Jerzy Trocha Obrona Cywilna – System Ochrony Ludności Na Przykładzie Gminy Gozdowo : Cześć I

Jerzy Trocha Obrona cywilna – system ochrony ludności na przykładzie gminy Gozdowo : cześć I

Obronność - Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej nr 1(9), 199-214

2014 OBRONNO ŚĆ . Zeszyty Naukowe 1(9)/2014 Obrona Cywilna – system ochrony ludności… ISSN 2299-2316

OBRONA CYWILNA – SYSTEM OCHRONY LUDNOŚCI NA PRZYKŁADZIE GMINY GOZDOWO (CZEŚĆ I)

„Tam gdzie rodzą się wątpliwości, nie ma bezpieczeństwa”. Dorota Terakowska

Wprowadzenie

Obrona cywilna jest jednym z elementów systemu obrony pa ństwa. W my śl ustawodawcy jest to system, który ma na celu (…) ochron ę ludno- ści, zakładów pracy i u żyteczno ści publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu kl ęsk żywiołowych i zagro żeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków 1. Zadania, które są podstaw ą istnienia OC maj ą kluczowe znaczenie dla społecze ństwa. Obecnie jednak dostrzec mo żna wyra źny spadek znaczenia obrony cywilnej w kraju, pomimo wi ążą cego Polsk ę I Protokołu do Konwencji Genewskich , który nakłada konieczno ść realizowania zało- żeń OC. Raport Najwy ższej Izby Kontroli dotycz ący przygotowania struktur obrony cywilnej do wykonywania zada ń w okresie wojny i pokoju z 2012 r. wykazał, że OC to system nieefektywny 2. Informacje przedstawione przez NIK jednoznacznie wskazuj ą, i ż jest to organ martwy, istniej ący jedynie formalnie, mimo istotnych zada ń wpisanych w działalno ść OC. Przeprowa- dzona kontrola w 14 gminach uwydatniła liczne bł ędy zwi ązane z niemal ka żdym aspektem funkcjonowania obrony cywilnej. Nie ścisło ści dotyczyły równie ż regulacji prawnych. Istotne jest w zaistniałych okoliczno ściach, aby w obliczu współczesnych zagro żeń, do których nale ży zaliczy ć równie ż terroryzm, weryfikowa ć systemy maj ące za cel ochron ę ludno ści. Wszystkie elementy składaj ące si ę na bezpiecze ństwo pa ństwa, w tym obrona cywilna, odgrywaj ą wa żną rol ę. Niniejsze opracowanie dotyczy analizy systemu OC w poło żnej w województwie mazowieckim w gminie Gozdowo. Meto-

1 Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowi ązku obrony Rzeczypospo- litej Polskiej , Dz. U. z 2013 r. , poz. 1355, art. 137. 2 Zob., Raport Najwy ższej Izby Kontroli na temat: Przygotowania struktur obrony cywilnej do realizacji zada ń w okresie wojny i pokoju , Warszawa 2012. 199 Jerzy Trocha dami badawczymi jakimi posłu żono si ę, aby wykaza ć działalno ść obrony cywilnej był wywiad z pracownikiem Urz ędu Gminy Gozdowo odpowie- dzialnym za OC i badania opinii na próbie reprezentatywnej wśród mieszka ńców oraz uczniów szkół podstawowych i szkoły gimnazjalnej w gminie. Podczas budowy kwestionariusza, przed przyst ąpieniem do realizacji bada ń wykonano badania pilota żowe, aby wyeliminowa ć bł ędy w tworzonej ankiecie. Opracowanie, z racji swojej obj ęto ści, podzielone zostało na dwie cz ę- ści. W pierwszej, zaprezentowano genez ę powstania obrony cywilnej, peł- nione zadania, a tak że akty prawne reguluj ące funkcjonowanie OC. W ob- szerniejszym zakresie omówiono definicj ę oraz rozumienie obrony cywilnej. Wyniki przeprowadzonych bada ń ilo ściowych zawarte zostały w cz ęś ci drugiej.

Istota obrony cywilnej

Bezpiecze ństwo to fundamentalna płaszczyzna działalno ści pa ństwa. Wst ąpienie Polski do NATO i Unii Europejskiej znacznie przyczyniło si ę do zwi ększenia odczuwalnego spokoju społecznego. System obronny nie po- winien jednak opiera ć si ę na pomocy wynikaj ącej z porozumie ń z pa ń- stwami sojuszniczymi, lecz na posiadaniu własnych sił i środków zdolnych w razie potrzeby do natychmiastowego reagowania. Obrona cywilna stanowi ąc integraln ą cz ęść systemu obronnego RP jest nierozł ącznie zwi ąza- na z ka żdym szczeblem administracji rz ądowej oraz samorz ądowej, orga- nizacjami społecznymi i zakładami pracy. Przed przyst ąpieniem do szcze- gółowej analizy przeprowadzonych bada ń przedstawiona zostanie istota obrony cywilnej. We wszystkich aktach prawnych, zarówno krajowych jak i mi ędzynaro- dowych, obrona cywilna definiowana jest bardzo podobnie. Mi ędzynarodo- wa Organizacja Obrony Cywilnej wyja śnia, że to (…) system organizacyjny działania, planowania, szkolenia i gotowo ści w nagłych wypadkach szczebla lokalnego i krajowego nastawiony na ochron ę ludno ści cywilnej w przypadku katastrof naturalnych, spowodowanych przez człowieka lub wynika- jących z działa ń zbrojnych 3. Definicj ę OC w polskiej legislacji, prezentuje Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowi ązku obrony Rzeczy- pospolitej Polskiej . Oba wyja śnienia s ą wła ściwe, jednak poj ęcie OC w przytoczonej ustawie jest jednoznaczne. Niezwykle istotne dla zrozumienia wa żko ści obrony cywilnej dla bezpiecze ństwa jest poznanie historii powstania tego systemu. Pocz ątek

3 Informator o obronie i ochronie cywilnej w niektórych pa ństwach Europy zachodniej i północnej SOCK , Warszawa 1994, s. 3-4. 200 Obrona Cywilna – system ochrony ludności… kształtowania si ę obrony cywilnej datowany jest na I Wojn ę Światow ą. Zbombardowanie Londynu i Pary ża sprawiło, że zacz ęto na świecie rozwi- ja ć my śl ukierunkowan ą na opracowanie systemu zdolnego do ochrony bezbronnej ludno ści cywilnej w gł ębi pa ństwa prowadz ącego działania wojenne. Prekursorami OC były Niemcy, Francja i Wielka Brytania, które jako pierwsze stworzyły systemy obrony przeciwlotniczej. W Polsce za pocz ątek powstania obrony cywilnej przyjmuje si ę rok 1922, kiedy to utworzone zostały: Liga Obrony Powietrznej Pa ństwa oraz Towarzystwo Obrony Przeciwgazowej. Po 6. latach obie organizacje poł ą- czyły si ę tworz ąc Lig ę Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP). Naj- wa żniejszym zadaniem LOPP było (…) popieranie polskiego lotnictwa we wszystkich jego dziedzinach, wszechstronne badanie środków obrony chemicznej oraz przygotowanie ludno ści do obrony przeciwgazowej 4. Z czasem kompetencje Ligi uległy rozszerzeniu. Organizacja stała si ę najwa żniejsz ą instytucj ą maj ącą za zadanie konsolidacje ludno ści cywilnej do obrony kraju. W połowie lat 30. XX wieku, stowarzyszenie liczyło 1,5 mln członków 5. Podczas kampanii wrze śniowej w 1939 r. LOPP miała znacz ący wkład w obron ę Polski. Na uwag ę zasługuje dobrze działaj ący system ostrzegania przed atakami lotniczymi. Po wojnie powołano Terenow ą Obron ę Przeciwlotnicz ą (TOPL) maj ącą na celu kontynuowanie działalno ść ligi. Organizacja miała jednak odmienny charakter, bowiem posiadała zmilitaryzowane jednostki medyczno- sanitarne. Oprócz edukacji obronnej społecze ństwa, do obowi ązków TOPL nale żała tak że ochrona ludno ści przed skutkami wybuchu broni masowego ra żenia 6. W 1964 r. Terenowa Obrona Przeciwlotnicza została przebudo- wana. Powstała nowa jednostka – Powszechna Samoobrona (PS), która została wł ączona w struktury Obrony Terytorialnej Kraju. Organizacja miała podobne zadania do TOPL. Godny podkre ślenia jest pozytywny efekt dzia- łania PS w realizacji szkole ń i ćwicze ń obronnych społecze ństwa oraz do- bra współpraca z Obron ą Terytorialn ą. Po ogólnopolskim ćwiczeniu Kraj – 73 maj ącym na celu zweryfikowanie dotychczasowej formy i zasad działania systemu, podj ęto decyzj ę o reor- ganizacji PS 7. Nast ępnie 18 maja 1973 r. Rada Ministrów przyj ęła uchwał ę o utworzeniu obrony cywilnej w miejsce Powszechnej Samoobrony. Nowo powstały system ochrony ludno ści przej ął zadania dotychczasowych organizacji zajmuj ących si ę problemami obrony cywilnej. Obrona cywilna stała si ę wielofunkcyjnym organizmem, który obok sił zbrojnych był najwa żniej- sz ą cz ęś ci ą struktury obronnej pa ństwa.

4 Praca zbiorowa, Pi ętnastolecie L.O.P.P ., Warszawa 1938, s. 28. 5 Zob., M. Romeyko (red.), Polska lotnicza , Warszawa 1937, s. 132. 6 Zob., J. Suwart, Kronika Obrony Cywilnej w Polsce (1922-1984), Warszawa 1986, s. 47. 7 Zob., tam że, s. 79. 201 Jerzy Trocha

Z upływem lat OC zacz ęła si ę przekształca ć. W 1991 r. ratyfikowane przez Polsk ę zostały I i II Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich z 1949 r ., a nast ępnie wydano Rozporz ądzenie Rady Ministrów z 28 wrze- śnia 1993 r. w sprawie obrony cywilnej. Dokument doprecyzował Ustaw ę z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowi ązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej . Zadania obrony cywilnej zostały podzielone na realizowane w czasie wojny i pokoju. W przypadku działa ń zbrojnych nale żało do nich: wykrywanie zagro żenia oraz ostrzeganie i alarmowanie; organizowanie ewakuacji ludno ści; przygotowywanie budowli ochronnych; zaopatrywanie ludno ści w sprz ęt i środki ochrony indywidualnej; zaciemnianie i wygasza- nie oświetlenia; organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych; udzielanie poszkodowanym pomocy medycznej; walk ę z po żarami; przygotowanie oraz prowadzenie likwidacji ska żeń i zaka żeń; ochron ę żywno ści i innych dóbr niezb ędnych do przetrwania; organizowanie dora źnych pomieszcze ń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludno ści; zabezpieczenie dóbr kultury, urz ądze ń u żyteczno ści publicznej i wa żnej dokumentacji; dora źne przywra- canie działania niezb ędnych słu żb u żyteczno ści publicznej, w tym pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych uj ęć wody pitnej; dora źną pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porz ądku w strefach dotkni ętymi kl ęskami; dora źną pomoc w grzebaniu zmarłych 8. W czasie pokoju obrona cywilna miała przede wszystkim realizowa ć funkcj ę szkoleniow ą oraz przygotowu- jącą społecze ństwo do udziału w samoobronie, a tak że prowadzi ć działal- no ść planistyczn ą. W 1997 r. obrona cywilna została przeniesiona z Ministerstwa Obrony Narodowej do ministerstwo wła ściwe od spraw wewn ętrznych. Nast ępnie po wst ąpieniu Polski do struktur NATO i kilka lat pó źniej do Unii Europej- skiej dostrzega si ę wyra źny spadek znaczenia OC w kraju. W dniu 1 lipca 2004 roku uchylono Rozporz ądzenie w sprawie obrony cywilnej z 1993 roku 9. Zadania OC powierzono Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a Szefem Obrony Cywilnej Kraju jednocze śnie zostawał Komendant Główny PSP. Wydana Ustawa z 26 kwietnia 2007 r. o zarz ądzaniu kryzysowym sprawiła, że zadania ZK nało żyły si ę z obowi ązkami obrony cywilnej. St ąd OC straci- ła swoj ą pozycj ę w systemie bezpiecze ństwa kosztem zarz ądzania kryzysowego. Uwidacznia si ę to równie ż na przykładzie zmian nazw komórek organizacyjnych Urz ędów Wojewódzkich. Poprzednie Wojewódzkie Inspek- toraty Obrony Cywilnej przekształcono w obecnie funkcjonuj ące Wydziały Zarz ądzania Kryzysowego.

8 Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 28 wrze śnia 1993 r. w sprawie obrony cywilnej Dz. U. z 1993 r. nr 93, poz. 429, §1.1. 9 Stwierdzono na podstawie bazy aktów prawnych, http://prawo.legeo.pl/prawo/rozporzadzenie-rady-ministrow-z-dnia-28-wrzesnia-1993-r-w-sprawie-obrony-cywilnej/rozdzial- 1_zadania-obrony-cywilnej/?on=21.10.1993, [dost ęp: 22.02.2014]. 202 Obrona Cywilna – system ochrony ludności…

Kolejn ą zmian ą, która miała wpływ na obron ę cywiln ą była reforma szkolnictwa wy ższego z 1 wrze śnia 2009 r. ko ńcz ąca nauk ę Przysposobie- nia obronnego w liceach i technikach. W miejsce poprzedniego przedmiotu wprowadzono nowy – Edukacja dla bezpiecze ństwa prowadzony jedynie przez 30 godzin w cyklu nauczania gimnazjalnego oraz w szkołach śred- nich.

Struktura obrony cywilnej

OC podobnie jak wszystkie systemy posiada swoj ą hierarchiczn ą struktur ę. Centralnym organem administracji rz ądowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju10 . Jest on powoływany przez Premie- ra na wniosek ministra wła ściwego od spraw wewn ętrznych, któremu bez- po średnio podlega. Szefem Obrony Cywilnej Kraju zostaje Komendant Główny Stra ży Po żarnej co wynika z faktu przeniesienia obowi ązków OC na Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą. Na Szefie Obrony Cywilnej Kraju spoczywa- ją obowi ązki: • przygotowania projektów zało żeń i zasad działania obrony cywilnej; • ustalanie ogólnych zasad realizacji zada ń obrony cywilnej; • koordynowanie okre ślonych przedsi ęwzi ęć i sprawowanie kontroli realizacji przez organy administracji rz ądowej i organy samorz ądu terytorialnego zada ń obrony cywilnej; • sprawowanie nadzoru nad odbywaniem zasadniczej słu żby w obronie cywilnej 11 . Zadania Szefa OC Kraju oraz szefów OC w województwach i powia- tach doprecyzowane są w rozporz ądzeniu 12 . W zale żno ści od szczebla samorz ądu terytorialnego, szefami OC s ą: • wojewodowie (województwa); • staro ści lub prezydenci miast (powiaty i miasta na prawach powiatu); • wójtowie b ądź burmistrzowie (gminy i małe miasta). Szefowie Obrony Cywilnej odpowiadaj ą za kierowanie i nadzorowanie przygotowa ń oraz wykonania działa ń obrony cywilnej przez instytucje pa ń- stwowe, zakłady pracy i organizacje społeczne. Jednostkami odpowiedzial- nymi za wykonywanie zada ń OC s ą formacje obrony cywilnej. Stanowion ą zorganizowane, odpowiednio zaopatrzone i przeszkolone zgrupowania

10 Ustawa o powszechnym obowi ązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej …, art. 17, ust. 1. 11 Tam że, art. 17, ust. 4. 12 Zob., Rozporz ądzenie Rady Ministrów z 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowe- go zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin, Dz. U. z 2002 r. nr 96, poz. 850, §2. 203 Jerzy Trocha ludzi, składaj ące si ę z osób zatrudnionych w danym zakładzie pracy oraz mieszka ńców gmin i miast. W my śl przepisów w przedsi ębiorstwach, a tak- że w gminach powinny zosta ć utworzone formacje obrony cywilnej skiero- wane do realizacji zada ń ogólnych b ądź specjalnych 13 . Tworz ą je (…) w drodze rozporz ądzenia, ministrowie, a wojewodowie, starostowie, wójto- wie lub burmistrzowie (prezydenci miast) – w drodze zarz ądzenia (…). Formacje mog ą tworzy ć tak że pracodawcy 14 .

Podstawy prawne funkcjonowania obrony cywilnej w Polsce

Podstawowym i najwa żniejszym aktem prawnym reguluj ącym działanie oraz zasady organizacji obrony cywilnej jest I Protokół Dodatkowy z 1977 r. do Konwencji Genewskich w sprawie mi ędzynarodowego prawa wojenne- go. Polska była jednym z jego pomysłodawców, ale dokument został ratyfi- kowany przez Prezydenta RP dopiero w 1991 roku 15 . Podpisanie powy ż- szego aktu wymusza na Polsce prowadzenie systemu obrony cywilnej. Ka żde pa ństwo posiada równie ż wewn ętrzne przepisy ustalaj ące funkcjonowanie OC. W Polsce takimi dokumentami s ą: • Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowi ązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej; • Rozporz ądzenie Rady Ministrów z 28 wrze śnia 1993 r. w sprawie obrony cywilnej (obecnie uchylone); • Rozporz ądzenie Rady Ministrów z 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin; • Rozporz ądzenie Rady Ministrów w sprawie świadcze ń na rzecz obrony; • Ustawa z 18 kwietnia 2002 r. o stanie kl ęski żywiołowej; • Ustawa z 21 czerwca 2002 r. o stanie wyj ątkowym; • Ustawa z 20 czerwca 2002 r. o stanie wojennym oraz kompeten- cjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległo ści kon- stytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej 16 . Zgodnie z polskim prawem, obrona cywilna stanowi ważną cz ęść systemu obrony pa ństwa. Z wymienionych dokumentów, mo żna wywniosko- wa ć, że OC to zbiór działa ń z zakresu: planowania, organizowania i szko-

13 Ustawa o powszechnym obowi ązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej …, art. 138. 14 Zob., tam że. 15 Zob., F. Krynojewski, S. Mazur, G. Mikrut, P. Tchorzewski, Zarz ądzanie kryzysowe, obrona cywilna kraju, ochrona informacji niejawnych, Katowice 2003, s. 139. 16 Tam że, s.140. 204 Obrona Cywilna – system ochrony ludności… lenia, inwestowania, wyposażenia materiałowo-technicznego oraz zaopatrzenia 17 . Przedstawione akty prawne s ą podstaw ą funkcjonowania obrony cywilnej w Polsce. Liczba dokumentów okre ślaj ących realizacj ę zada ń OC mo że ulec zmianie o wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju, rozporz ądzenia Ra- dy Ministrów zwi ązane z obron ą cywiln ą oraz o nowe strategie obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa. Istniej ą tak że, prawa lokalne województw, po- wiatów i gmin, które musz ą by ć zgodne z prawem krajowym i w sposób wła ściwy dla danego samorz ądu terytorialnego regulowa ć kwestie obrony cywilnej. Przytoczone dokumenty przedstawiaj ą zasady formalnoprawne do działania OC, formy systemu obrony pa ństwa zajmuj ącego si ę przede wszystkim ochron ą mieszka ńców terenów zagro żonych.

Charakterystyka i zagrożenia dla gminy Gozdowo

Gmina Gozdowo znajduje si ę na Mazowszu, pomi ędzy Płockiem a Sierpcem. Po reformie administracyjnej z 1999 r. wchodzi w skład powiatu sierpeckiego, województwa mazowieckiego. Powstanie gminy datowane jest na rok 1972, dzi ęki uchwale nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodo- wej 18 , stała si ę najni ższ ą jednostk ą ówczesnego podziału terytorialnego pa ństwa. Gmina Gozdowo została utworzona z gromad Gozdowo i Lelice oraz 3 sołectw z gmin Goleszy i Bo żewo 19 . Najwy ższym urz ędnikiem administracji samorz ądowej gminy jest wójt. W bliskim s ąsiedztwie pozostaje: Zawidz, Bielsk, Brudze ń Du ży, Sierpc i Mochowo. Całkowity obszar gminy wynosi 126,7 km 2. Składa si ę z 31 sołectw, w których mieszcz ą si ę 42 miejscowo ści. Gmina Gozdowo, dzi ęki poło żeniu na Nizinie Mazowieckiej, charakteryzuje si ę łagodnym ukształtowaniem terenu, z powierzchni ą urozmaicon ą małymi, płytkimi dolinami. Przez gmin ę przepływaj ą niewielkie rzeki Sierpnica i Wierzbica, dopływy Skrwy. Oprócz tego wyst ępuj ą tu niedu że zbiorniki wodne znajduj ące si ę w okolicach Go- zdowa i Lelic, a tak że Smorzewa, Lisewa czy R ękawczyna. Klimat w gminie nie ró żni si ę od przeci ętnego w kraju. Najwy ższe, średnie temperatury wyst ępuj ą w lipcu +24 0C, za ś najniższe w lutym –6,2 0C. Średnia, roczna tem- peratura to +7,9 0C. W ostatnich latach odnotowano alarmuj ącą tendencj ę pojawiaj ących si ę susz w gminie. Zbyt małe ilo ści opadów deszczu w okresie letnim mog ą przynie ść w przyszło ści negatywne skutki. Gmina ma charakter rolniczy, przy czym sektor rolny opiera si ę głównie na gospodar- stwach indywidualnych. U żytki rolne stanowi ą 10353 ha. W zale żno ści od

17 Zob., tam że, s. 139. 18 Zob., W. Wróblewski, Samorz ąd Gminy Gozdowo w latach 2000-2010 , Gozdowo 2010, s. 9. 19 Zob., tam że. 205 Jerzy Trocha wsi, ich powierzchnia zajmuje od 57% do nawet 94%. W rejonie wyst ępuje bardzo słaba lesisto ść wynosz ąca około 8,8% oraz niskie uprzemysłowie- nie. W gminie znajduj ą si ę tak że, hodowle zwierz ąt ukierunkowane głównie na bydło i trzod ę chlewn ą. Obszar bogaty jest w zwierzyn ę drobn ą oraz grub ą tak ą jak dziki i sarny, wskutek czego na terenie działa, a ż 6 kół ło- wieckich. Cykliczne polowania wpływaj ą na rozwój gospodarstw agrotury- stycznych. Łączna liczba mieszka ńców w gminie szacowana jest na 6063 osoby 20 . G ęsto ść zaludnienia wynosi 50 osób na km 2, za ś do najbardziej zaludnionych wsi nale żą Gozdowo, Rempin i Lelice. Gmina le ży 25 km od najwi ększego miasta w okolicy Płocka, dzi ęki czemu na jej obszarze funk- cjonuje tak że transport publiczny obsługiwany przez tamtejsz ą komunikacj ę miejsk ą. Za spraw ą dogodnej trasy linii podmiejskich, poł ączone s ą ze sob ą wsie z najwi ększ ą liczb ą mieszka ńców. Poza tym gmina posiada stacj ę kolejow ą, przez któr ą przeje żdża poci ąg Kolei Mazowieckich relacji Płock – Sierpc. W gminie znajduj ą si ę równie ż jednostki o światowe, do których ucz ęsz- czaj ą dzieci oraz młodzie ż z gminy Gozdowo i okolic. Od 1 września 1999 r roku na jej terenie znajduj ą si ę 3 szkoły podstawowe z nast ępuj ącymi przy- nale żnymi obwodami szkolnymi: • Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Gozdowie; obwód – Antoniewo, Białuty, Bonisław, Bronoszewice, Czachorowo, Czarnomin, Dzi ęgielewo, Gnaty, Golejewo, Gozdowo, Głuchowo, Kolczyn, Kolonia Przybyszewo, Kowalewo Boguszyce, Kowalewo Podborne, Kowalewo Sko- rupki, Lisewo, Łysakowo, Rempin, R ękawaczyn, Rycharcice, Stradzewo, Zakrzewko; • Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszy ńskiego w Leli- cach; obwód – Bombalice, Cetlin, Lelice, Miodusy, Rogienice, Reczewo, Zbójno; • Szkoła Podstawowa w Ostrowach; obwód – Kozice, Smorzewo, Ku- niewo, Kurowo, Kurówko, Lisice – Folwark, Ostrowy, Wilkowo, Białoskóry 21 . Ponadto, w Gozdowie jest jeszcze Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II oraz przedszkole. Wymienione jednostki o światowe w przypadku zagro żenia stanowi ą miejsce ewakuacji społecze ństwa w zale żno ści od zamieszkałego obwodu. Ogromne znaczenie odgrywa ł ączno ść telefoniczna, która ma du ży wpływ na poziom bezpiecze ństwa mieszka ńców. Opisywana gmina posiada 3 maszty telefonii komórkowej wraz z antenami oraz stacjami bazowymi znajduj ącymi si ę w Gozdowie 22 . Pierwszy powstał w 2003 roku przy Gmin- nym Zakładzie Gospodarki Komunalnej. Jego administratorem jest operator

20 Zob., Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2013: gmina wiejska Gozdowo – powiat sierpecki , US w Warszawie, s. 1. 21 W. Wróblewski, Samorz ąd Gminy… , s. 40-41. 22 Zob., tam że, s. 56. 206 Obrona Cywilna – system ochrony ludności… telefonii komórkowej, firma T-Mobile. Kolejny maszt ulokowany jest na obszarze działki nale żą cej do oczyszczalni ścieków, zarz ądzany przez opera- tora Orange. Ostatni zbudowany został na terenie gruntów rolnych jednego z mieszka ńców, którego wła ścicielem jest Polkomtel . W skutek działania masztów, problem z zasi ęgiem urz ądze ń mobilnych w gminie nie istnieje. Wa żnym elementem z punktu widzenia obrony cywilnej jest Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej. Wodoci ągi s ą kluczowe dla bezpiecze ń- stwa, gdy ż dostarczaj ą wod ę niezb ędn ą dla życia i prawidłowego funkcjonowania człowieka. Obrona cywilna ma za zadanie ratowa ć społecze ństwo w obliczu mo ż- liwych zagro żeń, dlatego te ż na terenach gmin powinny znajdowa ć si ę przychodnie potrafi ące na miejscu pomóc w przypadku wyst ąpienia sytuacji kryzysowych. Prezentowana gmina posiada Publiczny Zakład Opieki Zdro- wotnej mieszcz ący si ę w Gozdowie. Ponadto w 2009 roku rada gminy po- wołała do życia Stra ż Gminn ą23 . Formacja liczy 3 osoby, a do jej obowi ąz- ków nale ży czuwanie nad porz ądkiem publicznym. Wa żną cz ęś ci ą ka żdej wiejskiej społeczno ści jest Ochotnicza Stra ż Po żarna (tab. 1). Ma ona ogromne znaczenie dla ochrony ludno ści zamieszkuj ącej gmin ę.

Tabela 1. Ochotnicza Stra ż Po żarna w gminie Gozdowo stan na 2009 rok Rok Rok wybudowania/ Liczba Lp. Siedziba OSP zało żenia rozbudowy remi- druhów zy 1 Bonisław 1916 1925 25 2 Cetlin 1923 1935 20 3 Gozdowo 1912 1960,1994 59 4 Kolczyn 1962 1978 18 Kowalewo Pod- 5 1962 1965 27 borne 6 Kurowo 1926 1935 22 7 Kurówko 1948 1970 11 8 Lelice 1915 1963, 1998 27 9 Rempin 1975 2002 29 10 Rycharcice 1965 1969 20 Źródło: A. Zakrzewski, Stra żacy w powiecie sierpeckim , Sierpc 2002; Stra żak Mazowiecki , nr 8-9 (56/57) z 2005 r., s. 16; nr 8-9 (80/81) z 2007 r. s. 20; nr 5 (95) z 2009 r., s. 18.

Z zamieszczonej tabeli wynika, że na obszarze gminy znajduje si ę 10 jednostek stra ży po żarnej. Ł ącznie liczon ą one 258 ochotników. Średnio

23 Zob., Uchwała nr 140/XXIV/08 Rady Gminy Gozdowo z dnia 30 grudnia 2008 r . 207 Jerzy Trocha jedna OSP przypada na 4 miejscowo ści. Najbardziej istotne dla bezpiecze ństwa gminy stanowi ą Ochotnicze Stra że Po żarne w Gozdowie, Leli- cach i Rempinie. Jednostki te posiadaj ą najlepszy sprz ęt i środki transportu oraz najcz ęś ciej bior ą udział w akcjach ratowniczo-ga śniczych, dzi ęki czemu dysponuj ą odpowiednim do świadczeniem. Poza tym OSP w Gozdowie jako jedyna w gminie wchodzi w skład Krajowego Systemu Ratowniczo- Ga śniczego, co uprawnia jednostk ę do współpracy z Pa ństwow ą Stra żą Po żarn ą. Pozostałe, posiadaj ą przestarzały sprz ęt i wymagaj ące remontu remizy, o czym świadczy ć mog ą lata ich budowy w prezentowanej tabeli, a tak że wizytacja na miejscu przez badacza. Ochotnicza Stra ż Po żarna jest organizacj ą samorz ądow ą. Jej działalno ść reguluj ą Ustawy: z 7 kwietnia 1989 r. o stowarzyszeniach, z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo ża- rowej i z 18 kwietnia 2002 r. o stanie kl ęski żywiołowej. Ka żdy oddział OSP posiada swojego prezesa, za ś najwy ższym zwierzchnikiem Gminnej Stra ży Po żarnej jest wójt. Istotne dla bezpiecze ństwa s ą tak że zabytki znajduj ące si ę na terenie gminy, które w wi ększo ści gro żą katastrof ą budowlana. Według wykazu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, znajduj ą si ę tu ró żne obiekty za- bytkowe: • w Bonisławiu: szkoła murowana lata 20 XX w. własno ść prywatna, kaplica cmentarna murowana XIX/XX w nr rej. 170/1095w z 10.04.1975 roku; • w Gozdowie: kościół murowany, neogotycki z 1901 roku, dzwonnica murowana pocz ątek XX w. nr rejestru 442 z 13.03.1978 roku; • w Kowalewie – Skorupki: dom nr 8 drewniany z połowy XIX wieku, dom drewniany z połowy XIX wieku; • w Kurowie: kościół murowany z 1884-86 nr rej. 437 z 13.03.1978 roku 24 . W gminie Gozdowo podobnie jak w innych regionach Polski wyst ępuj ą zagro żenia mog ące zakłóci ć spokój mieszka ńców. Charakteryzowana gmina, potencjalnie wydaje si ę by ć miejscem bezpiecznym, wolnym od powa ż- niejszych zagro żeń. Analizuj ąc jednak histori ę gminy, obszar oraz umiej- scowienie na mapie, dostrzec mo żna szereg bardzo powa żnych niebezpiecze ństw. Najwa żniejsze z punktu widzenia gminy jest zagro żenie ekologiczne płyn ące z bliskiej odległości płockiej rafinerii naftowej PKN Orlen S.A. Kon- cern znajduje si ę jedynie 25 km od gminy, co ma wpływ na nat ęż enie ruchu ci ęż arówek z niebezpiecznymi środkami chemicznymi. Przewóz materiałów nie jest w pełni kontrolowany. Dochodzi do tego nasilenie ruchu komunika- cyjnego w gminie, który powoduje równoczesny wzrost ryzyka kolizji. Wy-

24 Wykaz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie, Delegatura w Płocku, stan na 2006 r. 208 Obrona Cywilna – system ochrony ludności… padki drogowe z udziałem ci ęż arówek przewo żą cych substancje niebez- pieczne mog ą doprowadzi ć do ska żenia środowiska, a w rezultacie śmierci ludzi i zwierz ąt. Zagro żeniem dla gminy mo że by ć równie ż mo żliwo ść wyst ąpienia powa żnej dysfunkcji w płockiej rafinerii. Skala zniszczeń wynika- jąca z tego rodzaju zdarzenia przyniosłaby ogromne straty. Ten wariant, cho ć wydawa ć si ę mo że mało prawdopodobny, musi by ć brany pod uwag ę przez odpowiednie słu żby dbaj ące o bezpiecze ństwo mieszka ńców, w tym obron ę cywiln ą. Bł ąd ludzki jaki mo że si ę przydarzy ć niesie za sob ą ryzyko zagro żeń dla najbli ższej okolicy rafinerii. Historia pokazuje, że w przeszło- ści na świecie zdarzały si ę takie wypadki. Rafineria w Płocku stanowi wa ż- ną cz ęść infrastruktury krytycznej. Jest niezwykle istotna dla bezpiecze ń- stwa pa ństwa. W przypadku wyst ąpienia konfliktu zbrojnego stałaby si ę jednym z głównych obiektów zagro żonych atakiem. Kolejnym niebezpiecze ństwem s ą po żary szczególnie upraw rolnych, których w gminie Gozdowo jest najwi ęcej. Pojawiaj ące si ę w ostatnich latach susze w okresie letnim zwi ększaj ą ryzyko ich pojawienia si ę na terenie gminy. To niezwykle gro źne zjawisko, mog ące skutkowa ć du żymi stratami materialnymi dla mieszka ńców poprzez niszczenie nie tylko zbiorów uprawnych, ale równie ż materii organicznej gleby uniemo żliwiaj ąc szybk ą odnow ę upraw. Poza tym rozprzestrzenienie si ę po żarów mo że skutkowa ć zniszczeniem zabudowa ń, a tak że powodowa ć ofiary śmiertelne. Nast ępne zagro żenia s ą rezultatem działania sił natury. Nale żą do nich: huragany, upały, gwałtowne opady deszczu, wyładowania atmosferyczne czy te ż du że opady śniegu. Z racji tego, że gmina usytuowana jest na nizinie i nie posiada żadnej naturalnej osłony, wyst ępuj ą tu silne, porywiste wiatry. Na przestrzeni ostatnich lat sprawiły, że dochodziło do zerwania dachów w domach mieszka ńców i uszkodzenia słupów elektrycznych. Du- żym problemem s ą te ż upały powoduj ące susze oraz kłopoty przy upra- wach rolnych mieszka ńców gminy. Minione zimy pokazały tak że jak powa żne konsekwencje dla bezpiecze ństwa mog ą przynie ść intensywne opady śniegu. Zaspy powoduj ą kłopoty komunikacyjne utrudniaj ąc, w przypadku wezwania, szybkie dotarcie słu żb medycznych do potrzebuj ących pomocy czy zaopatrzenia ludno ści w artykuły pierwszej potrzeby. Katastrofy budowlane to kolejne mo żliwe zagro żenie. Pomimo, że na obszarze gminy Gozdowo nie wyst ępuj ą budynki wysokie, powy żej 25 m, to istnieje realne niebezpiecze ństwo wynikaj ące ze znacznej ilo ści zabytko- wych budowli, gro żą cych zawaleniem. Wi ększo ść tych konstrukcji jest w fatalnym stanie technicznym. Zaniedbane, pozostawione bez stałego nadzoru, stanowi ą doskonałe miejsce do osiedlania si ę osób bezdomnych. Niebezpiecze ństwo płyn ące z mo żliwo ści zawalenia si ę budynków, w któ- rych znajdowaliby si ę ludzie jest bardzo wysokie i nale ży je bra ć pod uwag ę oceniaj ąc ten rodzaj zagro żeń w gminie.

209 Jerzy Trocha

Du że ryzyko stanowi ć mo że równie ż brak zakładu utylizacji padliny i odpadów poubojowych. Bior ąc pod uwag ę fakt, iż obszar gminy bogaty jest w zwierzyn ę drobn ą i grub ą, zagro żenia sanitarno-epidemiologiczne s ą prawdopodobne. Zbyt pó źne wykrycie chorób w śród zwierz ąt mo że sprawi ć, że epizootia rozprzestrzeni si ę na wi ększy obszar ni ż gmina Gozdowo. Wpłynie na straty w śród zwierzyny hodowlanej, a niektóre choroby mog ą by ć przenoszone tak że na ludzi. Niezwykle istotn ą kwesti ą jest regularne badanie miejscowej zwierzyny pod wzgl ędem wyst ąpienia gro źnych chorób. Gmina Gozdowo w przeciwie ństwie do wielu miejscowo ści le żą cych nad wi ększymi rzekami nie jest zagro żona wyst ąpieniem powodzi. Rzeki płyn ące przez jej obszar oraz znajduj ące si ę tam zbiorniki wodne s ą zbyt małe i płytkie, aby mogły nie ść niebezpiecze ństwo podtopienia gruntów rolnych czy budynków mieszkalnych.

Działalność gminy na rzecz bezpieczeństwa

Gmina Gozdowo podobnie jak wszystkie urz ędy samorz ądu terytorialnego posiada swój odr ębny pion zajmuj ący si ę tematyk ą obrony cywilnej i zarz ądzania kryzysowego wspieraj ący wójta – terenowego szefa OC. W opisywanej gminie, problematyka obrony cywilnej nale ży do obowi ązków referatu spraw obywatelskich i organizacyjnych. Z racji niewielkiego obsza- ru i posiadanych funduszy gmina zatrudnia tylko 1 osob ę, która zajmuje si ę kwesti ą OC. Jest to stanowisko ł ączone z innymi obowi ązkami, dlatego te ż jego pełna nazwa brzmi Stanowisko pracy ds. ewidencji ludno ści, ewidencji działalno ści gospodarczej, spraw obronnych, obrony cywilnej i zarz ądzania kryzysowego 25 . Od 38 lat funkcj ę t ą pełni ta sama osoba, która zgodziła si ę udzieli ć wywiadu z zakresu działania OC w gminie. W roku 2008 zarz ądze- niem wójta, powołany został Gminny Zespół Zarz ądzania Kryzysowego 26 . Stałymi członkami GZZK s ą: wójt (szef zespołu) i sekretarz gminy (zast ęp- ca szefa zespołu), Komendant Posterunku Policji w Gozdowie, Komendant Gminnych Jednostek Ochotniczych Stra ży Po żarnych, Kierownik Referatu Rolnictwa i Budownictwa oraz odpowiedni inspektor do spraw obrony cywilnej i zarz ądzania kryzysowego. W zale żno ści od rodzaju pojawiaj ącego si ę zagro żenia, w działaniach zespołu mog ą uczestniczy ć, tak że inne osoby powołane przez szefa GZZK, które ze wzgl ędu na swoje do świadczenie

25 Strona internetowa Urz ędu Gminy Gozdowo, http://gozdowo.eu/index.php- ?p=1&pk=101, [dost ęp: 11.03.2014]. 26 Zob., Wywiad: Obrona cywilna – jako element systemu ochrony ludności na przykła- dzie gminy Gozdowo. Rozmowa Jerzego Trocha z Ann ą Kopczy ńsk ą – pracownikiem Urz ę- du Gminy zajmuj ącym si ę ewidencj ą ludno ści, ewidencj ą działalno ści gospodarczej, spraw obronnych, obrony cywilnej i zarz ądzania kryzysowego (w zbiorach autora). 210 Obrona Cywilna – system ochrony ludności… i kompetencje z danej dziedziny mog ą wnie ść warto ściowy wkład do prac zespołu m.in. lekarze weterynarii czy kierownicy publicznych zakładów opieki zdrowotnej. W gminie Gozdowo sporz ądzony został równie ż Plan Zarz ądzania Kryzysowego . Powstał on w celu ustalenia zasad współpracy na szczeblu gminnym i powiatowym oraz zgłaszania pomocy na szczeblu wojewódzkim. Plan jest co 2 lata uaktualniany dzi ęki czemu bardzo dokład- nie precyzuje mo żliwe zagro żenia dla gminy. Gozdowo w ostatnim czasie podjęło szereg działa ń maj ących na celu zwi ększenie świadomo ści mieszka ńców na temat mo żliwych zagro żeń. Du ża waga przykładana jest do edukacji, zarówno dorosłych jak i młodzie- ży szkolnej. Nauka przybiera bardzo ró żne formy. W roku szkolnym 2009/2010 we wszystkich szkołach podstawowych gminy Gozdowo zreali- zowany został projekt edukacyjny pod nazw ą Bezpieczne życie 27 . Program działaj ący w Polsce z inicjatywy Szefa Obrony Cywilnej Kraju, stworzony został na bazie projektu Ligi OC w Szwecji. Projekt z roku na rok zyskuje nowych zwolenników i coraz wi ększe grono uczestnicz ących miast, powia- tów czy gmin. Formuła nauczania praktycznych zasad bezpiecze ństwa oraz upowszechnienia jej wiedzy sprawia, że jest to w pełni kompleksowy program. Projekt, skierowany był w głównej mierze do uczniów w wieku 6-10 lat i ich rodziców, jak równie ż do nauczycieli, którym pomagały ró żne instytucje pa ństwowe, prywatne oraz lokalne słu żby w prowadzeniu zaj ęć . Nad- rz ędnymi celami programu s ą: • nauczenie uczestników odpowiednich nawyków dotycz ących za- chowania si ę w sytuacjach zagro żenia; • zwi ększenie świadomo ści dzieci i rodziców o mo żliwych niebezpiecze ństwach; • podniesienie kompetencji nauczycieli na temat bezpiecze ństwa. Dzieci przez cały okres trwania roku szkolnego uczestniczyły w lek- cjach dydaktycznych i wycieczkach terenowych. Zaj ęcia polegały na akty- wizacji wszystkich do nauki o zagro żeniach. Uczniowie brali udział w kon- kursach tematycznych, rozmowach z pracownikami straży po żarnej oraz ćwiczeniach ewakuacyjnych. Nauczyciele pokazywali jak praktycznie radzi ć sobie w sytuacjach trudnych oraz jak ich unika ć. Szczególna uwaga po- świ ęcana była praktycznym zagadnieniom zwi ązanym z wypadkami w do- mu i na drodze, ale tak że z po żarami, utoni ęciami, kontaktem z agresyw- nymi zwierz ętami czy pora żeniem pr ądem. Szkolni wychowawcy odbyli szereg warsztatów ze specjalistami z dziedziny bezpiecze ństwa otrzymuj ąc niezb ędne pomoce naukowe i gotowe scenariusze do prowadzenia zaj ęć . Projekt został sfinansowany z bud żetu gminy Gozdowo, które obejmowało

27 Zob., Protokół intencyjny podpisany w dniu 20 wrze śnia 2001 r. mi ędzy Komendan- tem Głównym Pa ństwowej Stra ży Po żarnej – Szefem Obrony Cywilnej Kraju a Sekretarzem Szwedzkiej Ligi Obrony Cywilnej. 211 Jerzy Trocha przejazdy dzieci na zaj ęcia w terenie, wynagrodzenia dla specjalistów i materiały dydaktyczne. Poza tym, zawsze przed ko ńcem roku szkolnego lub semestru w gminie organizowane s ą cykliczne zaj ęcia pod nazw ą Bezpieczne wakacje i Bezpieczne ferie. Są to programy, które trwaj ą średnio około tygodnia i przypominaj ą młodzie ży o niebezpiecze ństwach, jakie mog ą czyha ć w czasie przerwy od nauki. Do szkół zapraszani s ą stra żacy i policjanci prowadz ący dyskusje z dzie ćmi. Przedstawiona charakterystyka gminy Gozdowo – terenu realizacji bada ń, obrazuje tendencje zmian demograficznych oraz jej poło żenie. Po- wy ższa prezentacja gminy w kontek ście bezpiecze ństwa, miała za zadanie przybli żyć problemy z jakimi zmaga si ę gmina, a tak że jej organizacj ę. Podsumowuj ąc wszystkie opisywane aspekty gminy, zauwa żyć mo żna jej szczególn ą specyfik ę. Charakter zagro żeń jest typowy dla regionów znajduj ących si ę w najbli ższym s ąsiedztwie koncernu naftowego PKN Or- len S.A. Blisko ść płockiej rafinerii powinna mie ć du że znaczenie na dosto- sowanie odpowiedniego planu ochrony ludno ści. Potencjalne bezpieczne poło żenie, po bardzo wnikliwej analizie sprawia, że dostrzec mo żna szereg mog ących wyst ąpić zagro żeń dla mieszka ńców gminy. Szczegółowa anali- za zrealizowanych bada ń na próbie reprezentatywnej została zawarta w cz ęś ci 2 niniejszego opracowania.

Bibliografia

1. Informator o obronie i ochronie cywilnej w niektórych pa ństwach Eu- ropy zachodniej i północnej SOCK , Warszawa 1994. 2. Krynojewski F., Mazur S., Mikrut G., Tchorzewski P., Zarz ądzanie kryzysowe, obrona cywilna kraju, ochrona informacji niejawnych , Katowice 2003. 3. Protokół intencyjny podpisany w dniu 20 wrze śnia 2001 r. mi ędzy Komendantem Głównym Pa ństwowej Stra ży Po żarnej – Szefem Obrony Cywilnej Kraju a Sekretarzem Szwedzkiej Ligi Obrony Cywilnej. 4. Raport Najwy ższej Izby Kontroli na temat Przygotowania struktur obrony cywilnej do realizacji zada ń w okresie wojny i pokoju , Warszawa 2012. 5. Rozporz ądzenie Rady Ministrów z 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz. U. z 2002 r. nr 96, poz. 850). 6. Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 28 wrze śnia 1993 r. w sprawie obrony cywilnej (Dz. U. z 1993 r. nr 93, poz. 429).

212 Obrona Cywilna – system ochrony ludności…

7. Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2013: gmina wiejska Go- zdowo – powiat sierpecki , US w Warszawie. 8. Uchwała nr 140/XXIV/08 Rady Gminy Gozdowo z dnia 30 grudnia 2008 r. 9. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowi ązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej , (Dz. U. z 2012 r. , poz. 461). 10. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarz ądzaniu kryzysowym , (Dz. U. z 2007 r. , nr 89, poz. 590). 11. Wróblewski W., Samorz ąd Gminy Gozdowo w latach 2000-2010 , Gozdowo 2010. 12. Wykaz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie, De- legatura w Płocku, stan na 2006 r. 13. Wywiad: Obrona cywilna – jako element systemu ochrony ludności na przykładzie gminy Gozdowo. Rozmowa Jerzego Trocha z Ann ą Kop- czy ńsk ą pracownikiem Urz ędu Gminy zajmuj ącym si ę ewidencj ą ludno ści, ewidencj ą działalno ści gospodarczej, spraw obronnych, obrony cywilnej i zarz ądzania kryzysowego (archiwum własne). 14. Zakrzewski A., Stra żacy w powiecie sierpeckim , Sierpc 2002.

Źródła internetowe

1. http://gozdowo.eu/index.php?p=1&pk=101. 2. http://prawo.legeo.pl/prawo/rozporzadzenie-rady-ministrow-z-dnia- 28-wrzesnia-1993-r-w-sprawie-obrony-cywilnej/rozdzial-1_zadania-obrony- cywilnej/?on=21.10.1993.

CIVIL DEFENCE – POPULATION PROTECTION SYSTEM ON THE EXAMPLE OF GOZDOWO COMMUNE (PART 1)

Civil defence (CD) is one of the elements of the defence system of the state. Tasks which are the CD foundation have key importance for society. Currently, however, the CD significance is clearly decreasing as it has been shown in the Supreme Audit Office’s report of 2012 concerning the prepa- ration of civil defence structures to perform tasks during war and peace- time. Moreover, the report points out that this system is ineffective as it is a defunct body, existing only formally in spite of crucial tasks assigned in CD activities.

213 Jerzy Trocha

This paper features the civil defence evaluation in Gozdowo commune, located in Mazovia province. The first part deals with conditions of CD func- tioning in Gozdowo commune. The second part, to be published in the next issue of ZN Obronno ść , contains the description of quantitative research results.

214