• Abstract and Figures
• Public Full-text

Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 1 indonesië na soeharto Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 2 Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 3 Henk Schulte Nordholt Indonesië na Soeharto Reformasi en Restauratie 2008 Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 4 © 2008 Henk Schulte Nordholt Omslagontwerp Hugo Zwolsman Foto omslag Jan Banning/laif/ Hollandse Hoogte www.uitgeverijbertbakker.nl isbn 978 90 351 3135 4 Uitgeverij Bert Bakker is onderdeel van Uitgeverij Prometheus Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 5 Inhoud Woord vooraf 007 1 Soeharto’s Nieuwe Orde 1965-1995 011 2 De val van Soeharto 1996-1998 045 3 Reformasi en Restauratie 1998-2001 070 4 Autonomie en geweld in de regio’s 112 5 Islamisering en islamisme 160 6 De strijdkrachten 194 7 Democratisering 2002-2007 217 Nawoord. Indonesië en Nederland: gesloten boek of nieuw hoofdstuk? 253 Geraadpleegde literatuur en andere bronnen 259 Register 271 Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 6 Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 7 Woord vooraf Sinds 1997 hebben zich in Indonesië ingrijpende veranderingen voltrok- ken: het Soeharto-bewind kwam ten val, het land werd getroffen door een hardnekkige economische crisis en maakte vervolgens een periode van bloedige religieuze en etnische conflicten door. Daarnaast ging de losmaking van Oost-Timor in 1999 gepaard met veel geweld en mar- keerde de bomaanslag op Bali op 12 oktober 2002 een pijnlijke kennis- making met internationaal islamitisch terrorisme. Na de val van Soeharto in mei 1998 kwam er een einde aan het Nieu- we Orde-regime, dat Indonesië 32 jaar lang in een harde maar ook sta- biele houdgreep had gehouden. In 1998 werd een proces van democrati- sering ingezet terwijl het bestuur over de enorme archipel vergaand werd gedecentraliseerd. Democratisering en decentralisering hadden niet al- leen tot gevolg dat de bevolking in 2004 voor het eerst in haar geschiede- nis direct een nieuwe president kon kiezen, maar ook dat in de regionale politiek vaak een heftige nadruk werd gelegd op lokale etnische identi- teiten. Tegelijkertijd raakte de seculiere nationale identiteit aan ernsti- ge erosie onderhevig en boden modernistische en radicale stromingen binnen de islam alternatieve vormen van identificatie aan. Hierdoor zal Indonesië op termijn minder pluralistisch en strenger islamitisch wor- den. Over al deze veranderingen is veel onderzoek gedaan door Indonesi- sche, Australische en Nederlandse onderzoekers, waarvan er een aantal verbonden was aan de onderzoeksgroep van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (kitlv) in Leiden. De resultaten van al dat onderzoek zijn hoofdzakelijk in het Engels en Indonesisch gepubli- ceerd. De bijdrage van Dirk Vlasblom aan de landendocumentatiereeks van het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam uit 2005 is 7 Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 8 het enige recente Nederlandse boekje dat over het moderne Indonesië is verschenen. Omdat Indonesië qua bevolking het op drie na grootste land van de wereld is, qua oppervlakte net zo groot is als Europa en in strate- gisch en economisch opzicht een belangrijke schakel vormt tussen Oost- en West-Azië, is een Nederlandstalig boek over recente ontwikkelingen meer dan gerechtvaardigd. Bovendien zijn er in Nederland nog altijd honderdduizenden mensen die direct en indirect iets met Indonesië hebben. Men is er geboren, heeft er als militair gediend, of behoort tot de Indische of Molukse migranten die in de jaren vijftig naar Nederland kwamen. Hier moeten de volgende generaties bij opgeteld worden, waarvan er intussen velen in Indonesië hebben rondgereisd. Talloze mensen in Nederland hebben familie in In- donesië, wat ervoor zorgt dat interesse in het voorbije Indië vaak ge- paard gaat met een warme belangstelling voor het huidige Indonesië. Voor hen, maar ook voor een groter geïnteresseerd publiek, is er in het Nederlands geen toegankelijk overzicht beschikbaar van recente ont- wikkelingen in Indonesië. Daarin voorziet dit boek. In dit boek wordt uitvoerig gebruikgemaakt van recent onderzoek dat door collega’s in binnen- en buitenland is verricht. Om een overvloed aan voetnoten te vermijden heb ik aan het begin van elk hoofdstuk aangege- ven van welke literatuur ik gebruik heb gemaakt, terwijl ik alleen in spe- cifieke gevallen naar afzonderlijke publicaties verwijs. Voor ik met het verhaal over de ontwikkelingen in de jaren 1995- 2005 begin geef ik in hoofdstuk 1 een schets van Soeharto’s Nieuwe Orde waarin de nadruk ligt op de structuur van het regime, de machtspo- sitie van de presidentiële familie en de factoren waardoor dat systeem zichzelf begon te ondermijnen. In hoofdstuk 2 wordt de economische crisis beschreven die Indonesië in 1997 trof en die spoedig in een politie- ke crisis uitmondde. Gekeken wordt naar het toenemende protest en de breuken in de regerende elite als gevolg waarvan Soeharto in mei 1998 gedwongen werd af te treden. Hoofdstuk 3 bespreekt de kortstondige en tumultueuze presidentschappen van Yusuf Habibie (1998-1999) en Abdurrahman Wahid (1999-2001).Centraal staat de vraag hoe en waar- om de hooggespannen verwachtingen over hervormingen vastliepen in restauratie en cynisme. Hoofdstuk 4 richt zich op ontwikkelingen op het regionale vlak. Als gevolg van bestuurlijke decentralisatie en democratische verkiezingen veranderde er veel in de regionale machtsverhoudingen. Het etnische en 8 Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 9 religieuze geweld dat in Kalimantan, Poso en op de Molukken losbarstte moet in dat kader worden begrepen. Naast geweld was er in vrijwel de hele archipel een scherpe opleving van regionale identiteiten. De nadruk die werd gelegd op etnische, religieuze en regionale identiteiten doet de vraag rijzen wat er over is gebleven van een gedeelde Indonesische iden- titeit. In hoofdstuk 5 wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste ont- wikkelingen binnen de islam in Indonesië. Vrijwel alle aandacht is de laatste jaren uitgegaan naar islamitisch radicalisme dat door middel van bomaanslagen, strijdgroepen en de roep om islamitische wetgeving de samenleving geheel op islamitische principes wil grondvesten. Dit be- treft een kleine, maar invloedrijke minderheid. Daarnaast is er een veel breder proces van islamisering gaande. Indonesië wordt, met andere woorden, geen islamitische staat maar wel meer islamitisch. De strijdkrachten waren de belangrijkste machtsfactor tijdens het Soeharto-bewind. Hoewel hun rol nu minder dominant is, spelen zij op nationaal en regionaal niveau nog altijd een rol van betekenis. In hoofd- stuk 6 wordt onderzocht welk effect hervormingspogingen hebben ge- had op de machtspositie van het leger en in hoeverre de strijdkrachten er- in zijn geslaagd als institutie te overleven. Hoofdstuk 7 begint met het presidentschap van Megawati (2002- 2004), dat gekenmerkt werd door stagnatie. Toch kwam er onder haar bewind een opmerkelijke grondwetswijzing tot stand. Deze had een doorbraak van de electorale democratie tot gevolg. Tijdens de verkiezin- gen van 2004 en 2005 werden de president en regionale bestuurders voor het eerst direct door de bevolking gekozen. In dat verband wordt ook gekeken naar het effect van de tsunami die Atjeh trof. Vervolgens wordt een beeld gegeven van enkele recente ontwikkelingen, waarbij de vraag centraal staat of de huidige overheid wel bij machte is de vele pro- blemen waar Indonesië zich mee geconfronteerd ziet op te lossen. In het nawoord wordt kort gekeken naar de Nederlands-Indonesische betrekkingen sinds 1950 en komt de vraag aan de orde of de dekolonisa- tie wel in alle opzichten is voltooid. Ik wil hier enkele mensen bedanken die mij hebben geholpen bij het schrijven van dit boek. Allereerst dank ik de meelezers Margreet Bersma, Gerry van Klinken, Gert Oostindie en Nico Schulte Nordholt voor de ef- ficiënte wijze waarop zij het hele manuscript nauwgezet van commen- 9 Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 10 taar hebben voorzien. Kees van Dijk en Johan Meuleman voorzagen hoofdstuk 5 van nuttige correcties, waarvoor dank. In Jakarta zocht Tino Djumini in korte tijd de foto’s bij elkaar en in Amsterdam was Erik de Vries een betrouwbare redacteur. Ten slotte veel dank aan het Konink- lijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden, dat mij de gelegenheid gaf dit boek te schrijven. 10 Indonesie na Soeharto 23-04-2008 13:24 Pagina 11 1 Soeharto’s Nieuwe Orde 1965-1995 Hoe was het mogelijk dat zo’n autoritair en krachtig bewind als Soehar- to’s Nieuwe Orde, dat steunde op een machtig leger en een sterke bureau- cratie, zo snel kon instorten toen de monetaire crisis van 1997 de Indone- sische economie totaal ontregelde? Om dat proces beter te begrijpen moeten we eerst kijken naar de opkomst en de aard van het Nieuwe Or- de-bewind dat door Soeharto vorm werd gegeven en waarover hij ruim 30 jaar lang de macht uitoefende.* De koloniale erfenis Het bewaren van de nationale eenheid heeft sinds het uitroepen van de onafhankelijkheid op 17 augustus 1945 hoog op de agenda gestaan van de Indonesische machthebbers. De enorme omvang en de grote diver- siteit van de nieuwe natie waren een problematische koloniale erfenis. De Indonesische archipel bestaat uit 13.667 eilanden, waarvan er 6000 bewoond zijn, en strekt zich uit over een gebied dat ongeveer net zo groot is als Europa. De afstand tussen het uiterste westen en oosten van de ar- chipel is even ver als die tussen Ierland en de Oeral. Tussen die uitersten bevinden zich ongeveer 300 verschillende etnische groepen die meer dan 350 verschillende talen spreken en een grote culturele diversiteit ver- tegenwoordigen. Momenteel zijn er 240 miljoen Indonesiërs en daarmee is Indonesië wat bevolking betreft het vierde land ter wereld. Javanen —————————————————————————— * Voor dit hoofdstuk is gebruikgemaakt van Aspinall 2005a; Dieleman 2007, 2008; Editor; Hill 1994; Inside Indonesia;Van Leeuwen 2005; Ricklefs 2001; Robison en Hadiz 2004; Roosa 2006; O’Rourke 2002; Nico Schulte Nordholt 1995; Schwartz 1999; Vlasblom 2005.

Load more

  279

Copy Link