de van interieurs Monumentale 1 1

Vergezicht 2 2 op het Spaarne en Haarlemmermeer 3 3 Jan van Goyen 1646 4 4 >> 5 5

6 6

7 7

8 8 9 9 Monumentale 10 10

Mogen we even binnenkijken? Mogen we interieurs van de 11 11 12 12 Haarlemmermeer 13 13

14 Mogen we even binnenkijken? 14 Mogen we even binnenkijken? 1 Inhoudsopgave Voorwoord Plaats Naam Pagina Kaart­

Aan het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Haarlemmermeer Kerkcomplex Joannes de dooper 3 1 R.K. Kerk en parochiehuis

Mogen we even binnenkijken? Witte boerderij 7 2

Hierbij biedt de gemeentelijke erfgoedcommissie u een fotoboek aan Polderhuis 9 3 met afbeeldingen van interieurs van gemeentelijke monumenten in de gemeente Haarlemmermeer. Rijks Land- en Tuinbouwschool 13 4

Interieurs zijn veelal slechts zichtbaar voor een beperkte groep Kantongerecht 15 5 mensen. Dit kunnen bewoners zijn, kerkgangers, bezoekers van een voormalig zusterhuis, de medewerkers van een kantoor of van een G.Th. Rietveldschool 17 6 pompgebouw van een waterleidingbedrijf. Bij de opstelling van de gemeentelijke monumentenlijst is uitgegaan van het exterieur aan de R.K. Kerk St. Franciscus Van Sales 19 7 hand van criteria als cultuurhistorische waarde, schoonheid of bete- kenis voor de wetenschap. Het interieur heeft bij de vaststelling van Boesingheliede Pompstation waterleiding 21 8 gemeentelijke monumenten minder zwaar meegespeeld, omdat het veelal om privéwoningen gaat of het interieur niet openbaar toegan- Cruquius Boerderij Cruquiushoeve 23 9 kelijk is. Bij gemeentelijke monumenten valt dus, tenzij een onderdeel apart is beschreven, het interieur niet onder de bescherming zoals Rietveldaula 25 10 vastgelegd in de huidige erfgoedverordening. Bij rijksmonumenten daarentegen gaat het Rijk van het totaal uit, waarbij automatisch het Boerderij De Olmenhorst 27 11 interieur meebeschermd wordt. Kerkcomplex Heilige Johannes Evangelist 31 12 Interieur en exterieur zijn in veel gevallen verbonden. In de loop van de tijd zijn vele interieurs veranderd, maar wat bewaard is gebleven N.H. Kerk Abbenes 33 13 in authentieke staat is de moeite van het vastleggen en beschermen waard. Met toestemming van de eigenaren heeft de commissie foto’s Nieuw Vennep Witte Kerk (N.H. Kerk) 35 14 gemaakt van interieurs van zoveel mogelijk gemeentelijke monu- menten. Dit overzicht laat fraaie voorbeelden zien van interieurs van woningen, boerderijen, kerken en kantoren. Het boek is bedoeld een geheugen te zijn. Als erfgoedcommissie wil- len we eigenaren letterlijk wijzen op wat zij in huis hebben en hen stimuleren om zorgvuldig met het erfgoed om te gaan. Het belang daarvan willen we graag benadrukken met dit fotoboek dat wij u aanbieden.

De Erfgoedcommissie Kaart 2 Wat bevindt zich waar?

8 7 6 9 KAART 10

11 14

13 12 3 Kerkcomplex Joannes de dooper 1 Hoofddorp Kruisweg 1067, 1069, 1071 en 1073 Kerkcomplex Bouwjaar 1858 t/m 1860 Joannes R.K. Kerk en parochiehuis de dooper

De Joannes de Doperkerk met parochie ligt op een groot perceel met kleurrijke, niet authentieke baksteenbestrating, en is opvallend aanwezig in het straatbeeld. Het is een basilicale kerk met toren in neogotische stijl. De kerk heeft drie beuken met tongewelven en heeft een hoog mid- denschip. Betreding vindt plaats via een portaal aan de westzijde. De kerk heeft vijf traveeën, onderscheiden door lisenen met imposten ter hoogte van de gewelfaanzet. In de spaarvelden bevinden zich glas-in-loodvensters en in een van de velden een blindnis met een crucifix. De glas-in-loodramen hebben een vrij grove neogotische tracering. De veelkleurige en rijk uitgevoerde gebrandschilderde vensters zijn qua stijl verwant aan de Amsterdamse School en dus mogelijk van een latere datum. De iconogra- fie is goeddeels abstract, met een klein christelijk-allegorisch of sym- bolistisch tafereel bovenin. Onder de glas-in-loodvensters en boven een eikenhouten lambrisering, bevindt zich op ooghoogte een kruiswegstatie. Deze bestaat uit een aaneengesloten band van vele panelen, waarbij de veertien voorstellingen worden afgewisseld met decoratieve panelen en/ of afbeeldingen van heiligen. De stijl van de kruiswegstatie is neorenais- sance met symbolistische invloed. De koorafsluiting is polygoon met halfronde, ranke colonnetten met bladkapiteeltjes en heeft een koortravee. De colonnetten komen samen in een klein straalgewelf. In ieder muurvlak bevindt zich vrij hoog een glas-in-loodvenster, waarvan de middelste drie met iconografie: Links Johannes de Doper, in het midden Christus aan het kruis met Maria en Maria Magdalena en rechts waarschijnlijk de tenhemelopstijging. De andere vier vensters zijn kunstig gebrandschilderd, maar verder toch eenvoudig en abstract. Ook bevinden zich in het koor twee beschilderde panelen met voorstelling aan de wand. Verder bevinden zich hier een zilveren hangkandelaar en enkele losse objecten, zoals de hostiekast die niet van tijdens de bouw zijn. In het westen bevindt zich een geschilderd houten balkon dat de kerk in steekt en ondersteund wordt door twee pilaartjes. Hier staat een groot orgel met ongeverfde ombouw en daarachter een blind roosvenster. Het orgel lijkt een ouder exemplaar dat later ingebouwd is. Aan weerszijden Kerkcomplex Joannes de dooper Hoofddorp 4 in de zijbeuken bevinden zich glas-in-loodvensters. Het portaal bevat, op een granito vloerdecoratie met twee draken en de tegeltjes van de wand, geen originele interieur-elementen. Van de niet nagelvaste objecten is de preekstoel interessant. Deze is enkele eeuwen ouder dan de kerk en bevat prachtig rijk houtsnijwerk in de Lodewijk XIV stijl, met in ovalen panelen de vier evangelisten. Het doopvont van gehamerd koper met massieve houten voet, dat waarschijn- lijk uit de jaren dertig van de vorige eeuw stamt, is een exponent van zijn tijd. De kandelaar met de paaskaars is ook van gehamerd en gepa- tineerd koper en kunstig bewerkt en bezet met grote stukken amethist. Vermoedelijk stamt deze uit de jaren vijftig of zestig. Verder bevinden zich in de kerk nog enkele kleurige heiligenbeelden en crucifixen die zeker de moeite waard zijn en bij de kerk horen. Andere objecten, zoals lessenaar, de koorbanken, de vloer en de biechtstoel, behoren niet bij de oorspronkelijke inrichting.

Parochiehuis (voormalig klooster) DOOPER DE JOANNES KERKCOMPLEX Het parochiehuis heeft een vierkante plattegrond en is intern grondig aangepast, maar bevat nog redelijk wat interessante interieurelementen. Het huis heeft twee zadeldaken en een hoofd- en zijingang. Noemenswaardig in het interieur zijn de vele rondbogen met lisenen en lijstwerk die de muren geleden op de begane grond maar ook op de verdiepingen, de geboste paneeldeuren en de geschilderde houten trap- leuning, met kenmerken van de Art Nouveaustijl. Ook zijn er gekleurde abstracte glas-in-loodvensters bewaard gebleven, zoals in het trap- penhuis. Her en der bevinden zich verlaagde plafonds, waardoor niet te onderscheiden is wat er zich onder bevindt. In een kantoor bevindt zich een originele inbouwkast met paneeldeuren en in het trapgat richting zolderverdieping, waar de zusters sliepen, bevindt zich originele houten Granito lambrisering. De houten vloer en spanten bevinden zich op zolder in het vloerdecoratie zicht, maar door allerlei latere toevoegingen als lichtbakken en derge- met lijke is de ruimtebeleving niet authentiek. In een van de kamertjes is een twee draken schoorsteensteun te zien, die bouwhistorisch interessant is. Meest bijzonder in het parochiehuis is de kapel op de verdieping. Deze is eenbeukig met een tongewelf en in het oosten een kleiner tongewelf, als ‘diepe rondboog’, met kleine zijbeuken met twee ranke pilaartjes met dobbelsteenkapiteeltjes. In totaal kent het kapelletje vier traveeën, herkenbaar aan de lisenen. Ter hoogte van deze lisenen bevinden twee eenvoudige metalen trekstangen met stelverbinding. In het oosten be- vindt zich in de rondboog een rond glas-in-loodvenster met Maria en het opgegroeide kind Jezus. In de muurvlakken in het zuiden bevinden zich eveneens zes glas-in-loodvensters met heiligeniconografie: St. Paulus, St. Franciscus, St. Anna, St. Barbara, St. Wilhelmus en St. Vincentius. Ook in de kapel bevindt zich een kruiswegstatie, deze keer van losse gegoten elementen. Kerkcomplex Joannes de dooper Hoofddorp 5 1

Parochiehuis (voormalig klooster)

Noemens- waardig in het interieur zijn de vele rondbogen met lisenen en lijstwerk > Kerkcomplex Joannes de dooper Hoofddorp 6

Meest bijzonder in het parochiehuis is de kapel op de verdieping KERKCOMPLEX JOANNES DE DOOPER DE JOANNES KERKCOMPLEX

Parochiehuis (voormalig klooster) 7 Witte boerderij 2 Hoofddorp Hoofdweg 743 Witte Bouwjaar onbekend boerderij De buitenkant is nog vrijwel in originele staat met zijn pannendak, ge- schilderde basteenmuur met muurijzers en schuifvensters. De boerderij is van buiten interessanter dan van binnen. Het interieur kent van binnen geen enkele luxe en heeft geen bijzondere kenmerken. Alleen de gemet- selde schouw met houten afdekplaat in de woonkamer en de hardgebak- ken vloertegels van 10 bij 10 centimeter in de entreehal en trapportaal zijn mogelijk origineel.

De grote schuur/stal achter het woongedeelte oogt van buiten zeer authentiek. In het interieur is de kapconstructie goed zichtbaar. Het dakbeschot is uitgevoerd in ongekante delen. Witte boerderij Hoofddorp 8 WITTE BOERDERIJ WITTE

In het interieur is de kapconstructie goed zichtbaar 9 Polderhuis 3 Hoofddorp Marktplein 47 Polderhuis Bouwjaar 1913 Het polderhuis is in 1913 gebouwd naar het ontwerp van architect Foeke Kuipers, in een stijl welke teruggrijpt naar het Hollands Classicisme. Het interieur van het polderhuis is grotendeels intact. De belangrijkste oorspronkelijke onderdelen zijn de monumentale hal met voorhal (tocht- portaal), het trappenhuis, de grote vergaderzaal en de kamer van de dijkgraaf. In de voorhal bevinden zich twee gedenkplaquettes, één recht- hoekige van marmer en één ovale van hardsteen. De tochtdeuren hebben glas-in-loodramen. De grote hal heeft een vloer van marmeren platen en lambriseringen van Euville (een Franse kalksteensoort). De deurpos- ten zijn eveneens uitgevoerd in Euville en zijn voorzien van eenvoudige profileringen. Op de scheidslijn tussen voorhal en hal en tussen de hal en het trappenhuis is een scheidingswand aangebracht met bogen en twee zandstenen zuilen. De trap is uitgevoerd in Euville en heeft smeedijzeren balustrades met houten leuningen. De grote zaal op de eerste verdieping heeft een eiken paneellambrisering met randen en accenten uitgevoerd in een zeer donkere houtsoort (wel- licht ebbenhout). Oorspronkelijk bevond zich boven de lambrisering een behangsel van Jap-Cuir (imitatie-goudleer), dat nu verdwenen is. Aan de oostzijde van de zaal staat een schoorsteenpartij met zwartmarmeren schouw. Het plafond heeft een eikenhouten cassettenplafond dat rust op een eikenhouten kroonlijst. In het midden van het plafond is een vier- kant daklicht aangebracht, voorzien van een groot glas-in-loodraam met gebrandschilderd glas. De kamer van de dijkgraaf op de begane grond (direct rechts na binnen- komst in de hal) heeft nog de oorspronkelijke geschilderde vurenhouten paneellambrisering. Voorts bevat het interieur nog vele oorspronkelijke paneeldeuren. In het glas in lood zijn op veel plaatsen ornamenten aangebracht die de relatie met water en de polder weergeven

In de voorhal bevinden zich twee gedenkplaquettes, één rechthoekige van marmer en één ovale van hardsteen Polderhuis Hoofddorp 10

In het POLDERH midden van het plafond is een

vierkant daklicht U IS aangebracht, voorzien van een groot glas-in-loodraam met gebrandschilderd glas

De trap is uitgevoerd in Euville en heeft smeedijzeren balustrades met houten leuningen Polderhuis Hoofddorp 11

Aan de oostzijde van de zaal staat een schoorsteenpartij met zwartmarmeren schouw Polderhuis Hoofddorp 12 POLDERH U IS

In de voorhal bevinden zich twee gedenkplaquettes, één rechthoekige van marmer en één ovale van hardsteen 13 Rijks Land- en Tuinbouwschool 4 Hoofddorp Julianalaan 46 Rijks Land- Bouwjaar 1922 en Tuinbouw- school De land- en tuinbouwschool is een statig pand van grijsrode baksteen, met bijzonder metselwerk. Het pand heeft de typische uitstraling van een school uit de jaren twintig. De zorgvuldig vormgegeven imposante hal heeft ronde bogen en een trappenhuis met geometrisch mozaïek van grijze en zwarte tegels op de vloer. Het metselwerk heeft verbijzonder- ingen bij de wanden en de trapopgang. Aan het plafond hangen uitzonderlijke glas-in-loodramen met teksten over de bouw van de school in 1922. Deze zijn gemaakt bij atelier Bogtman, te Haarlem. Het interieur is in al zijn details met zorg vorm- gegeven. Veel van deze details zijn in originele staat behouden, zoals de smeedijzeren deurklinken en het houtwerk.

De zorgvuldig vormgegeven imposante hal heeft ronde bogen

Bijzonderheden: Glas-in-lood ramen van Willem Bogtman http://nl.wikipedia.org/wiki/Bergen_(Noord-Holland)” \o “Bergen (Noord- Holland)”Bergen (NH), http://nl.wikipedia.org/wiki/27_februari” \o “27 februari”27 februari http://nl.wikipedia.org/wiki/1882” \o “1882”1882 – http://nl.wikipedia.org/wiki/Haarlem” \o “Haarlem”Haarlem, http://nl.wikipedia.org/wiki/24_september” \o “24 september”24 september http://nl.wikipedia.org/wiki/1955” \o “1955”1955) Rijks Land- en Tuinbouwschool Hoofddorp 14 RIJKS LAND- EN T EN LAND- RIJKS U INB O U WSC HOOL

Veel van deze details zijn in originele staat behouden, zoals de smeedijzeren deurklinken en het houtwerk 15 Kantongerecht 5 Hoofddorp Raadhuislaan 2 en 3 Kantongerecht Bouwjaar 1911 Dit forse gebouw, dat zowel kenmerken van de Jugendstil als het Expressio- nisme vertoond, bestaat uit twee hoge bouwlagen met daarop een pannenge- dekt dak. De entree biedt toegang tot een breed tochtportaal met een houten gepro- fileerde deur met veel glaswerk. De aangrenzende hal met trappenhuis kent een aanzienlijke hoogte. Hier bevindt zich een rondboog. De hal heeft een originele granitovloer, gemetselde lambrisering en biedt middels houten deuren in geprofileerde kozijnen, toegang tot verscheidene vertrekken. Het trappenhuis, en met name het traphek met houten trapleuning, is fraai ge- decoreerd met een smeedijzeren hekwerk in Jugendstilstijl. De lambrisering bestaat ook hier uit wit met beige metselwerk met houten lijst. Overal in het gebouw zijn nog fraaie originele details aan te treffen zoals de bijzondere raamopener in de hal en op enkele andere locaties.

Kantongerecht Hoofddorp 16 KANTONGERECHT

Het trappenhuis, en met name het traphek met houten trapleuning, is fraai gedecoreerd met een smeedijzeren hekwerk in Jugendstilstijl 17 G. TH. Rietveldschool 6 Badhoevedorp Edisonstraat 3 G. Th. Rietveld- Bouwjaar 1963 school De Rietveldschool staat aan de voorzijde op ruime afstand van de Edisonstraat en haar lange horizontale lijnen en vlakken zijn daardoor goed zichtbaar. Aan de achterzijde is een bescheiden koppeling met een uitbreiding die het Rietveldgedeelte in zijn waarde laat.

De school heeft zeven lokalen en bestaat uit een centraal gedeelte met twee gestrekte vleugels waarin zich respectievelijk drie en vier loka- len. Opmerkelijk is de grote overdekte buitenruimte voor de entree. De heldere schijvenarchitectuur is typerend voor de architectuur van Gerrit Rietveld (zie ook bijlage), deze keer uitgevoerd in betonsteen. Het interi- eur kenmerkt zich door compartimentering zoals bij de werknissen voor de kinderen. De vrijstaande kolommen die met zorg zijn vormgegeven geven structuur aan de indeling. Het interieur is in één doorgaande beweging met het exterieur ontworpen en hoort onlosmakelijk tot de architectuur van het gebouw.

Bijlage Achtergrond Redengevende omschrijving: De G.Th. Als gevolg van de Industriële Revolutie tot de essentie: ruimtelijke composities In 1958 kreeg Rietveld de opdracht Rietveldschool aan de Edisonstraat te ontstaan er in het begin van de vorige opgebouwd uit zelfstandige elementen die van de Gemeente Haarlemmermeer een Badhoevedorp is een ingehouden ontwerp eeuw in Europa meerdere modernistische op basis van verhoudingen bijeengebracht ontwerp te maken voor de Tweede Open- van Gerrit Rietveld, één van de be- architectuurstromingen zoals de Weense zijn. Zij passen hoofdzakelijk primaire bare Lagere School te Badhoevedorp. In langrijkste vertegenwoordigers van de School, Bauhaus, de Nieuwe Zakelijkheid kleuren toe. “De Stijl” heeft grote invloed 1963 wordt de school opgeleverd en een Europese architectuurstroming “De Stijl”. en later CIAM. Tussen deze stromingen gehad op de Nederlandse en Europese jaar later wordt, in overleg met de familie In de vormgeving van de school is de is “De Stijl” herkenbaar aanwezig. De kunst en architectuur en heeft nog steeds Rietveld, besloten de school de naam van hand van Rietveld goed te herkennen. Het kunst- en architectuurstroming “De Stijl” navolging. Eén van de laatste werken van de architect te geven. In 1997 vindt onder ruime voorterrein is essentieel voor de wordt begin twintigste eeuw opgericht Gerrit Rietveld is de G.Th. Rietveldschool leiding van Bertus Mulder, oud mede- ruimtelijke beleving van de architectuur. in Nederland, met als drijvende kracht de te Badhoevedorp in de Haarlemmermeer. werker van Rietveld, een omvangrijke Het hele interieur, met de beweging in de binnenhuisarchitect Theo van Doesburg. Gerrit Rietveld heeft het gedachtegoed renovatie plaats waarbij bouwkundige plafonds, de werknissen voor de kinderen Exponenten van deze stroming zijn o.a. van “De Stijl”, ondanks veel kritiek, in onderdelen van het gebouw aangepast zijn en de vrijstaande kolommen is met zorg de schilder Piet Mondriaan en meubelma- de architectuur uitgedragen. Rietveld’s aan de eisen van de tijd; met zorg voor het vormgegeven en behoort onlosmakelijk ker- architect Gerrit Rietveld. Zij brengen gebouwen zijn daarmee van grote archi- behoud van de architectuur. tot het monument. de schilderkunst en architectuur terug tectuurhistorische waarde.

G. TH. Rietveldschool Badhoevedorp 18 G. TH. RIETVELDSCHOOL TH. G.

Het interieur is in één doorgaande beweging met het exterieur ontworpen en hoort onlosmakelijk tot de architectuur van het gebouw 19 R.K. Kerk St. Franciscus van Sales 7 Lijnden Schipholweg 641/ Hoofdweg 121 R.K. Kerk Bouwjaar 1859 en 1863 St. Franciscus van Sales De kerk St. Franciscus van Sales heeft een typische basilicale vorm. Diagonaal op de kruising van wegen gepositioneerd is het een opval- lend element in het landschap. De kerk is een neoclassicistische kerk die inwendig grondig verbouwd is en geschikt is gemaakt om dienst te doen als moderne kantoorruimte. De structuur van de kerk met een groot zadeldak, bestaande uit zes traveeën, en enkele waardevolle interieurele- menten, is echter behouden gebleven. Het middenschip heeft een tongewelf met gordelbogen ter hoogte van de traveeën. Het tongewelf rust visueel op een geprofileerde kroonlijst die ter hoogte van de gordelbogen, gedragen wordt door pilaren met een Ionisch kapiteel. Deze kapitelen hebben voluten met daartussen een klei- ne eierlijst boven een astragaal. De pilaren zijn niet gecanneleerd, maar wellicht is dit in het verleden anders geweest. De gehele kerk is gestuukt en witgesaust, met enkele gouden accenten op de voluten en eierlijst. Er is niet echt een koor te onderscheiden. De laatste travee is echter wat verengt en heeft geen pilaren, maar pilasters, ook weer met Ionische kapitelen. In het tongewelf van het koor is een halfrond gebrandschil- derd raam aangebracht met geabstraheerde zon. Op de koorwand is een verguld alziend oog aangebracht. De zijbeuken hebben een modern glazen lessenaarsdak ten behoeve van de lichtinval. De originele houten kapconstructie is zichtbaar gemaakt. In elke travee bevindt zich een abstract gebrandschilderd glas-in-lood- venster. Daaronder, op ongeveer twee meter vanaf de grond bevinden zich kleine gestuukte medaillons met daarop zwarte Maltezer kruizen. Op de lisenen ter onderscheiding van de traveeën in de zijbeuken bevin- den zich uitspringende consoles, waarop in het verleden beelden gestaan hebben. Verder waardevolle interieurelementen zijn de beeldnis (zonder beeld) boven de deur in een zijbeuk, openslaande deuren met briefpaneel en ijzerbeslag, waarschijnlijk niet contemporain aan de kerk, houten paneel- deuren op diverse plekken, soms met glas-in-lood, een kluis van Lips en een losstaand Mariabeeld. Met betrekking tot de pastorie is geen nadere informatie beschikbaar. R.K. Kerk St. Franciscus van Sales Lijnden 20 R.K. KERK ST. FRANCISC ST. KERK R.K.

De kerk is een neoclassicistische U kerk die V S inwendig grondig SALES AN verbouwd is en geschikt is gemaakt om dienst te doen als moderne kantoorruimte 21 Pompstation waterleiding 8 Boesingheliede Schipholweg 815 Pompstation Bouwjaar 1926/ 1927 waterleiding Het Pompstation van het Amsterdamsch Waterleidingbedrijf in Boesingheliede bestaat uit een grote ruimte met een in essentie recht- hoekige plattegrond. Wel zijn er uitsparingen, een gang, kasten en een erker. Het flauwe zadeldak heeft vakwerkspanten van geschilderd balk- ijzer. Deze draagconstructie is open en in het zicht gelaten. Het interieur, waarin sterke Amsterdamse Schoolinvloeden herkenbaar zijn, is utilitair. De wanden zijn gemetseld met geglazuurde stenen, ter- racottarood met een dunne reep turquoise als een visuele lambrisering en daarboven weer lichtgrijze geglazuurde stenen bekroond met siermo- tiefje in wederom terracottarode stenen. De lichtgrijze tegelvloer vloer is waarschijnlijk ook uit de tijd van de bouw en heeft een donkergrijze sierband tegen de plinten. De geschilderde ijzeren I-balken langs de wanden en in de ruimte, die dienst doen als lateien boven deuren en bedieningspaneelkast en over de gehele lengte en breedte van de ruimte lopen, liggen in het zicht. Grote natuurstenen (granieten) korbelen ondersteunen de I-balken, die in feite als ‘rails’ dienst doen voor een constructie van andere I-balken met daarop weer een hijsconstructie met hijsraden en takels. De gehele rechthoekige ruimte is daardoor voorzien van hijskracht ten behoeve van het machinewerk er onder. Hoger in de ruimte, boven de hijsconstructie, ondersteunen kleinere natuurstenen korbelen zichtbaar de vakwerkspan- ten. De ramen hebben een zwaar natuurstenen kalf en stijl in het zicht, waar- door een vier- of zesdeling ontstaat, afhankelijk van de positionering op de kopse kant (zes) of de zijkant van het pand. De lateien en dorpels heb- ben dit nadrukkelijk niet. Binnen elk raamvlak bevindt zich een houten raam met eenvoudige transparante glas-in-loodruitjes. Het machinewerk, met name de Deutz-pomp met zijn grote aandrijfwiel en vele kleppen, lijkt origineel uit de bouwtijd van het station te zijn. An- dere machines en de railing van de trap naar de machinekamer beneden zijn duidelijk van een latere periode. Pompstation waterleiding Boesingheliede 22 POMPSTATION WATERLEIDING POMPSTATION

De ramen hebben een zwaar natuurstenen kalf en stijl in het zicht 23 Boerderij Cruquiushoeve 9 Cruquius Cruquiusdijk 54 Boerderij Bouwjaar onbekend Cruquiushoeve Deze hoeve is een complex met verschillende bouwwerken met een agrarische achtergrond. Er is een grote bakstenen stal met rechthoekige plattegrond en topgeveltjes, een melkhuisje en een ronde rietgedekte koeienstal.

In de rechthoekige paardenstal bevinden zich nog enkele originele deu- ren, glaswerk, metselwerkbogen en twee uitzonderlijk fraaie bovenramen met abstract glas-in-lood in pauw-motief, waarschijnlijk afkomstig uit de jaren twintig van de vorige eeuw.

Het melkhuisje bevat ook nog veel originele elementen zoals deuren en ramen.

De ronde koeienstal heeft een bijzondere vorm, waardoor het vee cirkel- vormig stond opgesteld. Het dak heeft een koepelgewelf. De vloer in het midden heeft ook een ronde vorm en is iets verhoogd. De ronde stal heeft een interessante houten dakconstructie met daarin houten staanders en gebogen ijzeren spanten. Rondom de verhoogde middenpartij bevindt zich een ijzeren hek met hier en daar nog de originele ijzeren ringen om het vee vast te maken. Boerderij Cruquiushoeve Cruquius 24

In de rechthoekige paardenstal bevinden zich nog enkele originele deuren, glaswerk, metsel- werkbogen en twee uitzonderlijk fraaie bovenramen met abstract glas-in-lood in pauw-motief, waarschijnlijk afkomstig uit de jaren twintig van de vorige eeuw B oerderij C r uqu i u sho eve 25 Rietveldaula 10 Zwaanshoek Spieringweg 1021 Rietveldaula 1966 en 2002 De aula is een replica van de oorspronkelijke aula van de openbare begraafplaats op de hoek van de Hoofdweg (westzijde) en de Vijfhui- zerweg. Het oorspronkelijke gebouw op die begraafplaats is in verband met de aanleg van de Polderbaan van de luchthaven Schiphol inmiddels gesloopt.

De Rietveldaula is een exponent van Het Nieuwe Bouwen. Het exterieur is geometrisch, met heldere rechthoekige vormen, waarbij als het ware dichte blokken afwisselen met gesloten en open blokdelen. Zo is er een terugkerend ritme van vierkanten en gulden snede in gevels, glaspartijen en interieur. Verder kenmerkend is de maatvoering, het gebruik van de kleuren wit en grijs en het ontbreken van zichtbare constructieonder- delen en afwerklatjes. Er is sprake van een bijzondere beleving van het interieur ten opzichte van het exterieur. Het meubilair is gedeeltelijk nog origineel van Rietveld. De banken zijn strak en sober en geometrisch van vorm. In de vloer bevindt zich een repeterend patroon van scherpe hoeken, waarbij de plaatsing van de ban- ken aansluit. Bijzondere details zijn verder de taatsdeuren, handgrepen en katheder en kandelaar. Het eenvoudige orgeltje is afkomstig uit de vorige locatie van de aula nabij de luchthaven. Rietveldaula Zwaanshoek 26 R ietvelda

De Rietveldaula is u la

een exponent van Het Nieuwe Bouwen. Het exterieur is geometrisch, met heldere rechthoekige vor- men, waarbij als het ware dichte blokken afwisselen met gesloten en open blokdelen 27 Boerderij De Olmenhorst 11 Lisserbroek Lisserweg 485 en 487 Boerderij Bouwjaar ca.1894/ 1906 De Olmenhorst De Olmenhorst is een ensemble van meerdere monumentale panden op een kavel.

Het zomerhuis: Een traditioneel huis met waarschijnlijk het fraaiste historische interieur van een woning in Haarlemmermeer. De wanden hebben het originele houtbeslag met een lambrisering in de vorm van een lijst. De originele balkconstructie is zichtbaar. Houtwerk is verder aanwezig in vloeren, wanden, plafonds. Het hout is Oregon pine. De ge- deeltelijk stenen vloeren hebben een motief. Vanuit de woonkamer voert een trapje, eveneens in hout, naar een verhoging met een fraai vormge- geven hekwerk. Veel originele details zijn bewaarde gebleven, zoals de leuningen, hekwerk, deuren en de schouwen. De ramen zijn met bijzon- dere details vormgegeven

Boerderij: Inpandig is er in de loop der jaren veel verbouwd en gemoder- niseerd. Slechts enkele bijzondere details resteren. Naast de draagstruc- tuur, dakconstructie en balklaag zijn dit: een inpandige waterpomp en reservoir, een raampje in een tussenmuur (stalraampje), een oude deurbel (gegoten klokje) en een koebinder. De oude indeling van de boerderij is nog af te lezen aan de vloer.

De oude indeling van de boerderij is nog af te lezen aan de vloer Boerderij De Olmenhorst Lisserbroek 28 B De wanden oerderij hebben het

originele houtbeslag D e

met een lambrisering O in de vorm van een lme

lijst. De originele nhorst balkconstructie is zichtbaar Boerderij De Olmenhorst Lisserbroek 29 Boerderij De Olmenhorst Lisserbroek 30 B oerderij D e

Het zomerhuis: O Een traditioneel huis lme

met nhorst waarschijnlijk het fraaiste historische interieur van een woning in Haarlemmermeer 31 Kerkcomplex Heilige Johannes Evangelist 12 Buitenkaag Hoofdweg 2030 en 2032 Kerkcomplex Bouwjaar 1930 Heilige Johannes Evangelist Deze kerk is qua vorm een vrij eenvoudige kerk, die wel rijk gedecoreerd is aan binnen- en buitenzijde. Deze ornamentiek is expressionistisch met soms vormen ontleend aan de gotiek zoals de spitsbogen. De kerk is eenbeukig met een spits tongewelf met een behoorlijke overspanning. Bijzonder is het rijke metselwerk, buiten in rode en binnen in witte baksteen afgewisseld met stuukwerk en de fraaie geometrische glas-in- loodvensters. Het kerkje is een zogenaamd Gesammtkunstwerk, waarin alles tot in de kleinste details is mee ontworpen. Dit geldt dus ook voor de fraaie deuren en gedetailleerde binnenkozijnen, de kerkbanken, de vloeren, beelden, wijwaterbakjes en de doopvont. In alles komt de ex- pressionistische stijl tot uitdrukking, zowel in vorm, materiaalgebruik en kleur: geglazuurde gekleurde baksteen met natuursteen details, hout- werk, smeedwerk bij de handvatten en raamopeners en de rode terracot- ta plavuizen afgewisseld met zwart granito in geometrisch patroon.

Beneden staat een klein orgel gebouwd door H. Strubbe Orgelbouw Vinkeveen. Boven staat het grote orgel gebouwd door P.C. Bik uit Leiden. Kerkcomplex Heilige Johannes Evangelist Buitenkaag 32 K erkcomplex

Het kerkje is een

zogenaamd H eil

Gesammtkunstwerk, ige

waarin alles tot in J oha de kleinste details is mee ontworpen nnes E van gelist 33 N.H. Kerk Abbenes 13 Abbenes Hoofdweg 1764 N.H. Kerk Bouwjaar 1868 Abbenes Dit eenvoudige neoclassicistische kerkje heeft een zadeldak met klok- kentorentje boven de ingang en kent een beuk en drie traveeën. De toegangsdeur is fraai vormgeven door een lijst met een timpaan en daarin een deur met rondboog met stralen er boven. Het kerkje is verder een typerend voorbeeld van een eenvoudige dorpskerk. Ten aanzien van het interieur is qua constructie nog veel origineel, zoals de dakspanten met trekstangen, maar qua ornamentiek en inrichting is weinig bewaard gebleven. Het hardhouten plafond met tongewelf is rond 1960 aange- bracht tegelijkertijd met de renovatie van enkele andere elementen. De plaatsing van het orgel is ook uit die tijd. Het instrument is gebouwd door Van Vulpen te Utrecht. De kerkbanken zijn afkomstig uit de Grote Kerk in Breda. In de aangrenzende consistorie zijn alle originele details weggetimmerd. N.H. Kerk Abbenes Abbenes 34

De plaatsing van het orgel is ook uit die tijd. Het instrument is gebouwd door Van Vulpen te Utrecht. De kerkbanken zijn afkomstig uit de Grote Kerk in Breda N.H. K N.H. erk A bbe nes

35 Witte Kerk 14 Nieuw Vennep Hoofdweg 1320 + Venneperweg 477 Witte Kerk Bouwjaar 1862 Nederlands Hervormd

De witte kerk is vernoemd naar zijn witte exterieur. Het exterieur bestaat als het ware uit drie beuken met zadeldaken die haaks op elkaar staan met een vieringtorentje op het raakvlak van de nokken. De gevels zijn vrij gesloten en hebben enkele rondboogramen en op beide gevels een deur ook met rondboog. De witte kerk heeft binnen een groot tongewelf met een steekgewelf ter hoogte van de ingang onder het balkon met orgel. Dit vormt als het ware een toegangshal, met ramen aan weerzijden van de toegangsdeur. Op de kopse kanten ten aanzien van het tongewelf bevinden zich telkens drie ramen met tracering van overschilderd baksteen. Het balkon en de kerkbanken op het balkon zijn de moeite waard, maar mogelijk niet contemporain en later geschilderd in een chalcedonkleur, evenals het hout van het tongewelf. Onder het dak en boven het tongewelf bevindt zich de kapconstructie met klokkenstoel in vrijwel originele staat. Deze constructie is te bereiken door middel van een negentiende-eeuwse gietijzeren trap die later overschilderd is. Tegenover het orgel in de kerk bevinden zich in de muur twee originele blindnissen. De preekstoel aan de wand tegenover het orgel en de banken en vloer op de begane grond zijn niet authentiek en niet relevant in verband met bescherming.

Het exterieur bestaat als het ware uit drie beuken met zadeldaken die haaks op elkaar staan met een vieringtorentje op het raakvlak van de nokken Witte Kerk Nieuw Vennep 36 W itte K erk

Het balkon en de kerkbanken op het balkon zijn de moeite waard, maar mogelijk niet contemporain en later geschilderd in een chalcedonkleur, evenals het hout van het tongewelf Witte Kerk Nieuw Vennep 37

Deze constructie is te bereiken door middel van een negentiende- eeuwse gietijzeren trap die later overschilderd is Witte Kerk Nieuw Vennep 38

De witte kerk heeft binnen een groot tongewelf met een steekgewelf W

ter hoogte van de itte

ingang onder het K balkon met orgel erk

Colofon 39

Deze publicatie is een uitgave van de Ergoedcommissie Haarlemmermeer. Vergezicht op het Spaarne en Er is gepoogd alle rechthebbenden te achterhalen. Mocht u desondanks menen Haarlemmermeer rechten te kunnen ontlenen aan deze uitgave, neemt u dan contact op met het Jan van Goyen secretariaat van de Erfgoedcommissie. 1646 Redactie: Marthe Stallenberg Teksten: Leden van de Erfgoedcommissie Haarlemmermeer 8 (samenstelling jaren 2014-2015): Roald Olsen, André Oosterhuis, Marthe Stallenberg, Con Struijcken, Hans van Velsen 7 6 Fotografie: Leden van de Erfgoedcommissie (zie boven) 9 Margo Oosterveen: pagina’s: 3/ 4/ 5/ 6/ 21/ 22 Kees van der Veer: pagina 10 www.haarlemmermeer.nl/beeldbank 10

Ontwerp: arthurmeyer.nl Digitale druk en afwerking: Drukkerij Modern

11 14

13 12 40

Mogen we even binnenkijken? 8 7 6 9 COLOFON 10 1 - 2 - 3 - 4 - 5

11 14

13 12