senten- praeventioni. etiam religioni extraneus. tia, ius et officium appellandi, § 3. Advocati autem plures Can. 1659. § 1. Procurator si mandans non renuat, pro- simul constitui queunt. § 4. ne prius a iudice admittatur curatori manet. Utrumque munus, procurato- quam speciale mandatum ad Can. 1665. § 1. Vetatur ris et advocati, etiam in ea- lites scriptum, etiam in calce uterque emere litem, aut sibi dem causa et pro eodem ipsius citationis, mandantis de immodico emolumento vel cliente eadem persona exer- subscriptione munitum, et lo- rei litigiosae parte vindicata cere potest. cum, diem, mensem et an- pacisci. num referens, apud tribunal Can. 1657. § 1. Procurator § 2. Quae si fecerint, nulla deposuerit. et advocatus esse debent ca- est pactio, et a iudice vel ab tholici, aetate maiores, bonae § 2. Quod si mandans scri- Ordinario poterunt poena pe- famae; acatholicus non ad- bere nesciat, hoc ipsum ex cuniaria mulctari; advocatus mittitur, nisi per exceptionem scriptura constet necesse est, praeterea tum ab officio su- et ex necessitate. et parochus vel notarius Cu- spendi, tum etiam, si recidi- riae vel duo testes, loco man- § 2. Advocatus debet prae- vus sit, destitui et titulo pri- dantis, mandatum subsi- terea esse doctor vel alioqui vari. gnent. vere peritus, saltem in iure Can 1666. Advocati ac pro- canonico. Can. 1660. Mandatum procuratores qui ob dona aut curationis asservari debet in § 3. Religiosus admitti po- pollicitationes aut quamlibet actis causae. test, nisi aliud in constitutio- aliam rationem suum officium nibus caveatur, in causis tan- Can. 1661. Advocatus, ut prodiderint, ab officio repel- tum in quibus vertitur utilitas causae patrocinium suscipiat, lantur, et, praeter damnorum suae religionis, de licentia ta- habeat necesse est a parte refectionem, mulcta pecunia- men Superioris. vel a iudice commissionem ad ria aliisve congruis poenis instar mandati procuratorii, plectantur. Can. 1658. § 1. Quilibet de qua in actis constare de- pro lubitu a parte potest eligi TITULUS VDe actionibus et bet. et deputari procurator, dum- exceptionibus modo secundum praeceden- Can. 1662. Nisi speciale Can. 1667. Quodlibet ius tem canonem idoneus sit, mandatum habuerit, procura- non solum actione munitur, quin opus sit ut Ordinarii ap- tor non potest renuntiare ac- nisi aliud expresse cautum probatio antecesserit. tioni, instantiae vel actis iudi- sit, sed etiam exceptione, cialibus, nec transigere, paci- § 2. Advocatus autem, ut quae semper competit et est sci, compromittere in arbi- ad patrocinium admittatur, suapte natura perpetua. tros, deferre aut referre iu- indiget approbatione Ordina- Can. 1668. § 1. Qui ad siurandum, et generatim ea rii, quae aut generalis sit om- rem sibi vindicandam, seu ad agere pro quibus ius requirit nes causas aut specialis pro ius suum in iudicio perse- mandatum speciale. certa causa. quendum titulo agit iuris auc- Can. 1663. Tum procurator § 3. In iudicio coram Sanc- toritate subnixo, actione di- tum advocatus possunt a iu- tae Sedis delegato; ipsius de- micat quae petitoria dicitur. dice, dato decreto, repelli legati est approbare et admit- § 2. Si vero rei possessio- sive ex officio sive ad instan- tere advocatum, quo pars uti nem vel iuris quasi-posses- tiam partis, iusta tamen de se velle ostenderit. sionem postulat, eius actio causa. § 4. Procurator et advoca- possessoria vocatur. Can. 1664. § 1. Advocati tus, in causis quae ad nor- et procuratores possunt ab btcabf Codex Iuris Canonici 1917 162 Can. 1669. § 1. Actor plu- § 3. Sequestratio rei et in- opere cessare debet, ribus simul actionibus, quae hibitio exercitii iuris a iudice sed, dummodo idonee caveat tamen secum ipsae non con- decerni potest ex officio, inse in pristinum omnia restitu- fligant, sive de eadem re, stante praesertim promotore turum si absoluto iudicio vic- sive de diversis, reum conve- iustitiae aut defensore vincu- tus discesserit, poterit a iudi- nire potest, si aditi tribunalis li, quoties bonum publicum id ce continuationem eiusdem competentiam non egredian- postulare videatur. impetrare. tur. Can. 1673. § 1. Ad crediti § 3. Nuntianti novum opus § 2. Reus non prohibetur quoque securitatem seque- ad ius suum demonstrandum pluribus exceptionibus etiam stratio rei admittitur, dum- duo menses praefiniuntur; contrariis uti. modo de creditoris iure liqui- qui ex iusta et necessaria Can. 1670. § 1. Actor po- do constet et servata norma causa a iudice, audita altera test una instantia cumulare de qua in can. 1923, § 1. parte, prorogari vel reduci actiones possessorias et peti- § 2. Sequestratio extenditur poterunt. torias, nisi spolii exceptio ex etiam ad res debitoris quae Can. 1677. Si vetus opus adverso opponatur. depositi causa aut quolibet magna ex parte immutetur, § 2. Pariter fas est reo con- alio titulo apud alias personas idem ius esto quod de novo vento in petitorio, actorem reperiantur. opere can. 1676 constitutum reconvenire in possessorio; Can. 1674. Sequestratio est. et viceversa, nisi res sit de rei et suspensio exercitii iuris Can. 1678. Qui grave dam- spolio. decerni nullatenus possunt, si num rei suae imminere perti- Can. 1671. § 1. Item fas damnum quod timetur, possit mescit ex alieno aedificio est actori, antequam conclu- aliter reparari et idonea cau- quod ruinam minatur, ex ar- sum fuerit in causa, ab insti- tio de eo reparando offeratur. bore aut ex alia re quacun- tuto iudicio petitorio regredi Can. 1675. § 1. Ad custo- que, actionem habet de dam- ad possessorium adipiscen- diam rei sequestrationi su- no infecto ad obtinendam pe- dae vel recuperandae. biectae idonea persona, pro- riculi remotionem, aut cautionem de damno vel averten- § 2. Imo ex iusta causa iu- ponentibus partibus, a iudice do, vel compensando, si forte dex etiam post conclusionem designetur, quae sequester evenerit. in causa, sed ante senten- dicitur; si partes inter se dis- tiam definitivam, hunc re- sentiant, iudex ex officio se- CAPUT III.De actionibus ob gressum permittere potest. questrem deligat. nullitatem actorum. § 3. Iudicis est, attentis § 2. Sequester in re custo- Can. 1679. Si actus aut partium allegationibus, aut dienda, curanda et servanda contractus sit ipso iure nul- utramque quaestionem unica non minorem diligentiam ad- lus, datur ei, cuius interest, sententia definire, aut prius hibere debet quam suis adhi- actio ad obtinendam a iudice uni, postea alteri satisfacere, bet rebus, eamque postea, declarationem nullitatis. prouti magis expedire ipsi vi- cui iudex decreverit, reddere Can.1680. § 1. Nullitas ac- deatur ad celeriorem et ple- tenetur cum omni causa. tus tunc tantum habetur, niorem iurium tuitionem. § 3. Iudex congruam decer- cum in eo deficiunt quae ac- CAPUT I. De rei sequestra- nat mercedem sequestri, si tum ipsum essentialiter con- tione et inhibitione exercitii eam petat. stituunt, aut sollemnia seu iuris. CAPUT II. De actionibus ex conditiones desiderantur a sacris canonibus requisitae Can. 1672. § 1. Qui osten- novi operia nuntiatione et sub poena nullitatis. derit super aliqua re ab alio damno infecto. detenta ius se habere sibique Can. 1676. § 1. Qui ex ali- § 2. Nullitas alicuius actus damnum imminere nisi res quo novo opere damnum ti- non importat nullitatem acto- ipsa custodienda tradatur, ius met suae rei obventurum, rum qui praecedunt aut sub- habet obtinendi a iudice eiu- potest illud iudici nuntiare ut sequuntur et ab actu non de- sdem rei sequestrationem. opus interrumpatur, donec pendent. § 2. In similibus rerum utriusque partis iura, iudicis Can. 1681. Qui actum po- adiunctis obtinere potest ut sententia, definiantur. suit nullitatis vitio infectum, iuris exercitium alicui inhi- § 2. Is cui intimata fuerit tenetur de damnis et expen- beatur. prohibitio, continuo ab sis erga partem laesam.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 163 Can. 1682. Nullitas actus a laesionem reparandam ex ne- criminalibus vero non ad- iudice declarari non potest ex gotio seu actu valido rescindi- mittitur, nisi ad normam can. officio, nisi aut publice id in- bili, praeter alia ordinaria re- 2218, § 3. tersit, aut agatur de pauperi- media, suppetit remedium Can. 1692. Proponenda est bus vel de minoribus aliisve extraordinarium restitutionis iudici coram quo actio princi- qui minorum iure censentur. in integrum. palis instituta est, licet ad Can. 1683. Iudex inferior § 2. Hoc beneficium maiori- unam causam dumtaxat dele- de confirmatione, a Romano bus quoque conceditur quos gato vel alioquin incompeten- Pontifice actui vel instrumen- deficit rescissoria actio aut ti, nisi sit absolute incompe- to adiecta, videre non potest, aliud ordinarium remedium, tens. nisi Apostolicae Sedis prae- dummodo iustam subesse CAPUT VI. De actionibus seu cesserit mandatum. causam et laesionem sibi im- remediis possessoriis. putandam non esse probave- CAPUT IV. De actionibus re- Can. 1693. Qui ad posses- rint. scissoriis et de restitutione in sionem alicuius rei adipiscen- integrum. Can. 1688. § 1. Restitutio dam, vel ad alicuius iuris Can. 1684. § 1. Si quis in integrum peti debet ab or- exercitium obtinendum muni- motus metu gravi iniuste in- dinario iudice, qui competens tur titulo legitimo, petere po- cusso, vel dolo circumventus est respectu illius, contra test, ut in rei possessionem actum posuerit vel contrac- quem petitur, intra quadrien- vel iuris exercitium immitta- tum inierit qui ipso iure non nium ab adepta maioritate tur. computandum, si agatur de sit nullus, poterit, metu vel Can. 1694. Non solum pos- minoribus, a die laesionis fac- dolo probato, obtinere actus sessio, sed etiam simplex de- tae et cessati impedimenti, si vel contractus rescissionem tentio praestat, ad normam de maioribus aut personis actione quae vocatur rescis- canonum qui sequuntur, ac- moralibus. soria. tionem vel exceptionem pos- § 2. Eadem actione intra § 2. Minoribus vel minorum sessoriam. iure fruentibus restitutio con- biennium uti potest, qui gra- Can.1695. § 1. Qui annum cedi potest a iudice etiam ex vem ex contractu laesionem integrum in possessione rei officio, audito vel instante ultra dimidium ex errore pas- vel in quasi-possessione iuris promotore iustitiae. sus est. manserit, si molestiam patia- Can. 1685. Institui haec Can. 1689. Restitutio in in- tur quominus suam posses- actio potest: tegrum id efficit ut omnia re- sionem vel quasi-possessio- vocentur in pristinum, idest 1º. Contra eum qui metum nem retineat, habet actionem restituantur in statum quo intulit aut dolum patravit, retinendae possessionis. erant ante laesionem, salvis quamvis ipse non in suum, § 2. Haec actio non admitti- iuribus quae alii, bona fide, sed in alterius commodum tur nisi intra annum ab illata ante petitam restitutionem talia peregerit; molestia adversus molestiae quaesiverint. 2º. Contra quemlibet malae auctorem ut a molestiis desi- CAPUT V. De mutuis peti- fidei et etiam bonae fidei pos- stat. tionibus seu de actionibus re- sessorem, qui res metu vel Can. 1696. § 1. Etiam qui conventionalibus. dolo extortas possidet, salvo vi, clam vel precario possidet, iure regressus contra quemli- Can. 1690. § 1. Actio actione retinendae possessio- bet usque ad ipsum metus quam reus coram eodem iu- nis uti potest adversus quem- vel doli auctorem. dice in eodem iudicio instituit libet deturbatorem: non au- contra actorem ad submo- Can. 1686. Si is qui metum tem contra personam a qua vendam vel minuendam eius intulit aut dolum patravit, ur- ipse rem vi vel clam surripuit petitionem, dicitur reconven- geat actus vel contractus ex- aut precario accepit. tio. secutionem, parti laesae seu § 2. In causis quae ad bo- deceptae competit exceptio § 2. Reconventio reconven- num publicum spectant, iusti- metus vel doli. tionis non admittitur. tiae promotori ius est oppo- Can. 1687. § 1. Minoribus Can. 1691. Actio reconven- nendi vitium possessionis ad- vel minorum iure fruentibus tionalis locum habere potest versus eum qui vi, clam vel graviter laesis eorumque he- in omnibus causis contentio- precario possidet. redibus et successoribus, ad sis, exceptis causis spolii; in

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 164 Can. 1697. § 1. Si inter questrem custodiri, donec Can. 1705. § 1. Prae- duos controversia oriatur uter causa petitorio iudicio defi- scriptio in contentiosis currit eorum possideat, ille in pos- niatur. ex quo actio primum potuit sessione praeferendus est qui Can. 1700. Iudicia posses- iure proponi; in criminalibus, intra annum frequentiores et soria absolvenda sunt, citata a die patrati delicti. potiores possessionis actus dumtaxat adversa parte in iu- § 2. Si delictum habeat exercuit. diciis retinendae vel recupe- tractum, ut vocant, successi- § 2. In dubio iudex posses- randae; citatis vero omnibus vum, non currit praescriptio, sionem pro indiviso utrique iis quorum interest, in iudiciis nisi a die qua delicti tractus parti attribuat. adipiscendae. cessaverit. § 3. Si rei vel iuris indoles CAPUT VII. De exstinctione § 3. In delicto habituali vel aut contentionum et rixarum actionum. continuato praescriptio non periculum non patiatur ut liti- Can. 1701. In contentiosis decurrit nisi post ultimum ac- gantibus pro indiviso posses- actiones tum reales tum per- tum; et conventus ob ali- sio interim attribuatur, iudex sonales exstinguuntur prae- quem criminosum actum non rem apud sequestrem depo- scriptione ad normam can. praescriptum, tenetur de anni, aut iuris quasi-possessio- 1508 -1512; actiones autem tiquioribus, qui cum eodem nem suspendi iubeat usque de statu personarum nun- actu connectuntur, etiamsi ad iudicii petitorii exitum. quam exstinguuntur. singulatim sumpti ob praescriptionem excluderentur. Can. 1698. § 1. Qui vi aut Can. 1702. Omnis crimina- clam quoquo modo a posses- lis actio perimitur morte rei, TITULUS VI De causae in- sione rei vel quasi-possessio- condonatione legitimae pote- troductione ne iuris deiectus est, adver- statis, et lapsu temporis utilis CAPUT I. De libello litis in- sus quemlibet spolii auctorem ad actionem criminalem pro- troductorio. vel rei detentorem habet ac- ponendam. Can. 1706. Qui aliquem tionem recuperandae posses- Can. 1703. Firmo prae- convenire vult, debet libellum sionis vel de spolio et spolii scripto can. 1555, § 1 de de- competenti iudici exhibere, in exceptionem. lictis Sacrae Congregationi S. quo controversiae obiectum § 2. Haec actio non admitti- Officii reservatis, tempus utile proponatur, et ministerium tur praeterlapso anno post- ad actionem criminalem pro- iudicis ad deducta iura perse- quam spolium passus rei no- ponendam est triennium, nisi quenda expostuletur. titiam habuit; exceptio, con- agatur: Can. 1707. § 1. Qui scribe- tra, perpetua est. 1º. De actione iniuriarum, re nescit, aut legitime impe- Can. 1699. § 1. Spoliatus quae uno anno perimitur; ditur quominus libellum exhi- adversus spoliantem exci- 2º. De actione ob delicta beat, oretenus petitionem piens et probans spolium, qualificata contra VI et VII di- suam coram tribunali propo- non tenetur respondere, nisi vinum praeceptum, quae nere potest. prius fuerit in suam posses- quinquennio perimitur; § 2. Item in causis facilioris sionem restitutus. 3º. De actionibus ob simo- investigationis et minoris mo- § 2. Spoliatus ut in posses- niam vel homicidium contra menti ac propterea cito expe- sionem restituatur, nil aliud quae actio criminalis decen- diendis, iudicis arbitrio relin- probare debet, nisi spoliatio- nio perdurat. quitur petitionis admissio ore- nem ipsam. tenus sibi factae. Can. 1704. Sublata per § 3. Sed si in restitutione praescriptionem actione cri- § 3. In utroque tamen casu rei vel exercitii iuris aliquod minali: iudex notarium iubeat scriptis occurrat periculum (ex. gr., actum redigere qui actori le- 1º. Non est hoc ipso sublata saevitiarum, cum vir contra gendus est et ab eo proban- actio contentiosa, forte ex uxorem postulat restitutio- dus. nem coniugalis consortii), iu- delicto orta, ad damna sar- Can. 1708. Libellus quo lis dex, ad instantiam partis vel cienda; introducitur debet: promotoris iustitiae, pro di- 2º. Ordinarius remediis can. versis personarum causarum- 2222, § 2 statutis uti adhuc 1º. Exprimere coram quo ve adiunctis decernat aut re- potest. iudice causa introducatur, stitutionem suspendi, aut quid petatur, et a quo peta- rem vel personam apud setur; btcabf Codex Iuris Canonici 1917 165 2º. Indicare, generatim sal- CAPUT II. De citatione et iudice vel ab eius auditore tem, quo iure innitatur actor denuntiatione actorum iudi- et a notario. ad comprobanda ea quae al- cialium. Can. 1716. Citatio duplici legantur et asseruntur; Can. 1711. § 1. Libello vel scheda conficiatur, quarum 3º. Subscribi ab actore vel orali petitione admissa, locus altera remittatur reo conven- eius procuratore, appositis est vocationi in ius seu cita- to, altera asservetur in actis. die, mense et anno, nec non tioni alterius partis. Can. 1717. § 1. Citationis loco in quo actor vel eius pro- § 2. Quod si partes litigan- scheda, si fieri poterit, per curator habitant, aut residere tes sponte coram iudice se si- Curiae cursorem tradenda est se dixerint actorum recipien- stant ad causam agendam, ipsi convento ubicunque is in- dorum gratia. opus non est citatione, sed venitur. Can. 1709. § 1. Iudex vel actuarius significet in actis § 2. Ad hoc cursor etiam fi- tribunal, postquam viderit et partes sponte sua iudicio ad- nes alterius dioecesis ingredi rem esse suae competentiae fuisse. potest, si iudex id expedire et actori legitimam personam Can. 1712. § 1. Citatio fit censuerit et eidem cursori esse standi in iudicio, debet a iudice, et libello litis intro- mandaverit. quantocius libellum aut ad- ductorio inscribitur aut adiun- § 3. Si cursor personam mittere aut reiicere, adiectis gitur. conventam non invenerit in in hoc altero casu reiectionis § 2. Denuntiatur autem loco ubi commoratur, relin- causis. reo, et, si sint plures, singu- quere poterit citatoriam sche- § 2. Si iudicis decreto libellis. dam alicui de eius familia aut lus reiectus fuerit ob vitia § 3. Debet insuper actori famulatu, si hic eam recipere quae emendari possunt, actor nota fieri, ut statuta die et paratus sit ac spondeat se novum libellum rite confec- hora ipse quoque coram iudi- reo convento quamprimum tum potest eidem iudici dece se sistat. schedam acceptam traditu- nuo exhibere; quod si iudex rum; sin minus eam ad iudi- Can. 1713. Si lis moveatur emendatum libellum reiecerit, cem referat, ut transmittatur ei qui non habet liberam ad- novae reiectionis rationes ex- ad normam can. 1719, 1720. ponere debet. ministrationem rerum, de quibus disceptatur, citatio de- Can. 1718. Reus qui citato- § 3. Adversus libelli reiec- nuntianda est ei qui ipsius riam schedam recipere recu- tionem integrum semper est nomine iudicium suscipere set, legitime citatus habea- parti intra tempus utile de- tenetur ad normam can. tur. cem dierum recursum inter- 1648-1654. Can. 1719. Si ob distan- ponere ad superius tribunal: tiam vel aliam causam diffi- a quo, audita parte, et pro- Can. 1714. Quaelibet cita- culter per cursorem tradi pos- motore iustitiae aut vinculi tio est peremptoria; nec ite- sit reo convento scheda cita- defensore, quaestio reiectio- retur necesse est, nisi in casu toria, poterit iussu iudicis nis expeditissime definienda de quo in can. 1845, § 2. transmitti per tabellarios pu- est. Can. 1715. § 1. Citatio de- blicos, dummodo commenda- nuntietur per schedam, quae Can. 1710. Si iudex conti- ta et cum syngrapha recep- praeceptum iudicis parti con- nuo mense ab exhibito libello tionis, vel alio modo qui se- ventae factum ad comparen- decretum non ediderit quo li- cundum locorum leges et dum exprimat, idest a quo iu- bellum admittit vel reiicit ad conditiones tutissimus sit. normam can. 1709, pars dice, ob quam causam saltem Can. 1720. § 1. Quoties, cuius interest instare potest verbis generalibus indicatam, diligenti inquisitione peracta, ut iudex suo munere funga- quo actore, reus, nomine et adhuc ignoratur ubi commo- tur; quod si nihilominus iudex cognomine rite designatus, retur reus, locus est citationi sileat, lapsis quinque diebus conveniatur; nec non locum, per edictum. a facta instantia, poterit re- et tempus, idest annum, cursum ad Ordinarium loci, si mensem, diem et horam ad § 2. Hoc autem fit affigendo ipse iudex non sit, vel ad su- comparendum praefixam per- per cursorem ad fores Curiae perius tribunal interponere ut spicue indicet. schedam citationis ad modum vel iudex ad definiendam § 2. Citatio, sigillo tribunalis edicti per tempus prudenti iu- causam adigatur vel alius in munita, subscribenda est a dicis arbitrio determinandum eius locum subrogetur. et in aliqua publica ephemeri-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 166 de eam inserendo; si vero 2º. Causa fit propria illius ceptiones contra dubiorum utrumque fieri nequeat, alte- iudicis aut tribunalis, coram seu articulorum formulam rutrum sufficiet. quo actio instituta est; possit proponere et a contu- Can. 1721. § 1. Cursor, 3º. In iudice delegato firma macia se purgare, intra tem- cum in manu rei conventi ci- redditur iurisdictio ita ut non pus quod iudici congruum vi- tationis schedam relinquit, exspiret resoluto iure dele- deatur. debet eam subsignare, adno- gantis; § 2. Partibus praesentibus tatis die et hora qua reo tra- 4º. Interrumpitur praescrip- et in formula dubiorum seu dita est. tio, nisi aliud cautum sit, ad articulorum concordibus, si § 2. Idem peragat si eam normam can. 1508; iudex, quod ad se attinet, nihil excipiendum putaverit, relinquat in manibus alicuius 5º. Lis pendere incipit; et eius rei fiat mentio in decreto de familia aut famulatu rei ideo statim locum habet prin- quo formula firmatur. conventi, addito insuper no- cipium: lite pendente, nihil mine personae cui schedam innovetur. § 3. Si vero partes dissen- tradidit. tiant aut earum conclusiones TITULUS VII De litis conte- iudici non probentur, iudex § 3. Si citatio fiat per edic- statione tum, cursor in edicti calce si- ipse controversiam dirimat Can. 1726. Obiectum seu gnet qua die et hora edictum decreto. materia iudicii constituitur affixum ad fores Curiae fueiit § 4. Dubiorum seu articulo- ipsa litis contestatione, seu et quandiu affixum manserit. rum formula semel statuta formali conventi contradictio- mutari non potest, nisi novo § 4. Si reus receptionem ne petitioni actoris, facta ani- decreto, ex gravi causa, ad schedae recuset, cursor sche- mo litigandi coram iudice. dam ipsam subsignatam, ad- instantiam partis, vel promo- Can. 1727. Ad litis conte- dita die et hora recusationis, toris iustitiae, vel defensoris stationem nulla necessaria iudici remittat. vinculi, audita utraque vel al- est sollemnitas, sed sufficit ut tera parte eiusque rationibus Can. 1722. § 1. Cursor partibus coram iudice vel eius perpensis. quae peregit ad iudicem refe- delegato comparentibus, in Can. 1730. Antequam litis rat in scriptis manu propria actis inseratur petitio actoris contestatio locum habuerit, subsignatis, quae in actis ser- et contradictio conventi, unde iudex ad testium aliarumve ventur. constet qua de re agatur seu probationum receptionem ne § 2. Si per tabellariorum of- quinam sint controversiae procedat, nisi in casu contu- ficium citatio transmittatur, termini. maciae, aut nisi testium de- asservetur in actis fides eiu- Can. 1728. In causis ta- positionem recipere oporteat, sdem officii. men implicatioribus, in qui- ne ipsa ob probabilem testis Can. 1723. Si scheda cita- bus petitio actoris nec perspi- mortem, ob discessum eiu- toria non referat quae in can. cua sit nec simplex vel con- sdem vel ob aliam iustam 1715 praescribuntur aut non tradictio conventi difficultati- causam recipi postea ne- fuerit legitime intimata, nul- bus scateat, iudex, ex officio queat, aut difficulter possit. lius momenti sunt tum citatio aut ad instantiam actoris vel Can. 1731. Lite contestata: tum acta processus. conventi, partes citet ad rite 1º. Haud licet actori libel- Can. 1724. Regulae supe- definiendos controversiae ar- lum mutare, nisi, reo consen- rius statutae pro rei citatione, ticulos, idest ad causae du- tiente, iudex, iustis de causis, ceteris quoque iudicii actibus, bia, ut dicitur, concordanda. censeat mutationem esse ad- pro diversa tamen eorum na- Can.1729. § 1. Si die du- mittendam, salva semper reo tura, accommodandae et ap- biis concordandis praestituta, compensatione damnorum et plicandae sunt, ut decreto- pars in ius vocata non com- expensarum, si quae debea- rum vel sententiarum denun- pareat nec iustam absentiae tur. Libellus non censetur tiationi aliisque huiusmodi. excusationem alleget, contu- mutatus, si coarctetur aut max declaretur, et dubiorum Can. 1725. Cum citatio le- mutetur probationis modus; formula statuatur ex officio, gitime peracta fuerit aut par- si minuantur aut petitio aut parte, quae praesens fuerit, tes sponte in iudicium vene- accessoria petitionis; si facti id postulante. Parti autem rint: adiuncta in libello pridem po- contumaci statim id notum 1º. Res desinit esse integra; sita ita illustrentur, com- fiat ex officio ut quas velit ex- pleantur aut emendentur, ut

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 167 controversiae obiectum idem cium sit liberae collationis Or- § 2. Renuntiatio ut va- remaneat; si in locum rei pe- dinarii et hic praeferat cau- leat, peragenda est in scrip- tatur pretium, foenus aut ali- sam ut victam superstiti tis, et a parte vel ab eius pro- quid aequivalens; adiudicare. curatore, speciali tamen 2º. Iudex congruum tempus Can. 1735. Procuratore aut mandato munito, debet sub- partibus praestituat probatio- curatore a munere cessante, scribi, alteri parti communi- nibus proponendis et explen- tandiu interrupta manet in- cari, ab eaque acceptari, vel dis; quod quidem poterit, instantia, quandiu pars aut ii saltem non impugnari, et a stantibus partibus, arbitrio ad quos pertinet novum pro- iudice admitti. suo prorogare, dummodo ne curatorem vel curatorem no- Can. 1741. Admissa, pro lis, ultra quam aequum sit, minaverint aut per se ipsi in actis quibus renuntiatum est, protrahatur; posterum agere se velle pro- eosdem parit effectus ac pe- 3º. Possessor rei alienae fessi fuerint. remptio instantiae: et obligat desinit esse bonae fidei; qua- Can. 1736. Si nullus actus renuntiantem ad solvendas propter damnatus rem resti- processualis, quin aliquod ob- expensas actorum, quibus re- tuere, non solum rem ipsam, stet impedimentum, ponatur nuntiatum fuit. sed et rei fructus a litis con- in tribunali primae instantiae TITULUS IX De interrogatio- testatae tempore restituere per biennium aut in gradu nibus partibus in iudicio fa- tenetur et damna praeterea appellationis per annum, in- ciendis sarcire, si qua secuta fuerint. stantia perimitur, et in altero Can. 1742. § 1. Iudex ad TITULUS VIII De litis instan- casu sententia per appellatio- eruendam veritatem facti tia nem oppugnata transit in rem quod publice interest ut extra iudicatam. Can. 1732. Instantiae ini- dubium ponatur, debet partes tium fit litis contestatione; fi- Can. 1737. Peremptio obti- interrogare. nis autem omnibus modis, net ipso iure et adversus om- § 2. In aliis casibus potest quibus iudicium terminatur, nes, minores quoque aliosve unum ex contendentibus in- sed et antea non solum inter- minoribus aequiparatos, ea- terrogare non solum ad in- rumpi, verum etiam finiri po- que ex officio etiam excipi stantiam alterius partis, sed test sive peremptione sive re- debet, salvo iure regressus etiam ex officio, quoties agi- nuntiatione. ad indemnitatem adversus tur de illustranda probatione tutores, administratores, pro- Can. 1733. Si pars litigans adducta. curatores qui culpa se caruis- moriatur aut statum mutet § 3. Interrogatio partium se non probaverint. aut cesset ab officio cuius ra- fieri a iudice potest in quovis tione agit: Can. 1738. Peremptio ex- stadio iudicii ante conclusio- stinguit acta processus, non 1º. Causa nondum conclu- nem in causa; post conelusio- vero acta causae; imo haec sa, instantia interrumpitur, nem in causa servetur prae- vim habere possunt etiam in donec heres defuncti aut suc- scriptum can. 1861. alia instantia, dummodo ea cessor litem instauret; Can. 1743. § 1. Iudici legi- inter easdem personas et su- time interroganti partes re- 2º. Causa conclusa, instan- per eadem re intercedat; sed spondere tenentur et fateri tia non interrumpitur, sed iu- ad extraneos quod attinet, veritatem, nisi agatur de de- dex procedere debet ad ulte- non aliam vim obtinent, nisi licto ab ipsis commisso. riora, citato procuratore, si documentorum. adsit, secus defuncti herede § 2. Si pars legitime inter- Can. 1739. In casu pe- vel successore. rogata respondere recuset, remptionis, quas quisque ex quanti facienda sit haec recu- Can. 1734. Si controverta- litigatoribus fecerit, has ipse satio, utrum iusta sit, an con- tur cuinam ex clericis litigan- ferat expensas perempti iudi- fessioni aequiparanda, necne, tibus ius sit ad beneficium, et cii. alter, lite pendente, moriatur, iudicis est aestimare. Can. 1740. § 1. In quolibet aut beneficio renuntiet, in- § 3. Pars, quae respondere statu et gradu iudicii potest stantia non interrumpitur, debet, si illegitime responde- actor instantiae renuntiare; sed contra superstitem eam re recusaverit aut si post- item tum actor tum reus pos- prosequitur promotor iustitiae quam responderit mendax re- sunt processus actis renun- qui pro beneficii aut ecclesiae perta fuerit, puniatur, ad tiare sive omnibus sive non- libertate dimicet, nisi benefi- tempus a iudice pro rerum nullis tantum.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 168 adiunctis definiendum remo- Can. 1749. Probationes Can. 1755. § 1. Testes tione ab actibus legitimis ec- quae ad moras iudicio nec- iudici legitime interroganti re- clesiasticis; et si ante respon- tendas postulari videntur, ceu spondere et veritatem fateri sionem iusiurandum de veri- examen testis longe dissiti, debent. tate dicenda praestiterit, lai- aut cuius domicilium nescitur, § 2. Salvo praescripto can. cus interdicto personali, cleri- vel cognitio documenti quod 1757, § 3, n. 2, ab hac obli- cus suspensione plectatur. cito haberi non potest, iudex gatione eximuntur: ne admittat, nisi hae proba- Can. 1744. Iusiurandum de 1º. Parochi aliique sacerdo- tiones necessariae videantur veritate dicenda in causis cri- tes quod attinet ad ea quae quia ceterae deficiant aut sa- minalibus nequit iudex accu- ipsis manifestata sunt ratione tis non sint. sato deferre; in contentiosis, sacri ministerii extra sacra- quoties bonum publicum in mentalem confessionem; ci- causa est, debet illud a parti- CAPUT I. De confessione vitatum magistratus, medici, bus exigere; in aliis, potest partium. obstetrices, advocati, notarii pro sua prudentia. Can. 1750. Assertio de ali- aliique qui ad secretum officii Can. 1745. § 1. Tum actor quo facto, in scriptis aut ore- etiam ratione praestiti consilii tum reus invicem, tum etiam tenus ab una parte contra se tenentur, quod attinet ad ne- promotor iustitiae et defensor et pro adversario coram iudi- gotia huic secreto obnoxia; vinculi possunt iudici exhibe- ce, sive sponte, sive iudice 2º. Qui ex testificatione sua re articulos, seu quaesita, su- interrogante peracta, dicitur sibi vel consanguineis vel affi- per quibus pars interrogetur, confessio iudicialis. nibus in quolibet gradu lineae quaeque vulgo positiones di- Can. 1751. Si agatur de rectae et in primo gradu li- cuntur. negotio aliquo privato et in neae collateralis, infamiam, § 2. In positionibus exaran- causa non sit bonum publi- periculosas vexationes, aliave dis, admittendis et parti pro- cum, confessio iudicialis mala valde gravia obventura ponendis regulae cum pro- unius partis, dummodo libere timent. portione serventur quae in et considerate facta, relevat § 3. Testes iudici legitime can. 1773-1781 statutae alteram ab onere probandi. interroganti scienter falsum sunt. Can. 1752. Pars, aliquid affirmantes aut verum occul- Can. 1746. Ad iusiurandum confessa in iudicio, non pote- tantes puniantur ad normam praestandum vel interrogatio- st contra confessionem suam can. 1743, § 3; eademque nibus respondendum partes venire, nisi aut in continenti poena mulctentur omnes, qui personaliter coram iudice se hoc faciat, aut probet confes- testem vel peritum donis, sistere debent, exceptis iis de sionem ipsam vel carere con- pollicitationibus aut alio quo- quibus in can. 1770, § 2, nn. ditionibus in can. 1750 ex- vis modo inducere praesump- 1, 2. pressis vel errori facti esse serint ad falsum testimonium TITULUS X De probationibus adscribendam. dicendum aut ad veritatem occultandam. Can. 1747. Non indigent Can. 1753. Confessio sive probatione: scriptis, sive oretenus, ipsi- ART. I. Qui testes esse possint. 1º. Facta notoria, ad nor- met adversario aut aliis extra mam can. 2197, nn. 2, 3; iudicium facta, dicitur extra- Can. 1756. Omnes possunt iudicialis: eaque in iudicium esse testes, nisi expresse a 2º. Quae ab ipsa lege prae- deducta, iudicis est, perpen- iure repellantur vel in totum sumuntur; sis omnibus rerum adiunctis, vel ex parte. 3º. Facta ab uno ex conten- aestimare quanti facienda sit. Can. 1757. § 1. Ut non dentibus asserta et ab altero CAPUT II. De testibus et at- idonei repelluntur a testimo- admissa, nisi a iure vel a iu- testationibus. nio ferendo impuberes et dice probatio nihilominus exi- mente debiles. gatur. Can. 1754. Probatio per testes in quibuslibet causis ad- § 2. Ut suspecti: Can: 1748. § 1. Onus promittitur, sub iudicis tamen bandi incumbit ei qui asserit. 1º. Excommunicati, periuri, moderatione, secundum mo- infames, post sententiam de- § 2. Actore non probante, dum praefinitum in canonibus claratoriam vel condemnato- reus absolvitur. qui sequuntur. riam;

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 169 2º. Qui ita abiectis sunt mo- § 3. Sed ipse iudex, quoties § 2. Ast etiam, postulan- ribus ut fide digni non ha- agatur de minoribus aliisve te adversario, testes exclu- beantur; qui minoribus aequiparantur, dendi sunt, si iusta exclusio- 3º. Publici gravesque partis et generatim quoties publi- nis causa demonstretur, quae inimici. cum bonum id exigat, potest exclusio dicitur reprobatio testes ex officio inducere. personae testis. § 3. Ut incapaces: § 4. Pars, quae testem in- § 3. Pars nequit reprobare 1º. Qui partes sunt in cau- duxit, potest eius examini re- personam testis quem ipsa sa, aut partium vice fungun- nuntiare; sed adversarius po- induxit, nisi nova reprobatio- tur, veluti tutor in causa pu- stulare potest, ut, hac non nis causa supervenerit, pilli, Superior aut administra- obstante renuntiatione, testis quamvis possit eius dicta re- tor in causa suae communita- examini subiiciatur. probare. tis aut piae causae, cuius nomine in iudicio consistit, iu- Can. 1760. § 1. Si quis § 4. Reprobatio testis fieri dex eiusve assistentes, advo- sponte compareat testimonii debet intra triduum post- catus aliique qui partibus in reddendi gratia, iudex poterit quam testium nomina cum eadem causa assistunt vel eius testimonium admittere parte communicata fuerunt, astiterunt; vel repellere prout expedire nec postea facta admittatur, censuerit. nisi a parte demonstretur vel 2º. Sacerdotes, quod attinet saltem iuramento affirmetur ad ea omnia quae ipsis ex § 2. Debet autem testem, defectum testis antea sibi no- confessione sacramentali inqui se sponte obtulerit, repel- tum non fuisse. notuerunt, etsi a vinculo sigil- lere cum comparere sibi vili soluti sint; imo audita a deatur moras iudicio nectendi § 5. Iudex autem reproba- quovis et quoquo modo occa- causa vel iustitiae et veritati tionis discussionem in finem sione confessionis ne ut indi- quoquo modo officiendi. litis reservet, nisi contra te- cium quidem veritatis recipi Can. 1761. § 1. Cum pro- stem stet praesumptio iuris, possunt; batio per testes postulatur, aut defectus sit notorius vel statim ac facile probari possit 3º. Coniux in causa sui co- eorum nomina et domicilium vel postea probari nequeat. niugis, consanguineus et affi- tribunali indicentur; praete- nis in causa consanguinei vel rea exhibeantur positiones Can. 1765. Citatio testium affinis, in quolibet gradu li- seu articuli argumentorum fit ministerio iudicis, decreto neae rectae et in primo gradu super quibus testes sint in- interveniente, et intimanda collateralis, nisi agatur de terrogandi. est testibus ad normam can. causis quae ad statum civi- § 2. Si ne intra diem qui- 1715S-1723. lem aut religiosum personae dem peremptorium a iudice Can. 1766. § 1. Testis rite spectant, cuius notitia aliunde praestitutum, obtemperatum citatus parere debet aut cau- haberi nequeat, et bonum fuerit, postulatio deserta cen- sam suae absentiae iudici no- publicum exigat ut habeatur. setur. tam facere. Can. 1758. Non idonei et Can. 1762. Iudici ius et § 2. Testis inobediens, qui suspecti audiri poterunt ex obligatio est nimiam multitu- nempe sine legitima causa decreto iudicis, quo id expe- dinem testium refrenandi. non comparuit, aut, etsi com- dire declaretur; sed eorum Can. 1763. Partes debent paruit, renuit respondere vel testimonium valebit tantum- sibi invicem nota facere te- iusiurandum praestare vel at- modo ut indicium et probatio- stium nomina antequam eo- testationi subscribere, a iudi- nis adminiculum, et genera- rum examen inchoetur, aut, ce potest congruis poenis tim iniurati audiantur. si id, prudenti iudicis existi- coerceri et insuper mulctari ART. II. A quibus, quomo- matione, fieri sine gravi diffi- pro rata damni quod ex eius do, et quot testes induci cultate nequeat, saltem ante inobedientia partibus obveniat. et qui excludi possint. testificationum publicationem. ART. III. De iureiurando te- Can. 1759. § 1. Testes a stium. partibus inducuntur. Can. 1764. § 1. Testes debent ex officio excludi, si iudi- Can. 1767. § 1. Testis, an- § 2. Possunt quoqae induci ci liquido constet eos a testi- tequam testimonium edat, iu- a promotore iustitiae et de- monio ferendo prohiberi, sal- siurandum praestare debet fensore vinculi, si id ad cau- vo praescripto can. 1758. de tota ac sola veritate dicen- sam intersit.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 170 da, salvo praescripto can. 2º. Qui morbo aliove corpo- 3º. Si scandali vel dissi- 1758. ris vel animi impedimento aut diorum periculum non sit ex § 2. Partes earumve procu- conditione vitae, uti monia- collatione pertimescendum. ratores praestationi iurisiu- les, tribunalis sedem adire Can. 1773. § 1. Examen fit randi testium assistere pos- nequeunt; ii domi audiendi a iudice, vel ab eius delegato sunt, salvo praescripto can. sunt; aut auditore, cui assistat 1763. 3º. Qui extra dioecesim de- oportet notarius. § 3. Testibus, si de iure gentes, in dioecesim reverti § 2. In examine interroga- partium mere privato agatur, et ad tribunalis sedem acce- tiones non ab alio quam a iu- poterit iusiurandum, utraque dere sine gravi incommodo dice vel ab eo qui iudicis lo- parte consentiente, remitti. nequeunt; ii audiendi sunt a cum tenet, testibus deferen- tribunali loci in quo commo- § 4. Sed etiam cum iusiu- dae sunt. Quapropter si par- rantur ad normam can. 1570, randum a teste non exigitur, tes, vel promotor iustitiae, § 2, secundum interrogatio- iudex testem commonefaciat vel defensor vinculi examini nes et instructiones a causae gravis obligationis, qua sem- intersint et novas interroga- iudice transmissas; per tenetur, veritatem dicen- tiones testi faciendas ha- di. 4º. Qui in dioecesi quidem beant, has non testi, sed iu- commorantur, sed in locis ita dici vel eius locum tenenti Can. 1768. Testes, tametsi dissitis a tribunalis sede, ut proponere debent, ut eas iusiurandum praestiterint de sine gravibus impensis neque ipse deferat. veritate dicenda, poterunt ni- ipsi iudicem adire, neque a hilominus pro prudenti iudicis Can. 1774. Testis primo in- iudice adiri possint. Hoc in arbitrio, absoluto examine, terrogari debet non modo de casu iudex debet propiorem adigi ad iusiurandum de veri- generalibus personae adiunc- aliquem sacerdotem dignum tate dictorum sive circa om- tis, hoc est, de nomine, co- et idoneum deputare, ut cum nes positionum articulos sive gnomine, origine, aetate, reli- assistentia alicuius, qui ac- circa aliquos tantum, quoties gione, conditione, domicilio, tuarii munere fungatur, exa- gravitas negotii et editae te- sed etiam quae ipsi cum par- men horum testium perficiat, stificationis adiuncta id postu- tibus in causa sit necessitu- transmissis pariter eidem in- lare videantur. do; deinde deferendae sunt terrogationibus faciendis, da- interrogationes quae causam Can. 1769. Testes adigi tisque opportunis instructio- ipsam respiciunt et sciscitan- etiam iureiurando possunt ad nibus. dum unde et quomodo ea secretum servandum circa Can. 1771. Examini te- quae asserit, habeat cognita. propositas interrogationes stium partes assistere ne- dataque interrogationibus re- Can. 1775. Interrogationes queunt, nisi iudex eas admit- sponsa, usque dum acta et breves sunto, non plura simul tendas censuerit. allegata publici iuris fiant; complectentes, non captio- imo etiam perpetuo ad nor- Can. 1772. § 1. Testes sae, non subdolae, non sug- mam can. 1623, § 3. seorsum singuli examinandi gerentes responsionem, re- sunt. motae a cuiusvis offensione ART. IV. De testium exami- et pertinentes ad causam ne. § 2. Prudenti tamen iudicis arbitrio relinquitur post edita quae agitur. Can. 1770. § 1. Testes testimonia testes inter se aut Can. 1776. § 1. Interroga- sunt examini subiiciendi in cum parte conferre, seu, vul- tiones non sunt cum testibus ipsa tribunalis sede. go, confrontare. antea communicandae. § 2.Ab hac generali regula § 3. Id autem fieri poterit si § 2. Attamen si ea quae te- excipiuntur: haec omnia simul concurrant, stificanda sunt ita a memoria 1º. S. R. E. Cardinales, Epi- scilicet: sint remota, ut nisi prius re- scopi et personae illustres 1º. Si testes inter se aut colantur, certo affirmari ne- quae suae civitatis iure exi- cum parte in re gravi et cau- queant, poterit iudex nonnul- muntur ab obligatione com- sae substantiam attingente la testem praemonere, si id parendi coram iudice testifi- dissentiant; sine periculo fieri rosse cen- candi causa: ii omnes eligere seat. ipsi possunt locum ubi testifi- 2º. Si nulla alia facilior ad Can. 1777. Testes orete- centur, de quo iudicem cer- veritatem detegendam sup- nus testimonium dicant et tiorem facere debent; petat via; scriptum ne legant, nisi de btcabf Codex Iuris Canonici 1917 171 calculo et rationibus agatur; § 2. Sed poterit iudex dif- Can. 1787. § 1. Testis tunc enim adnotationes, quas ferre testimoniorum evulga- ius habet ad petendam com- secum attulerunt, poterunt tionem in tempus quo cetera pensationem impensarum, consulere. probationum capitula fuerint quas sustinuerit ratione itine- Can. 1778. Responsio ex absoluta, si id e re existimet. ris et commorationis in loco continenti redigenda est Can. 1783. Post testifica- iudicii, et ad congruam inscripto ab actuario non solum tionum evulgationem: demnitatem pro interruptione sui negotii vel operis. quod attinet ad substantiam, 1º. Cessat facultas repro- sed etiam ad ipsa editi testi- bandi testis personam, ex- § 2. Iudicis est, auditis par- monii verba, nisi iudex, at- cepto casu de quo in can. te ac teste, et, si opus sit, tenta causae exiguitate, satis 1764, § 4; etiam peritis, taxare indemni- habeat unam depositionis tatem et impensas testi sol- 2º. Sed est ius reprobandi substantiam referri. vendas. testes sive quod attinet ad Can. 1779. Actuarius in ac- modum examinis, cum scili- Can. 1788. Si intra pe- tis mentionem faciat de prae- cet obiiciuntur regulae iuris in remptorium terminum a iudi- stito, remisso aut recusato examine peragendo neglec- ce praestitutum congrua pe- iureiurando, de partium alio- tae, sive quod attinet ad te- cuniae quantitas de qua in rumque praesentia, de inter- stificationes ipsas, cum nem- can. 1909, § 2, ab eo qui te- rogationibus ex officio additis pe testimonia impugnantur stes inducere vult deposita et generatim de omnibus me- de falso aut de variatione, non sit, is testium examini moria dignis quae forte acci- contradictione, obscuritate, renuntiasse censeatur. derint, cum testes excutie- defectu scientiae et similibus. ART. VII. De testimoniorum bantur. Can. 1784. Reprobationem fide. Can. 1780. § 1. Testi, an- iudex decreto suo reiiciat, si Can. 1789. In aestimandis tequam ab auditorio discedat, eam futili inniti fundamento testimoniis iudex prae oculis debent legi quae actuarius de aut ad retardandum iudicium habeat: iis quae ipse viva voce testa- factam animadvertat. 1º. Quae conditio sit perso- tus est, scripto redegit, data Can. 1785. Si iudicium re- nae, quaeve honestas et an eidem testi facultate addendi, probationis admittatur, iudex aliqua dignitate testis prae- supprimendi, corrigendi, va- brevem terminum parti po- fulgeat; riandi. stulanti praestituat ad pro- 2º. Utrum de scientia pro- § 2. Denique actui subscri- bandam reprobationem, et pria, praesertim de visu et bere debent testis, iudex et deinde procedat uti in aliis in- auditu proprio testificetur, an notarius. cidentibus causis. de credulitate, de fama, aut Can. 1781. Testes, quam- Can. 1786. Post evulgatas de auditu ab aliis; vis iam excussi, poterunt, testificationes, testes iam au- 3º. Utrum testis constans parte postulante aut ex offi- diti denuo super iisdem arti- sit et firmiter sibi cohaereat; cio, antequam acta seu testi- culis ne interrogentur, neque an varius, incertus, vel vacil- ficationes publici iuris fiant, novi testes admittantur, nisi lans; denuo ad examen vocari, si caute et ex gravi ratione in 4º. Denique utrum testimo- iudex id necessarium vel utile causis quae nunquam tran- nii contestes habeat, an sit ducat, dummodo tamen om- seunt in rem iudicatam; ex singularis. nis collusionis vel corruptelae gravissima ratione in ceteris; absit periculum. et in quolibet casu omni frau- Can. 1790. Si testes inter ART. V. De testimoniorum dis et subornationis periculo se discrepent, iudex perpen- evulgatione remoto, altera parte audita, dat utrum edita ab eis testimonia sibi invicem adversen- eorumque reprobatione. et requisito voto promotoris iustitiae vel defensoris vincu- tur, an sint dumtaxat diversa Can. 1782. § 1. Cum par- li, si hi iudicio intersint; quae vel adminiculativa. tes aut earum procuratores omnia iudex decreto suo defi- Can. 1791. § 1. Unius te- examini non interfuerunt, te- niat. stis depositio plenam fidem stimonia statim post absolu- non facit, nisi sit testis quali- tum omnium testium examen ART. VI. De indemnitate te- ficatus qui deponat de rebus poterunt, decreto iudicis, stium. ex officio gestis. evulgari.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 172 § 2. Si sub iuramenti fide can. 1757, ne ad peritorum eas, quas pars ipsa alias duae vel tres personae, omni quidem officium assumi pos- recognovit, aut quas qui ac- exceptione maiores, sibi fir- sunt. cusatur auctor scripturae miter cohaerentes, de aliqua Can. 1796. § 1. Easdem controversae, scripsit ut per- re vel facto in iudicio testifi- ob causas quibus testes, pos- sona publica et in archivis aut centur de scientia propria, sunt et periti recusari. alio publico tabulario custo- sufficiens probatio habetur; diuntur; aut eius subscriptio- § 2. Iudex suo decreto edi- nisi in aliqua causa iudex ob nes quas ex fide notarii vel cat utrum sit admittenda re- maximam negotii gravitatem, personae publicae constet co- cusatio, necne, et, recusatio- vel ob indicia quae aliquod ram ipsis fuisse exaratas. ne admissa, in locum periti dubium de veritate rei asser- recusati alium sufficiat. § 3. Quod si scripturae a tae ingerunt, necessariam partibus et a iudice pro com- Can. 1797. § 1. Periti de- censeat pleniorem probatio- paratione designatae, perito- mandatum munus suscipere nem. rum iudicio, investigationi censentur praestatione iuri- CAPUT III.De peritis. non sufficiant, et is cui scrip- siurandi de munere fideliter tura controversa tribuitur, in Can. 1792. Peritorum ope- implendo. ra utendum est quoties ex iu- vivis sit, iudex ad instantiam § 2. Partes non solum inte- ris vel iudicis praescripto eo- partis aut etiam ex officio resse possunt iurisiurandi rum examen et votum requi- eum citet, ut manu propria praestationi, sed etiam exse- ritur ad factum aliquod com- coram iudice vel eius delega- cutioni muneris perito de- probandum vel ad veram ali- to scribat quidquid periti, iu- mandati, nisi aliud rei natura cuius rei naturam dignoscen- dex ipse, eiusve delegatus vel honestas exigat aut lex dam. dictaturi sint. vel iudex statuat. Can. 1793. § 1. Iudicis est § 4. Recusatio scribendi, Can. 1798. Post iusiuran- peritos eligere vel designare. non probata legitima recusa- dum praestitum, si periti in- tionis causa, habetur ut con- § 2. Hanc designationem in tra praefinitum tempus man- fessio genuinitatis scripturae causis mere privatis iudex fa- dato non paruerint aut sine controversae in praeiudicium cere potest rogatu utriusque iusta causa exsecutionem de- recusantis. partis vel etiam alterutrius, fugiant, tenentur damnorum. altera tamen consentiente; in Can. 1801. § 1. Periti vo- Can. 1799. § 1. Iudex, at- causis vero bonum publicum tum suum vel in scriptis pro- tentis iis quae a litigantibus respicientibus, audito promo- ferre possunt, vel oretenus forte deducantur, omnia et tore iustitiae aut vinculi de- coram iudice; sed si ore pro- singula capita decreto suo fensore. feratur, statim in scriptis re- definiat circa quae periti ope- digi debet a notario et a peri- § 3. Prudenti iudicis arbitrio ra versari debeat. tis subscribi. relinquitur unum pluresve pe- § 2. Tempus intra quod ritos eligere pro causae natu- § 2. Peritus autem, prae- examen perficiendum est et ra et rei difficultate, nisi lex scrtim si sententiam suam in votum proferendum, si ne- ipsa numerum peritorum scriptis protulerit, accersiri cessarium vel opportunum iu- praefiniat. potest a iudice ut explicatio- dici videatur, potest ab ipso nes, quae ulterius necessa- Can. 1794. Peritorum est iudice praefiniri et etiam, au- riae videantur, suppeditet. peritiam suam ad veritatis et ditis partibus, prorogari. iustitiae leges exigere, neque § 3. Periti debent indicare Can. 1800. § 1. Si dubite- falsum affirmando neque ve- perspicue qua via et ratione tur quis scriptum aliquod rum occultando; in quo si de- processerint in explendo mu- exaraverit, iudex praeter liquerint, puniantur ad nor- nere sibi demandato et qui- scripturam quaestioni obno- mam can. 1743, § 3. bus potissimum argumentis xiam assignet peritis, propo- sententia ab ipsis prolata ni- Can. 1795. § 1. Ad periti nentibus partibus, scripturas tatur. munus, ceteris paribus, deli- cum quibus illa comparari et Can. 1802. Periti suam qui- gantur, qui competentis ma- conferri debeat. gistratus auctoritate idonei sque relationem a ceteris di- § 2. Si de scripturis, quae fuerint comprobati. stinctam conficiant, nisi, lege sint inter se comparandae, non contradicente, iudex § 2. Qui a testimonio feren- partes dissentiant, iudex seli- unam a singulis subscriben- do exeluduntur ad normam gat, comparationis gratia, dam fieri iubeat; quod si fiat,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 173 sententiarum discrimina, si test, quae praescripta sunt monii, mortis, quae ha- qua fuerint, diligenter adno- can. 1793-1805. bentur in regestis Curiae vel tentur. Can. 1809. Si iurgii vel paroeciae, vel religionis, et Can. 1803. § 1. Si periti perturbationis periculum per- attestationes scriptae ex ii- inter se discrepent, licet iudici timescendum iudiei videatur, sdem desumptae et a paro- aut peritioris suffragium su- poterit ipse prohibere ne par- chis, vel Ordinariis, vel nota- per relatis a primis peritis ex- tes vel earum advocati iudi- riis ecclesiasticis confectae quirere aut novos de integro ciali recognitioni intersint. aut earum exemplaria authentica. peritos adhibere. Can. 1810. Iudex testes, § 2. Eadem facultas iudici vel ex officio accitos vel a § 2. Documenta publica ci- est quoties periti post electio- partibus ante recognitionem vilia ea sunt quae secundum nem in suspicionem inciderint rite productos, potest in ipso uniuscuiusque loci leges talia ve1 impares atque non idonei iudiciali accessu examini su- iure censentur. muneri perspecti fuerint. biicere, si id expedire videa- § 3. Litterae, contractus, Can. 1804. § 1. Iudex non tur ad pleniorem probationem testamenta et scripta quaeli- peritorum tantum conclusio- aut ad removenda dubia ob bet a privatis confecta, priva- nes, etsi concordes, sed cete- quae recognitio decerni de- torum documentorum nume- ra quoque causae adiuncta buit. ro habentur. attente perpendat. Can. 1811. § 1. Notarius Can. 1814. Documenta pu- § 2. Cum reddit rationes diligenter curet ut constet ex blica sive ecclesiastica sive decidendi, exprimere debet actis qua die et hora recogni- civilia genuina praesumuntur, quibus motus argumentis pe- tio facta sit, quae personae donec contrarium evidentibus ritorum conclusiones aut ad- interfuerint, quae, recognitio- argumentis evincatur. miserit aut reiecerit. ne durante, aut dicta aut pe- Can. 1815. Recognitio aut racta aut a iudice decreta Can. 1805. Peritorum ex- impugnatio scripturae propo- sint. pensas et honoraria iudex, ni potest in iudicio tum inci- receptam uniuscuiusque loci § 2. Peractae recognitionis denter, tum ad instar causae consuetudinem prae oculis instrumenta tum iudex tum principalis. habens, ex bono et aequo ta- notarius subscribant. Can. 1816. Documenta pu- xare debet, salvo iure recur- CAPUT V. De probatione blica fidem faciunt de iis quae sus ad normam can. 1913, § per instrumenta. directe et principaliter in ei- 1. ART. I. De natura et fide in- sdem affirmantur. CAPUT IV. De accessu et re- strumentorum. Can. 1817. Documentum cognitione iudiciali. Can. 1812. In quolibet iu- privatum, sive agnitum a par- Can. 1806. Si ad contro- dicii genere admittitur proba- te sive recognitum a iudice, versiae locum iudex accedere tio per documenta tum publi- probat adversus auctorem vel atque ipsam rem controver- ca tum privata. subscriptorem et causam ab eis habentes, perinde ac con- sam inspicere necessarium Can. 1813. § 1. Praecipua fessio extra iudicium facta; existimet, decreto id praesti- documenta publica ecclesia- sed per se non habet vim tuat, quo ea quae in accessu stica haec sunt: praestanda sint, auditis parti- probandi adversus extraneos. 1º. Acta Summi Pontificis et bus, summatim describat. Can. 1818. Si abrasa, cor- Curiae Romanae et Ordinario- recta, interpolata aliove vitio Can. 1807. Iudex recogni- rum in exercitio suorum mu- documenta infecta demon- tionem peragere potest vel nerum authentica forma exa- strentur, iudicis est aestimare ipse per se vel per auditorem rata, itemque attestationes an et quanti huiusmodi docu- aut iudicem delegatum. authenticae de iisdem actibus menta facienda sint. Can. 1808. § 1. Iudex, datae ab illis vel eorum nota- rem vel locum recognoscens, riis; ART. II. De productione documentorum peritos adhibere potest, si ip- 2º. Instrumenta a notariis sorum opera necessaria vel ecclesiasticis confecta; 3º. et actione ad exhibendum. utilis videatur. Acta iudicialia ecclesiastica; Can. 1819. Documenta vim § 2. Si periti adhibeantur, 4º. Inscriptiones baptismi, probandi in iudicio non ha- serventur, quantum fieri po- confirmationis, ordinationis, bent, nisi originalia sint aut in professionis religiosae, matri- exemplari authentico exhibita

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 174 et penes tribunalis cancella- Can. 1824. § 1. Si pars ex- CAPUT VII. De iureiu- riam deposita, exceptis docu- hibere recuset documentum rando partium. mentis quae publici iuris de iure producendum, quod Can. 1829. Si habeatur se- sunt, ceu leges rite promul- ipsa fertur possidere, iudex, miplena tantum probatio nec gatae. altera parte postulante, audi- alia probationis adiumenta Can. 1820. Documenta in toque, si opus sit, promotore iam supersint et iudex aut iu- forma authentica sunt exhi- iustitiae vel vinculi defensore, beat aut admittat iusiuran- benda et in iudicio deponen- interlocutoria sententia sta- dum ad probationes supplenda, ut a iudice et ab adversa- tuat, an et quomodo eiusdem das, hoc iusiurandum dicitur rio examinari possint. documenti exhibitio facienda suppletorium. sit. Can. 1821. § 1. Si dubium Can. 1830. § 1. Huic iuriiu- excitetur utrum fideliter ex- § 2. Parte parere recusan- rando vel maxime locus est scriptum sit exemplar, an te, iudicis est aestimare cum adiuncta, quae civilem non, iudex ad instantiam par- quanti haec recusatio facien- vel religiosum personae statis vel etiam ex officio decer- da sit. tum respiciunt, aliter compe- nere potest, ut ipsum docu- § 3. Quod si pars documen- riri nequeunt. mentum exhibeatur, unde tum apud se esse neget, iu- § 2. Sed eodem abstineat exemplar est desumptum. dex poterit eam examini su- iudex tum in causis criminali- § 2. Si id fieri aut minime biicere et ad iusiurandum de bus, tum in contentiosis, si aut valde difficulter possit, iu- ea re praestandum adigere. de iure vel re magni pretii dex potest auditorem delega- CAPUT VI. De praesumptio- agatur aut de facto nimii more aut loci Ordinarium rogare nibus. menti, aut si ius, res, factum pro examine et collatione do- Can. 1825. § 1. Praesump- non sit proprium personae cui cumenti, praescribens quibus tio est rei incertae probabilis iusiurandum esset deferen- de articulis et quemadmodum coniectura; eaque alia est iu- dum. fieri debeat collatio; collationi ris, quae ab ipsa lege statui- § 3. Deferri autem hoc iu- vero utraque pars assistere tur; alia hominis, quae a iudi- siurandum potest sive ex offi- potest. ce coniicitur. cio, sive ad instantiam alte- Can. 1822. Documenta § 2. Praesumptio iuris alia rius partis, vel promotoris iu- communia quaeve de com- est iuris simpliciter, alia iuris stitiae, vel defensoris vinculi, muni agunt negotio, ut testa- et de iure. si iudicio intersint. menta et instrumenta quae Can. 1826. Contra prae- § 4. Regulariter deferatur ei respiciunt successiones, bo- sumptionem iuris simpliciter qui pleniores habet probatio- norum partitiones, contractus admittitur probatio tum direc- nes. aliaque huiusmodi de quibus ta tum indirecta; contra prae- § 5. Iudicis tamen est delis est inter partes, quilibet ex sumptionem iuris et de iure, creto definire an et quando litigantibus potest postulare tantum indirecta, hoc est adiuncta concurrant, cur iu- ut in iure exhibeantur ab ea contra factum quod est prae- siurandum suppletorium de- parte quae illa possidere dici- sumptionis fundamentum. ferri debeat. tur. Can. 1827. Qui habet pro Can. 1831. § 1. Pars cui Can. 1823. § 1. Nemo ta- se iuris praesumptionem, li- iusiurandum suppletorium men exhibere tenetur docu- beratur ab onere probandi, defertur in rebus quae ad menta, etsi communia, quae quod recidit in partem adver- eius statum civilem vel reli- communicari nequeunt sine sam; qua non probante, sen- giosum non pertinent, potest periculo damni ad normam tentia ferri debet in favorem ex iusta causa illud recusare can. 1755, § 2, n. 2 aut sine partis pro qua stat prae- vel in adversarium referre. periculo violationis secreti sumptio. servandi. § 2. Quanti autem haec re- Can. 1828. Praesumptio- cusatio facienda sit, utrum § 2. Attamen si qua saltem nes, quae non statuuntur a iusta sit, an potius confessio- documenti particula, quam iure, iudex ne coniiciat, nisi ni aequiparanda, iudicis est produci intersit, describi pos- ex facto certo et determinato, aestimare. sit, et in exemplari exhiberi quod cum eo, de quo contro- sine memoratis incommodis, § 3. Iusiurandum suppleto- versia est, directe cohaereat. iudex decernere potest ut ea- rium, ab una parte praesti- dem exhibeatur.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 175 tum, potest ab altera impu- 3º. Ei, qui cedere vel transi- per libellum, indicato nexu gnari. gere valet, quique pariter pro qui intercedit inter ipsam et Can. 1832. Si de iure ad se non habeat plenam proba- causam principalem, et ser- damni reparationem constet, tionem; vatis, quoad eius fieri poterit, sed quantitas damni aestima- 4º. De mera notitia facti aut regulis can. 1706-1725 statu- ri certe non possit, iudex po- de facto, quod proprium sit il- tis. test parti quae damnum pas- lius, cui iusiurandum defer- Can. 1839. Iudex, libello sa est, iusiurandum deferre, tur. vel petitione verbali receptis, quod aestimatorium dicitur. Can. 1836. § 1. Hoc iusiu- auditis partibus, et, si opus Can. 1833. In deferendo randum potest a parte, a qua sit, promotore iustitiae, vel iureiurando aestimatorio haec delatum est, revocari quou- vinculi defensore, secum deli- servanda sunt: sque praestitum non fuerit, et beret num proposita incidens quaestio futilis sit et ad retar- 1º. Iudex a parte, quae ab altera parte acceptari et dandum principale iudicium damnum passa est, petat ut praestari, vel minus, aut re- unice excitata; itemque num sub iurisiurandi sanctitate deferri in adversarium. causa incidens talis sit natu- signet res sibi ablatas vel § 2. Praestito iureiurando, rae et tali nexu cum causa dolo perditas, earumque pre- quaestio secundum iuratam principali cohaereat, ut ante tium et valorem secundum formulam finita est, perinde eam resolvi debeat. Si ita se probabilem suam aestimatio- ac si cessio aut transactio iu- res habeat, libellum vel in- nem exprimat; dicialis intercessisset. stantiam admittat; aliter de- 2º. Si taxatio iudici nimia § 3. Si iusiurandum recuse- creto suo eam reiiciat. videatur, eam ad aequitatem tur nec referatur in adversa- Can. 1840. § 1. Utrum in- reducat, prae oculis habens rium, iudicis est aestimare cidens quae excitetur quae- omnia indicia et argumenta quanti facienda sit recusatio, stio, definienda sit iudicii for- usu comprobata, adhibitis utrum iustis innitatur causis ma servata, an mero decreto, etiam, si opus sit, peritis, quo an potius confessioni sit ae- iudex, attenta rei qualitate et magis veritati et iustitiae con- quiparanda. gravitate, aestimet. sulatur. § 4. Si in adversarium refe- § 2. Si causa incidens sit iu- Can. 1834. § 1. Non solum ratur, hic debet illud praesta- dicialiter definienda, regulae, ante initam litem partes con- re, secus causa cadit. quoad eius fieri poterit, ser- venire possunt ut controver- § 5. Ut iusiurandum in ad- vandae sunt, quae in ordina- sia per iusiurandum ab alte- versarium referri possit, eae- riis iudiciis obtinent; curet ta- rutra praestandum transigen- dem illae concurrant conditio- men iudex ut dilationum ter- do dirimatur, sed pendente nes necesse est, quae ad il- mini sint quam maxime bre- quoque lite et in quolibet eius lud deferendum requiruntur, ves. momento et statu, altera atque idem intercedat iudicis § 3. Iudex in decreto quo, pars potest, iudice probante, ministerium. alteri iusiurandum deferre, ea non servata iudicii forma, vel TITULUS XI De causis inci- conditione ut quaestio sive reiicit vel definit quaestionem dentibus principalis sive incidens, se- incidentem, rationes quibus cundum iusiurandum decisa Can. 1837. Causa incidens innititur, in iure et in facto habeatur. habetur, quoties, incepto sal- breviter exponat. tem per citationem iudicio, ab § 2. Iusiurandum huiusmo- Can. 1841. Antequam fi- una ex partibus aut a promo- di dicitur decisorium. niatur causa principalis, iudex tore iustitiae vel vinculi de- interlocutoriam sententiam Can. 1835. Decisorium iu- fensore, si iudicio intersint, potest, iusta intercedente siurandum deferri nequit, quaestio proponitur quae, ta- causa, corrigere aut revocare nisi: metsi libello, quo lis introdu- sive ex se, auditis partibus, 1º. De re, in qua cessio et citur, non contineatur expres- sive ad instantiam unius par- transactio admittitur, et quae se, nihilominus ita ad causam tis audita altera parte, et repro litigantium personis non pertinet ut resolvi plerumque quisito semper voto promoto- sit nimii momenti seu pretii; debeat ante quaestionem ris iustitiae aut defensoris 2º. Ab eo qui cedere aut principalem. vinculi, si adsint. transigere potest; Can. 1838. Causa incidens CAPUT I. De contumacia. proponitur vel oretenus vel

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 176 Can. 1842. Reus citatus admittantur; caveat autem vel iudicium, absente quo- qui sine iusta causa neC ipse iudex ne mala fide in longio- que actore, ad finem adduca- per se nec per procuratorem res et non necessarias moras tur. comparet, contumax declarari iudicium protrahatur. Can. 1851. § 1. Qui contu- potest. Can. 1847. Post latam vero max declaratus contumaciam Can. 1843. § 1. Non potest sententiam, contumax bene- suam non purgaverit, sive ac- tamen iudex reum contuma- ficium restitutionis in inte- tor sit sive reus, condemne- cem declarare nisi prius con- grum ad appellandum ab ipso tur tum ad litis expensas, stiterit: iudice qui eam tulit, petere quae ob suam contumaciam 1º. Citationem, legitime fac- potest, non ultra tamen tri- factae sunt, tum etiam, si tam, tempore utili ad rei noti- mestre ab ipsius sententiae opus sit, ad indemnitatem al- tiam pervenisse aut saltem intimatione, nisi agatur de teri parti praestandam. pervenire debuisse; causis quae non transeunt in § 2. Si tum actor tum reus rem iudicatam. 2º. Reum absentiae excusa- sint contumaces, ad expen- tionem afferre neglexisse aut Can. 1848. Regulis supe- sas litis tenentur in solidum. non iustam attulisse. rius traditis etiam tum locus CAPUT II. De interventu est cum reus, etsi primae ci- § 2. Haec comprobari pos- tertii in causa. tationi obtemperaverit, fit ta- sunt sive per novam citatio- Can. 1852. § 1. Is cuius men postea, progressu iudi- nem reo factam ut contuma- interest, admitti potest ad in- cii, contumax. ciam suam, si possit, excu- terveniendum in causa in set, sive alio modo. Can. 1849. Si die et hora, qualibet litis instantia. qua reus secundum citationis Can. 1844. § 1. Ad instan- § 2. Sed ut admittatur, de- praescriptum coram iudice tiam partis vel promotoris iubet ante conclusionem in primum se sistit, actor non stitiae vel vinculi defensoris, causa libellum iudici exhibe- adsit, nullamque vel insuffi- si iudicio intersint, iudex rei re, in quo breviter de iure in- cientem absentiae excusatio- contumaciam declarare pote- terveniendi ipsum edoceat. nem attulerit, iudex eum ad st, eaque declarata, procede- instantiam rei conventi citet § 3. Qui intervenit in causa, re, servatis servandis, usque iterum; et si actor novae cita- admittendus est in eo statu in ad sententiam definitivam tioni non paruerit vel postea quo causa reperitur, assigna- eiusque exsecutionem. iudicium inchoare vel inchoa- to eidem brevi ac perempto- § 2. Si procedatur ad sen- tum prosequi neglexerit, in- rio termino ad probationes tentiam definitivam, lite non stante reo convento vel pro- suas exhibendas, si causa ad contestata, sententia respice- motore iustitiae aut defenso- periodum probatoriam perve- re tantum debet petita in li- re vinculi, contumax a iudice nerit: bello; si lite contestata, ip- declaretur, iisdem servatis Can. 1853. Si tertii inter- sum contestationis obiectum. regulis quae supra traditae ventus appareat necessarius, Can. 1845. § 1. Sed potest sunt pro rei contumacia. iudex ad instantiam partis vel quoque iudex ad frangendam Can. 1850. § 1. Actoris etiam ex officio debet inter- rei contumaciam comminari contumacia a iudice declarata ventum in causa iubere. ecclesiasticas poenas. perimit eiusdem actoris ius CAPUT III.De attentatis lite § 2. Quod si facere velit, ad suam instantiam prose- pendente. iteranda est rei citatio, cum quendam. Can. 1854. Attentatum est comminatione poenarum; nec § 2. Permittitur tamen pro- quidquid, lite pendente, aut iam tunc licet aut contuma- motori iustitiae vel vinculi de- altera pars adversus alteram ciam declarare aut, ea decla- fensori instantiam facere aut ipse iudex adversus alte- rata, poenas irrogare, nisi suam eamque prosequi, quo- rutram vel utramque partem probetur hanc quoque secun- ties publicum bonum id po- innovat, parte dissentiente et dam citationem suo effectu stulare videatur. in eius praeiudicium; sive in- caruisse. § 3. Reus autem exinde ius novatio respiciat litis mate- Can. 1846. Rei a contuma- habet petendi ut vel libere riam, salvo tamen praescripto cia recedentis seque in iudicio possit a iudicio abire, vel nul- can. 1672, 1673, sive respi- sistentis ante causae defini- la habeantur omnia eo usque ciat terminos partibus a iure tionem, conclusiones proba- gesta, vel definitive ipse ab- vel a iudice assignatos ad po- tionesque, si quas afferat, solvatur a petitione actoris,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 177 nendos certos actus iudicia- exemplar, intelligitur facta conscribenda quot sunt iu- les. publicatio processus. dices, ut singula singulis iudi- Can. 1855. § 1. Attentata Can. 1860. § 1. Expletis cibus possint exemplaria di- sunt ipso iure nulla. omnubus quae ad probatio- stribui. § 2. Idcirco parti ex atten- nes producendas pertinent, § 2. Sed etiam promotori tato laesae competit actio ad ad conclusionem in causa de- iustitiae et defensori vinculi, obtinendam declarationem veniendum est. si iudicio intersint, debet nullitatis. § 2. Haec conclusio habetur exemplar tradi; praeterea partes inter se exemplaria § 3. Actio haec instituenda quoties aut partes a iudice in- commutare debent. est coram ipso iudice causae terrogatae declarent se nihil principalis; quod si ob atten- aliud deducendum habere, § 3. Tribunalis praeses, tatum pars laesa iudicem su- aut utile proponendis proba- quoties pro suo prudenti arbi- spectum habeat, exceptio- tionibus tempus a iudice trio necessarium censeat, et nem suspicionis potest oppo- praestitutum elapsum sit, aut sine nimio partium gravamine nere, in qua procedendum iudex declaret se satis in- fieri animadvertat, mandare est ad normam can. 1615. structam causam habere. potest ut defensio typis imprimatur una cum documen- Can. 1856. § 1. Pendente § 3. De peracta conclusione tis principalibus in fasciculo quaestione de attentato, cur- in causa, quocunque modo ea coniungendis, qui actorum et sus causae principalis regula- acciderit, iudex decretum fe- documentorum summarium riter suspenditur, sed si iudici rat. continet. opportunius videatur, quae- Can. 1861. § 1. Post con- stio de attentato potest una clusionem in causa novae § 4. Quo in casu iubeat ne cum causa principali pertrac- probationes inhibentur, nisi quidquam imprimatur, nisi tari et resolvi. agatur de causis quae nun- prius exhibito manuscripto et venia illud publicandi obten- § 2. Quaestiones de atten- quam transeunt in rem iudi- ta; praeterea sedulo caveat tatis expeditissime sunt per- catam aut de documentis de secreto, si quod sit in cau- tractandae et decreto iudicis nunc primum repertis, aut de sa servandum. definiendae, auditis partibus testibus qui antea ob legiti- et promotore iustitiae vel demum impedimentum tempore Can. 1864. Iudicis et in tri- fensore vinculi, si hi iudicio utili induci non potuerunt. bunali collegiali praesidis est intersint. § 2. Si novas probationes moderari, pro sua prudentia, nimiam defensionum exten- Can. 1857. § 1. Demon- admittendas censeat, id de- sionem, nisi de hoc peculiari strato attentato, iudex decer- cernat iudex, audita altera tribunalis lege sit cautum. nere debet eius revocationem parte, cui congruum tempus seu purgationem. concedat ut novas probatio- Can. 1865. § 1. Communi- nes cognoscere et se defen- catis vicissim inter partes de- § 2. Quod si attentatum vi dere possit; aliter iudicium fensionum scripturis, utrique vel dolo patratum sit, qui il- nullius est momenti. parti responsiones exhibere lud commisit, tenetur etiam liceat, intra breve tempus a de damnis erga partem lae- Can. 1862. § 1. Facta con- iudice praestitutum, et serva- sam. clusione in causa, iudex, pro suo prudenti arbitrio, partibus tis regulis et cautelis de qui- TITULUS XII De processus congruum temporis spatium bus in can. 1863, 1864. publicatione, de conclusione praestituat ad defensiones § 2. Hoc ius partibus semel in causa et de causae discus- suas seu allegationes sive per tantum esto, nisi iudici gravi sione se sive per advocatum exhi- ex causa iterum videatur con- Can. 1858. Ante causae di- bendas. cedendum; tunc autem con- scussionem et sententiam § 2. Hic terminus prorogari cessio, uni parti facta, alteri omnes probationes quae sunt a iudice potest instante una quoque data censeatur. in actis et quae adhuc secre- parte, audita altera; vel Can. 1866. § 1. Informa- tae permanserunt, sunt pu- etiam coarctari, utraque con- tiones, uti vocant, orales, blicandae. sentiente. quibus videlicet advocati iudi- Can. 1859. Concessa parti- Can. 1863. § 1. Defensio cem de adiunctis iuris et facti bus earumque advocatis fa- in scriptis est conficienda, et causam respicientibus in- cultate acta processualia in- regulariter tot exemplaribus struere satagunt, prohiben- spiciendi petendique eorum tur. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 178 § 2. Admittitur tamen mo- § 3. Probationes autem ae- aut nequeant, differri po- derata disputatio coram iudi- stimare iudex debet ex sua terit decisio ad novum conce pro tribunali sedente ad conscientia, nisi lex aliquid ventum; qui tamen ultra heb- aliquid illustrandum, si, alte- expresse statuat de efficacia domadam comperendinari rutra vel utraque parte po- alicuius probationis. non debet. stulante, iudex eam utilem § 4. Iudex qui eam certitu- Can. 1872. Si unicus sit iu- censeat atque admittat. dinem efformare sibi non po- dex, ipsius tantum est sen- § 3. Ad disputationem obti- tuit, pronuntiet non constare tentiam exarare; in tribunali nendam partes exhibere dede iure actoris et reum dimit- vero collegiali servetur prae- bent in scriptis quaestionum tat, nisi agatur de causa fa- scriptum can.1584. capita cum altera parte discu- vorabili, quo in casu pro ipsa Can. 1873. § 1. Sententia tienda, paucis verbis expres- pronuntiandum est, et salvo debet: sa; iudicis autem est ea cum praescripto can. 1697, § 2. 1º. Definire controversiam partibus hinc inde communi- Can. 1870. Sententia ferri coram tribunali agitatam; hoc care, ac diem et horam di- a iudice debet, expleta cau- est reum absolvere vel con- sputationi assignare et dispu- sae disceptatione; et si causa demnare quod attinet ad pe- tationem ipsam moderari. sit implicatior et contentio- titiones vel accusationes ad- § 4. Disputationi assistat num vel documentorum mole versus eum prolatas, data unus ex notariis tribunalis ad difficilior, interponi potest singulis dubiis, seu contro- hoc ut, si iudex praecipiat aut congruum temporis interval- versiae articulis, congrua re- pars postulet et iudex con- lum. sponsione; sentiat, possit de disceptatis, Can. 1871. § 1. In tribuna- 2º. Determinare (saltem confessis aut conclusis, scrip- li collegiali, qua die et hora quatenus fas sit et materia to ad tramitem iuris ex conti- iudices ad deliberandum con- patiatur), quid pars damnata nenti referre. veniant, collegii praeses con- dare, facere, praestare, aut Can. 1867. In causis constituat; et nisi peculiaris cau- pati debeat, aut a quo absti- tentiosis, si partes parare sibi sa aliud suadeat, in ipsa tri- nere; itemque quo modo, tempore utili defensionem bunalis sede conventus ha- loco vel tempore obligatio im- negligant, aut se remittant beatur. plenda sit; iudicis scientiae et conscien- § 2. Assignata conventui 3º. Continere rationes seu tiae, iudex, si ex actis et pro- die, singuli iudices scriptas motiva quae dicuntur, tam in batis rem habeat plane per- afferent conclusiones suas in facto quam in iure, quibus di- spectam, poterit statim sen- merito causae, et rationes spositiva sententiae pars in- tentiam pronuntiare. tam in facto quam in iure, nititur; TITULUS XIII De sententia. quibus ad conclusionem suam 4º. Statuere de litis expen- venerint: quae conclusiones Can. 1868. § 1. Legitima sis. pronuntiatio qua iudex cau- actis causae adiungantur, se- § 2. In tribunali collegiali sam a litigantibus propositam creto servandae. motiva ab extensore desu- et iudiciali modo pertracta- § 3. Prolatis ex ordine, se- mantur ex iis quae singuli iu- tam definit, sententia est: cundum praecedentiam, ita dices in discussione attule- eaque interlocutoria dicitur, si tamen ut semper a causae runt, nisi ab ipsa iudicum ma- dirimat incidentem causam; ponente seu relatore initium iore parte praefinitum fuerit definitiva, si principalem. fiat, singulorum conclusioni- quaenam sint motiva profe- bus, habeatur moderata di- § 2. Ceterae iudicis pronun- renda. tiationes decreta vocantur. scussio sub tribunalis praesidis ductu, praesertim ut con- Can. 1874. § 1. Sententia Can. 1869. § 1. Ad pro- stabiliatur quid statuendum ferri debet, divino Nomine ab nuntiationem cuiuslibet sen- sit in parte dispositiva sen- initio semper invocato. tentiae requiritur in iudicis tentiae. § 2. Dein exprimat oportet animo moralis certitudo cirqa ex ordine qui sit iudex aut tri- rem sententia definiendam. § 4. In discussione autem fas unicuique est a pristina bunal; qui sit actor, reus pro- § 2. Hanc certitudinem iu- sua conclusione recedere. curator, nominibus et domici- dex haurire debet ex actis et lio rite designatis, promotor § 5. Quod si iudices in pri- probatis. iustitiae, defensor vinculi, si ma discussione ad hanc sen- partem in iudicio habuerint. tentiam devenire aut nolint btcabf Codex Iuris Canonici 1917 179 § 3. Referre postea debet § 3. Si altera pars refrage- tra decem dies a notitia breviter facti speciem cum tur, quaestio incidens ad nor- publicationis sententiae. partium conlusionibus. mam can. 1840, § 3 decreto Can. 1882. § 1. Appellatio § 4. Hisce subsequatur pars definiatur; et decretum ad fieri potest oretenus coram dispositiva sententiae, prae- calcem sententiae correctae iudice pro tribunali sedente, missis rationibus quibus inni- referatur. si publice sententia legatur, titur. statimque ab actuario scriptis § 5. Claudatur cum indica- CAPUT I. De appellatione. redigenda est. tione diei et loci in quibus Can. 1879. Pars quae ali- § 2. Aliter facienda est in exarata est et cum subscrip- gua sententia se gravatam scriptis, salvo casu de quo in tione iudicis vel omnium iudi- putat, itemque promotor iu- can. 1707. cum, si plures fuerint, et no- stitiae et defensor vinculi in Can. 1883. Appellatio pro- tarii. causis in quibus interfuerunt, sequenda est coram iudice ad Can. 1875. Regulae supe- ius habent a sententia appel- quem dirigitur intra mensem rius positae locum habent po- landi, id est provocandi ab in- ab eius interpositione, nisi iu- tissimum in proferenda sen- feriore iudice qui sententiam dex a quo longius tempus ad tentia definitiva; sed appli- tulit, ad superiorem, salvo eam prosequendam parti cantur etiam, quantum diver- praescripto can. 1880. praestituerit. sa res patitur, in proferenda Can. 1880. Non est locus Can. 1884. § 1. Ad prose- interlocutoria. appellationi: quendam appellationem re- Can. 1876. Sententia, hac 1º. A sententia ipsius Sum- quiritur et sufficit ut pars mi- ratione redacta, quamprimum mi Pontificis vel Signaturae nisterium invocet iudicis su- publicetur. Apostolicae; perioris ad impugnatae sententiae emendationem, Can. 1877. Publicatio sen- 2º. A sententia iudicis qui a adiuncto exemplari huius tentiae fieri potest tribus mo- Sancta Sede delegatus est ad sententiae et libelli appellato- dis, vel citando partes ad au- videndam causam cum clau- rii quem iudici inferiori exhi- diendam sententiae lectio- sula appellatione remota; nem sollemniter factam a iu- buerat. 3º. A sententia vitio nullita- dice pro tribunali sedente; vel § 2. Quod si pars exemplar tis infecta; partibus denuntiando senten- impugnatae sententiae intra tiam esse penes cancellariam 4º. A sententia quae in rem utile tempus a tribunali a quo tribunalis, unaque facultatem iudicatam transiit; obtinere nequeat, interim ter- ipsis fieri eandem legendi et 5º. A definitiva quae iuriu- mini non decurrunt et impedi- eiusdem exemplar petendi; rando litis decisorio innixa mentum significandum est iu- vel tandem, ubi usus viget, est; dici appellationis, qui iudicem sententiae exemplar tran- 6º. A iudicis decreto vel a a quo praecepto obstringat smittendo ad partes per pu- sententia interlocutoria, quae officio suo quamprimum sati- blicos tabullarios ad normam non habeat vim definitivae, sfaciendi. can. 1719. nisi cumuletur cum appella- Can. 1885. § 1. Si casus TITULUS XIV De iuris re- tione a sententia definitiva; de quo in can. 1733 contige- mendiis contra sententiam 7º. A sententia in causa pro rit intra terminum ad appel- Can. 1878. § 1. Si agatur qua ius cavet expeditissime landum utilem sed antequam de errore materiali qui incide- rem esse definiendam; appellatio interposita sit, sen- rit vel in transcribenda parte 8º. A sententia contra con- tentia debet iis quorum inte- dispositiva sententiae vel in tumacem, qui a contumacia rest denuntiari eisque con- referendis factis aut partium se non purgaverit; cessi intelliguntur termini a iure statuti a die denuntiatio- petitionibus aut in ponendis 9º. A sententia lata contra nis computandi. calculis, errorem corrigere eum qui in scriptis expresse valet ipse iudex. professus est se appellationi § 2. Si contigerit postquam § 2. Iudex ad hanc correc- renuntiare. fuerit appellatum, appellatio interposita eisdem denuntie- tionem deveniat edito decreto Can. 1881. Appellatio in- tur, in quorum favorem a die ad instantiam partis, nisi pars terponi debet coram iudice a denuntiationis denuo currere altera refragetur. quo sententia prolata est in- incipit tempus utile ad appellationem prosequendam. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 180 Can. 1886. Inutiliter elap- rum causae authenticum 4º. Non refert indicatio- sis fatalibus appellatoriis sive exemplar vel ipsamet origina- nem anni, mensis, diei et loci coram iudice a quo, sive co- lia acta causae transmittere quo prolata fuit. ram iudice ad quem, deserta ad normam can. 1644. Can. 1895. Querela nullita- censetur appellatio. Can. 1891. § 1. In gradu tis in casibus de quibus in Can. 1887. § 1. Appellatio appellationis non potest ad- can. 1894, proponi potest vel facta ab actore prodest etiam mitti nova petendi causa, ne una cum appellatione intra reo, et vicissim. per modum quidem utilis cu- decendium, vel seorsum et § 2. Si interponatur ab una mulationis; ideoque litis con- unice qua querela intra tres parte super aliquo sententiae testatio in eo tantum versari menses a die publicationis capite, pars adversa, etsi fa- potest ut prior sententia vel sententiae coram iudice qui talia appellationis fuerint confirmetur, vel reformetur sententiam tulit. transacta, potest super aliis sive ex toto sive ex parte. Can. 1896. Si pars verea- capitibus incidenter appella- § 2. Sed novis exhibitis do- tur ne iudex, qui sententiam, re; idque facere potest etiam cumentis et novis probationi- querela nullitatis impugna- sub conditione recedendi, si bus poterit causa instrui, ser- tam, tulit, praeoccupatum prior pars ab instantia reces- vatis regulis traditis in can. animum habeat et proinde serit. 1786, 1861. eum suspectum merito existi- § 3. Si sententia plura capi- CAPUT II. De querela nulli- met, exigere potest ut alius ta contineat, et appellans tatis contra sententiam. iudex, sed in eadem iudicii sede, in eius locum subroge- quaedam tantummodo capita Can. 1892. Sententia vitio tur ad normam can. 1615. impugnet, cetera capita ex- insanabilis nullitatis laborat, clusa habeantur; si nullum quando: Can. 1887. § 1. Querelam determinavit caput, appellatio nullitatis interponere possunt 1º. Lata est a iudice absolu- praesumitur facta contra om- nedum partes, quae se gra- te incompetenti vel in tribu- nia capita. vatas putant, sed etiam pro- nali collegiali a non legitimo motor iustitiae aut defensor Can. 1888. Si unus ex plu- iudicum numero contra prae- vinculi, quoties iudicio inter- ribus correis aut actoribus scriptum can. 1576, § 1; sententiam impugnet, impu- fuerunt. 2º. Lata est inter partes, gnatio censetur ab omnibus § 2. Imo ipse iudex potest quarum altera saltem non ha- facta, quoties res petita sit ex officio sententiam nullam bet personam standi in iudi- individua aut obligatio solida- a se latam retractare et cio; lis; expensas vero iudiciales emendare intra terminos ad ille tantum sustinere debet 3º. Quis nomine alterius agendum supra statutos. egit sine legitimo mandato. qui appellavit, si iudex appel- CAPUT III.De oppositione Can. 1893. Nullitas de qua lationis primam sententiam tertii. confirmaverit. in can.1892 proponi potest per modum exceptionis in Can. 1898. Si sententiae Can. 1889. § 1. Appellatio perpetuum, per modum vero definitivae praescriptum iura in suspensivo exsecutionem actionis coram iudice qui sen- aliorum offendat, hi habent appellatae sententiae suspen- tentiam tulit intra triginta an- remedium extraordinarium dit ac propterea in suo robore nos a die publicationis sen- quod oppositio tertii dicitur, permanet principium: ; rum iurium laesionem veren- Can. 1894. Sententia vitio appellatio autem in devoluti- tur, possunt sententiam ip- sanabilis nullitatis laborat, vo tantum, non suspendit ex- sam ante eius exsecutionem quando: secutionem sententiae, licet impugnare eique se oppone- lis adhuc pendeat circa meri- 1º. Legitima defuit citatio; re. tum causae. 2º. Motivis seu rationibus Can. 1899. § 1. Oppositio § 2. Omnis appellatio est in decidendi est destituta salvo fieri potest ad recurrentis ar- suspensivo, nisi aliud in iure praescripto can. 1605; bitrium sive postulando revi- expresse caveatur, firmo 3º. Subscriptionibus caret sionem sententiae ab ipso iu- praescripto can.1917, § 2. iure praescriptis; dice qui eam tulit, sive appel- Can. 1890. Interposita ap- lando ad iudicem superiorem. pellatione tribunal a quo debet ad iudicem ad quem acto- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 181 § 2. In utroque casu oppo- § 2. Facit ius inter partes et TITULUS XVI De expen- sitor probare debet ius suum dat exceptionem ad impe- sis iudicialibus et gratuito pa- revera esse laesum aut pro- diendam novam eiusdem trocinio babiliter laedendum. causae introductionem. CAPUT I. De expensis iudi- § 3. Laesio autem oriri de- Can. 1905. § 1. Adversus cialibus. bet ex ipsa sententia quate- sententiam contra quam non Can. 1908. In causis con- nus aut ipsa sit causa laesio- suppetat ordinarium reme- tentiosis possunt partes adigi nis, aut, si exsecutioni man- dium appellationis aut quere- ad aliquid solvendum, titulo detur, oppositorem gravi lae nullitatis, datur remedium expensarum iudicialium, nisi praeiudicio sit affectura. extraordinarium restitutionis ab hoc onere eximantur ad § 4. Si neutrum probetur, in integrum intra fines can. normam can. 1914-1916. 1687, 1688, dummodo de iudex, non obstante tertii op- Can. 1909. § 1. Concilii evidenti iniustitia rei iudica- positione, sententiae exsecu- Provincialis, vel conventus tae manifesto constet. tionem decernat. Episcoporum est taxarum no- Can. 1900. Admissa in- § 2. De iniustitia autem tulam ac regulam statuere in stantia, si oppositor agere manifesto constare non cen- qua praefiniatur quid partes velit in gradu appellationis, setur, nisi: debeant pro expensis iudicia- tenetur legibus pro appella- 1º. Sententia documentis libus; quae sit retributio pro tione statutis; si coram ipso innitatur, quae postea fuerint advocatorum et procurato- iudice qui sententiam tulit, falsa deprehensa; rum opera a partibus solven- regulae servandae sunt pro 2º. Postea detecta fuerint da; quae mercedis mensura causis incidentibus datae. documenta, quae facta nova pro versionibus et transcrip- Can. 1801. Causa ab oppo- et contrariam decisionem exi- tionibus; pro his examinandis sitore victa, sententia antea gentia peremptorie probent; et fide facienda de earum fidelitate; itemque pro exscri- lata mutanda est a iudice, se- 3º. Sententia ex dolo partis bendis ex archivo documen- cundum oppositoris instan- prolata fuerit in damnum al- tis. tiam. terius; § 2. Potest autem iudex pro TITULUS XVDe re iudicata 4º. Legis praescriptum evi- suo prudenti arbitrio exigere et de restitutione in integrum denter neglectum fuerit. ut pecunia pro iudicialibus Can. 1902. Res iudicata Can. 1906. Ad restitutio- expensis, pro indemnitate te- habetur: nem in integrum conceden- stium, pro honorariis perito- 1º. Duplici sententia confor- dam competens est iudex qui rum debita a parte quae petit mi; sententiam tulit, nisi ea peta- vel, si iudex ex officio agat, 2º. Sententia intra utile tur ex neglecto a iudice prae- ab actore, antea deponatur tempus non appellata; aut scripto legis; quo in casu eam penes tribunalis cancellariam quae, licet appellata coram concedit tribunal appellatio- aut saltem congrua cautio iudice a quo, deserta fuit co- nis. praestetur pecuniam deinde ram iudice ad quem; Can. 1907. § 1. Petitio re- solutum iri. 3º. Sententia definitiva uni- stitutionis in integrum sen- Can. 1910. § 1. Victus vic- ca, a qua non datur appella- tentiae exsecutionem non- tori iudiciales expensas regu- tio ad normam can. 1880. dum inceptam suspendit. lariter reficere tenetur tum in Can. 1903. Nunquam tran- § 2. Si tamen suspicio sit causa principali tum in inci- seunt in rem iudicatam cau- ex probabilibus indiciis peti- denti. sae de statu personarum; tionem factam esse ad moras § 2. Si actor vel reus teme- sed ex duplici sententia con- exsecutioni nectendas, iudex re litigaverit, etiam ad dam- formi in his causis consequi- decernere potest ut sententia norum refectionem damnari tur, ut ulterior propositio non exsecutioni demandetur, as- debet. signata tamen restitutionem debeat admitti, nisi novis Can. 1911. Si actor vel petenti idonea cautione ut, si prolatis iisdemque gravibus reus partialiter tantum succu- restituatur in integrum, in- argumentis vel documentis. buerit, aut lis agitata fuerit demnis fiat. Can. 1904. § 1. Res iudi- inter consanguineos vel affi- cata praesumptione iuris et nes, aut de quaestione valde de iure habetur vera et iusta ardua actum fuerit, aut qua- nec impugnari directe potest. cunque alia iusta et gravi de btcabf Codex Iuris Canonici 1917 182 causa, poterit iudex pro suo etiam revocare, si in decursu Can. 1919. Si senten- prudenti arbitrio ex toto vel processus assertam pauper- tiae exsecutio praeviam ratio- ex parte inter litigantes ex- tatem non adesse compertum num redditionem exigat, cau- pensas compensare; idque habuerit. sa incidens habetur, ab illo debet exprimere in ipso sen- Can. 1916. § 1. Ad gratui- ipso iudice, servatis de iure tentiae tenore. tum pauperum patrocinium servandis, decidenda, qui tu- Can. 1912. Si plures sint in iudex in singulis causis eligat lit sententiam exsecutioni causa qui condemnationem aliquem ex advocatis in suo mandandam. ad expensas mereantur, iu- foro approbatum, qui ab hoc Can. 1920. § 1. Senten- dex eos damnet in solidum, si munere explendo, nisi ex tiam exsecutioni mandare de- agatur de obligatione solidati; causa iudici probata, sese bet per se vel per alium Ordi- aliter pro rata. subducere nequit, secus a iu- narius loci in quo sententia Can. 1913. § 1. A pronun- dice congrua poena, etiam primi gradus lata est. tiatione circa expensas non suspensionis ab officio, plecti § 2. Quod si hic renuat vel datur distincta appellatio; sed potest. negligat, parte cuius interest pars quae se gravatam putat, § 2. Deficientibus advoca- instante vel etiam ex officio, oppositionem intra decem tis, iudex Ordinarium loci ro- exsecutio spectat ad iudicem dies facere potest coram eo- get ut aliam idoneam perso- appellationis. dem iudice: qui de hac re co- nam, si opus sit, designet ad § 3. Inter religiosos exsecu- gnoscere denuo poterit, et pauperis patrocinium susci- tio sententiae spectat ad Su- taxationem emendare ac mo- piendum. periorem, qui definitivam derari. TITULUS XVIIDe exsecutio- sententiam tulit aut iudicem § 2. Appellatio a sententia ne sententiae delegavit. circa causam principalem se- Can. 1917. § 1. Sententia Can. 1921. § 1. Exsecutor, cumfert appellationem a pro- quae transiit in rem iudica- nisi quid eius arbitrio in ipso nuntiatione circa expensas. tam, exsecutioni mandari po- sententiae tenore fuerit per- CAPUT II. De gratuito pa- test. missum, debet sententiam ip- trocinio, aut expensarum iu- § 2. Iudex tamen potest sam, secundum obvium ver- dicialium demunitione. sententiae, quae nondum borum sensum, exsecutioni Can. 1914. Pauperes, si in transiit in rem iudicatam, mandare. totum impares sint expensis provisoriam exsecutionem iu- § 2. Licet ei videre de ex- iudicialibus sustinendis, ius bere: ceptionibus circa modum et habent ad gratuitum patroci- 1º. Si agatur de provisioni- vim exsecutionis, non autem nium; si ex parte tantum, ad bus seu praestationibus ad de merito causae; quod si expensarum deminutionem. necessariam sustentationem habeat aliunde compertum Can. 1915. § 1. Qui ordinatis; sententiam esse manifeste iniustam, abstineat ab exse- exemptionem ab expensis vel 2º. Si alia gravis urgeat ne- cutione, et partem ad eum earum deminutionem assequi cessitas, ita tamen ut, con- qui exsecutionem commisit, vult, eam a iudice postulare cessa provisoria exsecutione, remittat. debet, dato supplici libello, per cautiones, fideiiussiones allatisque documentis quibus aut pignora satis consultum Can. 1922. § 1. Quod atti- quae conditio sit postulantis sit indemnitati alterius partis net ad reales actiones, adiu- quaeve eius rei familiaris co- casu quo exsecutio revocan- dicata actori re aliqua, haec pia demonstret; praeterea da sit. actori tradenda est statim ac probare debet se non futilem res iudicata habetur. Can. 1918. Non antea ex- neque temerariam causam secutioni locus esse poterit, § 2. Quod vero attinet ad agere. quam exsecutorium iudicis actiones personales, cum § 2. Iudex postulationem decretum habeatur quo scili- reus damnatus est ad rem nec admittat nec reiiciat, nisi cet edicatur sententiam ip- mobilem praestandam, vel ad requisitis, si opus sit, notitiis sam exsecutioni mandari de- solvendam pecuniam, vel ad etiam secretis quibus statum bere; quod decretum pro di- aliud dandum aut faciendum, rei familiaris ipsius postulan- versa causarum natura vel in quadrimestre conceditur pro tis compertum habere possit ipso sententiae tenore inclu- implenda obligatione. auditoque promotore iusti- datur vel separatim edatur. tiae; imo concessam potest btcabf Codex Iuris Canonici 1917 183 § 3. Iudex potest terminum que tempore et efficacius et committatur iudicio unius praescriptum vel reducere vel opportunius id tentari posse vel plurium qui ad normam protrahere, ita tamen ut ne- existimaverit. iuris quaestionem dirimant, que infra bimestre coarete- § 3. Convenit tamen digni- vel de bono et aequo nego- tur, neque semestre excedat. tati iudicantis ne ipse per se, tium pertractent et transi- Can. 1923. § 1. In exsecu- regulariter saltem, hoc nego- gant; illi arbitri, isti arbitrato- tione peragenda exsecutor tium suscipiat tractandum, res proprio nomine appellan- caveat ut quam minimum sed ut illud alicui sacerdoti, tur. damnato noceatur, eaque de praesertim ex iudicibus syno- Can. 1930. Praescripta causa incipiat exsecutionem a dalibus, committat. can. 1926, 1927 etiam com- distrahendis rebus quae mi- Can. 1926. In transactione promisso in arbitros applicen- nus ei necessariae sunt, sal- serventur normae statutae a tur. vis semper quae eius victui legibus civilibus loci in quo Can. 1931. Prohibentur ab vel industriae deserviunt; et transactio initur, nisi iuri divi- arbitri munere valide gerendo si agatur de clerico, salva hono vel ecclesiastico adversen- laici in causis ecclesiasticis, nesta eiusdem sustentatione tur et salvo praescripto cano- excommunicati et infames ad normam can. 122. num qui sequuntur. post sententiam declarato- § 2. Ad exsecutionem pri- Can. 1927. § 1. Transactio riam vel condemnatoriam; vationis beneficii iudex ne fieri valide nequit sive in cau- religiosi vero munus arbitri procedat contra clericum qui sa criminali, sive in conten- ne suscipiant sine venia Su- Sanctam Sedem adierit; sed tiosa in qua agitur vel de ma- perioris. si agatur de beneficio, cui ad- trimonio dissolvendo, vel de Can. 1932. Si nec in tran- nexa sit animarum cura, Or- materia beneficiaria, cum de sactionem nec in compromis- dinarius provideat per desi- ipso beneficii titulo discepta- sum in arbitros vel arbitrato- gnationem vicarii substituti. tur, nisi legitima accedat auc- res partes consentire velint, Can. 1924. Exsecutor uta- toritas, nec de rebus spiritua- controversia dirimenda erit tur prius monitis et praecep- libus quotiescunque interve- per formale iudicium ad nor- tis erga reluctantem; ad poe- niat solutio rei temporalis. mam Sectionis Primae. nas autem spirituales et ad § 2. Sed si quaestio fiat de TITULUS XIX De iudicio cri- censuras ne deveniat, nisi ex bonis temporalibus ecclesia- minali necessitate et gradatim. sticis et de iis rebus quae, Can. 1933. § 1. Delicta SECTIO II De peculiari- etsi spiritualibus sunt adne- quae cadunt sub criminali iu- bus normis in certis quibu- xae, seorsum tamen a spiri- dicio sunt delicta publica. sdam iudiciis servandis tualibus considerari queunt, § 2. Excipiuntur delicta transactio fieri potest, serva- TITULUS XVIII. De modis plectenda sanctionibus poe- tis tamen, si materia id po- evitandi iudicium contentio- nalibus de quibus in can. stulet, sollemnitatibus a iure sum 2168-2194. statutis pro alienatione rerum CAPUT I De transactione. ecclesiasticarum. § 3. In delictis mixti fori Or- Can. 1925. § 1. Cum valde dinarii regulariter ne proce- Can. 1928. § 1. Effectus optandum sit ut lites inter fi- dant cum reus laicus est et transactionis ad exitum felici- deles evitentur, iudex exhor- civilis magistratus, in reum ter perductae dicitur compo- tationes adhibeat, ut cum ali- animadvertens, publico bono sitio seu concordia. qua contentiosa controversia satis consulit. § 2. Expensarum, quas quae privatum eorum bonum § 4. Poenitentia, remedium transactio postulaverit, nisi respiciat, ei proponitur iudicii poenale, excommunicatio, aliud expresse cautum sit, forma dirimenda, per tran- suspensio, interdictum, dum- utraque pars dimidium sol- sactionem, si qua concordiae modo delictum certum sit, in- vat. spes affulgeat, lis compona- fligi possunt etiam per mo- tur. CAPUT II. De compromisso dum praecepti extra iudicium. in arbitros. § 2. Huic officio iudex sati- CAPUT I. De accusatoria ac- sfacere poterit sive antequam Can. 1929. Ad evitandas tione et denuntiatione. partes in iudicium vocentur, iudiciales contentiones, par- Can. 1934. Actio seu accu- sive cum primum iudicio ste- tes possunt quoque inire con- satio criminalis uni promotori terint, sive denique quocun- ventionem, qua controversia

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 184 iustitiae, ceteris omnibus ex- vis ratione, antequam quis ci- bonum cuiusquam nomen clusis reservatur. tetur ad respondendum de in discrimen vocetur. Can. 1935. § 1. Quilibet delicto, inquisitio specialis est Can. 1944. § 1. Ad finem tamen fidelium semper pote- praemittenda ut constet an et suum assequendum potest st delictum alterius denuntia- quo fundamento innitatur im- inquisitor aliquos, quos de re re ad satisfactionem peten- putatio. edoctos censeat, ad se accire dam vel damnum sibi resar- § 2. Huic regulae locus est et interrogare sub iureiuran- ciendum, vel etiam studio iu- sive agatur de irroganda poe- do veritatis dicendae et se- stitiae ad alicuius scandali vel na vindicativa vel censura, creti servandi. mali reparationem. sive de ferenda sententia de- § 2. In eorum examine ser- § 2. Imo obligatio denuntia- claratoria poenae vel censu- vet inquisitor, quantum fieri tionis urget quotiescunque ad rae in quam quis inciderit. potest et natura inquisitionis id quis adigitur sive lege vel Can. 1940. Haec inquisitio, patitur, regulas statutas in peculiari legitimo praecepto, quamvis ab ipso loci Ordina- can. 1770-1781. sive ex ipsa naturali lege ob rio peragi possit, ex generali Can. 1945. Inquisitor, an- fidei vel religionis periculum tamen regula committenda tequam inquisitionem clau- vel aliud imminens publicum est alicui ex iudicibus synoda- dat, potest promotoris iusti- malum. libus, nisi eidem Ordinario ex tiae consilium exquirere quo- Can. 1936. Denuntiatio peculiari ratione alii commit- ties in aliquam difficultatem scriptis a denuntiante subsi- tenda videatur. inciderit, et cum eo acta gnatis vel oretenus fieri debet Can. 1941. § 1. Inquisitor communicare. loci Ordinario vel cancellario delegetur non ad universita- Can. 1946. § 1. Expleta in- Curiae vel vicariis foraneis vel tem causarum, sed toties quisitione, inquisitor, addito parochis, a quibus tamen, si quoties et ad unam causam. suffragio suo, omnia referat viva voce facta fuerit scriptis § 2. Inquisitor tenetur ii- ad Ordinarium. est consignanda et statim ad sdem obligationibus quibus § 2. Ordinarius vel de eius Ordinarium deferenda. iudices ordinarii, ac praeser- speciali mandato officialis suo Can. 1937. Qui delictum tim praestare debet iusiuran- decreto iubeat ut: denuntiat debet promotori iu- dum de secreto servando de- 1º. Si appareat denuntiatio- stitiae adiumenta suppeditare que officio fideliter implendo nem solido fundamento esse ad eiusdem delicti probatio- et abstinere ab accipiendis destitutam, id declaretur in nem. muneribus ad normam can. actis et acta ipsa in secreto 1621-1624. Can. 1938. § 1. In causa Curiae archivo reponantur; iniuriarum aut diffamationis, § 3. Inquisitor nequit in ea- 2º. Si indicia criminis ha- ut actio criminalis instituatur, dem causa iudicem agere. beantur, sed nondum suffi- requiritur praevia denuntiatio Can. 1942. § 1. Prudenti cientia ad accusatoriam actio- aut querela partis laesae. Ordinarii iudicio committitur nem instituendam, acta in § 2. Sed si agatur de iniuria statuere quandonam ea, eodem archivo serventur et aut diffamatione gravi, clerico quae praesto sunt argumen- invigiletur interim moribus vel religioso, praesertim in ta, sufficiant ad inquisitionem imputati, qui pro prudenti Or- dignitate constituto, illata, instituendam. dinarii iudicio erit opportune aut quam clericus vel religio- § 2. Nihili faciendae sunt super re audiendus, et, si casus alii intulerit, actio crimi- denuntiationes quae ab inimi- sus ferat, monendus ad nor- nalis institui potest etiam ex co manifesto, aut ab homine mam can. 2307; officio. vili et indigno proveniunt, vel 3º. Si denique certa vel sal- CAPUT II. De inquisitione. anonymae iis adiunctis iisque tem probabilia et sufficientia Can. 1939. § 1. Si delic- aliis elementis carentes, quae ad accusationem instituen- tum nec notorium sit nec om- accusationem forte probabi- dam argumenta praesto sint, nino certum, sed innotuerit lem reddant. citetur reus ad comparendum sive ex rumore et publica Can. 1943. Inquisitio se- et procedatur ad ulteriora ad fama, sive ex denuntiatione, creta semper esse debet, et normam canonum qui se- sive ex querela damni, sive cautissime ducenda, ne ru- quuntur. ex inquisitione generali ab mor delicti diffundatur, neve CAPUT III.De correptione Ordinario facta, sive alia qua- delinquentis.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 185 Can. 1947. Si reus interro- de bono et aequo posse defi- accedere, potest, audito gatus delictum confiteatur, niri, licet ipsi, remissa ordini promotore iustitiae, eum a Ordinarius, loco criminalis iu- iudiciario solutione huius sacro ministerio, ab illorum dicii, utatur correptione iudi- quaestionis, per correptionem officiorum exercitio, vel etiam ciali si eidem locus sit. consulere reparationi scandali a publica sacrae Synaxis par- Can. 1948. Correptio iudi- et emendationi delinquentis. ticipatione prohibere ad nor- cialis locum habere nequit: Can. 1952. § 1. Correptio mam can. 2222, § 2. 1º. In delictis quae poenam iudicialis, praeter monita sa- Can. 1957. Pariter si iudex secumferunt excommunica- lutaria, debet plerumque co- censeat accusatum posse te- tionis specialissimo vel spe- niuncta habere quaedam op- stibus timorem incutere aut ciali modo Sedi Apostolicae portuna remedia, aut poeni- eos subornare, aut alio modo reservatae, aut privationis tentiarum vel piorum operum iustitiae cursum impedire, beneficii, infamiae, depositio- praescriptionem, quae va- potest, audito promotore iu- nis aut degradationis; leant ad publicam reparatio- stitiae, decreto suo mandare, nem laesae iustitiae aut scan- ut ille ad tempus deserat op- 2º. Quando agitur de feren- dali. pidum vel paroeciam quan- da sententia declaratoria dam, vel etiam ut secedat in poenae vindicativae vel cen- § 2. Salutaria remedia, praefinitum locum ibique sub surae in quam quis inciderit; poenitentiae, pia opera reo praescribenda, mitiora et le- peculiari vigilantia maneat. 3º. Quando Ordinarius exi- viora esse debent iis, quae in Can. 1958. Decreta de qui- stimet eam non sufficere re- criminali iudicio per senten- bus in can. 1956, 1957 ferri parationi scandali et restitu- tiam condemnatoriam ipsi in- nequeunt, nisi reo citato et tioni iustitiae. fligi possent et deberent. comparente vel contumaci, Can. 1949. § 1. Correptio- Can. 1953. Correptio cen- sive post primam eius audi- ni locus esse potest semel et setur inutiliter adhibita, si tionem seu constitutum, sive iterum, non autem tertio con- reus remedia, poenitentias et postea in decursu processus; tra eundem reum. pia opera sibi praescripta non et contra eadem non datur § 2. Quare si post alteram acceptet aut acceptata non iuris remedium. correptionem reus idem delic- exsequatur. Can. 1959. In reliquis ser- tum commiserit, criminale iu- CAPUT IV. De instructione ventur regulae in Sectione dicium instrui aut inceptum processus criminalis et de rei Prima huius Libri traditae et continuari debet ad normam constitutione. in inflictione poenarum sanc- can. 1954 seqq. tiones in Libro Quinto statu- Can. 1954. Si correptio iu- Can. 1950. Intra fines can. tae. dicialis vel insufficiens sit ad 1947, 1948 potest correptio reparationem scandali et re- TITULUS XXDe causis ma- ab Ordinario adhiberi non so- stitutionem iustitiae vel adhi- trimonialibus lum antequam gradus fiat ad beri nequeat quia reus delic- CAPUT I. De foro competen- formale iudicium, sed etiam tum denegat, vel inutiliter ti. eo incepto ante conclusionem adhibita fuerit, Episcopus, aut in causa; ac tunc quidem iu- Can. 1960. Causae matri- officialis, de eius speciali dicium suspenditur, nisi ta- moniales inter baptizatos iure mandato, praecipiat ut acta men prosequendum idcirco proprio et exclusivo ad iudi- inquisitionis tradantur promo- sit quia correptio in irritum cem ecclesiasticum spectant. tori iustitiae. cesserit. Can. 1961. Causae de ef- Can. 1955. Promotor sta- Can. 1951. § 1. Correptio fectibus matrimonii mere civi- tim conficiat accusationis li- adhiberi etiam potest; cum libus, si principaliter agantur, bellum eumque exhibeat iudi- interposita fuit querela damni pertinent ad civilem magi- ci secundum normas in Sec- ex delicto. stratum ad normam can. tione Prima statutas. 1016; sed si incidenter et ac- § 2. Quo in casu Ordinarius Can. 1956. In delictis gra- cessorie, possunt etiam a iu- potest de bono et aequo, par- vioribus, si Ordinarius cen- dice ecclesiastico ex propria tibus consentientibus, videre seat cum fidelium offensione potestate cognosci ac definiri. et dirimere quaestionem de imputatum ministrare sacris damno. Can. 1962. Causas matri- aut officio aliquo spirituali ec- moniales ad eos spectantes § 3. Sed si censuerit quae- clesiastico vel pio fungi aut de quibus in can. 1557, § 1, stionem de damno difficulter ad sacram Synaxim publice btcabf Codex Iuris Canonici 1917 186 n. 1, illa Sacra Congregatio CAPUT II. De tribunali consu etiam absoluto vel pu- vel illud Tribunal aut specialis stituendo. blicato, novasque animadver- ea Commissio exclusive co- Can. 1966. Firmo prae- siones edere; gnoscet, cui eas toties quo- scripto can. 1576, § 1, n.1, 4º. Exigere ut alia acta, ties Summus Pontifex delega- unicus est iudex instructor in quae ipse suggesserit, confi- verit; causas dispensationis inquisitione pro dispensatione ciantur, nisi tribunal unanimi super matrimonio rato et non super matrimonio rato et non suffragio dissentiat. consummato, Sacra Congre- consummato. CAPUT III.De iure accusandi gatio de disciplina Sacramen- Can. 1967. Sive agatur de matrimonium et postulandi torum; causas vero quae re- nullitate matrimonii, sive de dispensationem super rato. feruntur ad privilegium Pauli- probandis inconsummatione num, Sacra Congregatio S. Can. 1970. Tribunal colle- et causis ad dispensandum Officii. giale nullam causam matri- super rato, citari debet de- monialem cognoscere vel de- Can. 1963. § 1. Quare nul- fensor vinculi matrimonialis, finire potest, nisi regularis ac- lus iudex inferior potest pro- ad normam can. 1586. cusatio vel iure facta petitio cessum in causis dispensatio- Can. 1968. Defensoris vin- praecesserit. nis super rato instruere, nisi culi est: Sedes Apostolica facultatem Can. 1971. § 1. Habiles ad eidem fecerit. 1º. Examini partium, te- accusandum sunt: stium et peritorum adesse; § 2. Si tamen iudex compe- 1º. Coniuges, in omnibus exhibere iudici interrogatoria tens auctoritate propria iudi- causis separationis et nullita- clausa et obsignata, in actu cium peregerit de matrimonio tis, nisi ipsi fuerint impedi- examinis a iudice aperienda, nullo ex capite impotentiae et menti causa; et partibus aut testibus pro- ex eo, non impotentiae, sed 2º. Promotor iustitiae in im- ponenda; novas interrogatio- nondum consummati matri- pedimentis natura sua publi- nes, ab examine emergentes, monii emerserit probatio, cis. iudici suggerere; omnia acta ad Sacram Con- § 2. Reliqui omnes, etsi 2º. Articulos a partibus pro- gregationem transmittantur, consanguinei, non habent ius positos perpendere, eisque, quae iis uti poterit ad senten- matrimonia accusandi, sed quatenus opus sit, contradi- tiam super rato et non con- tantummodo nullitatem ma- cere; documenta a partibus summato ferendam. trimonii Ordinario vel promo- exhibita recognoscere; Can. 1964. In aliis causis tori iustitiae denuntiandi. 3º. Animadversiones contra matrimonialibus iudex com- Can. 1972. Matrimonium, matrimonii nullitatem ac pro- petens est iudex loci in quo quod, utroque coniuge viven- bationes pro validitate aut matrimonium celebratum est te, non fuerit accusatum, pro consummatione matrimo- aut in quo pars conventa vel, post mortem alterutrius vel nii scribere et allegare, eaque si una sit acatholica, pars ca- utriusque coniugis ita praesu- omnia deducere, quae ad tholica domicilium vel quasi- mitur validum fuisse, ut con- matrimonium tuendum utilia domicilium habet. tra hanc praesumptionem censuerit. Can. 1965. Si matrimo- non admittatur probatio, nisi nium accusatur ex defectu Can. 1969. Defensori vin- incidenter oriatur quaestio. culi ius esto: consensus, curet ante omnia Can. 1973. Soli coniuges iudex ut monitionibus oppor- 1º. Semper et quolibet cau- ius habent petendi dispensa- tunis partem, cuius consen- sae momento acta processus, tionem super matrimonio rato sus deesse affirmatur, ad etsi nondum publicati, invise- et non consummato. re; novos terminos ad scripta consensum renovandum in- CAPUT IV. De probationibus. ducat; si ex defectu formae perficienda flagitare, prudenti ART. I. De testibus. substantialis vel ex impedi- iudicis arbitrio prorogandos; mento dirimenti quod dispen- 2º. De omnibus probationi- Can. 1974. Consanguinei sari potest et solet, partes in- bus vel allegationibus ita cer- et affines de quibus in can. ducere studeat ad consensum tiorem fieri, ut contradicendi 1757, § 3, n. 3, habentur te- in forma legitima renovan- facultate uti possit; stes habiles in causis suorum propinquorum. dum vel ad dispensationem 3º. Petere ut alii testes in- petendam. ducantur vel iidem iterum Can. 1975. § 1. In causis examini subiiciantur, proces- impotentiae vel inconsumma-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 187 tionis, nisi de impotentia vel spici vel id Ordinarius neces- tunas proponendi excep- inconsummatione aliunde sarium habuerit. tiones. certo constet, debet uterque § 3. Corporalis mulieris in- Can. 1984. § 1. Defensor coniux testes, qui septimae spectio fieri debet, servatis vinculi ius habet ut in alle- manus audiunt, inducere, plene christianae modestiae gando, petendo et respon- sanguine aut affinitate sibi regulis et adstante semper dendo tam in scriptis quam in coniunctos, sin minus vicinos honesta matrona ex officio defensione orali, audiatur po- bonae famae, aut alioquin de designanda. stremus. re edoctos, qui iurare possint Can. 1980. § 1. Mulieris § 2. Quare tribunal ad defi- de ipsorum coniugum probi- inspectionem obstetrices vel nitivam sententiam ne deve- tate, et praesertim de veraci- periti, seorsum singuli, exse- niat, nisi prius vinculi defen- tate circa rem in controver- qui debent. sor interrogatus declaraverit siam deductam; quibus iudex sibi nihil deducendum vel in- ad normam can. 1759, § 3 § 2. Singuli medici vel ob- quirendum superesse. alios testes potest ex officio stetrices singulas relationes adiungere. conficiant, intra terminum a § 3. Si vero ante praefini- iudice praefinitum tradendas. tum a iudice iudicii diem de- § 2. Testimonium septimae fensor nihil deduxerit, prae- manus est argumentum cre- § 3. Potest iudex relationes sumitur eum nihil iam dedu- dibilitatis quod robur addit ab obstetricibus confectas cendum habere. depositionibus coniugum; sed examini alicuius periti medici vim plenae probationis non subiicere, si id opportunum Can. 1985. In causis quae obtinet, nisi aliis adminiculis existimaverit. spectant ad dispensationem aut argumentis fulciatur. Can. 1981. Peracta relatio- matrimonii rati et non consummati, iudex instructor ne- ART. II. De inspectione cor- ne, periti, obstetrices ac ma- que ad publicationem proces- porali. trona, seorsum singuli, a iudice interrogentur, secundum sus neque ad sententiam su- Can. 1976. In causis impo- articulos a vinculi defensore per ipsa inconsummatione et tentiae aut inconsummationis antea concinnatos quibus causis ad dispensandum de- requiritur inspectio corporis ipsi, praestito iuramento, re- veniat, sed omnia acta una utriusque vel alterutrius co- spondeant. cum voto scripto Episcopi et niugis per peritos facienda, defensoris vinculi transmittat Can. 1982. Etiam in causis nisi ex adiunctis inutilis evi- ad Sedem Apostolicam. denter appareat. defectus consensus ob amentiam, requiratur suliragium CAPUT VI. De appellationi- Can. 1977. In peritis eli- peritorum, qui infirmum, si bus. gendis, praeter normas in casus ferat, eiusve acta quae Can. 1986. A prima sen- can. 1792-1805 datas, ser- amentiae suspicionem inge- tentia, quae matrimonii nulli- ventur praescripta canonum runt, examinent secundum tatem declaraverit, vinculi qui sequuntur. artis praecepta; insuper uti defensor, intra legitimum Can. 1978. Ad periti mu- testes audiri debent periti qui tempus, ad superius tribunal nus ne admittantur qui coniu- infirmum antea visitaverint. provocare debet; et si negli- ges privatim inspexerint circa CAPUT V. De publicatione gat officium suum implere, factum cui innititur petitio de- processus, conclusione in compellatur auctoritate iudi- clarationis nullitatis vel incon- causa cis. summationis; licet tamen hos Can. 1987. Post secundam tanquam testes inducere. et sententia. sententiam, quae matrimonii Can. 1983. § 1. Publicato Can. 1978. § 1. Ad inspi- nullitatem confirmaverit, si processu fas adhuc est parti- ciendum virum, duo periti defensor vinculi in gradu ap- bus novos testes, ad normam medici ex officio deputari de- pellationis pro sua conscientia tamen can. 1786, super di- bent. non crediderit esse appellan- versis articulis inducere. § 2. Ad mulierem vero in- dum, ius coniugibus est, de- spiciendam duae obstetrices, § 2. Si vero testes iam ex- cem diebus a sententiae de- quae legitimum peritiae testi- cussi super iisdem articulis nuntiatione elapsis, novas monium habeant, ex officio antea propositis denuo au- nuptias contrahendi. diendi sint, servetur prae- designentur; nisi maluerit Can. 1988. Decreta matri- scriptum can. 1781, integro mulier a duobus medicis ex monii nullitate, Ordinarius officio pariter designandis in- iure defensoris vinculi oppor- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 188 loci curare debet, ut de ea quo in casu eam remittit ad contra sacram ordinatio- mentio fiat in baptismorum et tribunal primae instantiae. nem. matrimoniorum regestis, ubi TITULUS XXI De causis con- Can. 1996. Defensor vincu- matrimonii celebratio consi- tra sacram ordinationem li sacrae ordinationis iisdem gnata invenitur. Can. 1993. § 1. In causis gaudet iuribus iisdemque te- Can. 1989. Cum sententiae quibus impugnantur obliga- netur officiis quibus defensor in causis matrimonialibus tiones ex sacra ordinatione vinculi matrimonialis. nunquam transeant in rem contractae vel ipsa sacrae or- Can. 1997. Quamvis actio iudicatam, causae ipsae, si dinationis validitas, libellus instituta fuerit non super ip- nova argumenta praesto sint, mitti debet ad Sacram Con- samet sacrae ordinationis retractari semper poterunt, gregationem de disciplina Sa- nullitate, sed super obligatio- firmo praescripto can. 1903. cramentorum vel, si ordinatio nibus tantum ex ipsa sacra CAPUT VII. De casibus ex- impugnetur ob defectum sub- ordinatione exsurgentibus, ceptis a regulis hucusque tra- stantialem sacri ritus, ad Sa- nihilominus clericus est ad ditis. cram Congregationem S. Of- cautelam ab exercitio ordi- Can. 1990. Cum ex certo ficii; et Sacra Congregatio num prohibendus. et authentico documento, definit utrum causa iudiciario Can. 1998. § 1. Ut clericus quod nulli contradictioni vel ordine an disciplinae tramite liber sit ab obligationibus exceptioni obnoxium sit, con- sit pertractanda. quae a vinculo ordinationis stiterit de exsistentia impedi- § 2. Si primum, Sacra Con- manant, requiruntur duae menti disparitatis cultus, or- gregatio causam remittit ad sententiae conformes. dinis, voti sollemnis castita- tribunal dioecesis quae cleri- § 2. Quod ad appellationem tis, ligaminis, consanguinita- co propria fuit tempore sa- attinet, in his causis serven- tis, affinitatis aut cognationis crae ordinationis, vel, si sacra tur praescripta can. 1986- spiritualis, simulque pari cer- ordinatio impugnetur ob de- 1989 de causis matrimoniali- titudine apparuerit dispensa- fectum substantialem sacri ribus. tionem super his impedimentus, ad tribunal dioecesis in PARS SECUNDA DE CAUSIS tis datam non esse, hisce in qua ordinatio peracta fuit; BEATIFICATIONIS SERVORUM DEI ET casibus, praetermissis sol- pro gradibus vero appellatio- CANONIZATIONIS BEATORUM lemnitatibus hucusque recen- nis standum praescripto can. sitis, poterit Ordinarius, cita- 1594-1601. Can. 1999. § 1. Causae beatificationis Servorum Dei tis partibus, matrimonii nulli- § 3. Si alterum, ipsamet et canonizationis Beatorum tatem declarare, cum inter- Sacra Congregatio quaestio- unius Sanctae Sedis iudicio ventu tamen defensoris vin- nem dirimit, praevio processu reservantur. culi. informativo peracto a tribu- Can. 1991. Adversus hanc nali Curiae competentis. § 2. Ad normam can. 253, § 3 una Sacrorum Rituum declarationem defensor vin- Can. 1994. § 1. Validita- Congregatio in his causis culi, si prudenter existimave- tem sacrae ordinationis accu- competens est. rit impedimenta de quibus in sare valet clericus peraeque can. 1990 non esse certa aut ac Ordinarius cui clericus § 3. Ordinarii locorum, iure dispensationem super eisdem subsit vel in cuius dioecesi proprio, possunt ea tantum probabiliter intercessisse, ordinatus sit. quae in canonibus qui se- provocare tenetur ad iudicem quuntur eisdem expresse de- § 2. Solus clericus, qui exi- secundae instantiae, ad quem mandantur. stimet se ex sacra ordinatio- acta sunt transmittenda qui- ne obligationes ordini adne- Can. 2000. § 1. Causae que scripto monendus est agi xas non contraxisse, potest huiusmodi duplici possunt de casu excepto. declarationem nullitatis one- procedere via, scilicet vel or- Can. 1992. Iudex alterius rum petere. dinaria non cultus vel ex- instantiae, cum solo interven- traordinaria casus excepti seu Can. 1995. Ea omnia, quae tu defensoris vinculi, decer- cultus. tum in Sectione Prima huius net eodem modo de quo in Partis, tum in peculiari titulo § 2. Per ordinariam viam can. 1990, utrum sententia de processu in causis matri- proceditur, quando, ante- sit confirmanda, an potius monialibus sunt dicta, servari quam ad discussionem super procedendum in causa sit ad etiam debent, congrua con- virtutibus deveniatur, probari ordinarium tramitem iuris; gruis referendo, in causis intenditur nullum publicum btcabf Codex Iuris Canonici 1917 189 cultum Servo Dei fuisse prae- § 2. Qui apud tribunal com- rum procuratorum exstin- stitum vel, si quando per petens causam pertractat di- guitur. abusum praestitus fuerit, su- citur postulator. CAPUT II. De Cardinali Re- blatum fuisse; per extraordi- § 3. Postulator, sive proprio latore, Promotoribus fidei nariam vero cum probari in- sive alieno nomine agat, de- et Sub-promotoribus. tenditur aliquem Dei Servum bet esse sacerdos vel saecu- Can. 2009. § 1. In causis, in possessione publici et ec- laris vel religiosus, in Urbe fi- quae agitantur apud Sacram clesiastici cultus versari. xam habens sedem. Congregationem, relatorem Can. 2001. § 1. Causae Can. 2005. Singuli pro sin- seu ponentem agat unus e martyrum sive procedant per gulis causis postulatores ad- Patribus Cardinalibus eidem viam ordinariam sive per ex- mittuntur: nec alii quam cau- Congregationi adscriptis, a traordinariam non sunt cu- sae postulatori competit ius Romano Pontifice designatus. mulandae, sed unaquaeque substituendi sibi per legiti- § 2. Eius officium est cau- singillatim tractanda est, nisi mum mandatum alios qui sae sibi demandatae peculia- agatur de martyribus qui in vice-postulatores dieuntur. eadem persecutione eodem- re studium impendere et in Can. 2006. § 1. Tum po- que loco passi sunt. plenaria seu ordinaria con- stulator tum vice-postulato- gregatione ea omnia referre, § 2. Id extendi quoque de- res, si ex alius mandato cau- quae sive in favorem causae bet ad distinctos processus et sam agant, antequam ad mu- sive contra eam facere viden- discussiones quae in iis cau- nus suum exercendum admit- tur. sis fieri praescribuntur inde a tantur, debent mandatum tri- Can. 2010. § 1. Ad ius causae introductione usque bunali exhibere. ad finem. tuendum in quolibet processu § 2. Mandatum postulatoris partem habere debet promo- Can. 2002. In canonibus exactum sit ad normam can. tor fidei, qui semper citari de- qui sequuntur, nomine Ordi- 1659 neque censeatur legiti- bet ad normam can.1587. narii non intelligitur Vicarius mum nisi cum fuerit a Sacra § 2. Fidei promotor apud Generalis, nisi habuerit man- Congregatione admissum et Sacram Congregationem dici- datum speciale. in eiusdem actis inscriptum; tur Promotor generalis fidei, TITULUS XXIIDe nonnullis mandatum vero vice-postula- et Assessor Sacrae Congre- personis quae in his processi- torum debet recognosci et gationis qui eidem assistit, bus partem habent admitti a tribunali in quo mu- dicitur Sub-promotor genera- nus suum exercent. CAPUT I. De Actore et Po- lis fidei. stulatore. Can. 2007. Ad postulatoris Can. 2011. § 1. Promotor officium pertinet: Can. 2003. § 1. Quivis fi- fidei, extra Sacram Congre- delis vel legitimus Christifide- 1º. Agere causam apud iu- gationem, constitui potest vel lium coetus ius habet petendi dices competentes; ad omnes causas vel ad ali- ut causa apud tribunal com- 2º. Necessarios sumptus fa- quam causam particularem. petens instruatur. cere; sed pecunia a fidelibus § 2. Promotor fidei genera- § 2. Si petitio a legitima et ad causae expensas collecta lis et Sub-promotor generalis competenti Ecclesiae auctori- administrari debet ad nor- a Romano Pontifice eliguntur; tate admissa fuerit, eo ipso mam instructionum Sedis promotor fidei apud Ordina- petenti ius est causam legiti- Apostolicae; riorum tribunal, si quidem me promovendi et ad exitum 3º. Nomina testium et do- agatur de processu apostoli- perducendi. cumenta tribunali exhibere; co, nominatur a Promotore § 3. Loci Ordinarius potest 4º. Conficere et exhibere generali et tunc nomen sub- sive ex officio sive ad instan- promotori fidei articulos, su- promotoris habet; secus no- tiam causam beatificationis per quibus testes in processi- minetur ab Ordinario ante instruere. bus debeant interrogari. edictum de quo in can. 2043. Can. 2004. § 1. Actor po- Can. 2008. Mandatum po- Can. 2012. § 1. Promotoris test agere vel per se vel per stulatoris, si postulator nomi- fidei est concinnare interro- procuratorem ad hoc legitime ne alius agat, finem habet ii- gatoria sobria, mere histori- constitutum; mulieres nonnisi sdem de causis quibus ad ca, quae non eo spectent ut per procuratorem. normam iuris mandatum alio- certam quandam responsionem ab interrogato eliciant,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 190 quaeque apta sint ad verita- praeterea laurea in iure cano- § 5. Si vero adsint in in- tem eruendam etiam super nico donatus. formativo testes de visu et in articulis a postulatore propo- Can. 2018. Advocati et apostolico testes tantummo- sitis, eaque iudicibus exhibe- procuratores in causis beatifi- do ex auditu auditus, hi ha- re sub secreti obligatione. cationis et canonizationis bent vim adminiculi, magis § 2. Est praeterea eiusdem apud Sacram Congregatio- vel minus gravis pro prudenti promotoris instare ut testes nem debent esse potiti laurea iudicum aestimatione; et tunc ex officio citentur et opportu- in iure canonico et saltem li- tantum ad ulteriora, idest ad nas promovere exceptiones; centia in sacra theologia, et miraculorum disceptationem, sed iudex potest testes, fecerint oportet tirocinium procedi potest, cum ex ho- etiam promotore fidei non in- penes aliquem ex advocatis rum omnium testium co- stante aut renuente, ipso ta- Sacrae eiusdem Congregatio- niunctione talis habeatur pro- men monito, ex officio arces- nis vel penes ipsum fidei batio quae viro prudenti de re sere. Subpromotorem generalem; gravi iudicaturo fidem factura sit et auctoritatem. CAPUT III.De notario, can- pro advocatis insuper requiri- cellario et advocatis. tur legitimus titulus advocati § 6. In causis tamen anti- rotalis. quis per viam non cultus pro- Can. 2013. § 1. Processi- cedentibus, in quibus defi- bus sive apostolicis sive ab TITULUS XXIII De probatio- ciunt oculati testes vel ex au- Ordinario loci iure proprio in- nibus in his processibus adhi- ditu a videntibus, et in causis struendis assistere debet no- bendis procedentibus per viam casus tarius seu actuarius. CAPUT I. De probationibus excepti, virtutes et marty- generatim. § 2. Notarius apud Sacram rium probari poterunt per te- Congregationem debet esse e Can. 2019. In his causis stes ex auditu atque ex publi- numero Protonotariorum par- probationes debent esse om- ca fama, quae annulatam, uti ticipantium. nino plenae; nec aliae sunt aiunt, traditionem ex auditu Can. 2014. Religiosi fungi admittendae, nisi quae ex te- constituat, et per documenta valide nequeunt munere no- stibus et ex documentis coaeva vel monumenta uti tarii, nisi ex necessitate; in eruantur. authentica recognita. causis autem propriae religio- Can. 2020. § 1. Ad pro- § 7. Denique miracula sem- nis semper excluduntur. bandum nunquam Servo Dei per probanda sunt per testes Can. 2015. In processibus cultum fuisse praestitum, de visu et contestes. quatuor saltem testes sunt ab Ordinario loci instruendis Can. 2021. Cultus imme- necessarii. extra Urbem, notarii munere morabilis probatur per auten- fungi potest ipsemet Curiae § 2. Ad probandam famam tica monumenta, quae consti- notarius; in Urbe notarii mu- virtutum, martyrii ac miracu- tutioni Urbaniane, an. 1634 nere fungatur Protonotarius lorum, octo saltem testes re- promulgatae, centum anno- Sacrae Congregationis, eoque quiruntur, qui singulares esse rum spatio antecedant vel illo absente, notarius Vicariatus possunt singularitate, ut saeculo perdurante sint edita, Urbis. aiunt, adminiculativa; praete- dummodo facta referant quae Can. 2016. Notario dari po- rea duo saltem testes ex offi- saltem centum ante annos test adiutor seu, ut aiunt, cio vocandi sunt. contigerint una cum populi adiunctus qui ei auxilium § 3. Ad probandas virtutes traditione nunquam interrup- praestet in conferendis tran- vel martyrium, requiruntur ta. sumptis cum actis originali- testes de visu et contestes: Can. 2022. Longissimi bus, et exemplaribus cum do- historica monumenta admini- temporis cultus a Sede Apo- cumentis quae ex autogra- culum tantum praestare pos- stolica permissus per docu- phis in bibliothecis, tabulariis, sunt. menta coaeva probatur. etc., servatis transcribantur. § 4. Si habeantur in proces- CAPUT II. De teslibus et pe- Can. 2017. Notarius su apostolico testes ex auditu ritis. adiunctus et cancellarius Sa- a videntibus et in informativo Can. 2023. In processibus crae Congregationis debent testes de visu, possunt ii om- beatificationis omnes Christi- esse sacerdotes, integrae fa- nes coniungi in linea proba- fideles, salvo praescripto can. mae et omni exceptione mationis. 2027, § 2, n.1, tenentur, licet iores; cancellarius vero sit non vocati, ea in Ecclesiae

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 191 notitiam perferre, quae con- 2º. Postulator, advocatus iusta causa iudex, assen- tra virtutem aut miracula aut aut procurator in causa, du- tiente promotore fidei, per- martyrium Servi Dei facere rante munere; si vero munus mittat ut ii simul peritiam in- ipsis videantur. penitus dimiserint, admittun- stituant; Can. 2024. Tanquam tetur, sed adminiculum tantum 5º. Singuli relationem peri- stes vocandi in primis sunt a suppeditare possunt; tiae a se confectae scripto promotore fidei, etsi a postu- 3º. Qui munere iudicis ali- tradant; sed deinde seorsum latore non inducti, ii omnes quando in causa functi sunt. interrogentur, etsi peritiam qui cum Servo Dei familiarita- Can. 2028. § 1. Medici a simul confecerint. tem vel consuetudinem ha- curatione, quicunque ii sint, CAPUT III.De documentis buerunt. cum de miraculis agitur, tan- processui inserendis. Can. 2025. § 1. Omnes de quam testes sunt inducendi. Can. 2032. § 1. Documen- quibus in can. 2023, 2024, § 2. Quod si renuerint se ta, quibus postulator innititur, nisi iam tanquam testes se tribunali sistere, curet iudex integra exhibenda sunt tribu- inductos sciverint, dare litte- nt saltem scriptam et iuratam nali. ras debent ad proprium Ordi- relationem de morbo eiusque § 2. Sed alia quoque docu- narium, quibus utrum con- processu conficiant actis inse- menta poterit a postulatore suetudinem cum Servo Dei rendam, vel eorum sententia tribunal exigere, quae ad ve- habuerint, an aliquod factum per interpositam personam ritatem detegendam conferre peculiare aperiendum cogno- excipiatur, deinde examini eidem tribunali videantur. scant et quodnam illud sit, subiiciendam. breviter exponant; Ordinarius Can. 2033. § 1. Testimonia Can. 2029. Testes in sua vero has litteras promotori fi- extraiudicialia scripto consi- testificatione propriae scien- dei transmittendas curet. gnata sive ab iis quos postu- tiae causam reddere debent lator in processu interrogari § 2. Religiosi vel religiosae circa ea quae asserunt; secus curaverit circa virtutes et litteras eiusmodi, sigillo clau- eorum testimonium nihili fa- martyrium Servi Dei, sive ab sas, immediate et directe ad ciendum est. aliis quos postulator interro- Ordinarium aut fidei promo- Can. 2030. Ad probandam gandos proposuerit, etsi in torem transmittant, vel con- famam sanctitatis vel martyrii processibus afferantur, re- fessario tradant qui illas Servi Dei qui pertinuerit ad censeri tamen nequeunt inter quamprimum ad Ordinarium aliquam religionem, dimidia documenta quae in iudicio de vel promotorem fidei defe- saltem pars testium debent Servi Dei sanctitate vel mar- rendas curet. esse extranei. tyrio vim probativam habent. § 3. Illitterati rem parocho Can. 2031. Cum peritorum § 2. Nec elogia funebria et exponant, qui ad Ordinarium opera est necessaria: necrologia illico post mortem vel promotorem fidei eam re- Servi Dei exarata vel typis ferat. 1º. Periti sint saltem duo, quorum alter alteri sit igno- edita legitimam probationem Can. 2026. Superiores reli- tus, salvo praescripto n. 4; constituunt. giosi gravi obligatione tenen- § 3. Multoque minus testi- tur curandi ut omnes subditi, 2º. Deputentur a tribunali monia virorum quamvis illu- qui debent, accedant ad de- per maiorem suffraiorum par- strium circa virtutes et opera ponendum, quos tamen nec tem, audito fidei promotore, Servi Dei non sponte, sed directe nec indirecte impel- vel, si penes Sacram Congre- amicorum precibus, eo adhuc lant ad testandum in unum gationem operam suam prae- vivente, scripto tradita. potius quam in alium sen- stare debeant, a Cardinali Po- sum. nente, audito fidei generali Can. 2034. Qui documenta Promotore; semper autem exhibent, debent declarare Can. 2027. § 1. Admittun- excludi debent qui in causa eorum originem et authentici- tur ut testes consanguinei, testis munere functi sunt; tatem. affines, familiares, haeretici quoque et infideles. 3º. Postulator certior ne fiat Can. 2035. § 1. Historiae quinam periti fuerint designa- non habent vim documento- § 2. Admitti nequeunt: ti; et ipsimet periti de sua de- rum, nisi documentis innixae 1º. Confessarius ad nor- signatione secretum servent; in processu exhibitis. mam can. 1757, § 3, n. 2; 4º. Periti seorsum singuli ad § 2. Si qui magnae auctori- peritiam deveniant, nisi ex tatis viri his documentis usi

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 192 sint eaque probaverint, eo- men praestare iusiurandum 2º. Processum informati- rum testimonium afferri dede secreto servando. vum instruere super fama bet tantum ad confirmandam § 3. Praeterquam quod de sanctitatis, virtutum in gene- documentorum authenticita- secreto servando, iurare re vel martyrii, causae mar- tem et auctoritatem. praeterea debent testes, ne- tyrii et miraculorum; Can. 2036. § 1. Documen- mine excepto aut dispensato, 3º. Processum instruere su- ta historica sive manu scrip- de veritate dicenda, ante- per non cultu. ta, sive typis impressa, qui- quam interrogentur, de veri- Can. 2039. § 1. Ad haec bus postulator Servi Dei vir- tate dictorum, post factam competens est Ordinarius loci tutes aut cultus eidem prae- interrogationem; periti, inter- in quo Servus Dei supremum stiti antiquitatem eiusque non pretes, revisores et scriba, de diem obiit, aut miracula con- interruptam continuationem munere bene adimplendo, tigerunt; qui tamen non de- probare intendit, inserantur antequam peritiam, conver- bet ipse per se iudicium in- in processum et cum ipso sionem de uno sermone in struere, si sit de gente Servi transmittantur ad Sacram alium, revisionem, transcrip- Dei. Congregationem et a viris pe- tionem peragant; de munere § 2. Cum antiquus exstat ritis examinentur. bene adimpleto, post perac- processus super fama sancti- tam peritiam, conversionem, § 2. At si quod ex his in bi- tatis vel martyrii ante annos transcriptionem, revisionem. bliotheca vel tabulario asser- triginta confectus, sed causa, Etiam cursor seu nuntius iu- vetur, unde deduci nequeat, antequam a Sede Apostolica siurandum praestet de officio eius exemplar scriptum vel obtineret legitimam introduc- fideliter obeundo. photographice redditum exhi- tionem, qualibet de causa beatur cum testificatione § 4. Postulatores ac vice- fuerit intermissa, ad eosdem scripto reddita a notario tri- postulatores praestare de- Ordinarios eorumve succes- bunalis de eius authenticita- bent iusiurandum calumniae, sores pertinet processum inte. idest iurent se veritatem per formativum conficere super § 3. Si ne id quidem fieri totum processum dicturos continuatione famae sanctita- possit, res deferatur ad Sa- nullaque fraude usuros. tis vel martyrii. cram Congregationem, quae § 5. Penes Sacram Congre- Can. 2040. § 1. Tribunal peritos designet ut ea reco- gationem, quod ad iusiuran- constare debet praeside, qui gnoscant ubi asservantur. dum attinet, servetur lex eiu- est ipsemet Ordinarius per se TITULUS XXIV De processu sdem propria. vel per sacerdotem ad hoc beatificationis Servorum Dei CAPUT I. De processibus a delegatum, et in hoc altero per viam non cultus loci Ordinario iure proprio in- casu duobus aliis iudicibus ab Can. 2037. § 1. Personae struendis. eodem Ordinario eligendis in- quae in processu, sive a loco- Can. 2038. § 1. Ad intro- ter iudices synodates. rum Ordinariis iure proprio ductionem causae beatifica- § 2. Ordinarius per decre- sive a delegatis Sedis Aposto- tionis Servi Dei, a Sede Apo- tum designet tribunalis prae- licae instruendo, partem ha- stolica obtinendam, debet sidem, sive hoc munus sibi bent, scilicet iudices, promo- prius iure constare de purita- reservet, sive delegatum cum tor fidei ac sub-promotores, te doctrinae in eius scriptis, duobus aliis iudicibus nomi- notarius et adiunctus debent, de eiusdem fama sanctitatis, net; eodemque decreto nomi- initio uniuscuiusque proces- virtutum et miraculorum vel net fidei promotorem et nota- sus, secundum formulam a martyrii, de absentia cuiusli- rium. Sacra Congregatione praebet obstaculi quod perempto- Can. 2041. § 1. Sessiones scriptam, iusiurandum prae- rium videatur; mox vero de tribunalis pro excipiendo iure- stare de munere fideliter cultu publico eidem non prae- iurando et examine testium adimplendo, de secreto ser- stito. habeantur diurno, quoad fieri vando usque ad processus § 2. Quare ad preces postu- potest, tempore et in loco sa- publicationem et de donis latoris Ordinarius, si petitio- cro. cuiusvis generis non accipien- nem admittendam esse exi- § 2. Post unamquamque dis. stimaverit, debet: sessionem acta causae claudi § 2. Ordinarius, etsi partes 1º. Scripta Servi Dei perqui- et iudicis sigillo obsignari de- iudicis non agat, tenetur ta- rere; bent, non aperienda, nisi in sequenti sessione, postquam btcabf Codex Iuris Canonici 1917 193 iudex sigillum integrum et in- normam iuris et ad se una Can. 2049. Processus tactum recognoverit; si sigil- cum actis transmittat. informativus per Ordinarios lum integrum et intactum Can. 2045. § 1. Si qui ex instruitur; et si inchoatus non non inveniatur, iudex rem de- possessoribus autographa re- fuerit intra triginta annos a ferat ad Sacram Congregatio- tinere cupiant, horum apo- morte Servi Dei, ut ad ulte- nem. graphum authenticum ipse riora procedi possit, probari ART. I. De perquisitione se- notarius conficiendum curet, debet nullam in casu fraudem ciptorum Servi Dei. ad Sacram Congregationem vel dolum aut culpabilem negligentiam adfuisse. Can. 2042. Nomine scrip- una cum processu transmit- torum veniunt non modo tendum. Can. 2050. § 1. In testium opera inedita Servi Dei, sed § 2. Quod attinet ad scripta excussione super fama sanc- etiam quae iam typis fuerint in bibliotheca aut tabulario titatis, martyrii et miraculo- impressa; item conciones, asservata, standum prae- rum serventur praescripta epistolae, diaria, autobiogra- scripto can. 2036, §§ 2, 3. can. 2019, 2020. phiae, quidquid denique vel Can. 2046. Notarius dili- § 2. Non est necesse ut ipse per se, vel aliena manu genter describat tum scripto- constet in specie de virtuti- exaraverit. rum numerum et qualitatem, bus, martyrio, miraculis, sed Can. 2043. § 1. Ordinarius tum acta omnia perquisitionis sufficit ut probetur fama in per publicum edictum in sin- ipsorum; quae acta debent genere, spontanea, non arte gulis paroeciis, si fieri potest, praeterea ab Ordinario vel ab aut diligentia humana procu- vulgandum vel alio opportu- eius delegato et promotore fi- rata, orta ab honestis et gra- niore modo scripta Servi Dei dei subscribi ac Ordinarii si- vibus personis, continua, in ab omnibus penes quos ex- gillo muniri. dies acta et vigens in praesenti apud maiorem partem stent ad tribunal deferri iu- Can. 2047. § 1. Postulator populi. beat, et praescripta iusiurandum coram Ordinario can.2023-2025 in memoriam emittat de scriptorum perqui- § 3. Praemissis generalibus revocet atque urgeat. sitione a se diligenter facien- quaestionibus ad normam § 2. Si vero agatur de cau- da, et postea de eadem dili- can. 1774, testibus quaestio sa Servi Dei ad religionem genter peracta. in primis a iudice proponatur quid nempe de vita, virtuti- aliquam pertinentis, vulgari § 2. Si agatur de Serva Dei bus, miraculis aut martyrio praeterea debet edictum in quae ad aliquam religionem Servi Dei ad eorum notitiam singulis eiusdem religionis pertinuerit, suprema religio- pervenerit et quomodo haec domibus; et Superiores gravi nis Moderatrix vel Antistita noverint et an sciant de ei- obligatione tenentur curandi monasterii iusiurandum pari- sdem esse publicam famam, ut haec publicatio fiat, habita ter praestet se diligentem et deinde interrogandi sunt expressa mentione praescrip- scriptorum perquisitionem super interrogatoriis a pro- ti can. 2025, § 2, itemque ut peregisse, omnia quae possi- motore fidei confectis et su- omnes subditi qui habeant, debat Servae Dei scripta tra- per articulis a postulatore ex- scripta remittant. didisse, neque sibi constare hibitis. § 3. Munus est promotoris aliquam ex suis subditis alia- fidei instare ut edictum publi- sve personas eiusdem Servae Can. 2051. Absolvi nequit cetur etiam in aliis locis ubi Dei scripta adhuc retinere. processus informativus nisi prius promotor fidei omnes spes sit fore ut aliquis inve- Can. 2048. Si agatur de ad se remissas litteras, de niatur qui scriptum aliquod causa alicuius martyris, per- quibus in can. 2025, expen- penes se habeat. quisitio scriptorum fieri etiam derit eique constiterit exami- Can. 2044. § 1. Ordinarius potest post signatam com- natos fuisse eos de quibus in non solum ad instantiam po- missionem introductionis cau- can. 2023-2025. stulatoris, sed etiam ex offi- sae apud Sacram Congrega- cio scripta Servi Dei diligenter tionem, secundum instructio- Can. 2052. Tribunal cum perquirat. nes a Promotore generali fi- iudicaverit probationes omnes sive per testium examen § 2. Quando scripta in alie- dei ea de re dandas. sive per documentorum exhi- na dioecesi reperiuntur, iudex ART. II. De processu infor- bitionem fuisse collectas et roget Ordinarium illius dioe- mativo. scripta omnia Servi Dei, quae cesis, ut ea ipse perquirat ad haberi poterant, in actis esse,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 194 audito promotore fidei, mo- ubi cultus signa adesse meri- Can. 2064. Item Ordi- neat postulatorem ut, si alia to quis suspicari possit. narius expletum processum habeat, offerat intra certum Can. 2059. Si in processus de non cultu ad Sacram Con- temporis spatium, quo elap- decursu non levia habeantur gregationem per postulato- so, processui finis imponitur. indicia cultus interea Servo rem transmittat. Can. 2053. Iubente iudice Dei praestiti, munus esto Caput II.De causae intro- et non contradicente promo- promotoris fidei instare ut ul- ductione apud Sacram Con- tore fidei, notarius publicet terior inquisitio hac de re pe- gregationem. processum; qui scribae a tri- ragatur. ART. I. De revisione scripto- bunali designato transcriben- Can. 2060. Tribunal debet rum. dus tradatur. sententia definire utrum cul- Can. 2065. Statim ac scrip- Can. 2054. Exemplar pro- tus Servo Dei fuerit praestita Servi Dei Romam tran- cessus, seu, ut aiunt, tran- tus, necne. smissa fuerint, sunt illa qui- sumptum, sicut acta archety- ART. IV. De transmissione dem examini subiicienda; sed pa, manu transcribantur. processus scriptorum Servi Sacra Congregatio debet op- Can. 2055. Absoluto tran- Dei, processus informativi et portune investigare utrum, sumpto, fiat eius collatio cum de non cultu ad Sacram praeter exhibita, alia quoque archetypo a notario et ab Congregationem. Servi Dei scripta sive a priva- eius adiuncto, praesentibus tis custodita sive in publicis Can. 2061. Ordinarius sta- uno ex iudicibus et promotore archivis consignata exstent. tim ac expleverit perquisitio- fidei; qua collatione expleta, nem scriptorum, ea Romam Can. 2066. § 1. Revisores ad authenticitatem transump- una cum processiculo mittat scriptorum in singulis causis ti probandam tum notarius diligentiarum, idest cum iuri- deligantur a Cardinali Ponen- tum iudex et promotor fidei dica relatione diligentiarum te, audito Promotore generali subscriptione sua et sigillo quibus in perquirendis scriptis fidei; eorumque nomina se- transumptum communiant. usus est. creto serventur. Can. 2056. § 1. Absoluta Can. 2062. Si post perqui- § 2. Ad hoc munus adsci- collatione, archetypum clau- sitionem scriptorum Servi Dei scantur sacerdotes qui laurea ditur et sigillis munitur in ar- alia in decursu causae repe- saltem in theologia vel, si re- chivo Curiae diligenter asser- riantur, ea statim ad Sacram ligiosi fuerint, aequivalenti ti- vandum et nunquam aperien- Congregationem transmitten- tulo sint donati. dum sine venia Sedis Aposto- da sunt, nec ad ulteriora pro- Can. 2067. § 1. Scripta licae. cedi potest, nisi prius revisa Servi Dei tradantur a secreta- § 2. Transumptum vero fuerint. rio revisoribus ad id munus clauditur et obsignatur sigillo Can. 2063. § 1. Transump- adscitis ita ut singulorum Ordinarii atque hac de re notum processus informativi Or- scriptorum examen fiat a tarius instrumentum in dupli- dinarius postulatori tradat ad duobus revisoribus, quorum ci exemplari conficit, alterum Sacram Congregationem alter alteri sit ignotus. Romam transmittendum, al- transmittendum. § 2. Nihil obstat, si scripto- terum in archivo Curiae as- rum Servi Dei numerus in- servandum. § 2. Una cum transumpto mittat quoque litteras tum iu- gens sit, quominus ea in plu- ART. III. De processu super dicum ad Sacram Congrega- res partes dividantur, quarum non cultu. tionem tum promotoris fidei unaquaeque distinctis reviso- Can. 2057. Tribunal prae- ad Promotorem fidei genera- ribus tradatur. ter testes inductos a postula- lem, ut Sacra Congregatio Can. 2068. § 1. Iudicium tore, duos alios ex officio in- certior fiat tum de fide testi- revisorum debet referre num ducat omnesque interroget bus praestanda tum de omni- in scriptis aliquid habeatur num Servo Dei cultus publi- bus actis legitime absolutis. quod fidei ac bonis moribus cus fuerit unquam praestitus. § 3. Transmittat quoque adversetur, et edocere gene- Can. 2058. Tribunal adeat Ordinarius descriptionem for- rali quadam ratione quaenam praeterea et diligenter inspi- mae sigilli, quo transumptum indoles, quinam virtutum ha- ciat sepulcrum Servi Dei, cu- obsignavit, vel eiusdem sigilli bitus vel defectus ex scriptis biculum in quo habitavit vel exemplar. appareant propria fuisse Ser- obiit, et si qua sint alia loca vi Dei.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 195 § 2. Hoc iudicium revisores interpretem probatum versio Can. 2080. Obiectiones scripto proferant, argumentis processus in Urbe fiat, quae et responsiones breviter et et rationibus suffultum. postea revisoris examini su- perspicue, scholastica fere Can. 2069. Si quando iudi- biiciatur. methodo, secundum veteres cia revisorum discrepent, de- Can. 2075. Transumptum Sacrae Congregationis consignetur ad normam can. processus ab Ordinario mis- suetudines, exarentur. 2066 tertius revisor, qui mu- sum in tabulario Sacrae Con- Can. 2081. Informationes nus suum eodem modo ex- gregationis asservetur; eiu- orales non solum ad iudices, pleat. sque exemplar a cancellario sed etiam ad eos omnes qui Can. 2070. Promotor gene- ad iuris praescriptum reco- suffragium ferre debent, tam ralis fidei obiectiones ex gnitum postulatori tradatur. in isto iudicio quam in ceteris, scriptis Servi Dei ac reviso- Can. 2076. § 1. Advocatus quae secutura sunt, prohi- rum iudicio desumptas, si et procurator transumpti vel, bentur. quas habeat, Patribus Cardi- si plura sint, omnium tran- Can. 2082. Iudicium circa nalibus discutiendas propo- sumptorum summarium con- valorem processus informati- nat. ficiant et informationem quae vi ab Ordinario instructi, circa Can. 2071. Si quid in scrip- summario adnectatur. famam sanctitatis vel martyrii tis Servi Dei fidei non omnino § 2. Summario addi debet et circa absentiam cuiuslibet consonum contineri certo fides Sub-promotoris genera- obstaculi peremptorii profer- fuerit demonstratum aut ali- lis fidei testantis summarium tur a Patribus Cardinalibus in quid habeatur quod in prae- ipsum concordare cum actis comitiis ordinariis, Cardinali senti fidelium offensioni esse Sacrae Congregationi exhibi- Ponente referente ac propo- possit, Romanus Pontifex, tis. nente dubium:an signanda sit commissio introductionis cau- audito Patrum Cardinalium Can. 2077. Litterae postu- sae in casu et ad effectum de voto et perpensis omnibus latoriae, quibus personae in- quo agitur. casus circumstantiis, decidit signiores in dignitate sive ec- num ad ulteriora procedi pos- clesiastica sive civili constitu- Can. 2083. § 1. Si Patrum sit. tae vel personae morales ex- Cardinalium iudicium fuerit Can. 2072. Favorabile Ro- postulant a Summo Pontifice favorabile, proponatur Sanc- mani Pontificis iudicium non ut causae beatificationis ali- tissimo ut signet, si placeat, secumfert scriptorum appro- cuius Servi Dei manus appo- commissionem introductionis bationem, neque impedit natur, utiliter exhibentur, causae. quominus Promotor generalis dummodo sponte et ex pro- § 2. Si Sanctissimus com- fidei et consultores possint pria scientia datae sint. missionem signaverit, Secre- aut debeant in discussione Can. 2078. Si, scriptis per- tarius Sacrae Congregationis virtutum obiectiones ex scrip- pensis, decretum fuerit ad ul- hac de re decretum conficiat tis Servi Dei desumptas pro- teriora procedi posse, Promo- et publici iuris faciat. ponere. tor generalis fidei obiectiones Can. 2084. § 1. Edito de- ART. II. De discussione pro- suas exaret contra causae in- creto introductionis causae, cessus informativi. troductionem, quibus respon- Ordinarii nihil ultra circa eam Can. 2073. Processus in- deat advocatus causae. agere possunt sine expressa formativus ab Ordinario con- Can. 2079. § 1. Fidei Pro- licentia Sacrae Congregatio- fectus et Romam transmis- motor generalis obiectionibus nis. sus, postquam sigillorum in- ab ipso pro causae introduc- § 2. Servum Dei, cuius cau- tegritas recognita fuerit a tione concinnandis praemittat sa introducta tantum est, ve- Protonotario Sacrae Congre- sobriam et perspicuam sy- nerabilis titulo decorari prohi- gationis, si nihil obstet, acce- nopsim, quae Servi Dei vitam bitum est; et caveant postu- dente Romani Pontificis spe- exhibeat. latores ne occasione intro- ciali decreto, aperiatur coram § 2. Ad hanc synopsim con- ductionis causae quidquam Cardinali Praefecto Sacrae scribendam adhibeat non fiat in honorem Servi Dei, Congregationis qui eum can- modo documenta in summa- quod publicum cultum redo- cellario transcribendum com- rio relata, sed etiam alia, si leat. mittat. qua sint, opportune consulen- ART.III. De discussione pro- Can. 2074. Cardinalis Po- da. cessus super non cultu. nens curet ut, si opus sit, per btcabf Codex Iuris Canonici 1917 196 Can. 2085. Signata com- vocant, ad instruendum pro- Can. 2090. Interrogato- missione introductionis cau- cessum apostolicum tum su- ria conficiantur a Promotore sae, a Patribus Cardinalibus per fama sanctitatis, miracu- generali fidei super obiectio- in comitiis ordinariis particu- lorum aut martyrii, tum super nibus in causae introductione laribus discutiendum est du- virtutibus et miraculis in spe- agitatis et super testimoniis bium num confirmanda sit cie vel super martyrio eiu- receptis in processu informa- sententia de non cultu ab Or- sdemque causa. tivo ad normam can. 2050, dinario prolata. Si sententia § 2. Hi duo processus di- itemque super extraiudiciali- Patrum Cardinalium cultum stincte fiant; sed primus bus informationibus, quas praestitum fuisse edixerit, omitti potest, si Cardinali ipse exquirendas existimave- eorundem Patrum arbitrio, Praefecto et Promotori fidei rit, adhibita quoque opera omnibus circumstantiis atten- generali nec necessarium nec periti, si de miraculis agatur. tis, causa suspendatur quou- opportunum videatur de con- Can. 2091. § 1. Litterae sque omnia signa vetiti cultus tinuatione famae iterum in- remissoriales tradantur cau- remota fuerint, et haec obe- quirere. sae postulatori qui eas ad de- dientia ad certum tempus, ab § 3. Signata commissione legatum praesidem tribunalis ipsis Patribus statuendum, et nondum edito decreto de transmittendas curet. fuerit praestita. non cultu, si periculum sit ne § 2. Una simul mittantur ad Can. 2086. § 1. Si Ordina- quidam oculati testes interim aliquem ex sub-promotori- rius processum super non deficiant, concedantur statim bus, clausa et non aperienda cultu nondum confecerit ante litterae remissoriales ad in- nisi in actu examinis, interro- causae introductionem, ad struendum processum apo- gatoria, super quibus qui in- eundem processum deve- stolicum super virtutibus et ducentur testes, sint interro- niendum est auctoritate apo- miraculis in specie vel super gandi. stolica. martyrio eiusdemque causa, Can. 2092. Iudices delega- § 2. Ad hunc finem fidei ne pereant probationes. ti, antequam muneris obeun- Promotor generalis interroga- Can. 2088. § 1. Litterae di initium faciant, Ordinario toria exaret quae una cum lit- remissoriales dentur ad quin- ostendant litteras delegatio- teris remissorialibus, de quique saltem iudices, in eccle- nis, qui debet eisdeni prae- bus in can. 2087 seqq., a Sa- siastica dignitate, si fieri po- stare auxilium auctoritatis cra Congregatione expediun- test, constitutos. suae. tur ad iudices ab ipsa desi- § 2. Si inter iudices coopta- Can. 2093. § 1. Receptis gnatos. tus fuerit Ordinarius, ipse litteris remissorialibus, prae- § 3. Quando agitur de mar- praesidem agat; secus praeses tribunalis curet quanto- tyribus, in quorum causa Or- ses ab ipsa Sacra Congrega- cius tribunal convocare et dinarius omiserit processum tione designatur; expedit au- nunquam hanc convocatio- super non cultu instruere tem ut saltem praeses non sit nem differat ultra trimestre, ante causae introductionem, idem ille qui praefuit in infor- nisi iustum intercedat impedi- litteris remissorialibus ad mativo processu. mentum, de quo tamen intra conficiendum processum su- § 3. Si agatur de processu idem tempus Sacram Congre- per martyrio et causa marty- super miraculis, nominetur gationem monere ne omittat. rii addatur commissio ad col- praeterea unus saltem peri- § 2. Tribunal in ipsa prima ligendas probationes super tus, qui sessionibus tribunalis sessione eligat notarium, eius non cultu una cum peculiari- adsit et iudicem rogare possit adiunctum, peritum, si casus bus interrogatoriis a fidei Pro- ut necessarias interrogatio- ferat, et cursorem, ac de eiu- motore generali propositis. nes testibus proponat ad ma- smodi electione fidem faciat CAPUT III.De processibus iorem assequendam verbo- notarius Curiae. apostolicis. rum rerumque claritatem. Can. 2094. Quamvis om- ART. I. De processu aposto- Can. 2089. Litteris remis- nes, ad quos remissoriales lico instruendo. sorialibus addantur peculiares litterae datae sunt, adesse Can. 2087. § 1. Edito de- litterae Promotoris generalis possint singulis processus creto de non cultu, impetren- fidei, quibus duos sub-pro- apostolici sessionibus, ad vatur a Summo Pontifice et ex- motores designet qui eius no- liditatem tamen sufficit ut ad- pediantur a Cardinali Praefec- mine processui adsint. sint praeses cum duobus iu- to litterae remissoriales, quas dicibus vel ipso annuente et

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 197 absente, tres alii iudices, 2º. Animadversionibus Pro- antequam dimittatur con- itemque unus ex sub-promo- motoris generalis fidei contra gregatio, se a suffragio iam toribus fidei, notarius vel validitatem, cum responsioni- lato recedere. adiunctus. bus advocati, utrisque ad § 3. Conclusiones singulo- Can. 2095. Processus sal- normam can. 2080 exaratis. rum suffragiorum scripto tem intra biennium, compu- Can. 2100. § 1. Pro diiudi- mandentur a Secretario et tandum a die aperitionis litte- canda validitate processus secretae serventur; ipsa vero rarum, absolvendus est; quo habeatur congregatio, praescripta suffragia Promotori biennio elapso, cum proces- sentibus Cardinali Sacrae generali fidei tradantur. sus continuari nequeat sine Congregationis Praefecto, Can. 2104. In causis con- venia Apostolicae Sedis, Sa- Cardinali Ponente et aliis tri- fessorum discuti debet du- cra Congregatio moneatur de bus eiusdem Sacrae Congre- bium: an constet de virtuti- impedimentis ob quae apo- gationis Cardinalibus ab ipso bus theologalibus Fide, Spe, stolicum mandatum non fue- Romano Pontifice electis, nec Caritate tum in Deum tum in rit ad exitum perductum. non Secretario, Protonotario proximum, nec non de cardi- Can. 2096. Antequam ab- Apostolico, Promotore gene- nalibus Prudentia, Iustitia, solvatur processus apostoli- rali fidei et Sub-promotore. Temperantia, Fortitudine, ea- cus super virtutibus in specie, § 2. In congregatione, refe- rumque adnexis in gradu he- fiat a tribunali recognitio iuri- rente Cardinali Ponente, roico in casu et ad effectum dica exuviarum Servi Dei se- praelati supradicti suum vo- de quo agitur; in causis vero cundum praescripta littera- tum proferunt; et Promotor martyrum: an constet de rum remissorialium. generalis fidei obiectiones, si martyrio eiusque causa et de Can. 2097. § 1. In trans- quas habet, proponit. signis seu miraculis in casu et criptione, collatione et Ro- § 3. His omnibus discussis, ad effectum de quo agitur. mam transmissione exempla- Patres Cardinales iudicium fe- Can. 2105. Congregatio ris actorum originalium ser- rant; quod si fuerit favorabile antepraeparatoria habetur ventur quae supra can. 2054- et a Summo Pontifice confir- coram Cardinali Ponente una 2056, 2063 pro informativo matum, decretum de proces- cum praelatis officialibus et processu praescripta sunt. sus validitate fiat. consultoribus. § 2. Processus exhibeatur, ART. III. De iudicio super Can. 2106. Pro congrega- aperiatur et transcribatur heroicitate virtutum in specie tione antepraeparatoria pare- apud Sacram Congregatio- vel super martyrio eiusque tur positio quae constet: nem ad normam can. 2073- causa. 1º. Summario ex processu 2075. Can. 2101. Disceptatio vir- originali desumpto, quod ita ART. II. De processus apo- tutum non ante quinquaginta conficiatur ut testimonia et stolici validitate diiudicanda. annos a morte Servi Dei in- documenta integra producan- Can. 2098. Processu apo- choanda est. tur; stolico ad Sacram Congrega- Can. 2102. Tribus congre- 2º. Advocati scriptura, qua tionem remisso, in primis de gationibus disceptatur de ex dictis in summario vita et eiusdem processus validitate Servi Dei virtutum heroicitate heroicitas virtutum Servi Dei, constare debet, simulque ad vel de eius martyrio eiusque vel martyrium eiusque causa examen revocetur validitas causa; scilicet in antepraepa- paucis illustrentur, omnino et processus informativi. ratoria, praeparatoria et ge- diligentissime distinctis iis, Can. 2099. Quare ante di- nerali. quae tanquam argumenta ad sceptationem paretur a cau- Can. 2103. § 1. Praelati probationem afferuntur et iis sae advocato positio, quae officiales et consultores in quae adducuntur potius tan- constet: qualibet congregatione suf- quam adminiculum et auxilium probationis; 1º. Informatione qua, pro- fragia scripto proferunt. ductis documentis ad rem ne- § 2. Postquam omnes prae- 3º. Synopsi Promotoris ge- cessariis in processu conten- lati et consultores suffragium neralis fidei de qua in can. tis, omnia in eo ad normam suum protulerint tum in con- 2079; iuris peracta fuisse demon- gregatione antepraeparatoria 4º. Animadversionibus Pro- stretur; tum in praeparatoria, singuli motoris generalis fidei et re- poterunt iterum declarare, sponsionibus advocati;

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 198 5. o Votis quae a revisori- praecipuis rationibus quae racula, Sacrae Congrega- bus super scriptis Servi Dei hinc inde allatae sunt. tionis est decidere an signa in conscripta sunt. Can. 2112. Congregatio casu sufficiant et, iis deficien- Can. 2107. Ne fiat gradus generalis habetur coram tibus, an supplicandum sit a congregatione antepraepa- Sanctissimo, assistentibus Sanctissimo pro dispensatio- ratoria ad praeparatoriam Patribus Cardinalibus Sacrae ne a signis in casu. quando duae ex tribus ad- Congregationis, praelatis offi- Can. 2117. Ad beatificatio- stantium partibus negativum cialibus et consultoribus. nem Servorum Dei requirun- protulerint suffragium, nisi, Can. 2113. Pro congrega- tur duo tantum miracula, si re a Cardinali Praefecto ad tione generali paratur novis- testes oculati in utroque pro- Romanum Pontificem delata, sima positio ad normam can. cessu tum informativo tum is aliter faciendum duxerit. 2109, cui adiicienda est bre- apostolico probationem virtu- Can. 2108. Congregatio vis relatio ex officio confecta tum confecerint, vel si testes, praeparatoria habetur ab om- eorum omnium quae in causa in processu apostolico excus- nibus Patribus Cardinalibus eousque acta sunt, nempe si, fuerint saltem ex auditu a Sacrae Congregationis, assi- factum concordatum. videntibus; tria, si testes fuerint oculati in processu infor- stentibus praelatis officialibus Can. 2114. In congregatio- mativo et de auditu auditus et consultoribus. ne generali iudicium an con- in processu apostolico; qua- Can. 2109. Positio pro constet de heroicitate virtutum tuor, si in utroque processu gregatione praeparatoria con- Servi Dei vel de martyrio eiu- de virtutibus constiterit per fletur: sque causa, ipsi Summo Pon- solos testes traditionis et per tifici reservatur; consultores 1º. Difficultatibus Promoto- documenta. ris generalis fidei; vero, praelati officiales et Pa- tres Cardinales votum tantum Can. 2118. § 1. Ad proba- 2º. Difficultatibus quae a consultivum ferunt. tionem miraculorum duo peri- consultoribus in suis suffra- ti ex officio inducendi sunt Can. 2115. § 1. Mandante giis propositae fuerint, si Pro- initio discussionis; et si ambo Sanctissimo, exaretur a Se- motori generali non spernen- fuerint concordes in reiicien- cretario Sacrae Congregatio- dae videantur; do miraculo, ad ulteriora ne nis decretum, quo, nomine 3º. Responsionibus advoca- procedatur. Summi Pontificis, authentice ti; declaretur Servi Dei virtutes § 2. Cum saepissime in di- 4º. Documentis nuper re- omnes in gradu heroico vel scussione miraculorum aga- pertis sive pro causa sive martyrium bene esse probatur de sanatione ab aliquo contra causam, cum summa- ta: quod decretum publicetur morbo diiudicanda, periti riis additionalibus sive ad im- tempore et modo a Sanctissi- esse debent in re medica vel pugnationem sive ad defen- mo praescribendis. chirurgica celebriores, imo, sionem. cum fieri potest, ii eligantur, § 2. Publicato hoc decreto, qui in morbis, de quibus in Can. 2110. § 1. In congre- Servus Dei nuncupari potest proposito miraculo agitur, di- gatione praeparatoria Patres venerabilis; qui tamen titulus gnoscendis et curandis singu- Cardinales, auditis consultori- nullam publici cultus permis- lari peritia sint praediti. bus, decernunt num ad ulte- sionem importat. riora procedi possit. Can. 2119. Vota peritorum, ART. IV: De iudicio super breviter sed dilucide conscrip- § 2. Secretario et Promotori Servi Dei miraculis in specie. generali fidei, etiam si rogati ta rationibusque fulta, haec Can. 2116. § 1. Praeter non fuerint, licet semper in- duo contineant, scilicet: virtutum heroicitatem aut terloqui quo magis et quae- 1º. Utrum, si de sanatione stio fiat perspicua et facta il- martyrium, ad beatificatio- agatur, is qui eam consecutus lustrentur. nem Servi Dei requiruntur dicitur, vere sanus haberi de- miracula eius intercessione Can. 2111. Post discussio- beat; patrata. nem res Summo Pontifici de- 2º. Utrum factum, tanquam feratur a Cardinali Praefecto § 2. Verum, si de martyre miraculum propositum, per qui Sanctissimum certiorem agatur et evidenter constet naturae leges explicari possit, faciat non solum de exitu di- de martyrio et causa martyrii necne. tum materialiter tum formali- scussionis, sed etiam de Can. 2120. Miracula discu- ter spectati, sed deficiant mi- tienda sunt in tribus congre- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 199 gationibus eodem plane Can. 2124. § 1. Post de- et quibus obsequiis Servus modo qui supra pro virtutum cretum approbationis miracu- Dei honoretur. heroicitate statutus est; di- lorum nova fieri debet coram Can. 2128. His omnibus ad scussioni vero in una eadem- Summo Pontifice disceptatio Sacram Congregationem que congregatione, excepta super dubio: An tuto procedi transmissis ad normam can. generali coram Sanctissimo, possit ad beatificationem Ser- 2061-2063, dubium: An si- nunquam plura quam duo mi- vi Dei. gnanda sit commissio intro- racula subiiciantur. § 2. De hac, audita consul- ductionis causae in congrega- Can. 2121. Positio pro con- torum et Patrum Cardinalium tione ordinaria discussioni Pa- gregatione antepraeparatoria sententia, Pontifex decernit, trum Cardinalium subiicitur, constare debet: qui, cum voluerit, decretum referente Cardinali Ponente. 1º. Informatione ab advoca- hac de re conficiendum et Can. 2129. Signata com- to conscripta; promulgandum iubet. missione, expediantur litterae 2º. Summario depositionum TITULUS XXV De processu remissoriales ad viros ab ipsa testium; beatificationis Servorum Dei Sacra Congregatione desi- per viam cultus seu casus ex- gnatos, ut ad tramitem iuris 3º. Duobus votis quae circa cepti processus apostolicus in- unumquodque miraculorum struatur super casu excepto pro veritate a peritis con- Can. 2125. § 1. Pro Servis et sententia a iudice delegato scripta fuerint; Dei, qui post pontificatum Alexandri III et ante tempus feratur. 4º. Obiectionibus Promoto- a constitutione Urbaniana Can. 2130. Ex processu ris generalis fidei; praefixum ex tolerantia cul- probari debet tum cultus ini- 5º. Responsionibus advocatum habuerunt, peti potest tium tum non interrupta eius ti. positiva approbatio Romani continuatio usque ad senten- Can. 2122. § 1. Pro con- Pontificis. tiam delegati iudicis. gregatione praeparatoria po- § 2. Ad hoc autem requiri- Can. 2131. Processu ad sitio confletur quemadmodum tur processus ad normam ca- Sacram Congregationem in can. 2109 statutum est, nonum qui sequuntur. transmisso et aperto parata- addito voto peritorum ad nor- Can. 2126. Ordinarius que a causae advocato posi- mam § 2. competens ad hunc proces- tione cum animadversionibus § 2. Si in congregatione an- sum instruendum est Ordina- Promotoris generalis fidei et tepraeparatoria duo periti rius loci ubi cultus praestatur responsionibus ipsius patroni, fuerint concordes in affirman- vel documenta cultus repe- in ordinaria congregatione do miraculo, tunc unus tan- riuntur, salvo iure praeven- proponatur dubium: An con- tum pro congregatione prae- tionis si istiusmodi Ordinarii firmanda sit sententia iudicis paratoria designetur peritus; plures sint. delegati vel an ita constet de si unus tantum peritus pro casu excepto ut ad ulteriora Can. 2127. Ad preces po- miraculo steterit, tunc duo procedi possit. stulatoris Ordinarius debet: novi periti ex officio nominen- Can. 2132. Confirmatio 1º. Scripta Servi Dei perqui- tur. sententiae iudicis delegati ex rere; § 3. Patribus Cardinalibus parte Romani Pontificis eam eiusdem Sacrae Congregatio- 2º. Processum instruere su- solam vim habet, ut probet nis semper ius esto plures, per fama sanctitatis vitae, factum immemorabilis cultus quam praescripti sunt, peri- virtutum vel martyrii et mira- Servo Dei praestiti et usque tos designare, si hoc neces- culorum, quo respondeatur ad sententiam perseverantis. quaestionibus: an in loco sit sarium in casu iudicaverint. Can. 2133. Si sententia su- constans et communis fama § 4. Licet tamen causae ad- per casu excepto favorabilis et persuasio de sancta Servi vocato auxilium adhibere ali- fuerit et a Summo Pontifice Dei in terris conversatione vel cuius periti in suis responsio- approbata, expediantur litte- de eius martyrio et martyrii nibus concinnandis, excluso rae remissoriales ad confi- causa nec non de miraculis voto, uti aiunt, ad opportuni- ciendum processum super ad eius intercessionem patra- tatem. virtutibus vel super martyrio tis; an ibidem de praesenti eiusque causa secundum di- Can. 2123. Pro congrega- vigeat ipsius Servi Dei cultus tione generali serventur prae- versitatem causarum; et ser- scripta can. 2113, 2114.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 200 ventur praescripta can. 2087- raculorum, quae post aequi- § 3. Qui impedit quomi- 2115. pollentem beatificationem pa- nus monitio ad se perveniat, Can. 2134. Edito decreto trata sint. habeatur pro monito. de facto cultus immemorabilis Can. 2139. § 1. Cum ali- Can. 2144. § 1. Examina- et de heroicitate virtutum vel quod miraculum ad interces- tores et consultores ac nota- de martyrio, Servus Dei ha- sionem alicuius Beati patra- rius debent, interposito ab bendus est aequipollenter tum dicitur, Sacra Congrega- initio processus iureiurando, beatificatus, si eiusdem cul- tio ad instantiam postulatoris servare secretum circa omnia tus confirmatio per decretum decretum edit, si id Sanctissi- quae ratione sui muneris no- Romani Pontificis accesserit. mo placuerit, de resumenda verint ac praesertim circa do- Can. 2135. Servis Dei ae- causa et de novis processibus cumenta occulta, disceptatio- quipollenter beatificatis iidem instruendis secundum nor- nes in consilio habitas, suffra- concedi possunt actus publici mas in superioribus canoni- giorum numerum ac motiva. cultus, quibus honorari con- bus traditas. § 2. Si huic praescripto mi- sueverunt formaliter beatifi- § 2. Probata validitate pro- nime paruerint, non solum a cati. cessuum, discussio de novis munere amoveri debent, sed TITULUS XXVI De Beato- miraculis regitur iisdem legi- alia etiam condigna poena ab rum canonizatione bus quae superius statutae Ordinario, servatis servandis, sunt can. 2116-2124. plecti poterunt; ac praeterea Can. 2136. Nemo potest damna, si qua inde secuta alicuius canonizationem pete- Can. 2140. Post haec om- sint, sarcire tenentur. re aut in eius honorem certos nia, Romanus Pontifex, audi- actus cultus a Sacra Congre- tis votis Patrum Cardinalium Can. 2145. § 1. In iis pro- gatione impetrare nisi prius et consultorum, si et quando cessibus summarie proceden- constiterit Servum Dei, de opportunum iudicaverit, de- dum est; at duo vel tres te- quo agitur, inter Beatos vel cretum fert, quo decernit tuto stes sive ex officio arcessiti formaliter vel aequipollenter procedi posse ad sollemnem sive a parte inducti audiri non relatum esse. Beati canonizationem. prohibentur, nisi Ordinarius, auditis parochis consultoribus Can. 2137. § 1. Ut Sacrae Can. 2141. Sollemnis Bea- seu examinatoribus existima- Congregationi de formali aut torum canonizatio, postquam verit partes eos inducere ad aequipollenti beatificatione in in Consistorio decreta fuerit, moras nectendas. casu constet, authenticum fit servatis ritibus et sollemni- documentum exhibendum tatibus in Romana Curia re- § 2. Testes et periti, nisi iu- est. ceptis. rati, ne admittantur. § 2. Si documentum huiu- PARS TERTIA DE MODO Can. 2146. § 1. A definiti- smodi non habeatur, legiti- PROCEDENDI IN NONNULLIS EXPEDIENDIS vo decreto unicum datur iuris mus processus est instituen- NEGOTIIS VEL SANCTIONIBUS remedium, idest recursus ad dus ad probandum factum POENALIBUS APPLICANDIS Sedem Apostolicam. positivae permissionis cultus Can. 2142. In processibus § 2. Quo in casu ad Sanc- exparte Romani Pontificis. de quibus infra, adhibeatur tam Sedem omnia acta pro- § 3. Processu absoluto, semper notarius, qui scripto cessus transmittenda sunt. edatur in ordinaria congrega- consignet acta quae ab omni- § 3. Pendente recursu, Or- tione sententia approbationi bus subscribi debent et in ar- dinarius paroeciam vel bene- Romani Pontificis subiicienda. chivo servari. ficium quo clericus privatus Can. 2138. § 1. Ad canoni- Can. 2143. § 1. Quoties sit, alii stabiliter conferre vali- zationem Beatorum qui for- monitiones praescribuntur, de nequit. maliter beatificati sunt, requi- hae fieri debent vel oretenus TITULUS XXVIIDe modo ritur approbatio duorum mi- coram cancellario aliove offi- procedendi in remotione pa- raculorum, quae supervene- ciali Curiae aut duobus testi- rochorum inamovibilium bus, vel per epistolas ad nor- rint post formalem beatifica- Can. 2147. § 1. Parochus mam can. 1719. tionem. inamovibilis a sua paroecia § 2. Ad canonizationem § 2. Peractae monitionis amoveri potest ob causam, vero Beatorum, qui aequipol- eiusque tenoris documentum quae ipsius ministerium, lenter fuerunt beatificati, re- authenticum in actis servetur. etiam citra gravem suam cul- quiritur approbatio trium mi-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 201 pam, noxium aut saltem inef- rochum scripto vel oretenus ferendas postulare, quam ficax reddit. ad paroeciae renuntiationem Ordinarius pro suo prudenti § 2. Hae causae sunt prae- intra certum tempus facien- arbitrio concedere potest, sertim quae sequuntur: dam invitet, nisi agatur de dummodo ne sit cessura in parocho vitio mentis laboran- detrimentum animarum. 1º. Imperitia vel permanens te. infirmitas mentis aut corpo- Can. 2152. § 1. Rationes a ris, quae parochum suis mu- § 2. Invitatio, ut acta va- parocho contra invitationem neribus rite obeundis impa- leant, continere debet cau- adductas Ordinarius, ut valide rem reddit, si, iudicio Ordina- sam quae Ordinarium movet agat, auditis iisdem examina- rii, per vicarium adiutorem et argumenta quibus ipsa in- toribus de quibus in can. bono animarum provideri ne- nititur. 2148, § 1, perpendat, appro- queat ad normam can. 475; Can. 2149. § 1. Si paro- bet aut reiiciat. 2º. Odium plebis, quamvis chus intra praestitutos dies § 2. Decisio, sive affirmati- iniustum et non universale, nec renuntiet nec dilationem va fuerit sive negativa, paro- dummodo tale sit, quod utile postulet neque causas ad cho significetur decreto. parochi ministerium impediat, amotionem invocatas oppu- Can. 2153. § 1. Contra de- nec brevi cessaturum praevi- gnet, Ordinarius, postquam cretum amotionis potest pa- deatur; constiterit et invitationem ad rochus intra decem dies re- renuntiandum, rite factam, 3º. Bonae existimationis cursum interponere apud parocho innotuisse et ipsum amissio penes probos et gra- eundem Ordinarium, qui, ne quominus responderet legiti- ves viros, sive haec oriatur invalide agat, debet, auditis me impeditum non fuisse, ex levi vivendi ratione paro- duobus parochis consultori- eum statim a paroecia amo- chi, sive ex antiquo eius cri- bus, novas allegationes ab veat, quin teneatur praescrip- mine quod nuper detectum eodem parocho intra decem to can. 2154. eximatur iam poena ob prae- dies ab interposito recursu scriptionem, sive ex facto fa- § 2. Quod si non constet de producendas, simul cum ra- miliarium et consanguineo- superius indicatis duobus tionibus primo allatis, exami- rum quibuscum parochus vi- adiunctis, Ordinarius opportu- nare, approbare aut reiicere. vit nisi per eorum discessum ne provideac aut iterando in- § 2. Parochus potest eos bonae parochi famae sit satis vitationem ad renuntiandum testes inducere ad normam provisum; aut prorogando tempus utile can. 2145, § 1, quos prima ad respondendum. 4º. Probabile crimen occul- vice se inducere non potuisse tum, parocho imputatum, ex Can. 2150. § 1. Si paro- probaverit. quo Ordinarius prudenter chus paroeciae renuntiet, Or- § 3. Decisio decreto nota praevidet magnam in poste- dinarius paroeciam ex renun- parocho fiat. tiatione vacantem declaret. rum oriri posse fidelium of- Can. 2154. § 1. Amoto pa- fensionem; § 2. Potest vero parochus, rocho Ordinarius, examinato- 5º. Mala rerum tempora- loco causae ab Ordinario in- ribus vel parochis consultori- lium administratio cum gravi vocatae, aliam ad renuntian- bus, qui partem habuerunt in ecclesiae aut beneficii dam- dum afferre sibi minus mole- amotione decernenda, in con- no, quoties huic malo reme- stam vel minus gravem, silium adscitis, pro viribus dium afferri nequeat sive au- dummodo vera et honesta consulat sive translatione ad ferendo administrationem pa- sit, ex. gr., ut obsequatur Or- aliam paroeciam vel assigna- rocho, sive alio modo, quam- dinarii desideriis. tione alius officii aut beneficii, vis aliunde parochus spiritua- § 3. Renuntiatio fieri potest si ad haec idoneus sit, sive le ministerium utiliter exer- non solum pure et simpliciter, pensione, prout casus ferat et ceat. sed etiam sub conditione, adiuncta permittant. Can. 2148. § 1. Quoties, dummodo haec ab Ordinario § 2. Ceteris paribus, in pro- prudenti Ordinarii iudicio, in legitime acceptari possit et visione favendum magis re- unam ex causis de quibus in reapse acceptetur, et firmo nuntianti quam amoto. praescripto can.186. can. 2147 parochus incidisse Can. 2155. Negotium no- videatur, ipsemet Ordinarius, Can. 2151. Parochus, si vae provisionis parochi amoti auditis duobus examinatori- oppugnare velit causam ad- potest Ordinarius sive ipso bus et veritate gravitateque ductam in invitatione, potest amotionis decreto sive po- causae cum eis discussa, pa- dilationem ad probationes af- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 202 stea, quamprimum tamen, Can. 2161. § 1. Expleto Can. 2167. § 1. His pe- expedire. praefinito tempore, quod pro ractis, si parochus adhuc re- Can. 2156. § 1. Sacerdos sua prudentia prorogare po- nuat et Ordinarius adhuc pu- a paroecia amotus debet test, Ordinarius decretum tet translationem esse facien- quamprimum liberam relin- amotionis emittat. dam, parocho praecipiat ut quere paroecialem domum, § 2. Parocho autem renun- intra certum tempus ad no- et omnia quae ad paroeciam tianti aut amoto providere te- vam se conferat paroeciam, pertinent novo parocho vel netur ad normam can. 2154- eidem in scriptis significans, oeconomo ab Ordinario inte- 2156. elapso praefinito tempore, paroeciam, quam in praesens rim deputato tradere. TITULUS XXIX De modo obtinet, ipso facto vacaturam § 2. Si autem de infirmo procedendi in translatione pa- esse. agatur qui e paroeciali domo rochorum § 2. Hoc tempore inutiliter sine incommodo nequit alio Can. 2162. Si bonum ani- transacto, paroeciam vacan- transferri, Ordinarius eidem marum postulet ut parochus tem declaret. relinquat eius usum etiam a sua, quam utiliter regit, ad exclusivum, eadem necessi- aliam paroeciam transferatur, TITULUS XXX De modo pro- tate durante. Ordinarius eidem translatio- cedendi contra clericos non TITULUS XXVIII De modo nem proponat ac suadeat ut residentes procedendi in remotione pa- eidem pro Dei atque anima- Can. 2168. § 1. Parochum, rochorum amovibilium rum amore consentiat. canonicum aliumve clericum, Can. 2157 § 1. Parochus Can. 2163. § 1. Parochum qui residentiae legem, qua quoque amovibilis a sua pa- inamovibilem Ordinarius invi- ratione beneficii tenetur, ne- roecia amoveri potest ex iu- tum transferre nequit, nisi gligat, Ordinarius moneat, et sta et gravi causa ad normam speciales facultates a Sede interim, si agatur de parocho, can. 2147. Apostolica obtinuerit. eiusdem impensis provideat ne salus animarum detrimen- § 2. Ad parochos religiosos § 2. Parochus vero amovi- tum patiatur. quod attinet, servetur prae- bilis, si paroecia ad quam non scriptum can. 454, § 5. sit ordinis nimio inferioris, § 2. In monitione Ordina- rius recolat poenas quas in- Can. 2158. Si Ordinarius etiam invitus trans ferri pote- currunt clerici non residentes aliquam ex his causis adesse st, servatis tamen praescrip- itemque praescriptum existimaverit, parochum pa- tis canonum qui sequuntur. can.188, n. 8, et clerico si- terne moneat atque hortetur Can. 2164. Si parochus gnificet ut intra congruum ut paroeciae renuntiet, cau- consilio ac suasionibus Ordi- tempus ab eodem Ordinario sam indicans, quae paroecia- narii non obsequatur, ratio- definiendum residentiam in- le ipsius ministerium fidelibus nes in scriptis exponat. stauret. noxium aut saltem inefficax Can. 2165. Ordinarius, si, Can. 2169. Si intra praesti- reddit. non obstantibus allatis cau- tutum terminum clericus nec Can. 2159. Firmo prae- sis, iudicet a proposito non residentiam instauret nec ab- scripto can. 2149, si paro- esse recedendum, debet, ut sentiae causas afferat, Ordi- chus renuat, rationes in valide agat, super eisdem narius, servato praescripto scriptis reddat, quas Ordina- causis audire duos parochos can. 2149, declaret paroe- rius, ut valide procedat, per- consultores, et cum eisdem ciam aliudve beneficium va- pendere debet una cum duo- perpendere adiuncta in qui- care. bus examinatoribus. bus versatur tum paroecia a Can. 2170. Si clericus resi- Can. 2160. Si, auditis exa- qua tum paroecia ad quam, dentiam instauret, Ordina- minatoribus, Ordinarius alla- et rationes quae translationis rius, non modo debet, si ab- tas rationes legitimas non iu- utilitatem aut necessitatem sentia illegitima fuerit, ei in- dicaverit, paternas iteret hor- suadent. fligere privationem fructuum tationes ad parochum, com- Can. 2166. Si, auditis pa- pro tempore absentiae de minata amotione, si intra rochis, Ordinarius translatio- qua in can.2381, sed potest congruum definitum tempus nem peragendam censeat, etiam, si casus ferat, pro gra- paroeciam sponte non dimit- paternas exhortationes iteret vitate culpae eum congrue tat. ut parochus voluntati sui Su- punire. perioris morem gerat.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 203 Can. 2171. Si clericus resi- scriptis ab eodem clerico peti allegat deductiones, Ordi- dentiam non instauret, sed potuisse constiterit. narius eas ad examen revo- absentiae causas afferat, Or- TITULUS XXXI De modo cet ad normam can. 2178. dinarius, accitis duobus exa- procedendi contra clericos Can. 2181. Si ne eae qui- minatoribus et institutis, si concubinarios dem iudicentur legitimae, Or- opus fuerit, opportunis inve- Can. 2176. Ordinarius cle- dinarius clerico rursus praeci- stigationibus, videre debet ricum qui contra praescrip- piat ut intra congruum tem- num causae sint legitimae. tum can.133 mulierem su- pus mandato obtemperet; Can. 2172. Si, auditis exa- spectam secum habeat aut quo tempore inutiliter tran- minatoribus, Ordinarius cen- quoquo modo frequentet, sacto, procedat ad normam seat adductas causas non moneat ut eam dimittat vel can. 2177. esse legitimas, rursus clerico ab eadem frequentanda sese TITULUS XXXIIDe modo praefigat terminum intra abstineat, comminatis poenis procedendi contra, parochum quem redire debet, salva in clericos concubinarios can. in adimplendis paroecialibus semper privatione fructuum 2359 statutis. officiis negligentem pro tempore absentiae. Can. 2177. Si clericus ne- Can. 2182. Parochum qui Can. 2173. Si parochus que praecepto pareat, neque officia paroecialia de quibus amovibilis intra praescriptum respondeat, Ordinarius, post- in can. 467, § 1, 468, § 1, tempus non redierit, Ordina- quam sibi constiterit id cleri- 1178, 1330-1332, 1344, gra- rius statim procedere potest cum praestare potuisse: viter neglexerit aut violaverit, ad paroeciae privationem; si 1º. Eum suspendat a divi- Episcopus moneat, in memo- redierit, Ordinarius det ei nis; riam eius revocans et stric- praeceptum ne rursus disce- tam obligationem qua eius 2º. Parochum praeterea dat sine scripta sua licentia conscientia oneratur et poe- statim paroecia privet; sub poena privationis paroe- nas in haec delicta iure statu- ciae ipso facto incurrenda. 3º. Clericum vero qui aliud tas. beneficium sine animarum Can. 2174. § 1. Si clericus, Can. 2183. Si parochus cura habet, si, exacto bime- qui beneficium inamovibile sese non emendaverit Episco- stri tempore a suspensione, obtinet, residentiam non in- pus eum corripiat et aiiqua sese non emendaverit, privet stauret, sed novas alleget de- congrua poena pro gravitate dimidia parce fructuum bene- ductiones, Ordinarius eas culpae puniat, postquam, au- ficii; post alios tres menses, cum eisdem examinatoribus ditis duobus examinatoribus omnibus beneficii fructibus; ad examen revocet ad nor- et facta parocho sese defen- post alios tres menses, ipso- mam can. 2171. dendi facultate, probatum iu- met beneficio. § 2. Si nec ipsae legitimae dicaverit praedicta paroecialia habitae fuerint, posthabitis Can. 2178. Si clericus non officia etiam atque etiam per quibusvis aliis deductionibus, obediat, sed causas excusa- notabile tempus in regravis Ordinarius clerico praecipiat tionis adducac, Ordinarius momenti praetermissa aut ut intra tempus praescriptum debet super eisdem audire violata fuisse et eorundem vel iterum praescribendum duos examinatores. omissiones aut violationes redeat sub poena privationis Can. 2179. Si, auditis exa- nulla iusta causa excusari. beneficii ipso facto incurren- minatoribus, Ordinarius exi- Can. 2184. Si et correptio da. stimaverit allatas causas non et punitio in irritum cesserint, § 3. Si non redeat, Ordina- esse legitimas, id clerico Ordinarius, probata, ad nor- rius eum beneficio privatum quamprimum significet eique mam can. 2183, perseveran- declaret; si redeat, Ordina- det formale praeceptum ut te ac culpabili officiorum pa- rius idem det praeceptum de intra breve tempus a se defi- roecialium omissione vel vio- quo in can. 2173. niendum pareat. latione in re gravi, parochum Can. 2175. Neutro in casu Can. 2180. Parochum amovibilem sua paroecia sta- Ordinarius beneficium vacare amovibilem inobedientem Or- tim privare potest; parochum declaret, nisi postquam, per- dinarius statim ad normam vero inamovibilem beneficii pensis una cum examinatori- can. 2177 coercere potest; si fructibus, pauperibus ab Or- bus discessus rationibus quas vero agatur de clerico qui, dinario distribuendis, pro gra- clericus forte allegaverit, eiu- beneficium inamovibile obti- vitate culpae in totum vel ex sdem Ordinarii licentiam in nens, non paret, sed novas parte privet.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 204 Can. 2185. Mala voluntate oeconomus in cura animabus aut gravi scandali pe- persistente ac probata, ut su- rum, qui substituitur merce- riculo. pra, Ordinarius etiam paro- dem ex fructibus beneficii Can. 2192. Suspensio ex chum inamovibilem e sua pa- percipiat secundum prudens informata conscientia valet si roecia removeat. Ordinarii iudicium determi- ex pluribus delictis unum tan- TITULUS XXXIII De modo nandam. tum fuerit occultum. procedendi in suspensione ex § 2. Clericus suspensus, si Can. 2193. Prudenti Ordi- informata conscientia infli- se gravatum senserit, potest narii arbitrio relinquitur su- genda imminutionem pensionis pe- spensionis causam seu delic- Can. 2186. § 1. Ordinariis tere ab immediato Superiore tum clerico patefacere aut re- licet ex informata conscientia qui in via iudiciaria esset iu- ticere, pastorali tamen adhi- clericos suos subditos su- dex appellationis. bita sollicitudine et caritate, spendere ab officio sive ex Can. 2190. Ordinarius, qui ut, si delictum clerico manife- parte sive etiam in totum. fert suspensionem ex infor- stare censuerit, poena, ex § 2. Extraordinarium hoc mata conscientia, debet ex paternis quae interposuerit remedium adhibere non licet, peractis investigationibus ta- monitis, nedum ad expiatio- si Ordinarius potest sine gravi les collegisse probationes, nem culpae, verum etiam ad incommodo ad iuris normam quae eum certum reddant emendationem delinquentis in subditum procedere. clericum delictum revera per- et ad occasionem peccati eli- petrasse et quidem adeo gra- minandam inserviat. Can. 2187. Ad ferendam ve ut eiusmodi poena coer- hanc suspensionem neque Can. 2194. Si clericus re- cendus sit. formae iudiciales neque cano- cursum a suspensione sibi in- nicae monitiones requiruntur; Can. 2191. § 1. Suspen- flicta interponat, Ordinarius sed satis est si Ordinarius, sioni ex informata conscientia ad Sedem Apostolicam mitte- servato praescripto canonum iustam ac legitimam causam re debet probationes quibus qui sequuntur, simplici decre- praebet delictum occultum ad constet clericum delictum re- to declaret se suspensionem normam can. 2197, n. 4. vera perpetrasse quod ex- indicere. § 2. Ob notorium delictum traordinaria hac poena puniri queat. Can. 2188. Huiusmodi de- suspensio ex informata con- cretum detur in scriptis, nisi scientia nunquam ferri pote- LIBER QUINTUS DE adiuncta aliud exigant, desi- st. DELICTIS ET POENIS gnato die, mense et anno; in § 3. Ut delictum publicum PARS PRIMA DE DELICTIS eoque: suspensione ex informata TITULUS I De natura delicti 1º. Expresse dicatur su- conscientia plecti possit, oc- eiusque divisione currat necesse est aliquod ex spensionem ferri ex informa- Can. 2195. § 1. Nomine adiunctis quae sequuntur: ta conscientia seu ex causis delicti, iure ecclesiastico, in- ipsi Ordinario notis; 1º. Si testes probi et graves telligitur externa et moraliter 2º. Indicetur tempus dura- delictum quidem Ordinario imputabilis legis violatio cui tionis poenae; abstineat au- patefaciant, sed nulla ratione addita sit sanctio canonica tem Ordinarius ab ipsa infli- induci possint ut de eo testi- saltem indeterminata. monium in iudicio ferant, ne- genda in perpetuum. Potest § 2. Nisi ex adiunctis aliud que aliis probationibus delic- vero infligi etiam tanquam appareat, quae dicuntur de tum iudiciali processu evinci censura, dummodo hoc in delictis, applicantur etiam possit; casu clerico patefiat causa violationibus praecepti cui propter quam suspensio irro- 2º. Si ipsemet clericus minis poenalis sanctio adnexa sit. gatur; aut aliis adhibitis mediis im- Can. 2196. Qualitas delicti pediat ne processus iudicia- 3º. Clare indicentur actus desumenda est ex obiecto le- rius instituatur aut inceptus qui prohibentur, si suspensio gis; quantitas vero dimetien- perficiatur; non in totum sed ex parte in- da non solum ex diversa gra- fligatur. 3º. Si processui iudiciali vitate legis laesae, sed etiam Can. 2189. § 1. Si clericus conficiendo ferendaeque sen- ex maiore minoreve imputa- suspensus sit ab officio in tentiae impedimenta exorian- bilitate aut damno illato. tur ex adversis civilibus legi- quo alius in eius locum sub- Can. 2197. Delictum est: stituendus est, ut, ex. gr.,

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 205 1º. Publicum, si iam divul- augent, minuunt, tollunt de- § 3. Quae de ignorantia gatum est aut talibus contigit licti imputabilitatem. statuuntur, valent quoque de seu versatur in adiunctis ut Can. 2200. § 1. Dolus heic inadvertentia et errore. prudenter iudicari possit et est deliberata voluntas vio- Can. 2203. § 1. Si quis le- debeat facile divulgatum iri; landi legem, eique opponitur gem violaverit ex omissione 2º. Notorium notorietate iu- ex parte intellectus defectus debitae diligentiae, imputabi- ris, post sententiam iudicis cognitionis et ex parte volun- litas minuitur pro modo a competentis quae in rem iu- tatis defectus libertatis. prudenti iudice ex adiunctis dicatam transierit aut post § 2. Posita externa legis determinando; quod si rem confessionem delinquentis in violatione, dolus in foro praeviderit, et nihilominus iudicio factam ad normam cautiones ad eam evitandam externo praesumitur, donec can. 1750; omiserit, quas diligens quivis contrarium probetur. 3º. Notorium notorietate adhibuisset, culpa est proxi- Can. 2201. § 1. Delicti facti, si publice notum sit et ma dolo. sunt incapaces qui actu ca- in talibus adiunctis commis- § 2. Casus fortuitus qui rent usu rationis. sum, ut nulla tergiversatione praevideri vel cui praeviso celari nulloque iuris suffragio § 2. Habitualiter amentes, occurri nequit, a qualibet im- excusari possit; licet quandoque lucida inter- putabilitate eximit. valla habeant, vel in certis 4º. Occultum, quod non est Can. 2204. Minor aetas, quibusdam ratiocinationibus publicum; occultum materia- nisi aliud constet, minuit im- vel actibus sani videantur, liter, si lateat delictum ip- putabilitatem eoque magis delicti tamen incapaces prae- sum; occultum formaliter, si quo ad infantiam propius ac- sumuntur. eiusdem imputabilitas. cedit. § 3. Delictum in ebrietate Can. 2198. Delictum quod Can. 2205. § 1. Vis physi- voluntaria commissum aliqua unice laedit Ecclesiae legem, ca quae omnem adimit agen- imputabilitate non vacat, sed natura sua, sola ecclesiastica di facultatem, delictum pror- ea minor est quam cum idem auctoritas persequitur, requi- sus excludit. delictum committitur ab eo sito interdum, ubi eadem qui sul plene compos sit, nisi § 2. Metus quoque gravis, auctoritas necessarium vel tamen ebrietas apposite ad etiam relative tantum, neces- opportunum iudicaverit, auxi- delictum patrandum vel excu- sitas, imo et grave incommo- lio brachii saecularis; delic- sandum quaesita sit; violata dum, plerumque delictum, si tum quod unice laedit legem autem lege in ebrietate invo- agatur de legibus mere eccle- societatis civilis, iure proprio, luntaria, imputabilitas exsulat siasticis, penitus tollunt. salvo praescripto can. 120, omnino, si ebrietas usum ra- § 3. Si vero actus sit intrin- punit civilis auctoritas, licet tionis adimat ex toto; minui- sece malus aut vergat in con- etiam Ecclesia sit in illud tur, si ex parte tantum. Idem temptum fidei vel ecclesiasti- competens ratione peccati; dicatur de aliis similibus men- cae auctoritatis vel in anima- delictum quod laedit utriu- tis perturbationibus. rum damnum, causae, de sque societatis legem, ab quibus in § 2, delicti imputa- utraque potestate puniri po- § 4. Debilitas mentis delicti bilitatem minuunt quidem, test. imputabilitatem minuit, sed non tollit omnino. sed non auferunt. TITULUS II De imputabilita- § 4. Causa legitimae tutelae te delicti, de causis illam ag- Can. 2202. § 1. Violatio le- contra iniustum aggressorem, gravantibus vel minuentibus gis ignoratae nullatenus im- si debitum servetur modera- et de iuridicis delicti effecti- putatur, si ignorantia fuerit men, delictum omnino aufert; bus inculpabilis; secus imputabilitas minuitur plus minusve pro secus imputabilitatem tan- Can. 2199. Imputabilitas ignorantiae ipsius culpabilita- tummodo minuit, sicut etiam delicti pendet ex dolo delin- te. causa provocationis. quentis vel ex eiusdem culpa Can. 2206. Passio, si fuerit in ignorantia legis violatae § 2. Ignorantia solius poe- voluntarie et deliberate exci- aut in omissione debitae dili- nae imputabilitatem delicti tata vel nutrita, imputabilita- gentiae; quare omnes causae non tollit, sed aliquantum mi- tem potius auget; secus eam quae augent, minuunt, tollunt nuit. minuit plus minusve pro di- dolum aut culpam, eo ipso verso passionis aestu; et om-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 206 nino tollit si omnem mentis § 5. Qui suum influxum in TITULUS III De conatu deliberationem et voluntatis delictum patrandum opportu- delicti consensum praecedat et im- na retractatione abduxerit Can. 2212. § 1. Quicunque pediat. plene, ab omni imputabilitate actus posuerit vel praetermi- Can. 2207. Praeter alia liberatur, etiamsi exsecutor serit qui ad exsecutionem de- adiuncta aggravantia, delic- delictum ob alias causas sibi licti natura sua conducunt, tum augetur: proprias nihilominus patrave- sed delictum non consumma- rit; si non abduxerit plene, 1º. Pro maiore dignitate verit, sive quia consilium retractatio minuit, sed non personae quae delictum com- suum deseruit, sive quia de- aufert culpabilitatem. mittit, aut quae delicto offen- lictum propter insufficientiam ditur; § 6. Qui in delictum concur- vel ineptitudinem mediorum rit suum dumtaxat officium perficere non potuit, delicti 2º. Ex abusu auctoritatis vel negligendo, imputabilitate te- conatum committit. officii ad delictum patrandum. netur proportionata obligatio- § 2. Cum omnes actus posi- Can. 2208. § 1. Recidivus ni qua adigebatur ad delictum ti vel omissi sunt qui ad exse- sensu iuris est qui post con- suo officio impediendum. cutionem delicti natura sua demnationem rursus commit- § 7. Delicti patrati laudatio, conducunt et ad delictum tit delictum eiusdem generis fructuum participatio, delin- perficiendum sufficiunt, si ex et in talibus rerum ac prae- quentis occultatio et recepta- alia causa, praeter volunta- sertim temporis adiunctis ut tio aliive actus delictum iam tem agentis, effectum sortiti eiusdem pertinacia in mala plene absolutum subsequen- non sint, delicti conatus dici- voluntate prudenter coniici tes, nova delicta constituere tur proprio nomine delictum possit. possunt, si nempe poena in frustratum. § 2. Qui pluries deliquerit lege plectantur; sed, nisi cum § 3. Conatui delicti accedit etiam diverso in genere, delinquente de illis actibus actio illius qui alium ad delic- suam auget culpabilitatem. ante delictum conventum tum committendum inducere Can. 2209. § 1. Qui com- fuerit, non secumferunt delic- studuerit, sed inefficaciter. muni delinquendi consilio si- ti patrati imputabilitatem. § 4. Si conatus delicti pecu- mul physice concurrunt in de- Can. 2210. § 1. Ex delicto liari poena in lege muletetur, lictum, omnes eodem modo oritur: verum constituit delictum. rei habentur, nisi adiuncta 1º. Actio poenalis ad poe- alicuius culpabilitatem au- Can. 2213. § 1. Delicti co- nam declarandam vel in fli- geant vel minuant. natus suam habet imputabili- gendam et ad satisfactionem tatem, eo maiorem, quo ma- § 2. In delicto quod sua na- petendam; gis ad consummationem ac- tura complicem postulat, 2º. Actio civilis ad reparan- cedit, quanquam minorem unaquaeque pars est eodem da damna, si cui delictum prae delicto consummato, modo culpabilis, nisi ex damnum intulerit. salvo praescripto § 3. adiunctis aliud appareat. § 2. Utraque actio explica- § 2. Delictum frustratum § 3. Non solum mandans tur ad normam can. 1552- magis culpabile est, quam qui est principalis delicti auc- 1959; et idem iudex in crimi- simplex delicti conatus. tor, sed etiam qui ad delicti nali iudicio potest ad instan- consummationem inducunt § 3. Ab omni imputabilitate tiam partis laesae civilem ac- vel in hanc quoquo modo liberatur qui sponte ab incep- tionem ad examen revocare concurrunt, non minorem, ta deiicti exsecutione destite- et definire. ceteris paribus, imputabilita- rit, si nullum ex conatu dam- tem contrahunt, quam ipse Can. 2211. Omnes qui in num aut scandalum ortum delicti exsecutor, si delictum delictum concurrunt ad nor- sit. sine eorum opera commis- mam can. 2209, § § 1-3 obli- PARS SECUNDA DE POENIS gatione tenentur in solidum sum non fuisset. SECTIO I De poenis in expensas et damna resar- § 4. Si vero eorum concur- genere ciendi quae ex delicto quibu- sus facilius tantum reddidit slibet personis obvenerint, li- Can. 2214. § 1. Nativum delictum, quod etiam sine eo- cet a iudice pro rata damnati. et proprium Ecclesiae ius est, rundem concursu commissum independens a qualibet hu- fuisset, minorem imputabili- mana auctoritate, coercendi tatem secumfert. delinquentes sibi subditos

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 207 poenis tum spiritualibus tum Can. 2217. § 1. Poena di- los effectus evitare ipse etiam temporalibus. citur: studuerit, aliaque similia. § 2. Prae oculis autem ha- 1º. Determinata, si in ipsa § 2. Non solum quae ab beatur monitum Conc. Trid., lege vel praecepto taxative omni imputabilitate excusant, sess. XIII, de ref., cap. 1: statuta sit; indeterminata, si sed etiam quae a gravi, excu- «Meminerint Episcopi aliique prudenti arbitrio iudicis vel sant pariter a qualibet poena Ordinarii se pastores non per- Superioris relicta sit sive tum latae tum ferendae sen- cussores esse, atque ita praeceptivis sive facultativis tentiae etiam in foro externo, praeesse sibi subditis oporte- verbis; si pro foro externo excusatio re, ut non in eis dominentur, 2º. Latae sententiae, si evincatur. sed illos tanquam filios et fra- poena determinata ita sit ad- § 3. Mutua iniuria compen- tres diligant elaborentque ut dita legi vel praecepto ut in- satur, nisi una pars propter hortando et monendo ab illi- curratur ipso facto commissi maiorem iniuriae ab eadem citis deterreant, ne, ubi deli- delicti; ferendae sententiae, illatae gravitatem damnari querint, debitis eos poenis si a iudice vel Superiore infligi debeat, deminuta, si casus coercere cogantur; quos ta- debeat; ferat, poena. men si quid per humanam 3º. A iure, si poena deter- Can. 2219. § 1. In poenis fragilitatem peccare contige- minata in ipsa lege statuatur, benignior est interpretatio fa- rit, illa Apostoli est ab eis ser- sive latae sententiae sit sive cienda. vanda praeceptio ut illos ar- ferendae; ab homine, si fera- guant, obsecrent, increpent § 2. At si dubitetur utrum tur per modum praecepti pe- in omni bonitate et patientia, poena, a Superiore compe- culiaris vel per sententiam iu- cum saepe plus erga corri- tenti inflicta, sit iusta, necne, dicialem condemnatoriam, gendos agat benevolentia poena servanda est in utro- etsi in iure statuta; quare quam austeritas, plus exhor- que foro, excepto casu appel- poena ferendae sententiae, tatio quam comminatio, plus lationis in suspensivo. legi addita, ante sententiam caritas quam potestas; sin § 3. Non licet poenam de condemnatoriam est a iure autem ob delicti gravitatem persona ad personam vel de tantum, postea a iure simul virga opus erit, tunc cum casu ad casum producere, et ab homine, sed considera- mansuetudine rigor, cum mi- quamvis par adsit ratio, imo tur tanquam ab homine. sericordia iudicium, cum leni- gravior, salvo tamen prae- tate severitas adhibenda est, § 2. Poena intelligitur sem- scripto can. 2231. per ferendae sententiae, nisi ut sine asperitate disciplina, TITULUS VDe Superiore po- expresse dicatur eam esse la- populis salutaris ac necessa- testatem coactivam habente ria, conservetur et qui correctae sententiae vel ipso facto seu ipso iure contrahi, vel nisi Can. 2220.§ 1. Qui pollent ti fuerint, emendentur aut, si potestate leges ferendi vel resipiscere noluerint, ceteri, alia similia verba adhibeantur. praecepta imponendi, pos- salubri in eos animadversio- sunt quoque legi vel praecep- Can. 2218. § 1. In poenis nis exemplo, a vitiis deter- to poenas adnectere; qui iu- decernendis servetur aequa reantur.» diciali tantum, possunt sol- proportio cum delicto, habita TITULUS IV De poenarum lummodo poenas, legitime ratione imputabilitatis, scan- notione, speciebus, iuterpre- statutas, ad normam iuris ap- dali et damni; quare attendi tatione atque applicatione plicare. debent non modo obiectum Can. 2215. Poena ecclesia- et gravitas legis, sed etiam § 2. Vicarius Generalis sine stica est privatio alicuius boni aetas, scientia, institutio, se- mandato speciali non habet ad delinquentis correctionem xus, conditio, status mentis potestatem infligendi poenas. et delicti punitionem a legiti- delinquentis, dignitas perso- Can. 2221. Legislativam ma auctoritate inflicta. nae quae delicto offenditur, habentes potestatem, pos- Can. 2216. In Ecclesia de- aut quae delictum committit, sunt intra limites suae iuri- linquentes plectuntur: finis intentus, locus et tem- sdictionis, non solum legem a 1º. Poenis medicinalibus pus quo delictum commissum se vel a decessoribus latam, seu censuris; est, num ex passionis impetu sed etiam, ob peculiaria re- 2º. Poenis vindicativis; vel ob gravem metum delin- rum adiuncta, legem tam di- quens egerit, num eum delicti vinam, quam ecclesiasticam a 3º. Remediis poenalibus et poenituerit eiusdemque ma- superiore potestate latam, in poenitentiis. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 208 territorio vigentem, congrua pera rei punitione maiora tiationem; si vero poena poena munire aut poenam mala eventura praevideantur; latae vel ferendae sententiae lege statutam aggravare. 2º. A poena infligenda ab- inflicta sit ad modum prae- Can. 2222. § 1. Licet lex stinere, si reus perfecte fuerit cepti particularis, scripto aut nullam sanctionem appositam emendatus, et scandalum re- coram duobus testibus ordi- habeat, legitimus tamen Su- paraverit, aut sufficienter pu- narie declaretur vel irrogetur, perior potest illius transgres- nitus sit vel puniendus prae- indicatis poenae causis, salvo sionem, etiam sine praevia videatur poenis auctoritate praescripto can. 2193. poenae comminatione, aliqua civili sanctis; TITULUS VI De subiecto iusta poena punire, si scan- 3º. Poenam determinatam coactivae potestati obnoxio dalum forte datum aut spe- temperare vel loco ipsius ali- Can. 2226. § 1. Poenae cialis transgressionis gravitas quod remedium poenale ad- adnexae legi aut praecepto id ferat; secus reus puniri ne- hibere aut aliquam poeniten- obnoxius est qui lege aut quit, nisi prius monitus fuerit tiam iniungere, si detur cir- praecepto tenetur, nisi ex- cum comminatione poenae cumstantia imputabilitatem presse eximatur. latae vel ferendae sententiae notabiliter minuens, vel ha- § 2. Licet lex poenalis po- in casu transgressionis, et ni- beatur quidem rei emendatio sterior obroget anteriori, si hilominus legem violaverit. aut inflicta a civili auctoritate tamen delictum, quando lex § 2. Pariter idem legitimus castigatio, sed iudex vel Su- posterior lata est, iam com- Superior, licet probabile tan- perior opportunam praeterea missum erat, applicanda est tum sit delictum fuisse com- ducat mitiorem aliquam puni- lex reo favorabilior. missum aut delicti certe com- tionem. § 3. Quod si lex posterior missi poenalis actio prae- § 4. Poenam latae senten- tollat legem vel poenam tan- scripta sit, non solum ius, sed tiae declarare generatim tum, haec statim cessat, nisi etiam officium habet non pro- committitur prudentiae Supe- agatur de censuris iam con- movendi clericum de cuius rioris; sed sive ad instantiam tractis. idoneitate non constat, et, ad partis cuius interest, sive § 4. Poena reum ubique scandalum evitandum, prohi- bono communi ita exigente, terrarum tenet, etiam resolu- bendi clerico exercitium sacri sententia declaratoria dari to iure Superioris, nisi aliud ministerii aut etiam eundem debet. ab officio, ad normam iuris, expresse caveatur. Can. 2224. § 1. Ordinarie amovendi; quae in casu non Can. 2227. § 1. Poena tot poenae quot delicta. habent rationem poenae. nonnisi a Romano Pontifice § 2. Si tamen propter nu- Can. 2223. § 1. In poenis infligi aut declarari potest in merum delictorum nimius es- applicandis iudex nequit poe- eos de quibus in can. 1557, § set poenarum infligendarum nam determinatam augere, 1. cumulus, prudenti iudicis ar- nisi extraordinaria adiuncta § 2. Nisi expresse nominen- bitrio relinquitur aut poenam aggravantia id exigant. tur, S. R. E. Cardinales sub omnium graviorem infligere, lege poenali non comprehen- § 2. Si lex in statuenda addita, si res ferat, aliqua duntur, nec Episcopi sub poe- poena ferendae sententiae poenitentia vel remedio poenis latae sententiae suspen- facultativis verbis utatur, nali, aut poenas intra aequos sionis et interdicti. commitittitur prudentiae et terminos moderari, habita ra- conscientiae iudicis eam infli- tione numeri et gravitatis de- Can. 2228. Poena lege sta- gere, vel, si poena fuerit delictorum. tuta non incurritur, nisi delic- terminata, temperare. tum fuerit in suo genere per- § 3. Si poena constituta sit fectum secundum proprieta- § 3. Si vero lex utatur ver- tum in conatum delicti tum in tem verborum legis. bis praeceptivis, ordinarie delictum consummatum, hoc poena infligenda est; sed admisso, infligi tantum debet Can. 2229. § 1. A nullis la- conscientiae et prudentiae iu- poena in consummatum de- tae sententiae poenis igno- dicis vel Superioris committi- lictum statuta. rantia affectata sive legis sive tur: solius poenae excusat, licet Can. 2225. Si poena decla- lex verba de quibus in § 2 1º. Poenae applicationem retur vel infligatur per sen- contineat. ad tempus magis opportu- tentiam iudicialem, serventur num differre, si ex praepro- canonum praescripta circa § 2. Si lex habeat verba: sententiae iudicialis pronun- praesumpserit, ausus fuerit, btcabf Codex Iuris Canonici 1917 209 scienter, studiose, temerarie, lege nominetur, ii quoque de niri, salvo praescripto can. consulto egerit aliave similia quibus in can. 2209, § § 1-3, 2213, § 3. quae plenam cognitionem ac tenentur, nisi lex aliud ex- TITULUS VII De poenarum deliberationem exigunt, presse caverit, eadem poena; remissione quaelibet imputabilitatis im- ceteri vero non item, sed alia Can. 2236. § 1. Remissio minutio sive ex parte intellec- iusta poena pro prudenti Su- poenae sive per absolutio- tus sive ex parte voluntatis perioris arbitrio puniendi nem, si agatur de censuris, eximit a poenis latae senten- sunt, nisi lex peculiarem poe- sive per dispensationem, si tiae. nam in ipsos constituat. de poenis vindicativis, conce- § 3. Si lex verba illa non Can. 2232. § 1. Poena la- di tantum potest ab eo qui habeat: tae sententiae, sive medici- poenam tulit, vel ab eius 1º. Ignorantia legis aut nalis sive vindicativa, delin- competenti Superiore aut etiam solius poenae, si fuerit quentem, qui delicti sibi sit successore, vel ab eo cui crassa vel supina, a nulla conscius, ipso facto in utro- haec potestas commissa est. que foro tenet; ante senten- poena latae sententiae exi- § 2 Qui potest a lege exi- tiam tamen declaratoriam a mit; si non fuerit crassa vel mere, potest quoque poenam poena observanda delinquens supina, excusat a medicinali- legi adnexam remittere. bus, non autem a vindicativis excusatur quoties eam serva- § 3. Iudex qui ex officio ap- latae sententiae poenis; re sine infamia nequit, et in foro externo ab eo eiusdem plicat poenam a Superiore 2º. Ebrietas, omissio debi- poenae observantiant exigere constitutam, eam semel ap- tae diligentiae, mentis debili- nemo potest, nisi delictum sit plicatam remittere nequit. tas, impetus passionis, si, notorium, firmo praescripto Can. 2237. § 1. In casibus non obstanie imputabilitatis can. 2223, § 4. publicis potest Ordinarius deminutione, actio sit adhuc poenas latae sententiae iure graviter culpabilis, a poenis § 2. Sententia declaratoria communi statutas remittere, latae sententiae non excu- poenam ad momentum com- exceptis: sant; missi delicti retrotrahit. 1º. Casibus ad forum con- 3º. Metus gravis, si delic- Can. 2233. § 1. Nulla poe- tentiosum deductis; tum vergat in contemptum fi- na infligi potest, nisi certo dei aut ecclesiasticae auctori- constet delictum commissum 2º. Censuris Sedi Apostoli- tatis vel in publicum anima- fuisse et non esse legitime cae reservatis; rum damnum, a poenis latae praescriptum. 3º. Poenis inhabilitatis ad sententiae nullatenus eximit. § 2. Licet id legitime con- beneficia, officia, dignitates, § 4. Licet reus censuris la- stet, si agatur de infligenda munera in Ecclesia, vocem tae sententiae ad normam § censura, reus reprehendatur activam et passivam eorum- 3, n. 1 non teneatur, id ta- ac moneatur ut a contumacia ve privationis, suspensionis men non impedit quominus, recedat ad normam can. perpetuae, infamiae iuris, pri- si res ferat, congrua alia poe- 2242, § 3, dato, si prudenti vationis iuris patronatus et na vel poenitentia affici eiusdem iudicis vel Superioris privilegii seu gratiae a Sede queat. arbitrio casus id ferat, con- Apostolica concessae. gruo ad resipiscentiam tem- Can. 2230. Impuberes ex- § 2. In casibus vero occul- pore; contumacia persistente, cusantur a poenis latae sen- tis, firmo praescripto can. censura infligi potest. tentiae, et potius punitionibus 2254 et 2290, potest Ordina- educativis, quam censuris Can. 2234. Qui plura delic- rius poenas latae sententiae aliisve poenis gravioribus vin- ta commisit, non modo gra- iure communi statutas per se dicativis corrigantur; puberes vius puniri, sed si, prudenti vel per alium remittere, ex- vero qui eos ad legem violan- iudicis arbitrio, res id ferat, ceptis censuris specialissimo dam induxerint vel cum eis in subiici etiam debet vigilantiae vel speciali modo Sedi Apo- delictum concurrerint ad nor- vel alii remedio poenali. stolicae reservatis. mam can. 2209, § § 1-3, ipsi Can. 2235. Delictum fru- Can. 2238. Poenae remis- quidem poenam lege statu- stratum aut conatus delicti, sio, vi aut metu gravi extorta, tam incurrunt. nisi tanquam distincta delicta ipso iure irrita est. Can. 2231. Si plures ad lege plectantur, possunt con- Can. 2239. § 1. Poena va- delictum perpetrandum congrua poena pro gravitate pu- lide remitti potest praesenti currerint, licet unus tantum in vel absenti, absolute vel sub btcabf Codex Iuris Canonici 1917 210 conditione, in foro externo tuerit et simul ipse congruam § 3. Censura ab homine vel interno tantum. satisfactionem pro damnis et multiplicatur, si plura prae- § 2. Licet poena etiam ore- scandalo dederit aut saltem cepta vel plures sententiae tenus remitti possit, si tamen serio promiserit; iudicare au- vel plures distinctae partes scripto inflicta fuerit, expedit tem utrum poenitentia vera eiusdem praecepti aut sen- ut etiam eius remissio scriptis sit, satisfactio congrua aut tentiae suam quaeque censu- concedatur. eiusdem promissio seria, nec- ram infligant. ne, illius est, a quo censurae Can. 2240. Ad praescrip- Can. 2245. § 1. Censurae absolutio petitur. tionem actionis poenialis aliae sunt reservatae, aliae quod attinet, servetur dispo- Can. 2243. § 1. Censurae non reservatae. sitio can. 1703. inflictae per sententiam iudi- § 2. Censura ab homine est cialem, statim ac latae fue- SECTIO II De poenis in reservata ei qui censuram in- rint, exsecutionem secumfe- specie flixit aut sententiam tulit, eiu- runt, nec ab eis datur appel- sve Superiori competenti, vel TITULUS VIII De poenis me- latio, nisi in devolutivo; item successori aut delegato; ex dicinalibus seu de censuris a censuris ad modum prae- censuris vero a iure reserva- CAPUT I De censuris in ge- cepti inflictis datur recursus, tis aliae sunt reservatae Ordi- nere. sed in devolutivo tantum. nario aliae Apostolicae Sedi. Can. 2241. § 1. Censura § 2. Appellatio vero vel re- § 3. E reservatis Apostoli- est poena qua homo baptiza- cursus a sententia iudiciali vel cae Sedi aliae sunt reserva- tus, delinquens et contumax, praecepto comminante cen- tae simpliciter, aliae speciali quibusdam bonis spiritualibus suras etiam latae sententiae modo, aliae specialissimo vel spiritualibus adnexis pri- nondum contractas, nec sen- modo. vatur, donec, a contumacia tentiam aut praeceptum nec § 4. Censura latae senten- recedens, absolvatur. censuras suspendunt, si aga- tiae non est reservata, nisi in tur de re in qua ius non ad- § 2. Censurae, praesertim lege vel praecepto id evpres- mittit appellationem vel re- latae sententiae, maxime exse dicatur; et in dubio sive cursum etiam cum effectu communicatio, ne infligantur, iuris sive facti reservatio non suspensivo; secus censuras nisi sobrie et magna cum cir- urget. cumspectione. suspendunt, firma tamen Can. 2246. § 1. Ne reser- Can. 2242. § 1. Censura obligatione servandi id quod sententia aut praecepto man- vetur censura, nisi attenta punitur tantummodo delictum peculiari gravitate delictorum externum, grave, consumma- datur, nisi reus appellationem vel recursum interposuerit et necessitate aptius provi- tum, cum contumacia co- dendi disciplinae ecclesiasti- niunctum; potest autem ferri non a sola poena, sed ab ipsa quoque sententia vel prae- cae et medendi conscientiis censura etiam in delinquen- fidelium. tes ignotos. cepto. Can. 2244. § 1. Non solum § 2. Reservatio strictam re- § 2. Si agatur de censuris cipit interpretationem. ferendae sententiae, contu- diversae, sed etiam eiusdem § 3. Reservatio censurae max est qui, non obstantibus speciei censura potest in eo- impedientis receptionem Sa- monitionibus de quibus in dem subiecto multiplicari. cramentorum importat reser- can. 2233, § 2, a delicto non § 2. Censura latae senten- vationem peccati cui censura desistit vel patrati delicti poe- tiae multiplicatur: adnexa est; verum si quis a nitentiam cum debita damno- 1º. Si diversa delicta, quo- censura excusatur vel ab earum et scandali reparatione rum singula censuram sedem fuit absolutus, reservatio agere detrectat; ad incurren- cumferunt, eadem vel di- peccati penitus cessat. dam vero censuram latae stincta actione committantur; Can. 2247. § 1. Si censura sententiae sufficit transgres- 2º. Si idem delictum, cen- Sedi Apostolicae reservata sio legis vel praecepti cui sit sura punitum, pluries repeta- sit, Ordinarius nequit aliam adnexa latae sententiae poe- tur ita ut plura sint delicta di- censuram sibi reservatam in na, nisi reus legitima causa stincta; ab hac excusetur. idem delictum ferre. 3º. Si delictum, diversis § 2. Reservatio censurae in § 3. Contumaciam desiisse censuris a distinetis Superio- particulari territorio vim suam dicendum est, cum reum ribus punitum, semel aut plu- extra illius territorii fines non vere delicti commissi poeni- ries committatur. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 211 exserit, etiamsi censuratus § 2. Si vero agatur de cen- sdictionem in foro externo ad absolutionem obtinendam sura quae impedit Sacramen- habeat in reum; e territorio egrediatur; censu- torum receptionem, censura- 2º. A censura ab homine, ra vero ab homine est ubique tus nequit absolvi a peccatis, ille, cui censura reservata est locorum reservata ita ut cen- nisi prius a censura absolutus ad normam can. 2245, § 2; suratus nullibi absulvi sine fuerit. ipse autem potest absolutio- debitis facultatibus possit. § 3. Absolutio censurae in nem concedere, etiamsi reus § 3. Si confessarius, igno- foro sacramentali continetur alio domicilium vel quasi-do- rans reservationem, poeni- in consueta forma absolutio- micilium transtulerit; tentem a censura ac peccato nis peccatorum in libris ritua- 3º. A censura a iure reser- absolvat, absolutio censurae libus praescripta; in foro non vata, ille qui censuram con- valet, dummodo ne sit censu- sacramentali quolibet modo stituit vel cui reservata est, ra ab homine aut censura dari potest, sed ad excom- eorumque successores aut specialissimo modo Sedi Apo- municationis absolutionem competentes Superiores aut stolicae reservata. regulariter formam adhiberi delegati. Quare a censura re- Can. 2248. § 1. Quaelibet convenit in eisdem libris tra- servata Episcopo vel Ordina- censura, semel contracta, tol- ditam. rio, quilibet Ordinarius absol- litur tantum legitima absolu- Can. 2251. Si absolutio vere potest suos subditos, tione. censurae detur in foro exter- loci vero Ordinarius etiam pe- § 2. Absolutio denegari ne- no, utrumque forum afficit; si regrinos; a reservata Sedi quit cum primum delinquens in interno, absolutus, remoto Apostolicae, haec aliive qui a contumacia recesserit ad scandalo, potest uti talem se absolvendi potestatem ab ea normam can. 2242, § 3; a habere etiam in actibus fori impetraverint sive genera- censura autem absolvens, externi; sed, nisi concessio lem, si censura simpliciter re- potest, si res ferat, pro patra- absolutionis probetur aut sal- servata sit, sive specialem, si to delicto congruam vindicati- tem legitime praesumatur in reservata speciali modo, sive vam poenam vel poeniten- foro externo, censura potest denique specialissimam, si tiam infligere. a Superioribus fori externi, reservata specialissimo quibus reus parere debet, ur- modo, salvo praescripto can. § 3. Censura, per absolutio- geri, donec absolutio in eo- 2254. nem sublata, non reviviscit, dem foro habita fuerit. nisi in casu quo onus imposi- Can. 2254. § 1. In casibus tum sub poena reincidentiae Can. 2252. Qui in periculo urgentioribus, si nempe cen- impletum non fuerit. mortis constituti, a sacerdote, surae latae sententiae exte- specialis facultatis experte, rius servari nequeant sine pe- Can. 2249. § 1. Si quis receperunt absolutionem ab riculo gravis scandali vel infa- pluribus censuris detineatur, aliqua censura ab homine vel miae, aut si durum sit poeni- potest ab una absolvi, ceteris a censura specialissimo modo tenti in statu gravis peccati minime absolutis. Sedi Apostolicae reservata, permanere per tempus ne- § 2. Petens absolutionem, tenentur, postquam conva- cessarium ut Superior com- debet casus omnes indicare, luerint, obligatione recurren- petens provideat, tunc quili- secus absolutio valet tantum di, sub poena reincidentiae, bet confessarius in foro sa- pro casu expresso; quod si ad illum qui censuram tulit, si cramentali ab eisdem, quo- absolutio, quamvis particula- agatur de censura ab homi- quo modo reservatis, absol- ris petitio facta sit, fuerit gene; ad S. Poenitentiariam vel vere potest, iniuncto onere neralis, valet quoque pro reti- ad Episcopum aliumve facul- recurrendi, sub poena reinci- citis bona fide, excepta cen- tate praeditum, ad normam dentiae, intra mensem saltem sura specialissimo modo Sedi can. 2254, § 1, si de censura per epistolam et per confes- Apustolicae reservata, non a iure; eorumque mandatis sarium, si id fieri possit sine autem pro reticitis mala fide. parendi. gravi incommodo, reticito no- Can. 2250. § 1. Si agatur Can. 2253. Extra mortis mine, ad S. Poenitentiariam de censura quae non impedit periculum possunt absolvere: vel ad Episcopum aliumve Sacramentorum receptionem, Superiorem praeditum facul- 1º. A censura non reserva- censuratus, rite dispositus et tate et standi eius mandatis. ta, in foro sacramentali quili- a contumacia recedens, pote- bet confessarius; extra forum § 2. Nihil impedit quominus st absolvi a peccatis, firma sacramentale quicunque iuri- poenitens, etiam post accep- censura. btcabf Codex Iuris Canonici 1917 212 tam, ut supra, absolutionem, Can. 2256. In canonibus tamen praedicationi verbi facto quoque recursu ad Su- qui sequuntur: Dei. periorem, alium adeat con- 1º. Nomine divinorum offi- § 2. Si passive assistat to- fessarium facultate praedi- ciorum intelliguntur functio- leratus, non est necesse ut tum, ab eoque, repetita con- nes potestatis ordinis, quae expellatur; si vitandus, expel- fessione saltem delicti cum de instituto Christi vel Eccle- lendus est, aut, si expelli ne- censura, consequatur absolu- siae ad divinum cultum ordi- queat, ab officio cessandum, tionem; qua obtenta, manda- nantur et a solis clericis fieri dummodo id fieri possit sine ta ab eodem accipiat, quin queunt; gravi incommodo; ab assi- teneatur postea stare aliis 2º. Nomine autem actuum stentia vero activa, quae ali- mandatis ex parte Superioris legitimorum ecclesiasticorum quam secumferat participa- supervenientibus. significantur: munus admini- tionem in celebrandis divinis § 3. Quod si in casu aliquo stratoris gerere bonorum ec- officiis, repellatur non solum extraordinario hic recursus sit clesiasticorum; partes agere vitandus, sed etiam quilibet moraliter impossibilis, tunc iudicis, auditoris et relatoris, post sententiam declarato- ipsemet confessarius, excep- defensoris vinculi, promotoris riam vel condemnatoriam aut to casu quo agatur de absolu- iustitiae et fidei, notarii et alioquin notorie excommuni- tione censurae de qua in can. cancellarii, cursoris et appari- catus. 2367, potest absolutionem toris, advocati et procuratoris Can. 2260. § 1. Nec potest concedere sine onere de quo in causis ecclesiasticis; mu- excommunicatus Sacramenta supra, iniunctis tamen de iure nus patrini agere in sacra- recipere; imo post senten- iniungendis, et imposita con- mentis baptismi et confirma- tiam declaratoriam aut congrua poenitentia et satisfac- tionis; suuffragium ferre in demnatoriam nec Sacramen- tione pro censura, ita ut poe- electionibus ecclesiasticis; ius talia. nitens, nisi intra congruum patronatus exercere. § 2. Quod attinet ad eccle- tempus a confessario praefi- ART. I. De excommunicatio- siasticam sepulturam, serve- niendum poenitentiam egerit ne. tur praescriptum can. 1240, ac satisfactionem dederit, re- § 1, n. 2. cidat in censuram. Can. 2257. § 1. Excommu- nicatio est censura qua quis Can. 2261. § 1. Prohibetur CAPUT II. De censuris in excluditur a communione fi- excommunicatus licite Sacra- specie. delium cum effectibus qui in menta et Sacramentalia con- Can. 2255. § 1. Censurae canonibus, qui sequuntur, ficere et ministrare salvis ex- sunt: enumerantur, quique separari ceptionibus quae sequuntur. 1º. Excommunicatio; nequeunt. § 2. Fideles, salvo prae- 2º. Interdictum; § 2. Dicitur quoque anathe- scripto § 3, possunt ex quali- 3º. Suspensio. ma, praesertim si cum sol- bet iusta causa ab excommu- lemnitatibus infligatur quae in nicato Sacramenta et Sacra- § 2. Excommunicatio affice- Pontificali Romano describun- mentalia petere, maxime si re potest tantum personas tur. alii ministri desint, et tunc physicas, et ideo, si quando excommunicatus requisitus feratur in corpus morale, in- Can. 2258. § 1. Excommu- potest eadem ministrare ne- telligitur singulos afficere qui nicati alii sunt vitandi, alii toque ulla tenetur obligatione in delictum concurrerint; in- lerati. causam a requirente percon- terdictum et suspensio, etiam § 2. Nemo est vitandus, nisi tandi. communitatem, ut personam fuerit nominatim a Sede Apo- moralem; excommunicatio et stolica excommunicatus, ex- § 3. Sed ab excommunica- interdictum, etiam laicos; su- communicatio fuerit publice tis vitandis nec non ab aliis spensio, clericos tantum; in- denuntiata et in decreto vel excommunicatis, postquam terdictum, etiam locum; ex- sententia expresse dicatur ip- intercessit sententia condem- communicatio est semper sum vitari debere, salvo natoria aut declaratoria, fide- censura; interdictum et su- praescripto can. 2343, § 1, n. les in solo mortis periculo spensio possunt esse vel cen- 1. possunt petere tum absolutionem sacramentalem ad surae vel poenae vindicati- Can. 2259. § 1. Excommu- normam can. 882, 2252, tum vae, sed in dubio praesumun- nicatus quilibet caret iure as- etiam, si alii desint ministri, tur censurae. sistendi divinis officiis, non

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 213 cetera Sacramenta et Sacra- riam; quod si haec sententia exempti, excluso speciali mentalia. lata fuerit, excommunicatus privilegio, illud servare de- Can. 2262. § 1. Excommu- nequit praeterea gratiam ul- bent. nicatus non fit particeps in- lam pontificiam valide conse- Can. 2270. § 1. Interdic- dulgentiarum, suffragiorum, qui, nisi in pontificio rescripto tum locale sive generale sive publicarum Ecclesiae precum. mentio de excommunicatione particulare non vetat morien- fiat. § 2. Non prohibentur tatibus Sacramenta et Sacra- men: Can. 2266. Post senten- mentalia, servatis servandis, tiam condemnatoriam vel de- ministrare, sed prohibet in 1º. Fideles privatim pro eo claratoriam excommunicatus loco quodlibet divinum offi- orare; manet privatus fructibus dicium vel sacrum ritum, salvis 2º. Sacerdotes Missam pri- gnitatis, officii, beneficii, pen- exceptionibus de quibus in § vatim ac remoto scandalo pro sionis, muneris, si quod ha- 2 huius canonis et in can. eo applicare; sed, si sit vitan- beat in Ecclesia; et vitandus 2271, 2272. dus, pro eius conversione ipsamet dignitate, officio, be- § 2. In die Nativitatis Domi- tantum. neficio, pensione, munere. ni, Paschatis, Pentecostes, Can. 2263. Removetur ex- Can. 2267. Communionem sanctissimi Corporis Christi et communicatus ab actibus le- in profanis cum excommuni- Beatae Mariae Virginis in cae- gitimis ecclesiasticis intra fi- cato vitando fideles vitare de- lum assumptae interdictum nes suis in locis iure defini- bent, nisi agatur de coniuge, locale suspenditur, et prohi- tos; nequit in causis ecclesia- parentibus, liberis, famulis, betur tantum collatio ordinum sticis agere, nisi ad normam subditis, et generatim nisi ra- et sollemnis nuptiarum bene- can.1654; prohibetur eccle- tionabilis causa excuset. dictio. siasticis officiis seu muneri- ART. II. De interdicto. Can. 2271, Si interdictum bus fungi, concessisque antea fuerit locale generale et inter- ab Ecelesia privilegiis frui. Can. 2268. § 1. Interdic- tum est censura qua fideles, dicti decreto aliud non cavea- Can. 2264. Actus iurisdic- in communione Ecclesiae per- tur expresse: tionis tam fori externi quam manentes, prohibentur sacris 1º. Permittitur clericis, fori interni positus ab excom- quae in canonibus, qui se- dummodo non sint ipsi perso- municato est illicitus; et, si quuntur, enumerantur. naliter interdicti, omnia divina lata fuerit sententia condem- officia et sacros ritus in qua- natoria vel declaratoria, § 2. Prohibitio fit vel directe cunque ecclesia aut oratorio etiam invalidus, salvo prae- per interdictum personale, privatim obire, ianuis clausis, scripto can. 2261, § 3; secus cum personis ipsis usus eo- voce submissa et campanis est validus, imo etiam licitus, rum bonorum interdicitur; vel non pulsatis; si a fidelibus petitus sit ad indirecte per interdictum lo- normam mem. can. 2261, § cale, cum certis in locis eo- 2º. In ecclesia vero cathe- 2. rundem dispensatio vel per- drali ecclesiis paroecialibus ceptio vetatur. vel in ecclesia quae unica sit Can. 2265. § 1. Quilibet in oppido, in iisque solis, per- excommunicatus: Can. 2269. § 1. Generale interdictum tam locale in ter- mittuntur unius Missae cele- 1º. Prohibetur iure eligendi, ritorium dioecesis, reipubli- bratio, asservatio sanctissimi praesentandi, nominandi; cae, quam personale in popu- Sacramenti, administratio 2º. Nequit consequi dignita- lum dioecesis, reipublicae, baptismatis, Eucharistiae, tes, officia, beneficia, pensio- ferri tantum potest a Sede poenitentiae, assistentia ma- nes ecclesiasticas aliudve Apostolica vel de eius manda- trimoniis, exclusa benedictio- munus in Ecclesia; to; interdictum vero generale ne nuptiali, mortuorum exse- 3º. Promoveri nequit ad or- in paroeciam vel paroeciae quiae, vetita tamen quavis dines. populum, et particulare sive sollemnitate, benedictio § 2. Actus tamen positus locale sive personale, etiam aquae baptismalis et sacro- contra praescriptum § 1, nn. Episcopus ferre potest. rum oleorum, praedicatio verbi Dei. In his tamen sacris 1, 2, non est nullus, nisi posi- § 2. Interdictum personale functionibus prohibetur cantus fuerit ab excommunicato sequitur personas ubique; lo- tus et pompa in sacra supel- vitando vel ab alio excommu- cale non urget extra locum lectili et sonitus campana- nicato post sententiam decla- interdictum, sed in loco inter- rum, organorum, aliorumve ratoriam vel condemnato- dicto omnes etiam exteri aut btcabf Codex Iuris Canonici 1917 214 instrumentorum musicalium; § 2. Si primum, servetur Can. 2278. § 1. Su- sacrum autem Viaticum ad praescriptum can. 2275. spensio est censura qua cleri- infirmos privatim deferatur. § 3. Si alterum, communi- cus officio vel beneficio vel Can. 2272. § 1. In inter- tas seu collegium nequit ius utroque prohibetur. dicto locali particulari, si in- ullum spirituale exercere § 2. Etiam suspensionis ef- terdictum fuerit altare vel sa- quod ei competat. fectus separari queunt; sed, cellum alicuius ecclesiae, nul- § 4. Si tertium, effectus cu- nisi aliud constet, in suspen- lum sacrum officium seu sa- mulantur. sione generaliter lata com- cer ritus in eisdem celebre- prehenduntur omnes effectus Can. 2275. Personaliter in- tur. qui in canonibus huius articuli terdicti: § 2. Si interdictum fuerit enumerantur; contra, in su- 1º. Nequeunt divina officia coemeterium, fidelium qui- spensione ab officio vel a be- celebrare eisve, excepta dem cadavera sepeliri ibidem neficio omnes tantum effec- praedicatione verbi Dei, assi- possunt, sed sine ullo eccle- tus alterutrius speciei. stere; passive assistentes siastico ritu. Can. 2279. § 1. Suspensio non est necesse ut expellan- ab officio simpliciter, nulla § 3. Si latum fuerit in cer- tur; sed ab assistentia activa, adiecta limitatione, vetat om- tam ecclesiam vel oratorium: quae aliquam secumferat nem actum tum potestatis 1º. Si ecclesia fuerit capitu- participationem in divinis offi- ordinis et iurisdictionis, tum laris nec interdictum sit Capi- ciis celebrandis, repellantur etiam merae administrationis tulum, valet praescriptum interdicti post latam senten- ex officio competentis, excep- can. 2271, n. 1, nisi interdicti tiam condemnatoriam vel de- ta administratione bonorum decretum praecipiat Missam claratoriam, aut alioquin no- proprii beneficii. conventualem celebrari et torie interdicti; § 2. Suspensio: horas canonicas recitari in 2º. Prohibentur Sacramenta alia ecclesia aut oratorio; et Sacramentalia ministrare, 1º. A iurisdictione genera- 2º. Si fuerit paroecialis, ser- conficere et recipere, ad nor- tim, vetat omnem actum po- vetur praescriptum cit. can. mam can. 2260 § 1, 2261; testatis iurisdictionis pro utroque foro tam ordinariae 2271, n. 2, nisi interdicti de- 3º. Praescripto can. 2265 quam delegatae; cretum aliam ecclesiam pro etiam ipsi adstringuntur; interdicti tempore eidem sub- 2º. A divinis, omnem actum 4º. Carent sepultura eccle- stituat. potestatis ordinis quam quis siastica ad normam can. sive per sacram ordinationem Can. 2273. Interdicta civi- 1240, § 1, n. 2. tate, interdicta quoque ma- sive per privilegium obtinet; Can. 2276. Qui interdicto nent loca accessoria etiam 3º. Ab ordinibus, omnem locali vel interdicto in com- exempta et ipsa ecclesia ca- actum potestatis ordinis re- munitatem seu collegium su- thedralis; interdicta ecclesia, ceptae per ordinationem; best, quin eidem causam de- interdicta sunt sacella conti- derit, nec alia censura prohi- 4º. A sacris ordinibus, om- gua, non vero coemeterium; beatur, potest, si sit rite dinem actum postestatis ordi- interdicto sacello, non est in- spositus, Sacramenta recipe- nis receptae per ordinationem terdicta integra ecclesia nec, re, ad normam canonum in sacris; interdicto coemeterio, inter- praecedentium, sine absolu- 5º. A certo et definito ordi- dicta est ecclesia ipsi conti- tione ab interdicto aliave sati- ne exercendo, omnem actum gua, sed interdicta sunt om- sfactione. ordinis designati; suspensus nia oratoria in coemeterio autem prohibetur insuper erecta. Can. 2277. Interdictum ab ingressu ecclesiae secumfert eundem ordinem conferre et Can. 2274. § 1. Si commu- prohibitionem ne quis in ec- superiorem recipere recep- nitas seu collegium delictum clesia divina officia celebret tumque post suspensionem perpetraverit, interdictum vel eisdem assistat aut eccle- exercere; ferri potest vel in singulas siasticam sepulturam habeat; 6º. A certo et definito ordi- personas delinquentes, vel in si autem assistat, non est ne- ne conferendo, ipsum ordi- communitatem, uti talem, vel cesse ut expellatur, nec, si nem conferre, non vero infe- in personas delinquentes et sepeliatur, oportet ut cadaver riorem nec superiorem; in communitatem. amoveatur. 7º. A certo et definito mini- ART. III. De suspensione. sterio, ex. gr., audiendi con-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 215 fessiones, vel officio, ex. gr., tum iurisdictionis in foro seu tum eiusdem vel alterius cum cura animarum, omnem interno seu externo, actus est generis commiserit, poenam actum eiusdem ministerii vel invalidus, ex. gr., absolutio utrique delicto debitam luat. officii; sacramentalis, si lata sit sen- Can. 2289. Poena vindica- 8º. Ab ordine pontificali, tentia condemnatoria vel de- tiva finitur eius expiatione vel omnem actum potestatis or- claratoria, aut Superior ex- dispensatione ab eo concessa dinis episcopalis; presse declaret se ipsam iuri- qui legitimam habeat dispen- sdictionis potestatem revoca- 9º. A pontificalibus, exerci- sandi potestatem ad normam re; secus est illicitus tantum, tium actuum pontificalium, ad can. 2236. nisi a fidelibus petitus fuerit normam can. 337, § 2. Can. 2290. § 1. In casibus ad normam mem. can. 2261, occultis urgentioribus, si ex Can. 2280. § 1. Suspensio § 2. a beneficio privat fructibus observatione poenae vindica- Can. 2285. § 1. Si commu- beneficii, excepta habitatione tivae latae sententiae, reus nitas seu collegium clerico- in aedibus beneficialibus, non seipsum proderet cum infa- rum delictum commiserit, su- autem iure administrandi mia et scandalo, quilibet con- spensio ferri potest vel in sin- bona beneficialia, nisi decre- fessarius potest in foro sacra- gulas personas delinquentes tum vel sententia suspensio- mentali obligationem servan- vel in communitatem, uti ta- nis ipsam administrandi pote- dae poenae suspendere, lem, vel in personas delin- statem suspenso expresse iniuncto onere recurrendi sal- quentes et communitatem. adimat et alii tribuat. tem intra mensem per episto- § 2. Si primum, serventur lam et per confessarium, si id § 2. Si, quamvis censura huius articuli canones. § 3. Si fieri possit sine gravi incom- obstet, beneficiarius fructus alterum, communitas prohi- modo, reticito nomine, ad S. percipiat, fructus restituere betur exercitio iurium spiri- Poenitentiariam vel ad Epi- debet et ad hanc restitutio- tualium quae ipsi, uti com- scopum facultate praeditum nem cogi potest canonicis munitati, competunt. et standi eius mandatis. quoque, si opus sit, sanctionibus. § 4. Si tertium, effectus cu- § 2. Et si in aliquo casu ex- mulantur. traordinario hic recursus sit Can. 2281. Suspensio ge- impossibilis, tunc ipsemet neraliter lata vel suspensio ab TITULUS IX De poenis vin- confessarius potest dispensa- officio aut a beneficio afficit dicativis tionem concedere ad normam omnia officia aut beneficia, Can. 2286. Poenae vindica- can. 2254, § 3. quae clericus habet in dioece- tivae illae sunt, quae directe si Superioris suspendentis, ad delicti expiationem ten- CAPUT I. De poenis vindica- nisi aliud appareat. dunt ita ut earum remissio e tivis communibus. Can. 2282. Loci Ordinarius cessatione contumaciae de- Can. 2291. Poenae vindica- nequit clericum suspendere a linquentis non pendeat. tivae quae omnes fideles pro determinato officio vel bene- Can. 2287. Ab inflictis poe- delictorum gravitate afficere ficio quod in aliena dioecesi nis vindicativis datur appella- possunt, in Ecclesia praeser- reperiatur; sed suspensio latio seu recursus in suspensi- tim sunt: tae sententiae, iure communi vo, nisi aliud expresse in iure 1º. Interdictum locale et in- irrogata, afficit omnia officia caveatur. terdictum in communitatem vel beneficia in quacunque Can. 2288. Exceptis poenis seu collegium in perpetuum dioecesi possideantur. degradationis, depositionis, vel ad tempus praefinitum vel Can. 2283. Quae de ex- privationis officii aut beneficii, ad beneplacitum Superioris; communicatione can. 2265 et nisi urgeat necessitas re- 2º. Interdictum ab ingressu statuuntur, etiam suspensioni parandi scandalum, pruden- ecclesiae in perpetuum vel ad sunt applicanda. tiae iudicis remittitur, si reus tempus praefinitum vel ad Can. 2284. Si incursa fuerit talis sit ut prima vice post vi- beneplacitum Superioris; censura suspensionis quae tam laudabiliter peractam de- 3º. Poenalis translatio vel vetat administrationem Sa- liquerit, poenae ordinariae suppressio sedis episcopalis cramentorum et Sacramenta- per sententiam condemnato- vel paroecialis; riam inflictae exsecutionem lium, servetur praescriptum 4º. Infamia iuris; can. 2261; si censura su- suspendere, ea tamen condi- spensionis quae prohibet actione ut, si reus intra proximum triennium aliud delic- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 216 5º. Privatio sepulturae ec- Can. 2294. § 1. Qui infa- Can. 2298. Poenae vin- clesiasticae ad normam can. mia iuris laborat, non solum dicativae quae clericis tantum 1240, § 1; est irregularis ad normam applicantur, sunt: 6º. Privatio Sacramenta- can. 984, n. 5, sed insuper 1º. Prohibitio exercendi sa- lium; est inhabilis ad obtinenda be- crum ministerium praeter- neficia, pensiones, officia et 7º. Privatio vel suspensio ad quam in certa ecclesia; dignitates ecclesiasticas, ad tempus pensionis quae ab Ec- 2º. Suspensio in perpetuum actus legitimos ecclesiasticos clesia vel ex bonis Ecclesiae vel ad tempus praefinitum, perficiendos, ad exercitium solvitur, vel alius iuris seu vel ad beneplacitum Superio- iuris aut muneris ecclesiasti- privilegii ecclesiastici; ris; ci, et tandem arceri debet a 8º. Remotio ab actibus legi- ministerio in sacris functioni- 3º. Translatio poenalis ab timis ecclesiasticis exercen- bus exercendo. officio vel beneficio obtento dis; ad inferius; § 2. Qui laborat infamia 9º. Inhabilitas ad gratias facti, repelli debet tum a reci- 4º. Privatio alicuius iuris ecclesiasticas aut munia in piendis ordinibus ad normam cum beneficio vel officio co- Ecclesia quae statum clerica- can. 987, n. 7, dignitatibus, niuncti; lem non requirant, vel ad beneficiis, officiis ecclesiasti- 5º. Inhabilitas ad omnes vel gradus academicos auctorita- cis, tum ab exercendo sacro ad aliquot dignitates, officia, te ecclesiastica consequen- ministerio et ab actibus legiti- beneficia aliave munera pro- dos; mis ecclesiasticis. pria clericorum; 10º. Privatio vel suspensio Can. 2295. Infamia iuris 6º. Privatio poenalis benefi- ad tempus muneris facultatis desinit sola dispensatione a cii vel officii cum vel sine vel gratiae iam obtentae; Sede Apostolica concessa; in- pensione; 11º. Privatio iuris praece- famia facti cum bona existi- 7º. Prohibitio commorandi dentiae vel vocis activae et matio apud fideles probos et in certo loco vel territorio; passivae vel iuris ferendi titu- graves, omnibus perpensis 8º. Praescriptio commoran- los honoris, vestem insignia, adiunctis et praesertim diu- di in certo loco vel territorio; quae Ecclesia concesserit; turna rei emendatione, fuerit, 9º. Privatio ad tempus habi- 12º. Mulcta pecuniaria. prudenti Ordinarii iudicio, re- tus ecclesiastici; Can. 2292. Poenalis sup- cuperata. 10º. Depositio; pressio aut translatio sedis Can. 2296. § 1. Si agatur episcopalis est Romano Ponti- de rebus ad quas assequen- 11º. Privatio perpetua habi- fici reservata; sedis autem das capacitas iure communi tus ecclesiastici; paroecialis, a locorum Ordi- statuitur, inhabilitatis poe- 12º. Degradatio. nariis decerni nequit, nisi nam infligere una Sedes Apo- Can. 2299. § 1. Si clericus cum consilio Capituli. stolica potest. beneficium inamovibile obti- Can. 2293. § 1. Infamia § 2. Iura iam quaesita non neat, eodem in poenam pri- est vel iuris vel facti. amittuntur ob supervenien- vari potest solum in casibus § 2. Infamia iuris illa est tem inhabilitatem, nisi huic iure expressis; si amovibile, quae casibus iure communi addatur poena privationis. etiam ob alias rationabiles expressis statuitur. Can. 2297. Mulctas pecu- causas. § 3. Infamia facti contrahi- niarias iure communi inflic- § 2. Clerici obtinentes betur, quando quis, ob patra- tas, quarum erogatio non sit neficia, officia, dignitates, tum delictum vel ob pravos eodem iure praefinita, alia- possunt etiam aliquo tantum mores, bonam existimatio- sque iure peculiari statutas ministerio cum iisdem co- nem apud fideles probos et vel statuendas, Ordinarii lo- niuncto, ex. gr., ministerio graves amisit, de quo iudi- corum erogare debent in pios praedicandi, confessiones au- cium spectat ad Ordinarium. usus, non vero in commodum diendi, etc., prohiberi ad cer- mensae episcopalis aut capi- tum tempus. § 4. Neutra afficit delin- tularis. quentis consanguineos aut § 3. Nequit clericus privari affines, firmo praescripto can. CAPUT II. De peculiaribus beneficio aut pensione cuius 2147, § 2, n. 3. clericorum poenis vindicati- titulo ordinatus fuit nisi aliun- vis. de eius honestae sustentatio-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 217 ni provideatur, salvo prae- decore status clericalis menti commissi, Ordinarius scripto can. 2303, 2304. dicare cogatur. per se vel per interpositam Can. 2300. Si clericus gra- § 3. Poena depositionis in- personam moneat. via scandala praebeat et mo- fligi nequit, nisi in casibus Can. 2308. Si ex alicuius nitus non resipiscat, nec iure expressis. conversatione scandalum vel scandalum queat aliter remo- Can. 2304. § 1. Si clericus gravis ordinis perturbatio veri, potest interim privari depositus non det emendatio- oriantur, est locus correptio- iure deferendi habitum eccle- nis signa et praesertim si ni, ab Ordinario per se vel per siasticum; quae privatio, dum scandalum dare pergat moni- interpositam personam, perdurat, secumfert prohibi- tusque non resipiscat, Ordi- etiam per epistolam facien- tionem exercendi ministeria narius potest eum perpetuo dae, peculiaribus accommo- quaevis ecclesiastica et priva- privare iure deferendi habi- datae conditionibus personae tionem privilegiorum clerica- tum ecclesiasticum. et facti de quo agitur. lium. § 2. Haec privatio secum- Can. 2309. § 1. Tam moni- Can. 2301. Ordinarius ne- fert privationem privilegiorum tio quam correptio potest quit praescribere ut clericus clericalium et cessationem esse vel publica vel secreta. certo in loco, extra fines suae praescripti can. 2303, § 2. § 2. Correptio vel monitio dioecesis, commoretur, nisi Can. 2305. § 1. Degrada- publica fiat vel coram notario accedat consensus Ordinarii tio in se continet depositio- aut duobus testibus, vel per illius loci vel agatur de domo nem, perpetuam privationem epistolam ita tamen ut de re- poenitentiae seu emendatio- habitus ecclesiastici et reduc- ceptione et tenore epistolae nis clericis non solum dioece- tionem clerici ad statum lai- ex aliquo documento constet. sanis, sed etiam extraneis calem. § 3. Correptio publica fieri destinata, aut de domo reli- tantum potest adversus reum giosa exempta, Superiore § 2. Haec poena ferri so- de delicto convictum vel con- eiusdem consentiente. lummodo potest propter delictum in iure expressum, aut fessum; et est iudicialis, si Can. 2302. Tam praescrip- si clericus, iam depositus et fiat a iudice pro tribunali se- tio quam prohibitio certo in habitu clericali privatus, gra- dente vel ab Ordinario ante loco commorandi et collocatio ve adhuc scandalum per an- processum criminalem. in domo poenitentiae aut in num praebere pergat. § 4. Correptio iudicialis vel domo religiosa, praesertim si habetur loco poenae vel fit ad diu duraturae sint, imponan- § 3. Alia est verbalis seu augendam poenam, praeci- tur tantum in casibus gravi- edictalis, quae sola sententia pue si agatur de recidivo. bus, in quibus, prudenti Ordi- irrogatur, ita tamen ut omnes narii iudicio, eae poenae ne- suos effectus iuridicos statim § 5. De monitione et cor- cessariae sint ad clerici habeat sine ulla exsecutione; reptione, etsi secreto factae emendationem aut scandali alia realis, si serventur sol- fuerint, constare debet ex ali- reparationem. lemnia praescripta in Pontifi- quo documento in secreto ar- cali Romano. chivo Curiae asservando. Can. 2303. § 1. Depositio, firmis obligationibus e su- TITULUS XDe remediis poe- § 6. Tam correptio quam scepto ordine exortis et privi- nalibus et poenitentiis monitio fieri potest semel vel legiis clericalibus, secumfert CAPUT I.De remediis poe- pluries, pro Superioris arbitrio tum suspensionem ab officio, nalibus. et prudentia. et inhabilitatem ad quaelibet Can. 2306. Remedia poe- Can. 2310. Monitionibus et officia, dignitates, beneficia, nalia sunt: correptionibus incassum factis, vel si ex eisdem effectum pensiones, munera in Eccle- 1º. Monitio; sia, tum etiam privationem il- sperare non liceat, datur 2º. Correptio; lorum quae reus habeat, licet praeceptum, quo quid agere eorum titulo fuerit ordinatus. 3º. Praeceptum; quidve evitare praeventus § 2. Sed hoc ultimo in casu, 4º. Vigilantia. debeat, accurate indicetur, si clericus vere indigeat, Or- Can. 2307. Eum qui versa- cum poenae comminatione in dinarius pro sua caritate, quo tur in proxima occasione de- casu transgressionis. meliore modo fieri potest, ei lictum committendi vel in Can. 2311. § 1. Si casus providere curet, ne cum de- quem, ex inquisitione perac- gravitas ferat et praecipue si ta, gravis suspicio cadit delic- agatur de eo qui in periculo

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 218 versetur relabendi in idem 1º. Incurrunt ipso facto ex- Can. 2316. Qui quoquo crimen, eum Ordinarius sub- communicationem; modo haeresis propagatio- mittat vigilantiae. 2º. Nisi moniti resipuerint, nem sponte et scienter iuvat, § 2. Vigilantia praecipi quo- priventur beneficio, dignitate, aut qui communicat in divinis que potest ad augendam pensione, officio aliove mu- cum haereticis contra prae- poenam, praecipue in recidi- nere, si quod in Ecclesia ha- scriptum can. 1258, suspec- vos. beant, infames declarentur, tus de haeresi est. CAPUT II. De poenitentiis. et clerici, iterata monitione, Can. 2317. Pertinaciter do- deponantur; centes vel defendentes sive Can. 2312. § 1. Poeniten- publice sive privatim doctri- tiae in foro externo imponun- 3º. Si sectae acatholicae nam, quae ab Apostolica tur ut delinquens vel poenam nomen dederint vel publice Sede vel a Concilio Generali effugiat, vel poenae contrac- adhaeserint, ipso facto infa- damnata quidem fuit, sed tae absolutionem aut dispen- mes sunt et, firmo praescrip- non uti formaliter haeretica, sationem recipiat. to can. 188, n. 4, clerici, monitione incassum praemissa, arceantur a ministerio praedi- § 2. Ob delictum aut tran- degradentur. candi verbum Dei audiendive sgressionem occultam nun- sacramentales confessiones § 2. Absolutio ab excom- quam poenitentia publica im- et a quolibet docendi munere, municatione de qua in § 1, in ponatur. salvis aliis poenis quas sen- foro conscientiae impertien- § 3. Poenitentiae non tam tentia damnationis forte sta- da, est speciali modo Sedi secundum quantitatem delic- tuerit, vel quas Ordinarius, Apostolicae reservata. Si tati, quam secundum poeniten- post monitionem, necessarias men delictum apostasiae, tis contritionem moderandae ad reparandum scandalum haeresis vel schismatis ad fo- sunt, pensatis qualitatibus duxerit. rum externum Ordinarii loci personarum et delictorum quovis modo deductum fue- Can. 2318. § 1. In excom- adiunctis. rit, etiam per voluntariam municationem Sedi Apostoli- Can. 2313. § 1. Praecipuae confessionem, idem Ordina- cae speciali modo reservatam poenitentiae sunt praecepta: rius, non vero Vicarius Gene- ipso facto incurrunt, opere 1º. Recitandi determinatas ralis sine mandato speciali, publici iuris facto, editores li- preces; resipiscentem, praevia abiu- brorum apostatarum, haereti- 2º. Peragendi piam aliquam ratione iuridice peracta alii- corum et schismaticorum, qui peregrinationem vel alia pie- sque servatis de iure servan- apostasiam, haeresim, schi- tatis opera; dis, sua auctoritate ordinaria sma propugnant, itemque eosdem libros aliosve per apo- 3º. Servandi peculiare ieiu- in foro exteriore absolvere stolicas litteras nominatim nium; potest; ita vero absolutus, potest deinde a peccato ab- prohibitos defendentes aut 4º. Erogandi eleemosynas solvi a quolibet confessario in scienter sine debita licentia in pios usus; foro conscientiae. Abiuratio legentes vel retinentes. 5º. Peragendi exercitia spi- vero habetur iuridice peracta § 2. Auctores et editores ritualia in pia aut religiosa cum fit coram ipso Ordinario qui sine debita licentia sacra- domo per aliquot dies. loci vel eius delegato et sal- rum Scripturarum libros vel § 2. Poenitentias Ordinarius tem duobus testibus. earum adnotationes aut compro sua prudentia addere po- Can. 2315. Suspectus de mentarios imprimi curant, in- test poenali remedio monitio- haeresi, qui monitus causam cidunt ipso facto in excom- nis et correptionis. suspicionis non removeat, ac- municationem nemini reser- PARS TERTIA DE POENIS IN tibus legitimis prohibeatur, et vatam. SINGULA DELICTA clericus praeterea, repetita Can. 2319. § 1. Subsunt TITULUS XI De delictis con- inutiliter monitione, suspen- excommunicationi latae sen- tra fidem et unitatem Eccle- datur a divinis; quod si intra tentiae Ordinario reservatae siae sex menses a contracta poe- catholici: na completos suspectus de Can. 2314. § 1. Omnes a 1º. Qui matrimonium ineunt haeresi sese non emendave- christiana fide apostatae et coram ministro acatholico rit, habeatur tanquam haere- omnes et singuli haeretici aut contra praescriptum can. ticus, haereticorum poenis schismatici: 1063, § 1; obnoxius.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 219 2º. Qui matrimonio uniuntur Can. 2323. Qui blasphema- unice standum const. Pii X cum pacto explicito vel impli- verit vel periurium extra iudi- Vacante Sede Apostolica, 25. cito ut omnis vel aliqua proles cium commiserit, prudenti Dec. 1904. educetur extra catholicam Ec- Ordinarii arbitrio puniatur, Can. 2331. § 1. Qui Roma- clesiam; maxime clericus. no Pontifici vel proprio Ordi- 3º. Qui scienter liberos suos Can. 2324. Qui deliquerint nario aliqilid legitime praeci- acatholicis ministris baptizan- contra praescriptum can. pienti vel prohibenti pertina- dos offerre praesumunt; 827, 828, 840, § 1, ab Ordi- citer non obtemperant, con- 4º. Parentes vel parentum nario pro gravitate culpae pu- gruis poenis, censuris non locum tenentes qui liberos in niantur, non exclusa, si res exclusis, pro gravitate culpae religione acatholica educan- ferat, suspensione aut benefi- puniantur. dos vel instituendos scienter cii vel officii ecclesiastici pri- § 2. Conspirantes vero con- tradunt. vatione, vel, si de laicis aga- tra auctoritatem Romani Pon- tur, excommunicatione. § 2. Ii de quibus in § 1, nn. tificis eiusve Legati vel proprii 2 - 4, sunt praeterea suspecti Can. 2325. Qui superstitio- Ordinarii aut contra eorum le- de haeresi. nem exercuerit vel sacrile- gitima mandata, itemque gium perpetraverit, pro gravi- subditos ad inobedientiam TITULUS XII De delictis tate culpae ab Ordinario pu- erga ipsos provocantes, cen- contra religionem niatur, salvis poenis iure sta- suris aliisve poenis coercean- Can. 2320. Qui species tutis contra aliquos actus su- tur; et dignitatibus, beneficiis consecratas abiecerit vel ad perstitiosos vel sacrilegia. aliisve muneribus, si sint cle- malum finem abduxerit aut Can. 2326. Qui falsas reli- rici; voce activa et passiva retinuerit, est suspectus de quias conficit, aut scienter atque officio, si religiosi, pri- haeresi; incurrit in excommu- vendit, distribuit vel publicae ventur. nicationem latae sententiae fidelium venerationi exponit, Can. 2332. Omnes et sin- specialissimo modo Sedi Apo- ipso facto excommunicatio- guli cuiuscunque status, gra- stolicae reservatam; est ipso nem Ordinario reservatam dus seu conditionis etiam re- facto infamis, et clericus contrahit. galis, episcopalis vel cardina- praeterea est deponendus. Can. 2327. Quaestum fa- litiae fuerint, a legibus, de- Can. 2321. Sacerdotes qui cientes ex indulgentiis plec- cretis, mandatis Romani Pon- contra praescripta can. 806, tuntur ipso facto excommuni- tificis pro tempore exsistentis § 1, 808 praesumpserint Mis- catione Sedi Apostolicae sim- ad universale Concilium ap- sam eodem die iterare vel pliciter reservata. pellantes, sunt suspecti de eam celebrare non ieiuni, su- haeresi et ipso facto contra- Can. 2328. Qui cadavera spendantur a Missae celebra- hunt excommunicationem vel sepulcra mortuorum ad tione ad tempus ab Ordinario Sedi Apostolicae speciali furtum vel alium malum fi- secundum diversa rerum modo reservatam; Universi- nem violaverit, interdicto per- adiuncta, praefiniendum. tates vero, Collegia, Capitula sonali puniatur, sit ipso facto Can. 2322. Ad ordinem sa- aliaeve personae morales, infamis, et clericus praeterea cerdotalem non promotus: quocunque nomine nuncu- deponatur. 1º. Si Missae celebrationem pentur, interdictum speciali Can. 2329. Ecclesiae vel simulaverit aut sacramenta- modo Sedi Apostolicae pariter coemeterii violatores, de qui- lem confessionem exceperit, reservatum incurrunt. bus in can. 1172, 1207, in- excommunicationem ipso fac- Can. 2333. Recurrentes ad terdicto ab ingressu ecclesiae to contrahit, speciali modo laicam potestatem ad impe- aliisque congruis poenis ab Sedi Apostolicae reservatam; diendas litteras vel acta Ordinario pro gravitate delicti et insuper laicus quidem pri- quaelibet a Sede Apostolica puniantur. vetur pensione aut munere, vel ab eiusdem Legatis pro- si quod habeat in Ecclesia, TITULUS XIII De delictis fecta, eorumve promulgatio- aliisque poenis pro gravitate contra auctoritates, personas, nem vel exsecutionem directe culpae puniatur; clericus vero res ecclesiasticas vel indirecte prohibentes, aut deponatur; Can. 2330. Quod attinet ad eorum causa sive eos ad 2º. Si alia munia sacerdota- poenas statutas in delicta quos pertinent litterae vel lia usurpaverit, ab Ordinario quae in eligendo Summo acta sive alios laedentes vel pro gravitate culpae puniatur. Pontifice committi possunt, perterrefacientes, ipso facto

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 220 subiaceant excommunicationi puniatur, non exclusa, si res terdictos contra praescrip- Sedi Apostolicae speciali ferat, suspensione. tum can. 1240, § 1, contra- modo reservatae. § 2. Eodem modo puniat hunt excommunicationem la- Can. 2334. Excommunica- Ordinarius sacerdotem qui tae sententiae nemini reser- tione latae sententiae speciali multitudinem quoquo modo vatam; sponte vero sepultu- modo Sedi Apostolicae reser- excitet ad impediendum in- ram eisdem donantes, inter- vata plectuntur: gressum in paroeciam sacer- dictum ab ingressu ecclesiae Ordinario reservatum. 1º. Qui leges, mandata, vel dotis legitime nominati in pa- decreta contra libertatem aut rochum aut oeconomum. Can. 2340. § 1. Si quis, iura Ecclesiae edunt; Can. 2338. § 1. Absolvere obdurato animo, per annum insorduerit in censura excom- 2º. Qui impediunt directe praesumentes sine debita fa- municationis, est de haeresi vel indirecte exercitium iuri- cultate ab excommunicatione suspectus. sdictionis ecclesiasticae sive latae sententiae specialissimo interni sive externi fori, ad vel speciali modo Sedi Apo- § 2. Si clericus in censura hoc recurrentes ad quamlibet stolicae reservata, incurrunt suspensionis per semestre laicalem potestatem. ipso facto in excommunicatio- perseveraverit, graviter mo- nem Sedi Apostolicae simpli- neatur; et si, exacto a moni- Can. 2335. Nomen dantes citer reservatam. tione mense, a contumacia sectae massonicae aliisve non recesserit, privetur bene- eiusdem generis associationi- § 2. Impendentes quodvis ficiis aut officiis, si qua in Ec- bus quae contra Ecclesiam auxilium vel favorem excom- clesia forte habeat. vel legitimas civiles potesta- municato vitando in delicto tes machinantur, contrahunt propter quod excommunica- Can. 2341. Si quis contra ipso facto excommunicatio- tus fuit; itemque clerici scien- praescriptum can. 120 ausus nem Sedi Apostolicae simpli- ter et sponte in divinis cum fuerit ad iudicem laicum tra- citer reservatam. eodem communicantes et ip- here aliquem ex S. R. E. Car- sum in divinis officiis reci- dinalibus vel Legatis Sedis Can. 2336. § 1. Clerici qui pientes, ipso facto incurrunt Apostolicae, vel Officialibus delictum commiserunt de quo in excommunicationem Sedi maioribus Romanae Curiae in can. 2334, 2335, praeter Apostolicae simpliciter reser- ob negotia ad eorum munus poenas citatis canonibus sta- vatam. pertinentia, vel Ordinarium tutas, poena suspensionis vel proprium, contrahit ipso facto privationis ipsius beneficii, of- § 3. Scienter celebrantes excommunicationem Sedi ficii, dignitatis, pensionis aut vel celebrari facientes divina Apostolicae speciali modo re- muneris, si qua forte in Eccle- in locis interdictis vel admit- servatam; si alium Episco- sia habeant; religiosi autem tentes ad celebranda officia pum etiam mere titularem, privatione officii et vocis acti- divina per censuram vetita vel Abbatem aut Praelatum vae ac passivae aliisque poe- clericos excommunicatos, in- nullius, vel aliquem ex supre- nis ad normam constitutio- terdictos, suspensos post mis religionum iuris pontificii num plectantur. sententiam declaratoriam vel condemnatoriam, interdictum Superioribus, excommunica- § 2. Insuper clerici et reli- ab ingressu ecclesiae ipso tionem latae sententiae Sedi giosi nomen dantes sectae iure contrahunt, donec, arbi- Apostolicae simpliciter reser- massonicae aliisque similibus trio eius cuius sententiam vatam; demum si, non ob- associationibus denuntiari de- contempserunt, congruenter tenta ab Ordinario loci licen- bent Sacrae Congregationi S. satisfecerint. tia, aliam personam privilegio Officii. fori fruentem, clericus qui- § 4. Qui causam dederunt Can. 2337. § 1. Si paro- dem incurrit ipso facto in su- interdicto locali aut interdicto chus, ad impediendum exer- spensionem ab officio reser- in communitatem seu colle- citium ecclesiasticae iurisdic- vatam Ordinario, laicus au- gium, sunt ipso facto perso- tionis, ausus fuerit turbas cie- tem congruis poenis pro gra- naliter interdicti. re, publicas pro se subscrip- vitate culpae a proprio Ordi- tiones promovere, populum Can. 2339. Qui ausi fuerint nario puniatur. mandare seu cogere tradi ec- sermonibus aut scriptis exci- Can. 2342. Plectuntur ipso clesiasticae sepulturae infide- tare aliaque similia agere, pro facto excommunicatione Sedi les, apostatas a fide, vel hae- gravitate culpae, secundum Apostolicae simpliciter reser- reticos, schismaticos, aliosve prudens Ordinarii iudicium, vata: sive excommunicatos sive in-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 221 1º. Clausuram monialium § 4. Qui in personam alio- praedictum impedimen- violantes, cuiuscunque gene- rum clericorum vel utriusque tum removerit, ae deinde a ris aut conditionis vel sexus sexus religiosorum, subiaceat Sede Apostolica absolutionem sint, in earum monasteria ipso facto excommunicationi impetraverit; quod si eiu- sine legitima licentia ingre- Ordinario proprio reservatae, sdem ecclesiae seu bonorum diendo, pariterque eos intro- qui praeterea aliis poenis, si patronus fuerit, etiam iure ducentes vel admittentes; res ferat, pro suo prudenti patronatus eo ipso privatus quod si clerici sint, praeterea arbitrio eum puniat. exsistat; clericus vero, hoc suspendantur per tempus pro Can. 2344. Qui Romanum delictum committens vel in gravitate culpae ab Ordinario Pontificem, S. R. E. Cardina- eodem consentiens, privetur definiendum; lem, Legatum Romani Pontifi- praeterea beneficiis quibusli- 2º. Mulieres violantes regu- cis, Sacras Congregationes bet, ad alia quaelibet inhabilis larium virorum clausuram et Romanas, Tribunalia Sedis efficiatur et a suorum ordi- Superiores aliique, quicunque Apostolicae eorumque officia- num exsecutione, etiam post ii sint, eas cuiuscunque aeta- les maiores, proprium Ordi- integram satisfactionem et tis introducentes vel admit- narium publicis ephemeridi- absolutionem, sui Ordinarii tentes; et praeterea religiosi bus, concionibus, libellis sive arbitrio suspendatur. introducentes vel admittentes directe sive indirecte, iniuriis Can. 2347. Firma nullitate priventur officio, si quod ha- affecerit, aut simultates vel actus et obligatione, etiam beant, et voce activa ac pas- odia contra eorundem acta, per censuram urgenda, resti- siva; decreta, decisiones, senten- tuendi bona illegitime acquisi- 3º. Moniales e clausura ille- tias excitaverit, ab Ordinario ta ac reparandi damna forte gitime exeuntes contra prae- non solum ad instantiam par- illata, qui bona ecclesiastica scriptum can. 601. tis, sed etiam ex officio adi- alienare praesumpserit aut in gatur, per censuras quoque, iis alienandis consensum Can. 2343. § 1. Qui violen- ad satisfactionem praestan- praebere contra praescripta tas manus in personam Ro- dam, aliisve congruis poenis can. 534, § 1, et can. 1532: mani Pontificis iniecerit: vel poenitentiis, pro gravitate 1º. Si agatur de re cuius 1º. Excommunicationem culpae et scandali reparatio- pretium non excedit mille li- contrahit latae sententiae ne, puniatur. bellas, congruis poenis a legi- Sedi Apostolicae specialissi- Can. 2345. Usurpantes vel timo Superiore ecclesiastico mo modo reservatam; et est detinentes per se vel per puniatur; ipso facto vitandus; alios bona aut iura ad Eccle- 2º. Si agatur de re cuius 2º. Est ipso iure infamis; siam Romanam pertinentia, pretium sit supra mille, sed 3º. Clericus est degradan- subiaceant excommunicationi infra triginta millia libellarum, dus. latae sententiae speciali privetur patronus iure patro- § 2. Qui in personam S. R. modo Sedi Apostolicae reser- natus; administrator, munere E. Cardinalis vel Legati Ro- vatae; et si clerici fuerint, administratoris; Superior vel mani Pontificis: praeterea dignitatibus, bene- oeconomus religiosus, proprio 1º. In excommunicationem ficiis, officiis, pensionibus pri- officio et habilitate ad cetera incurrit latae sententiae Sedi ventur atque inhabiles ad ea- officia, praeter alias congruas Apostolicae speciali modo re- dem declarentur. poenas a Superioribus infli- servatam; Can. 2346. Si quis bona gendas; Ordinarius vero alii- 2º. Est ipso iure infamis; ecclesiastica cuiuslibet gene- que clerici, officium, benefi- ris, sive mobilia sive immobi- cium, dignitatem, munus in 3º. Privetur beneficiis, offi- lia, sive corporalia sive incor- Ecclesia obtinentes, solvant ciis, dignitatibus, pensionibus poralia, per se vel per alios in duplum favore ecclesiae vel et quolibet munere, si quod proprios usus convertere et piae causae laesae; ceteri in Ecclesia habeat. usurpare praesumpserit aut clerici suspendantur ad tem- § 3. Qui in personam Pa- impedire ne eorundem fruc- pus ab Ordinario definien- triarchae, Archiepiscopi, Epi- tus seu reditus ab iis, ad dum; scopi etiam titularis tantum, quos iure pertinent, perci- 3º. Quod si beneplacitum incurrit in excommunicatio- piantur, excommunicationi apostolicum, in memoratis nem latae sententiae Sedi tandiu subiaceat, quandiu canonibus praescriptum, fue- Apostolicae speciali modo re- bona ipsa integre restituerit, rit scienter praetermissum, servatam.

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 222 omnes quovis modo reos sive nicationi Sedi Apostolicae officii ac beneficii, dignita- dando sive recipiendo sive simpliciter reservatae. tis, et, si res ferat, etiam de- consensum praebendo, ma- § 2. Ipsi vero duellantes et positione; reus vero homicidii net praeterea excommunica- qui eorum patrini vocantur, culpabilis degradetur. tio latae sententiae nemini sunt praeterea ipso facto in- Can. 2355. Si quis non re, reservata. fames. sed verbis vel scriptis vel alia Can. 2348. Qui legatum vel Can. 2352. Excommunica- quavis ratione iniuriam cui- donationem ad causas pias tione nemini reservata ipso quam irrogaverit vel eius bo- sive actu inter vivos sive te- facto plectuntur omnes, quanam famam laeserit, non so- stamento, etiam per fidu- libet etiam dignitate fulgen- lum potest ad normam can. ciam, obtinuerit et implere tes, qui quoquo modo cogant 1618, 1938 cogi ad debitam negligat, ab Ordinario, etiam sive virum ad statum clerica- satisfactionem praestandam per censuram, ad id cogatur. lem amplectendum, sive vi- damnaque reparanda, sed Can. 2349. Recusantes rum aut mulierem ad religio- praeterea congruis poenis ac praestationes legitime debi- nem ingrediendam vel ad poenitentiis puniri, non exclu- tas ad normam can. 463, § 1, emittendam religiosam pro- sa, si de clericis agatur et 1507, prudenti arbitrio Ordi- fessionem tam sollemnem causa ferat, suspensione aut narii puniantur, donec sati- quam simplicem, tam perpe- remotione ab officio et bene- sfecerint. tuam quam temporariam. ficio. TITULUS XIV De delictis Can. 2353. Qui intuitu ma- Can. 2356. Bigami, idest contra vitam, libertatem, pro- trimonii vel explendae libidi- qui, obstante coniugali vincu- prietatem, bonam famam ac nis causa rapuerit mulierem lo, aliud matrimonium, etsi bonos mores nolentem vi aut dolo, vel mu- tantum civile, ut aiunt, atten- taverint, sunt ipso facto infa- Can. 2350. § 1. Procuran- lierem minoris aetatis con- mes; et si, spreta Ordinarii tes abortum, matre non ex- sentientem quidem, sed in- monitione, in illicito contuber- cepta, incurrunt, effectu se- sciis vel contradicentibus pa- nio persistant, pro diversa cuto, in excommumcationem rentibus aut tutoribus, ipso reatus gravitate excommuni- latae sententiae Ordinario re- iure exclusus habeatur ab ac- centur vel personali interdicto servatam; et si sint clerici, tibus legitimis ecclesiasticis et plectantur. praeterea deponantur. insuper aliis poenis pro gravitate culpae plectatur. Can. 2357. § 1. Laici legiti- § 2. Qui in seipsos manus me damnati ob delicta contra intulerint, si quidem mors se- Can. 2354. § 1. Laicus qui sextum cum minoribus infra cuta sit, sepultura ecclesiasti- fuerit legitime damnatus ob aetatem sexdecim annorum ca priventur ad normam can. delictum homicidii, raptus im- commissa, vel ob stuprum, 1240, § 1, n. 3; secus, ar- puberum alterutrius sexus, sodomiam, incestum, lenoci- ceantur ab actibus legitimis venditionis hominis in servi- nium, ipso facto infames ecclesiasticis et, si sint clerici, tutem vel alium malum fi- sunt, praeter alias poenas suspendantur ad tempus ab nem, usurae, rapinae, furti quas Ordinarius infligendas Ordinario definiendum, et a qualificati vel non qualificati iudicaverit. beneficiis aut officiis curam in re valde notabili, incendii animarum interni vel externi vel malitiosae ac valde nota- § 2. Qui publicum adulterii fori adnexam habentibus re- bilis rerum destructionis, gra- delictum commiserint, vel in moveantur. vis mutilationis vel vulnera- concubinatu publice vivant, tionis vel violentiae, ipso iure vel ob alia delicta contra sex- Can. 2351. § 1. Servato exclusus habeatur ab actibus tum decalogi praeceptum le- praescripto can. 1240, § 1, n. legitimis ecclesiasticis et a gitime fuerint damnati, exclu- 4, duellum perpetrantes aut quolibet munere, si quod in dantur ab actibus legitimis simpliciter ad illud provocan- Ecclesia habeat, firmo onere ecclesiasticis, donec signa ve- tes vel ipsum acceptantes vel reparandi damna. rae resipiscentiae dederint. quamlibet operam aut favorem praebentes, nec non de § 2. Clericus vero qui ali- Can. 2358. Clerici in mino- industria spectantes illudque quod delictum commiserit de ribus ordinibus constituti, rei permittentes vel quantum in quibus in § 1, a tribunali ec- alicuius delicti contra sextum ipsis est non prohibentes, clesiastico puniatur, pro di- decalogi praeceptum, pro cuiuscunque dignitatis sint, versa reatus gravitate, poeni- gravitate culpae puniantur subsunt ipso facto excommu- tentiis, censuris, privatione etiam dimissione e statu cle-

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 223 ricali, si delicti adiuncta id quae in religione habent et Can. 2365. Presbyter suadeant, praeter poenas de voce activa ac passiva, prae- qui nec a iure nec ex Romani quibus in can. 2357, si his lo- ter alias poenas in propriis Pontificis concessione faculta- cus sit. cuiusque constitutionibus statem habens sacramentum Can. 2359. § 1. Clerici in tutas. confirmationis ministrare au- sacris sive saeculares sive re- Can. 2361. Si quis in preci- sus fuerit, suspendatur; si ligiosi concubinarii, monitione bus ad rescriptum a Sede vero facultatis sibi factae li- inutiliter praemissa, cogantur Apostolica vel a loci Ordinario mites praetergredi praesump- ab illicito contubernio recede- impetrandum fraude vel dolo serit, eadem facultate eo ipso re et scandalum reparare su- verum reticuerit aut falsum privatus exsistat. spensione a divinis, privatio- exposuerit, potest a suo Ordi- Can. 2366. Sacerdos qui ne fructuum officii, beneficii, nario pro culpae gravitate pu- sine necessaria iurisdictione dignitatis, servato praescripto niri, salvo praescripto ean. praesumpserit sacramentales can. 2176-2181. 45, 1054. confessiones audire, est ipso § 2. Si delictum admiserint Can. 2362. Litterarum vel facto suspensus a divinis; qui contra sextum decalogi prae- actorum ecclesiasticorum tam vero a peceatis reservatis ab- ceptum cum minoribus infra publicorum quam privatorum solvere, ipso facto suspensus aetatem sexdecim annorum, fabricatores vel falsarii vel est ab audiendis confessioni- vel adulterium, stuprum, be- huiusmodi documentis scien- bus. stialitatem, sodomiam, leno- ter utentes, pro gravitate de- Can. 2367. § 1. Absolvens cinium, incestum cum con- licti coerceantur, firmo prae- vel fingens absolvere compli- sanguineis aut affinibus in scripto can. 2406, § 1. cem in peccato turpi incurrit primo gradu exercuerint, su- Can. 2363. Si quis per ipso facto in excommunicatio- spendantur, infames decla- seipsum vel per alios confes- nem specialissimo modo Sedi rentur, quolibet officio, bene- sarium de sollicitationis crimi- Apostolicae reservatam; id- ficio, dignitate, munere, si ne apud Superiores falso deque etiam in mortis articulo, quod habeant, priventur, et nuntiaverit, ipso facto incurrit si alius sacerdos, licet non in casibus gravioribus depo- in excommunicationem spe- approbatus ad confessiones, nantur. ciali modo Sedi Apostolicae sine gravi aliqua exoritura in- § 3. Si aliter contra sextum reservatam, a qua nequit ullo famia et scandalo, possit ex- decalogi praeceptum delique- in casu absolvi, nisi falsam cipere morientis confessio- rint, congruis poenis secun- denuntiationem formaliter re- nem, excepto casu quo mori- dum casus gravitatem coer- tractaverit, et damna, si qua bundus recuset alii confiteri. ceantur, non excepta officii inde secuta sint, pro viribus § 2. Eandem excommunica- vel beneficii privatione, maxi- reparaverit; imposita insuper tionem non effugit absolvens me si curam animarum ge- gravi ac diuturna poenitentia, vel fingens absolvere compli- rant. firmo praescripto can. 894. cem qui peccatum quidem TITULUS XVDe crimine falsi TITULUS XVI De delictis in complicitatis, a quo nondum est absolutus, non confitetur, Can. 2360. § 1. Omnes fa- administratione vel suscep- sed ideo ita se gerit, quia ad bricatores vel falsarii littera- tione ordinum aliorumque Sa- id a complice confessario sive rum, decretorum vel rescrip- cramentorum directe sive indirecte inductus torum Sedis Apostolicae vel Can. 2364. Minister qui au- est. iisdem litteris, decretis vel re- sus fuerit Sacramenta admi- scriptis scienter utentes in- nistrare illis qui iure sive divi- Can. 2368. § 1. Qui sollici- currunt ipso facto in excom- no sive ecclesiastico eadem tationis crimen de quo in can. municationem speciali modo recipere prohibentur, suspen- 904, commiserit, suspendatur Sedi Apostolicae reservatam. datur ab administrandis Sa- a celebratione Missae et ab audiendis sacramentalibus § 2. Clerici delictum de quo cramentis per tempus pru- confessionibus vel etiam pro in § 1 committentes aliis poe- denti Ordinarii arbitrio defi- delicti gravitate inhabilis ad nis praeterea coerceantur, niendum aliisque poenis pro ipsas excipiendas declaretur, quae usque ad privationem gravitate culpae puniatur, fir- privetur omnibus beneficiis, beneficii, officii, dignitatis et mis peculiaribus poenis in ali- dignitatibus, voce activa et pensionis ecclesiasticae ex- qua huius generis delicta iure passiva, et inhabilis ad ea tendi possunt; religiosi autem statutis. omnia declaretur, et in casi- priventur omnibus officiis

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 224 bus gravioribus degradationi ratoriam vel condemnato- ab Ordinario dispensatio- quoque subiiciatur. riam, aut a notorio apostata, nem obtinuerint. § 2. Fidelis vero, qui scien- haeretico, schismatico; qui TITULUS XVIIDe delictis ter omiserit eum, a quo solli- vero bona fide a quopiam eo- contra obligationes proprias citatus fuerit, intra mensem rum sit ordinatus, exercitio status clericalis vel religiosi careat ordinis sic recepti do- denuntiare contra praescrip- Can. 2376. Sacerdotes qui nec dispensetur. tum can. 904, incurrit in ex- neque ab Ordinario dispensati communicationem latae sen- Can. 2373. In suspensio- neque legitimo impedimento tentiae nemini reservatam, nem per annum ab ordinum detenti examen de quo in non absolvendus nisi post- collatione Sedi Apostolicae can. 130 facere renuerint, ab quam obligationi satisfecerit reservatam ipso facto incur- Ordinario congruis poenis ad aut se satisfacturum serio runt: illud cogantur. promiserit. 1º. Qui contra praescriptum Can. 2377. Sacerdotes Can. 2369. § 1. Confessa- can. 955, alienum subditum contra praescriptum can. rium, qui sigillum sacramen- sine Ordinarii proprii litteris 131, § 1 contumaces, Ordina- tale directe violare prae- dimissoriis ordinaverint; 2º. rius pro suo prudenti arbitrio sumpserit, manet excommu- Qui subditum proprium, qui puniat; quod si fuerint reli- nicatio specialissimo modo alibi tanto tempore moratus giosi confessarii curam ani- Sedi Apostolicae reservata; sit ut canonicum impedimen- marum non gerentes, eos ab qui vero indirecte tantum, tum contrahere ibi potuerit, audiendis saecularium con- obnoxius est poenis, de qui- ordinaverint contra praescrip- fessionibus suspendat. bus in can. 2368, § 1. tum can. 993, n. 4, 994; Can. 2378. Clerici maiores § 2. Quicunque praescrip- 3º. Qui aliquem ad ordines qui in sacro ministerio ritus et tum can. 889, § 2 temere maiores sine titulo canonico caeremonias ab Ecclesia violaverit, pro reatus gravita- promoverint contra praescrip- praescriptas graviter negli- te plectatur salutari poena, tum can. 974, 5 1, n. 7; gant et moniti sese non quae potest esse etiam ex- 4º. Qui, salvo legitimo privi- emendaverint, suspendantur communicatio. legio, religiosum, ad familiam pro diversa reatus gravitate. Can. 2370. Episcopus ali- pertinentem quae sit extra Can. 2379. Clerici, contra quem consecrans in Episco- territorium ipsius ordinantis, praescriptum can.136, habi- pum, Episcopi vel, loco Epi- promoverint, etiam cum litte- tum ecclesiasticum et tonsu- scoporum, presbyteri assi- ris dimissorialibus proprii Su- ram clericalem non gestan- stentes, et qui consecratio- perioris, nisi legitime proba- tes, graviter moneantur; nem recipit sine apostolico tum fuerit aliquem e casibus transacto inutiliter mense a mandato contra praescriptum occurrere, de quibus in can. monitione, quod ad clericos can. 953, ipso iure suspensi 966. minores attinet, servetur sunt, donec Sedes Apostolica Can. 2374. Qui sine litteris praescriptum eiusdem can. eos dispensaverit. vel cum falsis dimissoriis lit- 136, § 3; clerici autem maio- Can. 2371. Omnes, etiam teris, vel ante canonicam ae- res, salvo praescripto can. episcopali dignitate aucti, qui tatem, vel per saltum ad or- 188, n. 7, ab ordinibus recep- per simoniam ad ordines dines malitiose accesserit, est tis suspendantur, et si ad vi- scienter promoverint vel pro- ipso facto a recepto ordine tae genus a statu clericali moti fuerint aut alia Sacra- suspensus; qui autem sine alienum notorie transierint, menta ministraverint vel re- litteris testimonialibus vel de- nec, rursus, moniti, resipue- ceperint, sunt suspecti de tentus aliqua censura, irregu- rint, post tres menses ab hac haeresi; clerici praeterea su- laritate aliove impedimento, ultima monitione deponantur. spensionem incurrunt Sedi gravibus poenis secundum Can. 2380. Clerici vel reli- Apostolicae reservatam. rerum adiuncta puniatur. giosi mercaturam vel nego- Can. 2372. Suspensionem Can. 2375. Catholici qui tiationem per se aut per alios a divinis, Sedi Apostolicae re- matrimonium mixtum, etsi exercentes contra praescrip- servatam, ipso facto contra- validum, sine Ecclesiae di- tum can. 142, congruis poe- hunt, qui recipere ordines spensatione inire ausi fuerint, nis pro gravitate culpae ab praesumunt ab excommuni- ipso facto ab actibus legitimis Ordinario coerceantur. cato vel suspenso vel inter- ecclesiasticis et Sacramenta- Can. 2381. Qui officium, dicto post sententiam decla- libus exclusi manent, donec beneficium, dignitatem obti- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 225 net cum onere residentiae, si vilegiis omnibus suae religio- violantes, graviter mo- illegitime absit: nis privatus; et si redierit, neantur et, emendatione non 1º. Eo ipso privatur omni- perpetuo caret voce activa et secuta, puniantur etiam pri- bus fructibus sui beneficii vel passiva, ac praeterea aliis vatione vocis activae et pas- officii pro rata illegitimae ab- poenis pro gravitate culpae a sivae et, si Superiores sint, sentiae, eosque tradere debet Superioribus puniri debet ad etiam officii. Ordinario, qui ecclesiae vel normam constitutionum. TITULUS XVIII De delictis in alicui pio loco vel pauperibus Can. 2386. Religiosus fugi- collatione, susceptione et di- distribuat; tivus ipso facto incurrit in pri- missione dignitatum, officio- 2º. Officio, beneficio, digni- vationem officii, si quod in rerum et beneficiorum ecclesia- tate privetur, ad normam ligione habeat, et in suspen- sticorum can. 2168-2175. sionem proprio Superiori ma- Can. 2390. § 1. Libertatem iori reservatam, si sit in sa- Can. 2382. Si parochus electionum ecclesiasticarum cris; cum autem redierit, pu- graviter neglexerit Sacra- quovis modo per se vel per niatur secundum constitutio- mentorum administrationem, alios impedientes, vel electo- nes, et si constitutiones nihil infirmorum assistentiam, res aut electum, peracta ca- de hoc caveant, Superior ma- puerorum populique institu- nonica electione, propter eam ior pro gravitate culpae poe- tionem, concionem diebus quoquo modo gravantes, pro nas infligat. dominicis ceterisque festis, modo culpae puniantur. custodiam ecclesiae paroecia- Can. 2387. Religiosus cleri- § 2. Quod si electioni a col- lis, sanctissimae Eucharistiae, cus cuius professio ob admis- legio clericorum vel religioso- sacrorum oleorum, ab Ordi- sum ab ipso dolum nulla fue- rum peragendae, laici vel nario coerceatur ad normam rit declarata, si sit in minori- saecularis potestas sese ille- can. 2182-2185. bus ordinibus constitutus, e gitime, contra libertatem ca- statu clericali abiiciatur; si in Can. 2383. Parochus qui nonicam, immiscere prae- maioribus, ipso facto suspen- paroeciales libros diligenter, sumpserint, electores qui sus manet, donec Sedi Apo- ad normam iuris, non con- hanc immixtionem sollicitave- stoticae aliter visum fuerit. scripserit aut servaverit, a rint vel sponte admiserint, proprio Ordinario pro gravita- Can. 2388. § 1. Clerici in ipso facto privati sunt pro ea te culpae puniatur. sacris constituti vel regulares vice iure eligendi; qui vero aut moniales post votum sol- suae electioni taliter factae Can. 2384. Canonicum lemne castitatis, itemque om- scienter consenserit, fit ad of- theologum et poenitentiarium nes cum aliqua ex praedictis ficium vel beneficium, de quo in suis muneribus obeundis personis matrimonium etiam agitur, ipso facto inhabilis. negligentes, Episcopus grada- civiliter tantum contrahere tim compellat monitionibus, Can. 2391. § 1. Collegium praesumentes, incurrunt in comminatione poenarum, quod indignum scienter ele- excommunicationem latae subtractione portionis fruc- gerit, ipso facto privatur pro sententiae Sedi Apostolicae tuum iis assignandae qui illo- ea vice iure ad novam elec- simpliciter reservatam; clerici rum vices suppleant; et per- tionem procedendi. praeterea, si moniti, tempore durante per integrum annum § 2. Singuli vero electores ab Ordinario pro adiunctorum negligentia post monitionem, qui substantialem electionis diversitate praefinito, non re- suspensione a beneficio plec- formam scienter non serva- sipuerint, degradentur, firmo tat; negligentia vero producta verint, possunt pro gravitate praescripto can.188, n. 5. per aliud semestre, ipso be- culpae ab Ordinario puniri. § 2. Quod si sint professi neficio privet. § 3. Clerici vel laici qui indi- votorum simplicium perpe- Can. 2385. Firmo prae- gnum scienter praesentave- tuorum tam in Ordinibus scripto can. 646, religiosus, rint vel nominaverint, iure quam in Congregationibus re- apostata a religione, ipso iure praesentandi vel nominandi ligiosis, omnes ut supra, ex- incurrit in excommunicatio- ipso facto pro ea vice carent. communicatio tenet latae nem, proprio Superiori maiori sententiae Ordinario reserva- Can. 2392. Firmo prae- vel, si religiosit laicalis aut ta. scripto can. 729, delictum non exempta; Ordinario loci perpetrantes simoniae in qui- Can. 2389. Religiosi legem in quo commoratur, reserva- buslibet officiis, beneficiis aut vitae communis constitutioni- tam, ab actibus legitimis ec- dignitatibus ecclesiasticis: clesiasticis est exclusus, pri- bus praescriptae in re notabili

btcabf Codex Iuris Canonici 1917 226 1º. Incurrunt in excommu- Can. 2395. Qui scienter ac- praemissa monitione, de- nicationem latae sententiae ceptat collationem officii, be- serere cogatur per suspensio- Sedi Apostolicae simpliciter neficii vel dignitatis de iure nem a divinis aliasve poenas, reservatam; non vacantis et patiatur se in depositione, si res ferut, non 2º. Ipso facto privati in per- eius possessionem immitti, exclusa. petuum manent iure eligendi, sit ipso facto inhabilis ad illa Can. 2402. Abbas vel Prae- praesentandi, nominandi, si postea assequenda aliisque latus nullius qui contra prae- quod habeant; poenis pro modo culpae pu- scriptum can. 322, § 2, bene- niatur. 3º. Si clerici sint, praeterea dictionem non receperit, est suspendantur. Can. 2396. Clericus, qui ipso facto a iurisdictione su- assecutus pacificam posses- spensus. Can. 2393. Omnes qui iure sionem officii vel beneficii eligendi, praesentandi, vel Can. 2403. Qui contra cum priore incompatibilis, nominandi legitime fruuntur, praescriptum can. 1406 fidei prius quoque retinere praesi, neglecta auctoritate illius professionem sine iusto im- sumpserit contra praescrip- cui confirmatio vel institutio pedimento emittere negligat, tum can. 156, 1439, utroque competit, officium, benefi- moneatur, praefinito quoque privatus ipso iure exsistat. cium aut dignitatem ecclesia- congruo termino; quo tran- sticam conferre praesumpse- Can. 2397. Si quis ad di- sacto, contumax, etiam per rint, suo iure pro ea vice ipso gnitatem cardinalitiam pro- privationem officii, beneficii, facto privati manent. motus, iusiurandum, de quo dignitatis, muneris, puniatur; in can. 234, emittere recusa- nec interim beneficii, officii, Can. 2394. Qui beneficium, verit, ipso facto cardinalitia dignitatis, muneris fructus fa- officium vel dignitatem eccle- dignitate privatus perpetuo cit suos. siasticam propria auctoritate maneat. occupaverit vel, ad ea elec- TITULUS XIX De abusu potus, praesentatus, nominatus Can. 2398. Si quis ad epi- testatis vel officii ecclesiastici in eorundem possessionem scopatum promotus, contra Can. 2404. Abusus pote- vel regimen seu administra- praescriptum can. 333 intra statis ecclesiasticae, prudenti tionem sese ingesserit, ante- tres menses consecrationem legitimi Superioris arbitrio, quam necessarias litteras suscipere neglexerit, fructus pro gravitate culpae puniatur, confirmationis vel institutionis non facit suos, fabricae eccle- salvo praescripto canonum acceperit easque illis osten- siae cathedralis applicandos; qui certam poenam in aliquos derit, quibus de iure debet: et si postea in eadem negli- abusus statuunt. gentia per totidem menses 1º. Sit ipso iure ad eadem Can. 2405. Vicarius Capitu- perstiterit, episcopatu priva- inhabilis et praeterea ab Or- laris aliive omnes tam de Ca- tus ipso iure manet. dinario pro gravitate culpae pitulo, Quam extranei, qui puniatur; Can. 2399. Clerici maiores, documentum quodlibet ad munus a proprio Ordinario 2º. Per suspensionem, pri- Curiam episcopalem perti- sibi commissum, sine eiu- vationem beneficii, officii, di- nens sive per se sive per sdem Ordinarii licentia, dese- gnitatis antea obtentae et, si alium subtraxerint vel destru- rere praesumentes, suspen- res ferat, etiam per deposi- xerint vel celaverint vel subdantur a divinis ad tempus ab tionem, cogatur a beneficii, stantialiter immutaverint, in- Ordinario secundum diversos officii, dignitatis occupatione currunt ipso facto in excom- casus praefiniendum. eorumque regimine vel admi- municationem Sedi Apostoli- nistratione statim, monitione Can. 2400. Clericus qui in cae simpliciter reservatam, et praemissa, recedere; manus laicorum officium, be- ab Ordinario etiam privatione neficium aut dignitatem ec- officii, beneficii, plecti pote- 3º. Capitula vero, conven- clesiasticam resignare prae- runt. tus aliique omnes ad quos sumpserit, ipso facto in su- spectat, huiusmodi electos, Can. 2406. § 1. Quicunque spensionem a divinis incurrit. praesentatos vel nominatos officio tenetur acta vel docu- ante litterarum exhibitionem Can. 2401. Si quis in deti- menta seu libros Curiarum admittentes, ipso facto a iure nendo officio, beneficio, di- ecclesiasticarum vel libros eligendi, nominandi vel prae- gnitate, non obstante legiti- paroeciales conficiendi, con- sentandi suspensi maneant ma privatione aut remotione, scribendi aut conservandi, si ad beneplacitum Sedis Apo- persistat, aut ne ea dimittat, ea falsare, adulterare, de- stolicae. moras illegitime nectat, ea, struere vel occultare prae- btcabf Codex Iuris Canonici 1917 227 sumpserit, suo officio privetur sorias pro ordinatione contra rium loci certiorem facere aliisve gravibus poenis ab Or- praescriptum can. 958, § 1, de proxima alicuius admissio- dinario pro modo culpae pu- n. 3, ipso facto subiacet su- ne ad novitiatum vel ad pro- niatur. spensioni a divinis. fessionem. § 2. Qui vero acta, docu- Can. 2410. Superiores reli- Can. 2413. § 1. Antistitae menta vel libros hos legitime giosi qui, contra praescriptum quae post indictam visitatio- petenti exscribere, transmit- can. 965-967, subditos suos nem religiosas in aliam do- tere seu exhibere dolose de- ad Episcopum alienum ordi- mum, Visitatore non consen- trectaverit aliove quovis nandos remittere praesump- tiente, transtulerint, itemque modo officium suum prodide- serint, ipso facto suspensi religiosae omnes, sive Anti- rit, privatione officii vel su- sunt per mensem a Missae stitae sive subditae, quae per spensione ab eodem et mulc- celebratione. se vel per alios, directe vel ta ad arbitrium Ordinarii pro Can. 2411. Superiores reli- indirecte, religiosas induxe- gravitate casus puniri potest. giosi qui candidatum non ido- rint ut interrogatae a Visita- Can. 2407. Qui Curiae offi- neum contra praescriptum tore taceant vel veritatem ciales seu administros quo- can. 542, aut sine requisitis quoquo modo dissimulent aut svis ecclesiasticos, iudices, litteris testimonialibus contra non sincere exponant; vel ei- advocatos vel procuratores praescriptum can. 544, ad sdem, ob responsa quae Visi- donis aut pollicitationibus ad novitiatum receperint, vel ad tatori dederint, molestiam, actionem vel omissionem of- professionem contra prae- sub quovis praetextu, attule- ficio suo contrariam inducere scriptum can. 571, § 2 admi- rint, inhabiles ad officia asse- tentaverit, congrua poena serint, pro gravitate culpae quenda, quae aliarum regi- plectatur et ad reparanda puniantur, non exclusa officii men secumferunt, a Visitato- damna, si qua illata sint, privatione. re declarentur et Antistitae officio, quo funguntur, pri- compellatur. Can. 2412. Religiosarum ventur. Can. 2408. Taxas consue- etiam exemptarum Antistitae tas et legitime approbatas ad pro gravitate culpae, non ex- § 2. Quae in superiore pa- normam can. 1507, augentes clusa, si res ferat, officii pri- ragrapho praescripta sunt, aut ultra eas aliquid exigen- vatione, ab Ordinario loci pu- etiam virorum religionibus tes, gravi mulcta pecuniaria niantur: applicentur. coerceantur, et recidivi ab of- 1º. Si contra praescriptum Can. 2414. Antistita quae ficio suspendantur vel remo- can. 549 dotes puellarum re- contra praescriptum can. veantur pro culpae gravitate, ceptarum quoquo modo im- 521, § 3, 522, 523 se gesse- praeter obligationem resti- pendere praesumpserint, sal- rit, a loci Ordinario moneatur; tuendi quod iniuste percepe- va semper obligatione de qua si iterum deliquerit, ab eo- rint. in can. 551; dem officii privatione puniatur, illico tamen certiore facta Can. 2409. Vicarius Capitu- 2º. Si contra praescriptum Sacra Congregatione de Reli- laris concedens litteras dimis- can. 552 omiserint Ordina- giosis. FINIS Initium

btcabf