Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy załącznik 1

Załącznik Nr 1 do uchwały nr …………….. Rady Miejskiej w Tucholi z dnia …………… 2017 r.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY TUCHOLA

UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Projekt wyłożony do publicznego wglądu

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 1

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Spis treści

1. WPROWADZENIE ...... 4 Podstawa prawna ...... 4 Cele opracowania Studium ...... 4 Zakres opracowania ...... 6 2. MATERIAŁY WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU STUDIUM ...... 8 3. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY ...... 17 4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEJ RANGI ...... 22 Ustalenia Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego ...... 22 Ustalenia Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 ...... 23 Ustalenia pozostałych dokumentów rangi ponadlokalnej ...... 23 5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ...... 25 6. STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY...... 33 7. STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO GMINY I WARUNKI JEGO OCHRONY ...... 36 Budowa geologiczna ...... 36 Rzeźba terenu ...... 38 Warunki hydrologiczne ...... 40 Warunki klimatyczne ...... 43 Szata glebowa ...... 43 Szata roślinna i świat zwierzęcy ...... 45 Prawne formy ochronny przyrody...... 47 Źródła zagrożeń dla środowiska...... 55 Przydatność terenu gminy do rozwoju funkcji...... 59 8. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY ...... 63 Sytuacja demograficzna ...... 63 Struktura ludności ...... 64 Ruch naturalny ludności ...... 66 Ruch wędrówkowy ...... 68 Wykształcenie ...... 69 Bezrobocie ...... 70 Źródła utrzymania ...... 71 Warunki mieszkaniowe ...... 71 Infrastruktura społeczna ...... 72 Analiza silnych i słabych stron rozwoju gminy ...... 72 Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę ...... 81

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 2

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy ...... 87 Podsumowanie ...... 88 9. STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 89 Archeologia i historia osadnictwa na terenie gminy ...... 89 Dziedzictwo kulturowe gminy i zasady jego ochrony ...... 90 Gminna ewidencja zabytków ...... 93 10. BEZPIECZEŃSTWO LUDNOŚCI I MIENIA ...... 94 11. STAN PRAWNY GRUNTÓW ...... 95 12. WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 98 13. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH 98 14. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA ...... 100 15. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 101 16. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI, INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, STOPIEŃ UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ...... 102 Komunikacja ...... 102 Gospodarka odpadami ...... 108 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 110 Elektroenergetyka ...... 114 Gazownictwo ...... 115 Ciepłownictwo ...... 117 17. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PULICZNYCH .. 118 18. WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 119

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 3

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

1. WPROWADZENIE

Podstawa prawna

Niniejszy dokument – Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Tuchola, zwany dalej „Studium”, określa w sposób uporządkowany politykę przestrzenną gminy. Studium sporządzane jest na podstawie przepisów Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1073). Niniejsze studium jest zastępuje dotychczas obowiązujące Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola, zatwierdzonego Uchwałą Nr XLVIII/429/06 Rady Miejskiej w Tucholi z dnia 29 września 2006 r.

Studium sporządzone zostało w wyniku podjęcia przez Radę Miejską w Tucholi Uchwały Nr XI/101/2015 z dnia 23 października 2015 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola. Uchwałę poprzedziła analiza i ocena aktualności Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, uchwalona Uchwałą Nr XIII/105/11 z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola, podjęta na podstawie art. 32 ust. 2 ust. 3 Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w której stwierdzono konieczność dokonania zmian w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy. Analiza aktualności wykazała, że Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania powinna mieć na celu przede wszystkim dostosowanie wytyczonych dotychczas kierunków zagospodarowania przestrzennego do zaktualizowanych potrzeb wraz z określeniem możliwości potencjalnych zmian wykorzystania przestrzeni w zgodzie z przyjętymi celami rozwoju, poprzez wyznaczenie kolejnych potencjalnych terenów rozwojowych, dla których zamierza sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, bowiem przyjęte kierunki mają na celu służyć dalszemu rozwojowi gminy.

Zawartość merytoryczna Studium została określona w art. 10 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1078) Studium opracowano w oparciu o wymogi zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r. Nr 118 poz. 1233).

Cele opracowania Studium

Od uchwalenia poprzedniej wersji Studium w 2006 r. minęło już ponad 10 lat, w trakcie których zaszło wiele zmian w prawie, pojawiły się nowe lub zmienione zostały wówczas obowiązujące ustawy i rozporządzenia, ale przede wszystkim zmieniła się rzeczywistość gminy: struktura zatrudnienia, otoczenie biznesu, wyposażenie gminy, itp. U podstaw decyzji Rady Miejskiej w Tucholi

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 4

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 o przystąpieniu do sporządzenia Studium leżały również zadania, jakie nowy dokument powinien realizować:

• Studium ma odpowiadać na rosnące potrzeby miasta i gminy w zakresie wyznaczenia nowych terenów do kształtowania zabudowy. Jest to zadanie wynikające bezpośrednio z obserwowanego w ostatnich latach tzw. „boomu budowlanego”. Rosnąca presja ze strony inwestorów indywidualnych powoduje konieczność uregulowania kwestii terenów rozwojowych w skali ogólnogminnej.

• Dostosowanie stanu prawnego terenów na obszarze gminy do zmieniających się przepisów prawa. Głównym argumentem było pojawienie się terenów ochrony przyrody Natura 2000 w granicach gminy, a wraz z nimi ograniczeń i nakazów w stosunku do planowanych na tych terenach przedsięwzięć.

• Dostosowanie zapisów Studium do zmieniających się uwarunkowań infrastrukturalnych na terenie miasta i gminy Tuchola. Ostatnie lata obfitowały w przedsięwzięcia wodociągowe, kanalizacyjne i komunikacyjne. Zmienia się sposób prowadzenia gospodarki odpadami oraz sposób zaopatrzenie ludności w wodę i sposób prowadzenia gospodarki ściekowej. Coraz pełniejsza realizacja tych zadań, które aktualne były przez ostatnie 10 lat, stwarza możliwość wyznaczenia nowych kierunków, a jednocześnie umożliwia niezbędne zmiany w wykorzystaniu terenów tak, aby optymalnie wykorzystać powstałe już nowe inwestycje infrastrukturalne.

• Zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne wymuszają wskazanie obszarów, dla których przewiduje się lokalizację funkcji ponadlokalnych, czyli obszarów podlegających negocjacji administracji rządowej i lokalnej dla sprecyzowania wspólnej polityki w zagospodarowaniu tych obszarów.

• Studium odpowiedzieć ma także na potrzebę koordynacji zamierzeń administracji samorządowej w zakresie promocji terenów inwestycyjnych gminy, celem podniesienia jakości życia jej mieszkańców.

• Wyznaczenie obszarów, na których możliwe będzie lokalizowanie przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, w myśl przepisów odrębnych, szczególnie w zakresie energetyki wiatrowej, produkcji rolnej, itp.

• Uwzględnienie zmian wynikających z nowych przepisów dotyczących ochrony środowiska, w tym również dyrektyw unijnych, z uwzględnieniem położenia gminy w obszarze Natura 2000.

• Uwzględnienie programów gminy, powiatu i województwa w zakresie gospodarki wodno- ściekowej, gospodarki odpadami, energetyki cieplnej, elektroenergetyki.

• Wskazanie terenów z całkowitym zakazem zabudowy lokalizacji generatorów energii odnawialnej – w celu ochrony środowiska przyrodniczego oraz walorów krajobrazowych.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 5

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ponadto, Studium ma uwzględniać zmieniające się zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju gminy. Pomimo, że studium nie jest aktem prawa miejscowego, jego ustalenia są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych.

Zakres opracowania

Studium, jako jednostkowy dokument, opracowywane jest w kilku płaszczyznach, które wynikają z faktu, iż odnosi się ono zarówno do przestrzeni geograficznej jak i do czasu. Można zatem mówić o Studium w płaszczyźnie przestrzennej, czyli o granicach opracowania, o płaszczyźnie skali oraz płaszczyźnie czasu – interwału, który obejmuje opracowywana zamiana Studium, od czasu uchwalenia poprzedniego dokumentu do stanu dzisiejszego oraz częściowo wybiegającego w przyszłość.

Granice Studium określono na podstawie Państwowego Rejestru Granic oraz Państwowego Zasobu Geodezyjnego zdeponowanego w Starostwie Tucholskim. Załączniki graficzne opracowano w skali 1 : 25 000. Jest to podstawowa skala opracowania. Ponieważ Studium określa kierunki zagospodarowania przestrzennego, w tym wiodące funkcje terenów, nie pozwala ono na jednoznaczne rozstrzygnięcia, co do kwestii spornych, w skali poszczególnych działek geodezyjnych. Ze względu na skalę, symbole literowe i numery obszarów, o których mowa w art. 10 ust. 2 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wprowadzono jedynie w sytuacjach koniecznych do ich jednoznacznej identyfikacji.

Zakres tematyczny Studium odnosi się do zagadnień dynamicznych, tzn. zmiennych w czasie. Okres, w którym analizowane są zmiany w strukturze przestrzennej gminy, obejmuje najdalej ponad 10 ostatnich lat, od 2006 roku, czyli od roku, w którym opracowane było ostatnie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola. Okres ten pozwala uwzględnić zmiany w strukturze przestrzennej miasta i gminy, które nastąpiły w czasie ostatniego dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego, nie przewidywanego w takiej skali w poprzednim dokumencie. Należy pamiętać, że w ostatniej dekadzie miały miejsce zmiany w porządku prawnym, implementacja wielu przepisów dotyczących zagospodarowania przestrzeni, ochrony środowiska, itp. Dziesięć ostatnich lat to także liczne zmiany w strukturze rolnej, społecznej i gospodarczej na obszarze gminy, które znalazły odzwierciedlenie w ruchu budowlanym oraz w potrzebach i możliwościach rozwoju gminy Tuchola.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 6

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Studium opracowano w oparciu o wymogi zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r., nr 118, poz. 1233). Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola podlega uchwaleniu przez Radę Miejską w Tucholi.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 7

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

2. MATERIAŁY WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU STUDIUM

Przy opracowaniu studium korzystano z obowiązujących przepisów prawa, materiałów planistycznych aktualnie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dokumentów wyższej rangi oraz publikowanych i niepublikowanych danych dotyczących stanu zainwestowania oraz otoczenia biznesu, danych Urzędu Miejskiego w Tucholi i innych opracowań branżowych:

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Tuchola uchwalone uchwałą Nr XLVIII/429/06 Rady Miejskiej w Tucholi z dnia 29 września 2006 r.;

• Plan zagospodarowania przestrzennego województwa Kujawsko-Pomorskiego przyjęty Uchwałą Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego Nr XI/135/03 z dnia 26 czerwca 2003 r.;

• Program ochrony środowiska dla gminy Tuchola na lata 2004 – 2010 z perspektywą na lata 2011 – 2020, zatwierdzony Uchwałą nr XXV/199/04 Rady Miejskiej w Tucholi z dnia 24.09.2004;

• Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tuchola na lata 2012 – 2015 z perspektywą na lata 2016-2019 wraz z Prognozą Oddziaływania na Środowisko Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Tuchola na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2019, zatwierdzony Uchwałą nr XXIII/210/12 Rady Miejskiej w Tucholi z dnia 23 listopada 2012;

• Plan Gospodarki Odpadami przyjęty uchwałą Rady Gminy Tuchola Nr XXV/199/04 Rady Miejskiej w Tucholi z dnia 24 września 2004;

• Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektywą na lata 2018-2023, przyjęty uchwałą Nr XXVI/434/12 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 24 września 2012 r.;

• Wieloletnie Plany Inwestycyjne Gminy Tuchola przyjęte uchwałą Nr XX/161/08 Rady Miejskiej w Tucholi z dnia 25 stycznia 2008 r. w sprawie zmiany Wieloletniego Programu Inwestycyjnego Gminy Tuchola na lata 2006 – 2013;

• Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko- pomorskiego na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018 przyjęty Uchwałą Nr XVI/299/11 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 grudnia 2011 r.;

• Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko - Pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+, przyjęta Uchwałą Nr XLI/693/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 października 2013 r.;

• Strategia rozwoju obszaru Powiatu Tucholskiego, przyjęta uchwałą nr XVII/105/2016 Rady Powiatu Tucholskiego z dnia 17 marca 2016 r.;

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 8

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

• Decyzja Nr 3 Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 24 marca 2014 r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych (Dz. U. Min. Infrastr. z dnia 27 marca 2014 r. poz. 25);

• Rejestr zabytków woj. Kujawsko-Pomorskie gm. Tuchola, Wojewódzki Konserwator Zabytków;

• Gminna ewidencja zabytków;

• Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych, IMGW Gdynia, 2004;

• Mapa obszarów narażonych na ryzyko powodzi, RZGW Gdańsk, 2006;

• Natura 2000 - Standardowy formularz danych dla obszarów specjalnej ochrony (OSO) - PLB220009, dla obszarów spełniających kryteria obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OWZ), dla specjalnych obszarów ochrony (SOO) PLH040023;

• Rozporządzenie Nr 25/2003 Wojewody Kujawsko - Pomorskiego z dnia 29 października 2003 r. w sprawie ustanowienia planów ochrony dla rezerwatów przyrody (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2003 r. Nr 136 poz. 1876);

• Rozporządzenie Nr 9/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie ustanowienia planów ochrony dla rezerwatów przyrody (Dz. Urz. z 2004 r. Nr 20 poz. 229);

• Rozporządzenie nr 8 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 kwietnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Tucholskiego Parku Krajobrazowego w części województwa kujawsko-pomorskiego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2005 r. Nr 69 poz. 1326);

• Rozporządzenie Nr 59/2006 Wojewody Pomorskiego z dnia 15.05.2006 r. w sprawie Tucholskiego Parku Krajobrazowego. (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2006 r. Nr 58 poz. 3951);

• Rozporządzenie nr 2/2009 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Tucholskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 34 poz. 716 z dnia 15.04.2009 r.);

• Uchwała Nr XXXII/571/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 marca 2013 r. w sprawie zmiany statutu Tucholskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Kuj.- Pom. z 2013 r. poz. 1378);

• Zarządzenie Nr 17/0210/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody "Dolina Rzeki Brdy" (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2011 r. Nr 311 poz. 3389);

• Zarządzenie Nr 0210/3/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 19 czerwca 2013 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Bagno Grzybna” (Dz. Urz. Woj. Kuj.- Pom. z 2013 r. poz. 2238);

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 9

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

• Zarządzenie Nr 0210/4/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 19 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Bagno Grzybna” (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2013 r. poz. 2239);

• Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 18 stycznia 2016 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jeziorka Kozie” (Dz. Urz. z 2016 r. poz. 321);

• Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 18 stycznia 2016 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jezioro Zdręczno” (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2016 r. poz. 322);

• Raport o stanie środowiska w województwie kujawsko-pomorskim w 2009-2014 roku, Biblioteka Monitoringu Środowiska 2015;

• Pomiary natężenia pola elektrycznego i pola magnetycznego wykonane przez WIOŚ Bydgoszcz na terenie województwa kujawsko – pomorskiego w latach 2006-2013;

• Klasyfikacja stanu czystości jednolitych części wód płynących i zbiorników zaporowych w latach 2010 - 2014: ocena biologiczna i hydromorfologiczna, WIOŚ Bydgoszcz;

• Rejestr Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Tuchola:

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 10

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 1.Wykaz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola

Nazwa miejscowego planu zagospodarowania Sygnatura uchwały Rady Data publikacji w Dzienniku Lp. przestrzennego Miejskiej Urzędowym

1. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXII/191/96 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 10, poz. 52 terenu pod zabudowę letniskową we wsi Klocek, gm. w Tucholi z dnia 29 marca z dnia 23 maja 1996 r. Tuchola 1996 r.

2. Zmiana w miejscowym planie ogólnym XXIII/199/96 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 17, poz. 77 zagospodarowania przestrzennego gm. Tuchola we wsi w Tucholi z dnia 26 kwietnia z dnia 29 lipca 1996 r. Bladowo – dz. Nr 538/1 1996 r.

3. Zmiana w miejscowym planie ogólnym XXII/192/96 Rady Miejskie Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 10, poz. 53 zagospodarowania przestrzennego gm. Tuchola we wsi w Tucholi z dnia 29 marca z dnia 23 maja 1996 r. 1996 r.

4. Zmiana miejscowego planu ogólnego XXI/173/96 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 7, poz. 39 zagospodarowania przestrzennego gm. Tuchola w Tucholi z dnia 16 lutego z dnia 3 kwietnia 1996 r. 1996 r.

5. Zmiana w miejscowym planie ogólnym XXXIII/286/97 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 7, poz. 35 zagospodarowania przestrzennego gm. Tuchola we wsi w Tucholi z dnia 31 stycznia z dnia 19 marca 1997 r. Kiełpin - Wymysłowo 1997 r.

6. Zmiany miejscowego planu ogólnego XXXVIII/337/97 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 27, poz. zagospodarowania przestrzennego Gm. Tuchola w Tucholi z dnia 30 maja 1997 r. 137 z dnia 16 lipca 1997 r.

7. Zmiana w miejscowym planie ogólnym IV/26/98 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 7, zagospodarowania przestrzennego gm. Tuchola dot. dz. w Tucholi z dnia 11 grudnia poz. 30 z dnia 1 lutego 1999 r. Nr 318/3 w Kiełpinie 1998 r.

8. Zmiana w miejscowym planie ogólnym II/7/98 Rady Miejskiej w Tucholi Dz. Urz. Woj. Bydgoskiego Nr 66, zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola dot. z dnia 16 listopada 1998 r. poz. 428 z dnia 22 grudnia 1998 r. dz. Nr 769/1 w Kiełpinie

9. Zmiana miejscowego planu ogólnego XII/100/99 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 47, zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola w w Tucholi z dnia 28 maja 1999 r. poz. 403 z dnia 30 lipca 1999 r. zakresie terenu zabudowy usługowej, położonego we wsi

10. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XVIII/170/99 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 15, terenu pod zabudowę mieszkaniową cz. działki nr 29 w w Tucholi z dnia 17 grudnia poz. 97 z dnia 24 marca 2000 r. Mrowińcu Gm. Tuchola 1999 r.

11. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego XXII/226/2000 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj.- Pom. Nr 61, terenów położonych na obszarze gm. Tuchola we w Tucholi z dnia 24 marca poz. 504 z dnia 8 września 2000 r. wsiach Biała i Klocek 2000 r.

12. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXXII/8/2000 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom Nr 3, terenów położonych we wsi Mały Mędromierz w rejonie w Tucholi z dnia 17 poz. 31 z dnia 2 lutego 2001 r. Szosy Bydgoskiej listopada 2000 r.

13. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXV/246/2000 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 73, terenu pod zabudowę mieszkaniową i usługi cz. dz. Nr w Tucholi z dnia 16 czerwca poz. 577 z dnia 6 października 539/2 we wsi Kiełpin gm. Tuchola 2000 r. 2000 r.

14. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXX/274/2000 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 8, terenu pod zabudowę usługowo-mieszkalną obszaru w Tucholi z dnia 5 października poz. 60 z dnia 21 marca 2001 r. działki Nr 113/1 we wsi Mały Mędromierz gm. Tuchola 2000 r.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 11

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

15. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego XXII/227/2000 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 61, terenów położonych na obszarze gminy Tuchola we w Tucholi z dnia 24 marca poz. 505 z dnia 8 września 2000 r. wsiach: Biała, Bladowo, Kiełpin, Klocek, Legbąd, Mały 2000 r. Mędromierz i Stobno

16. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego XLVII/433/01 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 64, obejmujących treny położone we wsiach Legbąd, w Tucholi z dnia 14 grudnia poz. 1282 z dnia 18 czerwca Kiełpin, Wielka Komorza, Raciąż, Wysoka, Biała, 2001 r. 2002 r. Łosiny, Stobno, , Bladowo i Mały Mędromierz w gminie Tuchola

17. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XLIII/400/01 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 6, terenu zabudowy zagrodowej i usługowo-produkcyjnej w Tucholi z dnia 7 września poz. 123 z dnia 6 lutego 2002 r. części działki Nr 300/17 w Bladowie gm. Tuchola 2001 r.

18. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XLIII/401/01 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 6, terenu pod zabudowę mieszkalno-usługową działki Nr w Tucholi z dnia 7 września poz. 124 z dnia 6 lutego 2002 r. 272/1 oraz części działek Nr 268 i 272/3 w Bladowie 2001 r. gm. Tuchola

19. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego XLVII/434/01 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 64, obejmujących tereny położone we wsiach: Legbąd, w Tucholi z dnia 14 grudnia poz. 1281 z dnia 18 czerwca Biała, Rzepiczna i Kiełpin w gm. Tuchola 2001 r. 2002 r.

20. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego XIII/100/03 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 5, terenów położonych na obszarze gm. Tuchola, w w Tucholi z dnia 19 września poz. 41 z dnia 22 stycznia 2004 r. obrębie geodezyjnym Klocek, we wsiach Biała – dz. Nr 2003 r. 501/7 i Klocek – dz. Nr 112/9

21. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XIII/101/03 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 5, terenów położonych na obszarze gm. Tuchola, w w Tucholi z dnia 19 września poz. 42 z dnia 22 stycznia 2004 r. obrębie geodezyjnym Stobno 2003 r.

22. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego XXIX/240/08 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 15, terenów we wsiach Bladowo i Raciąż gm. Tuchola w Tucholi z dnia 21 listopada poz. 325 z dnia 24 lutego 2009 r. 2008 r.

23. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXXV/316/09 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 86, terenu pod zabudowę mieszkalno – usługową i w Tucholi z dnia 29 maja 2009 r. poz. 1493 z dnia 27 sierpnia produkcyjną działki nr 162 we wsi Bladowo 2009 r.

24. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XLIV/408/10 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 92, terenu pod zabudowę mieszkalno – usługową działek nr w Tucholi z dnia 26 marca poz. 1126 z dnia 20 maja 2010 r. 1042/3, 1042/4, 1042/14 i 1108 we wsi Nadolna 2010 r. Karczma

25. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XLIV/409/10 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 93, terenu ciągu pieszo – rowerowego i zieleni części w Tucholi z dnia 26 marca poz. 1142 z dnia 21 maja 2010 r. działek nr 112/13, nr 112/14, i nr 113 we wsi Klocek 2010 r. obręb geodezyjny Klocek Gm. Tuchola

26. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XLIV/410/10 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 96, terenu rekreacji indywidualnej, usług turystycznych i w Tucholi z dnia 26 marca poz. 1170 z dnia 27 maja 2010 r. zieleni działek nr 961, 962 i 976 w miejscowości Borki 2010 r.

27. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w XXX/219/17 Rady Miejskiej w Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom., poz. rejonie Wysokiej Wsi w obrębie ewidencyjnym Mały Tucholi z dnia 24 lutego 2017 r. 930 z dnia 2 marca 2017 r. Mędromierz gm. Tuchola

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 12

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 2. Wykaz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego miasta Tuchola

Lp. Nazwa mpzp Uchwała nr… Publikacja

1. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania XXIII/197/96 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 11, poz przestrzennego miasta Tuchola w Tucholi z dnia 26 kwietnia 57 z dnia 3 czerwca 1996 r. 1996 r.

2. Zmiana w miejscowym planie ogólnym XXIII/198/96 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 17, poz. zagospodarowania przestrzennego miasta Tuchola wraz z w Tucholi z dnia 26 kwietnia 76 z dnia 29 lipca 1996 r. miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego 1996 r. terenu pod usługi handlowe, garaże i parking przy ul. Nowodworskiego i Krzywej w Tucholi

3. Zmiana w miejscowym planie zagospodarowania XXXIV/303/97 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 12, poz przestrzennego miasta Tuchola oraz miejscowych planów w Tucholi z dnia 25 lutego 55 z dnia 7 kwietnia 1997 r. zagospodarowania przestrzennego terenów położonych 1997 r. przy ul. Świeckiej w Tucholi

4. Zmiana w miejscowym planie ogólnym miasta Tucholi XXXIX/347/97 Rady Miejskiej Dz.Urz. Woj. Bydg. Nr 31, poz w Tucholi z dnia 27 czerwca 164 z 31 lipca 1997 r. 1997 r.

5. Zmiana w miejscowym planie szczegółowego XLIII/385/97 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 46, poz zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa w Tucholi z dnia 24 października 256 z dnia 8 grudnia 1997 r. mieszkaniowego wielorodzinnego ul. Cegielniana w 1997 r. Tucholi

6. Zmiana w miejscowym planie ogólnego XLIX/432/98 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 27, poz zagospodarowania przestrzennego miasta Tucholi i w w Tucholi z dnia 27 marca 105 z dnia 18 maja 1998 r. sprawie miejscowy plan zagospodarowania 1998 r. przestrzennego terenu zabudowy mieszkaniowej przy ul. Mickiewicza w Tucholi

7. Zmiana w miejscowym planie ogólnym LI/455/98 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 34, poz zagospodarowania przestrzennego miasta Tucholi dla w Tucholi z dnia 19 maja 138 z 3 lipca 1998 r terenu położonego przy ul. Warszawskiej 1998 r.

8. Zmiana w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania II/6/98 Rady Miejskiej w Tucholi Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 66, poz przestrzennego miasta Tuchola z dnia 16 listopada 1998 r. 427 z dnia 22 grudnia 1998 r.

9. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu III/20/98 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 7, budownictwa mieszkaniowego przy ul. Reymonta w Tucholi z dnia 30 listopada poz. 29 z dnia 1 lutego 1999 r. 1998 r.

10. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego działki XIII/116/99 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 47, Nr 1112/1 przy ul. Warszawskiej w Tucholi w Tucholi z dnia 28 czerwca poz. 404 z dnia 30 lipca 1999 r. 1999 r.

11. Zmiana w miejscowym planie szczegółowego XIV/139/99 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 66, zagospodarowania przestrzennego osiedla budownictwa w Tucholi z dnia 27 sierpnia poz. 740 z dnia 25 października jednorodzinnego II w Tucholi, w rejonie ulic: 1999 r. 1999 r. Jana Pawła II – Wydmowa

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 13

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

12. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XVI/143/99 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 87, pod zabudowę mieszkaniową i usługi przy ul. Mickiewicza w Tucholi z dnia 8 października poz. 1002 z dnia 8 grudnia 56 w Tucholi 1999 r. 1999 r.

13. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XVIII/169/99 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 15, komunikacji w rejonie ul. Cegielnianej w Tucholi w Tucholi z dnia 17 grudnia poz. 96 z dnia 24 marca 2000 r. 1999 r.

14. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego XVIII/171/99 Rady Miejskiej DZ. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 17, terenów położonych w granicach administracyjnych w Tucholi z dnia 17 grudnia poz. 120 z dnia 4 kwietnia miasta Tuchola 1999 r. 2000 r.

15. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XXXVII/352/01 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 35, pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną działki Nr w Tucholi z dnia 30 marca poz. 564 z dnia 21 czerwca 1454/12 przy ul. Witosa w Tucholi 2001 r. 2001 r.

16. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XXX/27320/00 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 8, pod zabudowę mieszkalno-usługową obszaru działki Nr w Tucholi z dnia 5 października poz. 59 z dnia 21 marca 2001 r. 920/3 przy ul. Kochanowskiego w Tucholi 2000 r.

17. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XXXV/334/01 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 27, pod zabudowę mieszkalno-usługową dz. Nr 1715/2 przy w Tucholi z dnia 26 stycznia poz. 463 z dnia 25 maja 2001 r. ul. Przemysłowej w Tucholi 2001 r.

18. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu LI/463/02 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 68, usług i zieleni obszaru działek Nr 1662, 1663 i 1664 przy w Tucholi z dnia 5 kwietnia poz. 1449 z dnia 21 czerwca ul. Plaskosz w Tucholi 2002 r. 2002 r.

20. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XLIX/452/02 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 48, pod zabudowę mieszkalno-usługową obszaru działek Nr w Tucholi z dnia 1 lutego 2002 r. poz. 935 z dnia 3 czerwca 150/2 i 150/4 przy ul. Chojnickiej w Tucholi 2002 r.

21. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XLIX/451/02 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 48, usług, sportu i rekreacji, zieleni oraz komunikacji działki Nr w Tucholi z dnia 1 lutego 2002 r. poz. 934 z dnia 3 czerwca 1628 przy ul. Plaskosz w Tucholi 2002 r.

22. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego L/458/02 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. - Pom. Nr 59, terenów zabudowy mieszkaniowej, usług oraz rzemiosła w Tucholi z dnia 28 lutego poz. 1121 z dnia 13 czerwca produkcyjnego położonych w mieście Tucholi 2002 r. 2002 r.

23. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XI/91/03 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj., Kuj. – Pom. Nr urządzeń ciepłownictwa i komunikacji działki Nr 146922 w Tucholi z dnia 27 czerwca 109, poz. 1530 z dnia przy ul. Witosa w Tucholi 2003 r. 1 października 2003 r.

24. O miejscowych planach zagospodarowania XI/92/03 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr przestrzennego terenów zabudowy mieszkaniowej i usług w Tucholi z dnia 7 czerwca 109, poz. 1531 z dnia 1 położonych w mieście Tucholi 2003 r. października 2003 r.

25. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XIII/99/03 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 59, pod zabudowę mieszkaniową i usługowo-produkcyjną w Tucholi z dnia 19 września poz. 1121z dnia 13 czerwca działki Nr 944 i części działki Nr 945 przy ul. Mickiewicza 2003 r. 2002 r. w Tucholi

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 14

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

26. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu XXVII/234/04 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 8, powierzchniowej eksploatacji kruszywa części działki nr w Tucholi z dnia 26 listopada poz. 112 z dnia 9 lutego 2005 r. 1496/6 przy ul. Budowlanej w Tucholi 2004 r.

27. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XL/348/05 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 30, terenu działek nr 2276/3, 1780/19, 1780/13, 1780/16, w Tucholi z dnia 30 grudnia poz. 471 z dnia 09 marca 1780/11 w Tucholi przy ul. Bydgoskiej 2005 r. 2006 r.

28. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XL/349/05 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 30, terenu działek nr 1348/18, 1348/19, 1486/1, 1384/14, w Tucholi z dnia 30 grudnia poz. 472 z dnia 09 marca 1487/6, 1487/5, 1487/4 w Tucholi przy ul. Usługowej i ul. 2005 r. 2006 r. Transportowej

29. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XL/350/05 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 30, terenu działki nr 840 w Tucholi przy ul. Sępoleńskiej w Tucholi z dnia 30 grudnia poz. 473 z dnia 09 marca i ul. Wiejskiej 2005 r. 2006 r.

30. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XL/351/05 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 30, terenu działek nr 1793/9, 1793/10, 1793/12, 1815/8, w Tucholi z dnia 30 grudnia poz. 474 z dnia 09 marca 1815/2 1793/15, 1793/14, 1793/13, 1815/13, 1795/3, 2005 r. 2006 r. 1815/4, 1796/7, 1796/6, 1796/5, 1815/20, 3648, 3714, 181523 w Tucholi – regulacja rzeki Kicz

31. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XLVIII/430/06 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr terenu obejmujący obszar działek o nr ewid. 538/1 i 538/2, w Tucholi z dnia 29 września 138, poz. 2071 z dnia 10 położonych w Tucholi przy ulicy Chojnickiej 2006 r. listopada 2006 r.

32. Zmiana miejscowego planu zagospodarowania V/39/07 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 75, przestrzennego terenu w rejonie ulic Chojnickiej w Tucholi z dnia 23 lutego poz. 1211 z dnia 26 czerwca i Młyńskiej 2007 r. 2007 r.

33. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXIV/194/08 Rady Miejskiej (Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr terenów położonych w Tucholi w rejonie ulic Cegielnianej w Tucholi z dnia 30 maja 2008 r. 97, poz. 1550 z dnia 23 lipca i Przemysłowej 2008 r.

34. Zmiana w miejscowym planie zagospodarowania XXV/206/08 Rady Miejskie (Dz. Urz. Woj. Kuj. - Pom. Nr przestrzennego terenu pod usługi handlowe, garaże w Tucholi z dnia 26 czerwca 112, poz. 1824 z dnia 25 i parking przy ul. Nowodworskiego i ul. Krzywej w Tucholi 2008 r. sierpnia 2008 r.

35. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Stare XXVIII/231/08 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr Miasto” obejmujący część obrębu ewidencyjnego Tuchola w Tucholi z dnia 24 października 156, poz. 2426 z dnia 3 grudnia 2008 r. 2008 r.

36. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXIX/347/09 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. - Pom. Nr w Tucholi - ul. Podmiejska w Tucholi z dnia 23 października 140, poz. 2591 z dnia 24 2009 r. grudnia 2009 r.

37. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXIX/348/09 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj.- Pom. Nr 138, obejmujący działki nr 147/2, 149, 148/3, 148/4, 148/5 w Tucholi z dnia 23 października poz. 2576 z dnia 23 grudnia w Tucholi przy ul. Chojnickiej 2009 r. 2009 r.

38. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXIX/349/09 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. - Pom. Nr obejmujący działki nr 8691 i 8769 w Tucholi przy ul. w Tucholi z dnia 23 października 139, poz. 2588 z dnia 23 grudnia Mickiewicza 2009 r. 2009 r.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 15

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

39. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXIX/350/09 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj.- Pom. Nr 140, obejmujący działki nr 3660, 3661, 3662, 3663, 3664, w Tucholi z dnia 23 października poz. 2592 z dnia 24 grudnia w Tucholi przy ul. Usługowej 2009 r. 2009 r.

40. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu IV/21/11 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr 83, powierzchniowej eksploatacji kruszywa i komunikacji w Tucholi z dnia z dnia 28 poz. 608 z dnia 6 kwietnia działek nr 1649/2, nr 1649/3, nr 1651/13, nr 1651/14 i nr stycznia 2011 r. 2011 r. 1651/15 przy ulicy Plaskosz w Tucholi

41. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu IV/22/11 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr oczyszczalni ścieków w Tucholi w Tucholi z dnia z dnia 28 100, poz. 794 z dnia 26 kwietnia stycznia 2011 r. 2011 r.

42. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu IV/23/11 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom. Nr pod zabudowę mieszkaniową, usługową i zieleń w rejonie w Tucholi z dnia z dnia 28 152, poz. 1293 z dnia 7 lipca ulicy Kopernika w Tucholi stycznia 2011 r. 2011 r.

43. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XXXIV/288/13 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom., poz. Rudzki Most II obejmujący część obrębu ewidencyjnego w Tucholi z dnia z dnia 20 2883 z dnia 25 września 2013 r. Tuchola września 2013 r.

44. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego XIX/147/16 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom., poz. obejmującego działkę nr 1737/12, w obrębie w Tucholi z dnia z dnia 22 1517 z dnia 28 kwietnia 2016 r. ewidencyjnym Tuchola kwietnia 2016 r.

45. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w XXVIII/206/17 Rady Miejskiej Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom., poz. rejonie ulicy Chojnickiej w obrębie ewidencyjnym Miasto w Tucholi z dnia z dnia 20 444 z dnia 26 stycznia 2017 r. Tuchola. stycznia 2017 r.

46. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla XXXIII/235/17 Rady Miejskiej w Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom., poz. działki oznaczonej nr 1628 położonej w Tucholi przy ulicy Tucholi z dnia 31 marca 2017 r. 1863 z dnia 12 kwietnia 2017 r. Plaskosz

47. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w XXXV/240/17 Rady Miejskiej w Dz. Urz. Woj. Kuj. – Pom., poz. rejonie ulicy A. Janta - Połczyńskiego w obrębie Tucholi z dnia 27 kwietnia 2017 2184 z dnia 9 maja 2017 r. ewidencyjnym Miasto Tuchola r.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 16

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

3. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY

Gmina Tuchola znajduje się w północnozachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Miejsko-wiejski obszar gminy zlokalizowany jest pomiędzy 53°45´ a 53°32´ równoleżnikiem szerokości geograficznej północnej oraz 17°44´ i 18°03´ południkiem długości geograficznej wschodniej, zamykając granicą administracyjną obszar o powierzchni 23943 ha (239,4 km 2), w tym miasto 1741 ha (17,4 km2). W skład gminy Tuchola wchodzi 10 sołectw (Mały Mędromierz, Bladowo, Raciąż, Białowieża, Stobno, Kiełpin, Mała Komorza, Klocek, Rzepiczna, Legbąd) oraz miasto Tuchola.

Od północy gmina graniczy z gminą oraz , jest to zarazem fragment granicy całego województwa kujawsko pomorskiego, krańce te przebiegają głównie lokalnymi drogami i działami śródleśnymi. Od wschodu Tuchola graniczy z gminą Śliwice i , granica ma charakter częściowo naturalny (rzeka ), prowadzi także granicami działów leśnych. Od południa gmina graniczy z gminą , a od zachodu z gminą Kęsowo, w obu przypadkach jest to w większości przebiegu granica sztuczna.

Ryc. 1. Położone administracyjne gminy Tuchola

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 17

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym, obszar gminy Tuchola podzielony został pomiędzy 3 mezoregiony: Bory Tucholskie, Pojezierze Krajeńskie oraz Dolinę Brdy. Dla terenu gminy miejsko-wiejskiej Tuchola, charakterystyczna jest dwudzielność uwarunkowań środowiska przyrodniczego. Północna, wschodnia i centralna część gminy pokryta jest zwartym obszarem leśnym, w pozostałej natomiast znajdziemy tereny otwarte, w większości użytkowane rolniczo.

Ryc. 2. Położenie gminy na tle mezoregionów fizycznogeograficznych

W północnej części obszarów leśnych, wyróżniają się charakterystyczne wyspy śródleśne, są to tereny dolin cieków wodnych, małe wyspy morenowe oraz tereny wylesione dla potrzeb rolnictwa (łąkarstwa).

W części poza kompleksem leśnym również zauważalna jest wyraźna dwudzielność pomiędzy silnie rolniczo użytkowaną częścią centralno-zachodnią o glebach wysokich klas przydatności

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 18

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 rolniczej, a częścią południową, przeznaczoną głównie dla upraw niskoplonowych ze względu na gorsze warunki glebowe.

Z uwarunkowań tych wynika powstanie strefy ekotonowej – jest to strefa przejściowa pomiędzy obszarami leśnymi i nieleśnymi. Granica ta posiada często niejednoznaczna strefę przebiegu oraz charakteryzuje się wzajemnym przenikaniem wpływu terenów leśnych i rolniczych.

Ryc. 3. ukazuje charakterystykę ogólnego użytkowania terenów gminy i miasta Tuchola. Użytkowanie terenu wynika głównie z uwarunkowań litologiczno-klimatycznych. Tereny zalesione stanowią 48 % powierzchni gminy, użytki rolne 47 %, obszary zurbanizowane 3,5 %, a pozostałe tereny oraz wody i obszary podmokłe 1,5 % (na podstawie danych CLC 2008 - Corine Land Cover1). Część południowo-zachodnia, położona na obszarze wysoczyzny, posiada cechy przyrodnicze i uwarunkowania środowiskowe charakterystyczne dla terenów sąsiadujących z nią od strony wschodniej i południowej. Są to otwarte, bezleśne tereny rolnicze, z rozwiniętą strukturą agrarną. Środowisko w wielu komponentach zostało znacznie przekształcone przez wieloletnią produkcję rolną. Enklawą częściowo naturalnego krajobrazu jest dolina rzeki Brdy będąca naturalnym korytarzem ekologicznym, który kontynuuje się poza obszarem gminy w kierunku południowym, zgodnie z biegiem rzeki. W większości przypadków tereny te charakteryzują się także dobrą ekspozycją widokową.

Drugą część gminy stanowią tereny położone w obrębie Borów Tucholskich. Jest to zalesiona część gminy. Pojawiają się w niej niewielkie enklawy śródleśne o innym charakterze zabudowy i innym kierunku przekształceń niż na wysoczyźnie, głównie na skutek uzyskania terenów do produkcji rolniczej i podporządkowywaniu środowiska gospodarce człowieka (Łosiny, Legbąd, Rzepiczna, Klocek, Biała). W efekcie na terenie gminy można wydzielić jednostki o podobnych uwarunkowaniach ekologicznych i podobnej strukturze fizjonomicznej nazywane geokompleksami krajobrazowymi. Geokompleksy zostały wykorzystane do oceny warunków środowiska na terenie gminy oraz określenia uwarunkowań i przyszłych kierunków zagospodarowania przestrzennego.

1 Jednostką odpowiedzialną za realizację projektu CLC2008 w Polsce jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, pełniący rolę Krajowego Punktu Kontaktowego ds. współpracy z EEA. Bezpośrednim wykonawcą prac był Instytut Geodezji i Kartografii. Środki finansowe przeznaczone na realizację projektu krajowego CLC2008 pochodziły ze źródeł Europejskiej Agencji Środowiska i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej www.clc.gios.gov.pl

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 19

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 3. Struktura użytkowania terenu gminy (dane CLC 2008)

Położenie gminy Tuchola wiąże się z określonymi konsekwencjami dla użytkowania terenów. Bory Tucholskie położone na obszarach o słabszych glebach dla użytkowania rolniczego, od wieków były dużym i zwartym kompleksem leśnym o znaczeniu krajowym. Ważną cechą położenia gminy jest fakt, iż jej znaczna część jest zalesiona i objęta kilkoma formami ochrony przyrody, co często w znaczącym stopniu ogranicza rozwój gospodarczy tych terenów. Wzajemne przenikanie się kompleksów leśnych oraz terenów zurbanizowanych i rolniczych ukierunkowały zarówno procesy naturalne, jak i społeczno-ekonomiczne, wiele cech środowiska i zagospodarowania gminy nawiązuje do tego kierunku. Las, którego zasięg wynik a głównie

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 20

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 z warunków siedliskowych, ukształtował nie tylko strefy glebowe, stosunki wodne i topoklimatyczne, ale również rozwój infrastruktury drogowej i osadnictwa. W efekcie główne powiązania przyrodnicze skierowane są w gminie na zewnątrz, do okolicznych terenów Borów Tucholskich. Główne powiązania społeczno-gospodarcze gminy ukierunkowane są w osi linii kolejowej i drogowej Chojnice – Bydgoszcz, wynikają one przede wszystkim z dostępności komunikacyjnej oraz podobnej charakterystyki społeczno-administracyjnej Tucholi i Chojnic. Podrzędne powiazania społeczno-gospodarcze gminy, skierowane są do sąsiednich jednostek miejskich i gminnych (Czersk, Śliwice, Cekcyn, Kęsowo), wynikają one z powiazań gospodarczych (zakłady pracy, markety) i usług publicznych (szkoły średnie, Władze Powiatu, specjalistyczne ośrodki zdrowia). Takie zróżnicowanie wpływa na uwarunkowania rozwoju gminy zarówno w strefie planowania jak i późniejszej realizacji celów polityki przestrzennej.

Główne powiązania ekologicznie skierowane są w stronę obszaru Borów Tucholskich. Korytarz ekologiczny rzeki Brdy oraz otaczające go kompleksy leśne, przylegające do gminy od północy i wschodu, stanowią jedną większą całość funkcjonalną. Północna, zalesiona część gminy funkcjonuje w ramach kompleksu leśnego ściśle powiązanego z zalesionymi częściami sąsiednich gmin.

Ryc. 4. Główne kierunki powiązań gminy

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 21

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEJ RANGI

Ustalenia Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko- pomorskiego

Według diagnozy zawartej w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko- pomorskiego, zakwalifikowana została do północnego obszaru uwarunkowań. Obszar ten ma charakter wielofunkcyjny, z dużym znaczeniem funkcji turystycznej, leśnej i rolniczej. Funkcja turystyczna stanowi największą szansę dla rozwoju regionu. Obszar charakteryzuje relatywnie wysoki stan rozwoju sieci wodno-ściekowej i opadowej:

• problemami dla obszaru są: o mała liczba miast, o mała efektywność rolnictwa, o niekorzystna sytuacja rynku pracy, o niezbyt korzystne przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa, o słaba dostępność komunikacji kolejowej i relatywnie słaba drogowej, o ograniczenia rozwoju pewnych rodzajów działalności wynikające z dużego udziału obszarów chronionych; • wystosowano również predyspozycje dla rozwoju określonych funkcji: o przedsiębiorczość – szczególnie działania związane z gospodarką leśną oraz przetwórstwem rolno i leśno-spożywczym, o rolnictwo – rozwój rolnictwa ekologicznego oraz funkcji pozarolniczych w gospodarstwach, np. agroturystyka, o turystyka – intensyfikacja działalności turystycznej, rozwój edukacji ekologicznej, korzystne warunki dla agroturystyki; • dla poprawy struktury funkcjonalno-przestrzennej, niezbędny jest dynamiczny rozwój miasta Tucholi; • obszar miasta, w odróżnieniu od obszaru gminy charakteryzuje się korzystną sytuacją demograficzną; • Tuchola stanowić ma ośrodek subregionalny w skali województwa, o funkcjach związanych z obsługą ruchu turystycznego; • obszar gminy stanowić ma również ważny element wojewódzkiego systemu ekologicznego; • ze względu na potencjał ośrodka stołecznego, kształtowanie układu osadniczego powinno postępować w taki sposób, aby wzmocnić funkcje ponadlokalne Tucholi; • wzmacnianie funkcji ośrodka ponadlokalnego powinno następować poprzez: o rozwój szkolnictwa wyższego, o rozbudowę bazy lecznictwa szpitalnego, o rozwój centrów obsługi ruchu turystycznego,

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 22

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

o wzmacnianie sektora finansowo-bankowego, o rozwój instytucji wspomagających przedsiębiorczość; • zgodnie z Programem zwiększenia lesistości i zadrzewień w latach 2001-2020, zaleca się zwiększenie lesistości obszaru, poprzez zalesianie najsłabszych klas bonitacyjnych mało przydatnych dla gospodarki gleb; • prowadzenie ochrony obszarów o wysokich wartościach środowiska przyrodniczego i kulturowego; • zaleca się rekultywację terenów po zlikwidowanych mogilnikach w Kiełpinie.

Ustalenia Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020

• rozwój specjalistycznej oferty turystycznej, przy wykorzystaniu walorów przyrodniczych i kulturowych Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie; • planowana budowa obwodnicy Tucholi, Bladowa i Płazowa (droga DW240); • działania inwestycyjne na drodze powiatowej 1015C Tuchola-Tleń, będącej ważnym elementem dojazdowym do połączenia węzła komunikacyjnego autostrady A1; • prace studialne na rzecz przywrócenia linii kolejowej Maksymilianowo – , powrót do idei szybkiego połączenia kolejowego Bydgoszczy z Tucholą i Koronowem; • utworzenie Narodowego Centrum Radioastronomii i Inżynierii Kosmicznej z Radioteleskopem Hevelius w Borach Tucholskich; • rozwój Turystki Zdrowotnej w Borach Tucholskich; • sieć wiosek tematycznych w Borach Tucholskich jako modelowy przykład wykorzystania zasobów; • kompleksowe zagospodarowanie i promocja „szlaków borowiackich”.

Ustalenia pozostałych dokumentów rangi ponadlokalnej

Strategia rozwoju obszaru Powiatu Tucholskiego określa:

• najważniejsze zagrożenia rozwoju powiatu: o likwidacja lub znaczne ograniczenie połączeń kolejowych z Bydgoszczą; o niepowodzenie procesów rozwoju społecznego; o niepowodzenie rozwoju działalności turystycznych; • najważniejsze potrzeby rozwojowe w obszarze powiatu tucholskiego: o poprawa poziomu wykształcenia na wszystkich poziomach kształcenia; o redukcja bezrobocia wśród osób o najniższym poziomie wykształcenia; o rozwój usług socjalnych, w tym opiekuńczych; o utrzymywanie obecnego stanu bardzo wysokiej aktywności społecznej; o unowocześnianie i rozbudowa bazy lokalowej usług publicznych;

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 23

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 o konieczność wyznaczenia i uzbrojenia terenów rozwojowych umożliwiających rozwój przedsiębiorczości na dużą skalę; o poprawa poziomu kształcenia na poziomie zawodowym; o zapewnienie właściwego stanu technicznego dróg; o konieczność rozwoju transportu publicznego; o dalszy rozwój gospodarki wodno-ściekowej; o kontynuacja działań w sferze efektywności energetycznej; o kontynuacja działań na rzecz rozwoju infrastruktury informatycznej; o konieczność aktualizacji (zmiany) obowiązujących studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 24

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU

Ustalenia Studium, które nie jest aktem prawa miejscowego, a jedynie „aktem kierownictwa wewnętrznego gminy”, realizowane są poprzez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Tuchola z 2006 roku było systematycznie wykorzystywane zgodnie z przepisami, do opracowywania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Ryc. 5. Tereny posiadające obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

Zgodnie ze stanem na dzień 1 czerwca 2016 roku, na obszarze gminy obowiązuje 70 uchwał dotyczących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Tabela 1. i 2., Ryc. 5.). Plany te obejmują obszar o łącznej powierzchni 548,6 ha, co stanowi 2,3% powierzchni gminy, z

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 25

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 tego 26 planów uchwalonych zostało dla obszarów pozamiejskich gminy (łączna powierzchnia 155,1 ha i 0,7% pow. obszarów wiejskich gminy) oraz 44 uchwały dotyczące MPZP miasta Tuchola (łączna powierzchnia 393,5 ha co stanowi 22,2% pow. miasta).

Zważając na duży udział w powierzchni gminy obszarów, których bezpośrednim zarządcą są Lasy Państwowe, wynik ten jest znaczący. Średnia wielkość planu miejscowego w gminie Tuchola wynosi 9,1 ha, największy z planów ma natomiast 183,5 ha. Plany dotyczą z reguły zespołów sąsiadujących ze sobą działek. Sporadycznie występują małe plany, dotyczące pojedynczej działki ewidencyjnej. W obowiązujących planach miejscowych wyznaczono ok oło 850 terenów planistycznych, co daje średnią około 12 wydzieleń na uchwałę.

Analizując przeznaczenie terenów planistycznych obowiązujących MPZP, zauważalna jest znacząca przewaga funkcji mieszkalnictwa jednorodzinnego, w drugiej kolejności usług (w tym usług sportu, rekreacji i turystyki). Znaczny jest również udział terenów komunikacji (w tym publicznej i wewnętrznej oraz parkingów), które towarzyszą obszarom zainwestowanym. Duża część obszarów planistycznych przedstawia zasady zagospodarowania terenów zielonych (parków i terenów zieleni publicznej), występują one jednak głównie w stosunkowo „nowych” planach miejscowych, uchwalonych po 2008 roku. Zauważalna jest również zdecydowana koncentracja terenów objętych planem miejscowym w strefie miasta Tuchola oraz na zainwestowanych obszarach podmiejskich.

W latach 2010-2015 na terenie gminy wydano łącznie 662 decyzje ustalające warunki zabudowy oraz 195 decyzji dotyczących lokalizacji celu publicznego.

104 100 77 76 80 67 62 59 60 49 40 41 34 40 27 26 17 20 6 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 (stan na 7.IV)

MIASTO GMINA

Ryc. 6. Zestawienie liczby wydanych decyzji ustalającej warunki zabudowy

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 26

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

50 46 36 40 33 30 27 30 23 20 20 21 20 14 11 10 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 (stan na 7.IV)

Ryc. 7. Zestawienie liczby wydanych decyzji lokalizacji inwestycji celu publicznego

Wnioski dotyczące ustalenia warunków zabudowy dotyczyły w przeważającej wielkości zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, a w dalszej kolejności infrastruktury, zabudowy gospodarczej, produkcyjnej i usługowej. Koncentracja decyzji poza obszarem miejskim dotyczyła głównie strefy podmiejskiej oraz miejscowości zlokalizowanych przy głównych arteriach komunikacyjnych (Bladowo, Stobno, Raciąż, Legbąd). Decyzje lokalizacji zabudowy celu publicznego dotyczyły w dużej części obszarów komunikacyjnych.

Powyższe dane pozwalają stwierdzić, iż obecnie obowiązujące Studium w sposób prawidłowy i kompletny pozwala wyznaczyć tereny dogodne dla zainwestowania. Niemniej jednak zmieniające się przepisy prawa, tendencje dotyczące migracji ludności z miasta do stref podmiejskich, także duży rozwój indywidualnych gospodarstw, wymagają korekt i aktualizacji dotychczasowych warunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Tabela 3. Zmiany struktury użytkowania terenów gminy Tuchola (źródło: BDL GUS)

Grunty leśne oraz Użytki rolne Grunty zabudowane i zurbanizowane Rodzaj zadrzewione Użytki Wody Nieużytki Rok jedn. grunty razem razem tereny tereny razem ekol. lasy teryt. orne z pozostałymi z pozostałymi mieszk. produkcyjne z pozostałymi w ha miasto 644 783 458 465 156 87 453 41 3 22 2012 gmina 7944 9509 11005 11099 92 5 511 554 231 286 miasto 642 777 460 467 157 89 458 41 3 21 2013 gmina 7944 9510 11005 11099 95 5 514 554 231 282 miasto 640 775 458 465 161 87 461 41 3 22 2014 gmina 7940 9509 11006 11101 97 5 515 554 231 280

Tabela 3. zawiera informacje dotyczące zmian struktury użytkowania terenów gminy. Zauważalny jest wzrost powierzchni obszarów zabudowy mieszkaniowej zarówno na obszarze miasta jak i na terenach wiejskich. Świadczy to o intensyfikacji zabudowy. Zaobserwować możemy również nieznaczny spadek powierzchni gruntów ornych i sumy użytków rolnych, co może mieć związek z rozwojem funkcji obszarów zurbanizowanych i zainwestowanych, ponieważ nie odnotowano zmian w powierzchni obszarów leśnych oraz nieużytków. Z analizy danych statystycznych wynika, że obszar gminy Tuchola cechuje się względną stabilnością funkcji przeznaczenia terenów.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 27

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Funkcje rolnicze dominują głównie na bezleśnych obszarach wysp morenowych, na terenach o wyższych kasach bonitacyjnych. Najdogodniejsze warunki dla rolnictwa występują na obszarze obrębu Stobno, Bladowo, Kiełpin, Raciąż oraz Wielka Komorza.

Tereny produkcyjne w znaczącej większości występują w Tucholi, nie tworzą większych skupisk na pozostałym obszarze gminy. Tereny przemysłowe w gminie nie są strefami przemysłowymi, w rozumieniu przepisów ochrony środowiska. Produkcja w Tucholi jest głównie nastawiona na zaspokajane potrzeb lokalnej ludności, ekspedycję wyrobów przemysłu drzewnego oraz hodowlę ryb.

Tereny funkcji turystycznych zlokalizowane są głownie na obszarze Tucholi (baza noclegowa i gastronomiczna), nad terenami jezior i rzeki Brdy (infrastruktura rekreacyjna) oraz w kompleksie Borów Tucholskich (, ścieżki rowerowe, ekoturystyka). Istotnym elementem rozwoju funkcji turystycznej jest rzeka Brda i związana z nią infrastruktura turystyczna (wypożyczalnie kajaków, przystanie, pola namiotowe).

Funkcje ekologiczne dominują na terenie kompleksu leśnego Borów Tucholskich oraz w dolinie rzeki Brdy. Cennymi elementami wzbogacającymi funkcję ekologiczną są liczne formy ochrony przyrody (w tym rezerwaty przyrody), ścieżki ekologiczne (Woziwoda) oraz bogate tradycje gospodarki leśnej.

Sieć komunikacyjna gminy oparta jest na linii kolejowej (relacji Chojnice – Bydgoszcz) oraz sieci dróg klasy wojewódzkiej, powiatowej oraz gminnej. Większość dróg publicznych ma charakter lokalny, łączą Tucholę z innymi miastami regionu, jako drogę tranzytową wymienić można jedynie trasę Chojnice – Świecie.

Sieć osadnicza gminy składa się z 58 zamieszkiwanych miejscowości oraz 10 sołectw:

• Sołectwo Bladowo – obejmuje wsie Bladowo i Słupy oraz przysiółki: Nad Bladówkiem i Bladowo- Wybudowanie; • Sołectwo Kiełpin – wieś Kiełpin, osada Wymysłowo oraz przysiółki: Jesionowo, Pod Lasem, Stegny, Wiśniówka, , , Kiełpin- Wymysłowo; • Sołectwo Klocek – wsie: Klocek i Biała, osady: Dziekcz, Woziwoda i Zielona Łąka, leśniczówka Zielonka, przysiółki: Klocek-Wybudowanie i oraz kolonię ; • Sołectwo Legbąd – wsie: Legbąd i Łosiny, osady: Końskie Błota, Radonek, , Lasek i kolonie: Brody, , Niwki i Koślinka; • Sołectwo Mała Komorza – Mała Komorza i Wielka Komorza oraz osada Dąbrówka; • Sołectwo Mały Mędromierz – wieś Mały Mędromierz oraz przysiółki: Huby, , Przy Szosie Sępoleńskiej, Przy Szosie Bydgoskiej, Wysoka Wieś; • Sołectwo Raciąż – obejmuje wsie: Raciąż i , osady: Wysoka, Raciąski Młyn, Wysocki Młyn, , Nadolnik oraz przysiółek Borki; • Sołectwo Rzepiczna – wieś Rzepiczna, kolonię Barłogi oraz leśniczówkę Barłogi;

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 28

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

• Sołectwo Stobno – wieś Stobno, osada Lubierzyn oraz przysiółki: Stobno-Borki, Pod Komorzą, Tajwan; • Sołectwo Białowieża – obejmuje osadę Białowieża. Strukturę charakteru budynków sieci osadniczej przedstawia Tabela 4. Poniżej zamieszczono też ryciny prezentujące koncentracje wybranych typów funkcjonalnych budynków.

Tabela 4. Struktura funkcji budynków sieci osadniczej (dane EGiB)

-

niemieszkalne

SUMA

sportowe rolnictwa

łączności

usługowe

magazynowe

budynki biurowe

opieki medycznej

budynki handlowo

budynki mieszkalne

budynki transportu i

kultury oraz budynki

budynki produkcyjne,

budynki przemysłowe

jednostka terytorialna

budynki oświaty, nauki i

zbiorniki, silosy i budynki

budynki szpitali i zakładów

inne budynki usługowe i gospodarcze dla

gmina 1709 20 45 17 5 8 0 17 1991 999 4811

miasto 2300 180 1331 246 142 70 29 56 513 1991 6858

SUMA 11669

2500 2300 1991 1991 2000 1709

1500 1331 999 1000 513 500 246 180 142 20 45 17 5 8 70 0 29 17 56 0

GMINA MIASTO

Ryc. 8. Zestawienie struktury funkcji budynków sieci osadniczej gminy

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 29

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 9. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji mieszkaniowej

Ryc. 10. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji produkcyjnej

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 30

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 11. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji produkcji, usług i gospodarczej dla rolnictwa

Ryc. 12. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji usług publicznych

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 31

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Charakter administracyjny miasta Tuchola (siedziba władzy gminnej i powiatowej), zapewnia koncentrację zabudowy w tym właśnie rejonie. Proces ten sprzyja rozwojowi społeczno- gospodarczemu i przestrzennemu, poprzez koncentrację usług pełniących funkcje centrotwórcze. Wartość 200 osób jest uznawana za wartość graniczną, powyżej której miejscowość nabiera cech demograficznych ułatwiających rozwój, miejscowości ce mają szansę na rozwój demograficzny poprzez reprodukcję rozszerzalna, a uzasadnione staje się lokowanie usług oraz inwestycje w infrastrukturę miejscowości.

Gmina Tuchola ukazuje charakterystyczny czterostopniowy podział hierarchii osadniczej. Głównym pionem sieci jest ośrodek centrotwórczy Tuchola. Drugi stopień reprezentują miejscowości strefy podmiejskiej, których ludność i charakterystyka są bezpośrednio związane z Tucholą, zaliczyć do nich należy Mały Mędromierz, Bladowo oraz Kiełpin. Trzecim stopniem są mniejsze jednostki centrotwórcze: Raciąż, Legbąd, Stobno, posiadające funkcje usługowe, produkcyjne, edukacyjne i częściowo usług publicznych. Ostatni stopień hierarchii to pozostałe miejscowości, przeważnie uzależnione od większych miejscowości, często nie posiadające funkcji usługowych oraz produkcyjnych.

Wśród ważnych elementów hierarchii osadniczej wymienić należy funkcję usług publicznych i administracyjnych, do podstawowych jednostek organizacyjnych szczebla gminnego zaliczyć należy:

• Ośrodek Pomocy Społecznej; • Gminny Zespół Oświatowy; • Tucholski Ośrodek Kultury (z WDK w Raciążu); • Miejska Biblioteka Publiczna (z filią w Raciążu); • Ośrodek Sportu i Rekreacji; • Przedsiębiorstwo Komunalne; • Przedszkole nr 1 - ul. Bydgoska 13A w Tucholi; • Przedszkole nr 2 – ul. Piastowska 32 w Tucholi; • Gimnazjum nr 1 w Tucholi– ul. Piastowska 23 w Tucholi; • Gimnazjum nr 2 w Stobnie; • Szkoła Podstawowa nr 1 – ul. Szkolna 4 w Tucholi; • Szkoła Podstawowa nr 3 – ul. Pocztowa 10 w Tucholi; • Szkoła Podstawowa nr 5- ul. Świecka 105 w Tucholi; • Szkoła Podstawowa w Stobnie; • Szkoła Podstawowa w Kiełpinie; • Szkoła Podstawowa w Raciążu; • Szkoła Podstawowa w Legbądzie; • Przedsiębiorstwo Komunalne w Tucholi Sp. z o.o. W strukturze sieci osadniczej od niedawna należy wyróżnić miejscowość Fojutowo, posiadającą funkcję ponadgminną (turystyka, rekreacja, funkcja reprezentacyjna) oraz Woziwodę, która stanowi ważny element funkcji ekologicznej i gospodarki leśnej.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 32

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

6. STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY

Dotychczasowe zagospodarowanie terenu gminy Tuchola zostało ukształtowane w wyniku splotu czynników środowiskowych, społecznych, gospodarczych oraz kulturowych. Strukturalny podział terenów gminy obejmuje trzy zasadnicze jednostki:

• jednostkę leśną – obejmuje kompleks leśny będący w większości własnością Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe;

• jednostkę wysoczyznową, o budowie wysoczyzny morenowej, rozwiniętej sieci osadniczej i zagospodarowaniu osadniczo – rolniczym;

• jednostkę leśno-gospodarczą – obejmuje fragment zalesionej doliny Brdy wraz z terenami zabudowy rozproszonej.

Poszczególne jednostki dzielą się na podjednostki niższego rzędu, które pomimo różnic posiadają wiele cech wspólnych. Szczegółowy podział na jednostki oraz ich cechy charakterystyczne opisano w dalszej części opracowania. Na bazie głównych jednostek funkcjonalno-przestrzennych określone zostały kierunki dalszego zagospodarowania gminy.

O ile w obrębie jednostek leśnych nie ma istotnych układów urbanistycznych, o tyle główne elementy sieci osadniczej znajdują się w obrębie jednostki wysoczyznowej. Główne parametry ładu przestrzennego dotyczą wielkości i jakości (wyglądu zewnętrznego budynków – elewacji, materiałów wykończeniowych, płotów itp.) zabudowy oraz jej wzajemnego usytuowania. Poza tym na obszarach poszczególnych jednostek istnieją ograniczenia w swobodnym kształtowaniu ładu przestrzennego, które odgrywały istotną rolę w ich układzie urbanistycznym. Ograniczenia te to przede wszystkimi bariery przyrodnicze i środowiskowe (w tym obszary objęte formami ochrony przyrody, zgodnie z dokumentami wyższej rangi) oraz ograniczenia prawne i organizacyjne oraz wynikające ze sposobów dotychczasowego zagospodarowania terenów. Wśród głównych barier rozwoju przestrzennego gminy należy obecnie wymienić:

• wyspowy charakter terenów zainwestowanych, otoczonych lasami w części północnej gminy;

• ukształtowany, nie modernizowany i trudny do modernizacji układ sieci komunikacyjnej;

• istniejąca zwarta zabudowa w obrębie głównych miejscowości: Tuchola, Kiełpin, Stobno, Raciąż, Legbąd, Bladowo.

Uwarunkowania te powodują, że większość dotychczasowej działalności budowlanej koncentruje się w najsilniej rozwiniętej jednostce centrotwórczej - Tucholi. Większość mieszkalnictwa, rolnictwa i usług zlokalizowana jest w południowej, bezleśnej części gminy. Jednocześnie otoczenie gminy sprawia, że podjednostki te mają niewielki kontakt funkcjonalny z otoczeniem. Zagospodarowanie tych jednostek odbywało się głównie w ramach istniejącej zwartej zabudowy, w formie zabudowy uzupełniającej, wypełniającej niezainwestowane przestrzenie oraz wzdłuż dróg. Taki model rozwoju sprzyja, ze względów ekonomicznych i ekologicznych, racjonalnemu

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 33

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 zarządzaniu gminą, w przeciwieństwie do rozpraszania zabudowy na terenach rolnych w formie zabudowy siedliskowej, które należy uznać za zjawisko niekorzystne.

Na przeważającym obszarze gminy zabudowa rozwijała się w systemie ruralistycznym. Tuchola posiada układ zabudowy typu wielodrożnicy. W Raciążu, Legbądzie, Wielkiej Komorzy, Bladowie i Kiełpinie zachowały się cechy układu ulicowego, w Stobnie zaś układu owalnicowego. Pozostałe wsie gminy mają przeważnie charakter wielodrożnic bądź typowy charakter wsi o zabudowie rozproszonej.

Najskuteczniejszym czynnikiem porządkującym zabudowę, a tym samym zasadniczo wpływającym na tworzenie ładu przestrzennego, jest możliwość zachowania w miarę jednolitej linii zabudowy projektowanych obiektów, ich wysokości, ich gabarytów i geometrii dachów. Warunki te są stosunkowo łatwe do wprowadzenia na terenach niezainwestowanych, ale na terenach już zabudowanych wszelkie zmiany wymagają dość długiego okresu czasu na dostosowanie do nowych uregulowań w tym zakresie.

Generalnie na terenie gminy nie ma zestawień różnych, nieprzystających do siebie typów i zespołów zabudowy. Istniejące tego rodzaju obiekty to przede wszystkim bloki mieszkalne wielorodzinne, znajdujące się w Wielkiej i Małej Komorzy. Pod kątem ładu przestrzennego pozytywnie oceniane są nowe zabudowania w centrum Tucholi (powstałe w ostatnim dwudziestoleciu), zarówno z zakresu budownictwa mieszkaniowego jak i usługowego. O wysokich walorach zespołów nowej zabudowy decyduje atrakcyjność brył budynków, ekspozycja oraz wysoka jakość wykończenia.

Wcześniejsza analiza obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy wykazała, że dokumenty te, w znacznej części, sporządzane były dla niewielkich obszarów oraz w rozdrobnieniu, które umożliwiało określenie ładu przestrzennego jedynie w stosunku do najbliższego sąsiedztwa. Wobec braku na znacznych obszarach gminy (szczególnie rozwojowe obszary podmiejskie i niezainwestowane obszary wsi) miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego określenie sposobu zagospodarowania i warunków zabudowy terenu dla nowo realizowanych zamierzeń inwestycyjnych następuje najczęściej w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Duży udział realizacji inwestycji w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w stosunku do realizacji zabudowy w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego świadczy o znacznej wolności w zakresie zabudowy w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, co nie sprzyja utrzymaniu ładu przestrzennego zarówno w aspekcie wizualnym jak i ekonomicznym w odniesieniu do infrastruktury technicznej i drogowej.

Częściowym rozwiązaniem problemu byłoby sporządzanie miejscowych planów dla terenów o znacznej powierzchni, przewidzianych w obecnym Studium jako tereny inwestycyjne . Plany takie zapewnią spójność koncepcji przestrzennej gminy oraz umożliwią uwzględnienie szerszego spektrum uwarunkowań, zarówno środowiskowych jak i prawnych.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 34

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Oceniając istniejącą strukturę funkcjonalną gminy dostrzega się znaczne zróżnicowanie kształtujących się stref zarówno pod względem intensywności, wielkości i wiodących funkcji. Na ww. zróżnicowanie mają wpływ znaczne powierzchnie kompleksów lasów rozdzielających zgrupowania osadnicze. Osadnictwo jest wyraźnie zróżnicowane w poszczególnych strefach . Strefy osadnicze nie są jednorodne funkcjonalnie, ale wiążą je ośrodki obsługujące ze szkołami podstawowymi na czele. Główne czynniki mające wpływ na sposób kształtowania się powiązań funkcjonalnych to: dostępność poprzez drogi o wysokim standardzie, zakres i standard usług w ośrodku obsługującym obszar, odległość od centralnego ośrodka gminy po drogach publicznych, powiązania własnościowe, gęstość zabudowy, jej ciągłość.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 35

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

7. STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO GMINY I WARUNKI JEGO OCHRONY

Tereny gminy ze względu na bogate i zróżnicowane środowisko przyrodnicze stanowią niezwykle cenne i wyróżniające się zarówno w skali województwa jak i całego kraju. Szczególnie północna, wschodnia i centralna część gminy, ze względu na występowanie zwartego kompleksu leśnego, stanowią cenne przyrodniczo obszary objęte w większości szczególną ochroną, zarówno prawną jak i naukowo-badawczą. Dzięki wieloletnim badaniom wiodących jednostek naukowych, takich jak Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Techniczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu czy Tucholski Park Krajobrazowy, tereny te posiadają bogatą i wysoce merytoryczną dokumentację naukowo-badawczą. Kompleksowa dokumentacja przyrodniczo-środowiskowa stanowi cenną wiedzę, niezbędną na etapie projektowania Studium oraz pozwala ukazywać konflikty na styku przestrzeni przyrodniczej i obszarów inwestycyjnych.

Budowa geologiczna

Budowa geologiczna gminy została dobrze udokumentowana wykonanymi na jej obszarze głębokimi odwiertami geologicznymi oraz badaniami geofizycznymi. Odwierty i badania sejsmiki wykonane zostały głównie dla obszarów bezleśnych gminy, w północnej jej części wykonano natomiast badania metodą elektrooporową, mające na celu dokładna analizę hydrogeologiczną.

Najgłębszych wierceń dokonano w centralno-zachodniej części gminy (okolice Stobna i Raciąża), odwierty te mają głębokości od 1875 do 3190 m, wykonano je głównie w celach badawczych i złożowych. Odwierty geologiczne wykonane w pozostałej części gminy nie są już takie głębokie, ich dno sięga głębokości od 8 do 250 m, mają głównie charakter hydrogeologiczny i złożowy.

Ogólny zarys budowy geologicznej kraju ujawnia między innymi, że przez obszar gminy przebiega charakterystyczna strefa brzegu platformy prekambryjskiej przechodzącej w bruzdę kujawską. Pod kenozoikiem nawiercone zostały utwory jury i kredy. Są to głównie utwory węglanowe: margle i wapienie oraz skały klastyczne piaskowce. Strop tych utworów znajduje się na zmiennej głębokości. Na erozyjnym stropie kredy zdeponowane zostały piaski oligocenu. Na nich spoczywają drobnoziarniste piaski kwarcowe z domieszkami węgli brunatnych, które spotykane są w wierceniach hydrogeologicznych. Ponad piaskami, w nielicznych otworach w północnozachodniej części gminy, nawiercone zostały iły mioceńskie, zaliczane do iłów poznańskich. Iły te występują wyspowo i nie stanowią ciągłej serii.

Na skutek zlodowaceń i następujących po nich procesów morfologicznych, osady czwartorzędowe podzielone zostały na typ glacjalny (sandry i wyniesienia morenowe) oraz fluwialny (doliny rzeczne oraz osady jeziorne). Utwory powierzchniowe ukazane zostały na Ryc. 13. i prezentują charakterystyczny układ. W części pod zwartym kompleksem leśnym występują charakterystyczne osady piasków i żwirów sandrowych, liniowo porozcinane piaskami, żwirami, torfami, namułami i

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 36

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 madami osadów rzecznych. Część północno-wschodnia pokryta została lekkimi osadami piasków eolicznych. Obszar ten oddzielony jest od wysoczyzn morenowych wyraźną strefą krawędziową, której wysokości względne sięgają nawet 10 m, tereny morenowe zbudowane są głównie ze zwartych glin zwałowych.

W rejonie miasta Tuchola znajdują się złoża surowców – kruszyw naturalnych. W miejscu tym istnieją czynnie oraz nieeksploatowane wyrobiska złóż kruszywa.

Pod względem geologiczno-inżynieryjnym tereny gminy podzielić należy na 3 charakterystyczne typy:

• obszar sandru, gdzie panują dogodne warunki dla rozwoju zabudowy, ponieważ piaski i żwiry stanowią dobry materiał dla posadowienia zabudowy oraz są terenami łatwo przepuszczalnymi, przez co poziomy wód gruntowych na terenach równin sandrowych zalegają stosunkowo głęboko (2-3 m p.p.t., dla obszarów oddalonych od cieków i zbiorników wodnych o około 1-2 km), • rejon wysoczyzny morenowej, gdzie również występują dogodne warunki dla rozwoju zabudowy, ponieważ gliny, piaski i żwiry tych terenów stanowią zwarte i twardoplastyczne spoiwo, co ogranicza w znacznym stopniu zjawiska geodynamiczne, poziom wód gruntowych na tych terenach zalega około 2 m p.p.t., • obszary dolin rzecznych, zbudowane są głównie z utworów luźnych i miękkoplastycznych oraz o zwierciadle wód podpowierzchniowych zalegających często płytko pod powierzchnia terenu (często poniżej 1 m p.p.t), obszary te nie nadają się do zainwestowania z powodu: o możliwej konieczności wymiany gruntów słabonośnych, o naruszania stosunków wodnych, często w obszarach wrażliwych dla środowiska, o konieczności stosowania rozmaitych kosztownych form fundamentowania budowli, o naruszenia bogatych centrów bioróżnorodności środowisk wilgotnych.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 37

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 13. Charakterystyka budowy geologicznej obszaru

Rzeźba terenu

Pod względem morfologii, na obszarze gminy Tuchola wyróżnić należy dwa główne typy budowy geomorfologicznej: równina sandrowa rozcięta systemami rzecznymi oraz falista wysoczyzna morenowa. Wśród tych form wyróżnić możemy szereg mikro i makroform.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 38

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 14. Analiza hipsometryczna terenu

Ze względu na zróżnicowaną budowę morfologiczną, na obszarze objętym opracowaniem występują znaczne różnice wysokości względnej terenu. Rzędna powierzchni waha się w granicach od około 90 m n.p.m. w rejonie doliny rzeki Brdy, do około 160 m n.p.m. w okolicy Bladowa i na południe od Tucholi. Samo miasto Tuchola ukazuje bardzo duże różnice wysokości powierzchni terenu. Ryc. 14. prezentuje ukształtowanie powierzchni oraz obszary o znacznych spadkach terenu (powyżej 8 %).

Równina sandrowa charakteryzuje się stosunkowo małymi wartościami deniwelacji. Wysokość terenu waha się tu od 115 do 130 m n.p.m. i stanowi rozległą, lokalnie falistą równinę sandrową, którą urozmaicają obniżenia wytopiskowe, formy eoliczne oraz dobrze wcięte doliny rzeczne. Jedynie w obszarach dolin rzecznych notujemy tereny o spadkach przekraczających 8 %, stanowiące znaczne utrudnienia dla rozwoju budownictwa, a na terenach rolnych warunkują rozwój rolnictwa .

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 39

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Wysoczyzna morenowa charakteryzuje się zróżnicowaną, falistą budową morfologiczną. Na jej urozmaiconą formę wpływają głównie liczne obniżenia wytopiskowe, doliny o charakterze rynnowym, doliny rzeczne (rzeka Kicz) oraz sama strefa krawędziowa wysoczyzny. Na obszarze tym, szczególnie w obszarze krawędziowym oraz w obszarach rynien morfologicznych występuje znaczna liczba terenów o spadkach przekraczających 8 %, stanowiących znaczne utrudnienia dla rozwoju zabudowy oraz działalności gospodarczej.

Rzeźba terenu na analizowanym obszarze nie uległa znaczącym zmianom w czasach współczesnych i jest ona dobrze zachowana. Najbardziej aktywne morfologicznie tereny znajdują się wzdłuż dolin dużych cieków wodnych. Zróżnicowanie morfologiczne gminy w całości należy do wieku czwartorzędowego. Depozycja osadów litologicznych oraz kształtowanie morfologii terenu odbyło się podczas ostatniego zlodowacenia Wisły.

Warunki hydrologiczne

Gmina Tuchola posiada bogatą sieć hydrograficzną, złożoną z rozbudowanego systemu rzecznego rzeki Brdy. Warunki hydrologiczne gminy prezentuje Ryc. 15. Główna rzeka Brda, w centralnej części obszaru płynie zgodnie z ukształtowaniem terenu w kierunku południowo-wschodnim, po dotarciu do skraju gminy płynie w kierunku południowym, stanowiąc jednocześnie naturalną granicę gminy. Do pozostałych elementów systemu zlewni Brdy, zaliczyć należy jej główne dopływy: Raciąską Strugę, Czerską Strugę, Bielską Strugę oraz Kicz. Do ciekawych elementów sieci hydrograficznej zaliczyć należy zjawisko sztucznej bifurkacji, istniejące w miejscu utworzenia akweduktu przenoszącego wody Wielkiego Kanału Brdy nad Czerska Strugą, na terenie gminy występuje kilka podobnych budowli hydrotechnicznych. Sieć hydrograficzna zamyka się szeregiem zlewni elementarnych do III do V poziomu podziału hydrograficznego.

Analizowany obszar charakteryzuje się stosunkowo niewielkim wskaźnikiem jeziorności, kształtującym się na poziomie 1,48 %. Są to głównie zbiorniki o niewielkich powierzchniach i głębokościach. Do głównych jezior gminy Tuchola zaliczyć należy jeziora: Stobno, Białe, Raciąskie i Rudnica.

Na bezpośrednim terytorium gminy nie występują rozpoznane główne zbiorniki wód podziemnych. Jedynie w zachodniej części obszaru, na granicy z gminą Chojnice znajduje się Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 128 Zbiornik Międzymorenowy Ogorzeliny. Najgłębszym poziomem wodonośnym jest rozległe piętro mezozoiczne, którego wody eksploatowane są w Bydgoszczy i Grudziądzu. Są to wody o podwyższonym stopniu mineralizacji i stanowią poważne potencjalne źródło zaopatrzenia w wodę spożywczą. Podobnie rozległe są trzeciorzędowe osady wodonośne, posiadające nadkład izolacyjny w postaci glin plejstoceńskich i iłów mioceńskich, stanowią one zasobne źródło wód dla zaopatrzenia ludności. Wody podziemne w osadach plejstoceńskich są najintensywniej wykorzystywane gospodarczo. Ich występowanie związane jest z seriami interglacjalnymi na obszarze wysoczyznowym i serią fluwioglacjalną – na obszarze sandrowym.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 40

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 15. Stosunki wodne gminy Tuchola

W zależności od warunków morfologicznych terenu, na obszarze gminy wyróżnić należy trzy piętra wodonośne: sandrowe, śródmorenowe i dolinne. Istnienie wód podziemnych, ujawniane jest często w strefach krawędziowych wysoczyzny morenowej, w postaci wysięków i wycieków.

• poziom sandrowy związany jest ze żwirowo-piaszczystymi utworami o miąższości 4 do 15 m, wody w tych utworach tworzą swobodne zwierciadła, będące na kontakcie z wodami rzek i jezior, zależności od miąższości utworów powierzchniowych, wody te występują przeważnie na głębokości od 2 do 5 m (lokalnie do 10 m),

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 41

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

• drugi, płytszy poziom wodonośny, występuje pod kilkumetrowym nadkładem glin lub bez tego nadkładu, jest to poziom eksploatowany w znacznym stopniu przez studnie gospodarskie, a poziom zalegania zwierciadła tych wód zalega przeważnie na głębokości 4 do 12 m, ich występowanie uzależnione jest od występowania przewarstwień piaszczysto-żwirowych w utworach glin morenowych,

• wody dolinne występują przeważnie w obniżeniach terenu (doliny rzeczne, rynny, obniżenia jeziorne), zwierciadło tych wód znajduje się często bardzo blisko powierzchni terenu (1-2 m), a okresowo na bezpośredniej jego powierzchni, wody te nie stanowią źródła wód przydatnych do spożycia.

Analizowany obszar zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej został podzielony na Jednolite Części Wód – JCW, w dalszym podziale Podziemnych - JCWPd i Powierzchniowych – JCWP, które dzielą się na: rzeczne - JCWPrz, i jeziorne -JCWPj, które zgodnie z prawem stanowią podstawę gospodarowania wodami poszczególnych zlewni.

Terytorium gminy Tuchola w najnowszym podziale rozczłonkowane zostało pomiędzy 11 JCWP. Opierają się one o zasięgi poszczególnych zlewni elementarnych. Wykaz JCWPrz zamieszczono w Tabeli 5., natomiast wykaz JCWPj zamieszczono w Tabeli 6.

Tabela 5. Wykaz JCWPrz występujących na obszarze gminy Tuchola (dane MPHP)

Lp. Kod JCWP Nazwa Typ JCW Status JCWP 1 RW20001729249 Raciąska Struga z jeziorami Potok nizinny piaszczysty silnie zmieniona 2 RW200018292529 Czerska Struga Potok nizinny żwirowy silnie zmieniona 3 RW2000029254529 Wielki Kanał Brdy Kanały i zbiorniki zaporowe sztuczna 4 RW200025292549 Bielska Struga Ciek łączący jeziora naturalna 5 RW200017292552 Hozanna Potok nizinny piaszczysty naturalna 6 RW200017292569 Kicz z jeziorem Żalińskim Potok nizinny piaszczysty naturalna 7 RW200020292599 Brda od wypływu z jez. Kosobudno do Rzeka nizinna żwirowa silnie zmieniona wpływu do zb. Koronowo

Tabela 6. Wykaz JCWPj na obszarze gminy Tuchola (dane MPHP)

Status Lp. Kod JCWP Nazwa Typ JCW JCWP 1 LW20376 Stobno Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie naturalna zlewni, stratyfikowane 2 LW20383 Białe Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie naturalna zlewni, niestratyfikowane

Na analizowanym obszarze występują dwie Jednolite Części Wód Podziemnych, główna z nich PLGW200036, zajmuje 98% obszaru gminy, a jedynie w północno-zachodniej części znajduje się fragment JCWPd PLGW200028. Obie te części wód należą do dorzecza Wisły.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 42

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Warunki klimatyczne

Warunki klimatyczne gminy Tuchola kształtowane są przez napływające masy powierza, posiadające charakterystyczne cechy, dzięki którym klimat określić należy jako szczególnie zmienny i przejściowy. Analiz warunków klimatycznych dokonano na podstawie danych ze stacji meteorologicznych w Chojnicach, Bydgoszczy i Toruniu. Zróżnicowanie klimatu gminy uwidacznia się w formie topoklimatycznej dla trzech szczegółowych obszarów:

• rejon wysoczyzn – topoklimat terenów płaskich i falistych, otwartych – występują czynniki korzystne dla budownictwa mieszkaniowego ze względu na dobre warunki termiczne i wilgotnościowe oraz możliwość przewietrzania, nie zaleca się wysokiej roślinności, aby nie hamować mas powierza, zalecana roślinność niska pozwoli na ochronę przed dużymi prędkościami wiatru w strefie,

• topoklimat obszarów o zwartej zabudowie mieszkaniowej – ten typ topoklimatu charakteryzuje się warunkami, które wykazują znaczne amplitudy temperatury powietrza oraz wilgotności, zmniejszoną wentylację oraz zwiększone zanieczyszczenie powietrza (tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki oraz pyły), ważne jest dla tych obszarów utrzymanie układu zieleni i kierunkowanie nowej zabudowy w sposób sprzyjający przewietrzaniu,

• rejony zalesione – topoklimat tych regionów charakteryzuje się obniżoną amplitudą temperatur powietrza, złagodzeniem stanów pogodowych, zwiększoną wilgotnością, zwiększonym parowaniem oraz znacznie niższymi wartościami prędkości wiatru, bogata szata roślinna wpływa korzystnie na jakość powietrza (zwiększa się jedynie ilość alergenów).

Na analizowanym obszarze wiatry wieją głównie z kierunków zachodniego i północno zachodniego – 40-45 % w skali roku, cisze atmosferyczne pojawiają się zaledwie w 6 % w skali roku. Średnie wartości prędkości wiatru wynoszą około 3 m/s na wysoczyznach i około 2,5 m/s na obszarach zalesionych. Średnia temperatura powietrza wynosi około 7°C, w analizowanym przedziale czasowym maksymalne wartości temperatury wyniosły 39°C, a minimalne -35°C. Teren gminy pozostaje pod wpływem kondensacji opadów rejonu Grabu Pomorskiego, średnie roczne sumy opadów wynoszą 550 mm i przypadają na okres lipca.

Zgodnie z ustaleniami RZGW, na terenie gminy występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią 1% (zasięg wezbrania powodziowego o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na sto lat). Obszary te znajdują się w szerokich dnach dolin rzecznych na terenie gminy.

Szata glebowa

Północna część gminy położona jest w strefie bardzo ubogich gleb bielicoziemnych, z tego powodu dominuje tam gospodarka leśna, jedynie na obszarach wyspowych występują niewielkie obszary użytkowane rolniczo. Południowa część gminy na wysoczyźnie znajduje się w zasięgu gleb dobrych,

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 43

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 rzędu płowoziemnych i brunatnoziemnych, które należą do wyższych klas użytkowania, dominuje klasa IVa oraz IIIB, w mniejszy stopniu klasy IIIa i II.

W dolinach rzek dominują gleby pochodzenia organicznego oraz mady rzeczne, tereny te charakteryzują się ograniczonymi zdolnościami użytkowania ze względu na płytko zalegające zwierciadła wód gruntowych oraz występujące sporadyczne podtopienia. Ryc. 16. prezentuje obszary o dogodnych warunkach dla prowadzenia gospodarki rolnej. Na terenach rolniczych gminy Tuchola, dominuje uprawa zbóż.

lasy Ryc. 16. Struktura klas bonitacyjnych gleb rolniczych

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 44

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Szata roślinna i świat zwierzęcy

Terytorium gminy Tuchola stanowi niezwykle cenny obszar pod względem przyrodniczym, ponad połowa jej powierzchni objęta jest prawnymi formami ochrony przyrody. Dominującym gatunkiem drzewostanu na analizowanym terenie jest sosna (około 95%), występująca głównie na siedliskach boru świeżego i mieszanego. Kompleks ten odgrywa wiodącą rolę między innymi w zakresie promocji proekologicznej gospodarki leśnej, aktywnej ochrony przyrody, badań naukowych i doświadczeń prowadzonych na potrzeby gospodarki leśnej i edukacji przyrodniczo – leśnej.

Ważne jest zachowanie naturalnego stanu wrażliwych ekosystemów takich jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

W wyniku rozwoju gospodarczego często dochodzi do zauważalnej fragmentacji środowiska, proces ten prowadzi do izolacji obszarów przyrodniczych, co skutkuje ograniczeniem zjawiska dyspersji i migracji zwierząt. Procesy te są zagrożeniem dla niezwykle ważnej różnorodności biologicznej. Narzędziem pozwalającym na uniknięcie oraz zmniejszenie negatywnych skutków wyżej wymienionych procesów jest wykorzystywanie oraz tworzenie korytarzy ekologicznych. Są to obszary łączące tereny chronione, kompleksy leśne oraz inne cenne przyrodniczo terytoria. Korytarze ekologiczne pozwalają zachować i odbudować bioróżnorodność, ich szczególnym typem są cieki wodne oraz doliny rzeczne, które tworzą środowiska naturalne i umożliwiają migrację zwierząt. Innym ważnym dla bioróżnorodności typem zbiorowisk są zadrzewienia przydrożne oraz śródpolne miedze, stwarzają one wyspy biocenozy na terenach silnie przekształconych oraz dostarczają możliwości migracji i bytowania fauny i flory. Roślinność miedz śródpolnych stanowi również ważny element środowiska przekształconego z punktu gospodarczego, ponieważ w znaczącym stopniu niwelują wywiewanie i wypłukiwanie cennych składników mineralnych z pól.

Wyróżnić należy występujące na terenie gminy elementy biocenozy:

• bory świeże – stanowią największą powierzchnię zwartych kompleksów, w podłożu występują gleby rdzawe i bielicowe, ze względu na dużą chłonność sandru uwilgotnienie tych terenów zależy głównie od warunków atmosferycznych, stosunkowo żyzne siedliska borowe, pozwalają na dobry rozwój sosny zwyczajnej z domieszkami brzozy brodawkowatej oraz dębu szypułkowego, jarzębu pospolitego i jałowca zwyczajnego w podszycie, w zbiorowiskach tych bardzo często występują również gatunki chronione (widłak goździsty, paprotka zwyczajna, konwalia majowa, kruszyna pospolita),

• zbiorowiska łęgowe i olszowe – zlokalizowane w wilgotnych siedliskach w pobliżu cieków i zbiorników wodnych, zbiorowiska bogate w roślinność hydrofilną stanowią cenny element urozmaicający krajobraz i wzbogacający bioróżnorodność,

• zbiorowiska roślinności łąkowej – występują głównie na obszarach dolin rzecznych oraz terenach działalności prowadzonych przez człowieka (często wylesień i odwodnień),

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 45

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

najważniejsza dla tych zbiorowisk jest poprawna gospodarka łąkowa, zapobiegająca inkluzjom gatunków inwazyjnych (m. in. pokrzywa zwyczajna, ostrożnica polna),

• nieużytki rolne – na terenach porzuconych gruntów ornych następuje naturalny proces sukcesji wtórnej, w którego pierwszym etapie dominują zbiorowiska chwastów, stopniowo przekształcające się w skupiska krzewów i zadrzewień,

• murawy psammofilne – są zbiorowiskami traw, występującymi na przesuszonych terenach piaszczystych (często na formach eolicznych),

Na terenie gminy potwierdzono występowanie licznych gatunków chronionych, rzadkich lub zagrożonych gatunków naczyniowych. Duża liczba gatunków chronionych, wskazuje na dużą bioróżnorodność ekosystemów.

Z informacji zebranych od kół łowieckich wynika, że w okolicznych lasach stwierdzono występowanie następujących gatunków:

jeleń (Cervus elaphus), lis (Vulpes vulpes)

sarna ( Capreolus capreolus) borsuk (Meles meles)

dzik (Sus scrofa) kuna leśna (Martes martes)

zając (Lepus europaeus) piżmak (Ondatra zibethicus)

królik (Oryctolagus cuniculus)

Na terenach zurbanizowanych, polach uprawnych, łąkach oraz jeziorach odnotowano obecność następujących gatunków ptaków:

kuropatwa (Perdix perdix) kawka (Corvus monedula)

kaczka krzyżówka (Anas platyrhyn.) mazurek (Passer montanus)

cyranka (Anas quer-quedula) modraszka (Cyanistes caeruleus)

łyska (Fulica atra) sierpówka (Streptopelia decaocto)

myszołów zwyczajny (Butec butec) sikora uboga (Poecile palustris)

jastrząb gołębiarz (Accipitter genti.) sójka (Garrulus glandarius)

bażant (Phasianus colchicus) sroka (Pica pica)

bogatka (Parus major) wrona siwa (Corvus cornix)

gawron (Corvus frugilegus) wróbel (Passer domesticus)

Podczas wizji lokalnych na terenie gminy stwierdzono występowanie gadów i płazów, które wszystkie objęte są ochroną:

jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) jaszczurka - padalec (Anguis fragi.)

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 46

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

ropucha szara (Bufo bufo ) żaba moczarowa (Rana arvalis)

ropucha zielona (Bufo viridis) żaba wodna (Rana esculenta)

rzekotka drzewna (Hyla arborea) żaba jeziorkowa (Rana lessonae)

żaba trawna (Rana temporaria)

Tereny zwartego kompleksu leśnego Borów Tucholskich stanowią bogate źródło bioróżnorodności. Są również naturalnym szlakiem wędrówek zwierząt na terytorium północnej Polski. Dlatego niezwykle ważne jest zachowanie prawidłowego, naturalnego funkcjonowania tych systemów przyrodniczych.

Prawne formy ochronny przyrody

Gmina Tuchola stanowi znaczącą część zwartego kompleksu leśnego regionu Borów Tucholskich, co znacząco wpływa na jej walory przyrodnicze jak i krajobrazowe. W gminie wyodrębniono dużą ilość obszarów i obiektów objętych ochroną prawną.

Tucholski Park Krajobrazowy obejmuje najcenniejsze przyrodniczo fragmenty gminy, stanowiące duży, zwarty obszar leśny. Usankcjonowany został następującymi aktami:

• Rozporządzenie nr 38/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 3 grudnia 2004 r. w sprawie Tucholskiego Parku Krajobrazowego w części województwa kujawsko-pomorskiego (Dz. Urz. Nr 120, poz.2018 z dnia 07.12.2004)

• Rozporządzenie Nr 59/2006 Wojewody Pomorskiego z dnia 15.05.2006 r. w sprawie Tucholskiego Parku Krajobrazowego. (Dz. Urz. Nr 58, poz.3951 z dnia 01.06.2006)

• Rozporządzenie nr 8 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 kwietnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Tucholskiego Parku Krajobrazowego w części województwa kujawsko-pomorskiego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2005 r. Nr 69 poz. 1326),

• Rozporządzenie Nr 59/2006 Wojewody Pomorskiego z dnia 15.05.2006 r. w sprawie Tucholskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Pom. z 2006 r. Nr 58 poz. 3951),

• Rozporządzenie nr 2/2009 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Tucholskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2009 r. Nr 34 poz. 716),

• Uchwała Nr XXXII/571/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 marca 2013 r. w sprawie zmiany statutu Tucholskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Kuj.- Pom. z 2013 r. poz. 1378).

Park został utworzony już w 1985 roku Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy Nr 71/IX/85 (Dz. Urz. Woj. Bydg. z 1985 r. Nr 11 poz. 440), w celu ochrony cennych przyrodniczo obszarów borów na równinach sandru Brdy. Ochrona ta ma na celu przede wszystkim zapobieganie niechcianym przekształceniom środowiska oraz ochronę gatunkową roślin i zwierząt. Obszar PK

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 47

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 umożliwia realizację podstawowych celów: prowadzenie badań naukowych, edukację, turystykę i rekreację oraz amatorski połów ryb. W celu zabezpieczenia parku przed zagrożeniami zewnętrznymi wyznaczona została otulina o powierzchni 15 946 ha.

W zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania na obszarze Parku należy: opierać rozwój sieci osadniczej na istniejących jednostkach i strukturze przestrzennej, utrzymać istniejące jednostki obsługi, kształtować ośrodki wspierające, zachować i kształtować względnie skoncentrowane jednostki osadnicze, lokalizować inwestycje w bezpośrednim sąsiedztwie wsi i w oparciu o istniejącą sieć drogową, zachować i uzupełniać sieci powiązań, preferować nowe obiekty kubaturowe nawiązując do stylu budownictwa regionalnego - nie wyższych niż dwie kondygnacje i poddasze użytkowe lub 10,5 m, o spadkach dachów w przedziale 30-50 stopni o pokryciu dachowym w kolorach naturalnych niejaskrawych, wprowadzać zieleń wysoką opartą na gatunkach rodzimych zgodnych geograficznie, lokalizować nowe siedliska rolnicze w bezpośrednim nawiązaniu do istniejącej zabudowy, kształtować zabudowę prostopadle do osi jezior i rzek, utrzymywać historyczny układ przestrzenny i architektoniczny przy rozwoju zainwestowania, preferować ogrodzenia w postaci drewnianych parkanów sztachetowych we wszystkich typach zabudowy.

W zakresie gospodarowania przestrzenią turystyczno-rekreacyjną na terenie Parku należy: preferować formy zagospodarowania aktywizującego trwale lokalną gospodarkę (obiekty ogólnodostępne, wspierające turystykę pobytową, krajoznawczą, specjalistyczną), preferować turystykę kwalifikowaną, wspierać rozwój ośrodków obsługi turystyki, lokalizować niewielkie zespoły turystyczno-ogólnodostępne, lokalizować niewielkie pola namiotowe w ramach agroturystyki w większości osad i zagród wiejskich, lokalizować i modernizować obiekty na cele turystyki (agroturystyki) w ramach istniejącego systemu osadniczego we wszystkich jednostkach osadniczych.

W granicach administracyjnych gminy Tuchola wyróżniono 4 niezwykle cenne przyrodniczo obszary, które objęto ochroną szczególną w formie rezerwatów przyrody, są to:

• Bagno Grzybna – ustanowiony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 26 marca 1982 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1982 r. Nr 10 poz. 74), obecnie obowiązującym aktem jest Zarządzenie Nr 0210/3/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 19 czerwca 2013 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Bagno Grzybna” (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2013 r. poz. 2238) oraz Zarządzenie Nr 0210/4/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 19 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Bagno Grzybna” (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2013 r. poz. 2239), który nie wprowadza ustaleń do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego, dotyczących eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych w rezerwacie;

• Jezioro Zdręczno – ustanowiony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 26 marca 1982 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1982 r. Nr 10 poz. 74), obecnie obowiązującym aktem jest Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 48

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Środowiska w Bydgoszczy z dnia 18 stycznia 2016 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jezioro Zdręczno” (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2016 r. poz. 322), które określa jego granice, typ oraz cel utworzenia rezerwatu. Dla rezerwatu ustalono również plan ochrony - Rozporządzenie Nr 9/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie ustanowienia planów ochrony dla rezerwatów przyrody (Dz. Urz. z 2004 r. Nr 20 poz. 229);

Ryc. 17. Park krajobrazowy i rezerwaty przyrody

• Jeziorka Kozie – ustanowiony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 18 maja 1984 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M. P. z 1984 r. Nr 15 poz. 108), obecnie obowiązującym aktem jest Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 18 stycznia 2016 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Jeziorka Kozie” (Dz. Urz. z 2016 r. poz. 321) określające jego granice, typ oraz cel utworzenia rezerwatu. Dla rezerwatu obowiązuje plan ochrony - Rozporządzenie Nr 25/2003 Wojewody

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 49

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Kujawsko - Pomorskiego z dnia 29 października 2003 r. w sprawie ustanowienia planów ochrony dla rezerwatów przyrody (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2003 r. Nr 136 poz. 1876);

• Dolina Rzeki Brdy – ustanowiony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 12 września 1994 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M. P. z 1994 r. Nr 51 poz. 433), obecnie obowiązującym aktem jest Zarządzenie Nr 337/2008 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 września 2008 r. w sprawie wyznaczenia szlaku rowerowego na obszarze rezerwatu przyrody "Dolina Rzeki Brdy" (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2008 r. Nr 124 poz. 1973) oraz Zarządzenie Nr 17/0210/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody "Dolina Rzeki Brdy" (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2011 r. Nr 311 poz. 3389), który nie wprowadza ustaleń do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin Cekcyn, Gostycyn i Tuchola, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego, dotyczących eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych w rezerwacie.

Na terenach wskazanych Rezerwatów przyrody obowiązują rygorystyczne przepisy dotyczące: wycinki drzew, zbioru roślin, polowań, połowu ryb, wydobywania kruszywa, niszczenia gleb, składowania odpadów, zakłócania ciszy, palenia ognisk, stosowania środków chemicznych, wstępu na teren RP (poza obszarami wyznaczonymi) oraz ruchu pojazdów.

Tereny gminy Tuchola stanowią również cenne obszary w ujęciu Dyrektyw Unijnej Natura 2000, wyznaczono na jej terytorium dwa cenne obszary:

• Obszar Specjalnej Ochrony Bory Tucholskie (PLB220009) – ceniony głownie ze względu na możliwość ochrony cennych gatunków ptaków (około 28 gatunków); szczególne zagrożenie dla tego terenu stanowią głownie: eksploatacja torfu, kredy, piasku, zmiany stosunków wodnych, zagrożenie eutrofizacją siedlisk oligotroficznych, presja turystyczna, zabudowa letniskowa, zabudowa rozproszona, kłusownictwo, drapieżnictwo ze strony norki amerykańskiej, odpady, ścieki, zanieczyszczenie wód, zakładanie upraw plantacyjnych (borówka amerykańska) Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 31 marca 2015 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Bory Tucholskie PLB220009 (Dz. U. Woj. Kuj.-Pom. z dnia 9 kwietnia 2015 r., poz. 1183)

• Specjalny Obszar Ochrony Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich (PLH040023) – tereny szczególnie cenione ze względu na starorzecza i naturalne eutroficzne i dystroficzne zbiorniki wodne, nizinne i podgórskie rzeki, torfowiska, grądy oraz łęgi; zagrożenie dla tych terenów stanowią głownie zaniechanie gospodarki pastwiskowej, melioracje, regulacja koryt rzecznych oraz zanieczyszczenie wód.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 50

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 18. Obszary chronione NATURA 2000: - OSO - Obszar Specjalnej Ochrony Bory Tucholskie; - SOO - Specjalny Obszar Ochrony Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich

Na analizowanym obszarze gminy Tuchola nie utworzono Obszarów Chronionego Krajobrazu.

W granicach gminy znajdziemy również 48 użytków ekologicznych o niewielkich powierzchniach. Ustanowione zostały one na terenach łąk, torfowisk i obszarów zmeliorowanych równin. W analizowanym obszarze ustanowiono również 53 pomniki przyrody (w tym skupiska pomników przyrody o łącznej liczbie 104 obiektów), są to głownie drzewa i zbiorowiska drzew oraz kilka głazów narzutowych. Obie wskazane formy ochrony przyrody rozproszone są na przestrzeni całej gminy.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 51

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 7. Gminny rejestr pomników przyrody

Jeśli Rodzaj skupisko Obręb Nr działki Własność/ rodzaj gruntów Data pomnika Nazwa polska Położenie - liczba ewidencyjny ewid. (zarządca) utworzenia przyrody sztuk Drzewo 1 Cis pospolity Klocek Na skarpie rzeki Brdy Skarb Państwa LP 1991-07-15

Przy drodze polnej prowadzącej do wsi Drzewo 1 Jałowiec pospolity Legbąd 665 Legbąd w odl. 500 m Osoba fizyczna 1991-07-15 do szosy Tuchola- Czersk Drzewo 1 Świerk pospolity Łosiny 234LP Przy leśniczówce Skarb Państwa LP 1991-07-15 Drzewo 1 Sosna zwyczajna Klocek Na skarpie rzeki Brdy Skarb Państwa LP 1991-07-15

Drzewo 1 Dąb szypułkowy Klocek 140LP Na skarpie rzeki Brdy Skarb Państwa LP 1991-07-15 Teren osady Drzewo 1 Dąb szypułkowy Klocek Skarb Państwa LP 1991-07-15 robotniczej Drzewo 1 Dąb szypułkowy Klocek Przy leśniczówce Skarb Państwa LP 1991-07-15

Drzewo 1 Lipa drobnolistna Tuchola 749/2 Park Gmina Tuchola 1991-07-15 Wielka Skarb państwa agencja Drzewo 1 Dąb szypułkowy 68 Teren gorzelni 1991-07-15 Komorza nieruchomości rolnych Mały Drzewo 1 Dąb szypułkowy 195/4 Przy polnej drodze Osoba fizyczna 1991-07-15 Mędromierz Kasztanowiec Drzewo 1 Tuchola 2093 Skwer miejski Gmina Tuchola 1991-07-15 zwyczajny Drzewo 1 Dąb szypułkowy Rudzki Most 1713/8 Na skarpie Gmina Tuchola 1991-07-15 Przy drodze Głaz Skarb państwa agencja 1 Bielska Struga 239/5 Rzepiczna – Bielska 1991-07-15 narzutowy nieruchomości rolnych Struga Skarb Państwa pod Głaz Prawa strona rzeki zarządem Okręgowej 1 Rudzki Most 1682/2 1991-07-15 narzutowy Brdy Dyrekcji Gospodarki Wodnej w Poznaniu Drzewo 1 Dąb szypułkowy Klocek Skarb Państwa LP 1991-07-15

Skupisko 3 Lipa drobnolistna Tuchola 2029 Rynek w Tucholi Gmina Tuchola 1991-07-15 drzew Skupisko 2 Lipa drobnolistna Bladowo 521/1 Miejscowość Słupy Osoba fizyczna 1991-07-15 drzew Skupisko Skarpa pomiędzy 3 Dąb szypułkowy Klocek Skarb Państwa LP 1991-07-15 drzew rzeką Brdą a Gorzelnią Świerk pospolity; Klon jawor; Cis pospolity; Dąb Skupisko szypułkowy; Skarb państwa agencja 7 Mała Komorza 139/2 Park 1991-07-15 drzew Topola biała; Lipa nieruchomości rolnych drobnolistna; Karagana syberyjska Drzewo 1 Jałowiec pospolity Łosiny 76/11LP Skarb Państwa LP 1991-07-15

Skupisko Przy łąkach na brzegu 2 Jałowiec pospolity Raciąż 107; 108 Osoba fizyczna 1991-07-15 drzew młodnika sosnowego Skupisko 3 Dąb szypułkowy Klocek Na skarpie rzeki Brdy Skarb Państwa LP 1991-07-15 drzew Skupisko 2 Cis pospolity Klocek 93/2LP Skarb Państwa LP 1991-07-15 drzew Skupisko Ogródek przydomowy 2 Cis pospolity Tuchola 2118/4 Osoba fizyczna 1991-07-15 drzew przy ul. Świeckiej 40 Głaz Wielka Przy drodze Dąbrówka Skarb państwa agencja 1 20 1992-06-22 narzutowy Komorza Wielka - Komorza nieruchomości rolnych

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 52

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Skupisko Brzoza Oddz. 129 k ob. Skarb państwa Nadleśnictwo 3 Klocek 1992-06-22 drzew brodawkowata Woziwoda Woziwoda Skupisko Oddz. 183 a ob. Skarb państwa Nadleśnictwo 3 Lipa drobnnolistna Klocek 1992-06-22 drzew Woziwoda Woziwoda Skupisko Oddział 163f ob. Skarb państwa Nadleśnictwo 2 Sosna zwyczajna Klocek 1992-06-22 drzew Woziwoda Woziwoda Drzewo 1 Sosna zwyczajna Legbąd 643 Legbąd - Brody Osoba fizyczna 1993-10-26 Skarb Państwa Tucholski Drzewo 1 Orzech włoski Tuchola 2086 ul. Podgórna 1993-10-26 Park Krajobrazowy Skupisko Skarb państwa agencja 2 Lipa drobnnolistna Kiełpin 171/4 1993-10-26 drzew nieruchomości rolnych Skarb państwa Nadleśnictwo Drzewo 1 Dąb szypułkowy Klocek 179LP 1993-10-26 Woziwoda Miejscowość Drzewo 1 Lipa drobnolistna Klocek 646 Osoba fizyczna 1993-10-26 Rzepiczna Kasztanowiec Drzewo 1 m. Tuchola 2093 ul. Podgórna 2 Gmina Tuchola 1993-10-26 zwyczajny Przy drodze z Raciąża Drzewo 1 Sosna zwyczajna Raciąż 138 Osoba fizyczna 1993-10-26 do Nadolnej Karczmy Lipa drobnolistna, Skupisko 5 Jesion wyniosły, m. Tuchola 4/3 Zespół Szkół Leśnych Skarb Państwa 1993-10-26 drzew Żywotnik olbrzymi Dąb bezszypułkowy, Klon jawor, Grab Skupisko Wielka Skarb państwa agencja 5 zwyczajny, Lipa 41 Park dworski 1993-10-26 drzew Komorza nieruchomości rolnych drobnolistna, Leszczyna pospolita Skupisko Skarb państwa Nadleśnictwo 3 Dąb szypułkowy Klocek 155LP 1993-10-26 drzew Woziwoda Dąb szypułkowy Skupisko 5 Klon zwyczajny, Kiełpin 342/1 Park wiejski Osoba fizyczna 1993-10-26 drzew Żywotnik olbrzymi Skupisko Lipa drobnolistna, Miejscowość 3 Klocek 708 Gmina Tuchola 1993-10-26 drzew Lipa szerokolistna Rzepiczna, przy szkole Miejscowość Skarb państwa Nadleśnictwo Stanowisko 1 Chrobotek alpejski Klocek 74/1LP 1993-10-26 Rzepiczna Woziwoda Miescowość Nadolnik, Modrzew Wielka Skarb Państwa Drzewo 1 Tucholski Park 1995-02-14 europejski Komorza Nadleśnictwo Woziwoda Krajobrazowy Granica rezerwatu Skarb Państwa Drzewo 1 Dąb szypułkowy Tuchola przyrody pn. „Dolina 1995-02-14 Nadleśnictwo Tuchola rzeki Brdy” Skarb Państwa pod Miejscowość Kiełpiński zarządem Agencja Drzewo 1 Wierzba biała Klocek 234/4 Most, przy moście na 1995-02-14 Własności Rolnej Skarbu rzece Bielskiej Strudze Państwa Skarb państwa Nadleśnictwo Drzewo 1 Dąb szypulkowy Klocek 1995-02-14 Woziwoda Skupisko Miejscowość Rudzki Urząd Miasta i Gminy w 2 Sosna zwyczajna Tuchola 2982 1995-02-14 drzew Most, przy drodze Tucholi Miejscowość Biała, rezerwat przyrody pn. „Bielska Struga” w Skupisko Skarb Państwa 2 Dąb szypułkowy Klocek Tucholskim Parku 1995-02-14 drzew Nadleśnictwo Woziwoda Krajobrazowym na skarpie rzeki Bielskiej Strugi Drzewo 1 Dąb szypułkowy Klocek 202/4LP Miejscowość Zielonka LP 1995-12-29

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 53

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Drzewo 1 Lipa drobnolistna Klocek 183/1LP Miejscowość Zielonka LP 1995-12-29 Skupisko Miejscowość Mała 7 Sosna czarna Stobno 243LP LP 1995-12-29 drzew Komorza Skarb Państwa pod Skupisko Buk zwyczajny; 2 Raciąż 15/3 Miejscowość Wysoka zarządem Domu Pomocy 1995-12-29 drzew Lipa drobnolistna Społecznej w Wysokiej Wielka Drzewo 1 Cis pospolity 233LP LP 1995-12-29 Komorza Skarb Państwa pod Skupisko 5 Cis pospolity Tuchola 804 zarządem Zespołu Opieki 1997-04-14 drzew Zdrowotnej w Tucholi

Ryc. 19. Użytki ekologiczne i pomniki przyrody

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 54

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Źródła zagrożeń dla środowiska

W tej części opracowania przedstawiono stan i potencjalne zagrożenia środowiska naturalnego gminy poszczególnych komponentów przyrody. Analizę oparto głównie na danych dostarczanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy.

Oceny wskaźników powietrza zarówno dla gminy jak i całego powiatu tucholskiego dokonywane są w stacji monitoringu prekursorów ozonu w stacji tła krajowego „Bory T ucholskie” w Zielonce. Jako, że stacja zlokalizowana jest w głębi zwartego kompleksu leśnego, wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza nie są w pełni reprezentatywne dla terytorium całej gminy. Stacja pomiarowa w Zielonce uruchomiona została w 2004 roku, jest stacją półautomatyczną prowadzącą monitoring powietrza atmosferycznego. Wyniki pomiarów dla 2014 roku zostały zaprezentowane w Tabeli 7. Analizując wartości zanieczyszczeń na tle wartości dopuszczalnych, stwierdzić należy znakomitą jakość powietrza na analizowanym przez stację pomiarową obszarze, jedynie maksymalna wartość pyłów w pomiarze 24 godzinnym została w niewielkim stopniu przekroczona w zaledwie 11 dniach w roku.

Tabela 8. Wartości zanieczyszczeń powietrza w 2014 roku (dane WIOŚ)

pył metale i benzo(α)piren w pyle PM10 Wskaźnik pył PM10

PM2,5 ołów arsen kadm nikiel B(α)P

Okres analizy

rok rok rok rok rok rok rok

max 24h

liczba dni ze

stężeniem 24h

percentyl S90,4 >50 µg/m3 [dni] Wartość 50 50 35 40 25 0,5 0,006 0,005 0,02 0,001 dopuszczalna Wartość 71 36,6 11 19,3 14,6 0,0056 0,0008 0,0002 0,0006 0,0008

Niskie wartości zanieczyszczeń atmosferycznych wynikają z braku lokalnych źródeł zanieczyszczeń, ponieważ w okolicy nie istnieją znaczące zakłady przemysłowe, ciepłownie i osiedla jednorodzinne. Wymienione wskaźniki mogą pogarszać jakość powietrza w strefach zurbanizowanych, aby unikać zanieczyszczeń powietrza należy wprowadzać plany gospodarki niskoemisyjnej oraz stosować rozwiązania nie utrudniające przewiewania obszarów zabudowanych. Na obszarze gminy nie występują również drogi szczebla krajowego, a istniejące arterie drogowe i intensywność ruchu kołowego nie powodują znacznych zanieczyszczeń spowodowanych spalinami.

Zgodnie z zapisami Dyrektywy Azotowej, na terenie kraju wyznaczono Obszary Szczególnie Narażone na zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego, z których odpływ należy ograniczyć. Zgonie z dostępną dokumentacją, w okresie od 2014 do 2016 roku na terenie gminy Tuchola nie wyznaczono takich obszarów. Kolejna ankietyzacja OSN wykonana zostanie na przestrzeni marca i czerwca 2016 roku.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 55

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Analizując zagrożenie gleb erozją, obszar gminy w charakteryzuje się umiarkowaną i słabą wartością potencjalnej erozji gleb, a lokalnie jej brakiem.

WIOŚ prowadzi regularne badania elementów hydrologicznych województwa, głównymi zagrożeniami dla wód powierzchniowych są zanieczyszczenia i produkcja ścieków, powodujących nadmierną eutrofizację. Zjawisko to szczególnie zauważalne jest na terenach rolnych, a w mniejszym stopniu dotyczy obszarów leśnych. Na poprawę sytuacji znacząco wpływa rozbudowa sieci kanalizacji komunalnej gminy, która ogranicza stosowanie szamb i innych zbiorników bezodpływowych. Gminna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest w Tucholi, natomiast odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Kicz.

Główne cieki poddawane są regularnym badaniom stanu ich czystości. W Tabeli 9. zamieszczono wyniki ocen stanów zanieczyszczenia rzek. Zauważalne jest przekroczenie wartości dopuszczalnych szczególnie dla rzeki Kicz, punkt pomiarowy zlokalizowany został poniżej oczyszczalni ścieków w Tucholi, skąd oczyszczone ścieki odprowadzane są bezpośrednio do rzeki. Dla wskazanego punktu, przekroczone zostały głównie wartości azotanów i fosforanów.

Tabela 9. Stan czystości cieków gminy Tuchola (dane WIOŚ)

Ocena Ocena Potencjał Stan Rzeka Lokalizacja Rok fizyko- hydromorfologiczna ekologiczny chemiczny chemiczna

Wielki Kanał Legbąd 2014 Bardzo Dobra Dobra Umiarkowany Dobry Brdy

Kiełpiński Bielska Struga 2013 Bardzo Dobra I Klasa Umiarkowany Dobry Most

Czerska Nowy Młyn 2013 Dobra II Klasa Umiarkowany Dobry Struga

Brda Lutomski Młyn 2013 Dobra II Klasa Umiarkowany -

Raciąska Ujście do Brdy 2013 Dobra II Klasa Umiarkowany Dobry Struga

Poniżej Stanu Kicz Ujście do Brdy 2013 II Klasa Słaby - Dobrego

Brda Rudzki Most 2008 Dobra - - -

Przeprowadzone na przestrzeni lat 2007-2009 analizy eutrofizacji rzek wykazały pozytywną ocenę wystąpienia eutrofizacji dla wszystkich trzech analizowanych cieków: Czerska Struga (przekroczone fosfor ogólny i fosforany), Brda (przekroczone fosforany) oraz Kicz (przekroczone BZT5, azot amonowy, azot Kjeldahla, fosfor ogólny i fosforany). Następstwem procesów eutrofizacji jest przyspieszenie wzrostu glonów i roślinności wodnej, powodujące w efekcie zakłócenia biologicznych stosunków wód oraz pogorszenie jakości wód.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 56

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Inspektorat dokonywał badań głównych jezior gminy w różnych okresach czasu, badanie jeziora Stobno w 2011 roku wykazało zły stan ekologiczny (przekroczenie wskaźników fizyko- chemicznych), badanie jeziora Białego w 1999 roku zakwalifikowało je do III klasy czystości, natomiast badanie jeziora Głęboczek z 2006 roku zakwalifikowało jego wody do III klasy czystości. Pozostałe jeziora w gminie nie były badane.

Badanie wód podziemnych w gminie Tuchola wykonane w 2014 roku wykazało III klasę jakości wód. Jakość wód powierzchniowych obniżają głownie potencjalne nieszczelności zbiorników bezodpływowych oraz przenikanie zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego do poziomów wodonośnych. Szczególnie wrażliwe na te zagrożenia są łatwoprzepuszczalne utwory piaszczysto-żwirowe.

Zgodnie z danymi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej stan zarówno JCWPd nr 36 (PLGW200036) jak i JCWPD nr 28 (PLGW200028) oceniono jako dobry. Pod względem zagrożenia nieosiągnięcia celów Ramowej Dyrektywy Wodnej wymienione części są niezagrożone.

Z przeprowadzonych analiz hałasu wynika, że główne problemy akustyczne (emisja powyżej 65 dB) występują przy trasach komunikacyjnych obciążonych ruchem pojazdów ciężkich (drogi, kolej) oraz w bezpośrednich okolicach dużych zakładów przemysłowych. Na obs zarze gminy Tuchola nie wykonywano kompleksowych pomiarów poziomu dźwięku. Nie ma bezpośrednich dowodów na zachodzenie przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięku. Ze względu na analogię można stwierdzić, że problemy ochrony akustycznej koncentrują się wzdłuż gęsto zabudowanych terenach wzdłuż głównych tras komunikacyjnych.

W 2014 roku na ulicy Kolejowej w Tucholi dokonano pomiarów natężenia pola elektromagnetycznego. Wyniki analizy nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych norm na analizowanym obszarze. Należy jednak ograniczyć możliwości rozwoju zagospodarowania w terenach potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych, takich jak: linie elektroenergetyczne wysokich napięć oraz stacje bazowe telefonii komórkowej.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 57

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 20. Obiekty o zróżnicowanym stopniu uciążliwości dla środowiska

Nadzwyczajne zagrożenia środowiska, powodowane są przez poważne awarie przemysłowe i transportowe z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Szczegółowe zasady kwalifikowania zakładów ze względu na wymienione zagrożenia zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2016 r. poz. 138). Na terenie gminy Tuchola nie zlokalizowano zakładów o zwiększonym ryzyku i dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 58

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Przydatność terenu gminy do rozwoju funkcji

Przedstawiona powyżej diagnoza stanu środowiska oraz jego ocena pod kątem istniejących i potencjalnych zagrożeń pozwala, wyznaczyć kierunki dalszego zagospodarowania terenu w zgodzie z szeroko rozumianą koncepcją zrównoważonego rozwoju. Ze względu na uwarunkowania środowiskowe, można stwierdzić, że obszar opracowania charakteryzuje się zróżnicowaniem. Ze względu na powiązania obszarów z szerszym otoczeniem, powinny one być nawiązane do istniejących funkcji. W obecnych granicach opracowania wydzielić można strefy funkcjonalno- przestrzenne, które posiadają preferencje do dalszego rozwoju. Strefy krajobrazowe (funkcjonalno- przestrzenne) również nie są stanowią monolitu pod względem charakterystyki krajobrazowej, użytkowej i przyrodniczej. Dlatego wśród stref wydzielono dodatkowo obszary geokompleksów krajobrazowych (funkcjonalno-przestrzennych), które są wynikiem analizy rozkładu, natężenia i wzajemnych relacji funkcjonalno-przestrzennych poszczególnych komponentów środowiska.

Ryc. 21. Strefy krajobrazowe i geokompleksy funkcjonalno-przestrzenne

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 59

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Analizy dokonano na podstawie poszczególnych elementów środowiska:

• numeryczny model terenu oraz jego pochodne (mapa spadków i ekspozycji); • użytkowanie terenu w podziale na obszary zalesione, rolnicze, komunikacyjne, tereny zielone; • elementy hydrologiczne – w tym cieki i zbiorniki wodne; • zasięg wydzieleń geologicznych i litologicznych; • analiza stref zainwestowanych w podziale na obszary produkcyjne oraz zabudowę mieszkaniową i usługową; • zdjęcia lotnicze i satelitarne; • dostępne opracowania. Analiza pozwoliła na wyznaczenie 3 stref krajobrazowych, a wśród nich 12 geokompleksów (Ryc. 21.):

I. Bory Tucholskie

Stanowi zwarty obszar lasu borowego na słabych gruntach sandrowych. Na tych cennych przyrodniczo i krajobrazowo terenach ustanowiono kilka ważnych form ochrony przyrody (m.in. Tucholski Park Krajobrazowy, RP Bagno Grzybna, RP Dolina Rzeki Brdy, RP Jeziorka Koźle, RP Jezioro Zdręczno i inne).

I.a. Zwarty kompleks leśny

Duży kompleks borów sosnowych, rozciągających się od Bytowa i Kościerzyny w kierunku południowo–wschodnim aż do granic Świecia i Grudziądza. Użytkowanie terenu zależy tutaj przede wszystkim od budowy litologicznej, w której dominują piaski, żwiry polodowcowe, a lokalnie formy eoliczne w postaci pól wydmowych. Na terenie gminy Tuchola geokompleks ten podzielony został innymi formami krajobrazowymi i przyjmuje charakter wyspowy. Granice tego geokompleksu delimituje granica lasu oraz strefa krawędziowa Doliny Brdy. Charakter geokompleksu definiuje też bogata tradycja leśnictwa regionu.

I.b. Śródleśna wyspa użytków rolnych

Jest to niewielki geokompleks zlokalizowany w okolicy miejscowości Legbąd. Przyjmuje on charakter śródleśnej wyspy użytkowanej rolniczo. Charakter użytkowania wynika tu z dostępności dobrych gleb aluwialnych w dolinie Czerskiej Strugi oraz obszarów silnie przekształconych przez system irygacyjny dla nawadniania łąk na obszarach wylesionych (Barłogi i Rzepiczna).

I.c. Obszar łąk śródleśnych

Podobnie jak geokompleks śródleśnej wyspy użytków rolnych, teren ten stanowi wyraźną strefę śródleśnych użytków rolnych – łąk kośnych. Obszar ten powstał przez utworzenie systemu irygacyjnego w II połowie XIX wieku, który miał na celu zapewnienie zaplecza dla rozwoju rolnictwa. Dzisiaj tereny te stanowią zwarty obszar łąk śródpolnych, objętych ochroną przyrody w postaci użytków ekologicznych o znacznym areale.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 60

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

I.d. Dolina Brdy

Stanowi stosunkowo niewielki obszar terenu rozcinający wyraźnie równinę sandrową. Charakteryzuje się rolniczym użytkowaniem terenu (głównie zieleń łąkowa), które wynika z aluwialnej budowy podłoża. Przez teren przepływa rzeka Brda, rozcinająca wyraźnie wąską doliną równinę sandrową Borów Tucholskich. Delimitacja geokompleksu oparta została na granicy strefy krawędziowej doliny Brdy. Ze względu na dolinowy charakter geokompleksu, zainwestowanie tych terenów ogranicza się do niewielkich użytków rolnych (łąki) oraz infrastruktury turystycznej (turystyka kajakowa).

I.e. Strefa buforowa Borów Tucholskich

Obszar położony na południowy zachód od doliny Brdy. Stanowi strefę przejściową pomiędzy równiną sandrową a wysoczyzną morenową. Delimitacji geokompleksu dokonano na podstawie przebiegu granicy terenów lasu borowego. Ze względu na nieurodzajne piaszczysto-żwirowe podłoże oraz użytkowanie leśne, strefa ta stanowi obszar homogeniczny pod względem funkcjonalno- przestrzennym.

II. Obszar Miasta Tuchola

Jest to obszar zainwestowany, zlokalizowany w obszarze doliny rzeki Brdy, w południowej części gminy. W tej strefie wyróżnić możemy kilka zwartych, homogenicznych stref krajobrazowych.

II.a. Miasto Tuchola

Geokompleks oparty na granicy terenów zabudowanych i zainwestowanych obszaru miejskiego. Stanowi on głównie strefę centrum miasta wraz z dwiema strefami podmiejskimi: Rudzki Most i Plaskosz. Obszar ten jest przede wszystkim zainwestowany w formie zabudowy mieszkaniowej (jedno i wielorodzinnej), terenów usługowych oraz terenów produkcyjnych (strefy podmiejskie). Centralna część obszaru przyjmuje wyraźny charakter staromiejski, z zabudową kamienicową oraz kratowym układem ulic. Strefa staromiejska wraz z centralnie położonym rynkiem miejskim użytkowana jest głównie w charakterze usługowym oraz mieszkaniowym.

II.b. Przejściowa strefa podmiejska

Obszar o zróżnicowanym charakterze użytkowania, geokompleks ten nie charakteryzuje się wyraźnym homogenizmem stref krajobrazowych. Zróżnicowanie terenu wynika głównie z ukształtowania terenu (dolina Brdy, rynna jeziora Głęboczek) oraz ze sposobu użytkowania terenu (użytki rolne przecinają się z terenami lasów). Tereny te stanowią dogodny obszar dla rozwoju funkcji strefy podmiejskiej.

II.c. Rolnicza strefa podmiejska

W północno-zachodniej części strefy miejskiej, wyznaczono geokompleks rolniczej strefy podmiejskiej. Jest to obszar zainwestowany przez przeważającą zabudowę zagrodową, jednakże charakterystyczną cechą dla tego obszaru jest stopniowa zmiana terenów z obszarów o charakterze użytków rolnych, na tereny inwestycyjne (mieszkaniowe, produkcyjne). Obszar ze względu na niskie wartości deniwelacji

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 61

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 terenu oraz nieznaczny odsetek terenów dobrych klas bonitacyjnych gleby, stanowi dobry teren dla zmiany dotychczasowego użytkowania.

III. Wysoczyzna Krajeńska

Strefa położona w centralnej i południowo-zachodniej części gminy, stanowi w miarę jednolitą strefę krajobrazową, którą różnicują strefy krawędziowe, formy użytkowania terenu oraz wyraźnie liniowy przebieg rozcięć kompleksów przyrodniczych.

III.a. Obszar użytków rolnych

Jest to duży geokompleks w centralnej i południowo-zachodniej części gminy, homogeniczny pod względem użytkowania terenu oraz budowy geologicznej. Gleby wysokich jak na ten region kraju klas bonitacyjnych (II, IIIa, IIIb), pozwalają na swobodny rozwój rolnictwa, ukierunkowanego głownie na produkcję zbóż oraz produkcję zwierzęcą. Zagrożeniem dla funkcji użytków rolnych może w najbliższym czasie stanowić powszechny problem deficytu wodnego. Południowa cześć tego obszaru charakteryzuje się znacznie gorszymi warunkami glebowymi od części północnej i centralnej.

III.b. Obniżenia rynien polodowcowych

Obszar 3 niewielkich rynien polodowcowych (rynna jeziora Stobno, Raciąskie i Śpierewnik), charakteryzujących się południkowym przebiegiem rynien. Charakterystyczne dla tych terenów są wąskie, głęboko wcięte doliny, o znacznych deniwelacjach terenu. Obszary te w znaczącym stopniu utrudniają rozwój dużych inwestycji, ale są dogodne dla rozwoju zabudowy jednorodzinnej i usług turystycznych. Rynny te stanowią również cennych przyrodniczo obszar korytarzy ekologicznych.

III.c. Dolina rzeki Kicz

Rozcina obszar wysoczyzny rolniczej w kierunku zachodnim. Ze względu na dogodne warunki, charakteryzuje się głównie użytkowaniem rolniczym (głównie łąki) oraz znacznym zmeliorowaniem dna doliny rzeki Kicz. Znaczne deniwelacje terenu na tym obszarze przyjmują raczej charakter wyspowy i nie stanowią o jego charakterze funkcjonalno-przestrzennym.

III.d. Leśno-rolnicza strefa buforowa

Jest to niewielki obszar w północno-zachodniej części gminy, charakteryzujący się wyraźną dwustrefowością krajobrazu. Obszar w swojej zachodniej części jest intensywnie użytkowany rolniczo, we wschodniej natomiast przyjmuje charakter leśny, co stanowi z niego kolejną strefę przejściową pomiędzy obszarem wysoczyznowym a terenami lasu na sandrze. Teren spełnia dogodne warunki dla zwiększania areału lasów na obszarach gleb o niskiej przydatności dla rolnictwa.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 62

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

8. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY

Sytuacja demograficzna

Na koniec 2014 roku gminę Tuchola zamieszkiwało 20 454 osób, z czego 13 935 miasto i 6 519 obszary wiejskie. Gęstość zaludnienia dla Tucholi wyniosła 787 osób/km², a dla obszarów wiejskich 29 osób/km². Dla całej gminy gęstość zaludnienia wyniosła 85 osób/km². Sieć osadniczą tworzy miasto Tuchola i 10 sołectw: Mały Mędromierz, Bladowo, Raciąż, Białowieża, Stobno, Kiełpin, Mała Komorza, Klocek, Rzepiczna, Legbąd. Obszary wiejskie tworzy 18 miejscowości o liczbie mieszkańców od 62 (Biała) do 1033 (Raciąż).

Tabela 10. Liczba mieszkańców gminy wg miejscowości (stan na rok 2009)

Miejscowość Liczba ludności Tuchola 14333 Raciąż 1033 Kiełpin 884 Mały Mędromierz 865 Stobno 516 Legbąd 485 Bladowo 461 Białowieża 362 Wielka Komorza 292 Wysoka 271 Rzepiczna 185 Słupy 175 Łosiny 174 Niwki 142 Brody 138 Lubierzyn 106 Mała Komorza 95 Klocek 90 Biała 62

Największą miejscowość wiejską, Raciąż, zamieszkuje 16,4 % mieszkańców obszarów wiejskich. W 3 najmniejszych wsiach, gdzie liczba mieszkańców nie przekracza 100, stanowią łącznie 3,9 % ogólnej liczby ludności obszarów wiejskich. Takie zróżnicowanie wielkości wsi oraz fakt rozproszenia mieszkańców powoduje zmniejszenie dostępności do obiektów infrastruktury społecznej. Może także utrudniać wyposażenie, zwłaszcza tych najmniejszych wsi, w infrastrukturę techniczną. Usługi koncentrują się głównie w mieście, a wielkość miasta wpływa na możliwość obsługi mieszkańców z obszarów wiejskich.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 63

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Liczba osób 20600

20400

20200

20000

19800

Rok

2004 2014 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

liczba ludności

Wyk. 1. Zmiany liczby ludności w gminie w latach 1995-2014 (dane BDL GUS)

W badanym przedziale czasowym 1995-2014 w gminie Tuchola zachodziły zamiany w liczbie ludności (Wyk.1.). W tym okresie liczba mieszkańców wzrosła o 438 osób. W latach 1995-1998 liczba osób zamieszkujących gminę rosła, po czym zanotowano gwałtowny spadek. W latach 1999-2007 notowano niewielkie wahania liczby mieszkańców, a od roku 2008 obserwuje się systematyczny wzrost osób zamieszkujących gminę Tuchola.

W mieście Tuchola w ostatnich latach notuje się spadek liczby ludności, natomiast na obszarach wiejskich od 2002 roku notowany jest ciągły wzrost liczby mieszkańców. W latach 2002-2014 liczba mieszkańców wsi wzrosła o 419 osób.

Struktura ludności W gminie Tuchola występuje niewielka przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami. W roku 2014 obszar gminy zamieszkiwało 10 428 kobiet i 10 026 mężczyzn. W mieście Tuchola jest o 451 więcej kobiet niż mężczyzn. Natomiast na obszarach wiejskich jest 49 mężczyzn więcej w porównaniu do liczebności kobiet.

Współczynnik feminizacji jest zróżnicowany dla poszczególnych grup wiekowych. W Tucholi znaczna przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami zaczyna się w przedziale wiekowym 40-49 lat, współczynnik feminizacji w tej grupie wynosi 110. Jednak największa wartość wskaźnika występuje w przedziale 70 lat i więcej i wynosi 168. Tak gwałtowny wzrost jest spowodowany znacznie większą umieralnością mężczyzn i jest typowy dla większości gmin w Polsce. W przedziale 0-39, za wyjątkiem grupy wiekowej 10-14, wskaźnik feminizacji jest niższy niż 100. Najmniejsza ilość kobiet jest w przedziale wiekowym 15-19 lat, gdzie na 100 mężczyzn przypada 76 kobiet.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 64

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 11. Zmiany liczby ludności w gminie w latach 1995-2014 (dane BDL GUS)

Liczba ludności Rok Gmina Miasto Wieś 1995 20016 13965 6051 1996 20151 14032 6119 1997 20234 14177 6057 1998 20328 14235 6093 1999 20044 14038 6006 2000 20053 14071 5982 2001 20020 13999 6021 2002 20008 13908 6100 2003 20035 13937 6098 2004 20068 13976 6092 2005 20085 13975 6110 2006 20085 13957 6128 2007 20036 13844 6192 2008 20108 13889 6219 2009 20234 13948 6286 2010 20375 14019 6356 2011 20405 14018 6387 2012 20451 13990 6461 2013 20455 13949 6506 2014 20454 13935 6519

Na obszarach wiejskich sytuacja jest odwrócona. Kobiety stanowią większość wśród młodych mieszkańców wsi. Współczynnik feminizacji ma wartość wyższą lub równą 100 w przedziale wiekowym 0-29, za wyjątkiem grupy 5-9 lat. Także w najstarszej grupie wiekowej, 70 lat i więcej, jest znaczna przewaga kobiet, gdzie na 100 mężczyzn przypadają aż 154 kobiety. Najniższe wartości współczynnika feminizacji zamierają się w przedziale wiekowym 30-59 lat, wówczas na 100 mężczyzn przypada średnio 87 kobiet.

180 168 160 154

140 118 115 119 120 110 106 104107 99 100 97 99 100 89 92 92 84 86 85 76 80

60 Liczbakobiet namężczyzn 100 0-4 5-9 10-14 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 i wiecej Wiek miasto wieś

Ryc. 22. Współczynnik feminizacji wg grup wiekowych w gminie Tuchola (dane BDL GUS)

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 65

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

We wszystkich przedziałach wiekowych gminy Tuchola przeważa ludność miejska nad mieszkańcami obszarów wiejskich (Ryc. 23.). Najliczniejszą grupą wiekową w mieście są osoby w wieku 50-59 lat, natomiast na obszarach wiejskich 20-29 lat. Najmniej liczną są grupy dzieci i młodzieży. Grupa wiekowa 0-9 lat stanowi 10,6 % ogólnej liczby ludności, natomiast osoby w wieku 60-69 lat stanowią 11,6 % ludności gminy Tuchola. Najstarsi mieszkańcy w wieku 70 lat i starsi to 8,9 % ogólnej liczby osób zamieszkujących gminę. Na terenie gminy Tuchola, podobnie jak w większości gmin w Polsce, zachodzi proces starzenia się społeczeństwa.

Liczba osób 2500 2138 2173 2000 1870 1653 1715

1500 1282 1043 1026 1002 1000 867 864 708 696 657 656 541 500 366 407 370 420

0 0-4 5-9 10-14 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 i Wiek miasto wieś wiecej

Ryc. 23. Liczba mieszkańców wg grup wiekowych w gminie Tuchola (dane BDL GUS) Ruch naturalny ludności W analizowanym okresie (lata 2002-2014) największą liczbę urodzeń na terenie Tucholi odnotowano w roku 2008, urodziło się wówczas 252 dzieci (12,6/1000 mieszkańców). Od roku 2008 obserwuje się spadek liczby urodzeń. W analizowanych latach liczba urodzeń była dwukrotnie mniejsza od liczby zgonów. Największa liczba zgonów została odnotowana w 2003 roku, wówczas w mieście umarło 209 osób (10,5/1000 mieszkańców). Ujemny przyrost naturalny w Tucholi zarejestrowano w roku 2006 i 2013. Najniższa wartość przyrostu naturalnego wyniosła -0,4 w 2013 roku, zaś najwyższy przyrost naturalny odnotowano w roku 2008 i wyniósł on 4,7. W analizowanym przedziale czasowym przyrost naturalny w Tucholi był zawsze wyższy od średniej wartości przyrostu dla miast województwa kujawsko-pomorskiego.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 66

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

na 1000 mieszkańców 14

12

10

8

6

4

2

0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rok urodzenia zgony

Ryc. 24. Urodzenia i zgony w Tucholi w latach 2002-20014 (dane BDL GUS)

na 1000 mieszkańców 5,0

4,0

3,0

2,0

1,0

0,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rok -1,0

-2,0

miasta województwa kujawsko-pomorskiego Tuchola

Wyk. 2. Przyrost naturalny w miastach województwa kujawsko-pomorskiego i w Tucholi w latach 2002-20014 (dane BDL GUS)

Na obszarach wiejskich największą ilość urodzeń odnotowano w 2006 roku, urodziło się wówczas 290 dzieci (14,4/1000 mieszkańców). W tym roku zarejestrowano również najmniej zgonów (7,37/1000 mieszkańców). Przyrost naturalny był na poziomie 7,1. Od 2006 roku liczb urodzeń spada.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 67

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Najmniejsza liczba urodzeń 179 (8,8/1000 mieszkańców) została odnotowana w 2014 roku. Liczba zgonów w badanym okresie wacha się przedziale od 148 do 259. Średni przyrost naturalny na terenach wiejskich gminy wynosi 2,2 i jest na poziomie podobnym do średniego przyrostu naturalnego na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego. Od roku 2006 wartość przyrostu systematycznie maleje. W 2014 roku przyrost osiągnął wartość ujemną (-0,8). Główną przyczyną spadku liczby urodzeń jest zmiana modelu rodziny, zwłaszcza wśród ludności miejskiej, w którym to stawia się na posiadanie małej liczby dzieci oraz wzrost aktywności zawodowej kobiet.

na 1000 mieszkańców 16,0

14,0

12,0

10,0

8,0

6,0

4,0

2,0

0,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rok urodzenia zgony

Ryc. 25. Urodzenia i zgony na obszarach wiejskich gminy Tuchola w latach 2002-2014 (dane BDL GUS)

Ruch wędrówkowy Gmina Tuchola charakteryzuje się niekorzystnym przebiegiem procesów migracyjnych. Liczba ludności opuszczającej gminę przeważa nad ludnością napływającą na teren gminy. Korzystna sytuacja migracyjna jest na terenach wiejskich gminy, w analizowanym przedziale czasowym 1996- 2014 saldo migracji prawie zawsze było dodatnie. W 2014 roku saldo wyniosło 34, zaś na obszarze miasta miało wartość -52. Większa ilość ludzi opuszcza miasto aniżeli wsie. Gminę Tuchola częściej opuszczają kobiety. Mieszkańcy gminy częściej przeprowadzają się na wieś niż do miast. 53% osób napływających do gminy zamieszkuje miasto. Liczba napływających kobiet i mężczyzn jest zbliżona, z niewielką przewagą liczebną kobiet.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 68

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

na 1000 mieszkańców 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rok -1,0 -2,0

obszary wiejskie województwa kujawsko-pomorskiego gmina Tuchola - obszary wiejskie

Wyk. 3. Przyrost naturalny na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego i gminy Tuchola w latach 2002-2014 (dane BDL GUS) Wykształcenie W gminie Tuchola największą grupą mieszkańców są osoby z wykształceniem podstawowym oraz zasadniczym zawodowym, które jest charakterystyczne szczególnie dla mężczyzn. Kobiety znacznie częściej kończą licea ogólnokształcące, a także zdobywają wykształcenie wyższe, zarówno te zamieszkujące miasto jak i gminne wsie. Niewielka liczba mieszkańców kończy szkoły policealne, a w tej grupie także większy udział mają kobiety. Liczba osób, które nie ukończyły żadnej szkoły to 395 co daje 2,4%.

100% podstawowe nieukończone i 90% bez wykształcenia podstawowe ukończone 80% 70% zasadnicze zawodowe

60% średnie zawodowe 50% średnie ogólnokształcące 40% 30% policealne 20% 10% 1. mężczyźni w Tucholi 2. mężczyźni na obszarch wiejskich 0% 3. kobiety w Tucholi 1 2 3 4

Ryc. 26. Struktura wykształcenia ludności gminy Tuchola w roku 2002 (dane BDL GUS)

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 69

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Bezrobocie

liczba osób 3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Rok

2008 2003 2004 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012 2013 2014

liczba bezrobotnyh

Wyk. 4.Liczba bezrobotnych w latach 2003-2014 w gminie Tuchola (dane BDL GUS)

Stopa bezrobocia na terenie gminy Tuchola w roku 2014 wyniosła 10,5 %. Wartość ta jest niższa w odniesieniu do powiatu tucholskiego, gdzie stopa bezrobocia utrzymuje się na poziomie około 20%. Również dla całego obszaru województwa kujawsko-pomorskiego wartość stopy bezrobocia jest wyższa i w 2014 roku wyniosła 18,8 %. W badanym przedziale czasowym 2003-2014, najmniejszy odsetek bezrobotnych odnotowano w roku 2008, kiedy to stopa bezrobocia wyniosła 8,2 %. W latach 2007-2009 liczba osób bezrobotnych w stosunku do osób aktywnych zawodowo była niższa niż 10 %. Najwyższe bezrobocie wystąpiło w roku 2003, po tym roku liczba osób pozostających bez zatrudnienia systematycznie spadała. Od 2008 roku liczba bezrobotnych powoli rosła aż do roku 2013. Rok później, w roku 2014, było 1439 bezrobotnych, o 276 mniej niż rok wcześniej. Wśród ogółu bezrobotnych w 2014 roku, 319 osób pozostaje bez zatrudnienia dłużej niż 24 miesiące. W roku 2014 prawo do zasiłku posiadały 264 osoby. Wśród osób, które w ciągu 12 miesięcy ukończyły naukę bez zatrudnienia pozostają 72 osoby. Większą część osób bez zatrudnienia stanowią kobiety (56,4 %), które często rezygnują z pracy, aby wychowywać potomstwo.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 70

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 12. Bezrobocie w gminie Tuchola w 2014 roku (dane BDL GUS)

Bezrobocie w gminie Tuchola w 2014 roku Liczba osób Miasto 918 Liczba bezrobotnych Wieś 521 Miasto 520 Liczba bezrobotnych kobiet Wieś 291 Udział bezrobotnych powyżej 24 miesięcy w ogóle Miasto 203 bezrobotnych Wieś 116 Miasto 153 Udział bezrobotnych z prawem do zasiłku Wieś 111 Miasto 44 Osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki Wieś 28

Źródła utrzymania Według danych z 2002 roku, głównym źródłem utrzymania dla mieszkańców miasta Tuchola jest praca zarobkowa (58,3 %). Źródła niezarobkowe takie jak emerytura, renta oraz inne zasiłki są głównym dochodem dla 23,4 % mieszkańców miasta. Na własny rachunek pracuje 13,4 % mieszkańców Tucholi, a w rolnictwie zatrudnienie znajduje 4,8 % ludności miejskiej.

Głównym źródłem utrzymania (41 %) dla ludności wiejskiej także jest praca zarobkowa. Ze źródeł niezarobkowych utrzymuje się 31,4 % mieszkańców wsi. Zatrudnienie w rolnictwie znajduje 21,7 % ludności wiejskiej, natomiast na własny rachunek pracuje 5,9 % mieszkańców obszarów wiejskich gminy Tuchola.

Tabela 13. Ludność utrzymywana wg głównego źródła utrzymania w gminie Tuchola w 2002 roku (dane BDL GUS)

Praca poza Praca poza rolnictwem, na Praca w rolnictwie Niezarobkowe źródła rolnictwem, najemna rachunek własny lub z najmu Tuchola-miasto 3368 775 280 1352 Tuchola- obszar wiejski 1097 159 579 839

Warunki mieszkaniowe W roku 2014 w gminie Tuchola było 3345 mieszkań, z czego 1949 w mieście i 1396 na obszarach wiejskich. Przeciętna powierzchnia użytkowa jednego mieszkania w Tucholi wynosi 74,2 m² natomiast na obszarach wiejskich 85,6 m². Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę dla miasta i obszarów wiejskich wynosi odpowiednio 24,6 m² i 23,4 m².

Większość mieszkań w Tucholi jest podłączona na sieci wodociągowej. Centralne ogrzewanie posiada 84,7 % mieszkań. Wyposażonych w łazienkę jest 96,2 % mieszkań na terenie miasta. Na obszarach wiejskich łazienkę posiada 85,4 % mieszkań, natomiast ogrzewanie centralne 65,7 %.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 71

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Infrastruktura społeczna Obiektami infrastruktury społecznej są obiekty: oświaty i wychowania, służby zdrowia, kultury, a także placówki wyznaniowe. Na obszarach wiejskich gminy, w ramach oświaty, funkcjonują szkoły podstawowe w Kiełpinie, Legbądzie, Raciążu i Stobnie. W granicach miasta działają 2 przedszkola, 3 szkoły podstawowe, 3 gimnazja, 1 szkoła specjalna oraz 4 zespoły szkół średnich działające w ramach: Zespołu Szkół Ogólnokształcących, Zespołu Szkół Leśnych, Zespołu Szkół Leśnych i Agrotechnicznych oraz Zespołu Szkół Licealnych i Technicznych. W Tucholi znajduje się także Tucholskie Centrum Edukacji Zawodowej oraz Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem.

W ramach ochrony zdrowia na terenie miasta znajduje się "Szpital Tucholski" NZOZ, Miejskie Centrum Lekarskie NZOZ, NZOZ Zakład Pielęgniarsko-Opiekuńczy "Troska", Dom Pomocy Społecznej, prywatne gabinety lekarskie i spółki lekarzy rodzinnych, gabinety stomatologiczne, 7 aptek, a także działają Położne Środowiskowo-Rodzinne. W Raciążu funkcjonuje Praktyka Lekarza Rodzinnego.

W Tucholi znajduje się Tucholski Ośrodek Kultury oraz Miejska Biblioteka Publiczna a w Raciążu Wiejski Dom Kultury. W Tucholi można skorzystać z oferty Muzeum Borów Tucholskich oraz z Biblioteki Młodzieżowej i Dziecięcej.

Gmina Tuchola posiada dobrze rozwiniętą ofertę turystyczną. Znajduje się tu m. in. Punkt Informacji Turystycznej, bogata baza wypoczynkowa oraz szlaki turystyczne: piesze, rowerowe i kajakowe.

Urzędy Pocztowe funkcjonują w Raciążu oraz Tucholi. Kościoły znajdują się w Tucholi, Kiełpinie, Raciążu, Dąbrówce, Legbądzie i Małym Mędromierzu.

Analiza silnych i słabych stron rozwoju gminy Aktualne potrzeby rozwojowe gminy oraz możliwości ich realizacji określają dość szczegółowo dokumenty strategiczne, przede wszystkim Strategia rozwoju obszaru Powiatu Tucholskiego, przyjęta Uchwałą Nr XVII/105/2016 Rady Powiatu Tucholskiego z dnia 17 marca 2016 r. Dokument ten określa działania konieczne do osiągnięcia długofalowego i zrównoważonego rozwoju gminy, przygotowany został przez wszystkie samorządy z obszaru powiatu tucholskiego. Dobór działań poprzedzony został analizą wieloczynnikową, która określiła zakres zadań niezbędnych do wykonania, aby osiągnięty został stan docelowy rozwoju gminy. Strategia dość precyzyjnie określa, jakie są potrzeby gmin w związku z zamiarem doprowadzenia do trwałej, wysokiej jakości życia na terenie gminy. Naturalnie, Strategia rozwoju analizuje również dokumenty wyższego poziomu zarządzania, tj. krajową i wojewódzką Strategię rozwoju.

Przygotowanie dokumentu strategii rozwoju, poprzedziło przygotowanie szczegółowej analizy SWOT dla powiatu, wynikają z niej:

• Mocne strony o Stosunkowo korzystna sytuacja demograficzna, przejawiająca się relatywnie wysokimi wskaźnikami urodzeń i mniejszym udziałem ludności starszej – w konsekwencji procesy

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 72

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

starzenia będą w stosunku do innych obszarów opóźnione i w początkowej fazie będą przebiegać łagodniej, o Wysoka aktywność społeczna, wynikająca także z ukształtowanej tożsamości podregionalnej (borowiackiej), o Dobrze rozwinięte działalności gospodarcze związane z pozyskaniem i przetwórstwem drewna – specjalizacja i wyróżnik powiatu, o Ukształtowany wizerunek obszaru o bardzo korzystnym stanie środowiska – w konsekwencji bardzo dobra rozpoznawalność i pozytywne konotowanie powiatu, o Ukształtowany wizerunek obszaru bardzo atrakcyjnego dla rozwoju turystyki i rzeczywisty dobry stan rozwoju tej funkcji – w konsekwencji możliwość rozwoju dodatkowych działalności gospodarczych związanych z obsługą turystyki;

• Słabe strony

o Trudna sytuacja ekonomiczna znacznej części mieszkańców powiatu – w konsekwencji niska jakość życia związana z aspektami ekonomicznymi,

o Zdecydowanie zbyt mała liczba miejsc pracy w stosunku do popytu generowanego na terenie powiatu – w konsekwencji trwałe wysokie bezrobocie pomimo bardzo dużej skali wyjazdów do pracy,

o W części powiatu utrudniony dostęp do miasta powiatowego – w konsekwencji utrudnione warunki korzystania z usług wykształconych w tym mieście (niektóre rodzaje usług są na terenie powiatu dostępne jedynie w Tucholi),

o Utrudniona dostępność drogowa do znacznej części powiatu – w konsekwencji niższa jakość życia oraz ograniczona konkurencyjność gospodarcza,

o Duże rozdrobnienie osadnictwa oraz niska gęstość zaludnienia – w konsekwencji niski poziom wyposażenia w infrastrukturę i brak realnych perspektyw poprawy tej sytuacji w znacznej liczbie małych miejscowości;

• Szanse

o Zwiększenie zainteresowania społeczeństwa różnymi formami wypoczynku (dostępnymi na terenie powiatu) - w konsekwencji rozwój funkcji turystycznej i wzrost dochodów mieszkańców powiatu powiązanych ekonomicznie ze świadczeniem usług turystycznych,

o Rozwój funkcji opiekuńczych dla ludności starszej z terenu powiatu, a zwłaszcza spoza terenu powiatu – w konsekwencji utworzenie nowych stałych, całorocznych miejsc pracy,

o Rozwój rolnictwa ekologicznego oraz produkcji zdrowej żywności – wykreowanie produktu oraz powszechnie znanej marki – w konsekwencji stworzenie miejsc pracy w rolnictwie i przetwórstwie rolno-spożywczym dla osób o różnym poziomie wykształcenia, także o niskich kwalifikacjach;

• Zagrożenia

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 73

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

o Utrata lub znaczne ograniczenie połączeń transportowych z Bydgoszczą – w konsekwencji znaczny wzrost bezrobocia oraz utarta możliwości zdobycia wykształcenia dla znacznej części młodzieży z terenu powiatu (potencjalnie najgorszy scenariusz rozwojowy to likwidacja połączeń kolejowych do Bydgoszczy),

o Nieprzygotowanie samorządów lokalnych do skutków procesów starzenia – w konsekwencji znaczne pogorszenie jakości życia ludności starszej i skrócenie długości życia jako efekt braku należytej opieki zdrowotnej i socjalnej

Strategię powiatu tucholskiego charakteryzuje klasyczny układ określenia celu, kierunków działań i konkretnych przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia założeń strategii. Zarówno cele jak i kierunki działań określone zostały dla obszaru całego powiatu, kierunki działań wyszczególnione zostały natomiast dla poszczególnych gmin.

Cel nadrzędny: Wysoka jakość życia na terenie powiatu Cel strategiczny 1: Nowoczesne społeczeństwo Obszar działań 1.1: Aktywność społeczna Kierunki działań: 1. Zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w życiu społecznym gmin i powiatu 2. Wsparcie sektora organizacji pozarządowych 3. Popularyzacja sportu i aktywności ruchowej 4. Wsparcie klubów i stowarzyszeń sportowych 5. Rozwój usług poradnictwa dla mieszkańców 6. Opracowanie i realizacja zintegrowanego programu funkcjonowania instytucji kultury na terenie powiatu – w kierunku stworzenia atrakcyjnej oferty i włączania w życie kulturalne jak największej części gminnych społeczności 7. Poprawa zdolności mieszkańców do korzystania z technologii informacyjnych Obszar działań 1.2: Infrastruktura rozwoju społecznego Kierunki działań: 1. Zapewnienie wysokiego poziomu kształcenia na wszystkich poziomach edukacji 2. Rozwój bazy lokalowej i poprawa wyposażenie szkół na wszystkich poziomach edukacji 3. Opracowanie i realizacja w szkołach podstawowych i gimnazjach, programów: promocji nauk ścisłych, intensywnej nauki języków obcych, aktywności sportowej 4. Wspieranie niepublicznych placówek edukacyjnych 5. Zapewnienie powszechnego dostępu do opieki przedszkolnej 6. Zapewnienie opieki dla dzieci w wieku żłobkowym 7. Poszerzanie zakresu działalności instytucji kultury w kierunku prowadzenia zadań z zakresu rozwoju społecznego 8. Zapewnienie dostępności i wysokiej jakości ochrony zdrowia 9. Rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej na potrzeby lokalnych społeczności 10. Opracowanie i wdrożenie programu dostosowania sfery usług publicznych do prognozowanego wzrostu liczebności ludności starszej

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 74

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

11. Wzmacnianie zdolności do realizacji zadań z zakresu opieki społecznej oraz rozwiązywania problemów grup dotkniętych wykluczeniami społecznymi 12. Rozwój usług e-administracji 13. Stworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych służących integracji lokalnych społeczności, w tym dostosowanie przestrzeni publicznych do potrzeb niepełnosprawnych. 14. Zapewnienie bezpieczeństwa ludności i mienia poprzez poprawę wyposażenia i rozbudowę bazy lokalowej Policji 15. Zapewnienie bezpieczeństwa ludności i mienia poprzez poprawę wyposażenia i rozbudowę bazy lokalowej Państwowej i Ochotniczych Straży Pożarnych 16. Zapewnienie bezpieczeństwa ludności i mienia poprzez poprawę wyposażenia i rozbudowę bazy lokalowej służb ratowniczych Przedsięwzięcia gminy Tuchola 1. Modernizacja edukacyjnej infrastruktury sportowej przy Szkole Podstawowej nr 1 w Tucholi 2. Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej nr 5 w Tucholi 3. Modernizacja i doposażenie przedszkola nr 1 w Tucholi 4. Rozbudowa, modernizacja i poprawa wyposażenia Miejskiego Centrum Lekarskiego w Tucholi, w tym w szczególności: 1. Rozbudowa i modernizacja istniejącej bazy lokalowej MCL o kolejne gabinety lekarskie i diagnostyczne wraz z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych 2. Termomodernizacja budynku MCL 3. Zakup aparatu RTG wraz z przystosowaniem pomieszczeń do aktualnych przepisów oraz wymogów 4. Zakup aparatury i urządzeń medycznych do diagnostyki tj. aparatu USG aparatu EKG, spirometru 5. Unowocześnienie i rozwój istniejącej bazy informatycznej oraz rozwój e-usług – m.in. rejestracja „online” pacjentów przez Internet, usługi telemedyczne i telekonsultacje, stworzenie efektywnych warunków umożliwiających przesyłanie wyników badań diagnostycznych drogą elektroniczną, rozwój komunikacji elektronicznej 6. Remont budynków i poprawa wyposażenia Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczych Straży Pożarnych w sprzęt ratowniczo-gaśniczy, w tym zakup samochodów ratowniczo- gaśniczych i zakup wyposażenia dla celów szkoleniowych 7. Remont dachu świetlicy w Wielkiej Komorzy 8. Poprawa stanu zagospodarowania terenu przy świetlicy oraz poprawa wyposażenia świetlicy w Łosinach 9. Powiększenie placu przy świetlicy oraz poprawa wyposażenia świetlicy w Legbądzie 10. Rozbudowa oraz kompleksowy remont świetlicy wiejskiej w Rzepicznie 11. Poprawa stanu instalacji elektrycznej w świetlicy w Klocku 12. Adaptacja poddasza na pomieszczenie użytkowe oraz budowa pomieszczenia gospodarczego przy świetlicy w Stobnie 13. Rozbudowa budynku oraz modernizacja ogrodzenia placu zabaw przy świetlicy w Białowieży

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 75

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

14. Termomodernizacja, powiększenie oraz poprawa wyposażenia w sprzęt audiowizualny świetlicy wiejskiej w Kiełpinie 15. Budowa świetlicy wiejskiej w miejscowości Wysoka 16. Budowa świetlicy wiejskiej w miejscowości Słupy.

Cel strategiczny 2: Wzrost gospodarczy Obszar działań 2.1: Zasoby ludzkie Kierunki działań: 1. Rozwój szkolnictwa zawodowego 2. Rozwój doradztwa zawodowego 3. Poprawa poziomu wykształcenia i kwalifikacji ludności dorosłej 4. Rozwój przedsięwzięć ekonomii społecznej Obszar działań 2.2: Otoczenie biznesu Kierunki działań: 1. Wspieranie rozwoju i funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu 2. Instytucjonalne wsparcie przedsiębiorców na terenie powiatu Obszar działań 2.3: Przestrzeń dla rozwoju gospodarczego Kierunki działań: 1. Kompleksowe przygotowanie terenów inwestycyjnych 2. Zagospodarowanie terenów atrakcyjnych turystycznie w ogólnodostępną infrastrukturę umożliwiającą realizację wypoczynku i rekreacji, w tym poprawa zagospodarowania szlaków turystycznych 3. Kreowanie i promocja zintegrowanych produktów turystycznych oraz wzmacnianie marki turystycznej powiatu tucholskiego 4. Rozwój edukacji ekologicznej 5. Rozwój informacji turystycznej 6. Promocja gospodarcza powiatu Przedsięwzięcia gminy Tuchola 1. Inkubator przedsiębiorczości 2. Przygotowanie terenów inwestycyjnych przemysłowo-usługowych 3. Rozbudowa i przebudowa obiektu zakwaterowania zbiorowego przy OSiR w Tucholi 4. Budowa centrum sportów zimowych 5. Utworzenie skansenu budownictwa borowiackiego 6. Rozbudowa produktu turystycznego związanego z grodem Raciąż

Cel strategiczny 3: Modernizacja przestrzeni Obszar działań 3.1: Dostępność zewnętrzna i wewnętrzna powiatu Kierunki działań: 1. Rozwój systemu transportu publicznego na terenie powiatu 2. Utrzymanie komunikacji kolejowej w relacjach Bydgoszcz - Chojnice i Bydgoszcz - Szlachta

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 76

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

3. Osiągnięcie i utrzymanie właściwego stanu technicznego dróg wojewódzkich 4. Osiągnięcie i utrzymanie właściwego stanu technicznego dróg powiatowych 5. Osiągnięcie i utrzymanie właściwego stanu technicznego dróg gminnych 6. Poprawa bezpieczeństwa na drogach Obszar działań 3.2: Rozwój infrastruktury technicznej Kierunki działań: 1. Rozwój infrastruktury zaopatrzenia w wodę 2. Rozwój infrastruktury odbioru i oczyszczania ścieków 3. Zapewnienie pewności zasilania w energię elektryczną 4. Rozwój sieci gazowych 5. Rozwój infrastruktury łączności i infrastruktury służącej zapewnieniu powszechnego dostępu do internetu 6. Rozwój infrastruktury gospodarki odpadami Obszar działań 3.3: Planowanie przestrzenne Kierunki działań: 1. Aktualizacja studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin powiatu 2. Sporządzaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego – adekwatnie do bieżących potrzeb rozwojowych gmin 3. Wsparcie budownictwa mieszkaniowego poprzez wyznaczanie i wyposażanie w infrastrukturę terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej Obszar działań 3.4: Działania na rzecz środowiska Kierunki działań: 1. Ewidencja zasobów oraz działania ochronne i naprawcze w dziedzinie środowiska przyrodniczego 2. Ewidencja zasobów oraz działania ochronne i naprawcze w dziedzinie środowiska kulturowego Obszar działań 3.5: Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna Kierunki działań: 1. Rozwój proekologicznych systemów grzewczych 2. Termomodernizacja budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej 3. Rozwój elektroenergetyki oraz energetyki cieplnej wykorzystującej odnawialne źródła energii 4. Rozwój sieci dróg rowerowych dla transportu i rekreacji Obszar działań 3.6: Rewitalizacja miasta i miejscowości wiejskich Kierunki działań: 1. Kontynuacja procesów rewitalizacji w mieście Tuchola 2. Kontynuacja procesów odnowy wsi w miejscowościach wiejskich powiatu 3. Adaptacja zagospodarowania byłych gospodarstw uspołecznionych na cele działalności gospodarczych lub społecznych

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 77

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Przedsięwzięcia gminy Tuchola 1. Rozbudowa i modernizacja multimodalnego centrum przesiadkowego w Tucholi (kolej, autobusy/busy, taxi, parkingi samochodowe i rowerowe) 2. Budowa i przebudowa ulic: aleja LOP, Budowlana, Cegielniana, Chojnicka, dr. Karasiewicza, Dworcowa, Garbary, Kolejowa, Kołłątaja, Kopernika, Lipowa, Mickiewicza, Nad Kiczą, Piastowska, plac Zamkowy, Pocztowa, Sępoleńska, Szkolna, Towarowa, Transportowa, Wiejska, Zamkowa i Ku Wiatrakom oraz wybranych drogi osiedlowe w Tucholi, a także dróg gminnych: 010101C, 010103C, 010105C, 010107C, 010110C, 010112C, 010113C, 010114C, 010118C, 010119C, 010120C i 010125C 3. Budowa wodociągu w m. Raciąski Młyn 4. Rozbudowa sieci wodociągowej w ul. Starodworcowej w Tucholi 5. Rozbudowa sieci wodociągowej w rejonie ulic Mickiewicza i aleja 700-lecia w Tucholi 6. Modernizacja oczyszczalni ścieków dla aglomeracji Tuchola 7. Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Legbąd i Brody 8. Budowa kanalizacji w m. Przy Szosie Bydgoskiej 9. Budowa kanalizacji w m. Mały Mędromierz 10. Budowa kanalizacji w m. Jesionowo 11. Budowa kanalizacji w m. Raciąski Młyn 12. Budowa kanalizacji sanitarnej na osiedlu domów jednorodzinnych Kopernika w Tucholi 13. Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Nowa Tuchola 14. Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Słupy 15. Budowa kanalizacji w ul. Janta-Połczyńskiego w Tucholi 16. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w ul. Czarna Droga, Główna i Rybacka w Tucholi 17. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscowościach: Legbąd, Klocek, Biała, Woziwoda, Rzepiczna, Łosiny, Wymysłowo 18. Budowa sieci wodno-kanalizacyjnej i kanalizacji deszczowej na ODJ Kopernika w Tucholi (kontynuacja) 19. Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji deszczowej na ODJ Rudzki Most I i II (kontynuacja) 20. Rozwój systemu gospodarki odpadami, w tym działania inwestycyjne, edukacyjne, organizacyjne i zwiększenie zatrudnienia 21. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej: Urzędu Miejskiego w Tucholi, Tucholskiego Ośrodka Kultury w Tucholi oraz szkół podstawowych w Tucholi nr 1, nr 3 i nr5. 22. Rewitalizacja dworca kolejowego w Tucholi 23. Rewitalizacja średniowiecznego układu urbanistycznego miasta Tucholi Pozostałe projekty 1. Drogi wskazywane do modernizacji zapewniające konieczne bezpośrednie połączenia z transeuropejską siecią transportową (TEN-T), portem lotniczym, terminalami towarowymi, centrami lub platformami logistycznymi lub inwestycji na drogach poza TEN-T, wypełniające luki w sieci dróg pomiędzy ośrodkami wojewódzkimi, miastami nie będącymi stolicami

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 78

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

województwa (regionalnymi i subregionalnymi) – droga powiatowa Tuchola-Tleń 1015C (jako najkrótsze połączenie z autostradą A1) 2. Drogi wskazywane do modernizacji zapewniające konieczne bezpośrednie połączenia z transeuropejską siecią transportową (TEN-T), portem lotniczym, terminalami towarowymi, centrami lub platformami logistycznymi lub inwestycji na drogach poza TEN-T, wypełniające luki w sieci dróg pomiędzy ośrodkami wojewódzkimi, miastami nie będącymi stolicami województwa (regionalnymi i subregionalnymi) – droga powiatowa Tuchola–Raciąż 1009C (połączenie znacznych obszarów wiejskich gminy, poprzez Tucholę, z siecią TEN-T); 3. Drogi wskazywane do modernizacji zapewniające konieczne bezpośrednie połączenia z transeuropejską siecią transportową (TEN-T), portem lotniczym, terminalami towarowymi, centrami lub platformami logistycznymi lub inwestycji na drogach poza TEN-T, wypełniające luki w sieci dróg pomiędzy ośrodkami wojewódzkimi, miastami nie będącymi stolicami województwa (regionalnymi i subregionalnymi) – droga wojewódzka 237 do Mąkowarska (jako połączenie z drogą krajową nr 25 do Bydgoszczy) 4. Drogi wskazywane do modernizacji zapewniające konieczne bezpośrednie połączenia z transeuropejską siecią transportową (TEN-T), portem lotniczym, terminalami towarowymi, centrami lub platformami logistycznymi lub inwestycji na drogach poza TEN-T, wypełniające luki w sieci dróg pomiędzy ośrodkami wojewódzkimi, miastami nie będącymi stolicami województwa (regionalnymi i subregionalnymi) – droga wojewódzka 237 do Czerska (jako najkrótsze połączenie z droga krajową nr 22 do Gdańska) 5. Drogi wskazywane do modernizacji zapewniające konieczne bezpośrednie połączenia z transeuropejską siecią transportową (TEN-T), portem lotniczym, terminalami towarowymi, centrami lub platformami logistycznymi lub inwestycji na drogach poza TEN-T, wypełniające luki w sieci dróg pomiędzy ośrodkami wojewódzkimi, miastami nie będącymi stolicami województwa (regionalnymi i subregionalnymi) – droga wojewódzka 240 do Świecia i do Chojnic wraz z planowaną obwodnicą Tucholi (połączenie z lokalnymi ośrodkami i węzłami komunikacyjnymi w Chojnicach i Świeciu). 6. Przebudowa mostu w Legbądzie w ciągu drogi wojewódzkiej nr 237 7. Realizacja obwodnicy Tucholi w ciągu drogi wojewódzkiej nr 240 8. Termomodernizacja obiektu Prokuratury Okręgowej przy ul. Świeckiej 23 w Tucholi wraz przebudową systemów grzewczych i wymianą oświetlenia na energooszczędne w budynku 9. Modernizacja obiektu Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia w Tucholi. 10. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola

Strategia rozwoju w znaczącym stopniu kładzie nacisk na tematykę zagospodarowania przestrzennego, cały 3 Cel strategiczny dotyczy poszczególnych elementów przestrzeni użytkowej. Kierunki działań oraz tematyka przedsięwzięć kładzie w dużej mierze nacisk na wykorzystanie i zwiększenie potencjału rozwojowego jednostek. Zauważalne są przede wszystkim:

• konieczność zwiększenia dostępności powiatu (przez rozwój i utrzymanie dobrego stanu technicznego dróg),

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 79

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

• rozwój infrastruktury technicznej (przez rozwój sieci uzbrojenia terenu), • planowanie przestrzenne (poprzez aktualizację SUiKZP gmin, tworzenie nowych MPZP oraz działania wspierające rozwój budownictwa), • działania ochronne na rzecz środowiska, • efektywność energetyczna obszaru oraz gospodarka niskoemisyjna, • proces rewitalizacji obszaru miasta Tucholi oraz projekty odnowy wsi. Strategia uzupełniona została o karty realizacji poszczególnych przedsięwzięć, zawierające informacje o stanie realizacji zadań w podziale na wszystkie lata w których dokument będzie realizowany.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 80

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę

Maksymalne zapotrzebowanie na zabudowę w gminie, wyrażone w powierzchni użytkowej nowo projektowanej zabudowy, określa prognozowaną największą ilość powierzchni, jaka będzie potrzebna do zrealizowania potrzeb mieszkaniowych i gospodarczych mieszkańców gminy w perspektywie wieloletniej. Maksymalne zapotrzebowanie na zabudowę ma za zadanie określić i uzasadnić powierzchnię gruntów projektowanych do przeznaczenia na cele mieszkaniowe i inne, określone w studium jako potencjalne tereny wskazane do urbanizacji, objęte zamiarem sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (dla różnych funkcji, w tym zabudowy mieszkaniowej i usługowej). W celu określenia ilości niezbędnych terenów rozwojowych w gminie wykonuje się wieloletnią symulację, która sięga 2045 r.

Celem opisanych poniżej symulacji było określenie ram przestrzennych obszarów rozwojowych w poszczególnych jednostkach osadniczych w gminie. Ramy te mają doprowadzić w pierwszej kolejności do konsumpcji gruntów na terenach zurbanizowanych (uzupełnienie zwartej zabudowy) oraz na terenach aktualnie objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. W efekcie ruch budowlany powinien zostać skierowany na tereny przewidziane do zainwestowania w wyniku dotychczasowych działań planistycznych. Polityka przestrzenna gminy, w myśl zapisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, powinna umożliwić wyznaczanie nowych terenów rozwojowych dopiero w przypadku, gdy wyczerpią się możliwości lokowania nowej zabudowy na terenach, na których dotychczas obowiązują miejscowe plany oraz na terenach, gdzie można lokalizować zabudowę na podstawie decyzji o warunkach zabudowy.

Zamieszczona poniżej analiza została wykonana w sposób etapowy dla trzydziestoletniego okresu programowania, tj. do 2045 roku. Źródłem prognozy liczby ludności była przygotowana przez GUS prognoza liczby ludności do 2050 roku. W okresie 1995-2014 występuje na terenie gminy dość stabilna liczba ludności – pomiędzy 20,0 a 20,5 tyś. osób. Wzrost liczby ludności obserwowany był w tym okresie na wsi, natomiast teren miasta zaludniony był mniej więcej na tym samym poziomie. W danych demograficznych nie widać charakterystycznej dla wielu gmin migracji zewnętrznej do krajów UE po 2004 r. Gradient wzrostu liczby ludności w latach 1995 – 2015 wynosił średnio 22 osoby/rok. Od 2004 do 2014 roku liczba ludności gminy malała średnio o 16 osób/rok.

Obserwując ruch budowlany w postaci wykresu liczby wydanych pozwoleń na budowę, widać wyraźnie, ze zmiany liczby ludności wiążą się ze wzrostem liczby wydawanych pozwoleń na budowę. Procesy gospodarcze, związane z rozwojem gospodarczym po wejściu do Unii Europejskiej, wpłynęły jako czynnik stymulujący zmiany demograficzne na terenie miasta i gminy.

Prognoza liczby ludności Głównego Urzędu Statystycznego do 2050 roku pokazuje, że w powiecie tucholskim dojdzie do zmniejszenia liczby ludności z 48,2 tys. osób w 2016 roku na 43,4 tys. osób w 2050. Korelacja tego trendu spadkowego z liczbą ludności gminy Tuchola pozwala wyprowadzić prognozę liczby ludności do 2045 roku, która wyniesie 18,4 tys. osób. Estymacja taka uwzględnia wpływ czynników naturalnych, takich jak efekt starzenia się społeczeństwa, spadki liczby urodzeń czy wahania demograficzne wynikające z przechodzących wyżów i niżów demograficznych. Uwzględnia

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 81

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 również presje migracyjne wynikające z bliskości innych ośrodków miejskich. Estymacja trendu daje wzrastający gradient spadku wielkości liczby ludności od 10 osób/rok do 100 osób/rok w 2045 roku.

Drugim parametrem ukazującym dynamikę rozwoju powierzchni użytkowej zabudowy jest wzrost powierzchni użytkowej w budynkach na 1 osobę. W analizowanym okresie 1995 – 2015 roku przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w gminie wzrosła z 17,0 m2 do 24,5 m2. Dane pokazują, że gradient wzrostu powierzchni użytkowej w budynkach na 1 mieszkańca stopniowo rósł za sprawą stopniowego zaspokajania własnych potrzeb mieszkaniowych w nowych budynkach jednorodzinnych o coraz większej powierzchni oraz zmian w demografii. Założono również, że istnieje progowa wartość powierzchni użytkowej na 1 mieszkańca, która oscyluje wokół wartości 40 m2 (wliczając w to powierzchnię mieszkaniową, usługową i produkcyjną w budynkach). Zastosowany do estymacji trend w przybliżeniu liniowym stopniuje gradient wzrostu powierzchni użytkowej na terenie gminy do poziomu 35 m2 powierzchni użytkowej na 1 mieszkańca w 2045 roku (z obecnych 25 m2 powierzchni użytkowej na 1 mieszkańca). Zasoby mieszkaniowe w gminie i mieście są silnie obciążone dużym udziałem zabudowy wielorodzinnej, w której duża liczba ludności ma do dyspozycji stosunkowo niewielką powierzchnię użytkową.

Na bazie wyżej wymienionych wskaźników dokonano symulacji, w wyniku której uzyskano zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową dla każdego z obrębów geodezyjnych do 2045 roku. Wynik symulacji przedstawia tabela 14.

Tabela 14: Symulacja maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budynków do 2045 roku na podstawie predykcji liczby ludności i powierzchni użytkowej budynków.

Prognozowane maksymalne Predykcja Powierzchnia zapotrzebowanie Miejscowość Predykcja powierzchni Powierzchnia Ludność użytkowa na powierzchnię (na bazie obrębu liczby ludności użytkowej miejscowości miejscowości budynków użytkową geodezyjnego, w 2045 roku budynków [ha] [os.] w 2014 roku budynków zmodyfikowane) [os.] w 2045 roku [m2] (całkowite) do [m2] 2045 roku [m2] Bladowo 1732 636 14183 523 18303 5356

Kiełpin 2702 884 19713 727 25440 7444

Klocek 6696 337 7515 277 9698 2838

Legbąd 1822 623 13893 512 17929 5246

Łosiny 1034 174 3880 143 5007 1465

Mały Mędromierz 1668 1136 25333 934 32692 9566

Raciąż 2855 1304 29079 1072 37526 10981

Stobno 2583 973 21698 800 28001 8194

Tuchola 1766 14333 319626 11785 412472 120700

Wielka Komorza 1087 292 6512 240 8403 2459

Rozdzielenie prognozowanego maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budynków na funkcje zabudowy dokonano na podstawie analizy powierzchni terenów w grupach poszczególnych funkcji: mieszkaniowych i usługowo-produkcyjnych, przewidzianych do zainwestowania we wszystkich

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 82

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obowiązujących w gminie oraz na podstawie konturów klasyfikacyjnych ewidencji gruntów i budynków. Wskaźniki pogrupowano w tereny funkcjonalne mieszkaniowe i usługowo-produkcyjne. Analiza wykazała, że stosunek powierzchni terenów mieszkaniowych do powierzchni terenów usługowych i produkcyjnych wynosi około 5/1. Ze względu na rolniczo-osadniczy charakter gminy i osadniczo-przemysłowy charakter miasta szacuje się, że stosunek ten utrzyma się w dłuższej perspektywie, ale ze znacznymi lokalnymi uwarunkowaniami. Na tym etapie dokonano również korekty uzyskanego wyniku w górę o 30% z uwagi na niepewność.

Symulacja nie uwzględnia potrzeby wymiany substancji mieszkaniowej na skutek zużycia technicznego. Wiele budynków w Tucholi i w zabudowie zagrodowej zbliża się do wieku około 100 lat i może niedługo wymagać przebudowy lub rozbiórki ze względu na stan techniczny.

Mniejsze miejscowości na terenie gminy, takie jak Biała, Białowieża, Niwki, Słupy, Wysoka, włączono do obrębów geodezyjnych, na których są położone. W każdym z obrębów projektuje się tereny z zamiarem sporządzenia miejscowych planów, zatem wszystkie one podlegają analizie pod kątem określenia chłonności dla nowej zabudowy.

Tabela 15: Prognozowane maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową w podziale na funkcje zabudowy w 2045 roku

Prognozowane maksymalne Prognozowane maksymalne zapotrzebowanie na Prognozowane maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową Miejscowość zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową budynków na cele usługowe i (na bazie obrębu geodezyjnego, powierzchnię użytkową budynków na cele mieszkaniowe produkcyjne zmodyfikowane) budynków całkowite do 2045 do 2045 do 2045 [m2] (+ 30% niepewności) (+ 30% niepewności) [m2] [m2] Bladowo 5356 4999 1000

Kiełpin 7444 6948 1390

Klocek 2838 2649 530

Legbąd 5246 4897 979

Łosiny 1465 1368 274

Mały Mędromierz 9566 8929 1786

Raciąż 10981 10249 2050

Stobno 8194 7647 1529

Tuchola 120700 112653 22531

Wielka Komorza 2459 2295 459

Przestawione w tabeli 15 rezultaty korespondują ze zmianami prognozowanej liczby ludności. Przez cały okres symulacji utrzymywany jest stały stosunek liczby ludności na 1 mieszkanie (3,4 osoby na 1 budynek mieszkalny) oraz kontrolowana jest powierzchnia zabudowy użytkowej w ramach 1 budynku (średnio do 119 m2 na budynek do 2045 roku).

Wyniki prognozowanego maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową wskazują wysoką korelację z liczbą ludności w poszczególnych obrębach. Najsilniejsze zapotrzebowanie

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 83

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 wystąpi w miejscowościach Tuchola, Raciąż, Mały Mędromierz, Stobno, Bladowo i Kiełpin. Poza potencjałem ludnościowym miejscowości te charakteryzują się też tym, że w okolicy wyczerpały się możliwości lokalizowania zabudowy w oparciu o miejscowe plany. Uzyskiwanie decyzji o warunkach zabudowy utrudnia bonitacja gleb – duży udział gleb o wysokiej III klasie bonitacyjnej. Mniejsze miejscowości mają niższy stopień maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową, ponieważ ich położenie, zagospodarowanie i funkcja przewodnia są typowo leśne a siedziby ludności koncentrują się głównie w obrębie zabudowy rekreacyjnej i letniskowej.

Oszacowania chłonności, położonych na terenie gminy, obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostek osadniczych, rozumianą jako możliwość lokalizowania na tych obszarach nowej zabudowy dokonano w sposób analizy przestrzennej, umożliwiającej obliczenie ilości działek możliwych do zabudowy na podstawie sąsiedztwa z istniejącą zabudową. Z analizy wyłączone zostały tereny leśne, tereny rolne wymagające przekształcenia o glebach klas I-III, tereny łąk podmokłych (grunty organiczne) i sadów (jako trwałych elementów gospodarki rolnej). Założono, że nowo wydzielane działki będą miały około 1000 – 1200 m2 i będzie można lokalizować na nich 1 budynek. Uwzględniono również istniejące podziały geodezyjne dla działek budowlanych wydzielonych na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Wyniki przekształcono w powierzchnię użytkową zabudowy (na podstawie średniej wielkości budynku), w podziale na funkcje zabudowy (na podstawie stosunku określonego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego). Na koniec skorygowano uzyskany wynik o 30% w górę. Jest to ilość powierzchni użytkowej możliwej do zabudowy w chwili wykonywania analizy.

Oszacowanie chłonności położonych na terenie gminy, obszarów przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę, rozumianą jako możliwość lokalizowania na tych obszarach nowej zabudowy dokonano w oparciu o ocenę stopnia zainwestowania terenów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w oparciu o zapisy miejscowych planów oraz istniejące, dotychczas zrealizowane budynki. Wyniki przekształcono w powierzchnię użytkową zabudowy (na podstawie średniej wielkości budynku), w podziale na funkcje zabudowy (na podstawie stosunku określonego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego). Na koniec skorygowano uzyskany wynik o 30% w górę.

W tabeli 16 zamieszczono porównanie maksymalnego w skali gminy zapotrzebowania na nową zabudowę oraz sumy powierzchni użytkowej zabudowy możliwej do realizacji na obszarach o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej i obszarach przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę.

Z przedstawionej tabeli 16 wynika powierzchnia zabudowy możliwa do zaprojektowania w ramach obszarów rozwojowych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, która jest różnicą prognozowanego maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budynków całkowitą do 2045 (tabela 14) i sumy chłonności obszarów (tabela 15).

Całkowite zapotrzebowanie na nową powierzchnię zabudowy w gminie w 2045 r. określono na około 170 tys. m2 (około 1000 nowych domów, do daje ruch budowlany na poziomie 30 budynków rocznie). Oszacowano, że na bazie dotychczas obowiązujących przepisów można zlokalizować budynki o

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 84

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 powierzchni około 70 tys. m2 powierzchni użytkowej. Oznacza to, że istnieje jeszcze w gminie możliwość doprojektowania obszarów rozwojowych na łączną sumę 100 tys. m2 powierzchni użytkowej mieszkań łącznie.

Tabela 16: Bilans terenów pod zabudowę na podstawie maksymalnego zapotrzebowania oraz chłonności terenów gminy

Powierzchnia zabudowy możliwa do Chłonności położonych Chłonność obszarów o zaprojektowania w na terenie gminy, w pełni wykształconej ramach obszarów obszarów zwartej strukturze rozwojowych w Studium Miejscowość przeznaczonych w funkcjonalno- uwarunkowań i (na bazie obrębu geodezyjnego, zmodyfikowane) planach miejscowych przestrzennej kierunków pod zabudowę [m2 powierzchni zagospodarowania [m2 powierzchni użytkowej zabudowy] przestrzennego gminy użytkowej zabudowy] [m2 powierzchni użytkowej zabudowy] Bladowo 2700 900 1399

Kiełpin 1800 810 4338

Klocek 1800 2700 0

Legbąd 4500 2160 0

Łosiny 1350 0 18

Mały Mędromierz 2700 4770 1459

Raciąż 5850 2970 1429

Stobno 2700 810 4137

Tuchola 10800 21600 80253

Wielka Komorza 900 0 1395

Analizując uzyskane rezultaty należy zauważyć, że:

• Miasto Tuchola ma bardzo niskie wartości chłonności na terenach objętych miejscowymi planami oraz decyzjami o warunkach zabudowy, z uwagi na znaczy stopień wykonania planów oraz niewielką ich liczbę oraz praktycznie brak wolnych przestrzeni do zabudowy, poza nielicznymi, pojedynczymi działkami. Jedyne większe tereny wolne do zabudowy pozostały w okolicy ul. Mickiewicza oraz Rów Miejski. W innych częściach tej miejscowości rezerwy nowych terenów, z uwagi na uwarunkowania i istniejące zagospodarowanie, wydają się wyczerpane.

• W miejscowościach wiejskich stopień tereny o zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej przenikają się z terenami rozwojowymi. Stopień wykorzystania przestrzeni do zabudowy pokrywa większość potrzeb budowlanych, na zasadzie sąsiedztwa. Budowanie w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy utrudniają dobrej jakości gleby wymagające ochrony. W efekcie jest mała liczba miejsc przy drogach, które z uwagi na słabsze warunki glebowe mogą być wykorzystane na nową zabudowę.

• Większość możliwości rozwoju na bazie decyzji o warunkach zabudowy związana jest z uzupełnianiem istniejących ciągów zabudowy wzdłuż ulic i dróg w miejscowościach.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 85

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

• Poza Tucholą, największe potrzeby wyznaczania terenów rozwojowych mają miejscowości Raciąż, Stobno i Kiełpin. Chociaż same nie osiadają potencjału samodzielnego potencjału rozwojowego, są największym terenem rozwojowym w gminie, terenami zapasowymi w stosunku do potrzeb osadniczych mieszkańców miasta. Z uwagi na stosunkowo znaczne wolne tereny do zabudowy i uwarunkowania środowiskowe i infrastrukturalne, staną się one najprawdopodobniej w najbliższej przyszłości ważnym w skali gminy kierunkiem osadniczym.

• W pozostałych miejscowościach zamieszczony w tabeli 3 bilans terenów przedstawia nieco mniejszą możliwość kształtowania zabudowy.

Na podstawie rysunku kierunków rozwoju zawartych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy dokonano porównania powierzchni użytkowej zabudowy możliwej do zlokalizowania na podstawie wyznaczonych w studium terenów rozwojowych z bilansem wynikającym z chłonności terenów i predykcji maksymalnych potrzeb gminy (por. tabela 17).

Tabela 17: Bilans powierzchni pomiędzy maksymalnym zapotrzebowaniem na powierzchnię użytkową a powierzchnią zabudowy możliwa do zaprojektowania w ramach obszarów rozwojowych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Różnica pomiędzy maksymalnym Powierzchnia zabudowy zapotrzebowaniem na możliwa do zaprojektowania powierzchnię użytkową a Maksymalne w ramach obszarów powierzchnią zabudowy zapotrzebowanie na rozwojowych w Studium możliwa do zaprojektowania powierzchnię użytkową Obręb uwarunkowań i kierunków w ramach obszarów zabudowy zagospodarowania rozwojowych w Studium [m2 powierzchni użytkowej przestrzennego gminy uwarunkowań i kierunków zabudowy] [m2 powierzchni użytkowej zagospodarowania zabudowy] przestrzennego gminy [m2 powierzchni użytkowej zabudowy] Bladowo 9950 5356 -8551

Kiełpin 0 7444 4338

Klocek 2075 2838 -3926

Legbąd 2000 5246 -3763

Łosiny 350 1465 -332

Mały Mędromierz 1200 9566 259

Raciąż 7850 10981 -3271

Stobno 6900 8194 -2763

Tuchola 16950 120700 63303

Wielka Komorza 0 2459 1395

Gmina Tuchola(całość) – nadmiar potrzeb nad zaprojektowanymi terenami rozwojowymi (w m2 pow. zabudowy): 46688

Powierzchnia użytkowa zabudowy możliwej do zlokalizowania na podstawie terenów rozwojowych została obliczona na podstawie średniej wielkości prognozowanej powierzchni budynków w 2045 roku oraz w oparciu o współczynnik intensywności zabudowy w obecnie obowiązujących planach,

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 86

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 określony jako stosunek powierzchni miejscowego planu do powierzchni użytkowej zabudowy w ramach tego planu, przy uwzględnieniu intensywności zabudowy specyficznej dla każdej z miejscowości.

Uzyskane wyniki pokazują, że w skali gminy jako całości, studium wyznacza prawidłowo tereny rozwojowe i są one dopasowane do rzeczywistych potrzeb i prognozowanych trendów wynikających z przyszłego rozwoju gminy. W miejscowości całej gminie i w mieście istnieje nadmiar prognozowanych potrzeb terenów w stosunku do projektowanych terenów rozwojowych.

Na podstawie uzyskanych rezultatów można stwierdzić, że inwestycje mają właściwą rezerwę terenów zabezpieczonych w studium jako tereny rozwojowe. Możliwości inwestycyjne na chwile obecną koncentrują się głównie w Tucholi przy ul. Chojnickiej, w części osiedla Rudzki Most II i osiedla Kopernika.

Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy

W celu określenia możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnych i infrastruktury technicznej oraz społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy na nowo wyznaczonych terenach rozwojowych (określonych na rysunku Studium) dokonano analizy wydatków budżetowych gminy na ww. cele w okresie 2010 – 2015. W tym okresie wydatki łączne na budowę nowych dróg, sieci wodno-kanalizacyjnych i urządzenie przestrzeni publicznych wydano gminie średnio 2 - 3 mln zł. Kwoty te wahają się znacznie w zależności od przyznawanych dotacji na poszczególne inwestycje.

Na podstawie danych literaturowych i statystycznych można założyć, że uzbrojenie w sieci wodociągowe i kanalizacyjne oraz budowa odcinka dróg na terenie gminy wiejskiej, w zależności od jakości nawierzchni i klasy drogi, wiąże się z kosztem od około 50 tyś. zł / ha powierzchni typowego miejscowego planu (zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, drogi w klasie dojazdowej). Sumaryczna powierzchnia terenów wyznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz powierzchnia terenów rozwojowych wyznaczonych w studium wynosi około 950 ha, z czego mniej więcej połowa nie posiada żadnego zainwestowania. W związku z tym potrzeby inwestycyjne gminy wynikające z konieczności realizacji zadań własnych, związane z lokalizacją nowej zabudowy będą wynosić od około 47,5 mln złotych w okresie do 2045 roku.

Zakładając możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej oraz społeczne na poziomie obecnych wydatków budżetu gminy w granicach 2 mln złotych, uzbrojenie wszystkich terenów rozwojowych gminy, łącznie z obszarami niezainwestowanymi, objętymi obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, ma szansę być wykonane w ciągu następnych 20-25 lat. Zaprojektowany w studium rozwój terenów inwestycyjnych nie przekracza zatem możliwości finansowych gminy, ale proces ten rozłożony będzie co najmniej na dwadzieścia lat.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 87

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Podsumowanie

Gminę Tuchola tworzy miasto Tuchola oraz 10 sołectw. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 85 osób/km². W gminie jest niewielka przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami, ta zależność jest szczególnie wyraźna w najstarszych grupach wiekowych. Strukturę wieku mieszkańców gminy można określić, jako coraz mniej korzystną. Najbardziej liczne są grupy wiekowe 50-59 lat oraz 30-39 lat, zaś najmniej liczne są grupy dzieci i młodzieży. Sytuacja ta wskazuje na problem większości polskich gmin, jakim jest starzenie się społeczeństwa.

Liczba urodzeń zarówno w mieście jak i na terenach wiejskich systematycznie spada. Jednocześnie wzrasta liczba zgonów, co powoduje zmniejszanie się wielkości przyrostu naturalnego. Tuchola charakteryzuje się niekorzystnym przebiegiem procesów migracyjnych. Liczba ludności opuszczających miasto przeważa nad ludnością napływającą na jej teren, natomiast na obszarach wiejskich saldo migracji zazwyczaj jest dodatnie.

W gminie Tuchola największą grupą mieszkańców są osoby z wykształceniem podstawowym oraz zasadniczym zawodowym, które jest charakterystyczne szczególnie dla mężczyzn. Kobiety znacznie częściej kończą licea ogólnokształcące, a także zdobywają wykształcenie wyższe, zarówno te zamieszkujące miasto jak i gminne wsie.

Gmina Tuchola charakteryzuje się niższą stopą bezrobocia w porównaniu do powiatu tucholskiego, a także do województwa kujawsko-pomorskiego. W 2014 roku stopa bezrobocia wyniosła 10,5 %. Większą cześć osób bez zatrudnienia stanowią kobiety.

Mieszkańcy gminy mają dostęp do obiektów oświaty i wychowania, służby zdrowia, kultury, a także do urzędów pocztowych i placówek wyznaniowych.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 88

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

9. STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Archeologia i historia osadnictwa na terenie gminy

Pierwsze ślady osadnictwa na obszarze gminy Tuchola pochodzą z mezolitu w okolicy miejscowości Raciąż. W XIII wieku w Raciążu wybudowano drewniano-ziemny gród, który ze względu na ukształtowanie terenu i lokalizację jeziora stanowił też funkcje obronne. Najprawdopodobniej Tuchola pełniła pierwotnie rolę osady handlowej dla grodu kasztelańskiego w Raciążu, o czym świadczy pierwotny, owalny kształt rynku (charakterystyczny dla osad słowiańskich) sprzed pożaru 1781 r. oraz wielkość osady w momencie konsekracji kościoła w 1287 r. W XIII w. z osady o charakterze handlowym bardzo szybko przekształciła się w centrum administracyjne stając się siedzibą lokalnych władz, przejmując funkcje Raciąża. Miasto założył książę gdański Sambor I gdański lub Mściwoj II 9 października 1287 r. W chwili wystawienia stosownego dokumentu Tuchola była jedną z większych osad w południowo-zachodniej części Pomorza Gdańskiego. W 1330 r. Tuchola stała się siedzibą komtura, który władał komturstwem o znacznym terytorium. Kampania wojenna 1410 r. zakończyła się w Tucholi. Po bitwie miasto i zamek poddały się bez walki Polakom. Tuchola była rejonem koncentracji wojsk krzyżacko-brandenburskich, przed bitwą pod Koronowem. Po przegranej bitwie Krzyżacy podstępem wymusili poddanie się zamku, wykorzystując do tego celu grupę rycerzy udających Polaków. Po zawarciu drugiego pokoju toruńskiego w 1466 r. Tuchola weszła w skład polskich Prus Królewskich i stała się siedzibą powiatu, trzeciego co do wielkości w województwie pomorskim. W 1655 r. miasto bez walki zajęli Szwedzi, którzy wycofali się również bez walki jesienią 1656 r., jednak w latach 1656-1659 dochodziło do ataków szwedzkich (w sumie 5), które co prawda zostały odparte, ale znacznym zniszczeniom uległa okolica miasta jak i (według podań ludowych) sam zamek, w którym eksplodował magazyn prochu i amunicji. W 1772 r. wraz z I rozbiorem Tuchola została włączona do Królestwa Prus. Zlikwidowano tucholski i przyłączono go do powiatu chojnickiego. Tuchola była wówczas jednym z najmniejszych miast na Pomorzu i liczyła 108 domów i 490 mieszkańców. 17 maja 1781 r. spłonęła gotycka fara pw. św. Bartłomieja, ratusz i większa część zabudowy miasta. Po pożarze miasto zostało w ciągu kilku lat odbudowane. a następnie weszło w stadium szybkiego rozwoju. W 1804 r. Tuchola liczyła już 1251 osób oraz była liczącym się centrum wytwórstwa tkackiego. W 1914 r. w Tucholi założony został niemiecki obóz jeniecki, w którym przebywali głównie jeńcy rosyjscy i rumuńscy, ale także francuscy, angielscy i włoscy. Obóz ten był używany później przez Polaków jako obóz dla internowanych w Polsce żołnierzy ukraińskich, oraz radzieckich jeńców z wojny polsko-radzieckiej. W 1922 r. obóz został zlikwidowany, a rok później jego pozostałości rozebrano. W okresie międzywojennym następował dalszy rozwój gospodarczy i ludnościowy miasta – w 1938 r. Tucholę zamieszkiwało 5813 osób.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 89

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Dziedzictwo kulturowe gminy i zasady jego ochrony

Strefa „A” pełnej ochrony konserwatorskiej w mieście Tucholi obejmuje teren, na którym elementy historycznego układu przestrzennego miasta i związany z nimi integralnie krajobraz, zachowały się w wysokim stopniu. Zasięg strefy „A” jest równoznaczny z zasięgiem strefy „W” ochrony archeologicznej. Strefa „A” w Tucholi obejmuje obszar z zachowanym historyczny układem przestrzennym miasta średniowiecznego. Dzielnica starego miasta w oraz średniowieczne mury miejskie wpisane są do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego (Nr 374 i 426). Na obszarze strefy „A” wymagane jest uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkiej działalności inwestycyjnej oraz prowadzenie, na koszt inwestora, badań archeologicznych wyprzedzających wszelką działalność budowlaną.

Strefa „B” ochrony konserwatorskiej obejmuje obszar miasta zawierający znaczną część historycznie ukształtowanej struktury przestrzennej o wartościach kulturowych. Tereny te podlegają rygorom w zakresie utrzymania historycznego rozplanowania i zasadniczych elementów istniejącej substancji o wartościach kulturowych oraz charakteru i skali nowej zabudowy. Zasięg strefy „B” jest równoznaczny z zasięgiem strefy „OW” obserwacji archeologicznej. Strefą „B” objęto tereny miasta z zabudową pochodzącą z 2 połowy XIX i początków XX wieku w rejonie ulic: Świeckiej, Nowodworskiego, Głównej, Chojnickiej, Grodzkiej, Kolejowej. Strefą „B” objęto także zespół wiejski Rudzki Most z zabudową drewniana i murowaną z końca XIX i początków XX wieku.

Na obszarze strefy „B” wymagane jest uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków remontów, modernizacji, adaptacji, zmian sposobu użytkowania budynków historycznych, uzupełnień zabudowy, wprowadzanie małych form architektonicznych, wprowadzanie nowych inwestycji oraz prac ziemnych.

Na terenie gminy występuje zespół cmentarzy i miejsc pamięci objęty strefą „A” i/lub „B”. Zespół obejmuje: cmentarz żydowski założony w XIX wieku, zlikwidowany po II wojnie światowej, cmentarz jeńców wojennych z lat 1914-1918, cmentarz jeńców wojennych z wojny polsko-bolszewickiej 1920- 192 oraz miejsce straceń Polaków z lat 1939 – 1945. Wymagane jest zachowanie historycznych granic cmentarzy oraz układu kompozycyjnego, nagrobków i innych elementów architektury cmentarnej. Wymagane jest uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkich prac prowadzonych w obrębie cmentarzy i w wyznaczonej strefie dla zespołu.

Obiekty zabytkowe zlokalizowane poza wyznaczonymi strefami ochrony konserwatorskiej objęte są ochroną w ramach wpisu do gminnej ewidencji zabytków i podlegają następującym wytycznym konserwatorskim:

• wymagane jest uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków prac remontowych, adaptacyjnych i rozbiórkowych,

• wskazane jest dostosowanie nowej zabudowy wprowadzanej na obszar parceli do budynków historycznych pod względem gabarytów, kompozycji bryły, elewacji, dachów.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 90

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Strefa „W” ochrony archeologicznej obejmuje tereny o rozpoznanej, na podstawie badań, zawartości ważnych reliktów archeologicznych. Na obszarze strefy działalność inwestycyjna musi być poprzedzona badaniami archeologicznymi na koszt inwestora. Zakres prac archeologicznych określa się przy uzgadnianiu projektu budowlanego. Na obszarze Tucholi strefa „W” jest równoznaczna z zasięgiem strefy „A” wyznaczonej dla obszaru średniowiecznego miasta lokacyjnego. Strefa „OW” obserwacji archeologicznej obejmuje tereny o domniemanej, na podstawie badań lub innych wskazówek, zawartości reliktów archeologicznych. Na obszarze strefy działalność inwestycyjna musi być dokonywana pod nadzorem archeologicznym. W razie odkrycia reliktów archeologicznych prace budowlane winny być przerwane i przeprowadzone ratownicze badania archeologiczne. Na obszarze Tucholi zasięg strefy „OW” pokrywa się z zasięgiem strefy „B”.

Poniższa tabela zawiera wykaz obiektów zabytkowych, objętych ochroną konserwatorską na terenie gminy i miasta Tuchola:

Tabela 18. Wykaz obiektów objętych ochroną konserwatorską (kolorem niebieskim oznaczono zabytki z wojewódzkiego rejestru zabytków)

Miejscowość Typ Strefa Barłogi zespół wiejski, wieś w granicach strefy ochrony Wielkiego i Małego Kanału Brdy B zespół wiejski, w granicach zespół leśniczówki Biała, wieś w granicach strefy ochrony Biała B i K Wielkiego i Małego Kanału Brdy wieś w granicach strefy ochrony Wielkiego i Małego Kanału Brdy, pojedynczy obiekt Bielska Struga B i K wpisany do ewidencji zabytków Bladowo zespół wiejski B akwedukt na kanale nawadniającym A Brody (część wsi Legbąd) fragment Wielkiego Kanału Brdy (w całości objęty strefą B) B zespół kościoła filialnego p.w. św. Jana Nepomucena - rejestr zabytków nr A/861/1-3 z A i K Dąbrówka 14.11.1994 dwór - rejestr zabytków nr A/239/1 z 23.05.1989 A i K Fojutowo (część wsi akwedukt na Wielkim Kanale Brdy, wpisany do rejestru zabytków nr A/1322 z 21.10.1994 A Legbąd) fragment Wielkiego Kanału Brdy (w całości objęty strefą B) B zespół wiejski B Kiełpin zespół dworsko-parkowy z folwarkiem, dwór - rejestr zabytków nr A/1192 z 5.06.1985 A i B zespół wiejski B Klocek akwedukt na Małym Kanale Brdy i rowie nr 5 A fragment Wielkiego Kanału Brdy B zespół wiejski i cmentarz parafialny B Legbąd fragment Wielkiego Kanału Brdy B Lubierzyn zespół dworsko-parkowy B Łosiny zespół wiejski B zespół pałacowo-parkowy - rejestr zabytków nr A/1193 z 15.01.1985 A Mała Komorza mogiła poległych w wojnach szwedzkich z figura św. Jana Nepomucena A Mały Mędromierz zespół wiejski B Nadolna Karczma zespół wiejski B Nadolnik zespół młyński z cmentarzem rodzinnym B zespół wiejski B zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Trójcy - rejestr zabytków nr A/834/1-4 z 31.12.1997 AW stanowiska archeologiczne W Raciąż Raciąż-Mrowiniec – grodzisko wczesnośredniowieczne - rejestr zabytków nr C/71 AW Raciąski Młyn– zespół młyna B Wysocki Młyn – pozostałości zespołu młyńskiego z cmentarzem ewangelickim B zespół wiejski B Rzepiczna zespół leśniczówki (leśnictwo Barłogi) B fragment Wielkiego Kanału Brdy B zespół wiejski B Słupy cmentarz ewangelicki B pozostałości zespołu dworsko-parkowego z folwarkiem B Stobno zespół wiejski B

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 91

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

zespół dworsko-parkowy A Wielka Komorza zespół folwarczny B zabudowa nadleśnictwa B Woziwoda ruiny po byłej gorzelni B zespół dworsko parkowy z folwarkiem, dwór - rejestr zabytków nr A/1147 z 18.12.1981 A i B Wysoka kaplica grobowa A Dzielnica Starego Miasta - rejestr zabytków nr A/1420 z 30.09.1957 A Kościół parafialny p.w. Św. Jakuba Ap. (d. zbór ewangelicki), ul. Chojnicka 28 - rejestr A zabytków nr A/830 z 26.11.1996 Cmentarz jeńców wojennych, ul. Towarowa - rejestr zabytków nr A/874 z 13.05.1995 A Cmentarz jeńców wojennych z wojny polsko-bolszewickiej, ul. Świecka - rejestr zabytków A nr A/875 z 15.05.1995 Cmentarz rzym.-kat. parafii p.w. Bożego Ciała, ul. Świecka - rejestr zabytków nr A/1037 z Tuchola A 29.04.1993 Fragmenty murów miejskich - rejestr zabytków nr A/1283 z 4.02.1960 A Bryła i elewacje spichlerza, ul. Podgórna 3 - rejestr zabytków nr A/1618 z 1.10.2012 A tereny miasta z zabudową pochodzącą z 2 połowy XIX i początków XX wieku w rejonie B ulic: Świeckiej, Nowodworskiego, Głównej, Chojnickiej, Grodzkiej, Kolejowej zespół wiejski Rudzki Most z zabudową drewniana i murowaną z końca XIX i początków B XX wieku

W rejestrze wojewódzkiego konserwatora zabytków, z obszaru gminy i miasta Tuchola w ewidencji ujęto 15 obiektów (oznaczono w tabeli 18 kolorem niebieskim ).

Największym powierzchniowym obiektem objętym ochroną konserwatorską na terenie gminy jest Wielki i Mały Kanał Brdy. Ochroną w ramach strefy „B” objęte są elementy Kanałów takie jak: droga wodna, wszystkie urządzenia związane z funkcjonowaniem Kanałów, zabudowa służąca do zamieszkania strażników Kanałów i jego obsługi, zieleń komponowana.

Unikatowy w skali Europy Środkowej system rozprowadzania wody zbudowany w latach 1842 – 1849 z inicjatywy króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III w celu nawodnienia części obszaru Borów Tucholskich dla pozyskania, z utworzonych terenów łąkowych, paszy m.in. dla wojsk kawaleryjskich. Zmeliorowano łącznie około 200 km² terenu, tworząc 5 systemów i obszarów łąkowych. Wielki Kanał Brdy zaczyna się zaporą w Mylofie a kończy po 20,7 km koło miejscowości Barłogi, ma stałą szerokość: 16 m przy dnie i 20 m w koronie wałów, głębokość nie przekracza 1,5 m. Basen Barłogi stanowił rozrząd wody na Mały Kanał Brdy, który ma długość 9,5 km i biegnie do kompleksu Zielonej Łąki. Wokół Kanału powstała infrastruktura i urządzenia do obsługi ( m.in. akwedukty i inne urządzenia hydrotechniczne). Elementem Wielkiego Kanału Brdy jest akwedukt Fojutowo – wpisany do rejestru zabytków nr A/1322 , strefa „A”.

Wielki Kanał Brdy i Mały Kanał Brdy składają się z następujących części objętych ochroną: - Wielki Kanał Brdy – Barłogi, - Mały Kanał Brdy – Barłogi, - śluza, koniec Wielkiego Kanału Brdy, Basen Barłogi – Barłogi, - wylot z basenu Barłogi – Barłogi, - akwedukt – Mały Kanał Brdy i ciek Węgornia – Barłogi, - I spiętrzenie na doprowadzalniku Węgornia – Barłogi, - II spiętrzenie na doprowadzalniku Węgornia – Barłogi, - III spiętrzenie na doprowadzalniku Węgornia na Wielkim Bachmacie – Barłogi, - most na doprowadzalniku Węgornia – Barłogi,

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 92

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

- jaz na doprowadzalniku Rzepiczna – Barłogi, - jaz wylotowy na doprowadzalniku Czubryń z Basenu Barłogi – Barłogi, - jaz na Czubrynie – Barłogi, - doprowadzalnik Czubryń, jaz wlotowy – Barłogi, - odpływ na doprowadzalniku Czubryń – Barłogi, - akwedukt na Małym Kanale Brdy i rowie nr 5 – Klocek, - most na Małym Kanale Brdy – Klocek, - most na trasie Woziwoda – Biała, - most na trasie Woziwoda – Gołąbek, - akwedukt w Fojutowie.

Gminna ewidencja zabytków

Zgodnie z Ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 t.j. z późn. zm.), Jednostki Samorządu Terytorialnego zobligowane są do ochrony zabytków, które znajdują się na terenach gminy oraz do prowadzenia gminnej ewidencji zabytków nieruchomych. Zgodnie ze stanem na dzień 1 czerwca 2016 roku w ewidencji na obszarze miasta i gminy Tuchola umieszczone zostało 249 obiektów (załącznik 1-1, na końcu opracowania).

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 93

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

10. BEZPIECZEŃSTWO LUDNOŚCI I MIENIA

Na terenie gminy bezpieczeństwo ludności i jej mienia zabezpieczają: • Komenda Powiatowa Policji w Tucholi (KPP), • Komenda Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Tucholi (PSP), • jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP). Struktura organizacyjna KPP w Tucholi opiera swoje funkcjonowanie na dwóch wydziałach: Wydział Kryminalny oraz Wydział Prewencji i Ruchu Drogowego, a także na jednostkach podległych – zamiejscowe posterunki policji (Śliwice, Cekcyn, Gostycyn). W Zespole Dzielnicowych Wydziału Prewencji i Ruchu Drogowego KPP w Tucholi, dla obszaru miasta wyznaczonych zostało dwóch dzielnicowych, podobnie jak dla obszaru gminy. Statystyki policyjne nie wykazują wzmożonej przestępczości na obszarze gminy, interwencje dotyczą głównie spraw kryminalnych oraz w niewielkim stopniu kradzieży rzeczy i włamań. Liczba zgłoszeń otrzymywanych przez KPP w ostatnich latach zauważalnie zmalała.

1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 (bez grudnia)

Suma zgłoszeń ogółem

Ryc. 27. Liczba zgłoszeń otrzymywanych przez KPP w Tucholi (źr. dane statystyczne KPP w Tucholi)

Państwowa Straż Pożarna operuje na terenie całego powiatu tucholskiego. Stwierdzono, że w gminie nie znajdują się zakłady przemysłowe o największym zagrożeniu pożarowym oraz nie znajdują się obiekty o szczególnym zagrożeniu dla życia i zdrowia ludzi.

Poza jednostką PSP, na terenie gminy zlokalizowanych jest kilka strażnic – remiz OSP, wśród których należy wymienić: OSP Raciąż, OSP Legbąd oraz mniejsze jednostki. Jednostki na terenie gminy zostały włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego.

Ponadto na obszarze gminy występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią o największym zasięgu wody powodziowej, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. Największe zagrożenie powodzią występuje wiosną na skutek lokalnych podtopień w przypadku wysokich stanów wód w czasie roztopów. Obszar występowania tych zagrożeń dotyczy doliny rzeki Brdy i jest ograniczony do terasy zalewowej. Oprócz tego na terenie gminy znajdują się obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 94

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 raz na 500 lat, jednak ustawa Prawo wodne nie wprowadza na tym obszarze ograniczeń w zagospodarowaniu.

Do najważniejszych rodzajów zagrożeń życia i mienia na terenie gminy zaliczyć należy:

• zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego – związane z przecinaniem przez drogi wojewódzkie i powiatowe największych miejscowości oraz ze słabą jakością nawierzchni niektórych dróg, brakiem poboczy i słabym oznakowaniem niebezpiecznych zakrętów; • zagrożenie kolizją na niestrzeżonych przejazdach kolejowych – przejazdach w poziomie torów z rogatkami lub bez; • zagrożenie wynikające z transportu substancji i materiałów niebezpiecznych drogami publicznymi; • potencjalne zagrożenia wiążą się z funkcjonowaniem na terenie gminy podmiotów gospodarczych i wykorzystywaniem przez nie w procesach technologicznych substancji chemicznych, pomimo że zakładów produkcyjnych jest stosunkowo niewiele; • zagrożeniem o wysokim stopniu ryzyka są pożary lasów i łąk, podczas których istnieje zagrożenie dla zabudowań i ludzi znajdujących się w bezpośredniej strefie oddziaływania pożaru; • ryzyko katastrofy w ruchu drogowym oraz kolejowym z udziałem pojazdów przewożących niebezpieczne substancje chemiczne.

11. STAN PRAWNY GRUNTÓW

Głównym właścicielem gruntów na terenie gminy Tuchola jest Skarb Państwa (SP), obszary zajmowane przez ten podmiot zajmują sumaryczną powierzchnię 11 360 ha, co stanowi 47 % powierzchni gminy, znaczącą większość terenów zajmowanych przez Skarb Państwa. Na obszarze miasta większość terenów stanowią tereny lasów i zadrzewień (obsługiwane przez Lasy Państwowe), lasy Skarbu Państwa zajmują w Tucholi sumaryczną powierzchnię 9 535 ha. Znaczący jest również udział użytków rolnych będących własnością SP, są to głównie grunty orne i zajmują łączną powierzchnię 718 ha.

Na drugim miejscu plasują się grunty osób fizycznych zajmujące łączną powierzchnię 10 770 ha, czyli około 45 % powierzchni gminy. W powierzchni gurtów należących do osób fizycznych przeważają użytki rolne – 8 353 ha oraz tereny leśne – 1 921 ha. Zauważalna jest też znacząca powierzchnia obszarów nieużytków będących własnością osób fizycznych na obszarze pozamiejskim.

Kolejnym użytkownikiem gruntów w strukturze gminy Tuchola są kościoły i związki wyznaniowe, będące posiadaczem około 3 % powierzchni gminy. Są to głównie tereny użytkowane rolniczo. Niewiele mniej, około 2 % powierzchni gminy, to tereny będące w posiadaniu gmin i związków między gminami z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie, są to jednak w znaczącej części tereny infrastruktury drogowej oraz w mniejszym stopniu użytki rolne i leśne. Pozostałe formy zagospodarowania stanowią 3% powierzchni terenów gminy.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 95

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Struktura własnościowa gruntów analizowana w ciągu ostatnich 3 lat obrazuje przekształcenia w sferze gospodarczej i społecznej na terenie gminy, jakie zaszły najprawdopodobniej na skutek wciąż zauważalnej stymulacji terenów wiejskich po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Widoczny jest wyraźny trend przekształcania gruntów ornych na tereny mieszkalne, sprzedaży części gruntów ornych należących do Skarbu Państwa. Programy dofinansowań unijnych skutkują wzrostem zalesienia na terenach prywatnych (uprawy leśne) oraz przekształcaniem łąk na pastwiska.

Tabela 19. Struktura własności gruntów na terenie miasta i gminy Tuchola w 2015 roku (powierzchnia w ha)

i i

Wyszczególnienie gruntów

wchodzących w skład grupy Drogi

i podgrupy rejestrowej gruntów

Nieużytki

Użytki rolne Użytki

terytorialnej Gruntyorne

zakrzewienia

zadrzewienia

Terenykolejowe

Rodzajjednostk

Grunty leśne oraz Grunty leśne

Użytki ekologiczne Użytki

Gruntypodwodami

(razem z gr. ornymi) (razemgr. z

Terenyprzemysłowe

Powierzchniaogólna Terenymieszkaniowe

Grunty Skarbu Państwa miasto 348 7 12 273 1 2 6 0,2 41 3 3 z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieś 11012 711 868 9262 0,2 31 5 539 231 73 wieczyste Grunty Skarbu Państwa przekazane miasto 85 13 15 7 1 32 w użytkowanie wieczyste wieś 26 0,8 0,8 0,9 0,1 1,7 19 0,2 Grunty gmin i związków między miasto 243 48 62 51 6 5 78 5 gminami z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieś 289 23 28 20 1,6 11 214 4 Grunty gmin i związków miasto 69 23 27 0,1 10 24 0,7 0,5 0,5 międzygminnych przekazane w użytkowanie wieczyste wieś 2,9 0,2 1,1 1,2 0,3 miasto 950 538 646 137 130 11 0,7 2 0,2 13 Grunty osób fizycznych wieś 9820 6382 7707 1784 100 2 9 0 14 0,1 191 miasto 12 10 0,6 1 Grunty spółdzielni wieś 0,4 0,1 0,1 0,1 Grunty kościołów i związków miasto 5 1 1 0,1 0,4 wyznaniowych wieś 730 641 684 32 0,3 10 Grunty powiatów z wyłączeniem miasto 17 1 2 2 1 7 gruntów przekazane w użytkowanie wieś 89 0,4 1 0,6 85 Grunty będące przedmiotem miasto 21 2 2 1 11 0,1 własności i władania podmiotów niewymienionych wieś 221 171 211 9 0,4 0,2 0,7 0,6

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 96

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

1000 950 900 800 700 600 500 400 348 300 243 200 85 69 100 12 5 17 21

0

Grunty spółdzielni Grunty

wieczyste

wieczyste

wyznaniowych

użytkowanie

Grunty osób fizycznych Grunty

niewymienionych

Grunty Skarbu Grunty Państwa

wyłączeniem gruntów wyłączeniem

przekazane w użytkowanie w przekazane

użytkowanie wieczyste użytkowanie

Grunty Skarbu z Grunty Państwa

Grunty gmin i związków i gmin Grunty

gruntów przekazane w gruntówprzekazane

Grunty kościołów i związków i kościołów Grunty

przekazanych w użytkowanie przekazanychw

Grunty będące przedmiotembędące Grunty

przekazanych w użytkowanie przekazanychw

międzygminnych przekazane w międzygminnych

Grunty gmin i związków i gmin Grunty między

Grunty powiatów z powiatów wyłączeniem Grunty

własności i władania podmiotów władania i własności gminami z wyłączeniem gruntów wyłączeniem gminamiz

Ryc. 28. Struktura własności gruntów na terenie części miasta Tuchola w 2015 r. (w ha)

12000 11012 9820 10000

8000

6000

4000

2000 730 26 289 2,9 0,4 89 221

0

Grunty spółdzielni Grunty

wyznaniowych

Grunty osób fizycznych Grunty

niewymienionych

użytkowanie wieczyste użytkowanie

Grunty gmin i związków i gmin Grunty

Grunty kościołów i związków i kościołów Grunty

w użytkowanie wieczyste wużytkowanie

Grunty Skarbu z Grunty Państwa

w użytkowanie wieczyste wużytkowanie

Grunty będące przedmiotembędące Grunty

przekazanych w użytkowanie przekazanychw

międzygminnych przekazane w międzygminnych

Grunty gmin i związków i gmin Grunty między

własności i władania podmiotów władania i własności

gminami z wyłączeniem gruntów wyłączeniem gminamiz

Grunty powiatów z powiatów wyłączeniem Grunty

Grunty Skarbu przekazane Grunty Państwa

gruntów przekazane w użytkowanie gruntówprzekazane wyłączeniem gruntów przekazanych gruntów wyłączeniem

Ryc. 29. Struktura własności gruntów na terenie części wiejskiej gminy Tuchola w 2015 r. (w ha)

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 97

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

12. WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Obiekty i obszary na terenie gminy Tuchola mogą być chronione w ramach:

• Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134) • Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 909, 1338, 1695 ze zm.), • Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2017 r. poz. 1121), • Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016 r. poz. 1131) • Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r. poz. 1446, z 2015 r. poz. 397, 774 ze zm.). We wcześniejszych rozdziałach opisano obszary ochrony przyrody: Tucholski Park Krajobrazowy, obszary Natura 2000, rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne i pomniki przyrody. Wyszczególniono obszary stref ochrony bezpośredniej wewnętrznej ujęć wód podziemnych, a na mapie w załączniku zaznaczono grunty rolnicze klasy II i III oraz wody powierzchniowe. Ponadto zamieszczono wojewódzką i gminną ewidencję zabytków.

13. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH

Pod względem geologiczno-inżynierskim obszar gminy Tuchola dzieli się w zależności od budowy geologicznej na trzy rejony. W rejonie wysoczyznowym panują dogodne warunki dla budownictwa. Dominują tam grunty spoiste, zwarte i półzwarte, twardoplastyczne, na których nie występują zjawiska geodynamiczne, a poziom wód gruntowych przekracza 2 m p.p.t. Jedynie w niektórych obszarach (w zagłębieniach) poziom wód podziemnych zbliżać się może do poziomu terenu (0-1 m p.p.t.), utrudniając podpiwniczenie budynków.

W rejonie dolin sandrowych powszechnie występują przede wszystkim piaski i żwiry, które są dobrym materiałem do posadawiania budynków, a dodatkowo poziom wód podziemnych zalega z reguły na głębokości ponad 2 m p.p.t., a w rejonach oddalonych od dolin (1-2 km) nawet do 10 m p.p.t. To powoduje, że w obszarze piaszczystym dominują bardzo dobre warunki geotechniczne do posadawiania budynków.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 98

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 30. Tereny występowania terenów zagrożonych występowaniem ruchów masowych (osuwisk)

W obszarach zboczowych doliny Brdy oraz w rejonie krawędziowym wysoczyzny pojawiają się procesy geodynamiczne takie jak denudacja i erozja liniowa. Wody podziemne przecinają się tu z powierzchnią terenu tworząc w dolinkach erozyjnych wycieki i wysięki. Wysokie ryzyko zachodzenia ruchów masowych zachodzi w przypadku zbocza Brdy, więc tereny położone w jego pobliżu należą do niekorzystnych dla rozwoju budownictwa. Są to tereny narażone na zachodzenie aktywnych małoskalowych procesów morfodynamicznych, jak wspomniane denudacja lub erozja. Dodatkowo, tereny te należy uznać za trudne do zabudowy z uwagi na wysokie wartości spadków.

Według Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, na terenie gminy występują jedynie obszary w rejonie doliny Brdy i Czerskiej Strugi są predysponowane do występowania ruchów masowych. Obszary te w większości przypadków zawierają się w wydzieleniu terenów o spadku powyżej 8 %. W obszarze granicznym gminy, w dolinie rzeki Brdy zostały udokumentowane 4 istniejące tereny osuwisk.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 99

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

14. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA

Na terenie gminy potencjalnie mogą występować 3 typy surowców naturalnych, charakterystycznych dla całego Niżu Polskiego, zaliczanych do kopalin pospolitych:

• piaski i żwiry fluwioglacjalne lub eoliczne,

• torfy, najczęściej typu trzcinowo-turzycowego,

• nagromadzenia minerałów ilastych deponowanych in-situ lub jako porwaki.

Na terenie gminy zlokalizowano na chwilę obecną 1 obszar z 7 złożami surowców naturalnych, wszystkie one są zlokalizowane w obrębie ewidencyjnym Tuchola, w okolicy Rudzkiego Mostu, we wschodniej części miasta. Udokumentowanym złożom przyznano kategorię C2 (o niskim stopniu rozpoznania surowcowego). Jest to jedyny udokumentowany rejon perspektywiczny pod względem możliwości występowania kruszyw naturalnych na terenie gminy. Dotychczasowe prace poszukiwawcze nie potwierdziły innych rejonów gminy jako interesujących pod względem złożowym. Na dzień dzisiejszy nie zostały udzielone koncesje poszukiwawcze i eksploatacyjne na obszarze gminy.

Tabela 20. Zestawienie obszarów eksploatacji złóż kopalin na obszarze złoża Tuchola (źródło: MIDAS)

Stan Nazwa złoża Typ kopaliny Powierzchnia Rozpoczęcie Zakończenie zagospodarowania Tuchola piaski kwarcowe do rozpoznane (PC 2694) produkcji cegły 130,2 szczegółowo wapienno-piaskowej Tuchola kruszywa naturalne - eksploatacja złoża 2,4 1978-01-01 1993-12-31 (KN 2788) piasek ze żwirem zaniechana Tuchola I kruszywa naturalne - eksploatacja złoża 4 1980-01-01 1998-12-31 (KN 2839) piasek ze żwirem zaniechana Tuchola II kruszywa naturalne - skreślone z bilansu 1,53 1998-01-01 2005-12-31 (KN 7291) piasek ze żwirem zasobów Tuchola III kruszywa naturalne - zagospodarowane 14,95 1998-01-01 (KN 7735) piasek Tuchola IV kruszywa naturalne - zagospodarowane 1,54 2004-01-01 (KN 9622) piasek Tuchola IVA kruszywa naturalne - zagospodarowane 1,99 2005-01-02 (KN 9623) piasek

Warunki hydrogeologiczne gminy nie spełniły kryteriów na wyznaczenie na jej obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. Najbliżej położonym zbiornikiem jest GZWP nr 128 Zbiornik Międzymorenowy Ogorzeliny. Zbiornik ten jest zlokalizowany nieopodal północno – zachodniej granicy gminy.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 100

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Obszar gminy został podzielony pomiędzy dwie jednolite części wód podziemnych (zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej). Większość gminy leży w zasięgu JCWPd PLGW200036 w dorzeczu Wisły, natomiast w części północno – wschodniej znajdziemy niewielki fragment JCWPd PLGW200028. Wyznaczone jednolite części wód podziemnych są podstawą do opracowywania przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy.

Na terenie gminy nie wydzielono udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla.

15. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Na terenie gminy Tuchola wyznaczono obszary i tereny górnicze w oparciu o Ustawę z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016 r. poz. 1131 ze zm.):

• obszary górnicze:

o Tuchola IV/1 (złoże KN 9622) - o powierzchni 1,5423 ha; decyzja Starosty Powiatu Tucholskiego nr 1/2014 z dnia 16.05.2014 r.,

o Tuchola III/1 pole A, Tuchola III/1 pole B (złoże KN 7735) – o powierzchni odpowiednio 7,4197 ha i 8,9043 ha; decyzja Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego znak ŚG- V.7422.10.2016 z dnia 23.05.2016 r.,

o Tuchola IV A ( KN 9623) – o powierzchni 1,99 ha; decyzja Starosty Powiatu Tucholskiego znak OŚ.6522.24.2013 z dnia 13.12.2013 r..

• tereny górnicze:

o Tuchola IV/1 (złoże KN 9622) – o powierzchni 1,5423 ha; decyzja Starosty Powiatu Tucholskiego nr 1/2014 z dnia 16.05.2014 r.,

o Tuchola III/1 pole A, Tuchola III/1 pole B (złoże KN 7735) – o powierzchni odpowiednio 7,4197 ha i 8,9043 ha; decyzja Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego znak ŚG- V.7422.10.2016 z dnia 23.05.2016 r.,

o Tuchola IV A (KN 9623) – o powierzchni 3,28 ha; decyzja Starosty Powiatu Tucholskiego znak OŚ.6522.24.2013 z dnia 13.12.2013 r..

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 101

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

16. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI, INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, STOPIEŃ UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI Komunikacja

Komunikacja drogowa

Sieć dróg na terenie gminy stanowią: drogi wojewódzkie nr 237, 240, 241, drogi powiatowe oraz gminne i zakładowe. Szkielet komunikacji samochodowej gminy stanowią drogi wojewódzkie oraz drogi powiatowe łączące miejscowości główne miejscowości gminy z gminami ościennymi.

Na drogach klasy krajowej i wojewódzkiej prowadzone są regularne pomiary ruchu kołowego (Średni Dobowy Ruch – ŚDR). Tabela 21 prezentuje wyniki pomiarów na wybranych odcinkach dróg na obszarze gminy Tuchola. Zauważalna jest tendencja wzrostu średniej liczby pojazdów na analizowanych odcinkach, co jest zgodne z tendencją krajową jak i wojewódzką. Największy wzrost liczby pojazdów nastąpił na kierunku Tuchola – Chojnice.

Tabela 21. Wartości Średniego Dobowego Ruchu Drogowego na drogach wojewódzkich (źródło GDDKiA)

Nr drogi Wartość ŚDR Odcinek wojewódzkiej 1995 r. 2000 r. 2005 r. 2010 r. 2015 r. Czersk - gr. województwa 984 1973 2046 2216 - 237 gr. województwa -Tuchola 984 1181 1760 2121 1760 Tuchola - - - 6842 6039 Tuchola - Mąkowarsko 3518 2808 3209 4165 3209 Chojnice - gr. województwa 4601 6401 5695 7215 - 240 gr. województwa - Tuchola 4824 5069 5303 5798 5303 Tuchola - - 9206 10861 9206 Tuchola - Błądzim 3431 5842 5122 6209 5122 241 Tuchola-Sępólno Krajeńskie 1197 1048 - 1305 -

Fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania gminy ma sieć dróg powiatowych i gminnych. W najczęstszych, codziennych relacjach między miejscami pracy i zamieszkania drogi krajowa i wojewódzka zapewniają obsługę tylko części gminy. Podstawowe znacznie mają drogi powiatowe, które są połączeniami miejscowości z Tucholą i z wspomnianymi wcześniej podstawowymi drogami gminy. Łączna długość dróg powiatowych na obszarze Tucholi wynosi 68,6 km.

Najniższą kategorię połączeń stanowią drogi gminne, które zaliczone są do klasy L (drogi lokalne). Są to drogi o znaczeniu lokalnym służące miejscowym potrzebom. Ulice w mieście leżące w ciągu dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych należą do tej samej kategorii i klasy technicznej co te drogi. Na obszarze wiejskim gminy Tuchola, łączna długość dróg gminnych wynosi 99,2 km, na obszarze miasta jest to natomiast 50,5 km (łącznie 149,7 km dróg gminnych).

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 102

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 22. Drogi powiatowe na terenie gminy Tuchola

Długość Śr. szerokość Nr Klasa Przebieg w gminie [m] jezdni [m] Ustronie - granica woj./Powiatu Chojnickiego (droga pow. 2607G) - 1001C D 1473 5,0 Rzepiczna Gutowiec - granica woj./Powiatu Chojnickiego (droga pow. 2606G) - 1002C D 4974 3,5 Woziwoda Rytel - granica woj./Powiatu Chojnickiego (droga pow. 2626G) - Nadolna 1003C D 7640 3,0 Karczma - Nadolnik - Raciąż - Grochowo - Rytel Stacja PKP - Młyn Wysoki – granica woj./Powiatu Chojnickiego 1004C D 2977 2,9 (droga pow. 2627G) - Raciąski Młyn - Raciąż 1008C L Legbąd - Barłogi - Rzepiczna - Biała - Woziwoda 13579 5,0 Gockowice - granica woj./Powiatu Chojnickiego (droga pow. 2639G) - 1009C L 12562 5,0 Wysoka - Raciąż - Stobno - Białowieża - Tuchola Wielka Komorza - Mała Komorza - Stobno - Nowe Żalno - Żalno - 1010C L 7605 5,0 Tuchółka - Siciny - Kęsowo - - Droździenica 1011C L Mała Komorza - Kiełpin 3257 5,0 1012C D Kiełpin - Wymysłowo – Płaskosz 3503 3,0 Silno - Ostrowite - Ciechocin – granica woj./Powiatu Chojnickiego - Żalno 1014C D 2553 4,5 – stacja PKP - Bladówek - Bladowo Tuchola - Miejski Rów - Płaskosz – Gołąbek - - - 1015C L 3869 5,0 - granica Powiatu Świeckiego - Tleń 1022C L Tuchółka - Słupy - Bladowo 4590 5,0

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 103

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 23. Zestawienie dróg gminnych - dla obszaru wiejskiego

Długości według rodzaju nawierzchni twarda gruntowa w tym: w tym: ulepszona nieulepszona

Długość

Nr i nazwa drogi

ogółem

ogółem

żwirem,

(zgruntu

naturalna

kostka

żużlemitp. rodzimego)

betonowa

wzmocniona

tłuczniowa

bitumiczna brukowcowa

km km km km km km km km km 010101C Łosiny - Kurcze 6,266 2,421 0,579 0,720 2,546 2,109 0,437 010102C Łosiny - Fojutowo 5,671 5,671 3,055 2,616 010103C Klocek – Barłogi 4,393 0,700 3,693 1,157 2,536 010104C Zapędowo - Woziwoda 4,306 0,098 0,135 4,073 4,018 0,055 010105C Woziwoda – Kiełpioski Most 4,435 4,435 010106C Nadolna Karczma – Mała Komorza 4,948 0,359 0,013 0,557 0,319 3,700 3,305 0,395 010107C Raciąż - Woziwoda (m.in.. ul. Leśna 7,978 0,500 0,749 6,729 0,246 6,483 w Raciążu) 010108C Kiełpin – Kiełpin Wybudowanie 2,884 1,120 0,100 0,390 1,274 1,274 010109C Mała Komorza - Białowieża 2,028 0,496 1,532 1,532 010110C Białowieża - Kiełpin 3,484 0,250 0,216 1,394 1,624 010111C Białowieża - Żalno 1,081 1,081 1,081 010112C Białowieża - Bladowo 3,485 0,094 3,391 010113C Nowa Tuchola – Wielki Mędromierz 3,754 3,754 010114C Mały Mędromierz – Wysoka Wieś 4,258 2,198 0,178 0,634 1,248 0,548 0,700 010115C Koskie Błota - Legbąd (ul. Żwirowa w 3,802 0,096 3,706 1,306 2,400 Legbądzie) 010116C Lutomski Młyn - Klocek 5,003 5,003 5,003 010117C Legbąd - Łosiny 1,017 1,017 1,017 010118C Nowa Tuchola – Wysoka Wieś 2,518 0,173 0,285 0,045 2,015 2,015 010119C Biała - Klocek 1,703 0,084 1,619 1,619 010120C Biała – Bielska Struga 4,574 0,058 4,516 3,738 0,778 010121C Stobno - Lubierzyn 2,605 0,709 0,924 0,972 0,972 010122C Raciąż - Żalno 2,126 0,190 1,936 1,936 010123C Grochowo - Raciąż 0,355 0,355 0,355 010124C Żalno - Słupy 2,142 0,453 0,200 1,489 1,489 010125C Jeleocz – Mały Mędromierz 3,788 0,095 3,693 1,236 2,457 010126C Biała – Łącki Piec 3,491 0,031 3,460 3,460 010127C Rzepiczna - 1,803 1,003 0,800 0,800 010128C ul. Brzozowa, Legbąd 0,294 0,294 0,294 010129C ul. Gajowa, Legbąd 0,152 0,152 0,152 010130C ul. Klonowa, Legbąd 0,173 0,173 0,173 010131C ul. Krótka Legbąd 0,132 0,132 0,132 010132C ul. Polna Legbąd 0,334 0,334 0,334 010133C ul. Szkolna, Legbąd 0,465 010134C ul. Akacjowa, Raciąż 0,208 0,208 0,208 010135C ul. Altanowa, Raciąż 0,095 0,095 0,095 010136C ul. Brzozowa, Raciąż 0,231 0,231 010137C ul. Cicha, Raciąż 0,130 0,130 0,130 010138C ul. Jarzębinowa, Raciąż 0,426 0,426 0,426 010139C ul. Jeziorna, Raciąż 0,098 0,098 010140C ul. Krótka, Raciąż 0,040 0,040

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 104

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

010141C ul. Kwiatowa, Raciąż 0,101 0,101 0,101 010142C ul. Łukowa Raciąż 0,096 0,096 010143C ul. Międzylesie Raciąż 0,083 0,083 0,083 010144C ul. Modrzewiowa, Raciąż 0,224 0,224 0,224 010145C ul. Ogrodowa, Raciąż 0,206 0,206 0,206 010146C ul. Parkowa Raciąż 0,126 0,126 0,126 010147C ul. Piaskowa, Raciąż 0,054 0,054 0,054 010148C ul. Plażowa, Raciąż 0,276 0,276 0,276 010149C ul. Polna, Raciąż 0,201 0,201 010150C ul. Słoneczna, Raciąż 0,254 0,254 0,254 010151C ul. Sosnowa, Raciąż 0,311 0,311 0,311 010152C ul. Spokojna, Raciąż 0,094 0,094 0,094 010153C ul. Świerkowa, Raciąż 0,114 0,114 0,114 010154C ul. Topolowa, Raciąż 0,140 0,140 0,140 010155C ul. Wrzosowa, Raciąż 0,258 0,258 RAZEM: 99,214 9,154 0,094 1,639 2,634 19,173 66,055 32,393 33,662

Tabela 24. Zestawienie dróg gminnych dla obszaru miasta

Długość według rodzaju nawierzchni twarda gruntowa w tym: w tym: Długość wzmocniona naturalna ogółem Nazwa drogi Numer ulepszona nieulepszona ogółem żwirem, (z gruntu żużlem itp.. rodzimego) bitumiczna betonowa kostka brukowcowa tłuczniowa

km km km km km km km km km 11 Listopada 010701C 0,206 0,206 15 Lutego 010702C 0,188 0,188 Adama Asnyka 010703C 0,164 0,045 0,119 0,119 Aleja 700-lecia 010704C 1,259 1,259 0,972 Aleja Ligi Obrony 010705C 0,496 0,496 Przyrody Aleksandra Janta 010706C 1,064 0,234 0,066 0,150 0,614 0,614 Połczyńskiego Arcybiskupa Świnki 010707C 0,214 0,214 0,214 Bażancia 010708C 0,050 0,050 0,050 Bohaterów 010709C 0,157 0,157 Westerplatte Borowiacka 010710C 0,493 0,493 Bractwa 010711C 0,259 0,259 0,259 Kurkowego Brzozowa 010712C 0,231 0,118 0,113 0,113 Budowlana 010713C 2,144 0,819 1,325 1,325 Bukowa 010714C 0,236 0,236 Cegielniana 010715C 0,885 0,885 Ceynowy 010716C 0,156 0,156 Chojnicka 010717C 0,574 0,449 0,125 Chopina 010718C 0,171 0,171 Cisowa 010719C 0,058 0,058 Dąbrowskiej 010720C 0,216 0,216 Derdowskiego 010721C 0,327 0,327 Dębowa 010722C 0,066 0,015 0,051 Dmowskiego 010723C 0,160 0,160 dr. Karasiewicza 010724C 0,509 0,509 Dworcowa 010725C 0,231 0,231 Elizy Orzeszkowej 010726C 0,440 0,440 Gabrieli Zapolskiej 010727C 0,373 0,040 0,333 0,333 Gabrychów 010728C 0,065 0,065 Gajowa 010729C 0,460 0,460 0,371 0,089

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 105

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Gałczyńskiego 010730C 0,239 0,239 Garbary 010731C 0,274 0,274 gen. Józefa Hallera 010732C 0,250 0,017 0,233 0,233 Górna 010733C 0,055 0,055 Grodzka 010734C 0,149 0,149 Grunwaldzka 010735C 0,414 0,414 Hejnałowa 010736C 0,171 0,049 0,122 0,122 Henryka 010737C 0,598 0,598 Sienkiewicza Huberta 010738C 0,126 0,126 0,126 Jacka Pruszcza 010739C 0,204 0,204 0,204 Jana III 010740C 0,390 0,390 0,390 Sobieskiego Jana Kasprowicza 010741C 0,346 0,346 Jana Pawła II 010742C 0,177 0,177 0,177 Jastrzębia 010743C 0,128 0,128 0,128 Jeziorna 010744C 1,101 1,101 Jodłowa 010745C 0,135 0,135 Klonowa 010746C 0,159 0,159 Kniejowa 010747C 0,484 0,484 Kochanowskiego 010748C 0,385 0,347 0,038 0,038 Kolejowa 010749C 0,501 0,501 Kołłątaja 010750C 0,211 0,211 Konopnickiej 010751C 0,193 0,193 Kopernika 010752C 0,202 0,202 Korczaka 010753C 0,093 0,093 Kościelna 010754C 0,136 0,136 Kościuszki 010755C 0,273 0,273 Krótka 010756C 0,032 0,032 Krucza 010757C 0,073 0,073 0,073 Krzywa 010758C 0,443 0,443 Ks. Konstantyna 010759C 0,191 0,191 Kreffta Ks. ppłk. Józefa 010760C 0,125 0,125 Wryczy Ks. Stanisława 010761C 0,212 0,212 0,212 Kujota Kwiatowa 010762C 0,041 0,041 0,041 Leśna 010763C 0,621 0,621 Lipowa 010764C 0,131 0,131 Łanowa 010765C 0,266 0,266 Łowiecka 010766C 0,148 0,148 0,148 Melchiora 010767C 0,195 0,195 Wańkowicza Mickiewicza 010768C 1,370 1,370 Międzylesie 010769C 0,491 0,491 0,491 Młyńska 010770C 0,112 0,034 0,078 0,078 Murowa 010771C 0,295 0,295 Myśliwska 010772C 0,199 0,199 0,158 0,041 Nad Kiczą 010774C 0,735 0,573 0,067 0,095 0,095 Nałkowskiej 010775C 0,148 0,148 0,148 Norwida 010776C 0,090 0,090 Nowodworskiego 010777C 0,503 0,333 0,170 Obrońców 010778C 0,196 0,196 0,196 Polskości Ogrodowa 010779C 0,422 0,422 Okrężna 010780C 0,207 0,207 Orla 010781C 0,108 0,108 0,108 Parkowa 010782C 0,272 0,272 0,272 Piastowska 010783C 0,506 0,506 Piotra Szafrańca 010784C 0,210 0,210 0,210 Piszczek 010785C 1,955 0,239 1,716 1,716 Plac Wolności 010786C 0,350 0,350 Plac Zamkowy 010787C 0,224 0,224

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 106

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Plaskosz 010788C 1,486 0,025 1,461 0,201 1,260 Pocztowa 010789C 0,483 0,483 Podmiejska 010790C 1,534 1,534 Pokoju 010791C 0,531 0,531 0,531 Toruńskiego Polna 010792C 1,123 0,284 0,110 0,729 0,567 0,162 Prusa 010793C 0,163 0,163 Przemysłowa 010794C 1,054 0,352 0,702 0,300 0,402 Reja 010795C 0,086 0,086 Reymonta 010796C 0,407 0,270 0,137 0,137 Rotmistrza 010797C 0,266 0,266 Michalskiego Rudzki Most 010798C 0,840 0,840 0,840 Rybacka 010799C 0,200 0,200 0,200 Rycerska 010800C 0,172 0,172 Rynkowa 010801C 0,074 0,074 Rzeźnicka 010802C 0,107 0,107 Sambora I 010803C 0,194 0,194 0,194 Sarnia 010804C 0,230 0,230 Sępoleńska 010805C 0,315 0,220 0,095 Słowackiego 010807C 0,228 0,228 Sokolnicza 010808C 0,419 0,419 0,419 Spichlerzna 010809C 0,149 0,149 Sportowa 010810C 0,135 0,135 Stanisława 010812C 0,379 0,177 0,202 0,148 0,054 Wyspiańskiego Starodworcowa 010813C 0,178 0,178 Starofarna 010814C 0,205 0,205 Staromiejska 010815C 0,203 0,203 Staszica 010816C 0,067 0,067 Strzelecka 010817C 0,346 0,160 0,186 0,186 Studzienna 010818C 0,084 0,084 Szkolna 010819C 0,258 0,219 0,039 Świecka 010820C 0,826 0,726 0,100 Świerkowa 010821C 0,134 0,134 Towarowa 010822C 0,320 0,248 0,072 Transportowa 010823C 1,012 0,472 0,540 0,210 0,330 Tucholczyka 010824C 0,195 0,195 0,195 Tuwima 010825C 0,208 0,083 0,125 0,125 Tylna 010826C 0,102 0,102 Usługowa 010827C 0,900 0,900 Wałowa 010828C 0,237 0,237 Wiejska 010829C 0,859 0,297 0,150 0,412 0,412 Wincentego Rogali 010830C 0,208 0,208 Wincentego Witosa 010831C 0,504 0,311 0,193 Wojska Polskiego 010832C 0,258 0,258 0,136 0,122 Wrzosowa 010833C 0,487 0,487 Wybickiego 010834C 0,594 0,050 0,544 0,544 Wyczółkowskiego 010835C 0,155 0,155 Wydmowa 010836C 0,664 0,664 0,664 Zamkowa 010837C 0,159 0,159 Żeromskiego 010838C 0,188 0,188 Żwirki i Wigury 010839C 0,077 0,077 Żwirowa 010840C 0,335 0,335 RAZEM: 50,455 20,233 0,077 9,998 0,289 1,368 18,490 6,080 12,123

W wykazie planowanych inwestycji dla dróg gminnych w obszarze pozamiejskim przeważają działania polegające na wykonaniu nowej, twardej nawierzchni oraz profilowaniu dróg. Planowane inwestycje dla dróg gminnych to głównie: przebudowa ulicy, wykonanie nowej nawierzchni oraz odwodnienia.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 107

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Komunikacja kolejowa

Na terenie gminy przebiegają dwie linie kolejowe:

• Linia nr 208 Działdowo – Chojnice jest linią o znaczeniu państwowym, pierwszorzędną niezelektryfikowaną, jednotorową, zarządzaną przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Na linii tej odbywają się przewozy pasażerskie oraz towarowe. Na linii w ciągu regularnego dnia pracy odbywa się 20 przewozów pasażerskich, z czego 14 w kierunku Wierzchucina, a 6 w relacji Tuchola - Chojnice;

• Linia nr 241 Tuchola – Koronowo jest linią o znaczeniu miejscowym, niezelektryfikowaną, jednotorową, zarządzaną przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Aktualnie na linii tej zostały zawieszone przewozy pasażerskie.

Transport lotniczy, wodny, rowerowy i szlaki turystyczne

Gmina Tuchola znajduje się w III strefie (obszar o promieniu do 100 km) zasięgu obsługi lotniska komunikacyjnego w Bydgoszczy. Porty lotniczy oddalony jest od Tucholi o około 1,5 h jazdy samochodem. Port lotniczy w Bydgoszczy oferuje stosunkowo niewielką liczbę lotów krajowych i zagranicznych, nie mniej jednak jest największą tego typu jednostką w regionie.

Na terenie gminy nie przebiega żaden żeglugowy szlak wodny. Szlaki kajakowe o znaczeniu ponadlokalnym znajdują się na Brdzie oraz w mniejszym stopniu na Wielkim Kanale Brdy. Są to szlaki spływów kajakowych, ostatnio bardzo popularne. Wokół tych szlaków od kilku lat formuje się szereg inwestycji towarzyszących: wypożyczalnie sprzętu wodnego, usługi transportowe, noclegi, itp. W tym kontekście w przyszłości, kierunek rozwoju bazy obsługi turystyki wodnej należy uznać za bardzo perspektywiczną i szybko rozwijającą się gałąź działalności gospodarczej.

W planie zagospodarowania przestrzennego województwa nie wyznaczono na obszarze gminy Tuchola żadnych znaczących szlaków rowerowych i turystycznych. W wojewódzkim wykazie szlaków znakowanych przez PTTK, na obszarze gminy Tuchola uwzględniono 3 szlaki. Na obszarze Tucholskiego Parku ustanowiono następujące szlaki turystyczne. Są to głównie szlaki piesze i rowerowe, utrzymywane w konwencji naturalistycznej, niewymagające szczególnego zainwestowania, poza właściwym oznakowaniem.

Gospodarka odpadami

Zgodnie z zapisami Planu gospodarki odpadami dla gminy Tuchola, jedynym sposobem unieszkodliwiania odpadów na obszarze gminy Tuchola jest składowisko w Bladowie. Składowane są tam odpady komunalne i inne, nie będące odpadami niebezpiecznymi. Powierzchnia składowiska wynosi 11,6 ha, odpady pochodzą z: miasta i gminy Tuchola oraz z gminy Cekcyn i z gminy Kęsowo.

Na terenie gminy Tuchola istnieje system selektywnej zbiórki odpadów realizowany za pomocą rozstawionych pojemników, do których trafiają odpady tworzyw sztucznych, szkła, papieru, metali,

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 108

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 tetra-pack i baterii powstające w gospodarstwach domowych. Zorganizowana jest także selektywna zbiórka odpadów na poziomie gospodarstw domowych.

Na terenie gminy prowadzony jest również odzysk gruzu ceglanego, odpadów z betonu, gruzu betonowego z rozbiórek, gruzu i betonu z budowy i remontów dróg itp.

Na terenie gminy znajduje się łącznie 13 podmiotów dla których wydano decyzje w sprawie wytwarzania odpadów medycznych, jednak obecnie brak jest danych na temat ilości odpadów powstających w tych obiektach. Odpady niebezpieczne wytwarzane w ośrodkach zdrowia, aptekach oraz lecznicach dla zwierząt powinny być unieszkodliwiane stosownie do obowiązujących przepisów. Najpowszechniej stosowaną metodą unieszkodliwiania odpadów medycznych jest ich termiczne unieszkodliwianie.

Na terenie gminy oraz na terenie powiatu tucholskiego, nie ma żadnego koncesjonowanego zakładu złomowania pojazdów. Nie nadające się do użytkowania pojazdy kierowane są z reguły do tak zwanych auto-złomów, gdzie prowadzona jest sprzedaż używanych i regenerowanych części samochodowych. Jednostki te często prowadzą działalność z naruszeniem elementarnych zasad ochrony środowiska. Ocenę stanu i sposobu gospodarowania wyżej wymienionymi odpadami utrudnia brak wiarygodnych danych o ilości wycofanych z eksploatacji pojazdów poddawanych procesowi demontażu.

Na terenie gminy prowadzi się obecnie selektywną zbiórkę odpadów. Odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych, zarówno drobne jak i wielkogabarytowe, wchodzą w strumień odpadów komunalnych tym samym proces ich unieszkodliwiania polega na składowaniu na składowisku.

Usługi w zakresie zbierania i transportu odpadów na terenie gminy Tuchola są świadczone głównie przez Przedsiębiorstwo Komunalne w Tucholi Sp. z o. o. Selektywna zbiórka odpadów realizowana jest za pomocą pojemników rozstawionych na terenie miasta i gminy Tuchola. Na wymienionym obszarze umieszczono 29 zestawów pojemników do zbiórki papieru, szkła i plastiku, dodatkowo rozstawiono 8 pojemników do zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych, 14 pojemników do zbiórki złomu i 15 pojemników do gromadzenia baterii oraz na terenie samego miasta Tuchola 14 pojemników do zbiórki opakowań tetra-pack. Zbiórka odpadów wielkogabarytowych jest organizowana raz w roku; odbiór takich odpadów następuje również doraźnie, na zamówienie klienta. Odpady można dowozić również na PSZOK przy składowisku w Bladowie.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 109

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Gospodarka wodno-ściekowa

Źródłem wody pitnej dla gminy Tuchola są ujęcia wodociągów grupowych. Woda dostarczana jest do odbiorców grupowych, wiejskich, zakładowych i ujęć indywidualnych zlokalizowanych na poszczególnych działkach. Obszar miasta zwodociągowany jest w około 85 %, natomiast obszar gminy w około 70%. Ujęcia wyposażone są w studnie w wydzieloną i oznakowaną strefą ochrony bezpośredniej. W gminie Tuchola wszystkie ujęcia wody mają aktualne dokumentacje hydrogeologiczne. Na podstawie tych dokumentacji odstąpiono od konieczności wyznaczania stref ochrony pośredniej ujęć.

Wydajność poszczególnych ujęć przedstawia się następująco: • Tuchola (7 studni o łącznej wydajności 3290 m3/d), • Kiełpin (2 studnie o łącznej wydajności 97 m3/d), • Stobno (2 studnie o łącznej wydajności 177 m3/d), • Raciąż (2 studnie o łącznej wydajności 289,1 m3/d), • Legbąd (2 studnie o łącznej wydajności 60 m3/d). Tabela 25. Gospodarka wodna w gminie Tuchola w latach 2000-2015 (źródło: BDL GUS)

Połączenia prowadzące Ludność do budynków Woda dostarczana Długość sieci korzystająca z sieci Lata Jednostka mieszkalnych i gospodarstwom wodociągowej [km] wodociągowej zbiorowego zamieszkania domowym [dam3] [osoba] [szt.]

gmina 23,9 633 86,7 - 2000 miasto 77,7 1 958 418,8 - gmina 38,1 669 91,4 - 2001 miasto 82,3 1 966 510,0 - gmina 38,1 672 93,2 4 233 2002 miasto 82,3 1 986 510,6 13 101 gmina 38,1 675 67,8 4 236 2003 miasto 85,9 2 008 436,2 13 132 gmina 51,4 710 60,9 4 273 2004 miasto 86,6 2 044 431,5 13 184 gmina 51,4 719 64,7 4 302 2005 miasto 86,7 2 067 438,4 13 195 gmina 51,4 719 66,8 4 315 2006 miasto 86,9 2 094 441,0 13 185 gmina 51,4 726 87,9 4 368 2007 miasto 95,9 2 116 413,9 13 082 gmina 51,4 740 71,1 4 403 2008 miasto 95,9 2 143 447,7 13 131 gmina 51,4 747 68,9 4 458 2009 miasto 97,2 2 157 443,7 13 189 2010 gmina 51,4 757 70,5 4 518

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 110

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

miasto 99,9 2 163 450,2 13 256 gmina 54,7 804 71,1 4 592 2011 miasto 100,5 2 228 449,7 13 269 gmina 57,5 816 76,6 4 661 2012 miasto 101,0 2 244 448,0 13 248 gmina 60,0 848 79,0 4 743 2013 miasto 101,3 2 257 451,5 13 213 gmina 60,0 849 83,4 4 753 2014 miasto 101,8 2 272 472,2 13 741

Gmina Tuchola objęta jest aglomeracją kanalizacyjną Tuchola, z oczyszczalnią w mieście Tuchola, obejmującą także miejscowości gmin Cekcyn i Kęsowo. Na terenie Tucholi znajduje się jedna oczyszczalnia ścieków, mechaniczno-biologiczna z częścią chemiczną, o podwyższonym poziomie usuwania biogenów. Proces technologiczny: krata mechaniczna i ręczna, piaskownik, osadnik wstępny, komora osadu czynnego z napowietrzaniem drobnopęcherzykowym wraz z systemem wytrącenia azotu, osadnik wtórny wraz z systemem wytrącania fosforu, komora fermentacyjna, system gospodarki osadowej wraz z kompostownikiem. Na terenie oczyszczalni znajduje się również: przepompownia centralna, stacja transformatorowa wraz agregatem prądotwórczym, punkt zlewny, laboratorium (certyfikat ISO), zabudowania socjalne/administracyjne/gospodarcze. Obsługiwane obszary: skanalizowane obszary gmin: Tuchola, Kęsowo i Cekcyn. Docelowo do oczyszczalni ma zostać podłączony również teren gminy Gostycyn.

Na terenie gminy Tuchola pozostają wciąż miejscowości nie objęte systemem kanalizacji, które spełniają ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci zbiorczej, są to: Słupy, Przy Szosie Bydgoskiej, Wysoka Wieś, część miejscowości Mały Mędromierz, Jesionowo, Dąbrówka. W materiałach do strategii rozwoju powiatu tucholskiego wyróżniono również miejscowości nieskanalizowane, będące poza obszarem spełniania ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci zbiorczej, ale które powinny zostać do niej włączone z powodów ochrony środowiska, zaliczyć do nich należy: Legbąd, Klocek, Biała, Woziwoda, Rzepiczna, Łosiny, Wymysłowo.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 111

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ryc. 31. Zasięg aglomeracji Tuchola, na obszarze gminy Tuchola (linia czerwona – granica aglomeracji)

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 112

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 26. Gospodarka ściekowa w gminie Tuchola w latach 2000-2015 (źródło: BDL GUS)

Połączenia prowadzące Ludność do budynków Ścieki Długość sieci korzystająca z sieci Lata Jednostka mieszkalnych odprowadzone kanalizacyjnej [km] kanalizacyjnej i zbiorowego [dam3] [osoba] zamieszkania [szt.] gmina 5,2 104 22,1 - 2000 miasto 62,3 1 828 487,2 - gmina 23,3 154 23,3 - 2001 miasto 63,3 1 857 537,2 - gmina 27,0 155 27,6 1 635 2002 miasto 63,6 1 881 469,9 11 530 gmina 35,4 335 32,7 2 147 2003 miasto 64,1 1 906 457,1 11 568 gmina 35,4 335 43,7 2 145 2004 miasto 64,5 1 957 455,4 11 662 gmina 39,2 437 47,9 2 407 2005 miasto 65,0 1 971 451,5 11 678 gmina 45,7 518 48,7 2 604 2006 miasto 65,8 2 003 447,8 11 689 gmina 46,9 546 57,0 2 693 2007 miasto 71,6 2 099 455,3 11 642 gmina 46,9 551 42,7 2 716 2008 miasto 71,6 2 106 471,9 11 685 gmina 46,9 556 49,0 2 756 2009 miasto 80,0 2 124 479,6 11 744 gmina 46,9 717 53 3 133 2010 miasto 80,4 2 127 498 11 805 gmina 46,9 724 120 3 472 2011 miasto 80,8 2 194 427 11 850 gmina 46,9 729 80 3 522 2012 miasto 81,1 2 204 481 11 837 gmina 46,9 733 80,0 3 554 2013 miasto 82,4 2 230 478,0 11 825 gmina 46,9 733 76,0 3 561 2014 miasto 82,4 2 232 502,0 13 497

Melioracje

Ogólna powierzchnia terenów zmeliorowanych wynosi 3 713 ha, z czego 2 612 ha stanowią grunty orne (powierzchnia zdrenowana 1 970 ha), a 1 101 ha użytki zielone (powierzchnia zdrenowana 144 ha). Długość rowów szczegółowych kształtuje się na poziomie około 179 km. Do występującej

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 113

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 w gminie Tuchola melioracji podstawowej zalicza się następujące cieki: Wielki Kanał Brdy, Czerska Struga, Zwierzynka, Węgornia, Bielska Struga, Struga Stobno, Struga Raciąż oraz Kicz.

Elektroenergetyka

Źródło zasilania, linie najwyższych i wysokich napięć

Głównymi źródłami zasilania miasta i gminy w energię elektryczną są punkty zasilania 110/15 kV, zlokalizowane w Tucholi i Czersku. GPZ w Tucholi wyposażony jest w dwa transformatory o mocy 2x25 MVA i zlokalizowany jest w dzielnicy przemysłowej, w środkowej części miasta. Stacja redukcyjna WN/SN w Tucholi zasilana jest dwustronnie liniami napowietrznymi wysokiego napięcia 110 kV z kierunku elektrowni wodnej w Żurze (gmina Osie) i z kierunku Chojnic. Linie te przebiegają na osi wschód – północny-zachód. Docelowo trasy linii przewidziane są do utrzymania. Z kolei z głównego punktu zasilania zlokalizowanego w Czersku, w kierunku obszaru gminy Tuchola wyprowadzona została jedna linia napowietrzna średniego napięcia.

Sieć średniego napięcia, stacje transformatorowe

Główny punkt zasilania zlokalizowany w Tucholi, w kierunku obszaru miasta i gminy wyprowadza ogółem 14 linii kablowych i kablowo-napowietrznych średniego napięcia, przewodami stalowo- aluminiowymi. Na terenie gminy Tuchola zlokalizowane zostało 197 stacji transformatorowych, z czego na obszarze miasta 55 stacji, a na obszarze gminy 142 stacje. Łączna moc stacji zlokalizowanych w mieście wynosi ok. 17 000 kVA (z możliwością podniesienia do ok. 24 500 kVA), natomiast moc stacji poza miastem to w sumie około 33 000 kVA. Moc ta jest w stanie pokryć wszystkie potrzeby gminy w okresie docelowym. Jednakże z uwagi na zbyt długie w niektórych przypadkach obwody niskiego napięcia, jak również i na przestarzały typ stacji, zwłaszcza typu ŻH, budowanych w latach sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych, konieczne będzie w niektórych miejscowościach dogęszczenie stacji oraz wymiana na nowy typ.

Na przestrzeni ostatnich lat, zauważalny jest wzrost liczby odbiorców energii elektrycznej, szczególnie w obszarze gospodarstw domowych, usług i drobnych przedsiębiorstw oraz dużych przedsiębiorstw. Zauważalny jest równocześnie spadek zużywanej energii elektrycznej, szczególnie w sektorze usług i drobnych przedsiębiorstw oraz rolnictwa. Wynika to z wysokiej specjalizacji, poprawy infrastruktury technicznej i rozwoju technologii niskoenergetycznej.

Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne

Do uwarunkowań zewnętrznych rozwoju zaliczyć możemy:

• wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną – wzrost ten jest głównym uwarunkowaniem zewnętrznym mającym wpływ na rozwój sieci elektroenergetycznych. Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną związany jest ściśle z:

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 114

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

o wzrostem liczby odbiorców i odbiorników energii elektrycznej, o wzrostem grzejnictwa głównie w zabudowie jednorodzinnej, o rozwojem przetwórstwa rolno-społecznego, o rozwojem przemysłu, usług, handlu itp.; • korzystne położenie gminy w zasięgu obsługi głównych punktów zasilania – gmina położona jest korzystnie w stosunku do istniejących głównych punktów zasilania; • możliwości lokalizacji określonych inwestycji w sąsiedztwie rezerw energetycznych – na terenie gminy nie ma ograniczeń w dostawie energii elektrycznej. Wszystkie wnioski odbiorców o przyłączenie do wspólnej sieci, lub zwiększenie zapotrzebowania mocy załatwiane są pozytywnie. Gabaryt każdej ze stacji transformatorowej znacznie przekracza moc, zainstalowanych w nich transformatorów. Ponadto rzeczywiste obciążenia transformatorów w stacjach (szczególnie na obszarze miasta) zawierają się w granicach od 30 do 60 %.

Do uwarunkowań wewnętrznych zaliczamy:

• ocenę sprawności funkcjonowania infrastruktury elektroenergetycznej – przeciętnie raz na 10 lat wykonywany jest generalny przegląd sieci, a sukcesywnie w miarę potrzeb przeglądy bieżące;

• miejsca wymagające interwencji - na terenie gminy wciąż zlokalizowane są stacje typu ŻH, budowane w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, są one w ciągłym użytkowaniu, ale z reguły wymagają modernizacji i wymiany.

Odnawialne źródła energii

Na terenie gminy znajduje się pięć instalacji elektrowni wiatrowych w miejscowości Bladowo i Kiełpin. Są to konwencjonalne siłownie wiatrowe o 3 łopatach w wirniku posadowione na kolumnie rurowej z generatorem umieszczonym w obrotowej gondoli. Elektrownie podłączone są do sieci elektroenergetycznej średniego napięcia. Szósta instalacja posiada decyzję lokalizacyjną we wsi Brody. Jest to nietypowa instalacja złożona z siłowni wiatrowych kolumnowych, w których obracają się poszczególne części kolumny wirników a nie występuje najbardziej powszechny rotor z łopatami. Tego typu elektrownie są bardziej neutralne krajobrazowo, ponieważ nie ma tu widocznych z daleka elementów ruchomych.

Gazownictwo

Na chwilę obecną jedynie obszar miasta Tuchola zgazyfikowany jest przewodowo gazem ziemnym, wysokometanowym z rodziny 2 grupy E. Miasto zaopatrywane jest w gaz z sieci krajowej gazu ziemnego wysokiego ciśnienia z gazociągu DN 150 relacji Świecie – Chojnice. Na terenie miasta, w zachodniej jego części, zlokalizowana została stacja redukcyjno - pomiarowa I° o wydajności 6000 m3/h. Stacja ta posiada dużą rezerwę gazu. Obszar wiejski w znaczącym stopniu korzysta z zaopatrywania w gaz dostarczany za pomocą butli, dostarczanych przez liczne punkty wymiany butli zlokalizowanych na obszarze całej gminy.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 115

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Przez teren miasta i gminy przebiegają następujące gazociągi wysokiego ciśnienia:

• gazociąg DN 150 relacji Świecie - Chojnice, przebiegający na osi południe-północny zachód, w południowej części gminy;

• gazociąg DN 100 jako odgałęzienie od wyżej wymienionego gazociągu doprowadzający gaz do miasta Czerska; gazociąg ten przebiega w zachodniej i północno-zachodniej części gminy;

• gazociąg DN 80, wykonany jako odgałęzienie od gazociągu relacji Świecie – Chojnice, doprowadzający gaz do stacji redukcyjnej gazu I°, zlokalizowanej na terenie miasta, w jego zachodniej części.

Tabela 27. Gospodarka gazowa w gminie Tuchola w latach 2000-2015 (źródło BDL GUS)

Ludność korzystająca z Lata Jednostka Odbiorcy gazu [gosp.] sieci gazowej [osoba]

2 gmina 2000 miasto 3 583 10 932

2 gmina 2001 miasto 2 705 11 372

2 gmina 2002 miasto 2 674 11 394

2 gmina 2003 miasto 3 686 11 374

2 gmina - 2004 miasto - 11 259

2 gmina 2005 miasto 3 501 11 563

2 gmina 2006 miasto 3 722 11 563

2 gmina 2007 miasto 3 748 11 686

2 gmina 2008 miasto 3 743 11 825

2 gmina 2009 miasto 3 782 11 805

2 gmina 4 2010 miasto 3 827 11 807

2 gmina 4 2011 miasto 3 858 11 736

2 gmina 4 2012 miasto 3 816 11 700

2 gmina 2013 miasto 3 750 10 932

2 gmina 2014 miasto 3 852 11 372

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 116

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Ciepłownictwo

Głównym dostawcą ciepła na obszarze miasta Tuchola jest miejska ciepłownia, zlokalizowana przy ulicy Witosa. Ciepłownia ta jest dostawcą ogrzewania dla większości budownictwa wielorodzinnego na obszarze miasta, a także części jednostek użyteczności publicznej oraz w niewielkim stopniu dla budownictwa jednorodzinnego. Ciepłownia ta o mocy 14 MW jest ciepłownią gazowo-olejową. Wyposażona została w 3 kotły firmy Viessmann: dwa o mocy po 5,56 MW i jeden o mocy 2,8 MW. Pracuje ona na parametry szczytowe zimą 150/70°C i latem 70/35°C.

Dodatkowo na terenie miasta znajdują się inne kotłownie, opalane głównie węglem, olejem oraz gazem, zlokalizowane są one przy obiektach i zakładach będących poza zasięgiem sieci ciepłowni miejskiej.

Zarówno stare budownictwo wielorodzinne, jak i budownictwo jednorodzinne zasilane są przeważnie ze źródeł indywidualnych, opalanych głównie paliwem stałym (węgiel, drewno), względnie olejowym lub gazowym.

Budowle na terenie gminy, istniejące budynki wielorodzinne, jednorodzinne oraz zabudowa zagrodowa ogrzewane są z indywidualnych, względnie lokalnych źródeł ciepła, opalanych głównie węglem kamiennym, miałem węglowym, koksem oraz olejem opałowym. Tylko niewielki procent obiektów stosuje jako media paliwa ekologiczne takie jak olej opałowy, energię elektryczną czy gaz płynny.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 117

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

17. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PULICZNYCH

W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się uwarunkowania, cele i kierunki polityki przestrzennej oraz określa obszary przewidywane do realizacji zadań i programów wynikających z polityki przestrzennej państwa, regionu, powiatu i gminy z ich wewnętrznymi relacjami i powiązaniami. Na terenie gminy Tuchola określono zadania wynikające z Planu Zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (Uchwała nr XI/135/03 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003r. Dz. Urz. Z 2003 r. Nr 97 poz. 1437):

Nr Nazwa zadania Podmiot odpowiedzialny Termin realizacji zadania Włączenie do sieci Natura 2000 obszarów Parków 1 Minister Środowiska do 2003 r. Krajobrazowych Borów Tucholskich Ochrona gruntów o wysokiej przydatności dla 2 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi realizacja ciągła rolnictwa przed zmianą na cele nierolnicze Samorządy lokalne we 3 Utworzenie rezerwatów i parków kulturowych współpracy z Służbami do 2010 r. Konserwatorskimi Wojewoda Kujawsko-Pomorski we Utworzenie rezerwatu biosfery na obszarze Borów współpracy z Wojewodą 37 do 2005 r. Tucholskich Pomorskim w porozumieniu z samorządami lokalnymi Opracowanie programu ochrony środowiska wraz 39 Samorząd Województwa z planem gospodarki odpadami Realizacja programu zwiększenia lesistości i Samorządy lokalne 40 zadrzewień w województwie kujawsko-pomorskim Regionalna Dyrekcja Lasów do 2020 r. w latach 2001-2020 Państwowych w Toruniu Ustanowienie i wdrożenie planów ochrony parków Wojewoda w porozumieniu 44 do końca 2002 r. krajobrazowych: w tym Tucholskiego z samorządami Opracowanie i ustanowienie planów ochrony dla Wojewoda w porozumieniu 46 do 2005 r. wszystkich rezerwatów przyrody z samorządami Likwidacja nieczynnych mogilników Wojewoda w porozumieniu 51 niespełniających wymogów ochrony środowiska do 2010 r. z samorządami (w Kiełpinie) Rekultywacja zdegradowanych jezior z należytym Wojewoda w porozumieniu 52 rozpoznaniem uwarunkowań i celowości takich do 2020 r. z samorządami zabiegów: w tym Głęboczek w Tucholi Rewitalizacja historycznych układów Samorządy lokalne we 53 po 2010 r. urbanistycznych współpracy z Wojewodą Utworzenie wyższych szkół zawodowych w Samorządy lokalne we 64 Tucholi współpracy z Wojewodą

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 118

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 240: Samorząd Województwa remonty do 2008 r., 76 - budowa obwodnic (Żalna, Bladowa, Tucholi) Samorząd Gminy we współpracy budowa obwodnic po 2010 r. - remont nawierzchni z ZDW - remont mostu w Rudzkim Moście Przebudowa drogi wojewódzkiej ZDW 84 nr 241: 2003 – 2004 r.

- remont nawierzchni Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 237: 2003 – 2005 r. 85 ZDW - remont nawierzchni 2010 r. - remont mostu w Legbądzie 151 Przebudowa linii kolejowej nr 208 PKP po 2010 r. Remont akweduktu Wielkiego Kanału Brdy w 189 K-PZMiUW do 2004 r. Fojutowie

18. WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ

Na obszarze gminy występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią o największym zasięgu wody powodziowej, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. Największe zagrożenie powodzią występuje wiosną na skutek lokalnych podtopień w przypadku wysokich stanów wód w czasie roztopów. Obszar występowania tych zagrożeń dotyczy doliny rzeki Brdy i jest ograniczony do terasy zalewowej. Oprócz tego na terenie gminy znajdują się obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat, jednak ustawa Prawo wodne nie wprowadza na tym obszarze ograniczeń w zagospodarowaniu.

Występowanie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią na terenie gminy ma charakter wyłącznie formalny. Tereny objęte tym problemem to grunty w dwóch miejscach nad brzegiem Brdy. Zalanie wezbraniowe terenów nad brzegiem rzeki utrudnia także wysoka skarpa, ciągnąca się praktycznie wzdłuż całej doliny Brdy.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 119

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Załącznik 1.1. Wykaz obiektów umieszczonych w gminnej ewidencji zabytków nieruchomych (WKZ, Delegatura w Bydgoszczy)

BARŁOGI: ŁOSINY: - dom nr 1 „łąkówka”, drewniano/murowany, połowa XIX w., - szkoła z budynkiem gospodarczym, murowane, przed 1914 r. - dom nr 4 , strażnica kanału Brdy, szachulcowy, koniec XIX w., - dom nr 2, chata drewniana/szachulcowa, polowa XIX w. - dom nr 5, murowany, początek XX w., - dom nr 10, chata drewniana, koniec XIX w. - dom nr 6, drewniany, polowa XIX w. - dom nr 13, chata drewniana, koniec XIX w. - obiekty Wielkiego i Małego Kanału Brdy MAŁA KOMORZA: BIAŁA: - figura św. Jana Nepomucena, mogiła i pomnik poległych w - kapliczka, mur. 1856 r. wojnie ze Szwedami w 1659 r. - dom nr 2, drewniany, 2 połowa. XIX w., przebudowany - obora w zespole dworskim, XIX/XX w. - dom nr 7, drewniany, początek XX w. - dom nr 8, drewniany, koniec XIX w. NADOLNA KARCZMA - dom nr 9, drewniany, koniec XIX w. - dom nr 7, murowany z k. XIX w. - dawna szkoła, dom nr 20, murowany, 1899 r. - jaz na Bielskiej Strudze, murowany, początek XX w. NADOLNIK (część wsi Mała Komorza): - zastawa, murowana, początek XX w. , - młyn wodny, szachulcowy, 2 połowa XIX w. , - zespół zabudowań leśniczówki Biała nr 14: leśniczówka i - dom młynarza, obecnie nr 1, murowany, 2 połowa XIX w. budynek gospodarczy, murowane, początek XX w. - cmentarz ewangelicki, nieczynny

BIELSKA STRUGA (część wsi Biała): RACIĄŻ: - dom nr 3, szachulcowo-drewniany, koniec XIX w. - plebania parafii p.w. Św. Trójcy, murowana, 1858 r. - ul. Kasztelańska 10, dom drewniany, połowa XIX w., BRODY (część wsi Legbąd): - ul. Krótka 2, dom drewniano/murowany, 1858 r. , - zagroda nr 5 : dom i stodoła, drewniane, XIX/XX w. - ul. Lipowa 2, dom murowano/drewniany, 1 połowa XIX w. - dom nr 12, drewniany, XIX/XX w. - ul. Lipowa 5, dom drewniany, połowa XIX w. - zagroda nr 13 : dom i stodoła, drewniane k. XIX w. - ul. Plażowa 2, dom drewniany, połowa XIX w. - Raciąski Młyn, młyn wodny, murowany, 1913 r. FOJUTOWO (część wsi Legbąd): - Raciąski Młyn, dom nr 2, murowany, koniec XIX w. - dom nr 6, drewniany, 2 połowa XIX w. - Wysocki Młyn, pozostałości młyna wodnego, - dom nr 7, drewniany, około 1880 r. - Wysocki Młyn, cmentarz ewangelicki, nieczynny

KIEŁPIN: RZEPICZNA: - dom nr 12 (chałupa podcieniowa), drewniany - nr 1 - zespół leśniczówki-leśniczówka i budynek gospodarczy, - dom nr 16 (chałupa okapowa), drewniany murowane, XIX/XX w., leśnictwo Barłogi - dom nr 58, dawna poczta, murowany z pocz. XX w. - dom nr 5, chata drewniana częściowo otynkowana, XX w. - park podworski - dom nr 9, chata drewniana, koniec XIX w., przebudowana - dom nr 18, chata drewniana przebudowana , 2 połowa XIX w. KLOCEK: - dom nr 19, chata drewniana, 1 połowa XIX w. - kapliczka przydrożna, murowana, lata 80-te XIX w. - dom nr 22, chata drewniana otynkowana, 1 pol. XIX w. - dom nr 6, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - dom nr 23, chata drewniana/szachulcowa, 1 połowa XIX w. - dom nr 7, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - dom nr 28, chata drewniana przebudowana, 2 połowa XIX w. - dom nr 8, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - dom nr 33, chata drewniana, około połowy XIX w. - dom nr 9, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - dom nr 40, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - dom nr 11, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - dom nr 46, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - akwedukt na Małym Kanale Brdy i rowie nr 5 - dom nr 47, chata drewniana przebudowana, XIX/XX w. - dom nr 51, chata drewniana, 2 połowa XIX w. LASEK (w granicach wsi Legbąd) - dom nr 2, chata drewniano-murowana, koniec XIX w. SŁUPY: - dom nr 8, chata drewniana, 2 połowa XIX w. - zespół dworsko-parkowy – Słupy nr 10, 4 ćw. XIX w. - leśniczówka, murowana. Pocz. XX w. - cmentarz ewangelicki, nieczynny

LEGBĄD: STOBNO: - dom ul. ks. St. Chudzińskiego nr 8 (dawniej Legbąd 45),chata - dom nr 15, murowany , 2 połowa XIX w. drewniana, koniec XIX w. - dom nr 26, chata drewniano/murowana, 2 polowa XIX w. - dom ul. Ks. St. Chudzińskiego nr 31 (dawniej Legbąd nr 66), - dom nr 43, chata drewniana, 2 połowa XIX w. chata drewniana, koniec XIX w. - dom nr 44, chata drewniano/murowana, 2 połowa XIX w. - dom nr 70, chata drewniano-murowana, koniec XIX w. - dom nr 46, chata drewniano/murowana, 2 połowa XIX w. - cmentarz parafialny, rzymsko-katolicki, WIELKA KOMORZA: LUBIERZYN (w granicach wsi Nadolna Karczma): - dwór, murowany, początek XX w. – pozostałości zespołu dworsko-parkowego - park , koniec XIX w. - stodoła, murowana , 1889 r. - spichlerz, murowany, 1890 r. - stajnia, murowana, 1853 r.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 120

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

- obora, murowana, 1906 r. WYSOKA: - park , XIX w. WOZIWODA: - fragmenty bramy wjazdowej, murowana, około 1870 r. - leśniczówka, murowana, początek XX w. - kaplica grobowa, murowana, około 1870 r. - budynek gospodarczy przy leśniczówce, murowany, początek XX w. ZIELONA ŁĄKA (część wsi Biała): - budynek gospodarczy (szopa) przy leśniczówce, szachulcowy, - dom nr 1, murowano/drewniany z budynkiem gospodarczym, początek XX w. strażnica Kanału Brdy, koniec XIX w. - dom nr 2, murowany z XIX/XX w. - gorzelnia, murowana, początek XX w. ZIELONKA (część wsi Biała): - leśniczówka, murowana, początek XX w. dom nr 8, mur., pocz. XX w. dom nr 10, mur., pocz. XX w. dom nr 11, mur., pocz. XX w. dom nr 12, mur., pocz. XX w. MIASTO TUCHOLA dom nr 13, mur., pocz. XX w. dom nr 14, mur., kon. XIX w. - kościół parafialny p.w. Bożego Ciała, mur., 1935 r. dom nr 15, mur., kon. XIX w. - plebania, Plac Wolności nr 30, murowana, kon. XIX w. dom nr 16, mur., kon. XIX w. - kaplica szpitalna, ul. Nowodworskiego nr 18, mur. 1902 r. dom nr 17, mur., pocz. XX w. - kapliczka, ul. Chojnicka, murowana, 2 połowa XIX w. dom nr 18, mur., kon. XIX w. - kapliczka, ul. Chojnicka, murowana, 1889 r. dom nr 20, mur., pocz. XX w. - kapliczka św. Jana Nepomucena, ul. Główna/Polna dom nr 22, mur., kon. XIX w. - kapliczka, ul. Główna, dom nr 24, mur., około połowy XIX w. - kapliczka p.w. św. Rozalii, ul. Nowodworskiego 30 dom nr 25, mur., kon. XIX w. - Starostwo, obecnie Urząd Miasta i Gminy Tuchola, Plac dom nr 26, mur., kon. XIX w. Zamkowy nr 1, mur., 1914 r. dom nr 27, mur., kon. XIX w. - Sąd, ul. Świecka nr 28, mur., pocz. XX w., przebudowany. dom nr 29, mur., kon. XIX w. - Komenda Policji, ul. Świecka 23, mur., pocz. XX w. dom nr 31, mur., kon. XIX w. - Pruskie Seminarium Nauczycielskie, obecnie Technikum dom nr 32, mur., pocz. XX w Leśne, ul. Nowodworskiego, obiekt mur., 1875 r. dom nr 34, mur., pocz. XX w. - szkoła, ul. Szkolna, obiekt mur., 1876 r. dom nr 36, mur., pocz. XX w. - ul. Pocztowa 13, obecnie budynek Wyższej Szkoły dom nr 39, mur., pocz. XX w. Zarządzania Środowiskiem dom nr 43, mur., kon. XIX w. - zespół dworca kolejowego: dworzec (mur., 1883 r.), domy dom nr 45, mur., około połowy XIX w. pracownicze (ul. Stary Dworzec nr 1, 3, 8, 9,10 murowane z dom nr 47, mur., pocz. XX w. początku XX w.), budynek gospodarczy (ul. Stary Dworzec 1, dom nr 48, mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w.), nastawnia ul. Bydgoska budynek nr 48 a – warsztat, obiekt mur., należy do ul. Lipowej 9 - poczta, ul. Świecka nr 25, murowana, pocz. XX w. dom nr 51, mur., kon. XIX w. - hotel, Plac Wolności nr 18, mur., pocz. XX w. dom nr 53, mur., kon. XIX w. - zespół młyna ul. Chojnicka nr 57: młyn (mur., 1918 r., spalony dom nr 55, mur., kon. XIX w. w 1930 r., odbudowany w 1932 r.), dom młynarza (mur., pocz. XX w.) ul. Główna - zespół młyna ul. Bydgoska nr 9: młyn (mur., 1912-1913), dom nr 1, mur., pocz. XX w. domy nr 5 (mur., 1909 r.), nr 11 ( mur., pocz. XX w.) nr 13 (mur. dom nr 3, mur., pocz. XX w. pocz. XX w.) dom nr 6, mur., pocz. XX w. - magazyn zbożowy ul. Świecka 75 (mur., pocz. XX w.) dom nr 7, mur., pocz. XX w. - magazyn, ul. Rycerska 1, mur. , pocz. XIX w. dom nr 8, mur., pocz. XX w. - rzeźnia, ul. Nowodworskiego 30 (murowana) dom nr 9, mur., pocz. XX w. - gazownia, ul. Świecka 68 dom nr 11, mur., pocz. XX w. - Muzeum Borów Tucholskich, ul. Podgórna 3, dom nr 13, mur., pocz. XX w. - cmentarz pomordowanych Polaków z 1939r., ul. Świecka dom nr 17, mur., pocz. XX w. - cmentarz jeńców wojennych z lat 1914-18, ul. Świecka dom nr 18, mur., pocz. XX w. - cmentarz żołnierzy radzieckich poległych w II wojnie św., ul. dom nr 19, mur., pocz. XX w. Świecka dom nr 28, mur., pocz. XX w. - cmentarz żydowski, ul. Towarowa dom nr 30, mur., pocz. XX w. - pomnik Walki i Męczeństwa, ofiary faszyzmu, Szosa do dom nr 33, mur., pocz. XX w. Rudzkiego Mostu dom nr 40 a i b, mur. dom nr 38, drewniany, - cmentarz ewangelicki dom nr 42, mur., pocz. XX w. dom nr 45, mur., pocz. XX w. ul. Bydgoska dom nr 50, mur., pocz. XX w. dom nr 2, mur., pocz. XX w. dom nr 53, drewniano-mur., połowa XIX w. dom nr 4, mur., pocz. XX w. dom nr 56, drewniany otynkowany, 1 połowa XIX w. dom nr 61, mur., pocz. XX w. ul. Chojnicka dom nr 64, mur., dawny budynek szkoły, pocz. XX w. dom nr 5, mur., kon. XIX w. dom nr 67, mur., pocz. XX w. dom nr 6, mur., kon. XIX w. budynek gospodarczy nr 68, mur., pocz. XX w.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 121

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 dom nr 70, mur., pocz. XX w. dom nr 19, mur., pocz. XX w. dom nr 71, mur. z budynkiem gospodarczym, 1912 r. dom nr 20, mur., kon. XIX w. dom nr 21, mur., kon. XIX w. ul. Grodzka dom nr 22, mur., kon. XIX w. nr 1 – budynek gospodarczy, mur., pocz. XX w. dom nr 23, mur., kon. XIX w. dom nr 2 z budynkiem gospodarczym, murowane dom nr 24, mur., około połowy XIX w., przebudowany dom nr 25, mur., po 1850 r. ul. Grunwaldzka dom nr 27/28, mur., około połowy XIX w., przebudowany dom nr 1, mur., około 1930 r. dom nr 29, mur., kon. XIX w. dom nr 2, mur., około 1930 r. dom nr 30, mur., kon. XIX w. (plebania) dom nr 3, mur., około 1930 r. dom nr 31, mur., kon. XIX w. dom nr 4, mur., około 1930 r. dom nr 32, mur., około 1900 r. dom nr 5, mur., około 1930 r. dom nr 33, mur., kon. XIX w. dom nr 6, mur., około 1930 r. dom nr 7, mur., około 1930 r. ul. Plac Zamkowy dom nr 8, mur., około 1930 r. dom nr 4, mur., kon. XIX w. dom nr 11, mur., około połowy XIX w. ul. Mikołaja Kopernika nr 8 spichlerz mur., obecnie dom mieszkalny, około 1930 r. ul. Rzeźnicka dom nr 2, mur., pocz. XX w. ul. Ks. K.Kreffta dom nr 4, mur., pocz. XX w. dom nr ?, mur., pocz. XX w. dom nr 6, mur., pocz. XX w. ul. Krótka ul. Sępoleńska dom nr 3, mur., około połowy XIX w. dom nr 2, mur., 2 ćwierć XIX w. dom nr 4, mur., lata 80-te XVIII w., przebudowany w 1 połowie i ul. Lipowa końcu XIX w. dom nr 1, mur., kon. XIX w. dom nr 6, mur., pocz. XX w. dom nr 8, mur., pocz. XX w. dom nr 12, mur., 2 połowa XIX w. dom nr 10, mur., pocz. XX w. dom nr 16, mur., pocz. XX w. dom nr 24, mur. z budynkiem gospodarczym, pocz. XX w. Miejski Rów dom nr 26, mur., pocz. XX w. budynek mieszkalny nr 2, mur., kon. XIX w. dom nr 28, mur., pocz. XX w. dom nr 30, mur., pocz. XX w. ul. Murowa dom nr 12, mur., 2 połowa XIX w. ul. Stara dom nr 15, mur., połowa XIX w. dom nr 1, drewniany, 2 połowa XIX w. dom nr 2, murowano-drewniany ul. Nowodworskiego dom nr 5, drewniany, połowa XIX w. dom nr 2, mur., połowa XIX w. dom nr 4, mur., pocz. XX w. ul. Starofarna dom nr 10, mur., pocz. XX w. dom nr 1, mur., około połowy XIX w. dom nr 15, mur., XIX/XX w. dom nr 19, mur., pocz. XX w. ul. Starmiejska dom nr 20, mur., 1913. dom nr ?, mur., kon. XIX w. dom nr 24, mur., pocz. XX w. dom nr 25, mur., pocz. XX w. ul. Studzienna dom nr 28, mur., pocz. XX w. dom nr 4, mur., pocz. XX w. dom nr 29, mur., 1913, przebudowany. dom nr 32, mur., 3 ćwierć XIX w. ul. dom nr 40, mur., pocz. XX w. dom nr 13, mur., pocz. XX w. ul. Plac Wolności (rynek Starego Miasta) ul. Świecka dom nr 1, mur., 1926 r. dom nr 6, mur., kon. XIX w. dom nr 2, mur., pocz. XX w. dom nr 8, mur., kon. XIX w. dom nr 3, mur., kon. XIX w. dom nr 12, mur., kon. XIX w., przebudowany dom nr 4, mur., kon. XIX w. dom nr 15, mur., pocz. XX w. dom nr 5, mur., XIX/ XX w. dom nr 17, mur., pocz. XX w. dom nr 6, mur., kon. XIX w. dom nr 27, mur., pocz. XX w. (obecnie przychodnia) dom nr 7, mur., kon. XIX w. zespół domu nr 29, dom mur. i budynek gospodarczy, około dom nr 9, mur., XIX/ XX w. 1900 r., dom nr 10, mur., kon. XIX w. dom nr 31, mur., pocz. XX w. dom nr 11, mur., kon. XIX w. dom nr 36, mur., pocz. XX w. dom nr 13, kon. XIX w. dom nr 41, mur., pocz. XX w. dom nr 15, mur., pocz. XX w. dom nr 42, mur., pocz. XX w. dom nr 17, mur., kon. XIX w. dom nr 43, mur., pocz. XX w. dom nr 18, mur., pocz. XX w. dom nr 44, mur., pocz. XX w.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 122

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1 dom nr 47, mur., pocz. XX w. dom nr 115, z budynkiem gospodarczym, mur., kon. XIX w. dom nr 49, mur., pocz. XX w. dom nr 51, mur., pocz. XX w. ul. Ks. Wryczy dom nr 53, mur., około 1930 r. dom nr 1, mur., pocz. XX w. dom nr 59, mur., pocz. XX w. dom nr 2, mur., pocz. XX w. dom nr 63, mur., około 1935 r. dom nr 4, mur., pocz. XX w. dom nr 67, mur., pocz. XX w. dom nr 6, mur., pocz. XX w. dom nr 68, mur., dom w zespole gazowni, pocz. XX w. dom nr 8, mur., kon. XIX w. dom nr 71, mur., pocz. XX w. dom nr 10, mur., pocz. XX w. dom nr 77, mur., pocz. XX w. dom nr 12, mur., pocz. XX w. dom nr 83, mur., pocz. XX w. dom nr 14, mur., 1930 r. dom nr 88, mur., pocz. XX w. dom nr 93, mur., pocz. XX w. ul. Józefa Wybickiego dom nr 98, mur., pocz. XX w. dom nr 1, mur., pocz. XX w. dom nr 102, mur., pocz. XX w. dom nr 104, mur., pocz. XX w. ul. Zamkowa dom nr 107 z budynkiem gosp., drewniane, pocz. XX w. dom nr 2, mur., 1889 r. dom nr 111, drewniany, pocz. XX w.

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 123

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Wyk. 1. Zmiany liczby ludności w gminie w latach 1995-2014 ...... 64 Wyk. 2. Przyrost naturalny w miastach województwa kujawsko-pomorskiego i w Tucholi w latach 2002-20014 ...... 67 Wyk. 3. Przyrost naturalny na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego i gminy Tuchola w latach 2002-2014 ...... 69 Wyk. 4.Liczba bezrobotnych w latach 2003-2014 w gminie Tuchola ...... 70

Ryc. 1. Położone administracyjne gminy Tuchola ...... 17 Ryc. 2. Położenie gminy na tle mezoregionów fizycznogeograficznych ...... 18 Ryc. 3. Struktura użytkowania terenu gminy (dane CLC 2008) ...... 20 Ryc. 4. Główne kierunki powiązań gminy ...... 21 Ryc. 5. Tereny posiadające obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ...... 25 Ryc. 6. Zestawienie liczby wydanych decyzji ustalającej warunki zabudowy ...... 26 Ryc. 7. Zestawienie liczby wydanych decyzji lokalizacji inwestycji celu publicznego ...... 27 Ryc. 8. Zestawienie struktury funkcji budynków sieci osadniczej gminy ...... 29 Ryc. 9. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji mieszkaniowej ...... 30 Ryc. 10. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji produkcyjnej ...... 30 Ryc. 11. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji produkcji, usług i gospodarczej dla rolnictwa .. 31 Ryc. 12. Lokalizacja budynków o dominującej funkcji usług publicznych ...... 31 Ryc. 13. Charakterystyka budowy geologicznej obszaru ...... 38 Ryc. 14. Analiza hipsometryczna terenu ...... 39 Ryc. 15. Stosunki wodne gminy Tuchola ...... 41 Ryc. 16. Struktura klas bonitacyjnych gleb rolniczych ...... 44 Ryc. 17. Park krajobrazowy i rezerwaty przyrody ...... 49 Ryc. 18. Obszary chronione NATURA 2000: - OSO - Obszar Specjalnej Ochrony Bory Tucholskie; - SOO - Specjalny Obszar Ochrony Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich ...... 51 Ryc. 19. Użytki ekologiczne i pomniki przyrody ...... 54 Ryc. 20. Obiekty o zróżnicowanym stopniu uciążliwości dla środowiska ...... 58 Ryc. 21. Strefy krajobrazowe i geokompleksy funkcjonalno-przestrzenne ...... 59 Ryc. 22. Współczynnik feminizacji wg grup wiekowych w gminie Tuchola ...... 65 Ryc. 23. Liczba mieszkańców wg grup wiekowych w gminie Tuchola ...... 66 Ryc. 24. Urodzenia i zgony w Tucholi w latach 2002-20014 ...... 67 Ryc. 25. Urodzenia i zgony na obszarach wiejskich gminy Tuchola w latach 2002-2014 ...... 68 Ryc. 26. Struktura wykształcenia ludności gminy Tuchola w roku 2002 ...... 69 Ryc. 27. Liczba zgłoszeń otrzymywanych przez KPP w Tucholi (źr. dane statystyczne KPP w Tucholi) . 94 Ryc. 28. Struktura własności gruntów na terenie części miasta Tuchola w 2015 r. (w ha) ...... 97 Ryc. 29. Struktura własności gruntów na terenie części wiejskiej gminy Tuchola w 2015 r. (w ha) ..... 97 Ryc. 30. Tereny występowania terenów zagrożonych występowaniem ruchów masowych (osuwisk) 99 Ryc. 31. Zasięg aglomeracji Tuchola, na obszarze gminy Tuchola ...... 112

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 124

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tuchola załącznik 1

Tabela 1.Wykaz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy Tuchola ...... 11 Tabela 2. Wykaz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego miasta Tuchola ...... 13 Tabela 3. Zmiany struktury użytkowania terenów gminy Tuchola (źródło: BDL GUS) ...... 27 Tabela 4. Struktura funkcji budynków sieci osadniczej (dane EGiB) ...... 29 Tabela 5. Wykaz JCWPrz występujących na obszarze gminy Tuchola (dane MPHP) ...... 42 Tabela 6. Wykaz JCWPj na obszarze gminy Tuchola (dane MPHP) ...... 42 Tabela 7. Gminny rejestr pomników przyrody ...... 52 Tabela 8. Wartości zanieczyszczeń powietrza w 2014 roku (dane WIOŚ) ...... 55 Tabela 9. Stan czystości cieków gminy Tuchola (dane WIOŚ) ...... 56 Tabela 10. Liczba mieszkańców gminy wg miejscowości (stan na rok 2009) ...... 63 Tabela 11. Zmiany liczby ludności w gminie w latach 1995-2014 (dane BDL GUS) ...... 65 Tabela 12. Bezrobocie w gminie Tuchola w 2014 roku (dane BDL GUS) ...... 71 Tabela 13. Ludność utrzymywana wg głównego źródła utrzymania w gminie Tuchola w 2002 roku (dane BDL GUS) ...... 71 Tabela 14: Symulacja maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową budynków do 2045 roku na podstawie predykcji liczby ludności i powierzchni użytkowej budynków...... 82 Tabela 15: Prognozowane maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową w podziale na funkcje zabudowy w 2045 roku ...... 83 Tabela 16: Bilans terenów pod zabudowę na podstawie maksymalnego zapotrzebowania oraz chłonności terenów gminy ...... 85 Tabela 17: Bilans powierzchni pomiędzy maksymalnym zapotrzebowaniem na powierzchnię użytkową a powierzchnią zabudowy możliwa do zaprojektowania w ramach obszarów rozwojowych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ...... 86 Tabela 18. Wykaz obiektów objętych ochroną konserwatorską (kolorem niebieskim oznaczono zabytki z wojewódzkiego rejestru zabytków) ...... 91 Tabela 19. Struktura własności gruntów na terenie miasta i gminy Tuchola w 2015 roku (powierzchnia w ha) ...... 96 Tabela 20. Zestawienie obszarów eksploatacji złóż kopalin na obszarze złoża Tuchola (źródło: MIDAS) ...... 100 Tabela 21. Wartości Średniego Dobowego Ruchu Drogowego na drogach wojewódzkich (źródło GDDKiA) ...... 102 Tabela 22. Drogi powiatowe na terenie gminy Tuchola ...... 103 Tabela 23. Zestawienie dróg gminnych - dla obszaru wiejskiego ...... 104 Tabela 24. Zestawienie dróg gminnych dla obszaru miasta ...... 105 Tabela 25. Gospodarka wodna w gminie Tuchola w latach 2000-2015 (źródło: BDL GUS) ...... 110 Tabela 26. Gospodarka ściekowa w gminie Tuchola w latach 2000-2015 (źródło: BDL GUS) ...... 113 Tabela 27. Gospodarka gazowa w gminie Tuchola w latach 2000-2015 (źródło BDL GUS) ...... 116

- projekt wyłożony do publicznego wglądu - 125