DOCSLIB.ORG

Rozważania Na Temat Sejmu Wielkiego (W 220

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Rozważania Na Temat Sejmu Wielkiego (W 220 PRZEGLĄD NAUK HISTORYCZNYCH 2008, R. VII, nr 2 ARTYKUŁY, STUDIA I ROZPRAWY WOJCIECH SZCZ¥GIELSKI Uniwersytet Łódzki Rozważania na temat Sejmu Wielkiego (w 220. rocznicę inauguracji obrad) Sejm Wielki, zwany też Czteroletnim, rozpoczął obrady 6 paź- dziernika 1788 r., obierając swoim marszałkiem Stanisława Małachowskiego, posła sandomierskiegol. W dniu następnym przekształcił się w Sejm skonfederowany, dzięki czemu nie podle- gał zerwaniu, a decyzje podejmować miał większością głosów poselsko-senatorskich. Marszałkami konfederacji sejmowej zostali: koronnej - marszałek Sejmu Stanisław Małachowski, litewskiej - Kazimierz Nestor Sapieha. Autentycznie szlachecki charakter za- wiązanej konfederacji sejmowej stwarzał realne szanse na prze- prowadzenie pogłębionej reformy, wzbudzał zaufanie społeczne do obradującego Sejmu2• Gdy w początkach października 1788 r. Sejm rozpoczynał ob- rady, nikt nie spodziewał się, że debatować on będzie bez mała lat cztery. Złożoność obrad, doniosłość dokonań polityczno-reforma- l Najpełniejszy obraz obrad Sejmu Wielkiego zawierają prace: W. Ka l i n ki, Sejm Czteroletni, t. 1-2, Warszawa 1991 (pierwsze wdanie: 1880-1886) i W. S m o l e ń s k i e g o, Ostatni rok Sejmu. Wielkiego. Zob. też: Historia sejmu. polskiego, t. I, Do schyłku szlat:heckiej Rzeczypospolitej, red. J. Michalski, Warszawa 1984, s. 381 i n. (partia autorstwa J. Michalskiego). Szereg podniesio- nych w niniejszym artykule wątków tematycznych zaprezentowałem, odwołując się do szerszej dokumentacji, w kilku wcześniejszych publikacjach, zamieszcza- nych od 2002 r. na łamach "Przeglądu Nauk Historycznych". Przywołuję je tu w ograniczonym tylko zakresie. 2 Sposób zawiązania konfederacji sejmowej rzutował na jej polityczny charakter i oblicze obradującego Sejmu. Zob. o tej kwestii i społecznej determi- nacji na rzecz zawiązania autentycznie szlacheckiej konfederacji sejmowej: W. S z c z y g i e l s k i, Polskie priorytety sejmowe w refonnie ustroju państwa w okresie Oświecenia (1764-1792), "Przegląd Nauk Historycznych" 2006, R. V, nr 42 (10), s. 37 in. 6 Wojciech Szczygielski torskich, waga zachodzących w kraju przeobrażeń społecznych złożyły się na niespotykaną w dawnej kulturze parlamentarnej długotrwałość debaty. Przebiegała ona w atmosferze autentycznej dyskusji parlamentarnej, mozolnie ucieranych kompromisów, w gąszczu krzyżujących się racji politycznych i reformatorskich. Obrady zdominowane zostały przez staropolską wolność słowa, święcącą w dniach Sejmu Wielkiego prawdziwy tryumf. Otwierający obrady Sejmu 6 października, w zastępstwie mar- szałka starej laski Stanisława Gadomskiego, Franciszek Antoni Kwilecki, poseł poznański, mówił: "ostrzegam [...] że nam więcej czynić na tym Sejmie, niż mówić należy. Ta jest albowiem powtór- na, a może ostatnia pora Ojczyzny, w którą możemy bez przeszko- dy, zmocnić siły Rzeczypospolitej i przymknąć na tym Sejmie otwarte każdemu do wniścia bramy naszego kraju"3. Rychło jednak okazało się, że potężna fala retoryki zalała obrady sejmo- we. Dość powszechnie oskarżano parlamentarzystów o marnotra- wienie cennego czasu, czy to przez zamierzone przewlekanie obrad, czy też topienie ich w zbędnym gadulstwie, w niekończą- cych się sporach i dysputach. Sejm karmił się oracjami, trwał wyjątkowo długo, obejmując dwie staropolskie kadencje parla- mentarne. "Wygłaszano przemówienia, działania odkładając na później" - mówiono nieco przesadnie4• Pomimo jednak tego, iż nie we wszystkim poddano się przestrogom zagajającego obrady Franciszka Antoniego Kwileckiego, to przecież i czyny debatujące- go Sejmu były znakomite, przewyższając pierwotne oczekiwania zarówno parlamentarzystów, jak i opinii publicznej. Prace Sejmu Wielkiego, zwieńczone uchwaleniem Konstytucji 3 maja, przynale- żą do najbardziej doniosłych wydarzeń naszej przeszłości, wpisu- jąc się w ten nurt europejskiej kultury politycznej, w którym wyraźnie zaakcentowane są preferencje dla wartości parlamentar- no-demokratycznych i wolnościowych, dla tendencji mających na uwadze kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego. 3 Dyaryusz Sejmu ordynaryjnego pod Związkiem KonJederm:yi Generalnej Obqjga Narodów w Warszawie rozpoczętegoroku Pańskiego 1788. [wyd. J. P. Łusz- czewski], t. I, cz. l. Warszawa [1789], s. 4. 4 W. F i s z e r o w a, Dzieje moje własne i osób postronnych. Wiqzanka spraw poważnych, ciekawych i błahych, [tłum. E. Raczyński], Londyn 1975, s. 151. Zob. też: J. U. Niemcewicz, Pamiętniki czasów moich, t. I, wyd. J. Dihm, [Warszawa] 1957, s. 271, 273-274; Księcia Eustm:hego Sanguszki Pamiętnik 1786-1815, wyd. J. Szujski, Kraków 1876, s. 6. Por. B. Krakowski, Orator- stwo polityczne naJorum Sejmu Czteroletniego, Gdańsk 1968, s. 105 i n., passim. \ ! Rozważania na temat Sejmu Wielkiego... 7 Obradujący Sejm przeszedł do historii jako Sejm Cztero- letni czy też Wielki. Obie wersje nazewnicze mocno osadzone są w tradycji historiograficznej. Walerian Kalinka pisał monografię Sejmu Czteroletniego, natomiast Władysław Smoleński prezento- wał ostatni rok obrad Sejmu Wielkieg05• Lata poprzedzające zwołanie Sejmu Wielkiego to okres, doko- nującego się po pierwszym rozbiorze i ustanowieniu w 1775 r. Rady Nieustającej, intensywnego rozwoju ideologii oświeceniowej w całym kraju. Tendencje progresywne dają się zauważyć niemal we wszystkich segmentach naszego życia: w dziedzinie polityczno- -ustrojowej, ekonomicznej, na polu oświaty i kultury. Rosło zrozu- mienie społeczne dla silnej władzy rządowej typu Rady Nieustają- cej6. Wzrastała akceptacja prowincji szlacheckiej dla różnorakich rozwiązań reformatorskich. Niektórzy badacze, jak np. Tadeusz Łepkowski, odwołując się do realiów XIX stulecia, wprost określa- ją Stanisława Augusta, pod którego to auspicjami dokonywały się owe zmiany, jako protoplastę działań "organicznikowskich", pre- kursora pracy "u podstaw"7. Postęp, jaki dokonywał się w Rzeczy- pospolitej, był rozległy, wprost imponujący. Rzecz jednak w tym, że przemiany, o których mowa, dokony- wały się w warunkach nieodpowiadających większości społeczeń- stwa szlacheckiego. Można tu przytoczyć opinię Pawła Popiela, recenzenta znanego dzieła Waleriana Kalinki o Sejmie Czterolet- nim. Autor recenzji, który znał osobiście wielu posłów Sejmu Wielkiego i w trakcie wzajemnych spotkań pilnie wysłuchiwał ich racji, tak charakteryzował sytuację poprzedzającą zwołanie Sejmu Wielkiego: "Tymczasem nowe dorastało pokolenie, jak nowe 5 W związku ze zgłaszanymi w jesieni 1790 r. projektami przedłużenia obrad sejmowych w podwojonym składzie poselskim, mówiono: "Sejm ten [...l przykła- dem absolutnego długiego Sejmu zostanie" (Dziennik czynności Sejmu Głównego Ordynaryjnego Warszawskiego pod związkiem Konfederacyi Obojga Narodów agitującego się 1790, druk, sesja z 12 X, głos Dezyderiusza Leszczyńskiego. posła inowrocławskiego). 6 Z. Kac zmarczyk. B. Le ś n od orski, Historia państwa i prawa Polski. t. II, Od polowy XV wieku do r. 1795. red. J. Bardach, Warszawa 1966, s. 506 (partia autorstwa B. Leśnodorskiego); A. C z aj a, Lata wielkich nadzieL Walka o reformę państwa polskiego w drugiej polowie XVIIl w.• Warszawa 11992], s. 135-136; W. Szczygielski. Krytyka parlamentarna Rady Nieustającej w początkach obrad Sejmu Wielkiego a problem konstytucWnej reformy wl:adz wykonawczych państwa, ..Przegląd Nauk Historycznych" 2003, R. II, nr 2 (4), s. 83 in. 7 T. Ł e p k o w ski. Polska - narodziny nowoczesnego narodu 1764-1870. Warszawa 1967, s. 411-413. 8 Wojciech Szczygielski dojrzewały zasady. Wychowanie, wpływ zachodu, większy w kraju porządek, Lunewilscy ludzie, wszystko to razem otwierało oczy na niebezpieczeństwa grożące narodowi, i dawało uczuć upokorzenie zależności od obcego dworu i obcego posła. Nowe to pokolenie żądało naprawy, jak i król jej pragnął; ale ostatni pojmował ją tylko w porozumieniu z Moskwą, kiedy pierwsi jako konieczny warunek uważali otrząśniecie się z ohydnego jarzma"8. Pamiętać musimy o tym, iż przemiany, o których mowa, dokonywały się w ramach systemu protekcji rosyjskiej, w sytuacji zniewolenia politycznego narodu i państwa. Poza tym, w ówczesnych warun- kach politycznych możliwości przeobrażeń były, z oczywistych względów, ograniczone, a formuła działania na rzecz reformy w ramach królewsko-ambasadorskiego układu władzy zatracała dynamikę, ulegała powoli wyczerpaniu. U schyłku lat osiemdzie- siątych XVIII stulecia coraz oczywistszym okazywał się fakt, iż dalsza bardziej pogłębiona reforma, a również społeczna dla niej akceptacja, wymagać będzie powiązania przemian z ideą niepodle- głości. Istotną rolę w narastaniu atmosfery niezadowolenia społeczne- go odegrały też różnice w poglądach na sposób sprawowania władzy. Stanisław August był zwolennikiem wzmacniania i rozwi- jania Rzeczypospolitej w oparciu o silny ośrodek scentralizowanej władzy rządowej typu Rady Nieustającej. Natomiast Puławianie, stanowiący zasadniczy, proreformatorski trzon opozycji politycznej przed Sejmem Wielkim, wychodząc naprzeciw szerokim zainte- resowaniom społecznym, upatrywali główny ośrodek władzy w Sejmie gotowym, powierzając zadania, stojące przed centralną administracją, kolegialnym resortom typu Komisji jako wydzia- łom sejmowym, przyznając instytucji "rządowej" Straży kompe- tencje jedynie dozorcze9• Coraz częściej społeczność szlachec- ka dopatrywała się w instytucji rządowej typu Rady Nieustają- cej zarzewia władzy autorytarnej nowego, oświeceniowego typu, 8 P. P o P i e l, X. Waleryana Kalinki "Sejm Czteroletni". .Przegląd Polski" 1880, R. XV, z. 5, s. 244. 9 O działalności Puławian przed Sejmem Wielkim: A. Stroynowski, Opozycja sejmowa w dobie rzqdów Rady Nieustąjącej.
Load more

Recommended publications
  • 4. Rp W Dobie Sejmu Wielkiego 1788 –1792 ______1
    4. RP W DOBIE SEJMU WIELKIEGO 1788 –1792 __________________________________________________________________________________ 1. Sytuacja polityczna po I rozbiorze a) Rzeczpospolita była całkowicie zależna od Rosji – Stanisław August Poniatowski musiał konsultować wszystkie decyzje z ambasadorem rosyjskim, b) konflikt rosyjsko – turecki . W latach 1768 – 1774 trwała wojna rosyjsko – turecka o europejskie posiadłości Imperium Osmańskiego. Zakończyła się ona sukcesem Rosji, która przyłączyła tereny nad Morzem Czarnym. W 1783 r. Rosja przyłączyła Krym. Nowy konflikt wybuchł w roku 1787 . Stanisław August Poniatowski zaproponował Rosji przymierze, w którym obiecał wystawić kontyngent polskiej konnicy na wojnę z Turcją. W zamian Rosja miała się zgodzić na zwołanie skonfederowanego sejmu, zwiększenie liczby armii oraz reformy. Po 9 miesiącach Katarzyna II zgodziła się na skonfederowany sejm i zwięokszenie liczby wojska lecz nie na inne reformy. Atmosfera polityczna w Rzeczpospolitej uległa jednak zmianie – w 1788 r. miała charakter całkowicie antyrosyjski. c) pogorszyły się stosunki rosyjsko – pruskie. Rosja nie odnowiła sojuszu z Prusami w 1788 r. Kraj ten obawiał się dalszego zwiększania terytorium Rosji kosztem Imperium Osmańskiego dlatego też znalazł się w obozie państw wrogich Rosji. Z tym wiązał swoje nadzieje obóz patriotyczny. Wydawało się , że uda się przeprowadzić konieczne reformy przy wsparciu Prus. 2. Sejm Wielki zwany Czteroletnim także 1788 - 1792 a) sejm ten nazywamy Czteroletnim lub Wielkim gdyż : . jesienią 1790 r. przeprowadzono nowe wybory do izby poselskie. Od tego momentu sejm obradował w podwójnym składzie gdyż posłowie wybrani w 1788 r. nie opuścili obrad. Obradował więc ostatecznie w podwójnym składzie. uchwalił przełomowe dla historii Polski reformy. Najważniejsze z nich zapadły w latach 1790 – 1891 gdy obradował w podwójnym składzie gdyż wybrani w 1790 r.
    [Show full text]
  • Kierownicza Władza Wykonawcza Typu Rządowego 22
    PRZEGLĄD NAUK HISTORYCZNYCH 2011, R. X, NR 1 WOJCIECH SZCZYGIELSKI UNIWERSYTET ŁÓDZKI Debata parlamentarna nad wyłonieniem składu Komisji Wojskowej w grudniu 1788 r. W grudniu 1788 r. odbyła się w Sejmie debata, w wyniku któ- rej wyłoniono skład osobowy, powołanej w początkach listopada tegoż roku, Komisji Wojskowej Obojga Narodów. W ten sposób zwieńczone zostało dzieło jej powstania. Decyzja sejmowa z 3 listo- pada 1788 r. o ustanowieniu Komisji Wojskowej stała się ważnym faktem politycznym i ustrojowym. Uwalniała Polskę od zależności rosyjskiej1, inicjując zarazem procesy przemian, które wiązano z niepodległościową opcją reformatorską i kształtowaniem nie- zbędnych podstaw szlacheckiego modelu państwa2. Komisję Wojskową poddano zwierzchnictwu Sejmu3. Na mocy konstytucji sejmowej z 10 listopada 1788 r. umocowana została w kompetencjach wojskowych przynależnych dotychczas Depar- tamentowi Wojskowemu4. Ten zaś oczekiwał na przekazanie obo- wiązków Komisji Wojskowej5. 1 E. Rostworowsk i, Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Kon- stytucji 3 maja, [Warszawa 1966], s. 150; J. M i c h a l s k i, Zmierzch prokonsulatu Stackelberga, [w:] Sejm Czteroletni i jego tradycje, red. J. Kowecki, Warszawa 1991, s. 32. 2 W. Szczygielsk i, Sejm gotowy i władza typu Straży (z badań nad per- cepcją społeczną reformy ustroju państwa w czasach Sejmu Wielkiego), „Przegląd Nauk Historycznych” 2003, R. II, nr 1 (3), s. 67, 76. 3 L. R a t a j c z y k, Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788–1792, Warsza- wa 1975, s. 149, 154–155, 166–167; Historia sejmu polskiego, t. I (Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej), red. J. Michalski, Warszawa 1984, s. 386 (rozdział autorstwa J. Michalskiego). 4 Dyaryusz Sejmu ordynaryjnego pod Związkiem Konfederacyi Generalnej Obojga Narodów w Warszawie rozpoczętego Roku Pańskiego 1788, [wyd.
    [Show full text]
  • Open Access Version Via Utrecht University Repository
    Philosopher on the throne Stanisław August’s predilection for Netherlandish art in the context of his self-fashioning as an Enlightened monarch Magdalena Grądzka Philosopher on the throne Magdalena Grądzka Philosopher on the throne Stanisław August’s predilection for Netherlandish art in the context of his self-fashioning as an Enlightened monarch Magdalena Grądzka 3930424 March 2018 Master Thesis Art History of the Low Countries in its European Context University of Utrecht Prof. dr. M.A. Weststeijn Prof. dr. E. Manikowska 1 Philosopher on the throne Magdalena Grądzka Index Introduction p. 4 Historiography and research motivation p. 4 Theoretical framework p. 12 Research question p. 15 Chapters summary and methodology p. 15 1. The collection of Stanisław August 1.1. Introduction p. 18 1.1.1. Catalogues p. 19 1.1.2. Residences p. 22 1.2. Netherlandish painting in the collection in general p. 26 1.2.1. General remarks p. 26 1.2.2. Genres p. 28 1.2.3. Netherlandish painting in the collection per stylistic schools p. 30 1.2.3.1. The circle of Rubens and Van Dyck p. 30 1.2.3.2. The circle of Rembrandt p. 33 1.2.3.3. Italianate landscapists p. 41 1.2.3.4. Fijnschilders p. 44 1.2.3.5. Other Netherlandish artists p. 47 1.3. Other painting schools in the collection p. 52 1.3.1. Paintings by court painters in Warsaw p. 52 1.3.2. Italian paintings p. 53 1.3.3. French paintings p. 54 1.3.4. German paintings p.
    [Show full text]
  • Arkadii" : Część II : Lata 1766-1800
    Wanda Roszkowska Polacy w rzymskiej "Arkadii" : część II : lata 1766-1800 Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 85/3, 14-51 1994 Pamiętnik Literacki LXXXV, 1994, z. 3 PL ISSN 0031-0514 WANDA ROSZKOWSKA POLACY W RZYMSKIEJ „ARKADII” CZĘŚĆ II: LATA 1766-1800 1 Jak wskazuje tytuł artykułu, odwołuję się do pracy ogłoszonej na tych łamach w r. 1965, przedstawiającej wyniki kwerendy w Archiwum „Arkadii” w latach 1962—1965, kiedy zajmowałam się arkadyjskim teatrem Marii Kazimiery Sobieskiej i królewicza Aleksandra, słynnym w latach 1699—1714 Teatro Domestico della Regina di Polonia na rzymskiej Trinità de’ M onti1. To był główny cel moich odwiedzin w Archiwum, co narzucało pewien porządek kwerendzie skoncentrowanej na wczesnych latach istnienia Akademii, której oboje Sobiescy byli gorliwymi, a jeśli mowa o Aleksandrze, twórczymi członkami. Był to zarazem bohaterski okres samej „Arkadii” prowadzonej od r. 1690 do 1721 ręką jej współtwórcy, Giovan Marii Crescimbeniego, pedan­ tycznego dokumentalisty, pracowicie i skrzętnie upamiętniającego, także dru­ kiem, działania Akademii i twórczość arkadów, rejestrującego ich nazwiska, pasterskie imiona, biograficzne wspomnienia. Był to — niekompletny — kor­ pus materiału w miarę wiarygodnego. Dodatkowo korzystałam — dzięki uprzejmości, jaką wyświadczyła mi Biblioteca Angelica — z maszynowego katalogu kartkowego, prowadzonego z myślą o edycji „imionnika” arkadów. Tam to znajdowały się nazwiska polskie także z lat późniejszych, materiały również niekompletne, bo miałam do czynienia z pracą in statu nascendi. Zorientowałam się w dziewiczości terenu z punktu widzenia naszej wiedzy i o samej „Arkadii”, i o obecności Polaków w jej rejestrach. Górną granicą czasową, którą z konieczności i ze względów merytorycznych przyjęłam, był rok 1766, ostatni w kadencji trzeciego z kolei kustosza generalnego Akademii, Giuseppe Michele Moreiego.
    [Show full text]
  • Curiosità - Zjawiska Osobliwe W Sztuce, Literaturze I Obyczaju
    Curiosità - zjawiska osobliwe w sztuce, literaturze i obyczaju redakcja Anna Sylwia Czyż Janusz Nowiński INSTYTUT HISTORII SZTUKI MIĘDZYNARODOWE CENTRUM DIALOGU MIĘDZYKULTUROWEGO I MIĘDZYRELIGIJNEGO UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO WARSZAWA • 2013 Publikacja została przygotowana do druku dzięki pomocy finansowej Jego Magnificencji Rektora UKSW ks. prof. dra hab. Henryka Skorowskiego oraz Dziekana Wydziału Nauk Historycznych i Społecznych ks. prof. dra hab. Jarosława Korala Recenzenci: prof. dr hab. Katarzyna Mikocka-Rachubowa prof. dr hab. Waldemar Deluga Redakcja naukowa: Anna Sylwia Czyż Janusz Nowiński korekta: Małgorzata Danowska opracowanie graficzne: Sławomir Krajewski realizacja: © Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Instytut Historii Sztuki Wszelkie prawa zastrzeżone Nieautoryzowane kopiowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji powoduje naruszenie praw autorskich. Warszawa 2013 Printed in Poland ISBN 978-83-937339-0-3 JAKUB POKORA Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Wprowadzenie Obok zjawisk typowych i rozwiązań konwencjonalnych, występujących w każdym czasie i w każdej dziedzinie i rodzaju twórczości artystycznej, a także w obyczajo- wości, istniały – kreowane świadomie w zamyśle twórców i mecenasów – zjawiska niezwykłe i osobliwe, trudne do zakwalifikowania w ramach przyjętych i powszech- nie akceptowanych kryteriów. Postrzegano je jako curiosità, rozumiejąc pod tym pojęciem między innymi: ciekawość – zwłaszcza nieumiarkowaną, żart, dowcip, przesadną
    [Show full text]
  • Zbadań Nad Początkami Obrad Sejmu Wielkiego
    PRZEGLĄD NAUKHISTORYCZNYCH2008, R. VII, nr l WOJCIECH SZCZYGlELSKI Uniwersytet Łódzki Z badań nad początkami obrad Sejmu Wielkiego Początki, zainaugurowanych 6 października 1788 r., obrad Sejmu Wielkiego zdominowane były przez szereg spektakularnych wydarzeń, wśród których kwestia podniesiona w niniejszej publi- kacji jest nieco mniej dostrzegana, choć niewątpliwie zasługuje na silniejsze niż dotychczas zaakcentowanie. Rzecz idzie o kształto- wanie się szlacheckiej formacji parlamentarnej jako niezależnego podmiotu politycznego, wpływającego w znaczący sposób na tok obrad sejmowych i losy kraju l. Podstawową rolę w wykształcaniu się owej formacji odegrały wydarzenia polityczne, jakie miały miejsce na forum obrad parlamentarnych, a częściowo i poza nim, w ciągu dwóch pierwszych miesięcy funkcjonowania Sejmu2• Posługiwanie się pojęciem szlacheckiej formacji parlamentar- nej współbrzmi z odczytywaniem obrad Sejmu Wielkiego jako zjawiska integralnie związanego z wydarzeniami łagodnej rewolu- cji, tj. wielkiego ruchu społecznego, zdominowanego przez nie- bywały wzrost aktywności politycznej oświeconej ziemiańskiej szlachty3. Szlachecka formacja parlamentarna to zbiorowość 1 Szereg poruszonych tu wątków tematycznych omówiłem, w nieco innym kontekście rozważań, w jednej ze swoich dawniejszych publikacji (W. S z c z y - g i e l s k i, Sejm nieustąjący. Batalia parlamentarna ojego urzeczywistnienie i rola w życiu politycznym Rzeczypospolitej u schyłku XVIII wieku, "Przegląd Nauk Historycznych" 2002, R. I, nr l, s. 33--69). Tu, odwołując się na potrzeby niniejszego opracowania do niezbędnych reinterpretacji uprzednio wyzyskanych przekazów źródłowych, przywołując dodatkowe informacje, przedstawiam nowy problem badawczy. Postępowanie to pozwoliło wzbogacić co nieco spojrzenie na zaprezentowane wcześniej okoliczności kształtowania się Sejmu nieustającego. 2 Zob. o wydarzeniach dwóch pierwszych miesięcy obrad sejmowych: W. K a - lin ka, Sejm Czteroletni, t. I, Warszawa 1991, s.
    [Show full text]
  • The Wettins and the Issue of Inheritance of the Polish-Lithuanian State Throne in the Context of the Constitution of May 3, 1791: Position of the Lithuanian Nobility
    Open Political Science, 2019; 2: 86–95 Research Article Ramunė Šmigelskytė-Stukienė* The Wettins and the Issue of Inheritance of the Polish-Lithuanian State Throne in the Context of the Constitution of May 3, 1791: Position of the Lithuanian Nobility https://doi.org/10.1515/openps-2019-0009 received July 15, 2019; accepted October 15, 2019. Abstract: The article analyses attitudes of the Lithuanian nobility towards the inheritance of the throne of the Polish- Lithuanian Commonwealth (the Commonwealth) in the period of the Four-Year Sejm (1788-1792). Thorough analysis of historiography and research of narrative sources amplifies the position of the Lithuanian nobility towards the issue of inheritance of the throne of the Commonwealth as it was reflected in the political literature of 1787-1789 period. Analysis of the documents produced by the February and November dietines (Pol. sejmiks), 1790 of the Grand Duchy of Lithuania (the GDL) reveals changes in the position of nobility towards selection of the successor to the throne with the king still alive. It was established, that in supporting the idea of a hereditary throne, Lithuanian political writers suggested different strategies in realizing this idea and proposed as candidates for the throne representatives of ruling dynasties of several states: Russia, Prussia, Saxony and Great Britain. Changes in the position of nobility were significantly influenced by the activism of patriotic-reformist faction, which proposed the very idea of a hereditary throne and a candidate from the dynasty of Wettins: the GDL districts (Pol. powiats), having ignored the question of throne inheritance in the February dietines of 1790, in November of the same year agreed to the selection of Elector of Saxony as the successor to the King of Poland and the Grand Duke of Lithuania Stanislaw August.
    [Show full text]
  • Zeszyty Historyczne
    ZESZYTY HISTORYCZNE XVII PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU HUMANISTYCZNO-PRZYRODNICZEGO IM. JANA DŁUGOSZA W CZĘSTOCHOWIE ZESZYTY HISTORYCZNE tom XVII pod redakcją ANDRZEJA STROYNOWSKIEGO Częstochowa 2018 Redakcja Andrzej STROYNOWSKI (redaktor naczelny) Norbert MORAWIEC (sekretarz redakcji) Iwona MATYJA-CHŁĄD (redaktor językowy) Rada Naukowa Marceli ANTONIEWICZ (Częstochowa), Werner BENECKE (Frankfurt nad Odrą), Marek CETWIŃSKI (Częstochowa), Jurij ESKIN (Moskwa), Zigmantas KIAUPA (Wilno), Kirył KOCZEGAROV (Moskwa), Robert MAJZNER (Częstochowa), Varfołomij SAWCZUK (Dniepropietrowsk), Evgen SINKEVICH (Mikołajew), Tadeusz SROGOSZ (Częstochowa), Andrzej STROYNOWSKI (Częstochowa), Vratislav VANIČEK (Praga), Aleš ZÀŘICKÝ (Ostrawa), Dariusz ZŁOTKOWSKI (Częstochowa) Recenzenci zewnętrzni Bogumiła BURDA (Zielona Góra), Maciej KOKOSZKO (Łódź), Jarosław KITA (Łódź), Igor KRIVOSZEJA (Humań), Olga MOROZOWA (Kijów), Dariusz NAWROT (Katowice), Uladzimir PADALINSKI (Mińsk), Ramuné STUKIENÉ-ŠMIGELSKYTÉ (Wilno) Redaktor naczelny wydawnictwa Andrzej MISZCZAK Korekta Dariusz JAWORSKI Redaktor techniczny Piotr GOSPODAREK Projekt okładki Sławomir SADOWSKI PISMO RECENZOWANE Podstawową wersją periodyku jest publikacja książkowa Adres Redakcji: 42-200 Częstochowa, al. Armii Krajowej 36a www.ih.ajd.czest.pl/ZeszytyHistoryczne.htm © Copyright by Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie Częstochowa 2018 ISSN 2545-3580 Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie 42-200
    [Show full text]
  • 20. Sejm Wielki I Konstytucja 3 Maja
    Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja Oś czasu KONSTYTUCJA 3 MAJA II ROZBIÓR POLSKI Polska przed II rozbiorem Polska po II rozbiorze Notatka z lekcji 1. Daty: a. 1788 - 1792 r. -- obrady Sejmu Wielkiego (Sejmu Czteroletniego), b. 1791 r. – uchwalenie Konstytucji 3 maja, c. 1792 r. – konfederacja targowicka, d. 1793 r. – II rozbiór Polski. 2. Próba przeprowadzenia reform w Polsce – obrady Sejmu Czteroletniego. 3. Konstytucja 3 maja – zmiany ustrojowe. 4. Konfederacja targowicka – działania przeciwników zmian. 5. Wybuch wojny w obronie Konstytucji 3 maja; a. bitwy pod Zieleńcami i Dubienką, b. ustanowienie Orderu Virtuti Militari. 6. Drugi rozbiór Polski. 7. Pojęcia: konstytucja. 8. Postaci: książę Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, Stanisław Małachowski. Pojęcia . Konstytucja – najważniejszy akt prawny w państwie (określany także mianem ustawy zasadniczej). Określa zasady ustrojowe państwa, wszystkie inne prawa muszą być z nią zgodne. Strona tytułowa pierwszego druku konstytucji Medal wybity w 1791 z okazji uchwalenia Konstytucji 3 maja Próba reform . Po I rozbiorze Polski Stanisław August Poniatowski wraz z Radą Nieustającą kontynuował prace nad reformami państwa. Usprawniono administrację, porządkowano prawo miejskie, rozbudowywano szkolnictwo. Próby wprowadzenia zmian w Rzeczpospolitej wywołały protesty rosyjskiego ambasadora i dużej części szlachty. Sejm Wielki . W latach 80. XVIII wieku w Europie zmieniła się sytuacja polityczna. Zmarł król Prus Fryderyk II, a jego następca Fryderyk Wilhelm II deklarował przyjazne stosunki wobec Rzeczpospolitej. W roku 1787 wybuchła wojna rosyjsko – turecka, a w 1788 roku rozpoczęła się wojna rosyjsko-szwedzka. Król Stanisław Poniatowski aby uzyskać zgodę na powiększenie armii, zaproponował udział oddziałów polskich w wojnie z Turcją. Caryca Katarzyna przyjęła ofertę. Skutkiem tego król zwołał Sejm skonfederowany (decydowała większość głosów i nie była wymagana jednomyślność) na jesień 1788 roku.
    [Show full text]
  • Komandoria Rodzinna Hrabiów Kossakowskich
    Echa Przeszłości XXI/2, 2020 ISSN 1509–9873 DOI 10.31648/ep.6358 Mateusz Klempert Fundacja Kossakowskiego, Archiwum Cyfrowe „Wojtkuszki” ORCID https://orcid.org/0000-0003-0415-7614 Komandoria rodzinna hrabiów Kossakowskich Streszczenie: Rodzinne komandorie nie były dotąd szerszym przedmiotem badań wśród polskich hi- storyków. Funkcjonowały w ramach Zakonu Maltańskiego i były zakładane przez zamożniejszych szlach- ciców, którzy ze swoich ziem wydzielali niekiedy całe oddzielne majątki, bądź też – w przypadku mniej majętnych osób – jedynie niektóre folwarki lub pojedyncze wsie. Rodzinną komandorię Kossakowskich powołano 30 czerwca 1800 r. na dobrach Antokol, Antokolek i Szymaniszki. Pierwszym komandorem, a jednocześnie fundatorem komandorii był Józef Dominik Kossakowski, były łowczy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dokument fundacyjny obecnie przechowywany jest w Rosyjskim Państwowym Archiwum Ekonomicznym w Moskwie: fond 496, numer inwentarza 3, sygnatura 1979. Składa się on z 6 kart i jest napisany w języku rosyjskim. Dołączono do niego również tłumaczenie w języku francuskim, które liczy 7 kart. Słowa kluczowe: Zakon Maltański, komandoria maltańska, komandoria rodzinna, Wielki Przeorat Rosyjski, Józef Dominik Korwin-Kossakowski, Paweł I, Wojtkuszki Komandorie rodzinne nie były dotąd szerszym przedmiotem badań wśród polskich historyków. Wzmianki o nich pojawiały się głównie w pracach, które omawiały zagad- nienia poświęcone Zakonowi Maltańskiemu. Były to przeważnie publikacje z lat 80. i 90. XX w. W 2000 r. ukazała się monografia poświęcona dziejom zakonu w Polsce1, opar- ta na szczegółowych kwerendach w polskich i zagranicznych instytucjach naukowych. Praca ta daje szerokie możliwości nad rozpoczęciem dokładnych badań nad historią oraz działalnością zakonu w Polsce. Już we wstępie jeden z autorów – Stefan Kuczyński – za- znaczył, że: „otwiera [ona] możliwości dalszych pogłębionych badań i bardziej szczegó- 1 J.
    [Show full text]
  • Making Jews Modern in the Polish Borderlands
    Out of the Shtetl Making Jews Modern in the Polish Borderlands NANCY SINKOFF OUT OF THE SHTETL Program in Judaic Studies Brown University Box 1826 Providence, RI 02912 BROWN JUDAIC STUDIES Series Editors David C. Jacobson Ross S. Kraemer Saul M. Olyan Number 336 OUT OF THE SHTETL Making Jews Modern in the Polish Borderlands by Nancy Sinkoff OUT OF THE SHTETL Making Jews Modern in the Polish Borderlands Nancy Sinkoff Brown Judaic Studies Providence Copyright © 2020 by Brown University Library of Congress Control Number: 2019953799 Publication assistance from the Koret Foundation is gratefully acknowledged. Open access edition funded by the National Endowment for the Humanities/ Andrew W. Mellon Foundation Humanities Open Book Program. The text of this book is licensed under a Creative Commons Attribution-Non- Commercial-NoDerivatives 4.0 International License: https://creativecom- mons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/. To use this book, or parts of this book, in any way not covered by the license, please contact Brown Judaic Studies, Brown University, Box 1826, Providence, RI 02912. In memory of my mother Alice B. Sinkoff (April 23, 1930 – February 6, 1997) and my father Marvin W. Sinkoff (October 22, 1926 – July 19, 2002) CONTENTS Acknowledgments....................................................................................... ix A Word about Place Names ....................................................................... xiii List of Maps and Illustrations .................................................................... xv Introduction:
    [Show full text]
  • Adam Naruszewicz W Otoczeniu Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
    ZESZYTY NAUKOWE WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W BYDGOSZCZY Studia Historyczne 1993 z. 3 Wojciech Jurkiewicz ADAM NARUSZEWICZ W OTOCZENIU KRÓLA STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO Jednym z najważniejszych zadań w początkowym okresie panowania Stanisława Augu­ sta Poniatowskiego było stworzenie własnego stronnictwa politycznego. Program polityczny króla nie miał pełnego oparcia ani w istniejącej sytuacji międzynarodowej, ani w realnych warunkach społecznych i politycznych Rzeczypospolitej. Brak poparcia szerszych kręgów społeczności szlacheckiej spowodował, że Stanisław August musiał podjąć decyzję o polity­ cznej samotności lub rozpocząć tworzenie własnego stronnictwa, które wykroczyłoby poza grupę najbliższych współpracowników i zaufanych. Król zdecydował się na to drugie rozwią­ zanie.1 Do najistotniejszych powodów takiego wyboru należała bardzo słaba pozycja finan­ sowa i niezwykle złożona sytuacja polityczna monarchy. Własne stronnictwo miało odgrywać decydującą rolę w zarządzaniu państwem. Jednak podstawowym warunkiem była dobra organizacja wewnętrzna i umiejętna działalność na prowincji. Zwalczany przez grupy opozy cyjne, ograniczany przez Sejm, a później przez Radę Nieustającą, Stanisław August miał niezbyt wiele możliwości prowadzenia skutecznej polityki wewnętrznej. Jedynym wyjściem w ówczesnej sytuacji było pozyskiwanie stronników, przy pomocy których mógłby stopniowo przeprowadzać zmiany i reformy. W tym też kierunku zmierzały pierwsze posunięcia monar chy. Grono jego sympatyków wolno, ale systematycznie powiększało się. Należy
    [Show full text]