L&WO %E AGBLE

E~L$LA

George ORWELL

EG$ME@ELA

Edoh TORGAH

1 Haba2a ku dr-e ba2a a2e tso xexeme yeye a2e `uti. Le xexe ma me la, l7wo kple amewo kat7 s4. Esi wol=dr-e la na et4 l7 bubu siwo le L7wo %e Agblea dzi la, ew4 d4 2e wo dzi `ut4. Ale, l7 siwo 5e tagb4 k4 nyuie la dze agbadza babla 2e a3ahoho 2e amegbet4wo `uti. Hawoe nye l7 siwo ah4h- le ta gb4 na wu l7 sus4eawo kat7, ale be nufiad4, hab4b4 kp4kpl4 `g4n4d4 kp4 wo5e `kume. Wo5e d4e wòva nye h7 be woa5o l7wo nu 5u. A5et4 Dzonu, agblea t4 la, na ta kaba le avuw46ia. L-wo kp4 dzidz4, tso aseye, da la elabena wo2u dzi. Gake ete5e medidi h7fi nuawo va tr4 bubue o. Amegbet4wo gava kpe avu kple wo, kuxi bubuwo h7 va bali af4 na wo5e abl42e yeye vav7 la. Le `keke a2ewo megbe la, hawo va `l4 Haba2a 5e nyaawo be ke`ke`ke`, ale be wo5e dzi2u2u yeye la va de s4s4 ge kple A5et4 Dzonu 5e `utases8 kple akpanyany1 dzi2u2u xoxo la.

2 TA GB&T$ A5et4 Dzonu, Man4gbleat4 la, tu koklokpoawo ke` le fi8 ma, ke esi wònye be ede nu aha me vie ta la, mete `u 2o `ku kokloawo 5e azi2a5ex4wo ya dzi tu o. Aka2i si n4 esi la 5e kekl8 2o 3434li 2e te5ea. #434li sia n4 mumum s4g4s4g4 abe akro si le t4dzagbo a2e dzi la ene. Ez4 to e5e agblea 5e x4x4nu, 2e e5e af4kpawo 5o b4lue da 2o 2e yame, gaku biya k4po manaa 2eka le tsigo la me be yèats4 a5le al-e ad4. Ez4 gl4m4gl4m4 ge 2e x4d4me me, afi si sr-a, A5en4 Dzonu n4 57 nom le xoxoxo la. Kaka aka2ia natsi le e5e x4d4me me ko la, l7wo kat7 de asi 3a3la me: xewo mlo a3al7 he5o tòtòtò le agblex4wo kat7 me. Gogo 2o wo `u. Wose be le z7 si va yi me la, Haba2a, ha `kuta kekeake le Man4gblea me la, ku dr-e ba2a a2e si wòdi be yèal= na l7 bubuawo. Wo kat7 wol- 2e edzi be yèwoakpe ta nenye be A5et4 Dzonu kple sr-a wonya 2o x4 v4 ko la. Haba2a la, `k4 si woda 2e edzi le agbledede 5e 2e2efia w46i lae nye Anidzedze. Esia fia be bubu blibo le Haba2a `u le et4 l7wo dome. Ha x4`k4 `ut4e wònye le agblea dzi ale gbegbe be l7wo domet4 a2eke medi be yèaxa 2e al- 5e vivi ta, agbe nya si le esi na wo la sese o. Wodzra te5e a2e 2o le blix4 la me, abe ale si wow4n1, ne wole az7 a2e 2um la ene. Wow4 ame `kutawo 5e n45e na Haba2a. exatsa 2e gbe 5u5u a2ewo dzi. Gomeka2i n4 ati a2e `u le x4a 5e mime. Haba2a x4 5e wuieve, eye wòkp4 l7me wu ale si dze, gake eganya le kp4kp4m le hawo dome. Nunya kple tufafa dze le mo n1, gake e5e tsyowo ya do go f[u akpa. Ete5e medidi hafi l7awo kat7 va 2i anyi wot4x1wot4x1e o. Avuwoe do `g4 va takpekpea me: Blub1li, Dzesi kple P4nofr1. Hawo kpl4 avuawo 2o eye wob4b4 n4 anyi 2e bubute5e la `g4 tututu. Koklowo dze 2e fesr8wo to, eye ah4n4ewo dze 2e x4a 5e mimetiwo dzi. Al8wo kple nyiwo n4 anyi 2e haawo megbe hedze wo5e gl7wo 3anya3anya. S4 eve, kekevitela, siwo `k4e nye B4sa kple Klova la z4 aduadu va, w4 minyaminya, ale be womaga2o af4 l7 a2eke si abe 2e bea me la dzi o. Klova nye s4n4 zaz0 a2e, si le nyag7 kum. Edzi vi zi ene, eye esia dze le e`u 57a. B4sa nye s4tsu dz4tsu kako a2e. E5e k4k4me an4 abe af4 enyi kple af7 ene. S4 eve 5e `us8 ye le eya 2eka si. E5e l7me s8 wu gakpo. Fu 6i si tso 2e `ugladome n1 la, de ew4 ge abun1t4e. Le nyate5e me la, e5e susu me2ana tututu ya o, gake d1 nyo n1 eye l7wo kat7 2o bubu n1 2e n4n4me nyui si le esi kple ale si wòdoa vevi d4 w4nae la ta. Mura, gb- 6i a2e kple B1nyami, tedzi la, va 2e s4awo yome. B1nyami ye nye l7 titit4 kekeake le agblea dzi. Mele hoo o, ak4`ta 2e wòle e`u. D1 ses8 a2e le esi. Me5oa nu edziedzi o. Ne eke nu la, ke nya tra a2e ko wògbl4na. Le kp42e`u me, be Mawu na yè asike be yèats4 an4 tagbatutu nyamee, gake ne Mawua 2e mew4 asike na yè, eye tagbatutuwo h7 mele xexea me o la, anyo na yè wu bo`. Eya koe nye l7 si mekoa nu le et4 l7wo dome o. Ne wobiae be nu ka tae mekoa nu o 2o o la, ex4a edzi be yèmekp4 kp4 nu si la2i kokoe na yè ya ha2e o. Togb4 be mek4 nu le edzi l7 a2eke se kp4 o h7 o la, wo kat7 wonya be l4l- vav7 a2e le eme 2e B4sa `uti. Ez4na 2e B4sa ti kplikplikpli le K4si2a 2e siaa 2e gbe, wo l7 eveawo n4a gbe 2um le atikutsetseb4 la me le 2o2oezizi g7 a2e me. Kaka s4 eveawo nab4b4 n4 anyi kasia kpakpaxevi siwo bu wo dada la, tu 2e wo n4ewo nu, n4 x4xl-m toli2et4e va do 2e takpekpea me. Wodze agbagba kp4 te5e a2e le l7wo dome, afi si womele af4 2o ge wo dzi le o la, n4. Klova ts4 e5e af4 w4 yèa2i-at4 a2e si me woge 2o kaba hed4 al- enumake. M4li, s4 dzetugbe, abun1t4, si hea A5et4 Dzonu 5e tasia2a`u yina asi mee la, h7 va 2o takpe5ea. En4 sukli nyim hafi ge 2e wo t4wo dome. Ex4 zi 2e `g4 eye wòdze asi2i5o5o e5e k4tomefu ale be l7 bubuawo nakp4 takuvi `4`4e si wosa 2e k4tome n1 la. Ml4ebea la, adadi h7 va 2o takpekpea me. Edi te5e x4dzo nyui a2e n4, abe ale si wòw4n1 2aa ene. Exatsa e2okui 2e B4sa kple sr-a Klova dome, afi mae wòn4 le `kumiamia blibo me hen4 gbe tèm hl4hl4hl4 le esi me Haba2a n4 nu 5om la. L7wo kat7 s4 2e takpekpea me negbe Mose, akpavia, si d4na ati a2e dzi le x4a godo la la ko. Esi Haba2a kp4 be l7wo kat7 va 2i anyi ke` v4 eye l7 siaa l7 kp4 n45e nyui a2e n4 la, ekeke gbe me, hegb4 be: “N4vinyewoo, meka 2e edzi be mise dr-e ba2a si meku nyits4 5e z7 me la xoxoxo. Matr4 2e

3 dr-e la `u emegbe. Nya bubu a2e le asinye na mi gb4. N4viwo, nyemebu be megale agbe n4 ge wòade 6leti boo a2eke o. Hafi ma2o ta t4gbeawo gb4 la, mebui nye d4deasie be magbl8 susu, nunya kple a2a`u kpakple nute5ekp4kp4 siwo le asinye la 2e mia gb4. Made wo asi na mi. Mex4 5e ge2e. Mekp4 nute5e. Mete `u w4 6eyi6i si n4 asinye la `ud4 hebu ta me vevie eye mate `u agbl4 be menya nu tso xexe sia me `uti abe l7 tsitsi bubu siwo gale agbe fifia la ene. Nu siawo `utie medi be ma5o nu tsoe na mi. “Az4, n4viwo, agbe ka mee nye esi míele? Mina míalé `ku 2e mía5e agbea `uti kp4 nyuie, `g4 kple megbe siaa `uti kp4. Mía5e nu w4 nublanui `ut4. Kpuie ko la, mía5e agbea mesea tua o. Tso gbe si gbe wodzi mi k4 2e agbegbo sia nu la, nu2u2u si míats4 alé l7yi sue a2e 2e 5u `uti koe wonaa mí. Mí l7 siwo `u `utete alo `us8 le la, wonana míew4a d4 2e nu2u2u sue ma g- h7 ta. Ale, míegbl8a mía5e l7mes8 kat7. Gbe si gbe mía5e l7me gb4dz4, eye vi2e a2eke megale mía `u o ko la, wodea h1 veme na mí nublanui makp4t4e. L7 2eka h- h7 mele mía de E`la`di afi sia si nya nu si gb42eme kple dzidz4 nye o. L7 a2eke mevo o. Vovo meli o! L7wo kat7 nye kluviwo kple ahedalawo. Mía5e agbe lae nye ema. Nyate5e lae nye ema. “Ke alea ye Mawu `ut4 2oe mah7? @e mía5e anyigba sia ku ale gbegbe be mate `u aw4 nu, anyi mí nyuie o mah7? Gbe2egbe2e 5e gbe2e! Menye nya lae nye ema o. Mía denyigba sia nyo, tsi h7 dzana nyuie, yame h7 fana mìaa. Ate `u aw4 nu gbogbo si woats4 akp4 l7 xexl8me si s4 gb4 wu l7 siwo le anyigba sia dzi fifia. Mía5e agble sia `ut4 kura h7 ate `u anyi s4 wuieve, nyi blaeve, al8 alafawo, eye l7 siawo kat7 woan4 agbe le dzi2e2i manyagbl4 a2e me. Dzi2e2i si `u míate `u abu fifia o! Nenye be ate `u an4 alea hafi 2e, ke nu ka tututu tae míagan4 hi7 dzi 2o? Nu ka tae? Míele hi7 dzi elabena amegbet4, `utas8la, fiafit4 la fia d4 siwo kat7 míew4na la 5e metsonuwo, kple kutsetsewo kat7 kloe. N4viwo, míekp4ea? Amegbet4e he fukpekpe sia da 2e mía dzi sia. Amegbet4. Amegbet4e nye mía5e fut4 v-2it4 kekeake le xexe sia me. Mi2e amegbet4 2a kp4. D4wuame, kple d4tsu w4w4 nu atsi tso mav4 heyi mav4. “Amegbet4 2eka koe nye Mawu 5e numeme si 2ua nu si eya `ut4 mew4 la o. Medzaa notsi o, me2aa ’zi o. Mate `u ahe kodzig7 o elabena e5e l7me mes8 o eye kuvia h7 wu ko n1. Ame ben4ben4e wònye. Mate `u a5u du sesi8 alé f4mizi h7 o. Gake eyae 2u t4 2e l7wo kat7 nu. Eyae kpats1 na l7wo kat7. Edea d4 asi na wo. Nu2u2u si wònaa mí la, mete wò kloe mena wò kloe 5e nyae. Nu2u2u si ko míats4 alé d4e 2e asi la koe wònaa mí, eye wò2oa zego g7 a2e na eya `ut4 2okui. Mía5e l7mekawo `l4a agble la, mía5e mie wots4na dea a2ù anyigba la be wòanyo nu, gake mía domet4 a2eke mele agble sia dzi si ate `u a5o adegbe 2e n4mesi a2e `u fifia ne menye l7gbal8 hehi si le e`u la ko o. Mi nyi siwo tsi tre 2e `kunyeme le afi sia 2e, notsi gago akpe nenie miedzaa le 5e si va yi la me h7? Notsi si miats4 anyi nyiviawoe 2e, nu kae dz4 2e notsi gbogbo sia dzi? A5et4 Dzonu no wo kókókó. Tsi4tsi4e teti h7 yi 2e fut4 la 5e vetome. Mi koklowo 2e, migbl4e míase, azi nenie mie2a le 5e sia me, eye azi mawo 5e nenie mie5o? Woyi A5et4 Dzonu 5e dzodo5e, eye sus4ea la, edzrae, x4 gaa de kotoku me. Wò klova 2e, vi nyui ses8 kako ene siwo nèdzi, vi siwo alé wò 2e tè le wò tsitsi me 2e, afi kae wod- 2o fifia? Wodzra wo kat7, esi wonya 5atsa vie ko. Megale wo domet4 a2eke kp4 ge le wò agbe sia me gbe2e o. Nu kae wow4 na wo 2e wò 2i2ex4 zi n4n4 te5e ts4 wu nu2u2u si alé l7yi 2e 5udoglo `u na wò kple x4d4me sue a2e ko o h7? “Wome2ea m4 na mí h7 be mía5e nublanyuigbe, agbe vlo si míele la, h7 5e 3u nade agbe 5e t4k4 h7 na mí o. Wodea h1 veme na mí, x4a tre le mía si. Nye `ut4 la, magbl4 be aklamae le `unye. Mex4 5e wuieve, eye medzi vi alafa ene s4`. %e wuieve ye Mawu `ut4 na hawo be woan4 xaxa sia me. Gake h1 v-2i nyraku la le l7 siaa l7 lalam. Mí havi siwo le `kunyeme le afi sia la, h1 le gbe do ge le ve me na mi le 5e 2eka ko megbe, eye miats4 6li ayi a3limee. Esiae nye nuwuwu dzi`4 si le mí l7wo lalam. Ede 2anye nyi o, ha o, koklo o, al8 alo gb- o... L7 a2eke mag7 le h1 sia 5e asi me o. B4sa, magbl4e na wò nàse zi 2eka: l7 ses8e nènye, gake gbe si gbe wò l7me agb4dz4 eye w4na av4 le `uwò la, Dzonu le dzra wò ge na l7tsolawo woawu, woats4 wò l7 ana avuwo. Ke avuwo ya la, ne wotsi eye a2u v4 le nume na wo la, Dzonu ade kpe g7 a2e k4 na wo anyr4 2e tá si medidi le afi sia gb4 o la me.

4 “N4viwo, 2e eme mek4 na mi be mía5e fukpekpewo kat7 5e dz4tso5ee nye amegbet4 5e tameses8 o mah7? Mi2e amegbet4 2a, ekema mía5e d4w4w4 5e metsonuwo azu mía `ut4wo t4. Gbe 2eka kple e5e z7dodo la, míazu hotsuit4wo kple 2okuisin4lawo. Nu kae wòle be míaw4? Ele be míaku kutri z7 kple kele, le `util7 kple gb4gb4 me siaa, a2e amegbet4 2a le zia dzi. Amu zia le amegbet4 te. Gbedeasi si le asinye na mi lae nye ema. N4viwo, Agl7dzedze. Nyemenya 6e ka 6ie Agl7dzedze sia lava eme o. Le k4si2a 2eka lo, alo le 5e alafa 2eka megbe, gake kaka2edzi blibo le asinye be 31e kple 31e la, dz4dz4enyenye ava x4 anyi n4 2e mía dome. Mia5e `kuwo nen4 nya sia dzi heyi mia5e agbe kpuiwo 5e nuwuwu. Veviet4, miakui 2e to me na mia viwo, 2evi siawo h7 natui na wo viwo ale be 2evi siwo adz4 2e xexe alo xaxa sia me nenye be miawo ya miegava li o la, woaw4 a3a la kaka azu dzi2ulawo. “Mia2o `ku edzi. Miga2e asi le tame2o2o sia `uti gbe2e o. Ame a2eke megable mi kple a2e `an1 o. Ne ame alo l7 a2e ava gbl4 na mi be amegbet4wo kple l7wo la n4viwoe wonye, eye be nenyo ne nua ye wògb7na 2e ge me la, migasee n1 kuraa `ut4 ko` o. Alakpae! “Amegbet4 la, 2okuit4dila ko wònye. L7 a2eke 5e dedien4n4, dzidzemekp4kp4 mekae o. Ke le mí l7wo dome la, mina be 2ekaw4w4 blibo, havil4l-, n4visiléle nan4 mía dome le avu sia w4w4 me. Min4 esem. Amegbet4wo kat7 nye fut4wo, eye l7wo kat7 nye n4viwo. Gbenye dze anyi.” Esi Haba2a n4 nu 5om la, al8geli ene a2ewo do tso wo5e dowo me va n4 anyi n4 to 2om. Avuwo 5e `ku kli amedzroawo. Ne 2e womedzo 2o do kaba o la, avuawo 2e woats4 wo aw4 numekal7mie. Dzudz4 g7 a2e tu gèlìi le wo yome, l7 sus4ewo 2e hmm g7 a2e. Haba2a k4 e5e `g4gbef4 dzi eye 2o2oe zi. “N4viwo, ele be míalé `ku 2e nya sia h7 `u zi 2eka. Gbemel7wo abe al8geli, kple f4miziwo 2e mía n4viwo alo x4l-woe wonyea? Mele edom 2a be anyin45ea nadzro nya sia me lali: Al8geliwo 2e, mía n4viwoe wonyea?” Wolé nyaa kp4 kabakaba heda ak4 2e edzi enumake. L7wo kat7 kloe l- 2e edzi be al8geliwo nye wo hawo alo n4viwo. Ke avu et- kple dadi 2eka si n4 takpekpea me la mekp4e nenema o. Eva dze g- h7 le emegbe be l7 ene siawo da ak4 na akpa evea kat7. Haba2a gayi e5e nu5oa dzi: “Nya bubu a2eke megali magbl4 ts4 wu be mia5e `ku, mia5e susu negadzo le keléle alo fuléle si le mí kple amegbet4wo dome la dzi o. Miga`l4e be gbe2e o. Nugbagbe 2e siaa 2e si le af4 eve dzi la, fut4e. Nugbagbe 2e siaa 2e si le af4 ene dzi alo to a3al7 la, n4vie. Mian4 `udz4. Ne miew4 a3a kple amegbet4 la, migasr- e5e n4n4me vlui la o. Nenye be mie2u amegbet4 dzi la, migas- a5e agbe ba2a n4n4 o. L7 a2eke megad4 amegbet4wo 5e x4 me alo ad4 aba dzi, alo ata av4, alo ano aha kple atama, alo aka asi ga `uti, alo atsa asi o. Nu siwo kat7 nye amegbet4wo 5e numamewo la nye nu v-. Nu si gale vevie wu lae nye be l7 a2eke megaw4 anyr7 le n4via l7 a2eke `u o. Es8 alo mes8 o, enya nu alo menya nu. L7wo kat7 s4. L7 a2eke megak4 n4via l7 bubu a2eke 5e 3u 2e anyi o. L7wo kat7 s4. “Mal= nye dr-e la na mi az4. Dr-e sia lil=mele b4b4e o. Meku dr-e tso anyigba yeye si me amegbet4 megale o la `u. Wotsr- amegbet4wo kat7 le xexe ma me. Gake ena me2o `ku nane si mebu be me`l4 be la la dzi. Esi men4 2evime, 5e gbogbo a2ewoe nye esi va yi la, Danye kple et4 han4 bubuwo n4a ha a2e dzim. Menya hagbea ts7 gake nyawo va bu 2em. Ets4 5e z7 me la, ha sia 5e nyawo va ta me nam zi 2eka. Meka 2e edzi be l7wo kat7 dzi ha sia kp4 ts7 le blema ke, gake dzidzime yeyeawo va `l4 hagbea be. N4viwo, mele ha sia dzi ge na mi fifi laa. Metsi eye nye gbeme h7 xe, gake mele edzi ge 2ewo2ewoe. Ne mefia ha la mi v4 la, mia `ut4wo mia24 gbe 2o adzii nyuie wum g- h7. Haa 5e tanyae nye E`lisil7wo. Haba2a keke gbeme hede asi haa dzidzi me. Gbe hl4hl-hl- a2e ye le esi, gake edzi ha la nyuie 2ewo2ewoe. Hagbe la vivi `ut4. Ede Klema`tina kple Kukuratsa 2i ge. Haa 5e nyawoe yi ale:

E`lisil7wo, A1rela`2il7wo,

5 Du siaa du me l7wo Mike to miase nya nyui la Tso 6eyi6i nyui si gb4na la `u

#1e kple 31e la, `u nyui a2e lake ’Gbet4 akpanyany1t4 lage ’Ye E`lisinyigba w4 nuwo Lazu l7wo ko 5e zinye5e

Ga magan4 `4ti me na mí o Kawo h7 magan4 k4 kpl’af4 na mí o S4f4kpa g7 labu gbidii S4ba h7 maga2i le mía dzi o

Kesin4nu si `u míebu o la: %o, bli, lu, agbeli kple gbe dama Ayo, tsyio, ayi kple azinogui Lazu mía t4 gbe ma gbe

^e lakl8 2e E`lisigbewo dzi Tsiwo me lak4 pramprampram Yame lafa mìamìamìa wu ts7 Le mía’bl42e`keke la dzi

Tso nà37 2e `kekea 5e vava ti Ne míeku hafi az7 su h7 la Nyi, s4, kpakpaxe kple d4ku Mi kat7 miw4 d4 n’abl42e la

E`lisil7wo, A1rel72il7wo Du siaa du me l7wo Mi2o to nyuie, mido boblo ^eyi6i nyui la 5e vava

Ha sia de ad7 mo na l7wo. Hafi Haba2a nawu ha la `u la, l7wo kat7 nya edzidzi xo. L7 siwo dz4 movi kura h7 le ha la dzim 2e gbeme, 2ewo nya ha 5e nya a2ewo. L7 siwo 5e tagb4 k4, le kp42e`u: hawo kple avuwo ya la, wolé ha 5e nyawo kat7 2e ta me le a2aba5o5o 31 a2ewo ko megbe. Woto ha la me vie abe ale si wow4n1 le hakpae ene. Le esia megbe la, E`lisil7wo x4 agblea kat7 hoo kple hadzigbe 2eka. Womekp4 ma 2e hadzikpa eneawo me ha2e o. Nyiwo, avuwo, al8wo, s4wo, kpakpaxewo tr4 asi le hadzidzia `uti wot4x1wot4x1e. Ha la nya se. Wokp4 dzidz4 le edzidzi `uti ale gbegbe be wodzii zi gb4 zi at- s4` hafi va dzudz4. Womadzudz4 ha sia dzidzi hafi o ne menye 2e wova 2e fu na wo o. How4w4 la na be A5et4 Dzonu ny4 kpata, dze tu si n4na tade n1 6e siaa 6i la dzi heda 2e vivitia me zi ad8 s4`. Ebu be amegaxi, alo gbetie va 2o yè5e l7wo dome. Tukpeawo 2o l7x4 si me takpekpea n4 edzi yim le la 5e gliwo me. V4v- 2o l7wo. Takpekpea kaka enumake. L7 siaa l7 2e abla yi 2aml4 anyi. Xewo dzo dze 2e atiwo dzi. L7wo xatsa 2e wo5e gbewo dzi. @o2oe g7 a2e zi enumake. Ete5e medidi hafi l7wo kat7 d4 al- kranaa o.

6 TA EVELIA Le `keke et- megbe esi Haba2a ml4 anyi la, megate `u f4 o. Eku le `utifafa blibo me. Wo2i e5e kukua 2e atikutsetseb4 la xa. Haba2a ku le Tedox1 me. Le Af4fie, Dam1 kple Masa me la, bebeme takpekpe ge2e yi edzi le agblea dzi. Haba2a 5e nyawo 2o l7 tagb4 k4k4et4wo abe ax- ene, ale be wova le xexeme kple agben4n4 kp4m bubue. Wo5e susu tr4 ke`ke`. Womenya 6e ka 6i tututue Agl7dzedze si Haba2a ka na wo abe af7 ene la le eme va ge o. Womebu h7 be ate `u ava eme le wo5e agben46i o. Gake wots4e 2o wo 2okui dzi be yèwoadze agbagba adzra 2o 2e e`uti, elabena dzea3a2ia, a3a mesin1 o. Nufiad4 kple 5u 5o5o l7wo 2e hab4b4 me 5e d4, va kp4 hawo 5e `kume. Woawoe fia wo 2okuiwo l7 nyasat4wo, l7 siwo 5e susu 2ea abla. Hatsu nute5ew4la eve a2ewo do `ku le ha sus4ewo dome. Woawoe nye Snob4lu kple Napo. A5et4 Dzonu 2e wòn4 wo nyim nyuie be yèadzra. Napo nye ha l7men4sit4 dz4tsu a2e si tso B1kesia. Ha bubu a2eke me2i Napo o. E5e mo vivi na v4v-, me5oa nu tututu o, gake e5e nya me s8. Nu si wò2o lae wòw4na, naneke mexea m4 n1 o. Snob4lu ya ka hayana 2e et4 l7 bubuwo `u wu Napo. A2e bi n1 eye a2a`u h7 le mo n1. Gake medz4 atsu abe Napo ene o. Hatsu bubu siwo le agblea dzi la kat7 nye hatsu tat1wo s4`. Hatsu tat1 si x4 `k4 wu le et4 tat1awo dome la nye ha lolo a2e si woy4na be A2e`an1. Al4gowo vu n1 abe 5u5ue wo24 2e wo me ene. E5e `kuwo kl8na le `utome n1 abe 6letiviwo ene. Gbe kukui a2e le enu. Ez7 nyuie. Dadaa dzi a2egb4 n1. Ah4h- le tagb4 n1. Nenye be ele nya ses8 a2e me 2em na et4wo la, edzona kpl4kpl4kpl4 hen4a e5e asike dzeti la nyem 2e nyaa dzi be yèats4 able l7wo nu, alo ats4 até gbe 2e nyaa dzie. L7 a2ewo gbl4 be A2e`an1 ate `u atr4 nu 6i wòazu nu yib4 le l7wo 5e `kume kple e5e a2e. Napo, Snob4lu kple A2e`an1 va tr4 asi le Haba2a 5e nyagbl42i la `uti hena wòzu susu detó blibo 5e nya alo az4li yeye si wona `k4e be L7nyenye. Zi ge2e ne z7 do eye A5et4 Dzonu 2o x4 ke` v4 la, ha et- siawo 5ua 5u l7wo kat7 le adza me, he5oa nu na wo tso L7nyenye 5e 2o2owo kple ta2odzinuwo `uti. Nufiafia sia men4 b4b4e le g4medzedzea me kuraa o. Movidz4dz4 kple 2ekemats4leme tso a5e 2e l7 a2ewo me ale si dze. @ewo 5o nu tso 2okuib4b4, nute5ew4w4 kple bubu2o2o na Dzonu `uti. Wo domet4 a2ewo g- h7 gay4a Dzonu be A5et4. Bubuwo gbl4 abun1t4e be: “A5et4 Dzonue li míeli, eyae naa nu2u2u mí. Nenye be megava li o la, d4 awu mí míaku.” “Nu ka 5e fu 2em míele na mía 2okuiwo 2e nu si ava dz4 le mía5e ku megbe la ta 2o?” “Nenye be Agl7dzedze sia ava eme la, míedzra 2o o, mímedzra 2o o, wo kat7 2uka 2ayae.” Men4 b4b4e na hawo o. Nu bliboe hawo mli hafi te `u 2e eme na l7wo be wo5e susu siawo tsi tre 2e L7nyenye 5e gb4gb4 `uti. Movinya kekeake tso M4li gb4: “Ne míedze agl7 la 2e, sukli agan4 anyi woan4 nyinyim h7?” Snob4lu x4 edzi n1 kple movevi2o2o be: “Ao, `utete mele mía si be míaw4 sukli le agblea dzi o. Gawu la, mèhi7 na sukli o. Lu kple 5o agb4s4s4 si nèdi la, àkp4e a2u. Ne èl- h7 àte `u a2u fo`fo` 2e edzi.” M4li gayi e5e biabia dzi be: “Ke megale ka `4`4e de ge nye dzimefuwo mea?” Snob4lu 2e eme n1 be: “N4vi, ka `4`4e siwo dzea nuwò nenema gbegbe la, ele be nànya be kluvinyenye 5e dzesie wonye. Màte `u ase eg4me nam be abl42e, 2okuisin4n4 x4 asi wu ka `4`4e mawo oa?” M4li x4 Snob4lu 5e nume2e2ea n1 nenema, gake l--nya-koe-kua-nyae wòw4. Yèal- 2e Snob4lu 5e nyaa dzi ko ne nya nav4. D4 ses8 bubu si gadze `g4 haawo lae nye ale si woaw4 a2e Mose 5e nya 5a57wo le to me na l7woe. Mose nye kpavi7 si Dzonu mla la. Fi8l= ye wònye. Ts4e yi ts4e gb4e dz4a dzi n1. Nyawo le esi f[u. Ebe yènya nu tso amlimadu a2e si woy4na Suklitodzi la `uti. Afi mae nye l7wo yi5e le ku megbe. Du sia le alilikpoawo godo ke 2aa le dzi5o. Egbl4 na et4wo be le afi ma la, `kekeawo kat7 nye dzudz4gbe. Gbe nyui damawo tó 2e afi ma nyuie. Sukli kple abolo tse 2e kp4tiwo dzi. L7wo mel-a Mose o, elabena 5onumaw4d4e wònye. Gake wo domet4 a2ewo x4e se be Suklitodzi la li vav7.

7 Avu kple k4 hafi haawo te `u 2e l7wo 5e susu 2a tso suklitodzinyawo `uti, be te5e a2eke meli nenema o. Hawo 5e sub4la alo 3ulévi vevit4woe nye B4sa kple Klova. S4 eve siawo 5e susu mete `u léa nu tututu le wo 2okui si o. Gake esi wònye be wox4 hawo dzi se abe wo kpl4lawo ene ta la, nya siaa nya si hawo gbl4 la, wox4n1 dona abe asr7 ene, eye wo2ea nu me g- h7 na wo t4 l7 bubuawo. Adzametakpekpe a2eke mesaa wo o. Woawoe nye atinuawo nenye be wole E`lisil7wo dzim le takpekpe siawo 5e nuwuwu la. Eva dz4 be Agl7dzedze si won4 m4 kp4m na la va 2i kpe wo eye wòn4 na l7wo b4b4e 2e g- h7 wu ale si woawo `ut4 wobui. Togb4 be Dzonu nye akpanyany1t4 h7 la, wotso gbe 2i n1 le kutrikuku le agbledenyawo ya me. Gake le `keke siwo do `g4 na Agl7dzedzea me la, megava n4 amenugbe w4m ale o. Ehe nya kple ame a2e eye wo2u edzi, do fe n1 ale gbegbe be aha koe wòva ts4 e5e nyawo na. Eva n4 aha nom asinumakp4t4e. ^e a2ewo 6i la, edzea `e 2e akpasa me n4a nyadz4dz4gbal8wo xl8m, n4a aha nom madzudz4madzudz4t4e. Ets4a yevubolo dea biya me dona na Mose. Dzonu 5e d4w4lawo h7 me24 3u ale o. Kuvia wu ko na wo. Gbewo vu bla agble blibo la kat7, x4wo n4 tsi 2u2um yoo, eye wòhi7 be woawu be agba woe. Womegale ati siwo wodo 5o xl7 agblea h7 ta kem o. Wo2e l7wo 5e nu2u2u dzi h7 kp4t4. Le Dzome`4li 5e Memli2a a2e gbe la, A5et4 Dzonu yi dua me 2ano aha mu vlevlevle, ku aha, tsi afi ma d4; K4si2a gbe hafi wòte `u kp4 a5emem4 nya, tr4 gb4. D4lawo 2e notsi na nyiwo hedzo yi al8geligbe. Womets4 2eke le eme nenye be l7wo 2u nu alo wome2u nu o. Esi Dzonu tr4 gb4 la, 2eko wòyi 2aml4 anyi hets4 nyadz4dz4gbal8 Nyaseto kple Kpodoga tsy- mo, ale be esi fi8 w4 la, l7wo gan4 d4me6ia. Eva glo wo. Nu kae mew4 nu ka kp4 o. Kaka va tso míawo 2o! Nyi 2eka ts4 akpases8, ge 2e x4 si me wo2o ava 2o la. L7wo kat7 kpl4e 2o ge 2e x4a me hedze nua 2u2u. Afi mae Dzonu ny4 le eye eya kple e5e kpe2e`ut4wo ge 2e l7wo dzi le x4a me he2e s4ba kple keteku 2e wo dzi. Afi kae vé wò, afi kae mevé wò o! W4na sia t4 kó na l7 siwo akpò de tsotso ge kloe la. Abe 2e wo2oe da 2i ts7 ene la, l7wo h7 be amegbet4wo nex4 te kp4. Wotsu dzo, da af4kpo, de fe, da fe, da a2u, kpe a2u eye wo2u Dzonu kple et4wo dzi. Nua 2i kpe Dzonu kple e5e ameawo. L7 siwo wo5ona, l7 siwo wotóna ts7 be yèwoawu eye womekea nu f= h7 ts7 o la, woawoe nye esi kpe avu kple amegbet4. Medz4 kp4 o! V4v- 2o wo eye wo5e susu t4t4. Wo5e mo w4 yàa. Le 6eyi6i kpui a2e megbe la, amegbet4wo na ta hets4e na du. Af4kpodzi nex4e na ag4nugo. Dzo meble wò! L7wo si du sesi8 kpl4 wo 2o henya wo ame at- la dzoe le agblea dzi le aseyetsotso g7 a2e me... Esi A5en4 Dzonu kp4 nu si n4 edzi yim la, e5o té nu 2eka eve a2ewo de kevi me, do xalii si dzo. Mose n4 x4xl-m n4 a3ala 5om tòtòtò le eyome. L7wo tu agboa, de gameti eme zi at-. Abe fefe ene la, Agl7dzedze si won4 2o2om la va eme. L7wo nya Dzonu kple et4wo de gbe eye Man4gble la zu wo t4. L7wo mex4e se be Mawu 2i na yèwo eye dzi2u2u la zu yèwo t4 o. Nu gb7t4 si wow4 lae nye be wo kat7 wo5u du ti kpo glamaglama, glam1glam1, kpl4kpl4kpl4 5o xl7 agblea 5e li5owo dzi ke`. Wodo hoho, do dzodzo, do dzadza le agblea dzi ke` kp4 be 2ewomah= amegbet4 a2e anya dé xa 2e agblea 5e afi a2e h7. Wolé `ku 2e totoe5e dodoe5ewo `uti ke`. Le esia w4w4 v4 megbe la, wogasi du gbligbligbli le asa2ab4b4 g7 a2e me, va agblex4 la me. Le afi ma la, wodze agbagba 2e nu siaa nu si a2o `ku A5et4 Dzonu dzi na wo la 2a ke`ke`ke`. Kpuie ko la, wonya Dzonu kple e5e akpanyany1 dzi2u2u la hekpl4 eyome kple xa, `4timega, hatah1wo 5u gbe 2e ab4vudo g7 la me. S4doka, s4dozikpui, s4ba, keteku... nu mawo kat7 yi a2ukpo dzi, eye woda dzo wo le afi ma. Esi l7wo kp4 keteku kple s4bawo le dzoa me la, wokp4 dzidz4, 2u 6e kaka da ala. Snob4lu ts4 ka `4`4e si wogbina 2e s4wo 5e dzimefu alo asikewo me, ts4na w4a leke na wo kple tedziwo la h7 5u gbe 2e dzoa me hegbl4 2e e`u be: “Ka `4`4e sia s4 kple av4, eye wònye amegbet4 5e nuzaz7 kple dzesidénu. Edze be l7wo kat7 natsri nu siawo, agbe nu 2a le wo gb4 ahan4 amama.” Esi B4sa se nya sia la, eyi 2ats4 agobokuku si wòts4 xea m4 na tagbatutuwo le Dzome`4li la v1, eye eya `ut4 ts4e 5u gbe 2e dzoa me be wòabi kple et4 sus4eawo zi 2eka. Le 6eyi6i kpui a2e megbe la, l7wo bu mo na nu siwo kat7 a2o `ku A5et4 Dzonu dzi na wo

8 la v4 ke`ke`ke`. Napo kpl4 wo yi 2e nu2ux4 me eye wòna nu2u2u agba eve l7 siaa l7. Ena avu 2e siaa 2e kisik1ti eve. Esia megbe la, wodzi E`lesil7wo zi gb4 zi adre hafi 2o x4. Wod4 al- si 5omevi womed4 le wo5e agbe me kp4 o la la. Togb4 be gbe2i2ia tr4 h7 la, wof4 kaba le `uf4ke ma 5e f4`li, eye esi wo2o `ku dzidz4nya la dzi la, wo kat7 wosi du ge 2e gbedama5e. Kpo vi a2e le gbedama5e la 5e titina. L7wo de kpo vi sia dzi ts4 `ku 5o xl7 agblea kat7 le 6etotoe ma gbe. Agble ala zu wo t4 vav7! Dzidz4 zu aha womu, eye woti kpo yi dzi, dze `e, mli le gbe si 5o dzadza la me. Wovlu gbe damawo, al4 al4... Wokliko anyigba yib4 la do 2e dzi, hekl8 nu abe gb-tsue de nu dadaa 5e a2u24 me ene. Wo3e38 anyigba la se kp4 abe asr7e ene. Wogaz4 to agblea kat7 dzi abe ale si wokpl4a dumeg7 tsanae be wòakp4 ale si d4 le edzi yime la 2a ene. Wo5e nu ku, esi wokp4 atikutsetseb4, gbedama5e, kple agbledenyigba la. @eko wòw4 na wo abe 2e womekp4 nu siawo kat7 t4gbewo kp4 o ene. Ke fifia la, ew4 nuku na wo be agblea zu wo t4 vav7. Wotr4 va t4 2e Dzonu 5e x4 gb4. X4 sia h7 zu wo t4. @e yèwoage 2e emea, 2e yèwomage 2e eme oa? Kasia, Snob4lu kple Napo wotu af4 34tru la, eye l7wo 2o fli ge 2e x4a me hez4 minyaminya tso x4 si me yi ekem1 me le 2o2oezizi g7 a2e me, elabena, womedi be yèwoa2i gb- naneke le x4a me o. Kesin4nu siwo kat7 le x4a me la, dé bubu, v4v- g7 a2e l7me na wo: abati si me xefubeli le, gli`uhuh-e, akpasa legbe, atikl7, kap1ti kple Ny4nufia Viktoria 5e n4n4metata g7 a2e. Esi won4 2i2im le atrakpuia dzi la, wokp4 be M4li megan4 wo dome o. Wotr4 yi megbe, eye wokp4e le x4d4me nyuit4 kekeake me, wòts4 ka `4`4e 2o e2okui `uti, hen4 e2okui kp4m le ahuh-e me abe movit4 g7 a2e ene. Woka `kume n1 vevie eye wòdo go. Le dzodo5ea la, l7yiyi a2ewo ku ati 2e afi ma. Wol4 wo do goe 2a2i. B4sa tu af4kpo 2eka biyago si le dzodo5ea la wòwó tòo 2u2u 2e x4a me... Nu siwo kat7 n4 A5et4 Dzonu 5e x4a me la n4 dedie; l7yiyi kple biyagoa `uti ko wode asie. L7wo kat7 da asi 2e edzi be medze be l7 a2eke nad4 x4 ma me o. X4a nanye `ku2odzix4 na wo. L7 a2eke naml4 eme o. Esi l7wo 2e z7ta v4 la, Snob4lu kple Napo na wob4 asa2a. Snob4lu 5o nu na wo gbl4 be: “N4viwo, ga ade kple af7e nye esia 5o. D4 le mía dzi. Vovo meli o. Egbea, míadze gbe2u2u xaxa g4me. Gake ehi7 be míalé `ku 2e nya bubu a2ewo `uti gb4 ke` hafi...” Hawo 2e wo 2okui nu be yèwosr- agbal8xexl8 kple e`4`l4 tso Dzonu 5e viwo 5e agbal8 siwo wots4 5u gbe 2e a2ukpo dzi la me. Napo na wots4 a`4yib4 ze 2eka v1, eye wokpl4 l7wo kat7 yi agbo g7 si dze `g4 m4g7 la nu, eye Snob4lu, ha si bi le nu`l4nyawo me wu la, ts4 tux1 té 2e e5e haf4ti gbagblavui la me eye wòtutu Man4gble 2a he`l4 L7wo 5e Agble 2e ete5e. Tso egbe dzi yina la, míay4 afi sia be L7wo 5e Agble. Esi wow4 esia v4 la, wotr4 yi agblex4a 5e glia `uti. Hawo 2e eme na l7wo be le 6leti et- 5e nus4sr- kple tamebubu blibo megbe la, yèwodze agbagba tò L7nyenye 5e ta2odzinuwo 2e eme. Toto2eme siae nye: L7wo 5e Se Adreawo. Se siawo lanye se matr4matr4 si akpl4 mí l7wo kat7 le L7wo 5e Agble, afi sia. L0a dzi dede men4 b4b4e na Snob4lu kple A2e`an1 o. (Ha melia l0 o!) Snob4lu `l4 seawo 2e gli yib4 la `uti kple akalo. E`l4 nua gag7g7a:

L7wo 5e Se Adreawo

1. Nu siaa nu si z4a af4 eve dzi la, fut4e wònye. 2. Nu siaa nu si z4a af4 ene dzi alo to a3al7 la, n4vie 3. L7 a2eke mata av4 o. 4. L7 a2eke mad4 aba dzi o. 5. L7 a2eke mano ahases8 o. 6. L7 a2eke mawu la bubu a2eke o. 7. L7wo kat7 s4.

Wo`l4 seawo nyuie. Nyamama de na wo, ke nya “a3al7” ko wo`l4 be “a3laya” eye `4`l4dzesi “$” h7 tr4 mo 2e gbeg7 ale: “C”. Snob4lu xl8 seawo to me na l7wo kat7. Wol- 2e edzi eye l7 siwo

9 tagb4 k4 na la, dze seawo s4sr- 2e ta me g4me enumake g- h7. Snob4lu gbl4 be: “Az4, n4viwo. Miva míyi 2axa gbe2u2u la le gbedama5e! Mina míaw4 d4 sia kaba wu ale si Dzonu kple e5e apat4wo w4n1 la ene.” ^e ma 6i tututu, la nyin4 et- siwo 5e no tó heho hladzaa eye wòna ta2u kple vuv4 dze wo dzi la, de asi x4xl- me sesi8. Hawo bu tame vie tso nu si woaw4 la `uti eye wona wots4 t4kpo v1, eye wodze agbagba fia notsi la 2ewo2ewoe kple wo5e haf4tiwo. Wokp4 notsi b4kiti at- s4`. Notsi la ts4 fu, hew4 `la`la`la, ami 2e2e! L7wo kat7 5e vetome dza ku2eku2e 2e notsia `uti. Wo domet4 2eka gb4 2i 2a be: “Nu ka w4 ge woala kple notsi gbogbo sia h7?” Koklo 2eka x4 edzi n1 be: “^e a2ewo 6i la, Dzonu dea miniki nu2u2u me na mí.” Napo tè 2e nyinotsi b4kiti at- `uti eye wògbó 2e dze2olawo ta be: “Mi2e asi notsinya `uti. Gbe2u2u xaxa le vevie wu notsi. Wole notsia gb4 kp4 ge. N4vi Snob4lu lakpl4 mi ayi d4w45ee. Madze mia yome kpuie. N4viwo, mide mítso! Gbea le mía lalam!” L7wo yi 2axa gbe la. ^etr4, esi wotr4 gb4 la, wokp4 be nyinotsia megan4 ete5e o. nyinotsia bu.

10