Mevrouw Leijten (SP): 7 De heer Duyvendak, mevrouw Halsema, mevrouw Sap en mevrouw Voortman hebben dit wetsvoorstel door beide Initiatief-Van Raak inzake het correctief Kamers gekregen. Dat is een prestatie van formaat. Ik ga referendum ze daarmee straks feliciteren. Maar schaamt mevrouw Özütok zich er niet voor dat ze uiteindelijk haar grondwette- Aan de orde is de behandeling van: lijke plicht namens haar voorgangers en haar partij niet in - het voorstel van wet van het lid Van Raak tot verande- vak-K nakomt om het wetsvoorstel te verdedigen? ring in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepa- lingen inzake het correctief referendum ( 34724 ). Mevrouw Özütok (GroenLinks): De voorzitter: Weet u dat ik het heel erg knap vind dat u de voorstellen Aan de orde is het voorstel van wet van het lid Van Raak van mijn partij goed heeft gevolgd. Het klopt, we hebben tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming heel lang aan dit voorstel gewerkt. U heeft de namen van van bepalingen inzake het correctief referendum, Kamerstuk heel waardevolle collega's al genoemd, maar ondertussen 34724. Ik heet de heer Ronald van Raak van harte welkom. is de werkelijkheid veranderd. De maatschappij is veranderd Hij wordt bij de verdediging van het initiatiefwetsvoorstel en het congres van GroenLinksfractie heeft besloten om in vak-K ondersteund door een deel van de oorspronkelijke niet alleen maar mee te gaan met een nieuwe wet die ja of indieners: de heren Niesco Dubbelboer en Boris van der nee zegt maar verder te kijken naar hoe we de democratie Ham, voor mij vertrouwde gezichten en oud-collega's — kunnen verstevigen. Daar heb ik een prachtig verhaal bij. fijn om u weer in dit huis te zien — en mevrouw Nicole Gaat u rustig zitten, want ik denk dat u echt elementen Temmink, fractiemedewerker van de SP. Tevens heet ik in tegenkomt die u heel erg aanspreken. vak-K van harte welkom de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Hij zal bij de behandeling van dit wetsvoorstel als adviseur van de Kamer optreden, in de De voorzitter: tweede lezing dan. Het is de bedoeling de gehele plenaire U mag één opmerking maken. Ik stel voor dat mevrouw behandeling van dit initiatiefwetsvoorstel vandaag af te Özütok daarna verdergaat met haar verhaal. U kunt ronden. Ik geef graag de eerste spreker, mevrouw Özütok natuurlijk tijdens het verhaal of daarna interrumperen. namens GroenLinks, het woord. Misschien maakt mevrouw Özütok daar inderdaad opmer- kingen over in haar verhaal. Zij moet dus de kans krijgen om haar verhaal te doen. De algemene beraadslaging wordt geopend. Mevrouw Leijten (SP): Wij zijn zeer benieuwd hoe anders meepraten is dan mee- Mevrouw Özütok (GroenLinks): beslissen. Daar zullen we het vast ook nog over hebben, Dank u wel, voorzitter. maar ik wil de GroenLinksfractie er hier toch op wijzen dat zij een grondwettelijke plicht heeft: als je een grondwetswij- Mevrouw Leijten (SP): ziging aangenomen krijgt, moet je die na de verkiezingen Voorzitter. direct indienen. Ik wijs de GroenLinksfractie erop dat we onszelf niet serieus nemen als we daar een loopje mee nemen, Mevrouw Özütok (GroenLinks): Ik heb nog niets gezegd. De voorzitter: U heeft uw punt gemaakt. Ik geef mevrouw Özütok het De voorzitter: woord om haar betoog te vervolgen. Dat hoeft soms ook niet bij mevrouw Leijten. Mevrouw Özütok (GroenLinks): Mevrouw Leijten (SP): Voorzitter. Wij zijn bezig met een heel belangrijk wetsont- werp. Dat moet dus ook heel erg zorgvuldig behandeld Ik ben natuurlijk altijd blij mijn collega's te zien, maar ik worden. We spreken vandaag over de initiatiefwet Correctief vraag mij af waarom mevrouw Özütok niet in vak-K staat. referendum in tweede lezing. Het klopt dat dit een onder- werp is waar we ons eerder positief over hebben uitgelaten. Mevrouw Özütok (GroenLinks): Wat beoogden wij? Net als veel mensen in Nederland Dat is een goede vraag. Dat komt omdat wij niet de indie- hebben wij het gevoel dat de politiek in Den Haag besluiten ners zijn van de wet. neemt zonder dat naar hun inbreng wordt geluisterd en dat over de hoofden heen wordt geregeerd. Ze willen dat ze aan de noodrem kunnen trekken als de plannen een kant De voorzitter: opgaan die hen echt niet bevalt. Maar mensen willen ook Zij is niet de indiener. dat hun land goed bestuurd wordt, in de door hen gewilde richting. Ze willen die richting ook beïnvloeden, maar niet zo dat na de noodrem de boel permanent stilstaat. Vandaar dat de vraag vandaag is of het correctief referendum een Initiatief-Van Raak inzake het correctief 27 september 2017 Tweede Kamer referendum TK 5 5-7-1 goed instrument is om aan die twee eisen tegemoet te De heer Martin Bosma (PVV): komen. Nou, bij onze partij wordt ook goed geluisterd naar de leden. Samen met de PvdA en D66 heeft mijn fractie dit initiatief- wetsvoorstel in eerste lezing in de Tweede Kamer verdedigd (Hilariteit) en zij heeft dit namens de Tweede Kamer in de Eerste Kamer verdedigd. De realiteit is nu echter dat wij hier staan Mevrouw Özütok (GroenLinks): als een partij die geen indiener meer is van dit initiatiefwets- Ik dacht dat u geen leden had. voorstel. GroenLinks vindt inspraak en participatie erg belangrijk en De heer Martin Bosma (PVV): dat geldt ook voor inspraak binnen onze eigen partij. Bij Dan bent u slecht ingelicht. Dat blijkt toch vooral vandaag: GroenLinks hebben leden een zeer belangrijke stem. Zij dat u heel slecht ingelicht bent. discussiëren met elkaar en stellen uiteindelijk met elkaar het verkiezingsprogramma vast. Mijn fractie vindt het belangrijk het gevoelen van haar leden op een goede wijze Mevrouw Özütok (GroenLinks): te verwoorden in haar politieke werk. Mijn fractie heeft U hebt één lid toch? Eén man. besloten dat zij de uitspraak van haar congres op dit punt overneemt. Dat houdt in: inspraak en betrokkenheid door het voeren van een zorgvuldig maatschappelijk debat over De heer Baudet (FvD): allerlei onderwerpen. Democratie is een veel uitgebreider Wij hebben er wat meer! proces dan aan het eind alleen maar ja of nee tegen een voorstel zeggen. In een dergelijk inclusief proces van bur- gerparticipatie is het van groot belang dat burgers het gevoel hebben dat zij grip hebben op de totstandkoming De heer Martin Bosma (PVV): van de besluitvorming en dat er een brede dialoog plaats- "Het referendum holt het mandaat van de volksvertegen- vindt over de verschillende belangen. Een referendum kan woordiging niet uit, maar geeft het juist een grotere mate- het sluitstuk van een dergelijk proces zijn. Dat staat in de riële betekenis." Dat is nog een citaat van Femke Halsema. reeds geldende wet. Er ligt nu een nieuw wetsvoorstel voor Dit wetsvoorstel is ingediend door onder andere Groen- dat eigenlijk niet voldoet aan die wens van de burgers. Links. Het is verdedigd voor mevrouw Sap. Het is verdedigd door mevrouw Halsema. Het is verdedigd door meneer Duyvendak. Waarom? Omdat GroenLinks zei: dat is goed De heer Martin Bosma (PVV): voor de democratie; het zorgt ervoor dat mensen mondig zijn en het zorgt ervoor dat mensen betrokken zijn bij het Laf hoor. Verschuil je maar achter je leden en verschuil je bestuur. En wat zegt GroenLinks nu? GroenLinks zegt: al maar achter je congres. Neem maar vooral zelf niet je ver- die mensen, al die Femke Halsema's, al die mevrouw Saps, antwoordelijkheid. al die Wijnand Duyvendaks, die hebben gewoon uit hun nek zitten praten. Dat is wat u vandaag zegt. Mevrouw Özütok (GroenLinks): Ik sta hier! Mevrouw Özütok (GroenLinks): Dit gaat niet over het correctief referendum. Dit gaat over democratie. Ik heb net al uiteengezet wat we daarvan vin- De heer Martin Bosma (PVV): den. Dat is helemaal coherent aan wat onze leiders toenter- Ik citeer: "Wie stelt dat de burgers genoegen moeten nemen tijd ook hebben gezegd. met de mogelijkheid om eens in de vier jaar al dan niet te stemmen op de volksvertegenwoordiger en partij van zijn of haar keuze, doet wat ons betreft onrecht — ik herhaal: De heer Martin Bosma (PVV): onrecht — aan de toenemende mondigheid van burgers, De mevrouw van GroenLinks had zich gewoon kunnen het belang dat gehecht moet worden aan de betrokkenheid inlezen. Ik sta hier met de Handelingen van 25 maart 2010. van burgers bij de publieke zaak en de breed gedeelde wens Daarin staat: "Wij — dat zegt Femke Halsema — hebben om te kunnen bijdragen aan het goed functioneren van de ons erover verbaasd dat de angst voor uitholling van de democratische rechtsstaat." Weet u wie dit gezegd heeft? representatieve democratie bij een aantal sprekers door- Femke Halsema. Femke Halsema had gelijk. En dus zegt schiet in een groot wantrouwen jegens burgers en politici." Femke Halsema over u dat u onrecht doet aan de mondig- Dat zegt Femke Halsema, namens uw partij — namens uw heid van burgers. Wat vindt u van de mening van Femke partij! — bij dit initiatiefwetsvoorstel. Men is bang voor de Halsema? burgers, dat is de reden waarom die draai gemaakt is. U kunt niet zeggen: de leiders van GroenLinks hebben zich altijd hiertegen gekeerd. Nee, de leiders van GroenLinks Mevrouw Özütok (GroenLinks): hebben dit juist altijd verdedigd. Zij hebben dit mede Ik waardeer Femke Halsema zeer. Ik heb haar hoog zitten, geschreven. Mevrouw Halsema heeft hier aan meegewerkt. zeker als het gaat om de democratie. Ze heeft veel meer Dat kunt u nu toch niet ontkennen? dingen gezegd dan alleen dit. U citeert nu een stuk. Mis- schien kunt u wat de democratie betreft zelf een voorbeeld aan haar nemen als het gaat om de wijze waarop het in uw Mevrouw Özütok (GroenLinks): eigen partij zou moeten gaan. Meneer Bosma, ik heb net gezegd dat wij een referendum- wet hebben.