/2019

In dit nummer:

Het laatste stukje Jappenkamp...... 2

Van KNIL-militair tot bevrijdingssoldaat...... 3

Spoorlijn van de dood...7

1e én 2e generatie Indische Nederlanders dragen een rugzakje mee...... 10

Floresmens – Het leven

van Theo Verhoeven....12

Sophiahof – Van Indië

tot nu...... 14

JES nieuws...... 19

Comité Ereschuld onderscheidingen...... 20

Ebbe op Bali...... 21

Molukkers in Nederland...... 21

Nederlandse

Veteranendag 2019.....27

Glass & Gamelan...... 29

Column...... 30

Golftoernooi Melati…...31

Links4u...... 32

Indische & Molukse

Zomer...... 33 NEDERLANDSE VETERANENDAG, MALIEVELD - DEN HAAG pag. 27

Nederlands Indisch Gratis maandelijks e-magazine voor de Indische gemeenschap

jaargang 11, juni 2019 | oplage: 9800 Cultureel Centrum Van de redactie uw betrokkenheid bij NICC Heeft u zelf een item, waarvan Alweer een boordevolle editie met u denkt dat dit onze lezers zal Magazine van groot belang en een indrukwekkend relaas van de interesseren? NICC Magazine vragen wij u een VRIJWILLIGE Spoorlijn van de dood, vooraf- stelt zijn redactionele inhoud DONATIE. Wij zullen u daarvoor gegaan door een artikel over het met alle plezier voor u open. zeer dankbaar zijn en u zult laatste stukje Jappenkamp en een Graag willen wij u ook wijzen op verzekerd zijn van een blijvende stuk over Adolf Lebong, die tijdens de mogelijkheid NICC Magazine gratis toezending van uw geliefde de dekolonisatieoorlog gruwelijk als advertentie medium te en gewaardeerde NICC Magazine. om het leven kwam. Dan een gebruiken. Hierbij een oproep aan Onze volledige bankgegevens zijn: e e artikel over de 1 en 2 generatie alle lezers die eigenaar zijn van (BIC: RABONL2U) Indische Nederlanders, die de na- een bedrijf of er werkzaam zijn als NL39 RABO 0129 216 836, sleep van de oorlog nog dagelijks PR manager om NICC Magazine t.n.v. N.I.C.C. Den Haag NL. meemaken. Veel nieuws over het als mogelijkheid te zien om uw Mogen wij u tenslotte vragen om Nationaal Museum Sophiahof, dat bedrijf of product onder de NICC Magazine zoveel mogelijk bij op 27 juni a.s. door ZKH Koning aandacht van nu 9600 abonnees uw familie, vrienden en kennissen Willem-Alexander geopend zal te brengen. Tevens willen wij een onder de aandacht te brengen? worden. Op 28 juni opent Museum beroep doen op uw waardering Vraag hen ook gratis abonnee te Sophiahof haar deuren voor het als abonnee voor het zeer vele worden. Wij wensen u weer veel publiek. Een oproep van het werk dat wij maandelijks aan plezier met uw NICC Magazine. En Comité Ereschuld onderschei- NICC Magazine hebben. Houdt u mede dankzij uw donaties en dingen naar oud-KNIL militairen in gedachten dat NICC Magazine advertenties kan NICC Magazine die nog een medaille kunnen geheel GRATIS is, hetgeen echter helemaal GRATIS blijven. aanvragen voor bewezen diensten. niet betekent dat wij geen kosten Hans Vogelsang, hoofdredacteur. Wij wensen u veel leesplezier. hebben. Juist in deze tijden is

Een laatste stukje Jappenkamp Door: Han Dehne

Het is een afschuwelijk gedachte, grond, met hier en daar een ademhaling; een been, opge- jarenlang met en naast elkaar zanderige heuvel, een smalle zwollen door honger-oedeem binnen celmuren en achter het strook vaste bodem. maar dat nog bewoog en soms prikkeldraad te leven. Gevangen, misschien een vreemde wilde letterlijk vrijwel naakt uitgekleed Dat was onze laatste haven. droom. Maar wie weet hoe schoon en zonder enig bezit, - en dan te Daarin lieten wij onze doden neer, en heerlijk de doden droomden, in weten dat er ergens een geheim elke dag méér, want hoe langer de kleine zandheuvels, waar wij bestaat; het geheim dat iemand het duurde des te meer stierven hen hadden neergelegd. anders, een medegevangene, kent er, wit en geruisloos, zomaar op en waar jezelf niet achter kunt een plank, hoogstens een rieten Ja, misschien was er voor komen. matje. Je had ze zo even nog sommigen van ons toch ook nog tussen de loodsen zien wankelen, dit verschil: dat van de hoop. De Tenslotte na vele grauwe en of ze in het voorbijgaan gegroet, hoop, die telkens opnieuw maar ellendige jaren lotgenootschap, zwijgend, met een doffe knik of steeds minder gevoed werd door weet je alles van elkaar. Er een flauw gebaar van je hand, en het gerucht, niemand wist of zal kunnen geen geheimen meer het andere ogenblik waren ze al ooit weten waar het vandaan bestaan tussen mensen die op het uit je leven verdwenen. Uit het kwam. randje van de dood op een stenen leven verdwenen? celvloer leven of in de modder van Het gerucht bijvoorbeeld, in de een concentratiekamp. Ach, het was nauwelijks een loop van 1945, dat Holland bevrijd overgang, dat kleine schuifelpasje was. maar wie gelooft er nog in Dat kamp lag ergens op Sumatra, van de totale verhongering, de zulke dingen? In diezelfde tijd in het eilandenrijk dat toen nog apathie, de eeuwige malaria, naar schreeuwde een Japanse officier Nederlands Indië heette. Het de dood. De levenden wisten bij een afstraffing van een onzer, strekt zich uit in de bocht van nauwelijks of zij nog wel leefden. die gek was geworden want hij een gele, sombere rivier. Verder Er stond bijna niets tussen ons had gevraagd of hij naar Holland bestond de omgeving uit drassige en de dood, behalve een kleine mocht; Holland bestaat niet meer.

2

En zo kwam dan toch nog de criminelen behandeld, ja, zelfs als Onze Indische en Molukse militaire bevrijding en dat Holland bestond moordenaars. Wij die daar waren vrienden en kameraden werden nog wel, ongelooflijk. Maar toen in opdracht van onze regering vaak nog meer in de steek gelaten wij daar na de Bersiap weer om de Nederlandse belangen te of bedonderd. terugkeerden werden wij meer als dienen.

Van KNIL-militair tot bevrijdingssoldaat Op zoek naar het verhaal van Adolf Lembong Door: Jos de Mul

Nieuwsgierig geworden door van haar vader. In 1947 vertrok lid van een Amerikaans-Filippijnse de vele verhalen van zijn hij op achttienjarige leeftijd van guerrillagroep tegen de Japanners Indonesische schoondochter daaruit met zijn oom Adolf via heeft gevochten. bezoekt hoogleraar filosofie Makassar naar Jakarta, op zoek naar werk. Hij zou de rest van zijn Tijdens de Indonesische onafhan- Jos de Mul het graf van haar kelijkheidsstrijd (1945-1947) sloot oudoom, de ex-KNIL-militair leven in de hoofdstad slijten en Lanny is er opgegroeid. De laatste hij zich echter aan bij de troepen Adolf Gustaaf Lembong. keer dat zij Ongkaw bezocht, was van Soekarno en keerde hij zich De ex-KNIL-militair werd in zij acht jaar oud. tegen het Nederlandse koloniale 1950 op gruwelijke wijze bewind. Na het uitroepen van om het leven gebracht We gaan de jongste broer van de onafhankelijkheid werd hij tijdens de staatsgreep tegen Lanny’s vader bezoeken en willen benoemd tot hoofd van het op- de nog jonge Indonesische ook het monument dat in Ongkaw leidingsinstituut van de Indo- staat, geleid door kapitein voor ‘oom Adolf’ is opgericht, gaan nesische strijdkrachten. In 1950 Raymond Westerling. bekijken. De verhalen die in de werd hij in Bandung op gruwelijke familie over hem de ronde doen, wijze om het leven gebracht Lanny Lembong, onze Indone- maken me nieuwsgierig naar zijn tijdens de staatsgreep tegen de sische schoondochter, maakt ons veelbewogen leven. jonge Indonesische staat, geleid wegwijs in haar complexe familie- door de beruchte Raymond geschiedenis terwijl we op Ngurah Wikipedia leert dat luitenant- Westerling. Rai, het vliegveld van Bali, kolonel Adolf Gustaaf Lembong wachten op onze vlucht naar (1910-1950) in dienst was van het Het is niet zonder ironie dat Lanny Manado, de hoofdstad van Noord- Koninklijk Nederlandsch-Indisch haar hart verloor aan een orang Sulawesi. We zijn op weg naar de Leger (KNIL) en tijdens de Tweede Belanda, een landgenoot van de desa Ongkaw, de geboorteplaats Wereldoorlog in de Filippijnen als voormalige kolonisator en van de

3 moordenaar van ‘oom Adolf’. bossen in vijftig tinten groen, worden opgehaald, kijk ik Lanny en onze zoon Joris leerden exotische tempels, kleurrijke verwonderd naar de kolossale elkaar op Bali kennen. Lanny was rituelen en palmboomstranden. En kerstversiering aan de muur. Het na haar studie aan de universiteit aan onze omvangrijke Indone- is half juni en ruim 30 graden: in de Balinese hoofdstad Denpasar sische schoonfamilie, met wie we Merry Christmas. blijven ‘hangen’. de bruiloft van onze kinderen vierden op de Ombak Putih (Witte Indonesische christenen die de Als christen in het grootste Golf), een van de pinisi’s van Nederlandsche tijd, de tijd vóór de islamitische land ter wereld (ruim Seatrek. onafhankelijkheid, hebben mee- 225 miljoen moslims; 87 procent gemaakt, spreken vaak met een van de bevolking), voelde ze zich Waar de slachtpartijen die de zekere nostalgie over de tempo meer thuis in de tolerante cultuur Nederlanders in de voormalige doeloe, de ‘goede oude tijd’. Toen van het hindoeïstische Bali. kolonie tot zeventig jaar geleden we Lanny’s vader en moeder voor Anders dan in het overwegend hebben aangericht in Nederland het eerst bezochten in Jakarta islamitische Jakarta kijkt men daar nog steeds niet zijn verwerkt, lijkt en ook talloze ooms, tantes, niet op een god meer of minder. dit deel van hun geschiedenis voor neven en nichten met ons de meeste Indonesiërs groten- kwamen kennismaken, ging de Ironisch dat Lanny deels vergeten. Daar zal de oudste generatie zoals gebruikelijk haar hart verloor aan miljoenenmoord die generaal- enthousiast over op een nos- president Soeharto na de talgisch stemmend Polygoon- een orang Belanda, staatsgreep tegen Soekarno in journaal Nederlands. Lanny zegt een landgenoot van de jaren zestig op vermeende geen Nederlands te verstaan, de moordenaar van communisten pleegde, en die in maar haar glimlach doet een het bijzonder Bali, geboorteplaats hedendaagse variant van Oost- ‘oom Adolf’ van Soekarno’s moeder, zwaar Indische doofheid vermoeden. heeft getroffen, ongetwijfeld debet Joris – net als ik aan de Zeeuwse aan zijn. Kwaliteitje mijnheer kust geboren met een zucht naar verre horizonten – zocht zijn Die koloniale geschiedenis werkt fortuin eveneens op het vaak verwarrend. Toen we enkele ‘godeneiland’. Nadat hij in Sanur jaren geleden tijdens een rondreis twee restaurants startte, trad hij op Java de voormalige ambts- als manager in dienst van Seatrek woning van de gouverneur- Sailing Adventures, een bedrijf generaal in Bogor bezochten en dat cruises door de Indonesische wat beschaamd stonden te kijken archipel organiseert met twee naar het intimiderende witte paleis schitterende pinisi’s, Buginese in koloniale stijl, tapte de schoeners die al eeuwen de Het monument ter ere van Adolf tachtigjarige Indonesische gids Indonesische archipel doorkruisen. Lembang in Onkaw Foto: Jos de trots met zijn vlakke hand op Joris heeft zijn inburgering glans- Mul een van de kolossale pilaren: rijk doorstaan. Daarbij spreekt hij “Kwaliteitje mijnheer, zo wordt er vloeiend Bahasa Indonesia, heeft in den huidigen tijd niet meer Indonesische familie en vrienden Polygoonjournaal - gebouwd”. en de ‘rubberen tijd’ is hem op het Ne der lands lijf geschreven. Zelfs Pramoedya Ananta Toer Als we met de taxi van Manado (1925-2006), een van de grootste Polder van Smaragd International Airport naar ons schrijvers van Indonesië, die hotel in de hoofdstad rijden, valt in historische romans zoals De Wat een tijdelijk avontuur leek, onmiddellijk op dat we in een stroom uit het noorden, de lijkt op een emigratie te zijn christelijke enclave zijn beland. De geschiedenis van Indonesië op uitgelopen. Het is niet altijd leuk ene na de andere kerk trekt aan schrift heeft gesteld en een fel wanneer je kind aan de andere onze ogen voorbij en in de verte tegenstander was van het kant van de aardbol woont, maar zien we de ruim vijftig meter hoge Nederlandse kolonialisme, sprak we prijzen ons gelukkig dat hij Yesus Memberkati achter een kerk soms onverwacht mild over de niet naar Vladivostok is geëmi- opdoemen. De volgende dag koloniale periode. In een van de greerd. We zijn de afgelopen rijden we langs de kustweg naar weinige boekhandels in Sanur vijftien jaar verknocht geraakt aan Ongkaw, waar de familie van stuitte ik bij toeval op Exile, een de ‘polder van smaragd’ met zijn Lanny ons hartelijk ontvangt. 160 pagina’s lang interview over omdijkte rijstterrassen, tropische Terwijl er warme herinneringen

4 zijn leven dat in het jaar van zijn genomen en met twintig andere en voedselopslagplaatsen van dood werd gepubliceerd. krijgsgevangenen op transport de Japanners en overviel en gesteld naar Umingan op Luzon, vernietigde het konvooien van Daarin spreekt hij weliswaar zijn het noordelijkste eiland van de Japanse vrachtwagens. afschuw uit over de koloniale Filippijnen, om daar dwangarbeid uitbuiting en het vaak voor de Japanners te verrichten. Oorlog wakkert uiteenlopende ver- buitensporige geweld tegen de langens aan. Adolf wordt verliefd Indonesische bevolking, maar hij Gesteund door de op de Filippijnse Asuncion Angel merkt ook op dat Nederland het (in de schoonfamilie bekend als Filippijnse bevolking land heeft verenigd, het bestuur ‘Tante Sion’) en trouwt met haar en onderwijs heeft georganiseerd plunderde te midden van het strijdgewoel. en noties als democratie, squadron 270 rechtsstaat en humanisme heeft Het buitensporige Japanse munitie- en geïntroduceerd. KNIL -gewe ld voedselopslagplaatsen

Zeker, de koloniale praktijk was en vernietigde Na de Japanse overgave in 1945 anders dan de theorie. Niemand keert Adolf met Sion terug naar heeft dat onderkoelder uitgedrukt konvooien Sulawesi om zijn werk bij het KNIL dan Mahatma Gandhi, toen hem te hervatten. In augustus van dat werd gevraagd wat hij van de Lanny’s neven en nichten nemen jaar roept Soekarno de republiek westerse beschaving vond: ‘I think ons mee naar de kust van Indonesië uit. Adolf verkeert it would be a good idea!’ Maar het Ongkaw, waar de familie een stuk aanvankelijk in tweestrijd, maar al in de praktijk brengen van land bezit en we de graven van snel doet het buitensporige geweld genoemde noties zou ook hun voorouders bezoeken. In waarmee het KNIL tegen de Indonesië niet misstaan. de schaduw van een kokospalm lees ik op mijn e-reader in het ‘terroristen’ optreedt Adolf – net Christelijke enclaves aan Indonesië gewijde deel 11b als veel andere Menadonese KNIL- van Lou de Jongs Het Koninkrijk militairen – besluiten zich aan te

sluiten bij het Sulawesische Het is niet zo verwonderlijk dat der Nederlanden in de Tweede bevrijdingsleger Kebaktian Rakjat met name de gekerstende Wereldoorlog dat tien Menadonese Indonesia Sulawesi (KRIS), dat in Indonesiërs betrekkelijk positief krijgsgevangenen in augustus 1947 opgaat in het nationale tegenover de koloniale heersers 1943 ontsnapten. Ze sloten zich Indonesische leger (NTI). In het stonden en dat veel van de onder leiding van Adolf Lembong bijzonder de ‘contraterreur’ die het Indonesiërs die deel uitmaakten aan bij het Amerikaans-Filipijnse voornamelijk uit Europeaanse van het KNIL afkomstig waren uit guerrillaleger LGAF (Luzon Guerilla militairen bestaande Depot (later christelijke enclaves als Noord- Armed Forces), dat onder leiding stond van de Amerikaanse majoor Korps) Speciale Troepen onder Sulawesi, Ambon en Timor. Robert Lapham. leiding van Raymond Westerling in Ook Adolf Lembong trad in dienst 1946-1947 in Zuid-Sulawesi van het KNIL en maakte in januari uitoefende, schokte hen. Daarbij 1942 als radio-officier de Japanse werden tientallen dorpen invasie van Sulawesi mee. Manado platgebrand en honderden (toen nog Menado geheten) viel al dorpelingen willekeurig afgeslacht. binnen enkele dagen in handen van de Japanners die zich aan- Plastic speelgoed - vankelijk succesvol presenteerden so ldaatjes als Aziatisch broeders die het Indonesische volk van hun Nadat we ons met de familie van Kapitein Raymond Westerling koloniale juk kwamen verlossen. Lanny in een restaurant aan de Zij probeerden daarbij de kust te goed hebben gedaan aan Dat brengt me op het spoor van inheemse ex-KNIL-militairen te verse vis overdekt met de diens in 1996 gepubliceerde bewegen in het Japanse leger berucht-scherpe Manado-sambal, memoires, Lapham’s Raiders: dienst te nemen als Heiho’s, bezoeken we het oorlogsmo- Guerrilla’s in the Philippines, hulpsoldaten. nument dat ter ere van Adolf in 1942–45. Daarin wordt vermeld Ongkaw is opgericht. Tegen de dat Adolf als bataljonscomman- Veel Menadonezen, onder wie ook achtergrond van een geschilderd dant bevel kreeg over squadron Adolf Lembong, weigerden dat en reliëf dat zijn heldendaden toont, 270. Gesteund door de Filippijnse doken onder. In 1943 werd Adolf staat een metershoog beeld van bevolking plunderde het munitie- tijdens een razzia gevangen- oom Adolf in een heldhaftige pose.

5 Het geheel ziet er wat haveloos uit wordt benoemd tot Hoofd Tot zijn privéleger behoorden en het beeld doet me denken aan Onderwijs van het NTI. Begin KNIL-militairen die Nederland de plastic speelgoedsoldaatjes uit 1950 spreekt hij met Lanny’s trouw waren gebleven (onder wie mijn jeugd. vader af in Jakarta, maar ze lopen veel Indo-Europese Indonesiërs elkaar mis omdat Adolf en Molukkers) en leden van de Tijdens de tweede onverwacht naar Bandung moet Speciale Troepen waaraan hij Agresi Militer Belanda afreizen voor overleg met de eerder leiding had gegeven. commandant van de Siliwangi (in Nederland divisie vanwege een op handen Die mythische, eufemistisch zijnde coup door de Anketan lang verwachte vorst aangeduid als ‘Tweede Pereang Rastu Adil (APRA), ‘het leger van de rechtvaardige vorst’. blijkt niemand anders Politionele Actie’), te zijn dan Die mythische, lang verwachte veroveren de Speciale Raymond Westerling vorst blijkt niemand anders te zijn Troepen van het dan Raymond Westerling. Omdat Wanneer de republikeinse regering Nederlandse leger het korps Speciale Troepen onder Westerlings eis, APRA te erkennen leiding van Westerling naar de Yogyakarta als het officiële leger van de mening van generaal Spoor federale staat Pasundan, negeert, ‘volkomen uit de hand was Ade, de jongste broer van Lanny’s besluit Westerling tot een coup geraakt’ was hij in november 1948 vader vertelt ons dat ‘oom Adolf’ d’état, door het innemen van als commandant ontslagen. eind 1946 met de dan Bandung, Jakarta en Bogor, de achttienjarige vader van Lanny belangrijkste machtscentra van de vanuit Onkaw naar Makassar Indonesische regering. vertrok om van daaruit naar Jakarta te reizen, waar hij via In de nacht van 22 op 23 januari vrienden die daar woonden zou van 1950 overviel een groep van proberen zijn neefje aan werk ongeveer 520 APRA-militairen het te helpen. Adolf is inmiddels hoofdkwartier van de Siliwangi- benoemd tot luitenant-kolonel en divisie in Bandung. Hoewel de de commandant van de 16 brigade divisie was gewaarschuwd, van het NTI. Tijdens de overstap slaagde APRA erin om in korte tijd in Makassar krijgt hij het bevel de kazerne en strategische onmiddellijk naar Yogyakarta op plaatsen in Bandung te veroveren. Java te reizen om daar de strijd Toen Adolf voor het overleg De vermoorde Adolf lembang op tegen het Nederlandse leger aankwam bij de kazerne liep hij in een foto in het museum, gewijd te leiden, dat daar poogt het een hinderlaag en werd hij aan de coup van Westerling in koloniale gezag te herstellen. neergeschoten en vervolgens door 1950 in Bandung. Foto: Lanny inheemse KNIL-militairen met Lembong Op 19 december 1948, tijdens de machetes afgeslacht. tweede Agresi Militer Belanda (in Historicus Jaap de Moor vermeldt Nederland eufemistisch aangeduid Doordat de meerderheid van de in zijn in 1993 in het tijdschrift als ‘Tweede Politionele Actie’), inheemse KNIL-militairen voor Indische Letteren gepubliceerde veroveren de Speciale Troepen Soekarno’s republiek had gekozen artikel ‘Van vrije jongen tot ratu van het Nederlandse leger en het TNI een nachtelijk adil’ dat Westerling vanaf begin Yogyakarta en arresteren daar de wapentransport naar de putsch- 1949 als gedemobiliseerd militair Republikeinse regering. Ook Adolf plegers in Jakarta wist te en mede-eigenaar van een trans- wordt gevangengenomen en verhinderen en mislukte daar de portbedrijfje in de buurt van geïnterneerd in het voormalige coup. Westerling ontsnapte met Bandung leefde. jappenkamp Ambarawa. behulp van Nederlandse regering Daar ontpopte hij zich als leider naar Singapore, en vandaar naar Het leger van de van het APRA. Hij had zich niet Nederland, waar hij – vereerd en rechtvaardige vorst neergelegd bij de onafhanke- verguisd – in 1987 is gestorven. lijkheid van Indonesië en wilde Op de plaats in Bandung waar Op 27 december 1949, na de de net aangetreden regering Lembong is vermoord, is nu een overdracht van de soevereiniteit van de republiek vervangen door museum gewijd aan de coup. In van Nederland aan Indonesië, een door Nederland gesteunde de naar hem vernoemde straat wordt Adolf weer vrijgelaten. Hij federale regering. staat een standbeeld van hem

6 en een groot panorama waarop binnengevallen, leidde Ngurah Rai schetst in zijn bekroonde, op de slachting tot in detail is de strijd tegen de invasiemacht. feiten gebaseerde historische uitgebeeld. roman De tolk van Java (2016) Toen het Nederlandse leger bij de de gruweldaden die gedurende L aatste poepoetan veldslag bij het dorp Marga, nadat de onafhankelijkheidsoorlog van het was teruggeslagen, jagers en beiden zijden werden begaan. Zijn bommenwerpers inzette, riep Lanny en Joris rijden ons naar het verhaal schetst een ontluisterend Ngurah Rai op tot een poepoetan internationale vliegveld van Bali. beeld van deze smerige oorlog. (ritueel gevecht tot de dood), Het is vernoemd naar luitenant- waarbij hij ook zelf om het leven En dat zou niet de laatste keer kolonel Ngurah Rai, net als Adolf kwam. Het zou de laatste zijn. In Soeharto’s eerderge- Lembong een KNIL-militair die poepoetan tegen de koloniale noemde ‘communistenjacht’ zijn in de onafhankelijkheidsstrijd de overheerser zijn. volgens realistische schattingen zijde van Soekarno koos. Nadat de meer dan een miljoen doden Rode Olifant Brigade, een aan De tragiek was dat net als in veel gevallen. En daarvoor was, zo Nederland trouw gebleven krijgs- andere slachtpartijen opnieuw aan merkte Pramoedya Ananta Toer machtonderdeel van het KNIL, beide zijden vooral Indonesische al op, geen stroom uit het noorden op 2 en 3 maart 1946 Bali was slachtoffers vielen. Alfred Birney meer nodig. Bron: Vrij Nederland.

(advertentie)

Spoorlijn van de dood Door: Inge Stakenborg

De aanleg van de Birma-Siam- ons naartoe zou brengen of wat tussen Non Pladuk in Thailand spoorlijn is één van de meest er verder met ons zou gebeuren”, (nu Siam) en Thanbuyuzayat in pijnlijke gebeurtenissen van de verklaart de nu 84-jarige Bakker. Birma (nu Myanmar). Het doel Tweede Wereldoorlog. Vervolgens werd Bakker per trein van de spoorlijn was vooral Vele krijgsgevangenen werden vanuit Singapore naar Thailand strategisch. Het moest de aan- met geweld door de Japanners getransporteerd. voer van Japanse troepen en als dwangarbeiders ingezet. materialen naar het Birmese front Velen van hen vonden een vergemakkelijken. gruwelijke dood. Bijzonder is het verhaal van een voormalig Alle krijgsgevangenen werden in krijgsgevangene, die, ondanks groepen onder de vele kampen alle verschrikkingen, geen haat verdeeld die naast de rivieren meer in zich draagt. Khwae Yai en Khwae Noi waren Het was januari 1943 toen een geplaatst. Elke groep moest aan een verschillend traject van de Japans schip uit Java aankwam in Een van de laatste authentieke spoorlijn werken. Als een traject Singapore. In het ruim bevonden overblijfselen van de Dodenspoor- klaar was, ging een groep naar zich 1200 krijgsgevangenen, op- lijn bij Nam Tok Sai Yok Noi een volgend werkkamp om aan eengepakt als haringen in een ton. een volgende traject te werken. Onder hen bevond zich Felix Strategische zet In de periode dat Bakker nog Bakker, een pas zeventienjarige op Java gevangen zat, hadden rekruut van het Nederlandse Het plan van de Japanse krijgs- de Amerikaanse Australische en Korps Mariniers. Eén jaar was hij machten was simpel. Er diende Britse dwangarbeiders al vanaf in dienst en nu al was hij krijgs- een spoorweg door de krijgsge- september 1942 drie tot vier gevangene onder de Japanners. vangenen gebouwd te worden dat maanden voorwerk verricht aan “We wisten niet waar het schip een verbinding moest leggen

7 verschillende trajecten van de zeiden tegen hen dat ze maar seizoen was inmiddels aange- spoorlijn. gauw in de struiken moesten broken en dat maakte de leef- duiken, zodat wij het werk voor ze omstandigheden erger. “Dit was Werken voor de keizer konden doen”, aldus Bakker. “Als voor mij het ergste kamp”, aldus iemand dan toch werd ontdekt, Bakker. “Door de vele regen lagen Samen met nog 650 andere dan werd hij geslagen. Of hij we niet droog. We hadden geen krijgsgevangenen moest Bakker moest met een grote steen in zijn kleding en geen schoeisel meer. naar het eerste werkkamp lopen. handen met zijn gezicht naar de Door de pijn aan onze ontstoken In het kamp stonden slechts vier zon staan.” voetzolen kropen we wel eens tenten voor de bewakers. Een letterlijk terug naar het kamp.” Door de dysenterie kregen de vijfde tent was ingericht als Voedsel was schaars, want het gevangenen last van hevige ziekenboeg. Alle gevangenen kamp lag te ver van de rails af. moesten onder de open lucht uitdroging. “Voor het eerst in mijn slapen. “Volgens de Japanse com- leven voelde ik echt dorst!”, Het werk was bovendien veel mandant moesten we ons vereerd verklaart Bakker. gevaarlijker dan ooit. “We werden gedwongen om een aardewand af voelen omdat we uitverkoren “Anders dan het kamp lag het te graven. Maar door de regen waren om voor de Japanse keizer tracé ver van het water af. We ontstond er een aardverschuiving Hirohito te gaan werken”, aldus kregen weinig pauzes en pas dan en mijn groep stond er recht Bakker. mochten we wat water drinken, onder”, aldus Bakker. “Bij mij als we dat tenminste konden kwam de aarde gelukkig tot net krijgen. Intussen waren je lippen boven mijn knieën. Maar degenen helemaal gezwollen van de dorst. die er het dichtst bij hadden Ik kreeg visioenen van kranen gestaan, waren verstikt.” Met waar het water overvloedig uit- man en macht probeerden de stroomde.” overgebleven gevangenen de bedolven mannen uit te graven. Van kamp naar kamp “We hebben zeven doden De brug over de rivier Khwae Yai uitgegraven. Hun lichamen waren De bouw van het tracé duurde helemaal verstijfd van de modder “Vanuit het kamp moesten we zes ongeveer anderhalve maand. Er en we moesten hun armen en kilometer naar het tracé waaraan waren inmiddels zeventien doden benen breken om hen in hun graf we werkten. Het werk bestond te betreuren en veel zieken. Nu te laten passen”, aldus Bakker. uit het verzetten van grond met moest de groep doorlopen naar pikhouwelen, schoppen en rieten het volgende werkkamp. Het mandjes.” tweede werkkamp bleek een stuk De Japanners hadden een quotum ruiger dan het vorige. “We zaten ingevoerd. Elke dwangarbeider in hoger gebied met bergen en moest per dag één kubieke meter rotsen”, aldus Bakker. “Langs grond verzetten. grote rotspartijen werd een brug Het kamp werd getroffen door gebouwd. Onze taak bestond uit malaria en dysenterie, maar dat het wegkappen van een rotswand maakte de Japanners niets uit. van ongeveer twintig meter breed Gereedschap dat door de krijgs- “De Japanners bepaalden zelf wel en zeventien meter hoog. Op dat gevangenen gebruikt werd bij wie er ziek was en wie niet”, traject diende dan de spoorlijn te de aanleg van de Birma-Siam- vertelt Bakker. “De aanwezige komen, die op zijn beurt naar de spoorlijn arts, ook een Nederlandse krijgs- brug moest leiden.” De constructie gevangene, protesteerde als de van de brug was in handen van de Japanners besloten dat een ziek Engelse en Australische krijgsge- Speedo-tijd iemand toch moest gaan werken. vangenen. Zijn verzet werd echter al gauw Na zes weken lang dag en nacht in In de zomer van 1943 werd de gebroken toen ze hem met drie ploegen aan de doorgang zogeheten ‘Speedo-tijd’ door de knuppels bewusteloos sloegen. De gewerkt te hebben, was de Japanners ingevoerd. De dwang- Japanners maakten zo duidelijk doorgang klaar. De groep van arbeiders moesten zich dubbel wie er de baas was.”€ Bakker moest zich weer ver- inspannen om het spoor af te krijgen. De Japanners jaagden hen De zieken die toch moesten plaatsen, ditmaal naar een kamp op door ‘Speedo! Speedo!’ te werken, werden door hun mede- midden in het donkerste gedeelte roepen. Dat betekende dat ze gevangenen beschermd. “We van het oerwoud. Het regen-

8 moesten opschieten. De Japanners geslagen”, verklaart Bakker. De Thailand. “We moesten houten hadden inmiddels arbeiders uit krijgsgevangenen moesten nu jonken lossen die voorraden voor Azië verworven. Dit waren geen vooral onderhoud aan het spoor het Japanse leger bevatten”, aldus krijgsgevangenen, maar Chinezen, verrichten en barakken bouwen. Bakker. “Die voorraden moesten Tamils en Indonesiërs die onder Bakker zelf werd in Chungkai per schip worden geleverd want valse voorwendselen door de heringedeeld om een hospitaal te door de bombardementen was de Japanners waren geronseld. De bouwen. aanvoer via Bangkok vast komen Japanners lieten hen vanaf te zitten. We verstopten de Singapore overkomen naar de Bombardementen goederen in schuilloopgraven in de spoorkampen. jungle.” Later, in augustus 1945, Na ca. drie maanden was het werden Bakker en zijn mede- hospitaal gereed en werd Bakker gevangenen door de geallieerden in september 1944 via Chungkai bevrijd. wederom naar een ander kamp overgebracht. De nasleep Bakker was inmiddels 19 jaar oud en al meer dan tweeënhalf jaar Naar schatting zijn er ongeveer krijgsgevangene. De geallieerden 80.000 tot 100.000 krijgsge- waren inmiddels bezig met heftige vangenen om het leven gekomen bombardementen van de spoor- tijdens de constructie van Birma- weg en de brug over de rivier Siam-spoorlijn. Khwae Yai. Deze rivier vloeide Onder hen bevonden zich zeker samen met de rivier Khwae Noi 3000 Nederlandse militairen. De om samen de Meklong rivier spoorlijn werd naderhand de te vormen. De brug maakte dodenspoorlijn genoemd vanwege onderdeel uit van de spoorlijn. De het grote aantal slachtoffers. Vele geallieerden wisten niet dat er omgekomen krijgsgevangenen zijn krijgsgevangenen in de kampen later herbegraven op verschillende langs de rivier en de spoorweg herdenkingsplaatsen. De Japanse keizer Hirohito (1901- aanwezig waren. 1989)

Bakker kwam terecht in ‘kamp Bakker werd in kamp Rintin 248’. Dit kamp was vernoemd geplaatst. “Ik moest bomen in naar het aantal kilometers dat het stukken hakken om brandstof te spoor, gerekend vanaf Ban Pong leveren aan de locomotieven. En in Thailand, inmiddels lang was. schuilplaatsen bouwen voor de Met de komst van de Aziatische locomotieven, zodat ze verborgen arbeiders, in Bakker’s kamp waren Begraafplaats voor de overleden bleven voor de bommenwerpers.” dat voornamelijk Tamils en dwangarbeiders in Kanchanaburi, Nadien moest Bakker naar kamp Chinezen, brak de hel in het kamp Thailand Thmakam toe, dat kamp lag nabij los. “Ze waren al doodziek en de bewuste brug. Maar liefst bevuilden de plek waar ze lagen”, Ondanks al het leed dat de zeventien mensen lieten het leven aldus Bakker. “Er brak cholera uit spoorlijn heeft opgeroepen, is een omdat er bommen in het kamp en toen was er geen houden meer deel ervan tegenwoordig nog vielen. Nu had Bakker de taak om aan. Ze stierven langs de spoor- steeds in gebruik. De Thaise blindvangers te ruimen. Dit zijn weg. Artsen en medicijnen waren regering kocht in 1947 de bommen die wel geland zijn, maar amper beschikbaar. De lijken spoorlijn op en tien jaar later werd niet zijn afgegaan. “Met je blote dreven nu in de rivier. Sommigen één traject in Thailand geopend. handen of met een koevoet moest hingen zich zelfs op”. Dit traject loopt van Non Pladuk je die bommen voorzichtig ver- naar Nam Tok. De overige delen Op 7 oktober 1943 kwamen de plaatsen”, aldus Bakker. “Ik heb van de spoorlijn zijn overwoekerd railtrajecten van Thailand en enorm geriskeerd, maar de geraakt door de jungle. Dat de Birma bij elkaar en was de Birma- verdoving van mijn gevoelens won Birma-Siamspoorlijn nog steeds in Siamspoorlijn een feit. het van mijn angst.” gebruik is, vindt Bakker een goede De spoorlijn was 415 kilometer In mei 1945 bevond Bakker zich in zaak. “Uit iets kwaads kan ook iets lang geworden. “De laatste zijn laatste kamp. Dit kamp lag goeds voortkomen. De plaatselijke spijkers werden één dag na mijn aan de westkust van de Golf van bevolking profiteert nu van die achttiende verjaardag in de rails

9 spoorlijn bij wijze van transport en  Vele krijgsgevangenen die Australiërs, Thailanders en de lijn trekt ook toeristen aan. Dat tijdens de aanleg van de Hollanders. is alleen maar goed voor de Thaise Birma-Siamspoorlijn het leven  Bij de brug over de rivier economie.” lieten, zijn herbegraven op Khwae Yai is een plaquette drie erevelden in Thailand. Eind augustus zullen de slacht- geplaatst. Men kan er tevens Een daarvan bevindt zich in offers van de Birma-Siam-spoor- een oude locomotief bezich- Chungkai, twee andere bevin- lijn op het Landgoed Bronbeek in tigen. den zich in Kanchanaburi. In Arnhem voor de 42ste keer Thanbyuzanat in Birma is het  Een stuk van de spoorlijn herdacht worden. In het kader vierde ereveld. wordt nog bewaard bij het van de herdenkingen wil Bakker National Memorial Arboretum nog het volgende kwijt: “Het was  Het Thailand Burma-Railway in Engeland. In Nederland een harde levensschool. Het was Centre is een museum in bestaat het monument Birma- een tijd van veel ellende, pijn en Kanchanaburi. Dat ligt ca. 128 Siam Spoorweg ter ere van de verdriet. Maar het doet er niet kilometer ten westen van gevallen soldaten. Het monu- meer toe wie goed of fout zat. Ik Bangkok, Thailand. Daar kan ment is gelegen op het haat de Japanners niet meer.” men verschillende foto’s en landgoed Bronbeek in Arnhem. voorwerpen uit de tijd van de Meer informatie over de Monumenten Birma Siam- aanleg van spoorlijn bezich- komende herdenking kun je tigen. spoorlijn vinden op de site van de  Het Jeath War Museum is de Stichting Herdenking Birma-  Hieronder een overzicht van tweede van de twee Thaise Siam Spoorweg en Pakan gedenktekens en begraaf- oorlogsmusea. Jeath is een Baroe Spoorweg plaatsen opgericht voor krijgs- afkorting en staat voor de https://historiek.net gevangenen en dwangarbei- nationaliteiten die aan de ders die werkten aan de Birma spoorweg hebben meege- ______Siam-spoorlijn werkt: Japanners, Engelsen,

z o e k t d o n a t e u r s Het Indisch Platform behartigt de belangen van de Indische gemeenschap bij de Nederlandse regering Stichting Het Indisch Platform - Postbus 85564 - 2508 CG Den Haag Bankrek. nr. NL84 INGB 0088 3644 67 t.n.v. Indisch Platform

1e én 2e generatie Indische Nederlanders dragen een rugzakje mee Door: Han Dehne

Het is al heel lang bekend ondervonden, kregen ook zij hun Na de capitulatie van Japan in dat de traumatische oorlogs- deel. Veel van deze generatie 1945, waarvan de realisatie op ervaringen van de eerste ge- hebben in de interneringskampen verschillende data plaatsvonden, neratie Indische Nederlanders gezeten als kind samen met hun was het opnieuw leven in een en Molukkers grote gevolgen moeder, broertjes en zusjes. oorlog die vaak wreder verliep dan kunnen hebben voor hun Anderen moesten al op heel jonge daarvoor. Opnieuw werden velen kinderen, ja zelfs voor hun leeftijd naar de mannenkampen. ingesloten in de kampen, zoge- kleinkinderen. Honger, angst en ziekten werden naamd ter bescherming, waar ook hun deel. De mensen die opnieuw honger en angst een Het aantal mensen van de 1e voor het gemak “buitenkampers” grote rol speelde. generatie verminderd jaarlijks met worden genoemd hebben het- flinke stappen. De 2e generatie zelfde beleefd. Het enige verschil Een massale exodus kwam daarna zijn de oudjes van nu. Los van alle was dat zij niet achter de kawat op gang, vooral naar Nederland, problemen die hun ouders hebben verbleven. waar men niet echt op ze zaten te

10 wachten en de organisatie ervan ontstaan van ontwikkelings- en/ voorkomen in gezinnen waar één uiterst rommelig was georgani- of levensproblemen bij hun na- of beide ouders oorlogsgetroffenen seerd. Opnieuw beginnen was de geslacht. zijn of een kind daarvan. Deze opgave in een land dat ze echt In die situaties wordt gesproken kenmerken hebben overigens niet niet kende. Alles was anders. van naoorlogse generatie proble- in alle gezinnen dezelfde vorm en matiek of met, een duur woord, intensiteit. Voor de vaders gold dat hun ver- van trans-generationele oorlogs- Niet ieder gezin is hetzelfde en leden gewoon werd weggepoetst traumatisering. ook de specifieke ervaringen van omdat hun genoten opleidingen en Als daar sprake van is dan kan de de eerste generatie zijn mede zelfs behaalde diploma’s niet behandeling het beste plaats- bepalend voor de bijzondere sfeer geldig werden verklaard. vinden in een instituut dat veel binnen de gezinnen van hun Uiteindelijk moesten soms de ervaring heeft met de behandeling nazaten. meest intelligente mannen werk van traumata door oorlog en Problemen met het uiten van aan de lopende band verrichten of geweld. Eigenlijk zijn hiervoor 2 omgaan met woede en irritatie genoegen nemen met baantjes ver instituten zeer goed geëquipeerd leiden vaak tot problemen. Soms beneden hun niveau. voor deze zeer specialistische neemt dat extreme vormen aan en behandeling. worden de kinderen het slachtoffer Opnieuw een leven inrichten met Beide instituten hebben vele jaren van (verbale) agressie waarbij als door de Nederlandse overheid ervaring in de behandeling van het ware een rekening, waaraan geleend geld moest wel. Want getraumatiseerde cliënten als wel het kind niet schuldig is, wordt bijna allemaal kwamen zij berooid van de naoorlogse generaties. vereffend. en bestolen in Nederland aan. Dat Het gaat hier om het “Centrum geld werd dwingend geleend maar ‘45” en het “Sinaï-instituut”. Teleurstelling van de ouders dat moest tot op de laatste cent zij door die oorlogsomstandig- terugbetaald worden waardoor zij heden maatschappelijk niet nog vele en vele jaren schulden hebben bereikt wat zij hadden hadden. Vaak moest de eerste gewild, leidt vaak tot enorme druk jaren ieder dubbeltje twee keer op de kinderen om te presteren. omgedraaid worden voordat het Zij mogen niet falen en moeten werd uitgegeven. goed maken wat bij de ouders is misgegaan. Vooral de 2e generatie kinderen kwamen vaak in de knel, mede De gevoelens van de ouders met omdat zij dat allemaal niet goed de eigen doorgemaakte ellende, konden begrijpen. leidt soms tot ontkenning van het Regelmatig werd door de vaders gevoelsleven van hun kinderen. met zeer strenge hand opgevoed Alle aandacht moet uitgaan naar en soms niet op de meest humane hen als slachtoffer en binnen het manier. Helaas moeten wij nu gezin blijft weinig ruimte over constateren dat dit zelfs is door- voor de anderen. Soms moeten de gespeeld naar de 3e generatie. kinderen de getroffen ouder op- vangen en ongewild worden/ Al die jaren hebben de Neder- werden zij op een te jonge leeftijd landse overheden zich daarover dan al met de rol van een niet bekommerd. Het ging toch volwassene opgezadeld, krijgen/ goed. Ze hadden toch een dak kregen zij verantwoordelijkheden boven hun hoofd en te eten. die niet bij hun leeftijd thuishoren. Maar dat hoef ik niet meer te vertellen. Laat de generaties zelf Wat betekent het voor kinderen De mogelijke verbittering van maar spreken. Laat ze het om te worden groot gebracht door de ouders kan hebben geleid tot uitschreeuwen welke pijn en ouders die in de oorlog werden een ongunstig opvoedingsklimaat. vernederingen zij hebben moeten getraumatiseerd? Hoe ervaren ze Speciaal de vervolgden uit het slikken in die tijd. of hebben ze het ervaren om op voormalig Nederlands-Indie voelen te groeien in een sfeer die mede zich miskend in hun doorgemaakt Diverse onderzoeken wijzen uit bepaald wordt door een oorlog die leed. Vaak wordt/werd het oor- dat de manier waarop de eerste ze zelf niet hebben meegemaakt? logsverleden door de ouders generatie met hun oorlogstrauma nagenoeg verzwegen. Zij spreken/ omgaan of zijn omgegaan een Het blijkt dat een aantal ken- spraken er nooit over of maken grote rol kan spelen bij het merken en patronen veelvuldig slechts vage toespelingen. Op hun

11 beurt beseffen de nazaten dat de Wel kan geconstateerd worden dat loyaal aan hun ouders, maar bij de ouders/grootouders ingrijpende velen, nu nog steeds, hulp nodig naoorlogs generatie is deze gebeurtenissen hebben meege- hebben doordat zij behept zijn loyaliteit vaak heel erg groot. Zij maakt, maar durven ze geen met allerlei depressieve klachten, hebben zoveel ontzag voor het vragen te stellen uit angst de angstklachten, lichamelijke span- leed van de ouders of voor de ouders pijn te doen. ningsverschijnselen, verslavings- heroïek van de ouders, dat zij hun Zodoende ontstaat er soms voor problematiek of eetstoornissen. ouders zijn gaan ontzien en zijn het kind een drukkend gezins- Ook zijn er mensen die zelf gaan ondersteunen. geheim omdat er wel een bepaald nachtmerries hebben over oor- Of ze hebben de ouders op een gebeuren centraal staat maar dat logssituaties terwijl zij zelf dit voetstuk geplaatst en blijven zich dit zulke heftige emoties oproept nooit aan den lijve hebben verantwoordelijk voelen voor het waardoor het niet bespreekbaar is. ondervonden. Zij hebben zich wel en wee van hun ouders. dat zozeer eigen gemaakt door Daardoor hebben zij zich niet goed Natuurlijk is het niet zo dat alle het leed van de ouders. Ook kunnen losmaken van hun ouders kinderen van oorlogsgetroffenen spanningen in contacten met en hebben soms in onvoldoende psychische problemen hebben anderen komen regelmatig voor. mate een eigen identiteit kunnen ontwikkeld. Het ene kind is nu ontwikkelen. Ook het omgekeerde eenmaal gevoeliger voor wat er Dikwijls is er sprake van een komt voor en dan vermijden de in zijn omgeving gebeurt dan extreme loyaliteit aan de ouders. kinderen alle contacten met de het andere kind. Alle mensen zijn in zekere mate getraumatiseerde ouder.

Wel eens gedacht aan adverteren in NICC Magazine? Uw product of dienst wordt door minstens 100.000 mensen opgemerkt. Hoe dit kan? Vraag vrijblijvend onze advertentieflyer met uitleg en tarieven aan [email protected]

Floresmens – Het leven van Theo Verhoeven missionaris en archeoloog – door Gert M. Knepper Een uitgebreide boekbespreking, door: Jona Lendering

Theo Verhoeven (1907-1990) dat “deze grot extra belangrijk” werd in 2003 postuum wereld- was, toen de politie hem van zijn beroemd door de ontdekking werkplek weghaalde. Eenmaal op van de Floresmens, de uitge- het bureau, twintig kilometer storven minimens van het verderop, toonde Verhoeven zijn Indonesische eiland Flores. Al vergunning en maakte de politie tientallen jaren eerder had excuses voor het ontstane Verhoeven stenen werktuigen oponthoud, maar toen Verhoeven die hij daar had gevonden op zijn opgraving terugkwam, toegeschreven aan oeroude bleek deze te zijn geplunderd door bewoners van het eiland, maar mensen uit de omgeving. de gevestigde wetenschap kon hij niet overtuigen. Er viel met de middelen waarmee Tegenwoordig wordt hij ge- Verhoeven werkte geen eer meer prezen als geniaal ontdekker. aan de extra belangrijke grot te Voor het eerst is er een halen en het zou jaren duren eer volledige biografie verschenen. de plek opnieuw werd onderzocht. Het had anders kunnen lopen in en paleontoloog – was begin juli In 2003 werd gevonden wat de zomer van 1965. Heel anders. bezig met onderzoek in de grot Verhoeven had gemist op die Theo Verhoeven – die u mag van Liang Bua op het Indonesische julidag in 1965: een skelet van typeren als classicus, archeoloog eiland Flores en had al genoteerd een vrouw, zo’n 60.000 jaar oud

12

De grot op het Indonesische eiland Flores, waar de resten van een prehistorische minimens zijn gevonden met rechts de schedel van deze minimens, o0ok wel de ‘Hobbit van Flores’ genoemd. en slechts een meter lang. Het Homo erectus die zeestraat heeft mans was, mag inmiddels bekend ging om een nieuwe mensensoort, weten over te steken, komt de worden verondersteld. In feite die sindsdien bekendstaat als vraag op hoe dat dan is gebeurd, zien we dat de menselijke familie Homo floresiensis, of ook wel “de aangezien er geen aanwijzingen – Homo habilis, Homo erectus, Hobbit”. De ontdekking bevestigde zijn voor de middenpaleolithische Homo floresiensis, Homo neander- Verhoevens stellige overtuiging scheepsbouw. thaliensis, Homo sapiens – dat de vroegste mensen, de Homo complexer is dan gedacht én dat erectus, al in het oosten van Misschien is er een nog radicalere de Homo sapiens niet de enige Indonesië waren geweest. Op een consequentie. Het DNA-onderzoek was die zijn hersens gebruikte. geïsoleerd eiland als Flores zou suggereert dat de Floresmens We kunnen nog een stap verder deze mensensoort, onbedreigd minder lijkt op de Homo erectus gaan. De DNA-revolutie heeft nu door natuurlijke vijanden maar dan op de Homo habilis, die nog bewezen dat Homo sapiens zich in met beperkte voedingsmiddelen, ouder is. Hierover zijn paleon- Europa heeft vermengd met de zich hebben ontwikkeld tot een tologen nog volop in debat. Neanderthaler en in Siberië met kleinere soort. Helaas maakte Eén ding is zeker en was dat al een tot voor kort onbekende Verhoeven de erkenning van zijn in 1965: Verhoeven constateerde mensensoort, de Denisova-mens. gelijk niet meer mee: hij is op 3 een probleem waarop de Wie een “zuivere” Homo sapiens juni 1990 overleden, negenen- wetenschap niet werkelijk zat te zoekt, moet in Afrika wezen, tot twintig jaar geleden. wachten. Maar ook al had hij zelf zal worden ontdekt dat de Homo de indruk miskend te zijn, hij is sapiens zich ook daar met andere Over de Wallace-lijn nooit weggelachen. Zijn bewijs mensensoorten heeft vermengd, was namelijk behoorlijk sterk: die nu nog onbekend zijn. Dit (CC BY-SA 3.0 – wiki) Wallace-lijn menselijke voorwerpen in een roept de vraag op wat eigenlijk Zie ik het goed, dan is de context waarin ook de botten van een mens is – een vraag die ontdekking om twee redenen dwergolifanten lagen, een dier- Verhoeven vanzelfsprekend niet belangrijk. De eerste is dus dat soort die is uitgestorven vóór de op deze wijze gesteld zal hebben. Verhoeven bewees dat de Homo Homo sapiens ten tonele ver- erectus veel oostelijker in Azië scheen. Minimaal Homo erectus Een boeiende man was gekomen dan altijd aange- dus. nomen was geweest. Dit lijkt een Theo Verhoeven is ondertussen trivialiteit maar het gaat erom dat Wat is een mens? een boeiende man, over wie net deze oermensen de zogeheten een biografie is verschenen van de Wallace-lijn hebben weten over te De conclusie dat de Homo erectus hand van Gert Knepper. In steken, de zee-engte tussen Bali (of de Homo habilis) verder kwam Floresmens beschrijft deze hoe en Lombok. Ten oosten daarvan dan gedacht en lastige zeeën kon Verhoeven, actief lid van een zijn flora en fauna heel anders dan oversteken, brengt ons bij een kloosterorde die zich richtte op de ten westen daarvan, wat erop tweede punt: dat deze vroege missie, als classicus was opgeleid, duidt dat de zee moeilijk te mens minder primitief was dan een bijvak klassieke archeologie passeren is geweest, waardoor de wel was aangenomen. Dat is had gedaan en zo een basis had twee gebieden een gescheiden natuurlijk sowieso de trend. Dat om over te stappen naar de ontwikkeling ondergingen. Als de Neanderthaler geen simpel- prehistorische archeologie en uiteindelijk zelfs paleontologie. (En van zijn belangrijkste wetenschap- geweten hebben gedacht en passant illustreert Knepper zo pelijke publicaties. geschreven, maar ik ben er niet hoeveel breder en beter het zeker van of een biograaf de visie oudheidkundig onderwijs ooit moet volgen die de gebiografeerde was.) Dat is niet het enige. aan het einde van zijn leven zelf Knepper vertelt hoe Verhoeven heeft. tijdens de Tweede Wereldoorlog joodse kinderen het leven redde Hoe dat ook zij, Floresmens biedt door te doen alsof ze protestants het portret van een man van waren en ze te plaatsen op karakter die trouw blijft aan zijn boerderijen in Brabant. Dat hij idealen en bereid is daarvoor een daarmee zijn medebroeders in prijs te betalen en die uiteindelijk levensgevaar bracht, lijkt hem niet rust vindt. Dat levert een biografie te kunnen deren en was het begin Gelaatsreconstructie van de op die leest als een trein. Het is van een reeks conflicten met zijn Floresmens me de laatste jaren niet vaak kloostersuperieuren. gebeurd dat ik de boel de boel liet Celibaat om een boek in één adem uit te Interessant vond ik ook hoe lezen, maar Kneppers biografie is Verhoeven in Indonesië vorm gaf ronduit spannend en was het meer Knepper maakt nogal wat van aan zijn werk als classicus. Het dan waard om de telefoon eens Verhoevens worsteling met het was hem duidelijk geworden dat uit te zetten en me te laten celibaat, die ermee eindigde dat het weinig zin had jonge mensen +meeslepen. Prijs: € 22,00. hij dispensatie vroeg en kreeg, en in het Verre Oosten te con- uiteindelijk trouwde. fronteren met én de klassieke, én Jona Lendering is historicus, Als ik het goed zie, baseert de christelijke én de westerse webmaster van Livius.org en Knepper zich vooral op een tekst cultuur. Het gebruik van Europese docent bij Livius Onderwijs. Hij die Verhoeven, eenmaal gehuwd, schoolboeken was daarom weinig publiceerde verschillende boeken. zelf heeft geschreven vanuit handig. Hij was betrokken bij de Zie ook zijn blog: het perspectief dat de celibaat- leerplanontwikkeling en vervaar- mainzerbeobachter.com verplichting niet viel te recht- digde een Latijns-Indonesisch vaardigen vanuit de christelijke woordenboek van ruim 1400 traditie en onmenselijk was. Dat bladzijden, dat hij op hoge leeftijd zal Verhoeven zeker naar eer en nog steeds beschouwde als een ______

SOPHIAHOF

In deze rubriek blijft u op de hoogte van nieuws, activiteiten en het programma van de Indische Ontmoetingsplek Sophiahof

Koning Willem-Alexander opent Museum Sophiahof

Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander opent donderdagochtend 27 juni 2019 ‘Nationaal Museum Sophiahof – van Indië tot nu’ in Den Haag. Dit heeft de RVD bekend gemaakt. Koning Willem-Alexander opent het gebouw samen met vertegenwoordigers van de vijf organisaties betrokken bij de Collectieve Erkenning: het Indisch Herinneringscentrum, Stichting Moluks Historisch Museum, het Indisch Platform, Stichting Pelita en Stichting Nationale Herdenking 15 Augustus 1945.

14 Rond de opening is een cultureel programma over identiteit en herinnering opgezet. De Koning gaat in gesprek met medewerkers en verschillende generaties genodigden met een achtergrond in voormalig Nederlands-Indië. Daarnaast bekijkt hij de tentoonstelling 'Vechten voor Vrijheid, de vele gezichten van verzet' over verzet tegen overheersing tijdens en na de Tweede Wereldoorlog in zowel Indië als Nederland. De officiële opening is uitsluitend toegankelijk op persoonlijke uitnodiging. Nationaal Museum Sophiahof is vanaf 28 juni geopend voor publiek

______

Wat is er zoal te doen in Nationaal Museum Sophiahof

Kenniscentrum en Vechten voor Vrijheid gaat over heid met het verzet tegen de bibliotheek het verzet in Nederlands-Indië Japanse bezetting te vergroten. Als u op zoek bent naar infor- tijdens de Tweede Wereldoorlog Verhalen over guerrilla, over matie over het koloniale ver- en de periode na de Japanse spionage, sabotage en over de leden, de Tweede Wereldoorlog, capitulatie op 15 augustus martelingen door de Kempeitai. de dekolonisatie en de migra- 1945. Verzet tegen de Japanse VWS financierde dit project. tiegeschiedenis en cultuur van bezetter en later tegen de mensen met wortels in het Nederlandse kolonisator tijdens Op de website ziet de bezoeker voormalige Nederlands-Indië, de onafhankelijkheidsoorlog. de kaart van de Indonesische dan is deze te vinden in de We geven ook een stem aan de archipel. Door te klikken op een tentoonstellingsruimten maar mensen die zich al tijdens de punt komt de bezoeker bij de zeker ook in de bibliotheek Japanse bezetting verzetten verhalen terecht. Elk verhaal is en studiezaal die momenteel tegen de Nederlandse koloniale voorzien van foto’s van de worden ontworpen en ingericht. overheid. En nog onbekender verzetsdeelnemers. is het verzet van Indische De bibliotheek biedt toegang Nederlanders, Indonesiërs en De Kaart van Indisch Verzet tot een erg fraaie collectie Molukkers in Nederland tegen toont een verscheidenheid aan publicaties en wetenschappelijk de Duitsers. In de tentoon- verzets-verhalen: van inlich- werk, al dan niet digitaal. Open stelling vertellen we verhalen tingen verzamelen tot guerrilla voor wetenschappers, studen- van verzetsstrijders en van de en sabotage. Het verzet werd ten, scholieren en andere gewone man of vrouw die grote gepleegd door vrouwen, door belangstellenden. Voor de lief- of kleine daden van verzet krijgsgevangenen en Molukkers. hebbers zijn unieke historische pleegde. Ook staan verhalen De verhalen zijn verspreid over werken in te zien. De organi- van nazaten centraal: wat be- Java, Timor, de Molukken en saties in Museum Sophiahof zijn tekenen de verhalen voor hen? zelfs in Thailand en Japan. ook afzonderlijk te raadplegen Zo zullen we de verschillende als u specifieke vragen heeft kanten van verzet te belichten. Uw verhalen over verzet over bijvoorbeeld sprekers, De openingstentoonstelling De verhalen op de website wetenschappers en andere wordt samengesteld door het zullen verder worden aange- Indische en Molukse organi- Indisch Herinneringscentrum en vuld, onder andere door het saties. Moluks Historisch Museum, met Indisch Herinneringscentrum en bijdragen van onder andere Moluks Historisch Museum. Tentoonstelling 'Vechten Pelita met een speciale website voor Vrijheid' over het Indische verzet. Over hetzelfde thema wordt de Vanaf 28 juni is in Museum tentoonstelling ‘Vechten voor Sophiahof de tentoonstelling Indisch en Moluks verzet in Vrijheid: de vele gezichten van 'Vechten voor Vrijheid', over kaart gebracht verzet’ samengesteld, waarin het Indische en Molukse verzet Samen met Arq Kenniscentrum ook aandacht is voor de Kaart tijdens en na de Tweede Oorlog, Vervolging en Geweld van Indisch Verzet. De tentoon- Wereldoorlog te zien. Een voor lanceerde Pelita in december stelling is de openingsten- het grote publiek nog onbekend 2018 de website Kaart van het toonstelling van het Museum verhaal. Indisch Verzet om de bekend- Sophiahof.

15 Bereikbaarheid en Openbaar Vervoer  Tram 9 richting openingstijden Vanaf het station Den Haag Scheveningen Noorder- Op 28 juni openen we onze Centraal kunt u met de bus en strand: halte deuren voor het publiek. We de tram: dr. Kuyperstraat zijn dan dinsdag tot en met zondag geopend van 11.00 uur  Bus 24 richting Kijkduin: Vanaf deze haltes loopt u in de tot 17.00 uur. halte Mauritskade. richting het duidelijk herken- Museum Sophiahof aan de bare Plein 1813 met het monu- Sophialaan 10 is makkelijk met  Bus 28 richting ment in het midden. Dwars het openbaar vervoer te Scheveningen Noorder- daarop vindt u de Sophialaan. bereiken. Als u met de auto strand: halte Mauritskade. komt moet u rekening houden met betaald parkeren in de  Bus 22 richting Duindorp: nabije omgeving. halte Javastraat

Project Nagasaki 2020

Het Comité, Project Nagasaki piëteit voor de slachtoffers niet leest u alles over het verhaal van 2020, heeft als doel om tijdens de thuis geeft om het monument te mijn vader die slachtoffer was van 75e herdenking op 9 augustus bekostigen, hopen wij dat via deze afgrijselijk gebeurtenis. 2020 van de Atoombom op crowdfunding het ons wel gaat Namens het comité van slacht- Nagasaki een monument te ver- lukken om het monument te ver- offers en nabestaande, alvast onze wezenlijken voor de slachtoffers wezenlijken. Ook willen we deze hartelijk dank voor uw mede- en nabestaande van krijgs- grote wens van de laatste over- werking en bijdrage. gevangenkamp Fukuoka 14 in levende van de Atoombom in Rob Schouten Nagasaki. Omdat Mitsubishi, waar Nederland, Dick Buchel, in ver- voorzitter Project Nagasaki 2020 krijgsgevangene te werk werden vulling laten gaan. Op de site gesteld, na vele verzoeken en uit http://www.imagenpeacenow.nl

______

The Committee, Project from piety for the victims does not my father who was the victim of Nagasaki 2020, aims at the 75th give home to pay the monument, this horrifically event. On Behalf of commemoration on August 9, we hope that by crowdfunding we the Committee of Victims and 2020 of the Atomic Bomb on will succeed in realizing the survivors, thank you very much Nagasaki to achieve a monument monument. We Also want to fulfill for your cooperation and for the victims and survivors of this great wish of the last survivior contribution. martial prison camp Fukuoka 14 in of the Atomic Bomb in the Rob Schouten Nagasaki. Because Mitsubishi, Netherlands, Dick Buchel. At Chaiman Project Nagasaki 2020 where prisoner of war were put to http://www.imagenpeacenow.nl work, after many requests and You can read all about the story of

Deze banner maakt deel uit van de nieuwe huisstijl van Museum Sophiahof en zult u dus regelmatig tegenkomen, zoals hier waar we het gebruiken als afscheiding tussen het nieuws van IHC en MHM

Museum Sophiahof zoekt vrijwilligers Het is bijna zover. Op 28 juni a.s. het mogelijk maken dat Museum Wij bieden vrijwilligersfuncties opent het Nationaal Museum Sophiahof 6 dagen per week (van voor een vaste dag (of dagen) Sophiahof – van Indië tot nu dinsdag t/m zondag) open is voor bij de Receptie, het Museum- officieel haar deuren. Door het het publiek. café en de Bibliotheek. Tevens inzetten van vrijwilligers willen we zoeken wij vrijwilligers die op

16 oproepbasis beschikbaar zijn om Zoek je een gezellige werkom- profielen en functieomschrijving- te helpen het in goede banen te geving in een enthousiast team, en. Meer informatie en aanmel- leiden van Evenementen en bij waar je als vrijwilliger helemaal dingen bij: Nanneke Wigard Groepsbezoeken. tot je recht komt, lees dan de ([email protected]).

Wordt vriend van het Indisch Herinneringscentrum Het Indisch Herinnerings- bent u als Vriend op een speciale Indië, tijdens de Tweede Wereld- centrum zet zich in om de manier verbonden aan het oorlog en de periode daarna. geschiedenis van de Tweede Indisch Herinneringscentrum. Tevens het jeugdboek 'Nooit meer Wereldoorlog in Nederlands- Vrienden hebben bovendien bij thuis', is een gevoelige jeugd- Indië en de gevolgen daarvan ons een streepje voor. roman over afscheid nemen van je door te geven, levend te houden moederland en aarden in een en te onderzoeken wat dit voor nieuw land van Martine Letterie. huidige generaties betekent. Verder ontvangt u ook eens per Dat doen we voor u, maar ook jaar een speciale uitnodiging U ontvangt als welkomstgeschenk graag samen met u! Als Vriend alleen voor Vrienden. het fotoboek 'Het Verhaal van geeft u het Indisch Herinnerings- Vriend worden kunt u HIER. Indië', een sfeerimpressie van de centrum net even dat extra nationale overzichtstentoonstelling steuntje in de rug. Met een ‘Het Verhaal van Indië’ over de donatie van minimaal € 25 per Nederlandse aanwezigheid in jaar ondersteunt u ons werk en

Wordt vriend van Stichting Moluks Historisch Museum Vindt u het belangrijk dat het Het lidmaatschap geldt voor 1 Wilt u Stichting MHM ook in natura Molukse culturele erfgoed toe- kalenderjaar. U betaalt uw contri- steunen als sponsor door bijvoor- gankelijk is en bewaard blijft voor butie bij aanvang en vervolgens beeld een zaal of faciliteiten ter volgende generaties? per 1 januari van elk jaar. beschikking te stellen voor onze Word dan Vriend van Stichting evenementen of voor producten? Moluks Historisch Museum. Met uw contributie maakt u het Neem dan contact met ons op via mogelijk dat Museum Sophiahof [email protected] haar collecties beheert en presen- Wij gaan graag met u in gesprek teert, activiteiten en herdenkingen om te kijken wat we voor elkaar organiseert en ervoor zorg draagt kunnen betekenen. dat de Molukse geschiedenis en cultuur zichtbaar zijn in de Meer weten over doneren en de Nederlandse samenleving. fiscale aftrekbaarheid? Alle infor- De Vriendenwerkgroep van de Met uw Vriendenlidmaatschap ver- matie vindt u hier. Stichting MHM is daarom deze zekert u zich van: Vriendencampagne gestart. Voor • Uitnodigingen voor Vrienden- Vriend worden kunt u hier 25 euro bent u Vriend voor een bijeenkomsten heel jaar. Kiest u ervoor om meer • Vooraankondigingen van veel ______te doneren, dan is dat natuurlijk Overige bijeenkomsten, georgani- welkom! seerd door Stichting MHM Museum Sophiahof Om kosten te besparen werkt Sophialaan 10 de Stichting MHM niet met een • De digitale Nieuwsbrieven acceptgiro of met automatische • Mogelijkheid om deel te nemen 2514 JR Den Haag incasso. U dient de jaarlijkse aan verrassingsacties (zoals het Tel: 070-2002500 contributie zelf over te maken. verloten van boeken)

17 Nationale Herdenking bij het Indisch Monument U kunt zich weer aanmelden Toegangskaarten Toegangskaarten voor zowel de Nationale Toegangskaarten voor de middagprogramma herdenking op het veld zijn tot 31 De toegangskaarten voor het Herdenking 15 augustus juli gratis te bestellen. Vanaf middagprogramma in Crowne 2019 bij het Indisch 10.30 uur verwelkomen we je met Plaza Hotel op de van Stolkweg 1 Monument in Den Haag als koffie, thee en spekkoek en kies je het middagprogramma in zelf een vrije zitplaats. Voor een mooie plek raden we je aan op tijd te Den Haag zijn € 5,- per persoon Crowne Plaza Hotel. aanwezig te zijn. Zonder inclusief één gratis consumptie. toegangskaart ben je welkom, Als het middagprogramma niet maar niet zeker van een zitplaats. uitverkocht is, kun je de toegangskaarten voor het Geboren vóór 15 augustus middagprogramma ook op de dag 1945 zelf kopen. Bent u geboren vóór 15 augustus 1945, dan kunt u kaarten Online aanmelden geen optie? bestellen voor het blauwe vak. U Haal dan zonder aanmelding kunt per donateursnummer voor €1,99 (servicekosten) de maximaal 4 toegangsbewijzen toegangskaarten voor zowel het bestellen. Allen kunnen bij u veld als het middagprogramma op plaatsnemen in het blauwe vak. bij een lokale Primera winkel. Voor Primera winkels bij jou in de buurt Geboren ná 15 augustus 1945 ga naar primera.nl/winkels. Ben je geboren na 15 augustus 1945, dan kunt je kaarten Overige vragen? bestellen voor het oranje vak. Problemen met je bestelling? Maakt je gebruik van een rolstoel, Aanpassingen of uitbreidingen Aanmelden dan kunt u kaarten bestellen voor doen? Bel dan de Paylogic Voor de aanmelding heb je een het paarse vak. Als klantenservice op 0900-72956442 donateursnummer nodig. Het rolstoelgebruiker kunt u één begeleider meenemen. donateursnummer kun je vinden TOEGANGSKAARTEN op uitnodigingen, HERDENKING donateursbrieven en Rolstoelgebruikers bankafschriften. Als je geen Bestel kaarten voor het paarse 15 AUGUSTUS 2019 donateur bent maar alsnog de vak indien er gebruik wordt herdenking wilt bezoeken neemt gemaakt van een rolstoel. Elke u dan contact op via paarse kaart is geldig inclusief één [email protected] begeleider.

Stichting Pelita Stichting Pelita zet zich in voor maatschappelijk werk en tevens generaties faciliteert de Stichting mensen uit voormalig Nederlands- spant Pelita zich in voor informele Pelita hen in hun behoefte aan

Indië die na afloop van de Tweede netwerken op het gebied van de onderling contact. Wereldoorlog, de Bersiap of van- Mocht deze introductie volkomen wege de Indonesische onaf- nieuw voor u zijn, kijk dan naar de hankelijkheid naar Nederland ver- filmpjes op Virtueel Indië. trokken. Grof geschat: 300 Voor alle inlichtingen gaat u naar: duizend Indische Nederlanders en https://www.pelita.nl 12 duizend Molukkers. cultuurspecifieke zorg waarvoor Stichting Pelita begeleidt hen het scholing verzorgt. bij hun aanvraag voor de wetten Met haar Masoek Sadja's, Indische voor oorlogsgetroffenen, verwijst Eettafels, Molukse Ouderendagen hen eventueel door naar het en bijeenkomsten voor naoorlogse

18 NIEUWSPAGINA Stichting Japanse Ereschulden

Petitie nr. 295 aangeboden aan de Ambassadeur van Japan

Zijne Excellentie Shinzo ABE Nederlandse vertaling Eerste Minister van Japan

Den Haag, 11 juni 2019 Petitie: 295 Onderwerp: Formele bevestiging van ontvangst!

Excellentie, Dit is onze 295ste petitie. Gedurende 25 jaar hebben wij 294 petities naar opeenvolgende Eerste Ministers van Japan inclusief aan u gezonden. We hebben nooit een formele bevestiging van ontvangst ontvangen. Het is de hoogste tijd dat u aandacht besteed aan deze totale desinteresse in onze vermeende dialoog.

Eerste Minister, Gedurende de aanstaande Group 20 Topconferentie in Osaka op 28 en 29 juni kunt u interesse tonen in onze dialoog. Onze suggestie is dat u in de wandelgangen van de conferentie overleg voert met zijne Excellentie de Minister President van Nederland, de heer Mark Rutte. U kunt dan trachten overeenstemming te bereiken gedurende de Reiwa periode om de morele verplichtingen voortkomend uit de Showa periode te verbeteren. Gedurende deze periode werd de individuele Nederlanders uit Nederlands Indië respect noch schadeloosstelling onthouden.

Eerste Minister, Wij vernamen dat op 23 mei 2019, gedurende de Raad van Ministers van de OECD in Paris, de Minister van Buitenlandse Zaken van Zuid Korea samen met de Minister van Buitenlandse Zaken van Japan de mogelijkheid bespraken om Japans huidige onenigheid met Zuid Korea in de wandelgangen van Group 20 Topconferentie te bespreken. Dit is een goed teken dat in de Reiwa (“schone harmonie”) periode onenigheden op het hoogste politieke niveau opgelost kunnen worden. We hopen dat u samen met de Minister President van Nederland, de heer Mark Rutte in staat bent om te onderzoeken en naar een oplossing te streven in ons geschil. Ik stuur een kopie van deze petitie naar Minister President, de heer Mark Rutte zodat hij op de hoogte is van ons verzoek.

Eerste Minister, Ik verwacht een tijdig en formeel antwoord. Stel me niet weer teleur.

Namens de Stichting Japanse Ereschulden. J.F. van Wagtendonk Voorzitter

Kopie aan zijne Excellentie de Minister President van Nederland, de heer Mark Rutte.

(Original English version, go to: Petition # 295: Giri “Formal acknowledgement of receipt”)

19

De Nederlandse “Stichting voor Postuum Medailles” (Comité Ereschuld Onderscheidingen) maakt een laatste poging om nog levende Nederlandse veteranen in de landen buiten Nederland te vinden, die nog steeds recht hebben op een of meerdere medailles. Zij zijn op zoek naar veteranen van het Nederlandse (KNIL) leger:

 Nog in leven zijnde Nederlandse KNIL militairen, die dienden tijdens de Japanse bezetting van Nederlands- Indië en krijgsgevangen zijn gemaakt, als dwangarbeiders hebben gewerkt aan de spoorwegen, scheepswerven en de mijnen in het Japanse imperium en die voor deze periode 1942-1945 (nog) geen medailles hebben ontvangen.  Nog in velen zijnde Nederlandse KNIL en andere militairen die dienden in Nederlands-Indië tussen 1945 en 1951, die niet het Kruis voor Orde en Vrede hebben ontvangen.  Nog in leven zijnde Nederlandse militairen en matrozen die dienden in Nederlands Nieuw-Guinea tussen 1949 en 1962, die nog niet het Nieuw-Guinea Herdenkingskruis hebben ontvangen.

Kent u iemand die hiervoor in aanmerking komt? Laat het ons weten via: [email protected] Helpt u mee hen te vinden en deel dit bericht in uw Indische netwerk. Volgt u de facebookpagina: https://www.Facebook.com/ereschuldonderscheidingen. ERE WIE ERE TO0EKOMT.

______

The Dutch “Foundation for Posthumous Medals” (Comité Ereschuld Onderscheidingen) is making one final effort to find living Dutch veterans living outside The Netherlands who are still entitled to one or more military medals. The foundation is looking for veterans of the Dutch (KNIL) army:

 Living Dutch KNIL soldiers who served during the Japanese occupation of the Netherlands-Indies and were taken Prisoner of War, served as forced laborers at the railways, shipyards and mines of the Japanese empire, who haven’t (yet) received any medals for the period 1942-1945.  Living Dutch KNIL and other soldiers who served in the Netherlands-Indies between 1945 and 1851 who didn’t receive the Cross of Order and Peace (Kruis voor Orde en Vrede).  Living Dutch soldiers and sailors who served in the Netherlands Dutch New-Guinee between 1945 and 1962 who didn’t receive the New-Guinee Commemorative Cross (Nieuw-Guinea Herinneringskruis).

Do you know someone entitled to one of these medals? Please contact: [email protected] How can you help? Share this message within your Indo Network and follow the facebookpage: https://www.Facebook.com/ereschuldonderscheidingen. HONOUR TO WHOM HONOUR IS DUE.

5000 Kamptekeningen uit Nederlands-Indië

In “Het Geheugen Van Nederland” van het Nationaal Archief bevinden zich bijna 5000 tekeningen, gemaakt door gevangenen in de Japanse concentratiekampen in voormalig Nederlands-Indië. De tekeningen staan op 247 pagina’s en bevatten 20 afbeeldingen per pagina. De LINK naar deze kamptekeningen op de website van Het Nationaal Archief vindt u HIER.

20 Ebbe op Bali Door: Chris Ebbe Een serie korte reisanekdotes over de dagelijkse beslommeringen op Java in Indonesië

Hindoes

Getrommel, belgerinkel, blikkerig En midden op de weg, in het priester besprenkelt zijn hoofd geratel als gerammel op potten heiligdom, staat de draak, lange met gewijd water uit een gouden en pannen en een gongslag haren op de flanken, behangen kalebas. De man drinkt van het dringen van buiten door in mijn met goud, rode dreigende ogen. water. Een gongslag weerklinkt, appartement. Ik loop de waranda Een oranje pajong met blauwe het ritueel is ten einde. In een op en zie vanaf de eerste ver- bies en gele franje beschermt het geordende chaos verdwijnt de dieping dat de rijweg beneden is monster tegen de zon. Speren en stoet uit zicht, de offeranden op bezet. De hindoes vieren vandaag bamboestokken met banieren de weg achterlatend. een religieus feest en dat gaat pieken omhoog. gepaard met veel lawaai door een Scooters en auto’s, een paard en orkest van wel vijftig man, dat Twee mannen staan met ontbloot wagen, een man met een handkar midden op de weg zit. bovenlijf tegenover elkaar, in elke rijden over de resten van de hand een zwaard, dat zij met de religieuze plechtigheid. Mannen gekleed in een zwart-wit punt in hun eigen oksels duwen. De bloemen en de gevlochten geblokte sarong, wit overhemd en Wijdbeens in hurkzit cirkelen zij mandjes met wierookstokjes, rijst een witte band om het hoofd om elkaar heen, buigen voorover, en gebak, de twijgen met blad en staan in groepjes met elkaar te wijken terug, dreigen met de bloesem wederkeren onder de praten, zitten langs de stoeprand, zwaarden. Elke beweging wordt wielen, voeten en hoeven tot stof. lopen rond. Vrouwen op haar begeleid met tromgeroffel en mooist getooid in lange kleurige belgerinkel. Chris gewaden met bloemen en linten in Kuta, Bali, 12-12-2014 de opgestoken haren staan klaar Een oude man loopt naar het met offerranden, bij sommigen in heiligdom, de mensen wijken eer- een mand of kruik balancerend op biedig terug, de handen samen- het hoofd. gevouwen tegen de borst. De ______

Wel eens gedacht aan adverteren in NICC Magazine? Uw product of dienst wordt door minstens 100.000 mensen opgemerkt. Hoe dit kan? Vraag vrijblijvend onze advertentieflyer met uitleg en tarieven aan [email protected]

Molukkers in Nederland

Historische feiten op een rijtje Door: Ben Manusama

Wij Molukkers kwamen NIET Ken je eigen Nederlandse KNIL soldaten die in 1951 naar Nederland waren overgebracht voor eigen VEILIGHEID naar geschiedenis Nederland.... Wij zijn GEEN waren solidair met de RMS en kozen om op de Molukken te (politieke) vluchtelingen, Op 26 juni 1950 werd het KNIL worden gedemobiliseerd in RMS repatrianten of immigran- ontbonden zoals afgesproken in de gebied. Dit werd geweigerd mede ten. Nederland (overheid, overeenkomst van de Ronde Tafel door protest van Soekarno en de onderwijs) geeft een onjuist Conferentie (27 december 1949). (deel)staat Indonesië. of zelfs helemaal geen beeld De KNIL soldaten mochten zelf Ook een tweede keuze om in kiezen waar zij werden gedemo- waarom de Molukkers naar Nieuw-Guinea, nog Nederlands biliseerd. Op 25 april 1950 was te Nederland kwamen. grondgebied, te worden gede- Ambon de RMS geproclameerd. De

21 mobiliseerd, werd uit angst voor 3. 27 december 1949 soeve- 9. 1951 delegatie Aponno slaagde hulp en versterking aan de RMS reiniteitsoverdracht Nederland aan van de Nederlandse rechter de geweigerd. Nederland zat met de de federatie Verenigde Staten van uitspraak te verkrijgen dat de handen in het haar want ze mocht Indonesië (RIS) die door 16 Nederlandse Staat de Molukse de KNIL soldaten niet tegen hun verschillende deelstaten werd militairen op Java niet tegen hun zin op Indonesisch grondgebied gevormd. Deelstaat Oost-Indone- zin mocht achterlaten in het land demobiliseren, dit na een verloren sië was één van deze deelstaten. van de voormalige vijand. rechtszaak aangespannen door de Molukse KNIL soldaten (Delegatie 4. 15 februari 1950, aankondiging 10. 21 maart 1951, de eerste Aponno 1951). President Soekarno tot vorming schip Kota Inten met KNIL van eenheidsstaat Indonesië. soldaten met hun gezinnen en Alle KNIL soldaten die op 26 juni Soekarno begon met geweld- verstekelingen, legt aan bij de 1950 nog niet waren gedemobili- dadige liquidatie en inlijving van Lloydkade in Rotterdam. seerd of waren overgegaan naar andere deelstaten. het Indonesische leger kregen Overleefd daarom een tijdelijke status van 5. 21 april 1950, aankondiging op- de Koninklijke Landmacht (KL- heffing deelstaat ‘Oost-Indonesië’. Nederland was van plan om de status) zolang de afwikkeling Molukse KNIL soldaten en hun duurde. Nederland had geen keus gezinnen onbeschermd op Java en moest voor de slechtste optie achter te laten. Had de delegatie kiezen: het overbrengen van de Aponno, namens de Molukse KNIL KNIL soldaten naar Nederland. Om soldaten, in 1951 de rechtszaak problemen met de Molukkers te tegen de Nederlandse staat niet vermijden werden op dienstbevel gewonnen, wat had er dan kunnen en onder valse voorwendselen gebeuren met onze 1e generatie voorliegen, namelijk een tijdelijk die omringd was door alleen maar verblijf en zorgen voor terugkeer vijanden. naar de Molukken, de Molukse KNIL soldaten samen met hun Op dienstbevel in naam van het gezinnen gedwongen ingescheept Koninkrijk of de Koningin en onder en overgebracht naar Nederland. valse voorwendselen gedwongen Of wil men zeggen dat alle 3500 naar Nederland gedeporteerd; hier tot 4000 KNIL soldaten hadden aangekomen werden onze vaders gelogen over hun komst en direct ontslagen uit de militaire zogenaamde BELOFTEN waardoor dienst. Zij hadden van de ene op zij in Nederland terecht zijn de andere dag geen militaire status meer, zij waren ongewenst gekomen? De Molukse KNIL 6. 23 april 1950 spoedvergadering en werden ze allen stateloos. soldaten hebben zelf de keuze in Tulehu van Molukse politici en gemaakt om naar Nederland te regenten. Op voorstel van Chris Vervolgens met hun gezinnen komen! Soumokil kwamen aanwezigen geplaatst in doorvoerkampen voor Joden. En in plaats van zes tot besluit omdat er geen andere maanden - dat was het lokkertje – Historische feiten op een mogelijkheid was, tot proclamatie zijn wij nu bijna 70 jaar hier. De rijtje van de soevereine, vrije Republik Maluku Selatan (Republiek der eerste generatie is hier inmiddels goeddeels gestorven. 1. 17 augustus 1945 twee dagen Zuid-Molukken) na capitulatie van Japan uitroepen 7. Na een bliksemcongres in de Met Gods zegen heeft de 2e Republiek Indonesia onder presi- nacht van 24 april 1950, maakte generatie het overleefd en mede dent Soekarno (gebieden in Java ‘Daerah Maluku’ op 25 april zich door hun geschiedenis - KNIL en en Sumatra) RMS - en vanwege hun geloof en los van de staat ‘Oost-Indonesië’ doorzettingsvermogen, zijn wij, de 2. 23 december 1946 vorming van (NIT) en proclameerde de volgende generaties, God en de 1e de staat Oost-Indonesië (Negara ‘Republik Maluku Selatan’ (RMS). generatie dankbaar dat wij hier in Indonesia Timur). Onder voor- 8. 26 juni 1950 ontbinding door Nederland als Molukkers voort- waarden van het “zelfbeschik- Nederland van het KNIL en bestaan. Het is de bedoeling dat kingsrecht” sloot het Zuid- overgang op tijdelijke KL-status jij dit artikel deelt in je eigen Molukkendistrict (Daerah Maluku), voor alle KNIL soldaten die nog netwerk, zodat ieder op de hoogte vertegenwoordigd door de ‘Zuid- niet waren gedemobiliseerd. is van de werkelijke feiten. Molukken Raad, zich aan.

22

staking op 28 mei en de laatste tropische dag op 2 juni.

Opvallend was de zichtbare aan- wezigheid van de jonge genera- ties. Derde en vierde generatie mensen met Indische roots wisten zeker hun weg naar het Haagse Malieveld te vinden. Waar de Dergelijke VOC-munten werden tweede generatie vaak niet durfde vroeger door diverse munthuizen te informeren naar de trauma’s geslagen in verschillende steden, van de eerste generatie die na om vervolgens te worden ge- de dekolonisatie naar Nederland ëxporteerd naar Nederlands-Indië. kwam, Blijken de derde en vierde Rijke verzamelaars, hoogwaardig- generatie vol vragen te zitten. heidsbekleders en rijke plantage- Dit werd vooral duidelijk in het houders bestelden soms meerdere themaprogramma Next Generation exemplaren in goud van be- staande munten, maar veel kwam Met veel theatervoorstellingen, dit niet voor. Vandaar de zeld- modeshows en talkshows werd de zaamheid en daaraan gekoppelde actualiteitswaarde van het Indisch hoge waarde van zulke munten. erfgoed onderzocht. “Ook de oudere generatie doet het enorm goed. Fijn om te zien hoe enthou- siast de jongeren het Indische omhelzen en verder ontwikkelen. We zijn hierdoor tijdens deze The East Indies Museum editie al weer begonnen aan de voorbereidingen en ontwikkeling e Non-profit online museum, van de 62 TTF”, aldus directeur Peachtree City, GA USA Siem Boon. http://www.eastindiesmuseum.com

is looking to buy (advertentie) Bijna twee ton Original Batik sarongs voor een gouden especially signed pieces Kort Indisch VOC-munt and other high quality Nieuws Een VOC-munt uit 1728 is eind antique Indische textiles vorige maand geveild voor een e recordbedrag van 196.800 euro. Made during the 61 Tong Tong Fair : Volgens het Veilinghuis Heritage 80.000 bezoekers colonial period 1850-1940 Auctions Europe het hoogste in the former Nederlands-Indië bedrag ooit in Nederland voor één munt betaald.

Het gaat om een afslag van een West-Friese dukaton in goud, ook wel bekend als de “zilveren rijder” vanwege de ridder te paard op de beeldzijde. De geveilde exemplaar

betreft een profslag in goud. De De 61e Tong Tong Fair is zondag- munt werd enige tijd geleden avond 2 juni met groot succes tijdens opruimwerkzaamheden in Photo: 1920’s batik signed J. Jans afgesloten. Het totaal aantal be- De Bilt gevonden door een gezin Please send photos and prices to: zoekers dat de Fair heeft bezocht in een sieradenkistje. Een uiterst staat op 80.000. De organisatie is lucratieve vondst dus. Zoals nu [email protected] zeer tevreden, zeker gezien de OV gebleken is. (advertentie)

23

Reparatie van iPhone, iPad en Android. Snel, vakkundig en redelijk geprijsd. Klik hier voor de aanbieding. Borca-Online / BorcaDen webshop

http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-

online.nl/elektronica online.nl/elektronica (advertentie)

Boekbespreking, e-Books, CD & DVD, Presentatie & Signeren

De geschiedenis van de politie het politie-apparaat hadden de schrijverschap van Jonker. Het in Nederlands-Indië – Marieke Indonesiërs intussen geen deel. In boek besluit met een overzicht Bloembergen. Dit boek beschrijft de uitvoering wel. Aan het begin van andere boeken uit de vijftiger de geschiedenis van de koloniale van de 30-er jaren werd de politie politie in het Nederlands-Indië van voor 93 % bemand door inheems de periode 1897 tot 1942. Enkele personeel. Prijs: € 37,00. kwesties die daarbij centraal staan, zijn de betekenis van de Dominee Jac. Jonker, Job politie voor de koloniale staat en Sytzen en de soldaat in Indië – de rol van het geweld dat zij Harry A. Poeze. De door Job daarbij gebruikte. Hoe koloniaal Sytzen geschreven trilogie: was de politie eigenlijk in het “Soldaat – Ravijn – Landgenoten” voormalige Nederlands-Indië? over de ervaringen van de Neder- landse soldaat in de dekoloni- satie-oorlog in Indonesië was in de jaren ’50 van de vorige eeuw een ongekende kaskraker. Er werden jaren over het Indische sol- maar liefst een kleine 200.000 datenleven. Dit boek is tevens exemplaren van verkocht. Een te bestellen bij de uitgeverij: verklaring hiervoor ligt in de rea- www.verloren.nl. Prijs: € 15,00. listische weergave, ook in erotisch opzicht, van het soldatenbestaan. Een adelaar in Nederlands- Job Sytzen was het pseudoniem Indië – Arend Noordam. Na zijn van de gereformeerde predikant lagere schooltijd werkte Arend Ja. Jonker. (1904-1973). Hij was Noordam eerst als boerenknecht van 1946 tot 1948 legeraalmoe- in een klein dorp. In 1936 ging hij Het was voornamelijk een product zenier in Semarang. Tot lang na in dienst als KNIL militair in van angst en zorg, De angst van zijn dood was dit slechts in kleine Nederlands-Indië. Deze periode de Europeanen voor de inheemse kringen bekend. Harry Poeze, beschrijft hij in zijn boek “Het wereld in beweging en verder de senior-onderzoeker bij het KITLV Adelaarsjong leert vliegen”, het zorg voor het zedelijk welzijn van in Leiden, volgt de levensloop van eerste deel van een trilogie. Na de plaatselijke bevolking. De deze auteur, waarbij de nadruk vier jaar dienst wordt hij afge- politie diende niet alleen voor de ligt op zijn jaren in Indië en de keurd na een ongeval, maar hij controle en repressie, maar ook thema’s die daarmee verband bleef in Indië. Deze periode wordt voor een koloniaal beschavings- houden. Ook gaat hij uitgebreid in zijn tweede deel beschreven: offensief. In de besluitvorming van in op de mystificaties rond het “De Adelaar wordt gekooid”. In het laatste deel: “De Adelaar”, foto’s en afbeeldingen en adver- een permanente plek in dit boek. herkrijgt hij zijn vrijheid en ver- tenties illustreert bands, solisten, Hierin ligt een eeuw geschiedenis telt hij over de transitie van van Chinezen uit Indonesië Nederlands-Indië naar de zelf- besloten. Veel voor-oorlogse ver- standige staat Indonesië. Het halen spreken meestal van een vasthouden aan zijn Christelijke onbezorgde tijd, maar er wordt normen en waarden bepaalden ook ingegaan op gevoelige en zijn levenshouding. Dit leidde niet lastige thema’s, zoals het ge- alleen tot zelfreflectie, maar heeft mengde huwelijk, of de realiteit ook invloed gehad op zijn loop- van raciale segregatie in de baan als KNIL-er en zijn burger- Neder-lands-Indische maatschap- leven erna. Een waargebeurd sociëteiten, hotels, zwembaden, pij. Na de oorlog is er meer verhaal van een jongen uit een dancings, grammofoons en platen, en meer sprake van ‘onbehagen’ klein dorp die geconfronteerd Hollywood-muziekfilms en ook de en onveiligheid. Een voor een wordt met andere levensvormen radio. De Indische jazzwereld kent druppelen de musici van Indië en normen, waarbij hij zich met echter ook zijn schaduwkanten: naar Nederland. Uit de verhalen vallen en opstaan ontplooide tot de context van de koloniale blijkt een mate van opluchting dat een volwassene die zijn principes samenleving, gedachtengoed over men voor Nederland heeft geko- de blanke superioriteit, discrimi- zen, maar ergens blijft de twijfel: natie van Indo-Europese bandjes, “Wie ben ik nou eigenlijk?” De de economische malaise in de derde generatie, de kleinkinderen 30-er jaren, de Japanse bezetting, van de grootouders die in de 50-er de na-oorlogse ontreddering en jaren besloten Indonesië te ver- het gedwongen vertrek naar laten, staan onbevangen tegen- Nederland. Der epiloog opent een over de geschiedenis. Dit boek venster op internationaal gewaar- neemt deze generatie mee naar deerde Indische jongens in hun Chinees-Indische verleden. Nederland en de jazz in Indonesië. Prijs: € 25,00. Tropenjazz wil vooral een erva- ring bieden een verbazen over De smaak van de Sawa – Nico

de wervelende jazzwereld, die Jouwe, Inge van der Helm, weliswaar voorgoed verdwenen is, Allard Sieburgh en Betty van niet verloochende. Het manuscript maar een nieuw momentum zeker Enst. Modern Indisch eten met van deze trilogie, waar hij tot zijn verdient. Prijs: € 24,95. een goed glas wijn. Een van de sterfdag in 1985 heeft gewerkt, is charmante kenmerken van de samengesteld uit door zijn vrouw bewaarde notities en uitgeschre- Een foto vertelt – vijf gene- ven en/of getypte bladzijden. raties Chinezen uit Indonesië – Pas vele jaren na hun beider dood Patricia Tjiook-Liem, Kioe is het door zijn oudste zoon Bing, Ing Lwan Taga-Tan. Dit Philip tot boekvorm uitgewerkt. boek is ontstaan uit de rubriek: Prijs: € 27,50. “Foto met een verhaal”, op de website van de Stichting Chinese Indonesian Heritage Center. In Tropenjazz – Henk Mak van totaal vijftig foto’s met verhalen Dijk. Een uitbundig boek over de Jazz in Nederlands-Indië, van de

Fidgety Feet Jazz uit 1919 tot wat meer serieuze luisterconcerten Indische keuken is dat achter de eind jaren dertig. Een kleurrijke recepten van klassieke Indische wereld van vrolijke jazz, gespeeld gerechten vaak de mooiste anek- door orkesten in alle soorten dotes en familieverhalen schuil- en maten: scheepsorkesten van gaan. In dit fraai geïllustreerde de grote oceanliners, ensembles boek vertellen de auteurs over de van overzee, bioscoop-orkesten, oorsprong van hun recepten en Manilla-jazz, schoolbandjes, Indo- over hun bijzondere, jarenlange Europese bandjes en inheemse samenwerking in “Smaakstudio De bandjes. Een ware regen van Sawa” in Delft. Zij laten zien hoe

25 innovaties in de keuken traditio- bittere armoede leeft. Nandoe nele gerechten een verrassend vindt haar aantrekkelijk, maar hij nieuwe dimensie geven. Allard is onzeker, want ze is nog erg Sieburgh is tevens sommelier en jong en heeft desondanks een geeft in dit boek ook aan welke doordachte visie op het leven. De wijnen het best bij de specifieke geschiedenis van deze twee sterke smaken van Indische ge- mensen weerspiegelt de multi- rechten passen. Prijs: € 30,00. culturele samenleving in mini- vorm. Het bestrijkt de 20e eeuw: Uit de klei van Saramacca – de koloniale tijd, de onafhankelijk- K.R. Sing. Dit is het verhaal, van heid na 1975 en de militaire een kleermaker en een onder- dictatuur in de jaren ’80, die een golf van martelingen en moorden wijzeres, die hun wel door het reeds geboren half-Nederlandse leven moeten zoeken langs met zich meebracht. Ze zitten met kinderen. Aan de hand van armoede, culturele en religieuze een dilemma: blijven of vluchten? uitvoerig historisch onderzoek en barrières, maar die uiteindelijk erg Prijs: € 20,00. gesprekken met betrokkenen, beschrijven de auteurs in dit boek Liefde in tijden van oorlog – dit uitzonderlijke aspect van de Annegriet Wietsema. Tijdens dekolonisatie-oorlog, waarvoor de koloniale oorlog onderhielden alle partijen tot nu toe de ogen tal van Nederlandse soldaten in en mond gesloten hielden. Dit in Nederlands-Indië seksuele con- 2013 verschenen boek is in de tacten met lokale vrouwen. Niet boekhandel goeddeels uitver- zelden werd hieruit een kind kocht, maar nog wel tegen de geboren. Dit boek is het eerste kosten van € 22,50 te bestellen boek over dit uiterst controver- bij: https://geschiedeniswinkel.nl siële onderwerp. Vanaf 1945 stuurde Nederland ruim 120.000- soldaten naar Nederlands-Indië. Na hun vergeefse strijd tegen de Indonesische onafhankelijkheids- De in deze rubriek besproken boeken, CD’s succesvol zijn. Nandoe is een Ron- strijders keerden de manschap- en DVD’s zijn verkrijgbaar bij de Internet geschoolde Hindoe ‘uit de klei van pen vanaf 1949 terug naar huis, Boekhandel Van Stockum in Den Haag of bij

Saramacca’ – een plantage waar waar de meesten van hen de erkende boekwinkel, tenzij anders vermeld zijn grootouders ooit als contract- trouwden. Velen verzwegen dat zij arbeiders naar toe kwamen vanuit reeds vader waren. Onze jongens voormalig Brits-Indië. Hij leert in hadden in Indonesië enkele Paramaribo Trees kennen, een duizenden zwangere vrouwen www.vanstockum.nl katholieke onderwijzeres die in achtergelaten, alsmede de nodige

Meer dan 120 titels over Nederlands-Indië Neem eens een kijkje in de uitgebreide boekenwinkel van Historiek.net: https://geschiedenis-winkel.nl/nederlands-indie.html

Naast de straatnamen ‘vroeger en nu’ van Batavia / Jakarta https://indearchipel.com/2017/05/24/straatnamen-batavia-jakarta/ heeft “In De Archipel” ook de straatnamen van Medan online staan https://indearchipel.com/2017/09/07/straatnamen-medan/ Alsmede de straatnamen van Semarang https://indearchipel.com/2018/01/29/straatnamen-semarang/#more-23257 En nu ook de straatnamen van Surabaya https://indearchipel.com/2018/07/31/straatnamen-surabaya/

26 Nederlandse Veteranendag 2019

Op Zaterdag 29 juni aanstaande Programma  17.30 uur: afsluiting van een wordt weer de jaarlijks terugke- feestelijke dag rende Nederlandse Veteranendag Op Veteranendag gaat het vooral gehouden, waarbij evenals andere om het brengen van eer en Op het Malieveld staat een grote jaren het accent voornamelijk is waardering aan de veteranen die podiumtent, waar tal van activi- gericht op Den haag, waar Koning hun leven in de waagschaal teiten zullen plaatsvinden. Verder Willem-Alexander met en andere stellen, dag in dag uit, onder op het terrein natuurlijk een hoogwaardigheidsbekleders het meestal extreme omstandigheden. muziektent voor de optredens van defilé zal afnemen. Op het Een van de meest uitgesproken bands en muziekkorpsen. Ook is Malieveld zijn dan al tal van momenten is natuurlijk tijdens het er volop te smikkelen en smullen activiteiten gaande voor jong en Defilé, waaraan meer dan 5000 en zijn er tal van drankjes ver- oud. mannen en vrouwen deelnemen. krijgbaar. En vanzelfsprekend is Bovendien ook nog paarden en het programma op het Malieveld natuurlijk de trouwe viervoeters gratis te bezoeken van de hondenbrigades. Daarnaast een groot aantal historische legervoertuigen, die het defilé van een spectaculair en toch ook wel een beetje romantisch accent voorzien. Extra spectaculair is ook de “fly-past”, waarbij een aantal vliegtuigen en helikopters laag en met een hoop decibels over Den Haag vliegen. Het programma ziet Natuurlijk is iedereen bekend met er als volgt uit: Verschillende programma-onder- de veteranen die in de Tweede delen (waaronder het officiële Wereldoorlog hebben gestreden  9.00-17.30 uur: veel activitei- gedeelte op het Binnenhof) zullen voor onze vrijheid. Maar ook de ten op het Malieveld voor alle worden uitgezonden op de afgelopen decennia en ook nu nog leeftijden televisie door de NOS op NPO-1. zijn Nederlandse militairen actief Raadpleeg daarvoor uw omroep- op het wereldtoneel om conflicten  10.20 uur: aanvang program- gids of de kranten voor de juiste daadkrachtig aan te pakken en ma op het Binnenhof tijden. waar mogelijk vrede en veiligheid te brengen.  11.00 uur: aanvang activitei- In de loop van dit jaar zullen ook ten in de grote podiumtent nog allerlei activiteiten plaats- Momenteel wonen er in Nederland vinden, waarvoor regionale afde- zo’n 115.000 veteranen van alle  11.30 uur: uitreiking van de lingen zich met hart en ziel leeftijden en zowel mannen als medailles aan veteranen op inzetten. Het Landelijk Comité vrouwen. Tijdens de Nederlandse het Binnenhof Veteranendag zet zich in voor Veteranendag dankt Nederland de educatieve activiteiten, waarbij bijdrage die zij geleverd hebben  13.15 uur: aanvang defilé en men lans de scholen gaat om om de wereld een beetje leef- FLY-PAST van vliegtuigen en uitleg te geven en waarna baarder te maken. Het evenement helikopters leerlingen vragen kunnen stellen. is gratis te bezoeken en er zal allerlei materiaal te zien zijn.  14.30 uur: aanvang optredens muziekpodium

27 Recept Soto Madura

Een van de lekkerste soepen de bosuitjes in ca. 2 cm. lange Fruit in wat olie de boemboe 2 uit de Indische keuken is wel schuine stukjes. Hak de selderie minuten al roerend. Voeg dan de deze soep van rundvlees op gemiddeld (niet grof, niet fijn). sereh toe (de buitenste harde Ontdoe de koenjit en gember- bladeren verwijderen en dan de Madurese wijze. wortel van hun schilletje. Maal in sereh eerst kneuzen). Voeg de uw keukenmachine alle ingrediën- djeruk perut blaadjes toe en fruit Ingrediënten: ten voor de boemboe tot een alles nog ca. 3 minuten door. Dan 1000 gr. runderpoulet, 1 liter pasta. Week de soe-oen in warm dit mengsel bij de bouillon met water, 60 gr. soe-oen (glasnoe- vlees voegen. Laat dit nog 25 dels), 3 of 4 bosuitjes, 1 sereh- minuten zachtjes stoven. Kook stengel (gekneusd), 6 sjalotten intussen de eieren hard, laat ze 1 bosje selderie, 6 djeruk schrikken, pel en halveer ze. perut blaadjes, 1,5 tl. sambal Haal vlak voor het opdienen het oelek, 4 kemirinoten of 2 tl. vlees met een draadschep uit de gemalen kemiri, 2 tl. ketjap bouillon en verdeel dit over de soepkommen. Verdeel dan de soe- manis, 4 hardgekookte eieren oen erover, de gehakte selderie- (1/2 p.p.), olie om in te blaadjes, de gehalveerde eieren bakken, een zak emping. en de bosuitjes. Giet hierover de hete bouillon en bestrooi alles met Voor de boemboe: de sjalottenschijfjes. Besprenkel 4 cm. koenjit, 1 tl. witte peper, 8 iedere portie met wat ketjap sjalotten, 6 teentjes knoflook, 4 manis en serveer met een cm. gemberwortel. water gaar. Snijd de sjalotten in schaaltje emping. dunne plakjes. Verhit wat olie in Bereiding: de wok en fruit hierin de In Indonesië worden niet zo vaak Breng in een pan het vlees met sjalottenplakjes lichtbruin. Laat ze voorgerechten genuttigd, maar het water aan de kook en laat dan niet donker worden, dan smaken indien toch, dan is deze soto op een laag pitje het vlees heel ze bitter. Laat de gefruite plakjes Madura bijzonder gewaardeerd. zacht 1,5 uur sudderen. Snijd uitlekken op keukenpapier. Selamat makan.

Verras uw familielid, vriend(in), kennis, collega met een GRATIS ABONNEMENT OP NICC MAGAZINE [email protected]

Glass & Gamelan Een muzikale ontmoeting tussen Oost en West

Philip Glass (1937) is een ge- een uitzonderlijk talent bezat. vierd Amerikaanse componist. Zijn Inmiddels heeft hij diverse muziek wordt gerekend tot de nationale en internationale prijzen ‘Minimal Music’, hoewel hij zelf gewonnen en in binnen- en liever de term ‘Theatermuziek’ buitenland talloze concerten gebruikt. gegeven.

Gamelan is een traditionele mu- Boot speelt onder andere muziek ziekstijl in Indonesië en is de Xavier Boot (1958) begon op van Glass en hij speelde in 2017 benaming voor een grote ver- zevenjarige leeftijd met piano- als ‘friend’ mee met Philip Glass & zameling koperen klankinstrumen- lessen bij de plaatselijke muziek- Friends in De Melkweg in ten en gongs. school, waar al gauw bleek dat hij Amsterdam.

28 Sinta Wullur (1958) is een gamelan (onder andere Opening, Oosterse en Westerse muziek, Indonesisch-Nederlandse compo- Mad Rush), Minimal Music van tussen een You8nt professional en nist en musicus, gespecialiseerd Sinta Wullur op gamelan en piano: een ervaren musicus, tussen piano op Gamelan muziek. Zij heeft Philip Glass Ron Bali Beach en en gamelan. Laat u aangenaam diverse stukken gecomponeerd Samudra. Xavier Boot speelt naast verrassen. met invloeden van de Gamelan, werken van Glass ook eigen die eveneens te typeren zijn als composities: Floating Fields en Hert concert is op zondag 28 juli ‘minimal Music’. Wullur combineert Prolonged Reflection. 2019 om 16.00 uur in het Oosterse en Westerse muziek in Gamelanhuis (Veemkade 578, haar composities en heeft de 1019 BL in Amsterdam) en duurt chromatische gamelan ontwikkeld, ca. 90 minuten (zondert pauze). waar ze veel succes mee oogstte De organisatie is in handen van op het Holland Festival, minimal Cor Knoester / Hommage Philip Music Festival en op festivals in Glass, in samenwerking met het vele andere landen. Sinta Wullur gamelanhuis. De prijs van een bespeelt tijdens het concert met ticket bedraagt € 15,00 (inclusief friends de gamelan. een drankje) en is te bestellen via

Bij het concert Glass & Gamelan Eventbrite: komen verschillende muziekstijlen https://www.eventbrite.nl/e/ticket samen. De muziek van Philip Glass & Gamelan is een unieke s-glass-gamelan- muzikale ontmoeting tussen Glass, uitgevoerd op piano en 61342448916#tickets.

Column Mijn meisje verhaalt... Door: Han Dehne

Of het ooit de bedoeling was dat Nadat ik ter wereld was gekomen, gevangenschap was teruggekeerd, ik werd geboren, is mij nooit waar volgens de overlevering mijn en opnieuw herenigd wilde worden duidelijk geworden omdat ik biologische vader zeer trots en met zijn gezin. nimmer een antwoord op die gelukkig mee moet zijn geweest, vraag heb gekregen. hij zong altijd voor mij als ik Wat hij tussen zijn vrijlating en op zijn schoot zat, volgde enige het moment dat hij weer van zich In ieder geval raakte mijn moeder tijd na 15 augustus 1945, de liet horen is gepasseerd is mij in 1944 in verwachting en zoals capitulatie van Japan, het vertrek nooit bekend geworden en ook gebruikelijk werd ik ongeveer 9 van de man die mij had verwekt, daarover is, naar ons toe, nooit maanden later op 14 maart 1945 begin 1946 via Bandung, naar over gesproken. Wel weet ik dat geboren. Ik kwam ter wereld in Japan en daarmee verdween hij het huwelijk tussen hen, toen al, het Zendingshospitaal aan de uit voorgoed mijn leven. Ik was te feitelijk op de klippen was gelopen Djebresweg in Solo en de klein en kon dat toen nog niet en dat de hereniging tussen bevalling werd ingeleid door Dr. beseffen. Toen hij weg ging was ik beiden alleen maar tot stand Kwik. Natuurlijk weet ik daar zelf zo’n anderhalf jaar oud. kwam na, opnieuw, hevige druk niets van, maar mijn moeder van mijn Oma op mijn moeder. verzekerde mij, veel later, dat ik een echte liefdesbaby was. Na een reis die verliep via Jakarta (toen nog Batavia) en de boot Al die jaren heb ik nooit geweten kwamen wij aan in Menado. Op wat zij daar mee bedoelde of dat moment werd mijn opvoed- wat dat voor mij zou moeten vader voor het eerst in zijn leven betekenen. Immers vanaf het geconfronteerd met mijn bestaan. moment dat ik werd geboren is Later heb ik vernomen dat hij mij, angstvallig jarenlang gezwegen Rechts mijn meisje Mary, links ondanks alles, onmiddellijk heeft over mijn werkelijke afkomst. haar zus Lieke geaccepteerd en beschouwd als zijn echte dochter. Hij is voor mij Dat ik voor de helft Japans was is In 1948 kreeg mijn moeder altijd een goede vader geweest en mij pas later bekend geworden en bericht van haar wettige echt- ik ben hem daarvoor eeuwig niet op de prettigste manier. genoot, die inmiddels uit krijgs- dankbaar. Ik heb, behalve dat ik

29 vaak anders was, mij nooit er een voorstelling van maken hoe hoewel ik natuurlijk beter weet, gerealiseerd dat hij niet mijn dat is geweest. Nu, in deze tijd mij bijvoorbeeld niets kan vader kon zijn. Pappie, zoals ik waarin wij leven, zouden die herinneren van mijn zus en in hem noem is voor mij nog steeds ruimtes zelfs afgekeurd worden als mijn gevoel was mijn moeder er al “mijn vader”. verblijf voor varkens of kippen. helemaal niet. (misschien voer Maar het was toen niet anders. voor psychologen) Kort na de gezinshereniging werden wij overgebracht naar Die wijk waar wij woonden heette Beiden beginnen pas voor mij een Nieuw Guinea. Mijn vader was officieel “Kloofkamp”, maar gezien rol te spelen nadat wij in 1953 (na immers militair en moest daar het uiterlijk werd het in de de watersnoodramp) in Nederland dienen in Hollandia. volksmond het “blikken dorp” waren aangekomen. Wij hebben genoemd. ruim 4 jaar in Hollandia gewoond Wij kwamen te wonen in van Van die periode kan ik mij heel en behalve de vele herinneringen die blikken barakken waar provi- veel herinneren. Voor mij een is er ook een grote lege ruimte ten sorisch woningen van waren redelijk onbekommerde tijd, aanzien van mijn familie. gemaakt. Als ik nu de foto’s bekijk waarin ik voornamelijk “alleen” uit die tijd dan kan je met moeite speelde. Het is heel raar dat ik, ______

Zesde editie Indisch Golftoernooi Melati

Op zaterdag 3 Augustus wordt 11.30 uur spelers vertrekken Voorspelen: tegen een speciaal voor de zesde keer het Indisch naar hun starthole voor een 18 tarief van € 27,50 p.p. is het Golftoernooi Melati georganiseerd, holes wedstrijd met shotgun start mogelijk vanaf nu een ronde van wederom op de golfcourse van d.w.z. alle deelnemers starten 18 holes te spelen. Lelystad. tegelijk om 12.00 uur. Zo als bekend staat het toernooi 16.30 – 18.00 uur omkleden / Bijzonderheden: in de baan alleen open voor golfers met borrelen. bevindt zich een “vast“ toilet; deze Indische roots; dat houdt in: 18.00 uur aanvang van het is het best te bereiken VOOR het geboren in Nederlands-Indië / Indisch buffet. afslaan van hole 4 of VOOR het Indonesië; werkzaam geweest afslaan van hole 14. in de Gordel van Smaragd of Kosten deelname: waarvan minstens een van de € 55,- voor greenfee & ontvangst Website golfbaan: ouders daar zijn / haar roots heeft plus (!) een nieuwe golfbal; in www.gcflevoland.nl. Cateraar is gehad. Partners van deelnemers te leveren bij inschrijving op de Mari Rasa: www.marirasa.nl zijn ook welkom om mee te dag zelf. De ingezamelde ballen OPGELET: Uw handicap bij de spelen. Niet golfende partners zijn worden een prijs voor een van de inschrijving doorgeven s.v.p.! uiteraard ook van harte welkom deelnemers, waarmee een leuke om deel te nemen aan het Indisch traditie wordt voortgezet. Inschrijving is pas definitief na buffet na afloop van het golf- € 22,- voor Indisch buffet golfers betaling (!) en deze dient voor 20 toernooi. en € 24,- voor de niet golfende Juli voldaan te zijn op rekening

partners. Consumpties zijn voor NL61 RABO 036 2815 429 t.n.v. Programma: eigen rekening. W.A.D. Hooghwinkel met vermel - 10.30 uur ontvangst deelnemers ding: Melati 2019. Afzegging / met koffie / thee en iets lekkers Handicarts: voor de houders van annulering na 20 Juli leidt niet tot en informatie kaartinvulling & een zogenaamd handicartbewijs is restitutie. afhandeling. deze € 10,- per handicar. De spelvorm is stableford en Reserveren is noodzakelijk en Aanmelding via spelers dienen in het bezit te zijn kan bij inschrijving worden door- [email protected] van een handicap. Gespeeld wordt gegeven. en vergeet niet hcp. vermelding met maximale hcp. van 36. en evt. gebruik handicar.

Verras uw familielid, vriend(in), kennis, collega met een GRATIS ABONNEMENT OP NICC MAGAZINE [email protected]

30 Links4u Interessante, handige, leerzame LINKS voor iedereen Indopedia, Indische Encyclopedie / Non-profit online museum in de Weblog “Indische Jeugd-letteren” Bibliotheek / Indisch erfgoed / naslag- Verenigde Staten van Amerika, Blog van Marjorie van Putten: werk over voormalig Nederlands-Indië. http://www.eastindiesmuseum.com http://indischejeugdletteren.wordpress https://www.indopedia.nl/ .com/over-mij/ Wedsite over Nederlandse militairen Doorlink-website naar veel Indische in Indië 1946-1949. Jeugdbieb, erg leuke en informatieve en Indisch gerelateerde websites, http://www.indiegangers.nl/ website. http://www.jeugdbieb.nl blogs, personen en onder-werpen. https://linkenindisch4ever.wordpress.c Stichting voor en door de Molukse Website Indische Jeugdboeken, om/ gemeenschap: www.muhabbat.nl compleet met een bestellink. http://www.antiquariaat- Website over online geschiedenis Indisch Familie Archief anna.nl/boekek/kameleonboeken van/voor Indische Nederlanders. http://www.indischfamiliearchief.nl/ http://www.indischhistorisch.nl Theatervoorstellingen - Een infor- Actuele items en achtergrondartikelen Organisaties die archieven bezitten matieve website met heel veel van de Nederlandse Krijgsmacht. over de oorlog in Indië, de Bersiap voorstellingen, overal in Nederland en https://www.nederlandsekrijgsmacht.n en dekolonisatie. voor iedere leeftijd. l/index.php/nieuws/ https://www.tweedewereldoorlog.nl/br http://www.kindertheater.nl/ onnen/archieven/indisch-erfgoed De Jeugdwebsite van de Oorlogs- Op zoek naar een muziekoptreden graven Stichting (Ned.-Indië). Meer dan 120 titels over Nederlands- bij uw kumpulan? http://www.kwekel- http://www.eenlevenverloren.nl/index. Indië in de boekenwinkel van evenementen.nl/indische- php?go=home.personen@pagenr=1 Historiek.net. https://geschiedenis- artiesten.htm winkel.nl/nederlands-indie.html Een digitaal Indisch Museum, Kunstbende, Een grote landelijke https://indischmuseum.wordpress.com Veel informatie over schoollespak- organisatie met afdelingen in alle provincies voor iedereen van 13 tot en ketten over voormalig Nederlands- Informatie over de Nationale Indië- Indië. www.gastdocenten.com met 18 jaar. Herdenking op 15 aug. http://www.kunstbende.nl www.indieherdenking.nl Een ware schat aan foto’s in kleur op Monochrome Specter uit de Tweede Een Indische startpagina voor de Website voor genealogisch Wereldoorlog in ZO-Azië. jeugd: http://suara-baru- onderzoek blog.livedoor.jp/irootoko_jr/ kecil.jouwpagina.nl http://www.stamboomforum.nl/subfor a/127/2/21753/0/bronnen_voor_famili Het Indisch Herinneringscentrum Kinderboekenpraatjes. Veel boeken eonderzoek_nederlands_indie Sophiahof, Den Haag uitzoeken voor elke leeftijdgroep. www.indischherinneringscentrum.nl http://www.kinderboekenpraatjes.nl

Moluks Historisch Museum [M.H.M.] Alles over STIP Jeugdtheater, over Sophiahof, Den Haag producties, impresariaat, enz. http://www.museum-maluku.nl/ www.stipproducties.nl.

Indisch/Moluks Museum Sophiahof in Woonzorgcentrum voor Indische en Den Haag. Molukse ouderen ‘Raffy’. https://www.museumsophiahof.nl/ Grote verzameling Facebook https://Raffyzorg.nl. pagina’s over alles wat te maken Culturele website voor Chinese en heeft het Nederlands-Indië en het Alles wat je moet weten over Papoea Chinees-Indische gemeenschap. Indisch erfgoed. websites. https://www.inisiatip.nl https://www.facebook.com/pages/?cat https://Papua.startpagina.nl. egory=top Trefpunt Azië – Informatieve website Informatieve website over de beruchte Info over boeken, artikelen, TV- en met wetenswaardigheden uit landen in moord op Chinezen in 1740 in Indië. radiodocumentaires plus LINKS over ZO-Azië. http://home.iae.nl/users/arcengel/Ned de Pakan-Baroe Spoorweg. https://www.trefpuntazie.com Indie/chinezen.htm http://pakanbaroe.my-free.website/ Nieuws en informatie over en uit West Stichting die ijvert voor erkenning en Alle bandjes, foto’s en verdere info Papua. http://www.tanahku.west- betaling van Japanse Ereschulden over Indorock. papua.nl. door Japan aan WO II slachtoffers http://indorock.home.xs4al http://www.japanse-ereschulden.nl/ Online Aziatische supermarkt, webshop en 20 fysieke winkels. Taman Indonesia, Het leukste kleine Toonaangevend Indisch maandblad http://www.orientalwebshop.nl/ (glossy). http://www.moesson.nl/ Indonesische dierenpark in Nederland. http://www.taman-indonesia.nl Indowebshop voor alles voor de Wie (her)kent deze foto’s? Website Koorenhuis - Den Haag, allerlei keuken, huishoud, kunst, textiel, van het Tropenmuseum. cursussen en workshops voor muziek, boeken, sieraden en veel meer. http://www.fotozoektfamilie.nl/ dans, kunst en theater. http://www.indowebshop.nl/ http://www.koorenhuis.nl Mede-organisator Themazondagen op Bronbeek: www.indischerfgoed.nl

31 De Indische Agenda LET OP! Sluitingsdatum kopij op 10 juli 2019

T/m 18 juli 2019: MS Oranje, dat vrijmetselaars hoge posities in

Koers Gewijzigd. De Oranje was de VOC en de handelsposten in het begin van een nieuw leven. Nederlands-Indië, India, Ceylon, Het schip was voor veel Indische Japan en China bekleedden en Nederlanders de vrijheid, maar waren betrokken bij de inter- ook het verlaten van het geliefde nationale handel. Daarnaast lieten Indië. “We hebben het overleefd, de loges ook een fascinerende Vertrek uit Mariëndal, mei 1947. dat gevoel was er wel”. Het schip materiële cultuur achter. Loge- Schilderij door Gerrie Wachtmees- en haar herinneringen zijn het ter, naar een foto uit de na- gebouwen in Zuidoost-Azië zijn onderwerp van een mooie ten- latenschap van vader Aaldert. een voorbeeld van het gedeelde toonstelling in het Scheepvaart erfgoed van Oost en West (‘shared Museum in Amsterdam. Tachtig tieke foto’s en brieven van hun heritage’). Een bijzonder onder- jaar na haar tewaterlating op 8 vader Aaldert. Aaldert Wacht- deel van de tentoonstelling is het december 1938 spreekt de Oranje meester (1922-2007) vertrok in digitale bladerboek: een combi- nog steeds tot de verbeelding. De januari 1946 als oorlogsvrijwilliger natie van een traditioneel papieren tentoonstelling is opgebouwd uit naar Nederlands-Indië. Hij schreef boek en een hightech kennis- twee delen: de geschiedenis van honderden brieven naar zijn vrouw omgeving. Bij het bladeren door het schip en de verhalen van de in Nederland. Zijn zoon en oud- het verhaal wordt de bezoeker gerepatrieerden. De persoonlijke journalist Melle (1950) vatte ruim verrast door afbeeldingen die tot verhalen van 10 gerepatrieerden 360 brieven van zijn vader uit de leven lijken te komen, en kan hij komen tot uiting, versterkt door Indië-periode samen in een boek. zich via beeld, woord en geluid indringende portretten die de foto- Aaldert’s jongste zoon en kunst- verdiepen in de geschiedenis van graaf Jitske Schols van hen schilder Gerrie (1957) schilderde maakte. Locatie is: Scheepvaart 12 grote doeken op basis van de Museum, Kattenburgerplein 1, kleine zwart-witfoto’s die zijn 1018 KK Amsterdam. Openings- vader in de oorlog in Indië had tijden: dagelijks van 9.00 tot gemaakt. Het zijn realistische 17.00 uur (behalve 1e Kerstdag en schilderijen, die door hun kleur en formaat de gebeurtenissen van destijds veel indringender weerge- ven dan die kleine foto’s. Museum Bronbeek wil op deze manier bijdragen aan de bewustwording dat foto’s, brieven en andere voorwerpen in de nalatenschappen van ouders en grootouders bijna altijd zeer interessante en waar- devolle informatie bevatten, die Nieuwjaarsdag). Toegang: € 16,00 voor het nageslacht van groot pp., kinderen 4 t/m 17 jr., CJP, belang kan zijn om inzicht te Studenten en Cultuurkaart: € 8,00 geven in de koloniale periode, de Museumjaarkaart van toepassing. Tweede Wereldoorlog, de Bersiap de Vrijmetselaars broederschap. Online Tickets zijn verkrijgbaar via en de Politionele acties in Indië. Bij de tentoonstelling verschijnt https://tickets.hetscheepvaartmus De lokatie: Museum Bronbeek, het fraai geïllustreerde magazine eum.nl/ Velperweg 147, 6824 MB Arnhem. ‘Avontuur in Azië’. Info: http://museumbronbeek.nl Op 25 november geeft de gast- T/m 17 augustus: Tabeh Sobat conservator geeft een lezing in Een tentoonstelling rondom de T/m september 2019: Ten- het Vrijmetselarij Museum. Alle militaire avonturen van Aaldert toonstelling ‘Avontuur in Azië”. praktische info is te vinden op Wachtmeester op Java en op Deze tentoonstelling belicht be- vrijmetselarijmuseum.nl. Sumatra 1946-1948. Deze expo- licht de rol van de Vrijmetselaars- Locatie: Vrijmetselaarsmuseum, sitie van kunstschilder Gerrie en loges in de internatiionale handel Javastraat 2-b, 2585 AM, Den journalist Melle Wachtmeester in de 18e en 19e eeuw in Zuid- Haag. Openingstijden: wo. t/m zo. bestaat uit 12 schilderijen en Oost Azië. Uit onderzoek van 12.00 – 17.00 uur. Toegang (incl. briefcitaten, op basis van authen- gastcurator dr. Andréa Kroon blijkt rondleiding) volw. € 7,50; tot 18

32 jr. € 5,00; Ooievaarspas: € 3,75; Locatie: Poppenspe(e)lmuseum, generaties. Dit motiveert Stichting studenten (op vertoon college- Kerkweg 38, 8193 KL Vorchten Dialoog Nederland-Japan-Indone- kaart): € 5,00. LET OP: PIN ONLY. (Gemeente Heerde). Geopend op: sië om te werken aan een Dialoog woensdag, zaterdag en zondag Nederland-Japan-Indone-sië om te T/m november 2019: Expositie 12.00 tot 17.00 uur. Toegang: werken aan een toekomst van Wayang Revolusi, Kunst in € 5,50 (volw.) en € 4,50 (3-12 jr). vrijheid en vrede op basis van dienst van de vrijheid. Deze Info: www.poppenspelmuseum.nl dialoog en samenwer-king. De tentoonstelling laat zien hoe de conferentie is bedoeld voor Indonesische nationalisten in hun 6 juli 2019: Conferentie iedereen met een Neder-landse, strijd tegen de Nederlandse over- Dialoog NJI. De effecten van 2 Japanse of Indische/Indo-nesische heersing de traditionele wayang- oorlogen in voormalig Nederlands- achtergrond voor een dialoog over theaterkunst als propaganda ge- Indië zijn nog altijd voelbaar. De de gezamenlijke ervaringsgeschie- bruikten. De hoofdrolspelers zijn oorlog met Japan 1942-1945 werd denis. Doel van de conferentie is: de politici en de militairen van gevolgd door die tussen het verkrijgen van een beter begrip en de twee partijen, die tegenover Nederlandse leger en de Indone- bewustzijn rond het thema ‘Ver- elkaar stonden in de onafhanke- sische onafhankelijkheidsstrijders zoening, Hoezo?’ als een stap om 1945-1949. Velen onder ons zijn de last van de oorlogservaring te diep geraakt door het geweldda- ver-lichten door het delen van dige verleden. Dit betreft niet per-soonlijke verhalen en onder- alleen de generatie die het aan zoeksresultaten. De voertaal op de conferentie is voornamelijk Nederlands, aangevuld met Engels. Met gastsprekers uit Nederland en Japan De locatie: Christus Triumfatorkerk Juliana van Stolberglaan 154, 2595 CL Den Haag. Tijden: 9.30 - ca. 17.00 uur. Toegang: € 25,00, jongeren 15-25 jr. € 15,00, voor lijkheidsstrijd, zoals de Neder- 15 juni a.s. over te maken op landse Generaals Spoor en Van rekening NL73 SNSB 0927 6534 Mook, de Indonesische president 94 t.n.v. Stichting Dialoog NJI Sukarno en de vice-president o.v.v. 21e Dialoog Conferentie 6 Mohammed Hatta. De poppen zijn juli 2019. Van tevoren aanmelden gemaakt door poppenspeler en is noodzakelijk en kan HIER. maker: Ki Ledjar Soebroto. Daar- den lijve meemaakte, maar het Nadere inlichtingen kunt u ver- werkt ook door in de volgende naast komen andere vormen van krijgen: [email protected]. het Wayangspel aan bod, zoals: generaties. Dit motiveert Stichting Kulit, Golek, Klitik en Topeng. toekomst van vrijheid en vrede op

Indische & Molukse Zomer

De Stichtingen Indisch Erfgoed Expositie van de Indische eenkomsten in de overkomst en Muhabbat organiseren van 30 cartoonist Jack Porrié; video- en opvang van Molukkers en juni t/m 14 juli 2019 op diverse presentaties (Verloren Banden Indische Nederlanders (Fridus locaties in Apeldoorn de “Indische en Tussen Adat en Integratie). Steijlen); over de andere & Molukse Zomer”. Dit festival Molukker (Herman Keppy); is bedoeld en toegankelijk voor  Lezingen over architectuur in over pijn, de zoektocht van iedereen, of je nu Indisch bent, Nederlands-Indië & Apeldoorn de eerste Molukse generatie Moluks, Apeldoorns of gewoon (Huib Akihary, Frederik Erens (Elvira Nanariain); over mode Nederlands. Een bijzonder festival en Huub Ummels); over Mo- met Indische en Molukse dat Indisch én Moluks is en voor lukse en Indische identiteit; identiteit (Guave en Mirjam alle leeftijden. zorg en welzijn (Elias Rinsam- Manusama); over de Indische pessy, Magda Wallenburg en & Molukse keuken (Humphrey  Indische en Molukse tentoon- Monique van Bruggen-Ruffi); de la Croix en Adrienne Zui- stellingen (Ontdek je roots); over de verschillen en over- derweg). Verder Indische en

33 Molukse workshops onder de  Poëzie met muziek (door Tentoonstellingen en lezingen op leiding van Shelly Lapré en Djodjie Rinsampessy en Tom locatie: Gebouw ACEC, Rogge- Kim Pattiruhu. Rahajaan). straat 44, 7311 CD Apeldoorn.

 Indische films (Het verleden  Educatieve programma’s Films en optreden Wieteke van voltooid, Noem mij maar voor de jongere en oudere Dort op de locatie: Gebouw Kartini, Brieven van een jeugd. Gigant, Nieuwstraat 377, 7311 Javaanse jongedame, en ook BR Apeldoorn. Molukse films (Reünie, en  Panel-gesprek met tweede Oranje Ambon). generatie Indische en Molukse Alle info betreffende tijden en bij- mensen (met Laurence van zonderheden op de websites:  Theater met een optreden Leeuwen). http://www.indischerfgoed.nl van Wieteke van Dort met en http://www.muhabbat.nl haar programma “Kind van  Muzikale omlijsting door twee culturen”. The Eastern Collection Band. ______

Pasar Kalender 2019 (update: 1 juni 2019) Februari Juli 16 t/m 24: Amsterdam http://www.istimewa-events.nl 7: Breda www.raffyzorg.nl 13, 14: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl/ Maart 24 t/m 28 : Steenwijk http://www.isti mewa - events.nl . 3, 4: Rijswijk (ZH) www.pasarmalamrijswijk.nl 8, 9, 10: Zwolle http://www.istimewa-events.nl Augustus 29, 30, 31: Eindhoven https://www.pasarstellar.nl/ 10: Oost-Souburg http://www.mae-uku.nl 11 t/m 14: Dordrecht http://www.istimewa-events.nl April 17 : Kallenkote (Steenwijk) www.taman - indonesia.nl/ 20, 21, 22: Rotterdam http://www.istimewa-events.nl 21, 22: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl/ September 6, 7, 8: Assen http://www.istimewa-events.nl Mei 1 4 , 1 5 : Kallenkote (Steenwijk) www.taman -indonesia.nl/ 5, 6: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl 20, 21, 22: Den Bosch http://www.istimewa-events.nl 17, 18, 19: Roosendaal https://www.facebook.com/maluku- 29, 30: Maastricht http://www.istimewa-events.nl night 18, 19: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl/ Oktober 18, 19: Sluiskil www.pasarsluiskil.nl. 10 t/m 13: Alphen a/d Rijn http://www.istimewa-events.nl 23 t/m 31: Malieveld Den Haag www.tongtongfair.nl 26, 27: Leek https://www.pasarstellar.nl/ 24, 25, 26: Geleen https://www.pasarstellar.nl/ November Juni 9, 10: Rijswijk (ZH) www.pasarmalamrijswijk.nl 1, 2: Malieveld, Den Haag www.tongtongfair. December 8, 9, 10: Den Helder https://www.pasarstellar.nl/ 21 dec. t/m 5 jan.: (behalve 1e Kerstdag en Nieuwjaarsdag) 15: Wageningen http://www.zinzia.nl Arnhem, Burgers Zoo http://www.istimewa-events.nl 22, 23: Leiden https://www.pasarstellar.nl/ 22, 23: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl/ Ziet u nog een foutje in deze lijst of heeft u een aanvulling 28, 29, 30: Zeist http://www.istimewa-events.nl of een aan-/afmelding? Laat het ons weten via e-mail. Uw pasar aanmelden voor deze lijst ? # [email protected] ook kleine non-commerciële particuliere en verenigings pasars welkom voor vermelding in deze kalender

Reparatie, onderdelen, accessoires en batterijen voor al uw elektronische apparatuur. http://www.mobipc.nl/onderdelen

34

Colofon Maandelijks Digitaal Magazine Nederlands Indisch Cultureel Centrum

Hoofdredacteur: Hans Vogelsang Redactie: Han Dehne We gaan op 28 juni 2019 OPEN Ron Kraft Chinook de Deugd In deze editie van NICC Magazine Columnist: Han Dehne Correspondenten: Silfraire Delhaye (Indisch Platform) (vanaf pagina 14) Jan van Wagtendonk (Japanse Ereschulden) Yvonne van Genugten (Sophiahof) vertellen wij u hier meer over Albert van Prehn (Muziek, column) Sabina de Rozario (Door Blauwe Ogen) Armando Ello (Hoezo Indo) Ivo Pabbruwe (New Zealand) Herdenkingssymbool Melati Vormgeving & lay-out: Hans Vogelsang De Melati, de Indische jasmijn, is het herdenkingssymbool Technische realisatie & verzending: Dennis van der Ham dat u onder andere kunt dragen op 15 augustus. http://www.borca -online.nl/ Verschijning: ca. de 15e van elke maand Sluitingsdatum kopij en advertenties: de 10e van elke maand Advertentietarieven: op aanvraag Abonnementen NICC Magazine: GRATIS info@indisch -centrum-denhaag.nl Postadres: Newtonstraat 660 2562 LA Den Haag - Netherlands Prijs: per stuk : € 3,00; per 5 stuks: € 12,50; per 10 stuks: € 25,00 De prijzen zijn incl. administratie- en verzendkosten (Nederland) W : www.indisch-centrum-denhaag.nl Bestellen: http://webshop.indieherdenking.nl/nl/

: http://indisch-centrum-denhaag.blogspot.com @: [email protected]

Rabobank IBAN: NL39 RABO 0129 216 836 t.n.v. N.I.C.C. te Den Haag BIC: RABONL2Uhttp://www.borca -online.nl/lebara-mobile Overnemen van (delen van de) inhoud is toegestaan, http://www.borcamits met bronvermelding. -online.nl/lebara-mobile © 2019 N.I.C.C. Den Haag

http://www.borca-online.nl/lebara-mobile

35

Wilt u familie, vrienden of leden van uw club of vereniging gratis abonnee maken? Gebruikt u dan dit formulier 11.6

e-mail adressenlijst N A A M e – M A I L A D R E S 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

Deze e-mail-adressenlijst ‘knippen en plakken’ en versturen naar e-mail: [email protected] of printen en versturen per post (voldoende frankeren) naar: Administratie NICC Magazine # Newtonstraat 660 # 2562 LA Den Haag

36