Plakboek Nr. 5A – Deel 3
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Plakboek nr. 5. Map met allerlei verhalen en wetenswaardigheden van de gemeente Ooststellingwerf. Deel 3. Gemeente Ooststellingwerf. Inhoud: - Betekenis van de namen van dorpen, gehuchten, landerijen enz. van onze streek. - Oldeberkoop en zijn kerk. - Foto van de kerk van Oldeberkoop van 1732. til Spelling in vroeger dagei Beteekenis der namen van dorpen, zeer vele békend; Wöéger werd [' Wij zijn win meening, dU Kunre (1132 en 1165), Kuijner gehuchten, landerijen, enz. in dit Broek veelal als Brok ge- Deddinge het oude woord De- schreven (MiddelnederlandSCh). dinghe ligt. Over de beteekenis (± 1300), Kuijneren (1328), onze streek. Zoo heette Bruchem vroeger Brok- 'het volgende: Kuenre (1347), Kuijure (1367). Cuenre (1371), de Kuiner(1500), Wij hebben voor deze studie hem (960), Oldebroek Broke Verdadighen, verdedingheu = Kuiier (1534), Cuijuder (1593). geraadpleegd: Fratick's Etynio- (1322). voor 't gericht dagen, verhandelen, Beteekenis ons onbekend. logisch Woordenboek, v. d. Schue- Welke beteekenis had nu de 1verdedigen. Dadink, ciadinghe, dedinghe Nijeberkoop. ren's Teuthonista of Duytsch- - staart Op of Ope? Zeer waar (Middelned.) = gerichtstermijn, Eigenlijk Nieuw-Brokop, ter lender, Nomina Ocographica schijnlijk zal Brokop kunnen onderscheiding van Oud-Brokop. Neerlandica, Verdam, Middel- vergelijk, geschil, redeneering. worden verklaard met ,,Op het Zie voor beteekenis onder Olde- Nederlandsch Woordenboek, de Werf (werbe) was Gcrichts- broek" of ,,Aan liet Broek". berkoop. werken van Joh. Winkler, de Haan plaats in den tijd toen de Stel- Oppe, Ope = Op. Lingen nog recht spraken in Abbenbos en Abbendijk. Hettema, Winseniius, Schotanus, Up, Uppa (Oud-Saks) = Op. Stellingwerf. Land en weg onder Nijeberkoop. e.a. Ter wille van de meerdere Oppe, uppe (Midd. Ned.) = Op. Deddingewerbe, later L)edctïn- leesbaarheid hebben wij echter Misschien zal men ons tegen- .r: 1 Afgeleid van den persoonsnaam q gaburen (Bur = woning) bctee- niet dan waar dit noodzakelijk werpen, dat Oldeberkoop op een 'Ablic of Abbo. Vergelijk Abbegeer,1, kende dus: plaats waar recht werd Abben- was, de auteurs aangehaald en . zandrug is gebouwd cii zeker niet lb.; t Abbiiigawier, Abbekerk, gesproken. volstaan we alleen met deze in broekland. We zouden hierop broeke enz. Gelijk bekend werd vroeger op 1 1 vermelding. willen antwoorden, dat de oor- bijl. Oldeberkoop. spronkelijke nederzetting zijn 1 drie plaatsen in Stellingwerf recht! 7- ' Vroegere spelling Beul, Benil, De beteekenis dezer naam lijkt naam zal hebben ontleend aan J gesprokeii door de Stellingen of i Boile (1408). Vrij duister. De oorzaak is, dat haar gemeenschappelijke Marke- rechters. is dit dus één der plaat-, .ls hier in vroegetiid de (u11 de oorspronkelijke naam door liet lct.r uitgevallen ti heeft de gronden die aan Linde en Tjonger 1 t sen geweest? Zie verder onder Broil, ) p1aatsenmaal/ChCetCfl spraakgebruik in den loop der, zullen hebben gelegen, terwijl , t Ten Hoor, bij Oosterwolde. eu.i1'? In dat geval is - Breul of eeuwen geheel is verbasterd. men in die (lagen wel genood- t Vergelijk: Dediuge, hofstede te ( de beteekS Moerassig land Winsemius in 1622 noemt het zaakt was zijli woning op de Ettelte (Dr.). rnct strui14ewabegroeid. Verge-! dorp Oldebercoop. Verwijs haalt hoogste punten in de omgeving Schans Bekhot. lijk Bru1, bnurtsch.p bij Ruurlo, l ,t osch hij Norg, & l, gehucht in zijn »Oorlogen Albrecht" een te bouwen ter beveiliging voor Beteekenis : Beekhof, omheinde l • c Breul ' ij Zeist, charter aan van 1399; hierin heet' watervloeden. Het oudste deel, 1 ruimte aan de beek. De schans 14 j riet enz. de plaats Oldebaercoep Toen' van het dorp Donkerbroek lag ligt onmiddellijk aan de Linde.! Boekelte. echter was de oorspronkelijke„ 1 ook niet in liet broekland. Vroeger werd de e in beek Oehi.icht onder Boiji. naam reeds heelemaal verdwenen. Oeddinga-buren. kort uitgesproken, terwijl tot in De juiste, oorspronkelijke naam 1 Anno 1350 wordt liet genoemd:„ Gehucht onder Oldeberkoop. de 16e eeuw veelal beek werd is BoeklLolt. Beteekenis' Beu- 1 Antiqua Brokop. De toevoeging Volgens Joh. Winkler afgeleid geschreven. kenhout, Beukeubosch. Antiqua schijnt er op te duiden, van den persoonsnaam Dedde. Rivier de Linde. Rysberkam Riesen. , dat er toen ook reeds een Nieuw We kunnen om meer dan één Heette vroeger Lende, Lcnne, GelitteU onder Boiji. Volgens nasporingen van de Brokop was ontstaan. Verder terug reden niet met deze conclusie Lenna. In 1232: ,,unum (agmen) familie van Riesen heeft zich heet liet enkel Brokop of Brokope accoord gaan. Waarom dan bv. a Cunra et Lenria contra Brokope". in de 15e eeuw een zekere (1232 en 1228). Een spelling uit de toevoeging Buren? Het ge- De beteekenis is moeilijk aan Heinrich von Riesen, Duitsch vroegeren tijd is ons niet bekend. hucht had dan Deddinga geheeten te geven. In den naam kan men kapitein, daar ter plaatse ge- Brokop of Brokope zegt ons echter zonder meer. misschien Grens of Grensrivier vestigd. Vandaar de naam van de reeds genoeg. In een oorkonde van het jaar lezen. Het middelhoogd. Lenden buurtschap. Zorgvlied. We hebben hier een aanwijzing 855 komt een plaatsnaam voor : aangrenzen ; het middelmicderl. Een stichting van den laatsten dat liet dorp zijn naam heeft Deddingiwerbe, gelegen in Fries- lende = naaste buur, ook aan- tijd, met een ,,fantasie"naalii. ontvangen naar de gesteldheid, land. Ledebur houdt dit voor grenzend land. Wateren. van den bodem ter plaatse of in Deddingaburen; Buitenrust Hette- Rivier de Kuindor. 'de omgeving, zooals zoovele De oude naam is Waetlioercn ma wil hier Dedguiii in zien. Deze rivier heet ook Tjonger, o Waethoren. ,,Folsse te Waet- andere plaatsen. Brok, Broke = Hoort echter liet Werf niet thuis wat de Friesche naam is. De hoeren" (1493) ; ,,Barteld ende Broek, moerassig weideland. in Stellingwerf? oorspronkelijke naam, althans cie Luytgyu toe Waethoeren" (1550); Namen niet of op broek zijn er Stellingwerfsche, is Kuinder. Verbastering van 1-let WijtëVöf dêTF Van Waethoren" (1547,' leger bij de boerenpiaatséii !l wel hebben gekregen van de gele 1553). l'iorn of hoorn komt* o.a. in de kleur van liet zand. Goud had liet Wijde. Nog ligt Twijtel aan! ' Waet, middelned. wat, aiigel- volgende plaatsnamen voor: Ter vroeger ook de beteekenis van het wijd1). Daarom ook is Fiorne, lloornsterzwaag, Giet- saks. waed = doorwaadbare geel. (L1IL in vroeger dagen de koren- plaats. hoorn. Mande = mandeelig, gemeen- molen gebouwd. Hoeren, horen, hoorn, bom = Frankena. Middelned. Wijt, Oud-saks. wid koek lands. Oude zathe onder Elsloo. schappelijk. Vergelijk o.a. Mande- = wijd, ruim, uitgebreid. Wateren beteekende daarom Frank, niiddeincd. vranc = Vrij. veld. oorspronkelijk: stuk land, waar Kan zijn afgeleid van den per- Altcnhacr = Oude haer. Veeneburen. men een of ander riviertje kon soonsnaam Franke; eerder nieenen Buren = woningen, in het veen. doorwaden. we dat de oorspronkelijke be- Makkinga. Middelburen. We merken hierbij op, dat! teekenis is geweest: Vrije hof- De naam geeft voldoende zijn Groot- en Klein Wateren liggen stede. Werd vroeger geschreven Mac- cr weerszijden van liet riviertje Deze zathe is het stamhuis kinge. Waarschijnl ijk van e beteekenis aan. de Vledder Aa. geweest van de in vroegere persoonsnaam Makke of Macce. Langedijke Vergelijk Wadestein, Wade- eeuwen zeer bekende familie De uitgang inge of inga in Deze naam vraagt ook geen tflOOieU. Frankena. plaatsnanien beteekent : eigendom verklaring. EIsloo. Portinga. van, behoorende aan of afkomstig Met ,,dijk" wordt in deze De oudere spelling is Elsloe. Oude zathe onder Elsloo. streken dialectisch ook bedoeld Afgeleid van poort. Het middel- van. Van den boomnaani Els. ,,weg". Ilier ook zal niet een dijk ",Vergelijk Eize bij Zutphen, nederl. porte, oud-saks. porta, Vergelijk: Mackiiige, goed te Elzen bij Rijssen, Eist, Elspeet enz. oudfr. porte = poort. Holte (Dr.). iriaar wel een weg zijn bedoeld Loo is een overoud woord, De Donia-state in Hennaardera- De Harken. en dan zeer zeker de weg Buit-- Oud-hoogd. laoh, loh, loch, deel werd vroeger naar de poort Hooilanden onder Makkinga, klokhuis, vroeger kerk. die er voor stond ook Porte middel-hoogd. toch, lo, angelsaks. gelegen tusschen dit dorp en Schollenbrug. OflS vaak genoemd. leah, leag. liet komt bij Brugje over het Kleindiep bij Voor als laatste lid van samen- Riete, zijtak van de Linde. 1-toog- en LaagduurSwold. gestelde plaaisnanien, en is dan Vogelrijd, oud stroompje onder Wanneer Harken nog de juiste Langedijke. meermalen in de uitspraak ver- Fochteloo. spelling is, dan is de oorspronke- Schol is een dialectisch woord .zwakt tot ie, 1. Vergelijk : Loo, Rit, rel, oud-frankisch rilh = lijke beteekenis van liet woord voor ondiep. Is het bruggetje of ILoltuizen, Vcnioo, Anlo, Loe groeve, voor, beekje. wel zeer duister. We zijn echter de til gelegd op een ondiepe (bosch bij Anlo), Grollo, enz. Tronde. van• meening, dat deze made- plaats in het Diep, op de plaats De beteekenis van Loo wisselde Gehucht onder Elsloo. waar men in ouden tijd alleen Beteekenis = Het Ronde, landen vroeger Marken hebben van: bosch, boschrijke vlakte of geheeten. 1-jet zullen de oude ccii voorde (doorwaadbare plaats) met bosch begroeide plek. waarschijnlijk naar den vorm der Rikkenakkers, onder Elsloo. nederzetting. markegronden van het dorp zijn, had? onder Oosterwolde.! het gemeen, gezamenlijk bezit der Schol kan ook beteekenen Rikkinga-Hof, Altenhaer onder Appelscha. Luchtenrek, vroegere Kuinder- inwoners. vlonder of vonder, volgens i)ij Tronde. overgang. Tronderhaer Zeer verklaarbaar wordt 'dan Franck's Etymol.