Conservation implications of ethnoveterinary knowledge: A Mongolian case study by Barbara Catharine Seele Thesis presented in partial fulfilment of the requirements for the degree of Master of Science in Conservation Ecology at Stellenbosch University Supervisors: Prof. Anthony B. Cunningham Prof. Karen J. Esler Prof. Leanne L. Dreyer Department of Conservation Ecology and Entomology Faculty of AgriSciences March 2017 Stellenbosch University https://scholar.sun.ac.za Declaration By submitting this thesis electronically, I declare that the entirety of the work contained therein is my own, original work, that I am the sole author thereof (save to the extent explicitly otherwise stated), that reproduction and publication thereof by Stellenbosch University will not infringe any third party rights and that I have not previously in its entirety or in part submitted it for obtaining any qualification. __________________ Barbara Seele March 2017 Copyright © 2017 Stellenbosch University All rights reserved i Stellenbosch University https://scholar.sun.ac.za Abstract Across the world, pastoralist livelihoods are centred on the health of livestock herds. In Mongolia, where herders rely on the well-being of their livestock and the vast rangelands they inhabit, pastoralism holds important economic and cultural significance. Through centuries of herding, Mongolian pastoralists have developed a rich heritage of traditional ecological knowledge, which includes local knowledge, beliefs and practices relating to animal health. This ethnoveterinary knowledge is the focus of the present study. Ethnoveterinary data were recorded from 50 semi-structured interviews, conducted with pastoralist families in the central northern region of Mongolia. Interviews included free listing opportunities, the use of photographs of plants in a reference book, and a questionnaire with open- and closed-ended questions. In addition, participant observation schedules, journal keeping and travelling on horseback were used to gain a better understanding of the context in which the ethnoveterinary knowledge is embedded. The methods and approaches used to collect data for this study were critically reviewed by comparing theory and practice, culminating in a better understanding of the data, and the development of constructive recommendations for researchers in similar fields. This study demonstrates that Mongolian herders possess a wealth of ethnoveterinary knowledge. This includes the sophisticated use of a variety of medicinal plants. The use of 39 botanical species from 20 families, equating to 29 ethnospecies, was recorded in this study. Medicinal plant use and importance was analysed by means of use-values, free-listing salience index and fidelity levels. According to these, Urtica cannabina, Sanguisorba officinalis, Plantago spp., Rhodiola spp., Pulsatilla spp. and Cacalia hastata are particularly important ethnospecies, used in the treatment of various livestock ailments. The ethnoveterinary uses of twenty non-plant remedies and three techniques were also recorded. This study indicates that ethnoveterinary knowledge is held by both men and women, and is transmitted between generations as lived knowledge, experiential learning and by active teaching. Maintaining this traditional ecological knowledge requires the continuation of herding practices and herding culture as well as a family structure that allows for intergenerational connection across space and time. The ethnoveterinary knowledge of Mongolian pastoralists is embedded in the context of a social- ecological system with both biological and cultural components. Therefore, to determine the conservation implications of ethnoveterinary knowledge, the concept of biocultural diversity was used. To allow for a better understanding of biological and cultural diversity and the connections between them, a novel framework for biocultural diversity was developed. This framework was populated with examples from the Mongolian pastoralist context to describe the factors that influence conservation in this environment. ii Stellenbosch University https://scholar.sun.ac.za Opsomming Regoor die wêreld is die broodwinning van herders gesentreer rondom die gesondheid van hulle lewendehawe kuddes. In Mongolië, waar herders staat maak op die welstand van hulle lewendehawe en die uitgestrekte weivelde wat hulle bewoon, het pastoralisme belangrike ekonomiese en kulturele betekenis. Deur eeue van herderskap, het Mongoolse herders ʼn ryk nalatenskap van tradisionele ekologiese kennis ontwikkel, wat plaaslike kennis, gelowe en gebruike met betrekking tot diere gesondheid insluit. Hierdie etno-veeartsenykundige kennis is die fokus van die huidige studie. Etno-veeartsenykundige data is ingesamel deur 50 semi-gestruktureerde onderhoude, gevoer met herder families in die sentrale noordelike streek van Mongolië. Onderhoude het vrye lys geleenthede, die gebruik van fotos van plante in ʼn verwysingsboek, en ʼn vraelys met oop en geslote vrae ingesluit. Daarmee saam is deelnemer waarnemingsskedules, joernaal inskrywing en reis te perd gebruik om beter begrip van die konteks waarin etno-veeartsenykundige kennis geleë is te bekom. Die metodes en benaderings wat gebruik is om data in te samel vir hierdie studie is krities hersien deur teorie en praktyk te vergelyk, wat gekulmineer het in ʼn beter begrip van die data en die ontwikkeling van konstruktiewe aanbevelings vir navorsing in soortgelyke velde. Hierdie studie demonstreer dat die Mongoolse herders ʼn rykdom van etno-veeartsenykundige kennis besit. Dit sluit die gesofistikeerde gebruik van ʼn verskeidenheid medisinale plante in. Die gebruik van 39 botaniese spesies van 20 families, wat gelyk is aan 29 etnospesies, is in hierdie studie aangeteken. Medisinale plant gebruik en belangrikheid is geanaliseer deur gebruik te maak van gebruikswaardes, vry lys opvallendheidsindeks en getrouheidsvlakke. Volgens hierdie maatstawwe is Urtica cannabina, Sanguisorba officinalis, Plantago spp., Rhodiola spp., Pulsatilla spp.en Cacalia hastata van besondere belang as etnospesies, en word gebruik in die behandeling van verskeie lewendehawe kwale. Die etno- veeartsenykundige gebruik van twintig nie-plant geneesmiddels en drie tegnieke is ook aangeteken Hierdie studie dui aan dat etno-veeartsenykundige kennis deur beide mans en vrouens gehou word, en tussen generasies oorgedra word as geleefde kennis, ervaringsleer en aktiewe onderrig. Om te verseker dat tradisionele ekologiese kennis behou word, vereis die voortbestaan van herderspraktyke en die herderskultuur, sowel as ʼn familie struktuur wat inter-generasie skakeling toelaat deur ruimte en tyd. Die etno-veeartsenykundige kennis van Mongoolse herders verskyn in die konteks van ʼn sosio- ekologiese sisteem met beide biologiese en kulturele komponente. Om die bewaringsimplikasies van etno- veeartsenykundige kennis te bepaal is die konsep van biokulturele diversiteit dus gebruik. Om toe te laat vir ʼn beter begrip van biologiese en kulturele diversiteit en die skakels tussen die twee, is ʼn nuwe raamwerk vir biokulturele diversiteit ontwikkel. Hierdie raamwerk is ingevul met voorbeelde van die Mongoolse herders konteks om die faktore te beskryf wat bewaring in hierdie konteks beïnvloed. iii Stellenbosch University https://scholar.sun.ac.za Тойм Дэлхий даяар малчдын аж амьдрал мал сүргийн эрүүл мэндээс голчлон хамаарч байдаг. Малчид нь мал сүрэг хийгээд нутаглан буй уудам газар нутгийнхаа сайн сайхантай амь нэгтэй байдаг Монгол орны хувьд мал аж ахуй нь эдийн засаг, соёлын чухал ач холбогдолтой байдаг. Зуун зууны туршид мал маллаж ирсэн Монголын малчид нутаг усныхаа тухай мэдлэг, малын эрүүл мэндтэй холбоотой арга туршлага, итгэл үнэмшил зэрэг экологийн уламжлалт мэдлэгийн арвин их өв үүсгэжээ. Малын уламжлалт эмчилгээний мэдээллийг 50 удаагийн ярилцлагаар цуглуулсан бөгөөд Монголын төвийн хойд зүгийн бүс нутагт амьдарч буй малчин өрхүүдийг судалгаанд хамруулсан. Ярилцлага авахдаа нээлттэй жагсаалт үүсгэх боломж олгож, лавлах номны ургамлын зураг болон нээлттэй, сонголтот хариулттай асуумжийг ашигласан. Түүнчлэн малын уламжлалт эмчилгээний мэдлэг бүрэлдэн тогтсон орчин нөхцөлийг илүү сайн ойлгохын тулд оролцон ажиглах туршилт явуулах, тэмдэглэл хөтлөх болон морь унах зэрэг аргыг ашигласан. Энэхүү судалгааны мэдээлэл цуглуулахад ашигласан арга, аргачлалуудыг онол, практик хослуулан нарийн нягталж, мэдээллийг сайтар шинжилсэн бөгөөд мөн адил салбарт ажиллаж буй судлаачдад зориулан зөвлөмж боловсруулахад тус болсон юм. Энэхүү судалгаанаас Монголын малчид малын уламжлалт эмчилгээний арвин их мэдлэг, мэдэгдэхүүнтэй болох нь харагдаж байна. Тэд мөн олон зүйлийн эмийн ургамлын нарийн хэрэглээг сайн мэдэж байсан юм. Хорин овгийн 39 зүйлийн ургамал буюу нийтдээ 29 угсаатны зүйл энэхүү судалгаанд бүртгэгдсэн. Эмийн ургамлын хэрэглээ, ач холбогдлыг хэрэглээний үнэт зүйлс, шинж чанарын үзүүлэлтийн нээлттэй жагсаалт үүсгэн ургамлын хэрэглээ, ач холбогдол болон индексийн аргаар шинжилсэн. Үүнээс үзэхэд Urticacannabina, Sanguisorba officinalis, Plantago төрөл зүйл, Rhodiola төрөл зүйл, Pulsatilla төрөл зүйл болон Cacalia hastata зэрэг ургамал нь чухал угсаатны зүйл байсан бөгөөд малын олон төрлийн эмчилгээнд ашигладаг байна. Ургамлын бус 20 эм, 3 аргачлалыг малын уламжлалт эмчилгээнд мөн ашигладаг болох нь тогтоогдсон юм. Энэхүү судалгаанаас үзэхэд эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүд бүгд малын уламжлалт эмчилгээний мэдэгдэхүүнтэй байсан бөгөөд уг мэдлэгээ амьдрал дээр туршин суралцах болон идэвхтэй сургах байдлаар үеэс үед дамжуулдаг байна. Энэхүү экологийн уламжлалт мэдлэгийг хадгалахын