Egbebasbas Ki Egbasa te Hep-at ne Linalahan
Practicing Reading in Four Languages
Matigsalug Visayan Filipino English Egbebasbas Ki Egbasa te Hep-at ne Linalahan
Practicing Reading in Four ~anguages
Illustrations by Danny Elkins
..
Matigsalug Literacy Education Incorporated 1998 Published in cooperation with the Commission on Philippine Languages and the Department of Education, Culture and Sports Manila, Philippines
Additional copies of this publication may ~e obtained from:
Matigsalug Literacy Education Incorporated Sinuda, Kitaotao, 8716 Bukidnon
This book of any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use· by any entity of the Department of Education, Culture and Sports without permission of .the Matigsalug Literacy Education fncorporated. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book, we request that permission first be obtained by writing to:
Matigsalug Li.teracy Education Incorporated Sinuda, Kitaotao 8716 Bukidnon
Manobo: Matigsalug Four Language Phrase Book I st MALEJ edition
41.45-298- I .2M 57. I 20P-984006N
Printed in the Philippines SIL Press REPUBLIC OF THE PHILIPPINES DEPARTMENT OF EDUCATION, CULTURE, AND SPORTS Meralco A venue, Pasig, Metro Manila
The islands, forests, and mountains of our country are home to many distinct cultural communities, each with its own language and tradition. Their cultures are integral pieces of the beautiful mosaic that is the Filipino heritage. We owe a debt of gratitude to our countrymen from the cultural communities. Through the centuries their customs, languages, and noble spirit have contributed to the development of our national character. As we gain greater understanding of these cultures, we can only take greater pride in the remarkable richness of our Filipino heritage. For these reasons, it is imperative that the languages and traditions of the Filipino cultural communities be preserved. This book, in the language of a cultural community, is intended to assist in that preservation. It is designed to build reading and comprehension skills and to expand knowledge through the medium of the reader's own language. This first language approach to learning builds pride in the mother tongue and makes reading a rewarding experience. The skills and confidence thus acquired help equip the reader to pursue further education in the national language. The Department of Education, Culture and Sports is pleased to introduce this book, the most recent io a series designed to promote literacy in the cultural communities. In serving these communities,the good of the entire nation is served . .~.~ Secretary Preface
The purpose of this book is to assist speakers of Matigsalug to extend their knowledge and abilities, by helping them to get started in the major surrounding languages of the country - namely Cebuano, Filipino and English. Matigsalug is a member of the Manobo group of languages spoken by the Matigsalug peoples around the mountains m south-eastern Bukidnon. The statements in Cebuano, Filipino and English are not always exact word for word equivalents but try to show the natural ways they are spoken in each language.
Ka tuyu te seini ne libru ka Matigsalug egbebasbas te tatelu ne linalahan kayi te Filipinas. Su due Biniseye, Filipino wey English. Ka Matigsalug ne lalag, sabeka nakalagkes te Manobo ne grupu kayi te Mindanao. Ka me ugpaan te me Matigsalug kayi nasakup te bubungan te Bukidnon. Ka hep-at ne linalahan kayi te libru, kene ne matag lalag malehet se kaluwasan, su due lalag ne egpekeg-isu se l(aluwasan. Su meyi tagse lalag eg-ay-ayaran te egluwas mareet neg pamminehen. Matigsalug
Nekegsinug-ung diye te dalan 1. Hendei kag puun? 2. Hendei kag pabulus? Pendei ka? 3. Dutun de. Pegpanumbaley diye te baley 4. Meupiya. 5. Meupiya ne maselem. 6. Te, sikaniyu bes! 7. Pamaneyik kew.
English
Meeting on the way 1. Hi! Where did you just come from? 2. Hi! Where are you going? 3. Just there. Visiting someone 4. Hello! 5. Good morning. 6. Oh, it's you! 7. Come· on up.
2 Bi~isaya
Magtagbo sa dalan 1. Asa ka gikan? 2. Asa ka paingon? Asa ka mqadto? 3. Diha lang. Pagbisita sa balay 4. Maayo. 5. Maayong buntag. 6. Kamo diay! 7. Saka kamo.
Filipino
Pagkita sa daan 1. Saan ka galing? 2. Saan ka pupunta? 3. Diyan lang. Pagbisita sa bahay 4. Tao po. 5. Magandang umaga. 6. Kayo pala! 7. Umakyat kayo.
3 Matigsalug
Pegpanumbaley diye te baley 8. Lasud kew rini. 9. Pinnuu kew. 10. Meupiya ka kaniyu ne inged. 11. Egkeupian a kayi. 12. Hentew-a ka ig-umew ku keykew? 13. Hendei kaa ne mahinged?. 14. Hendei kan ugpe kuntee? 15. Eggendiye key e. 16. Kuwa kid e.
English
Visiting someone 8. Come in. 9. Sit down, please. 10. This place is nice. 11. I like it here. 12. How should I address you? 13. Where are you from originally? 14. Where are you staying now? 15. We better go now. 16. Let's go now.
4 Binisaya
Pagbisita sa balay 8. Dayon kamo. 9. Lingkod kamo. 10. Maayo ang inyong lugar. 11. Nakagusto ko dinhi. 12. Unsay akong itawag nimo? 13. Taga-asa man mo? 14. Asa mo nagpuyo karon? 15. Adto na mi. 16. Adto na kita.
Filipino
Pagbisita sa bahay 8. Tuloy po kayo. 9. Maupo kayo. 10. Maganda ar:ig inyong lugar. 11. Gusto ko rito. 12. Anong itatawag ko sa iyo? 13. Taga saan po kayo? 14. Saan kayo nakatira ngayon? 15. Aalis na kami. 16., Tayo na.
5 Matigsalug
Inse rey tabak 1. Nekey seini? 2. Nekey-a sika te lalag ne Filipino? 3. Nekey-a kag gimuwen nu? 4. Hentew seeye? 5. Hentew-a ka ngaran din? 6. He~tew-an baleyt seini? 7. Hendei kew migpuun? 8. Hendei ka diblu ku?
English
Questions and answers 1. What is this? 2. What is that in Filipino? 3. What are you doing? 4. Who is that o'\'er there? 5. What is his name? 6. Whose house is this? 7. Where did you just come from? 8. Where is my book?
6 Binisaya
Mga pangutana ug mga tubag 1. Unsa ha kini? 2. Unsa ha kana sa Filipino? 3. Unsay imong ginabuhat? 4. Kinsa ba kadto? 5. Ki_nsa ang iyang ngalan? 6. Kang kinsang balay kini? 7. Asa mo gikan? 8. Asa ang lihro nako?
Filipino
Tanong at sagot 1. Ano ito? 2. Ano iyan sa Filipino? 3. Anong ginagawa mo? 4. Sino iyon? 5. Ano ang pangalan niya? 6. Kaninong bahay ito? 7. Saan kayo galing? 8. Nasaan ang lihro ko?
7 Matigsalug lose wey tabak 9. Ken-u? 10. Menuwen-a? 11. Mania? 12. Hanew ta. Mangunteen ta. 13. Balahad naan de. 14. Diye te keykew. 15. Iyan ad e. 16. Duen kew pa. 17. Uya, egkaayun.
English
Questions and answers 9. When? 10. How? 11. Why? 12. I'm not sure. I don't know. 13. Don't worry. 14. It's up to you to decide. 15. Let me do it. 16. Just a second, please. 17. Yes, it's possible.
8 Binisaya
Mga pangutana ug mga tubag 9. Kanus-a? 10. Unsaon? 11. Ngano man? 12. Arnbot Jang. Wala ko kabalo. 13. Sagdi Jang. 14. Naara nirno. 15. Ako na Jang. 16. i<:adiyot Jang. 17. Oo, puwede.
Filipino
Tanong at sagot 9. Kailan? 10. Papaano? 11. Bakit? 12. Ewan ko. Hindi ko alarn. 13. Hindi bale. 14. Bahala kayo. 15. Ako na Jang. 16. Sandali Jang. 17. Oo, puwede.
9 Matigsalug
Senge lunggunan ne due me anak 1. Pila niyun talaari? 2. Hep-at ney. 3. Sikeykew iyak panganey ne anak? 4. Kene, sikeddi ka igkalitan. 5. Nekey-a ka keykewn hinm? 6. Nakaasawa kad? 7. Duen e anak niyu? 8. Uya, lalimme e ka anak ney. 9. Daruwa ka me malitan ne tatelu ka me lukes.
English
The family 1. Including you, how many children are there in your family? · 2. There are four of us. 3. Are you the eldest? 4. No, I am the youngest. 5. What do you do for a living? 6. Are you married? 7. Do you have ;my children? 8. Yes, we have five children. 9. Two girls and three boys.
10 Binisaya
Ang pamilya 1. Pila kamo ka magsuon? 2. Upat kami nga mga magsuon. 3. Ikaw ba ang kamagulangan? 4. Dili, ako ang kamanghuran. 5. Unsa ang imong trabaho? 6. Min yo ka na ba? 7. May anak na ba mo? 8. Oo, lima na ang among anak. 9. Duba ka babaye ug tulo ka lalake.
Filipino
Ang pamilya 1. Ilan kayong magkakapatid?
2. Apat kami. 3. Ikaw ba ang panganay? 4. Hindi, ako ang bunso. 5. Ano ang iyong trabaho? 6. May asawa ka na ba? 7. May anak na ba kayo? 8. Oo, mayroon na kaming limang anak. 9. Dalawang babae at tatlong lalaki.
11 Matigsalug Binisaya amey amahan ame papa iney inahan ine mama anak anak asawa bana, asawa suled igsoon, ig-agaw atebey, maama igsoon, ig-agaw apu lolo, Iola apu apo anggam uyo-an anggam ti yo inayen iya-an aye ti ya anaken, mengeanak pag-umangkon anuhang, enug ugangan uyang, ipag bayaw ipag, andey bayaw mekaamung umagad ambey am bay
12 Filipino English
ama father li tatay daddy ina mother nanay mommy anak son, daughter asawa husband, wife kapatid, pinsan brother/sister, cousin kapatid, pinsan brother/sister, cousin lolo, Iola grandpa, grandma apo grandchild tiyuhin uncle tiyo uncle tiyahin aunt, auntie ti ya aunt, auntie pamangkin nephew, niece biyenan parent-in-law bayaw brother-in-law hipag sister-in-law manugang son-in-law manugang daughter-in-law
13 Matigsalug
Ke due masakit 1. Kene ne manekal. Mahuye se geyinawa rin. 2. Egderalu sikandin. 3. Hendiye ka te duktul su papitew ka te dalu nu. 4. Hendei ag pakakita te duktul? 5. Hentew-ak meupiya ne duktul? 6. Si duktul __, su deisek ka bayaranan. 7. Nekey-a ka miggeram nu?
English
When there is sickness 1. He doesn't feel well. 2. He is sick. 3. Go see the doctor. 4. Where can I find a doctor? 5. Who is a good doctor? 6. Doctor __, because he charges less. 7. How do you feel?
14 Binisaya
Kon dunay sakit 1. Luya ang paminaw niya sa iyang lawas. 2. Nagsakit siya. 3. Pahiling sa doktor ug magpatan-aw? 4. Asa ako makakita ug doktor? 5. Kinsa ang maayong doktor? 6. Si doktor __, kay gamay lang ang bayaran. 7. Unsa ang imong gibati?
Filipino
Kung may sakit 1. Masama ang kaniyang pakiramdam. 2. Maysakit siya. 3. Magpatingin ka sa doktor. 4. Saan ako makakita ng doktor? 5. Sino ang mahusay na doktor? 6. Si doktor __, dahil mura siyang sumingil. 7. Anong pakiramdam mo?
15 Matigsalug
Ke due masakit 8. Masakit ka ulu ku. 9. Mig-iileb a te marusilem. 10. Nalepu a su rrtiglusungan a. 11. Kema ke due malit ku. 12. Egtiyukan ka te bawi. 13. Inuma nu seini se bawi, tagse aldew, maselem, meudtu wey maapun, katatelu ka eg-inum te sabeka ne aldew.
English
When there is sickness 8. I have a headache. 9. I vomited last night. 10. I feel dizzy and I have a fever. 11. I think I may have malaria. 12. I will give you an injection. 13. Take this medicine three times a day: morning, noon and afternoon.
16 Binisaya
Kon dunay sakit 8. Sakit ang akong ulo. 9. Nagsuka ako kagabii. 10. Nalipong ako ug gihilantan. 11. Tingali duna akoy malarya. 12. lndyeksyunan ta ka. 13. Imna kining tambal makatulo sa usa ka adlaw: buntag, udto ug hapon.
Filipino
Kung maysakit 8. Masakit ang ulo ko. 9. Nagsuka ako kagabi. 10. Nahihilo ako at may lagnat. 11. May malaria yata ako. 12. Iineksyonan kita. 13. Inumin mo ang gamot na ito tatlong beses sa isang araw: towing umaga, tanghali at hapon.
17 Matigsalug Binisaya
Ka lawa Ang lawas atey atay abelengan tutunlan alintuturu tudlu babe baga bakke sulang, suwang bakelawan braso bibig ngabil bituka tinai be-be baba belad bukton buel tu hod bubun paa buked agtang bulbul buhok dile di la gettek tiyan gusuk gusok hawak, liwaraan hawak irung ilong kamemeu kamot kebpew bugan kernel tudlo 18 Filipino English
Ang katawan The body atay liver lalamunan throat hintuturo index finger/toe baga lungs baba chin braso upper arm labi lip bituka small intestine bibig mouth bisig, braso arm tuhod knee hita thigh noo forehead buhok hair
dila tongue tiyan abdomen tadyang rib baywang waist ilong nose kamay hand singit groin daliri finger, toe 19 Matigsalug Binisaya
Ka lawa Ang lawas kumeng dughan lieg liug lisen bagtak ma ta mata ngipen ngipon paa batiis palad palad palapala tiil palu lapalapa pamanayen abaga peka likod pusung kasing-kasing siku siko sulu kuku talinga dalunggan timbebakal kumagko tindeisek kumingking tinelabew talimutnga? tul-an bukog ulaula nawong ulu ulo ware ngaran singsingan
20 Filipino English
Ang katawan The body· dibdib chest liig neck bin ti calf mata eye ngipin tooth paa leg palad palm paa foot talampakan sole balikat shoulder likod back puso heart siko elbow kuko nail tainga ear hinlalaki thumb, big toe kalingkingan little finger/toe hinlalato middle finger/toe bu to bone mukha face ulo head palasingsingan ring finger/toe 21 Matigsalug
Egbebasbas te duma ne lalag 1. Egkateu ka neg lalag te Filipino? 2. Pakataha at deisek. 3. Pakalalag at deisek. 4. Egkeupian a neg kateu te kaniyun lalag. 5. Pakapanulu ka keddi? 6. Nekey-a ka igngaran niyu te __? 7. Egmenuwen ku te eglalag te ______? 8. Nekey-a ka igngaran niyu te seini?
En_glish
Learning another language 1. Do you know how to speak Filipino? 2. I only understand a little. 3. I can speak it a little. 4. I would like to learn your language. 5. Can you teach me? 6. What is __ in your language? 7. How do you say ______? 8. What do you call this?
22 Binisaya
Pagtuon sa laing sinultihan 1. Mahibalo ka bang mosulti ug Filipino? 2. Makasabot ko ug gamay. 3. Makasulti ko ug gamay. 4. Gusto kong makahibalo sa inyong sinultihan. 5. Makatudlo ka ba sa ako? 6. Unsa ba ang __ sa inyong sinultihan? 7. Unsaon ko pagsulti ______? 8. Unsay inyong ingalan niini?
Filipino
Pag-aaral ng ibang wika 1. Marunong ka bang magsalita ng Filipino? 2. Kaunti Jang ang naiintindihan ko. 3. Nakapagsasalita ako ng kaunti. 4. Gusto kong matuto ng inyong wika. 5. Puwede bang turuan mo ako? 6. Ano ang __ sa inyong salita? 7. Paano mo sasabihin ang ______? 8. Anong tawag ninyo rito?
23 Matigsalug
Egbebasbas te duma ne lalag 9. Nekey-a ka kaluwasan kayi? 10. Nakanengeng ke naa te keddin lalag? 11. Wara a nakanengneng. 12. Kena a egpakanengneng. 13. Abayi nu pad teg Ialag. 14. Mananayan de ka keykew ne lalag. 15. Eleg naa? Malehet naa?
English
Learning another language 9. What does this mean? 10. Do you understand what I am saying? 11. I didn't understand. 12. I don't understand. 13. Please repeat that. 14. Please ~peak slowly. 15. Is that correct?
24 Binisaya
Pagtuon sa laing sinultihan 9. Unsay kahulugan niini? 10. Nakasabot ka ba sa akong gisulti? 11. Wala ko makasabot. 12. Di ko kasabot. 13. Usba kono sa pagsulti .. 14. Hinaya lang ang imong sulti. 15. Insakto ba?
Filipino
Pag-aaral ng ibang wika 9. Anong ibig sabihin nito? 10. Naintindihan mo ba ang aking sinasabi? 11. Hindi ko naintindihan. 12. Hindi ko maintindihan. 13. Pakiulit mo nga. 14. Magsalita ka ng dahandahan. 15. Tama ba?
25 Matigsalug
Te pegkeen 1. Nekey-ak insubba nu. 2. Eggutasan ad. 3. Egkeen kid e. 4. Keen kew te meupiya. 5. Kene kewg keyilew. 6. Mananam seini neg keenen. 7. Timul kew pa. 8. Kena ad e. Nabulung ad e. 9. Behayi e pa te weyig. · 10. Meupiya
English
Mealtimes 1. What are you cooking? 2. I'm hungry. 3. Let's eat now. 4. Eat heartily. Enjoy yourselves. 5. Don't be shy. 6. This food is delicious. 7. Have some more. 8. No thank you. I'm full already. 9. May I please have some water.. 10. Thank you. 26 Binisaya
Sa pagpanga-on 1. Unsa ang imong galutoon? 2. Gigutom nako. 3. Mangaon na ta. 4. Kaon mo ug maayo. 5. Ayaw kaulaw. 6. Lamian kini nga pagkaon. 7. Pagdugang mo. 8. Dili na ko, busog na ko. 9. Tagai ra ko ug ttibig. 10. Sala mat.
Filipino
Kung kumakain tayo 1. Anong niluluto mo? 2. Gutom na ako. 3. Kumain na tayo. 4. Kumain kayong mabuti. 5. Huwag kayong mahiya. 6. Masarap ang pagkaing ito. 7. Kumuha pa kayo. 8. Ayaw ko na, busog na ako. 9. Pahingi nga po ng tubig. 10. Salamat po. 27 Matigsalug Binisaya
Keen en Kan-onon abukadu abokado aheley ma is atelug itlog ;atsal atsal
balangas ram bu tan balatung monggos ballas bu gas bewungun baongon benisil sili beya bas bayabas biyaley patani binggala kamoteng kahoy
dabung dabong duliyan duryan hemey kan-on
kakaw kakaw kalamantis kamatis kamasi kamansi kapayas kapayas kasile kamote
28 Filipino English
Pagkain Food abokado avocado mais corn itlog egg atsal green pepper rambu tan rambutan balatong mongo beans bigas hulled rice suha pomelo sili. chili pepper bayabas guava patani lima beans kamoteng kahoy cassava labong bamboo shoot durian durian kanin cooked rice kakaw cacao kamatis tomato rim as breadfruit papaya papaya kamote sweet potato 29 Matigsalug Binisaya
Keen en Kan-onon kayumitu kaymito ~eyubena a ban a kumang alimangu langka nangka bawang, legu ahas lib bes lib gos limmew naranghita lipulyu ripolyo luya luy-a mangga mangga manuk manok meni mani miyasung limonsito ngalap te babuy karning baboy ngalap te baka karning baka ngalap te weyig isda niyug lubi niyug ne mangnguwed bu tong pad paan pan
30 Filipino ~ English
Pagkain Food kaimito star apple guyabano soursop katang, alimasag - crab langka jackfruit bawang garlic kabute mushroom dalanghita orange repolyo cabbage luya ginger mangga mango manok chicken mani peanut kalamansi lime karning baboy pork karning baka beef isda fish niyog coconut buko, mura young coconut tinapay bread
31 Matigsalug Binisaya
Keen en Kan-on on paley humay patuk pato peliya paliya pitsay pitsay pusu te sahing puso sa saging sahing saging santul santol sehutung talong sibuyas sibuyas sitew sitaw suli gabi supas sup as tarn ban bu lad tanggiyayun mil on tire tubo tebbuwe lansones tebesal, kalabasi_ kalabasa tungyab pin ya ubi ubi ukra okra upu upo 32 Filipino English
Pagkain Food palay rice plant pato duck am pa la ya bitter melon petsay Chinese cabbage puso ng saging banana flower saging banana santol santol tal9ng eggplant sibuyas onion sitaw string beans gabi taro biskuwit cracker daing dried fish pakwan watermelon tubo sugarcane lansones lansones kalabasa yellow squash pinya pineapple ubi purple yam okra okra upo white squash 33 Matigsalug Binisaya
Inum en lmnonon gatas gatas kepi kape kuk kok
saa tsa sabew sabaw weyig tu big
lg-amut Sagul asin asm bitsin bitsin sukal asukar sukka suka
34 Filipino English lnumin Beverages gatas milk kape coffee kok Coke tsa tea sabaw soup tubig water
Pampalasa Condiments a sin salt vetsin MSG asukal sugar suka vinegar
35 Matigsalug Binisaya
Me mananap Mga hayop ambew ilaga aney a nay asu iro babuy baboy baka baka bakbak baki beuu bao buaya buaya dungdung, sisip pulgas higtek lamok ibid ibid igsul kuting, dughu ipes uk-ok iteng hulmigas
36 Filipino English
Mga hayop Animals daga mouse, rat a nay termite aso dog baboy pig baka cow palaka frog, toad pagong land turtle buwaya crocodile pulgas flea lamok mosquito bayawak iguana lizard surot bedbug ipis cockroach langgam ant
37 Matigsalug Binisaya
Me mananap Mga hayop kabeg kabog kalabilabi alindanaw kalabew · kabaw kalapenit kuwaknit kalawe-fawe lawa kalibangbang alibangbang kambing kanding. kenenupu simbasimba ketiketi kudde kabayo kutu kuto langew langaw lapinig lampinig liwati wati
38 Filipino English
Mga hayop Animals kabag bat tutu bi dragonfly kalabaw water buffalo kabag fruit bat gagamba spider paruparo , butterfly/moth kambing goat sambasamba praying mantis gnat kabayo horse kuto head louse, parasite langaw fly putakti small wasp bulating-lupa earthworm
39 Matigsalug Binisaya
Me mananap Mga hayop ·mahintalunan ne babuy baboy ihalas mi yew iring ngeyngey gangis palahe alisiwsiw paniki kuwaknit, kulaknit patiyukan putyukan salipitsipit tanga sengug kuliklik sisip bunhok tabubuleg buyog talangas dulon tapilak ulahipan tektek tiki titiwi suso tuma tuma tungtung aninipot ubal unggoy uled halas usa usa
40 Filipino English
Mga hayop Animals baboy damo wild pig pusa cat kuliglig cicada tipaklong gi:asshopper paniki flying fox pukyutan honeybee alakdan scorpion kirwe cricket ha nip chicken flea bubuyog carpenter bee balang locust alupihan centipede butiki house lizard suso river snail kuto body louse alitaptap firefly matsing, unggoy monkey ahas · snake usa deer 41 Matigsalug Binisaya
Me manuk-manuk Mga langgam bakkaka tikarol balansahan balalatok begsil bangkiyod ekang ngiwngiw gansa gansa kaliyawa kalaw kaluheyluhey sayaw kalusisi kolasisi kelilit balalatok kelit piriku kulahu kulago limuken alimukon
42 Filipino English
.Mga ibon Birds. kasaykasay kingfisher karpintero woodpecker pipit wagtail kuwago owl
gansa goose kalaw horn bill layanglayang swift kolasisi parakeet
karpintero-malijt pygmy woodpecker loro parrot kulago Philippine eagle limukin fruit dove
43 Matigsalug Binisaya
Me manuk-manuk Mga langgam maneul banug maneul manaul manuk manok maya maya patuk pato puhu pi tao selepati salampati talaweng talabong taligtig tamsi tiyulew antulihaw tugkeling saling, iling tukmu tukmo uwak uwak
44 Filipino English
Mga ibon Birds la win Brahminy kite a gila sea eagle manok chicken maya rice bird pato duck pugong parang quail kalapati pigeon tagak snowy egret ' pipit-puso sunbird kuliyawan oriole koleto coleto tukmol turtle dove uwak crow
45 Matigsalug . Binisaya
Ngalap te weyig lsda aluan haloan bangus bangus bulinaw bulinaw buti ti bitabita
dalikamag sapsap ihu ihu .. karpa karpa kasili kasili ketipa pantat kumang kayumang
lukus nukos tilapiya tilapya urarang pasayan
46 Filipino English lsda Fish dalag mudfish, muriel bangus milkfish dilis anchovy ulu-ulo tadpole sapsap. .slipmouth pa ting shark karpa carp igat eel hi to freshwater catfish alimango crab pus it squid tilapya tilapia hipon shrimp
47 Matigsalug
Pegbebeli wey peg-isues te bali 1. Tag-pilaak miturus te seinin manggad? 2. Dake] se bali! 3. Egkaayun ke eghangyu a te seini ne bali? 4. Deisek naan de se bali kayi. 5. Pilaa ka igkeupii nu? 6. Timuli nu naan de te deisek. 7. lgbehey nu naa ka lalimma ne pisus. 8. Uya. Pilaa ne miturus kag kuen nu? 9. Daruwa re ne miturus.
English
Buying and bargaining 1. How much is a meter of this cloth? 2. How expensive! 3. Is there a discount? 4. It's very inexpensive as it is. 5. How much would you like to pay? 6. Offer a little bit higher price. 7. Can you give it to me for five pesos? 8. Ok. How many meters do you want? 9. Just two, please.
48 Binisaya
Pagpalit ug paghangyo 1. Tagpila ang mitros niini. 2. Mahal kaayo! 3. Naa pa bay hangyo? 4. Barato na kaayo ni. 5. Pila ang imong gusto? 6. Dugangi Jang ug gamay. 7. Ikahatag mo ba sa singko pesos? 8. Sigi. Pila ka metros ang imong kuhaon? 9. Duba Jang ka mitrus.
Filipino
Pagbili at pagtawad 1. Magkano ang metro ng telang ito? 2. Ang mahal! 3. May ta wad pa ba? 4. Napakamura na ito. 5. Magkano ang gusto mo? 6. Dagdagan mo pa ng ka1:mti. 7. lbibigay mo ba ng limang piso? 8. Sige. Bang metro ang kukunin mo? 9. Dalawang mitrus Jang.
49 Matigsalug
Eg-untud ki te diip . 1. Eggendiye kew naa te Dabbew? 2. Uya, nekey-a ka eg-unturan ku te eggendiye? 3. U ntud ka te sika ne bus. 4. Sinundul ke re keddiey. 5. Duma ta. 6. Hendei kag unturan teg gendiye te Kitewtew? 7. Seeye dapit. 8. Kamenua kariyu ka eggendiye te Simud?
English
Riding public transportation 1. Are you going to Davao? 2. Yes, what do I ride to get there? 3. Take that bus. 4. Follow me. 5. Come with me. 6. Where can I get a ride to Kitaotao? 7. Over there. 8. How long is the trip to Sinuda?
50 Binisaya
Sa pagsakay 1. Moadto ba kamo sa Davao? 2. Oo, unsa ang akong sakyan paingon didto? 3. Sakay ka nianang bus. 4. Sunod lang nako. 5. Uban sa ako. 6. Asa ang sakyanan padulong sa Kitaotao? 7. Didto dapit. 8. Unsa kadugayon ang biyahi paingon sa Sinuda?
Filipino
Sa pagsakay 1. Pupunta ba kayo sa Davao? 2. Oo, ano ang aking sasakyan papunta roon? 3. Sumakay ka sa bus na iyan. 4. Sumunod ka sa akin. 5. Samahan mo ako. 6. Saan ang sakayan patungo sa Kitaotao? 7. Sa dako roon. 8. Gaano katagal ang biyahe papuntang Sinm;la?
51 Matigsalug
Eg-untud ki te diip 9. Me tatelu ne uras. 10. Meupiya bupad ayu keg bebewu ki. 11. Untud kad e. 12. lgtahu ku ·pad ka kalaglahan niyu diye te am pew te d~ . . 13. Pilaa ka bayad ku wey ka bayad te kalaglahan ku? 14. Daruwampulu ne pisus. 15. Hendei kaag pamaneug? 16. Diye te palingkiyan.
English
Riding public· transportation 9. About three hours. 10. Maybe we should take something along to eat. 11. Get on now. 12. I will put your cargo on top of the jeep. 13. ·How much is the fare for myself and the cargo? 14. Twenty pesos. 15. Where will you get off? 16. At the market.
52 Binisaya
Sa pagsakay 9. Mga tulo ka oras. 10. Maayo siguro nga magbalon kita. 11. Sakay na. 12. lbutang nako ang karga nimo sa taplod sa dyip.
13. Pila ang akong pasahi ug sa akong karga? 14. Bt(ynte pesos. 15. Asa ka manaog? 16. Sa merkado.
Filipino
Sa pagsakay 9. Mga tatlong oras. 10. Mabuti siguro na magbaon tayo. 11. Sakay na. 12. Ilalagay ko ang iyong kargada sa ibabaw ng dyip. 13. Magkano ang aking pasahe patina kargada? 14. Dalawampung pesos. 15. Saan ka bababa? 16. Sa palengke.
53 Matigsalug
Eg-untud ki te diip 17. Hendei ka baley niyu? 18. Durisu ki re iya. 19. Kayi ki egbayl: te egkakawanan te pikungan. 20. Kayi ki egbaye te egkahibang te kewun-aan te teytey. 21. Sanggel ki te pikungan. 22. Kayi ere. 23. Hendei ki egbeli te ti.kit te balangey?
English
Riding public transportation 17. Where is your house? 18. Just straight ahead. 19. We turn right at the corner. 20. We turn left after the bridge. 21. Stop at the corner please. 22. I'll just get off here. 23. Where can I buy a boat ticket?
54 Binisaya
Sa pagsakay 17. Asa ang balay ninyo? 18. Diritso lang ta. 19. Patuo kita sa eskina. 20. Pawala kita•sa unahan sa tulay. 21. Hunong sa eskina. 22. Dinhi ra ko. 23. Asa man kita mopalit ug tiket sa bapor?
Filipino
Sa pagsakay 17. Nasaan ang inyong bahay? 18. Diretso lang tayo. 19. Pakanan tayo sa kanto. 20. Pakaliwa tayo pqgkalampas ng tulay. 21. Para sa kanto. 22. Dito lang ako. 23. Saan kita makakabili ng tiket sa bapor?
55 Matigsalug
Ka timpu 1. Meupiya su ware mig-uran. 2. Meinit ne subla kuntee. 3. Maagsil wey kalamag ne subla kuntee.
4. Egbebasak ka dalan su timpu te eg-uran.
5. Dakel ka urari gabii. 6. Napukew ate luhung gabii te marusiJem.
English
The weather 1. It's good that it's not raining. 2. It's very hot today. 3. It's cold and windy today because there is a storm. 4. The road is muddy because_ it's rainy season. 5. It rained very hard yesterday. 6. The thunder woke me up last night.
56 Binisaya
Ang panahon 1. Maayo kay wala mag-ulan. 2. Init kaayo karon. 3. Tugnaw ug hangin kaayo karon tungod kay may bagyo. 4. Lapok ang dalan kay panahon sa ting-ulan na. 5. Kusog kaayo ang ulan gahapon. 6. Nakamata ko sa dalogdog gabii.
Filipino
Ang panahon 1. Mabuti at hindi na umuulan. 2. Napakainit ngayon. 3-. Maginaw at mahangin ngayon dahil may bagyo. 4. Maputik ang daan dahil tag-ulan. · 5. Umulan ng napakalakas kahapon. 6. Ginising ako ng kulog kagabi.
57 ;, Matigsalug Binisaya
Ka kalibutan Ang kalibutan al dew ad law baggiyu baha balun tu balangaw basak lapuk batu bato beuhan sapa bi tu en bi tu on bubungan bukid bulak bulak bulan bulan dahat dagat epung a bug gapun panganod hilamunen sagbot
58 Filipino English
Ang mundo The world araw sun baha flood bahaghari rainbow putik mud bato stone, rock
sapa stream bituin star bundok mountain bulaklak flower ·buwan moon
dagat sea alikabok dust alapaap cloud
damo grass
59 Matigsalug Binisaya
Ka kalibutan Ang kalibutan kalamag hangin kayu kahoy kilat kilat langit langit la new danaw luhung dalugdog pantad balas puwalas lasang sebseb tu bud sulu:lg langub tane yuta uran ulan weyig suba weyig tu big
60 Filipino English
Ang mundo The world hangin wind puno tree kidlat lightning langit sky lawa lake kulog thunder buhangin sand gubat forest bukal spring kuweba cave lupa land ulan rain ilog river tu big water
61 Matigsalug
D\ye te iskwilaan 1. Egkanta ki te Ulahingen te Pilipinas. 2. Sasindeg ki langun. 3. Pinnuu kid e. 4. Pamineg kew pa. 5. Pamineg kew ayad-ayad. 6. Tabaka niyu ka me inse. 7. Basaa nu te meemen. 8. Himulungi niyu re teg basa.
English
At school 1. We'll now sing the national anthem. 2. Stand up. 3. Sit down. 4. Listen first. 5. Listen carefully. 6. Answer the questions. 7. Re&d aloud. 8. Read silently.
62 Binisaya
Sa eskwelahan 1. Mokanta na ta sa Bayang Magiliw. 2. Tindog mo. 3. Lingkod mo. 4. Paminaw usa mo. 5. Paminaw mog maayo. 6. Tubaga ang mga pangutana. 7. Basaha'g kusog. 8. Hinaya Jang ninyo' g basa.
Filipino
Sa paaralan 1. AWitin na natin ang Pambansang Awit. 2. Tumayo kayo. 3. Maupo kayo. 4. Makinig muna kayo. 5. Makinig kayong mabuti. 6. Sagutin ang mga tanong. 7. Basahin ng malakas. 8. Basahin ng tahimik.
63 Matigsalug
Diye te iskwilaan 9. Eg-insa a. Tabaka niyu. 10. Kayawa niyu ka belad niyu ke due tabak niyu.
11. Hememeni niyu te eglalag su kene key egpakarineg. 12. Meupiya. 13. Malehet. 14. Kenen malehet. 15. Uya.
English
At school· 9. I'll ask a question. You answer. 10. Raise your hand if you know the answer.
11. Speak louder. We c:an't hear you. 12. Good. 13. Right. Correct. 14. Wrong. 15. Yes.
64 Binisaya
Sa eskwelahan 9. Mangutana ko. Tubaga ninyo. 10. Ipataas ang inyong kamot kon mahibaloan ninyo ang tu bag. 11. Kusga ninyo pagsulti. Dili mi makadungog. 12. Maayo. 13. Insakto. Husto. 14. Sayop. 15. Oo.
Filipino
Sa paaralan 9. Magtatanong ako. Sagutin ninyo. 10. Itaas ninyo ang inyong kamay kung alam ninyo ang sagot. 11. Lakasan mo. Hindi namin marinig. 12. Mabuti. 13. Tama. 14. Mali. 15. Oo.
65 Binisaya
Sa eskwelahan 16. Dili. Wala. 17. Wala ako mahinumdum. 18. Nalimtan ko na. 19. Wala ko kasabut. 20. Kinsa'y imong ngalan? 21. Ang ngalan ko, si ______22. Pila'y imong edad?
Filipino
Sa paaralan 16. Hindi. Wala. 17. Hindi ko matandaan. 18. Nakalimutan ko na. 19. Hindi ko maunawaan. 20. Anong pangalan mo? 21. Ang pangalan ko, si ___ 22. Ilang taon ka na?
67 Matigsalug
Uras 1. Nekey e ka uras? 2. Alas nuwibi te maselem. 3. Ala una te maapun. 4. Nekey-a ne uras ne egbunsud ka sumbunganan? 5. Ala una wey liware te maapun. 6. Alas siyiti wey sapulu wey lalimma ne minutus te marusilem. 7. Namewuri kid e.
English
Time 1. What time is it? 2. Nine o'clock in the morning. 3. One o'clock in the afternoon. 4. What time does the meeting start? 5. One-thirty in the afternoon. 6. Seven-fifteen in the evening. 7. We're late.
68 Binisaya
Oras 1. Unsa nay oras? 2. Alas nwebe sa buntag. 3. Ala una na sa hapon. 4. U nsang orasa mosugod ang miting? 5. Ala una i medya sa hapon. 6. Alas syete i kinse sa gabii.
7. Ulahi na ta.
Filipino
Oras 1. Anong oras na? 2. Alas nuwebe ng umaga. 3. Ala una ng hapon. 4. Anong oras magsisimula ang pulong? 5. Ala una y medya ng hapon. 6. Alas siyete y kinse ng gabi. 7. Huli na tayo.
69 Matigsalug Binisaya
Uras Oras maselem bun tag meudtu udto maapun hapon marusilem gabii
al dew adlaw simana semana bulan bulan leg-un, tuid, kamet tuig
Duminggu Domingo Lunis Lunes Maltis Martes Milkulis Miyerkoles Huwibis Huebes Bilnis _,. Biyernes Sebadu Sabado
70 Filipino English
Oras Time umaga morning tanghali noon hapon afternoon gabi night, evening
araw day linggo week buwan month taon year
Linggo Sunday Lunes Monday Martes Tuesday Miyerkoles Wednesday Huebes Thursday Biyernes Friday Sabado Saturday
71 Matigsalug Binisaya dengan ne timpu sa unang panahon an-anayan permero miglihad ne simana miaging semana nararuan niadtong unang adlaw gabii kagahapon ganna te marusilem. kagabii ganna ganiha kuntee karon kangkuwa,angkuwa unya kaaselem ugma ikaruwa sunod nga adlaw sinundul ne tuid sunod tuig keureme damlag keureme ne aldew ugma damlag tagse aldew adlaw-adlaw tagse Bilnis kada Biyernes
72 Filipino English noong araw long ago dati formerly nakaraang linggo last week kamakalawa day before yesterday kahapon yesterday kagabi last night kanina earlier on ngayon now, today mamaya later on bukas tomorrow sa makalawa day after tomorrow susunod na taon next year hinaharap future balang araw someday araw-araw everyday tuwing Biyernes every Friday
73 Matigsalug Binisaya
Pegseel Pag-ihap 1 saa, sabeka usa 2 duwa, daruwa duh a 3 tellu, tatelu tulo 4 hep-at upat 5 limma, lalimma lima 6 hen-em unum 7 pi tu pi to 8 walu walo 9 siyew siyam
10 sapulu napulo 20 daruwampulu kaluhaan 30 tatelumpulu katloan 40 hep-at ne pulu kap-atan 50 lalimmampulu kalim-an 60 hen-em ne pulu kan-uman 70 pitumpulu kapito-an 80 walumpulu kawalohan 90 siyew ne pulu kasiyaman
100 sabeka ne gatus usa ka gatos 1000 sabeka ne libu usa ka libo
74 Filipino English
Pagbilang Counting 1 isa one 2 dalawa two 3 tatlo three 4 a pat four 5 lima five 6 anim six 7 pi to seven 8 walo eight 9 siyam nine
10 sampu ten 20 dalwampu twenty 30 tatlumpu thirty 40 apatnapu forty 50 limampu fifty 60 animnapu sixty 70 pitumpu seventy 80 walumpu eighty 90 siyamnapu ninety
100 isang daan one hundred 1000 isang libo one thousand
75 Matigsalug Binisaya
1 unu uno 2 dus dos 3 tris tres 4 kuwatru kwatro 5 singku singko 6 sayis says 7 syiti syete 8 utsu otso 9 nuwibi nwebe
10 dyis dyes 11 uns1 onse 12 dusi dose 13 trisi trese 14 katersi katorse 15 kinsi kinse 16 disisayis dyesysays 17 disisyiti dyesysyete 18 disiyutsu dyesyotso 19 disinuwibi dyesynwebe
76 Filipino English·
1 uno one 2 dos two 3 tr es three 4 · kuwatro four 5 singko five 6 sais six 7 siyete seven 8 otso eight 9 nu we be mne
10 dyis ten 11 onse eleven 12 dose twelve 13 trese thirteen 14 katorse fourteen 15 kinse fifteen 16 disysais sixteen 17 disysiyete seventeen 18 disyotso eighteen 19 disynuwebe nineteen
_77 Matigsalug Binisaya
20 baynti baynte 30 traynta treynta 40 kuwarinta kwarenta 50 singkwinta singkwenta 60 saysinta saysenta 70 sitinta setenta 80 utsinta otsenta 90 nu bin ta nobenta
78 Filipino English
20 beinte twenty '30 treinta thirty 40 kuwarenta forty 50 singkwenta fifty 60 sesenta sixty 70 setenta seventy· 80 otsenta eighty 90 nobenta ninety
79 Matigsalug Binisaya
Iiware tunga liware te liware ikaupat nga bahin liware wey liware te Iiware an-anayan una, primero igkarangeb ikaduha igkatelu ikatulo igkeep-at ikaupat igkalimma ikalima
Kapapilaa? Makapila? kasabeka makausa kararuwa makaduha katatelu makatulo keep-at makaupat kalimma makalima marelag usahay mare lag panagsa malasi kanunay, subsub langun ta nan layun permi, kanunay
80 Filipino English kalahati· half . ikaapat na bahagi one-fourth, one-quarter ikatlong bahagi three-quarters
una first (1st) ikalawa second (2nd) ikatlo third (3rd) ikaapat fourth (4th) ikalima fifth (5th)
Ilang beses? How many times? minsan once dalawang beses twice tatlong beses three times apat na beses four-times limang beses five times kung minsan sometimes bihira seldom malimit, madalas often la hat all palagi, pirmi always
81 Matigsalug Binisaya
· Seleppi Kwarta Pilaa seini? Pila kini? Tagpilaa seini? Tagpila kini?
sintabus, kedeku sentabos p1sus pesos
dyis pisus dyes pesos singku sintabus singko sentabos unu singkwinta uno singkwenta
82 Filipino English
Pera Money Magkano? How much is this? Magkano ang isa? How much each are these?
sentimos centavo piso peso
diyes pisos ten pesos PlO singko sentimos five centavos P.05 uno singkuwenta one fifty Pl.50
83 Matigsalug
Due daruwan Jukes ne nekegsinug-ung diye te dalan.
1. Pidru: Meupiyan maseJem, suled 2. Huwan: Uya, meupiya regma ne maselem. 3. Pidro: Peendei kaa? 4. Huwan: Gendiya a te Simud. 5. Pidru: Hendei kaag puun? 6. Huwan: Diya a te Kalahangan. Suled, hendei kaag puun degma? 7. Pidru: Diya a te Kiulum. 8. Huwan: Ne hendei kaag pabulus? 9. Pidru: Diya a te Dihungan. Ne suled, sikan de iya. Paligliharey kid e. 10. Huwan: Uya.
84 Binisaya
Ad\may duha ka lalaki nga magtagbo sa dalan.
1. Pedro: Maayong buntag. 2. Juan: Maayong buntag pod. 3. Pedro: Asa ka paingon?
4. Juan: Moadto ko sa Sinuda. 5. Pedro: Asa ka gikan? 6. Juan: Gikan ko sa Kalagangan. Asa pod ka gikan?
7. Pedro: Didto sa Kiulom. 8. Juan: Asa ka padulong? 9. Pedro: Didto sa Digongan. Brad, magsaylo na Jang ta. 10. Juan: Oo, sigi.
85 English
Two men meet on the trail.
1. Peter: Good morning. 2. John: Good morning. 3. Peter: Where are you going? 4. John: I am going to Sinuda. 5. Peter: Where have you been? 6. John: I've been at Kalahangan. What about you? 7. Peter: I just came from Kiulum. 8. John: And where are you going? 9. Peter: I'm going to Dihungan. Well, we had better move on. 10. John: Ok.
86 Filipino
Dalawang lalaki nagkasalubong sa daan.
1. Pedro_: Magandang umaga. 2. Juan: Magandang umaga din.
3. Pedro: Saan ka pupu~ta? 4. Juan: Duon sa Sinuda. 5. Pedro: Saan ka galini? 6. Juan: Sa Kalagangan, pari. Ikaw? 7. Pedro: Sa Kiulom. 8. Juan: At ikaw, saan ka galing? 9. Pedro: Sa Digungan. Tayo na. 10. Juan: Oo, sige.
87 .. Matigsalug • Miggendiye si Pidro te baley te sabekan buyag.
1. Pidru: ~eupiyan rnaapun anggarn. 2. Anggarn: Uya, rneupiya. Nekey se tuyu nu? 3. Pidru: Irnpanurnbaley a, anggarn, su eyew egparnineg a te lalag niyu. 4. Anggarn: Mania teg keuI?ian ka neg parnineg te kanarni ne lalag? 5. Pidru: Su eyew egpakasabut a te kaniyu ne linalahan. 6. Anggarn: Uya, rneupiya. 7. Pidru: Na, anggarn, kayi e pad. 8. Anggam: Uya.
88 Binisaya
Nag-adto si Pedro sa balay sa usa ka tigulang.
1. Pedro: Maayong hapon tiyo. 2. Tiyo: Maayo. Unsa imong tuyo? 3. Pedro: Mamisita ko sa inyong balay aron maminaw ko sa inyong sinultihan. 4. Tiyo: Nganong gusto kang maminaw sa among sinultihan? 5. Pedro: Aron makasabot ko sa inyong sinultihan. 6. Tiyo: Oo, maayo. 7. Pedro: Na, tiyo, adto na ko. 8. Tiyo: Oo, sigi.
89 English
Peter goes to the house of an old man.
1. Peter: Good afternoon. 2. Old man: Good afternoon to you too. What are you after? 3. Peter: I'm visiting so that I can listen to what you're saying. 4. Old man: Why do you want to listen to what we're saying? 5. Peter: So that I will be able to understand your language. 6. Old man: Oh, that's good. 7. Peter: WeU, I've got to go now. 8. Old man: Ok. Bye.
90 Filipino
Pumunta si Pedro sa bahay ng matandang lalaki.
1. Pedro: ~agandang hapon. 2. Anggam: Magandang hapon din. Anong kailangan mo? 3. Pedro: Bumibisita lang para mapakinggan ang inyong pananalita. 4. Anggam: Bakit gusto mong mapakinggan ang aming pananalita? 5. P"edro: Para maintindihan ko ang inyong salita. 6. Anggam: 0, mabuti.
7. Pedro: 0, sige magpapaalam na ako. 8. Anggam: Paalam.
91 Matigsalug
Te senge kaapunan, egpanumbaley si Pidro diye te senge baley. 1. Pidru: Meupiyan maapun. 2. Etew: Meupiya. Pamaneyik ka. 3. Pidru: Hentew-a ka ngaran nu? 4. Etew: Si Martin. 5. Pidru: Duen e asawa nu? 6. Etew: Uya, duen e. 7. Pidru: Duen e anak niyu? 8. Etew: Uya, tatelu ek anak ku. 9. Pidru: Nekey-a elin ka anak nu? 10. Etew: Sabekak lukes, daruwa ka malitan. Mania teg inse ka ke duen e awasa ku?
11. Pidru~ Egpekeirisa a su eyew egpakanengneng a. Ne, anggam, egkeengkeran ke pad. 12. Etew: Uya.
92 Binisaya
May panahon sa hapun nga moadto si Pedro sa iyang silingan. 1. Pedro: Maayong hapon. 2. Tawo: Maayo man. Pagsaka diri. 3. Pedro: Kinsa ang imong ngalan? 4. Tawo: Si Martin ang akong ngalan. 5. Pedro: Naa nay imong asawa? 6. Tawo: Oo, naa na. 7. Pedro: Naa nay anak ninyo? 8. Tawo: Oo, naa na tulo na ka buok. 9. Pedro: Unsa man -- pulos lalaki ang imong anak? 10. Tawo: Dili. Usa ang lalaki, duha ang babae. Nganong mangutana mang ka nga naa nakoy asawa? 11. Pedro: Mangutana ko kay aron mahibalo ko. Na, biyaan sa ka. 12. Tawo: Oo, sigi.
93 English
One afternoon, Peter goes and visits a house.
1. Peter: Good afternoon. 2. Person: Good afternoon. Come on in. 3. Peter: What's your..._name? 4. Person: I'm Martin. 5. Peter: Are you married? 6. Person: Yes I am. 7. Peter: Have you already got children? 8. Person: Yes, I've got three children. 9. Peter: What are they -- boys or girls? 10. Person: One boy and two girls. Why do you ask if I have a wife? 11. Peter: Just so I'll know. I had better get going now. 12. Person: Ok. Bye.
94 •
Filipino
Isang bapon si Pedro ay pumunta at bumisita sa kapitbabay.
1. Pedro: Magandang hapon. 2. Tao: Magandang hapon din. Tuloy ka. 3. Pedro: Anong pangalan mo? 4. Tao: Ako si Martin. 5. Pedro: May asawa ka na? 6. Tao: Oo. 7. Pedro: May anak na ba kayo? 8. Tao: Oo, tatlo na ang anak namin. 9. Pedro: Han ba ang lalaki, at ang babae. 10. Tao: Isang lalaki at dalawang babae. Bakit mo naitatanong? 11. Pedro: Wala naman gusto ko lang ma!aman. Ako'y tutuloy na. 12. Tao: Sige.
95 Matigsalug Impanumbaley si Pidru perem diye te baley te Kepitan.
Nekegsinug-u~g kew ki Huwan diye te dalan wey due duma rin.
1. Huwan: Meupiyan maselem~ 2. Pidru: Uya, meupiya. 3. Huwan: Seinis duma ku, ngaranan ki Segan, ne hari ku. 4. Pidru: Hendein mahinged si Segan? 5. Huwan: Diye te Kiulum su diye nakaasawa. Dengan ne timpu, kayin mahinged, piru kuntee ne timpu diyad e te Kiulum ne mahinged su nakaasawe e. 6. Pidru: Pile e ka anak dan? 7. Huwan: Tatelu ek anak dan -- sabeka se malitan, daruwa se lukes. 8. Pidru: Ew, duen bes e anak dan wey naluhey bes es kandan diye. 9. Huwan: Uya, naluhey e. 10. Pidru: Ne, suled, pekeglihad kid e sug gendiya a te baley te kepitan. 11. Huwan: Uya.
96 Binisaya Nag-adto si Pedro sa balay sa Kapitan ug nagsugat sila ni Juan sa dalan, ug dunay kauban siya. 1. Juan: Maayong buntag. 2. Pedro: Maayong buntag sab. 3. Juan: Kining akong kauban nganlan kang Sagan nga akong manghod. 4. Pedro: Asa nagpuyo si Sagan? 5. Juan: Didto sa Kiulom kay didto nakapangasawa. Niadtong panahona, dinhi siya nagpuyo. Piru karon nga panahon, didto na sa Kiulom nagpuyo kay didto man nakapangasawa siya. 6. Pedro: Pila na ang ilang anak? 7. Juan: Tulo na ang ilang anak -- usa ang babae, duha ang lalaki. 8. Pedro: Aw, diay naa na silay anak? Dugay na diay sila didto. 9. Juan: Oo, dugay na. 10. Pedro: Na, brad, magsaylo na ta kay moadto ko sa balay sa Kapitan. 11. Juan: Oo, sigi brad.
97 English
Peter goes out to visit the barangay captain. On the way he mets John who has a companion with him.
1. John: Good morning. 2. Peter: Hi. 3. John: This is Sammy, my younger brother. 4. Peter: Where does he live? 5. John: At Kiulum because he married a girl from · there. He used to live here, but now that he's. married he's permanent in Kiulum. 6. Peter: How many children have they got? 7. John: They've got three kids -- one girl and two boys. 8. Peter: Oh, they've already got three kids. They must have been there a while. 9. John: Yes, quite a while now. 10. Peter: Ok, well I'll leave you now because I going to the barangay captain's house. 11. John: Ok.
98 Filipino Si Pedro lumabas para bumisita sa kapitan. Sa daan . nagkita sila ni Juan na may kasama.
1. Juan: Magandang umaga. 2. Pedro: Magandang umaga din.
3. Juan: Ito si Sammy, bunso kong kapatid.
4. Pedro: Saan siya nakatira? 5. Juan: Sa Kiulum dahil doon siya nakapag-asawa.
Dati dito siya nakatira pero ngayon permamente na siyang naninirahan.
6. Pedro: llan ba ang anak nila. 7. Juan: Tatlo, isang babae at dalawang lakaki. 8. Pedro: 0, tatlo na ang anak nila. Matagal na sila
doon. 9. Juan: Oo, matagal na.
10. Pedro: 0, sige maiwan na kita dahil pupunta pa ako
sa bahay ng kapitan.
11. Juan: Sige.
99 Matigsalug
Due daruwan etew ne nekegsinug-ung diye te dalan. 1. Ramun: Meupiyan rneudtu anggarn. 2. Dading: Meupiya. 3. Ramun: Amana ne dakel ne gapun anggarn. 4. Dading: Uya, su dakel buwa ne uran angkuwa. Meupiya perem ke kene eg-uran sug keupian a neg daru. 5. Ramun: Balahad keg uran, anggarn, daru ke re due. 6. Dading: Kene e pad egdaru su kerna keg uran angkuwa, rnalamiyak ka tane. 7. Rarnun: Meupiya ke gabii ke re rnigdaru su rneupiya ne aldew, ne ware mig-uran. 8. Dading: Meupiya perern ne igdaru gabii, piru rneinit. 9. Ramun: Uya, anggarn.
100 Binisaya
Adunay duha ka tawo nga nagtagbo sa dalan.
1. Ramun: Maayong udto tiyo. 2. Dading: Maayong udto sab. • 3. Ramun: Baga kaayo ang panganod tiyo. 4. Dading: Oo kay dako siguro ang ulan unya. Maayo unta kon dili moulan kay gusto kong magdaru. 5. Ramun: Ay, sigi tiyo modaru Iang ka. 6. Dading: A, dili pa ko modaru ... 7. Ramun: Maayo unta kon gahapon lang ka nagdaro kay maayo ang adlaw ug wala nag-ulan. 8. Dading: Maayo unta nga idaro gahapon piro init kaayo ang adlaw. 9. Ramun: Oo.
101 English
Two people meet on the trail.
1. Ramun: Hello uncle. 2. Dading: Hello. 3. Ramun: There's a lot of cloud now uncle. 4. Dading: Yes, I guess there'll be a lot of rain later. It would be better if it didn't rain because I want to plow. 5. Ramun: Just ignore the rain and plow anyway. 6. Dading: I won't plow yet because it might rain and make the soil sticky. 7. Ramun: You should have plowed yesterday because it was a good day and didn't rain. 8. Dading: Yes, it would have been good for plowing yesterday except that it was hot. 9. Ramun: Ok, uncle.
102 Filipino
Dalawang tao nagkita sa daan.
1. Ramun: Magandang tanghali.
2. Dading: Magandang tanghali din.
3. Ramun: Masyadong maulap ngayon tiyo. 4. Dading: Oo, siguro malakas ang ulan mamaya.
Mabuti kung hindi umulan dahil gusto kong mag- araro.
5. Ramu~: Ay, sige mag-araro ka lang. 6. Dading: Hindi muna ako mag-aararo dahil kung umulan masyadong malagkit ang lupa.
7. Ramun: Sana nag-araro ka kahapon dahil maganda ang panahon at hindi umu1an .. 8. Dading: Oo, nga maganda ang araw kahapon kaya lang ang init. 9. Ramun: Oo nga.
103 ••••••••••••••••••••••••••: Ka me etew ne eg-ikul perem ki Hisus !
+• Te timpu seeye ne miggipanew sikandan, due •+ : sabekad etew ne migkahi diye te ki Hisus, "Eg-ikul a : + keykew minsan hendei kag gendiye." + + Ne m1g. k a h" 1 s1. H"1sus d"1ye te k an d"m, ' 'Due + + eggelesan te me laku wey due me salag te me manuk- • : manuk te katalunan, pim ware egkeyirehaan wey : + egkeyimelayan te Anak te Etew." + : Ne migkahi sikandin diye te lain ne etew, "lkul ka : + keddi." + •+ Pim migkahi seeye se etew, "Sir, eg-uli e pad su •+ : eglebeng e pad te amey ku." : + Ne migtabak si Hisus, "Balahad e ka me minatey + : neg lebeng te kandan ne minatey. Pim sikeykew, : + hipanew ka wey ipangguhud nu ka panugtulen + : meyitenged te Peghari.te Manama." : + Due lain man-e ne etew ne migkahi, "Eg-ikul a + : keykew, Sir, pim tuhuti e pad nikeykew neg uli su : + eyew egpataheen ku pad ka me kammaan ku." + •+ Ne migkahi si Hisus diye te kandin, "Ke hentew •+ + seeye se egbunsud neg dam wey layun eglilingey, kene + : likes ne suluhuanen te Manama diye te lnharian din." : •+ Lukas 9:57-62 •+ . ••••••••••••••••••••••••••