RIBADAVIA O MELLOR DA CIDADE
CON FOTOGRAFÍAS INÉDITAS NO INTERIOR
Autores Susana Castiñeira Lampón Laura González Ibáñez Marta López Gabián Lydia Lorenzo Cisneros
Fecha de edición Outubro 2014
Editorial IES Alexandre Bóveda 3ºB
RIBADAVIA O MELLOR DA CIDADE
CÓMO CHEGAR ...... 6 XEOGRAFÍA ...... 7 HISTORIA ...... 8 PATRIMONIO HISTÓRICO E ARTÍSTICO DE RIBADAVIA...... 10 ARTE ...... 12 PERSONAXES; HEROÍNA DOS CINCOCENTOS XUDEUS ...... 13 FAUNA E FLORA DE RIBADAVIA ...... 14 FESTAS ...... 16 MITOS E LENDAS ...... 20 QUE VER? ...... 24 CAMIÑANDO… ...... 25 ONDE COMER ...... 27 ONDE DURMIR ...... 28
CÓMO CHEGAR
Ribadavia está situa- da nas seguintes coor- denadas: 42ᵒ 17’16’’N 8ᵒ 08’33’’O.
Como chegar des- de Vigo: saíndo da Praza de España, se- guimos pola Avenida de Madrid e tomamos a A55 en dirección a Tui. Ao chegar a Porriño collemos a A52 en dirección Madrid e despois de 40 km tomamos a saída cara a Ribadavia. Vigo atópase a 65 km da cidade.
Como chegar desde Ourense: neste caso, poderemos utilizar a es- trada vella, N120, ou a A52, en ambos casos con dirección Vigo. Ouren- se está situado a 25 km de Ribadavia.
Como chegar desde Santiago de Compostela: collemos a A53 ata preto de Ourense, onde enlazamos coa A52, dirección Vigo. Santiago está a 109 km de Ribadavia.
6
XEOGRAFÍA
Ribadavia é un municipio Dos 25,2 km cadrados que español (con capital de mesmo ocupa Ribadavia, 3.000 hectá- nome) situado no suroeste da reas están dedicadas ao viñedo, provincia de Ourense en Galicia, polo que a vide é o elemento pertencente a Comarca do principal da paisaxe. Isto prodú- Ribeiro e que conta cuns 5.500 cese porque o terreo está habitantes. A etimoloxía do seu rodeado de relevos montaño- nome significa “á beira do río sos e resgardado da influencia Avia”. oceánica. Esta terra conta cun mi- A Comarca do Ribeiro ató- pase entre as serras de Faro e croclima seco e cálido, pero Suído, entre unha serie de vales húmido durante o período (Miño, Avia, Arnoia e Barbanti- invernal. Ademais está bañada ño). por unha extensa rede fluvial.
7
HISTORIA
Os primeiros Un século máis támara, que residían poboadores de tarde prosperou na no castelo de Riba- Ribadavia foron os vila unha comunida- davia, que despois celtas, seguidos de hebrea que tivo mencionaremos. polos romanos, que unha gran relevancia se dedicaron á na produción do viño Once anos máis extracción do ouro e polos seus contactos tarde, os ingleses, do uso das augas no norte de Europa. baixo o mando do termais. Ademais O barrio xudeu foi duque de Lancaster, construíron nume- declarado monu- invadiron Ribadavia rosas igrexas e mento nacional. durante nove meses. altares. Nese mesmo século iníciase a exporta- Dende o ano ción do viño do 754 ao 793 Ribada- Ribeiro por toda via estivo baixo o España, Francia, mando dos mu- Portugal, Italia e en sulmáns. Foi recon- especial Inglaterra. quistada por Alfonso II. O dominio dos Sarmiento reforzou- Entre 1065 e se no 1476 coa No ano 1375 1071, Ribadavia foi a institución do Con- comeza o señorío de capital do Reino de dado de Ribadavia Ribadavia cos Sar- Galicia, polo poder da (título nobiliario), miento (naturais da igrexa e pola comer- privilexio concedido vila) nomeados cialización exitosa do polos Reis Católicos señores da vila por viño. como pago pola Enrique II de Tras- axuda na guerra. 8
Vinte anos máis Incluso Cervan- davia, un paso im- tarde, os monarcas tes nomea a Ribada- portante da vía expulsaron aos via como a nai do férrea entre Vigo e xudeus dos territo- viño en dúas das Ourense. rios e moitos opta- súas obras. ron por convertirse ao cristianismo. Non hai datos relevantes da vila ata Un século máis tres séculos despois, tarde mandáronse cando aparece na con destino a Améri- comarca unha praga ca cento vinte e sete nas vides, iniciando a A vila foi unha pipas de viño Ribeiro, maior época de fame das primeiras po- polo que alcanzou un en Ribadavia. Uns boacións galegas en enorme prestixio anos máis tarde, a recibir a chegada da internacional. praga volveu a república española. O atacar os cultivos e seu alcalde foi detido deu lugar a unha e fusilado. especie de vide de menor calidade. En 1881 inagu- rouse a estación de ferrocarril de Riba-
A cidade foi declarada Monumento Histórico- Artístico en 1947
9
PATRIMONIO HISTÓRICO E ARTÍSTICO DE RIBADAVIA.
O castelo de Ribadavia Son as ruínas da antiga vi- Neste século é cando o cas- venda dos Sarmiento (os que telo sofre as últimas transfor- foron os condes do lugar), e que macións, conservando a súa tivo orixe nos primeiros anos da imaxe ata agora. Reconquista. Pasado un tempo por el tamén pasaron a Condesa de Traba e o rei Alfonso VII. Finalmente e de maneira definiti- Barrio xudeu va, no ano 1375, Henrique II de Trastámara concedeulle o seño- río, así como a propiedade de Ribadavia, aos Sarmiento. Sen embargo, os condes abandona- ron a construción no século XVII para trasladar a súa vivenda a praza maior, ao carón do castelo que se encontra na mesma praza. Os xudeus chegaron a Riba- davia no século XI. No seu barrio desenvolvían a súa vida e tiñan a sinagoga (lugar de culto). Cando os ingleses asaltaron a vila baixo o mando do duque Lancaster, foron os que máis se entregaron na súa defensa.
10
Estes continuaron aumentando en número nos séculos XIV e XV Convento de Santo Domin- e a pesar das diferentes relixións go de Ribadavia os xudeus e os cristiáns forma- ron un só pobo de afecto e O conxunto está composto amizade. Por esta razón supuxo polo convento e a igrexa. Foi para a vila un tremendo sufri- construído no século XIII en estilo mento que no ano 1492 os Reis gótico. A fundación do convento, Católicos expulsaran aos xudeus que está vinculado ao apóstolo de España. San Pedro Telmo, foi ocupado pola Orde de Galicia e é un dos conventos máis antigos dela. Este ten a fachada neoclásica e Pazo dos Condes a igrexa é de estilo gótico con detalles do románico. Ten tres naves e conserva, no interior, unha serie de sepulcros. O conxunto foi declarado Monu- mento Nacional en 1931.
Actualmente está ubicada a oficina de turismo pero este pazo barroco pertenceu a familia Sarmiento ou condes de Ribada- via. Data do século XVII e está comunicado co castelo a través do patio superior.
11
ARTE
A LIRA DE RIBADAVIA: é a TEATRO: xorden na vila as banda de música da vila, Mostras de Teatro Amencer formouse en 1840 e está de Ribadavia e son organiza- considerada como a máis das pola agrupación que lles antiga de Galicia. dá nome. Entre 1973 e 1980 fixéronse oito mostras que tiveron moito éxito. Nela coñeceuse a primeira xeración de dramaturgos profesionais galegos, coma un dos repre- sentantes do grupo Amencer, Roberto Vidal Bolaño. Nos dramaturgos dos anos 60 e
70 destaca Álvaro Cunqueiro.
Roberto Vidal Bolaño Álvaro Cunqueiro
12
PERSONAXES; HEROÍNA DOS CINCOCENTOS XUDEUS
“Un home de estatura elevada, barbudo e sucio, tapado cun abrigo de mendigo, está acurrucado nunha esquina do único banco de madeira do andén. Leva todo o día mirando de reollo pasar vagóns Miño abaixo. Cae a noite de abril sobre a estación de ferrocarril de Ribadavia. A voz sae do quiosco famoso polas rosquillas, doces de améndoas e licor café que rexentan as ir- más Touza: <
13
FAUNA E FLORA DE RIBADAVIA
Ribadavia atópase entre dúas serras, a saber, a serra do Faro e a serra do Suído. Por esta razón, pódese dicir que a fauna e a flora deste lugar toma unha mestura das respectivas das serras.
-Fauna e flora que toma da serra do Faro: entre os invertebrados destácase o cervo voante, e entre os vertebrados podemos destacar anfibios coma a salamandra rabilarga e réptiles coma o lagarto verdine- gro. Ademais, destácase a presenza da chamada culebra bastarda.
Con relación ás aves que poboan a serra do Faro e que habitual- mente se deixan ver polos ceos de Ribadavia podemos resaltar o aguilu- cho cenizo, o gabián e o alcotán europeo.
Entre os mamíferos, destacan os morcegos e a presenza do lobo común.
No que respecta á vexetación e á flora: como nomeábamos ante- riormente, podemos observar certos exemplares propios da serra do Faro coma por exemplo formacións de “brezales de Erica” e turbeiras repletas de lique.
14
-Fauna e flora que toma da serra do Suído: entre os invertebrados que poboan esta serra destácase a geomalacus maculosus, comun- mente chamada lesma.
En relación coas aves, resaltamos aves de rapina coma por exemplo o falcón abelleiro e a aguia culebreira.
Na familia dos mamíferos, os máis abundantes son o chamado desmán ibérico, e nos ríos próximos ao municipio podemos atopar a nutria europea. Mais á parte de todas estas especies, nas propias rúas de Ribadavia nunca se esquece a presenza do can doméstico.
No que respecta á vexetación e á flora: destácanse os bosques de aliso común e de freixo norteño, e as formacións de esfagno, así como as extensas áreas de matorral. Hai que subraiar tamén a estancia do narciso e do salgueiro.
15
FESTAS
FESTA DA “ISTORIA”
Festa medieval de orixe xu- día que se desenvolve nos días 29 e 30 de agosto. Ten como obxectivo recuperar a tradición ancestral. A xente que desfruta da festa vístese con traxes desta época que se poden alugar. Ademais pódense probar comi- das tanto medievais coma xudías e reali- zar outras activi- dades entre as que se atopa o Torneo Medie- val, simulación dunha voda xudía. O máis curioso desta festa son os maravedís, moedas exclusivas para usar nesta celebración, que acaba coa típica cea medieval.
16
17
FEIRA DO VIÑO acuden as mellores compañías teatrais nacionais e internacio- Declarada como de interese nais para representar uns traba- turístico nacional, a Feira do Viño llos de extrema calidade. Ten celébrase dende hai máis de lugar no auditorio do castelo. cincuenta anos. Miles de perso- as de todas as rexións españolas acoden a Ribadavia para gozar dos caldos a finais de abril e principios de maio. Conta cun mercado medieval e de artesa- nía, concertos e postos de degustación de viño.
VIRXE DO PORTAL
Celébrase en setembro os días 5, 6, 7, 8 e 9 en honor á Virxe do Portal. Nesta festividade pódese desfrutar de actos relixiosos e de actuacións musi- cais orquestrais.
MOSTRA INTERNACIONAL DE TEATRO (MIT)
É o festival internacional de teatro máis importante do teatro galego. Celébrase dende hai trinta anos no mes de xullo. A ela 18
SEMANA SANTA EN Esta festividade remata xus- RIBADAVIA to na semana seguinte, no chamado Santo Domingo coa Trátase dunha festa relixiosa realización da misa principal. na que se realizan diversas procesións durante a semana na Os tres pasos máis desta- que se desenrola. A procesión cados que se sacan en proce- máis destacada é a dos Caladi- sión son o Sudario, a Urna co ños, que sae ás rúas o Xoves corpo de Cristo e a Virxe da Santo e o Encontro na praza Dolorosa cunha coroa de espi- Maior, así como o Santo Enterro. ñas. Todo comeza co popular Domin- go de Ramos, no que, durante Sen dúbida unha tradicional unha misa, se sae en procesión celebración digna de ver e gozar. para bendicir os ramos.
19
MITOS E LENDAS
·Don Pedro Álvarez de dúbida moi cedo, e, cando se Soutomaior, conde de Camiña, dispoñía o Sarmiento a saír do chamado Pedro Madruga, seu castelo de Ribadavia, mantiña un conflito cos Sar- encontrouse ao pé da muralla, miento de Ribadavia polos a Soutomaior a quen dirixiu o límites terrenais. Acordaron seguinte saúdo, que deu orixe entón marcalos da seguinte segundo a tradición á alcuña maneira: os dous deberían saír de Don Pedro: "Madruga, dos seus castelos ao canto do Pedro, madruga". galo ata atoparse. Cantou sen
20
·Cerca de Ribadavia vivía amigo do ermitán. Por aquel un ermitán de nome Pedro tempo, unha xove do pobo que era admirado e respecta- chamada Aurora encapri- do pola súa bondade e coñe- chouse do pastor, que a cementos e que coñecía os rexeitou. Esta, para vingarse, segredos das augas subterrá- escondeulle ao xove nun neas. Un día sentiuse enfermo bolsillo o cáliz da igrexa, que e, crendo que ía morrer, previamente roubara, e sentouse á porta da súa casa acusouno de ladrón. O pobo, a agardar a morte. Nese enlouquecido, apedreouno ata momento pasou ante a súa matalo. O ermitán, enfadado, morada un xove pastor que, desviou as augas que estaban vendo que o ancián se atopaba encauzando cara a Ribadavia e mal, prometeulle traer a un dirixiunas a Ourense, onde médico para que o curase. Así afloraron no manancial das o fixo o mozo, que a partir Burgas. dese intre se converteu en 21
Unha mirada a Ribadavia
GUÍA DO TURISTA
Cidade de historia
QUE VER?
Os chozos Pozas de Prexigueiro Son unhas construccións en Estas termas atópanse en pedra nas que se refuxiaban os Prexigueiro, moi preto de Riba- pastores da serra do Suído para davia, rodeadas por un entorno coidar do gando e que, pénsase, natural de bosque. Son de pedra proveñen dos séculos XII-XIII. e a auga varía entre os 36 e os 41 graos. Son cinco pozas ao Ao redor dos chozos encon- aire libre quentes, ademais de trábanse os cortellos. Cada dúas frías. O circuíto chámase familia tiña o seu e resgardaban “Kumano Kodo” cuxo nome fai aos tenreiros. Rodeándoo, había referencia á mención do camiño lousas verticais que delimitaban de peregrinación xaponesa do a zona de cada construción. mesmo nome. Poderase com- probar que son realmente augas Situábanse nunha zona da termais polo cheiro a xofre e montaña de maneira estratéxica, sales que desprenden, que son para aproveitar as súas ladeiras moi beneficiosas para a pel e o e protexerse do vento. noso corpo.
24
Museo etnolóxico de Ribadavia
CAMIÑANDO…
Do Miño ao Arnoia chan de terra que vai pola marxe
Este doado paseo ten o seu do río Arnoia e que nos leva ata a comezo no lugar da Barca, preto área de lecer de Caneirón, coa da ponte que salva o río Miño, súa pontella, muíño e mesas de unindo Salvaterra con Arnoia. Na pedra. Achegámonos logo á primeira parte andaremos pola antiga casa reitoral (hoxe esta- ribeira do Miño, indo polo camiño blecemento hosteleiro) e a igrexa que levaba ao antigo embarca- de San Salvador, en Outeiro Cruz. doiro de onde saían as barcas O camiño de volta facémolo pola que cruzaban á xente dunha outra ribeira do Arnoia e logo do beira a outra antes de que balneario, metémonos nunha houbera ponte. A altura do carballeira ata enlazar co camiño balneario collemos un paseo con da ida.
25
Val do Avia nas, descéndese polos montes
Partindo da área recreativa de San Cibrao ata Camporre- A Veronza en Ribadavia camíña- dondo pasando polo Museo se pola senda do Avia ata chegar Galego do Viño e pola casa rural ao cruce coa senda de San Casa de Armán. Xa dende San Cibrao. Neste punto hai que Andrés de Camporredondo, desviarse para subir ata A Torre. báixase ata o río onde se retoma, Dende aquí, ascéndense ós xa de volta, a senda do Avia para montes de Esposende por pistas chegar de novo á área recreativa de pronunciada pendente ata da Veronza. chegar ao alto. Dende as ante-
Despois dun paseo reco- méndase especialmente probar os viños da Denomi- nación de Orixe Ribeiro que, xunto coas famosas roscas, amendoados e melindres fan as delicias dos máis esi- xentes padais
26
ONDE COMER
RESTAURANTE PLAZA: un dos comedores máis tradicionais de Ri- badavia, o Restaurante Plaza é un acerto cando se quere degustar algún típico prato galego. A súa cociña, caseira, simple e saborosa, especialízase en pratos a base de pescados e anguías, cocidos, empanadas e boa carne de porco. Son moi recomendables as súas so- bremesas, todas caseiras e deliciosas. O restaurante conta cunha apaixonante bodega de viños do Ribeiro.
TABERNA O PAPUXA: en pleno barrio xudeu de Ribadavia, temos esta taberna que vai de mans en mans, de pais a fillos, e que aporta un trato familiar e unha experiencia inesquecible. Ofrece un excelen- te viño caseiro e o serve cada un directamente do barril. Ademais, tamén se poden desfrutar diversas tapas de xamón, queixo, bo pan… e dependendo do día no que se visite, deliciosa empanada da casa.
RESTAURANTE CELTA: o restaurante Celta foi recentemente aberto e propón un menú típico galego. Preparan e serven polbo, patacas bravas, pementos de Padrón ou luras á romana. Tamén ten á disposición unha carta de viños do país: Ribeiro, Albariño,… que se serven nas xerras tradicionais galegas.
27
ONDE DURMIR
Entre os mellores aloxamentos que podemos atopar en Ribadavia encóntranse os pazos, lugares ao estilo rural, moi típico de Galicia. En Ribadavia poderiamos destacar dous:
Pazo Casa dos Ulloa
Permite unha capacidade de 2 a 12 persoas, constando de cinco habitacións de matrimonio. No interior destas, poderase facer uso dunha televisión e de calefacción propia dispoñible para cada unha destas. No exterior atópase o aparcamento, para todos os residentes. As salas comúns son a sala de conversas e a sala de estar.
Pazo de Esposende Permite unha capacidade de 2 a 25 persoas, xa que consta de dúas habitacións de matrimonio, oito habita- cións dobres e unha habitación tripla. Ademais de calefacción e televisión na habitación, poderán gozar dunha terraza e acceso a internet na mesma. O pazo tamén conta con distintas salas como o comedor, a sala de conversas, de estar e de xogos; das cales poderán facer uso todos os hospedados.
28
©
© Reservados todos os dereitos