Tussen Kazerne En Universiteit

Tussen kazerne en universiteit

Militair-academische vorming: divergeren of convergeren?

dr. R. Moelker* prof. dr. G. Caforio - brigade-generaal b.d.*

Eene instelling bestemd, niet om Koninklijke Militaire Academie niet De vraag in hoeverre het militair- een soort van krijgsmachines onbekend zijn. wetenschappelijk onderwijs mag of li' vormen, maar ons officieren, moet divergeren of convergeren, is in aanvoerders te schenken, De kern van het probleem is het vin- feite een verbijzondering van de meer die door in Ie 11 cc u cel gehalte en den van een antwoord op de vraag of algemene vraag in hoeverre de krijgs- hooge ontwikkeling weten een militaire academie geënt moet macht mag afwijken van de burger- te vergoeden hetgeen ons land zijn op het kazernesysteem of op de samenleving. Zo vroeg de Franse aan materiele inagt te kort komt. organisatieblauwdruk van de univer- Saint-Cyr-wetenschapper Boëne' zich siteit. De vraag is of militaire acade- in 1990 af hoe uniek de krijgsmacht Thorbecke mies moeten divergeren of converge- mag zijn! (Handelingen 1866-67, p. 1132) ren? Moeten zij zoveel mogelijk afwijken van de opleidingsinstellin- Het gaat in dit artikel om de vergelij- gen zoals wij die in de burgersamen- king tussen Europese academies, leving kennen en zoveel mogelijk op maar omdat Nederlandse lezers toch Inleiding militaire leest geschoeid zijn? altijd de Koninklijke Militaire Aca- demie2 als referentiepunt zullen heb- Divergeren of convergeren? Als men zou kiezen voor een bevesti- ben, start het betoog vanuit de n dit artikel worden twaalf mili- gend antwoord dan divergeert men Nederlandse situatie. Vervolgens be- taire academies uit evenzoveel van de samenleving en kiest men voor spreken we kort de opzet van de inter- I landen met elkaar vergeleken. In een opleidingsmodel binnen een nationaal vergelijkende studie. Daar- de kern zijn de twaalf academies, kazernecontext. Precies de tegenover- na worden de resultaten van de studie hoewel zij zeer verschillend zijn, gestelde keuze maakt men wanneer gepresenteerd. Het artikel sluit af met goed vergelijkbaar. Ze delen immers men zoveel mogelijk poogt aan te een uitnodiging tot discussie. als doelstelling het opleiden en vor- sluiten bij de civiele universiteiten. In men van officieren en het vormgeven dat geval probeert men te conver- van een professioneel officierskorps geren en streeft men een situatie van De Koninklijke Militaire en worstelen, gezien deze doelstel- gelijkvormigheid met de civiele Academie als startpunt llng, met problemen die ook voor de onderwijssector na. Er zijn heel goede redenen aan te geven waarom men in het verleden gekozen heeft voor een enigszins Bngade-generaal b.d. G. Caforio is vredes- rechter te Pisa, Italië, en voorzitter van auteurs danken de redactie voor de opbou- divergerend onderwijsmodel voor de Research Committee 01 Armed Forces and wende kritiek op een eerdere versie van dit KMA. Men koos in de tijd van society and conflict resolution', dr. R. artikel. Thorbecke' bewust voor een model Moelker is als docent militaire bedrijfskunde 1 Boëne, B. (1990) 'How unique should the tussen kazerne en universiteit omdat verbonden aan de Koninklijke Militaire Aca- military be?' Arch. Eump. Sociology, vol 31, met een dergelijk hybride opleidings- demie. Dit artikel is gebaseerd op het boek 3-59. Caforio, G. (ed.) (2000) The European 2 Lezers uit de hoek van de Koninklijke Marine model doelstellingen realiseerbaar JJicer: A compiimtive view on seleclion and zullen uiteraard aan het Koninklijke Instituut werden die bepaalde voordelen ople- WMcaÖon. Pisa: Edizioni ETS. In dit boek voor de Marine denken. verden. en ° diverse onder/oekers verslag van de ' Met de verwijzing naar Thorbecke wordt De huidige doelstelling van de KMA s'and van zaken op hun nationale militaire gerefereerd aan de Akademiewet van 1869. academie. Het boek is via de uitgever of Deze wet betekende een belangrijke vernieu- pretendeert die voordelen overigens ^la dr. R. Moelker (KMA, Kasteelplein 10, wing in het onderwijs aan de in 1828 opge- nog steeds te realiseren. Volgens het Breda; [email protected]) te bestellen. De richte KMA. mission statement van de KMA is de

JRG 170 2-2001 MILITAIRE SPECTATOR 93 KMA het instituut waar mannen en ding worden uitgebouwd tot een alge- uitdijt tot een complete familiestam- vrouwen worden opgeleid tot en mene luitenantsopleiding. Na deze boom. gevormd als officier van de Konink- militaire basis wordt de KMA-I oplei- lijke Land- en Luchtmacht om leiding ding vervolgd met modules in de Afkomst van de cadetten te kunnen geven in een dynamische, militaire bedrijfskunde. Deze acade- Sociologisch gezien is de positieve nationaal en internationaal optreden- mische fase neemt ongeveer twee tot functie van een opleidingssysteem de, defensieorganisatie. twee-en-half jaar in beslag. Het laat- tussen kazerne en universiteit gelegen ste halve jaar van de driejarige KMA-I in de eliteformatie.^ Van oudsher wer- Gedurende de driejarige KMA-I oplei- opleiding is gewijd aan de vaktechni- den officieren gerecruteerd uit de ding is de opleiding gebaseerd op drie sche opleiding ten behoeve van het adel. Kort na de Tweede Wereld- verstrengelde pijlers: de militaire eigen wapen/dienstvak (uiteraard ook oorlog was l -2 procent van de cadet- opleiding; wetenschappelijke studie gedifferentieerd naar landen lucht- ten afkomstig uit arbeidersgezinnen, van en onderzoek naar de militaire macht). ongeveer 38 procent kwam uit de bedrijfskunde; en de persoons- en middenklasse, 38 procent kwam uit groepsvorming. Na een periode van ongeveer twee de maatschappelijke elite (de overi- Om synergie te bereiken uit deze ver- jaar functievervulling vervolgt de gen kwamen uit militaire families). strengeling van militaire, academi- jonge officier zijn academische oplei- In 1995 is dat beeld geheel veranderd sche en persoons- en groepsvorming ding in KMA-II (ongeveer 1-1,5 jaar). ten gunste van recrutering uit de mid- is het onderwijs in de eerste drie jaren In het toekomstige onderwijsmodel denklasse (59 procent). 17 Procent georganiseerd binnen internaatver- zullen voor het BOT-personeel KMA-I komt uit een arbeidersgezin. Nog band. Het voordeel hiervan is het ver- en KMA-II op elkaar aangesloten wor- slechts 14 procent van de cadetten onderstelde positieve effect op de per- den. Het BBT-personeel zal dan een komt uit de hoogste maatschappelijke soons- en groepsvorming. opleiding van ongeveer een jaar vol- laag." Omdat cadetten tot de leiding- gen. Aangezien de contouren van dit gevende elite van de officieren moe- De opleiding nieuwe model nog maar heel recent ten gaan behoren, dienen zij gesocia- Alle basisopleidingen van de KMA geschetst zijn en zij ten tijde van het liseerd te worden binnen de waarden, beginnen met een militaire training. onderzoek voor dit artikel nog niet normen en tradities van het officiers- Deze opleiding duurt circa vijf maan- bekend waren, zullen wij niet ingaan korps.7 Het is immers niet meer van- den (in 2001: 27 weken) en wordt op deze onderwijsveranderingen. zelfsprekend dat zij deze waarden en verzorgd door de Afdeling Militaire normen van huis uit hebben meege- Opleiding en Vorming. Naast de Het opleiden in internaatverband kregen. basisvaardigheden van het militaire heeft naast het genoemde voordeel beroep (exercitie-, wapenlessen, van de vorming ook het voordeel dat 'Totale institutie' bivak, zelfhulp, kameradenhulp, het een sociaal netwerk creëert waar Om te kunnen bijdragen aan de elite- enzovoort) staan leidinggeven, com- officieren later in hun carrière op kun- vorming of, met andere woorden, aan mandovoering en fysieke en mentale nen terugvallen.4 Cadetten kennen op de creatie van een professioneel offi- training centraal. persoonlijke wij/.e mensen uit een cierskorps, bedient de KMA zich van paar jaar onder en boven het eigen de formule van de totale institutie.* In het toekomstige onderwijsmodel jaar en zijn bovendien geïncorporeerd Internaten, kazernes, schepen, zieken- (2001) zal deze algemene kaderoplei- in een korps-familie, een systeem dat huizen, kloosters, gevangenissen, psychiatrische inrichtingen hebben met elkaar gemeen dat zij afgezon- ' Bram Stemerdink schreef in 1998 heel onder- derd zijn van de buitenwereld. Op de houdend over dit 'old boys' netwerk: hij K.M.A. cadetten. Breda: Koninklijke Mili- KMA wordt de afzondering fysiek Stemerdink, B. (1998) Jonkers. 170 jaar taire Academie. benadrukt door de gracht om het ter- Koninklijke Militaire Academie. Uitgeverij " Verschillende auteurs schreven over het Balans, p. 179-180. begrip 'totale instituties'. Klassiek is Goll rein. De afstand tussen staf en cadet- Hessen, J.S. van (1965) 'Elitevorming door man. E.. (1961) 'The characteristics of total ten is veel groter dan de afstand tus- apartheid - een historisch-sociologische ana- institulions'. In: A. Et/.ioni, Complex Organi- sen docenten en studenten aan een lyse'. In: J.A.A. Van Doorn (red.) Beroeps- zations. A sociological reader. New York: universiteit. vorming in inlernaatsverhand. Rotterdam: Nederlandse bijdragen aan de discussie zijn UPR. o.a.: Lammers. C.J. (1965) 'Het internaat als ' Moelker, R. & J. Soeters (1998) 'Democra- sociaal systeem - een functioneel-sociologi- Er bestaat een, in vergelijking met tization of recruitment. On the social origin of sche analyse'. In: J.A.A. Van Doorn (red.) universiteiten, vrij strak regime waar- cadets'. In: G. Caforio (ed.) The Euwpean Beroepsvorming in internaatsverhand. Rot- bij alle activiteiten in de tijd ingeroos- Cadet: Professional Socialisation in Military terdam: UPR; Burggraaf schreef in 1988 een terd zijn. Cadetten hebben maar een Academies. Baden-baden: Nomos Verlags- proefschrift over het KIM als totale institutie. gesellschaft. 121-135. Burggraaf, W. (1988) Kennis is macht, karak- beperkt privé-leven omdat zij intern Geld. A.M.C, van der (1987) Individuatie en ter is meer. 's Gravenhage: VUGA Uitgeverij leven en werken en omdat de sociale intermenselijke betrekkingen. Een onderzoek B. V. controle (ook onderling) zeer sterk is-

94 MILITAIRE SPECTATOR JRG170 2-2001 Zo bestaan er vele tradities, regels, leerden. (...) Wij zijn dus van oor- van vorming tot lid van het officiers- omgangsvormen en dergelijke waar- deel, dat men aan de Militaire korps. Om professionalisering te aan men zich te houden heeft, Academie, even als bij elke ande- begrijpen is het daarom belangrijk om 'n dit opzicht is de KMA in vergelij- re inrigting van onderwijs, de de opleidingscontexten in kaart te king met universiteiten te karakterise- stelregel moet volgen: weinig les- brengen." Om dat onderzoeksdoel te ren als een totale institutie (uiteraard sen, maar veel studeren."' verwezenlijken benaderde Caforio ls de KMA tegenwoordig veel opener twaalf onderzoekers uit twaalf landen dan enkele decennia terug, maar dat Het citaat klinkt verrassend actueel. met de vraag om aan de hand van een doet weinig af aan het argument). Een Men treft opmerkingen van precies aantal gerichte vragen een schets van aantal gedenkboeken illustreert in dezelfde strekking aan in de meest hun nationale militaire academie aan woord en beeld de opleiding aan de recente onderwijsevaluaties, waar de te leveren. KMA:' conclusie getrokken wordt dat de De onderzoekers die in dit onderzoek cadet door het totale institutie-sys- participeerden waren afkomstig uit Vormingsdoelen teem en de vele tegenstrijdige eisen Bulgarije, Tsjechië, Frankrijk, Duits- Het totale institutie-karakter draagt die aan cadetten gesteld worden, niet land, Griekenland, Italië, Nederland, dus positief bij aan de vormingsdoe- het benodigde aantal uren studeert, Polen, Portugal, Zweden, Zwitserland len die bijvoorbeeld in het mission niet zelfstandig studeert en niet gemo- en het Verenigd Koninkrijk. statement van de KMA geformuleerd tiveerd is voor de studie." zijn en bovendien kneedt de KMA ca- Studiemotivatie blijkt dus gerelateerd In elke landenstudie werd antwoord detten tot leden die passen binnen het aan de opleidingsstructuur, die zich gegeven op de van tevoren vastgestel- officierskorps. Maar er zijn ook nade- bevindt tussen kazerne en universi- de vragen. Die vragen hadden betrek- 'en. Zo wordt al heel vroeg in de teit. Daarom is het interessant een king op de vergelijkingsgebieden: de geschiedenis van de KMA gemopperd vergelijking te maken met andere wijze van selectie, de samenstelling °P de studiemotivatie van cadetten. Europese officiersopleidingen. van het docentenkorps, het curricu- Zo schreef de KMA-docent Knoop in lum (de vakken), de verhouding van 1849 in De Nieuwe Spectator: militaire training en academisch De internationale studie onderwijs in de tijd, de certificatie, en het moet minder den schijn heb- de wijze van socialisatie binnen de ben, van eene kostschool waar Het idee om militaire academies bin- academie (in internaatverband of men zich ook met de krijgskunst nen Europa te vergelijken werd gebo- meer als een open universitair sys- bezig houdt, en het moet meer het ren binnen de werkgroep 'Military teem). voorkomen verkrijgen van eene Profession', een werkgroep die al Uit de antwoorden maakten we op kazerne waar men zich op de vele publicaties over de militaire pro- of een bepaalde militaire academie wetenschap toelegt. (...) Eindelijk fessie op zijn naam heeft staan.1-' Het divergeerde van het civiele weten- Zouden wij willen, dat de cadets achterliggende idee is dat een pro- schappelijke onderwijs, dan wel dat der Militaire Akademie minder fessie gestoeld is op zowel het ken- er sprake was van convergentie, dat onderwijs en meer uit zich zelve nisverwervende aspect als het aspect wil zeggen: gelijkenis met civiele opleidingen.

le £ o.a. Blok, P. (1989) Komt Wupen- Resultaten "roeden. Neêrlands Zonen. De Koninklijke motivatie hij cadetten van de KMA (niet gepu- Militaire Academie een jaar lang belicht. bliceerd, intern paper). Breda: Koninklijke van het onderzoek Den Haag: P/F Publishing B.V; Klinkert. W. Militaire Academie: Kuipers. H., R.A.L. ^ 998) 100 Jaar Cadettencorps. Tilburg: Richardson. M. Dulfer. Th.W.M. Hoeks. J. Tabel l op de volgende pagina geeft ^•ianotten. Er bestaan ook oudere gedenkboe- Heijnsdijk. I.HIJ.J. Poll. H.J.F. Scheepers. een samenvatting van de vergelijken- ken die vanwege de anekdotes en de illustra- D.E.M Verweij (1999) Evaluatie opleidings- tle* zeer de moeite waard zijn. model '92. Breda: Koninklijke Militaire de studie. Wanneer een land voor een NMS 1849. pp. 599-600. geciteerd bij Aalders. Academie. bepaald aspect in de kolom 'diver- 1RW. (1997) Tussen kazerne en universi- 2 Deze werkgroep is een subgroep van ERGO- gent' valt, lijkt het opleidingssysteem • De discussie over opvoeding en onder- MAS: Eumpean Research Group on Military voor dat aspect nog het meest op het s 'J aan de Koninklijke Militaire Academie And Society. De werkgroep publiceerde 'kazernemodel'. Als een land in de e Breda in de negentiende eeuw. Nijmegen: onder andere: Caforio, G. & M. Nuciari ,GN|-P. 138. (1994) The Officer Profession: Ideal-type. In: kolom 'convergent' valt, lijkt het Peters, w.S. (1997) De motivatie gemoti- Current Sociology, Vol. 42. no. 3. 33-56. sterk op een civiele universiteit. We v?erd. Een onderzoek naar factoren die van ' Voor de kenmerken van een militaire profes- zullen eerst de positie van Nederland oed zijn op de studiemotivatie van cadet- sie, zie Moelker, R. & G. Oosterhuis (1999) bespreken en daarna in het kort de " aan de Koninklijke Militaire Academie. 'Méér dan een gewoon beroep'. In: H. Born. Amsterdam: Doctoraalscriptie Vrije Univer- R. Moelker & J. Soeters (eds.) Krijgsmacht andere landen de revue laten passe- s«eit Amsterdam; Kuipers. H. (\99(>) Analyse en samenleving. Tilburg: Tilburg University ren, ook om de contrasten met an vraagstukken op het gebied van studie- Press. Nederland duidelijk te maken. ->

JRG170 2-2001 MILITAIRE SPECTATOR 95 -, DIVERGENT ITUSSENIN CONVERGENT

TOPIC

Selectie Competitatieve systeem - Interview - testen examens

Bg, PI, Gr. F, I, P, Z, Ts VK, N, Zw, D

Onderwijzend personeel Voornamelijk militair Voornamelijk civiel

Bg, PI. VK, Z P, F Gr, I, N, Zw, D, Ts

Curriculum Voornamelijk militaire stof Voornamelijk civiele stof

Bg, PI, Gr, VK, Z, N F, Zw I, P, D. Ts

Militaire training en academisch Tegelijkertijd In tijd van elkaar onderwijs gescheiden

Bg, Gr, P, I, VK. Ts PI, N Z, F, Zw, D

Afstuderen Militaire rang Studiepunten voor Academische academische graad, graad/t i lel maar geen volledige academische titel

PI, F, P, Bg VK (*), N, Z, Gr, Zw I, Ts, D

Socialisatie binnen de academie Internaatsysteem - totale Student institutie

PI, Bg, F, Gr, N, VK, I, P Z, Ts Zw D

(*) 85 procent van de instroom in 1996 was reeds civiel afgestudeerd

Legenda: Bg = Bulgarije Ts = Tsjechië F = Frankrijk D = Duitsland Gr = Griekenland I = Italië N = Nederland PI = Polen P = Portugal VK = Verenigd Koninkrijk Z = Zweden Zw = Zwitserland

Tabel l Overzicht van de resultaten van de vergelijkende studie

Voor een meer gedetailleerde be- selectieprocedure is op psychologi- De KMA is ook twee keer terug te vin- schrijving van de opleidingssystemen sche, medische en andere testen en op den in de kolom 'divergent'. Die posi- verwij/.en wij naar het boek 'The een interview gebaseerd,14 en niet op tie betreft de aspecten 'curriculum' en European Ot'ficer' (Caforio, 2000; zie een toelatingsexamen, zoals in Bul- 'socialisatie'. Met betrekking tot het voetnoot *). garije, Frankrijk, Tsjechië, enzovoort. curriculum bleek dat de stof die aan De samenstelling van de onderwijzen- de cadetten wordt aangeboden over- Nederland de academische staf is overwegend ci- wegend van militaire aard is. Deze Nederland, dat wil zeggen de Konink- viel. De wetenschappelijke staf bestaat conclusie werd getrokken omdat de lijke Militaire Academie, treft men twee uit ongeveer veertig burgers en twin- stof die in andere academies op het keer aan in de kolom 'convergent'. De tig (vaak gebrevetteerde) officieren. curriculum staat relatief vaker civiel

96 MILITAIRE SPECTATOR JRG 170 2-2001 is, maar ook omdat de academische Bulgarije militaire onderwijs aan de academie stof op de KMA sterk militair gekleurd Bulgarije is zes keer in de divergente te volgen. is. 'Bedrijfskunde' heet op de KMA kolom geplaatst en de militaire acade- 'militaire bedrijfskunde'. Technische mies lijken daardoor, vergeleken met Na vier jaar training krijgt de jonge vakken dragen namen als 'vuur- de andere academies, nog het meest man of vrouw zijn/haar officiersbul. kracht' en 'mobiliteit'. De gedrags- op een kazernesysteem. Bulgarije De training bestaat behalve uit theo- wetenschappen richten zich op bevindt zich in een overgangssituatie, rielessen uit militaire training en gedrag op het gevechtsveld en op per- waarbij men het oude 'communisti- praktische vaardigheden. Nu zijn er soneel bij uitzending. sche' systemen probeert om te buigen nog verschillende opleidingsinstitu- Militaire inkleuring blijkt uiteraard naar systemen die binnen democra- ten, maar men wil in 2004 naar een ook uit vakken als defensie-econo- tieën gangbaar zijn. Selectie was systeem toe waarbij de cadetten na mie, internationale betrekkingen, vroeger afhankelijk van ideologische een jaar militaire academie naar een militaire geschiedenis of primair mili- achtergronden. Het was een voor- universiteit gestuurd worden om het tair proces. Cadetten die op de KMA waarde om kind van partijleden te bachelorsniveau (of zelfs het masters- studeren, leven en werken daar in een zijn. Dit systeem werd in 1991 afge- niveau) te halen. Deze certificering is internaatsysteem. Vanwege dit inter- schaft. echter nog maar een recente ontwik- naatsysteem kan men stellen dat de keling en wordt pas geëffectueerd na socialisatie van KMA-cadetten binnen Het niveau van militaire training is een aantal onderwijsvernieuwingen. een totale institutie plaatsvindt. Deze hoog. Maar dat heeft ook nadelen. Na de academische studie wordt de vorm van socialisatie is karakteristiek Het Bulgaarse opleidingssysteem is opleiding afgerond op een militair voor het divergente opleidingsmodel. sterk op militaire leest geschoeid en college (war college te Sofia). De kampt dan ook met het probleem dat docentenstaven op de militaire acade- Op de twee overige aspecten neemt de leerstof dominant militair is, waar- mies zijn voor driekwart militair. Van de KMA een middenpositie in. Op de door aansluiting met algemene uni- de totale staf van de militaire scholen KMA zijn militaire en academische versitaire standaarden niet mogelijk (1227 mensen) zijn 136 personen opleiding niet geheel van elkaar is. De docentenstaf houdt zichzelf in gepromoveerd en dragen dus de titel gescheiden. Ook gedurende de perio- stand (geen nieuw bloed) en faalt bij doctor. De levensomstandigheden op de van academische vorming zijn er het doorvoeren van verbeteringen en de militaire academies zijn te typeren groene momenten', oefeningen en didactische innovaties. Er is onvol- als een kazernemodel. sportevenementen. Maar het is aan de doende kennis op het gebied van andere kant weer niet zo dat beide management en groepsleiderschap. Polen opleidingsvormen geheel gelijktijdig Ook Polen heeft een overgang van Plaatsvinden. Zo zijn de algemene Het militaire onderwijs kent vier een communistisch naar een kapita- niilitaire opleiding, de kaderopleiding niveaus: onderofficiersopleidingen, listisch systeem doorgemaakt. Dat is en de specialistische en vaktechni- off'iciersscholen. militaire academie dan ook waarschijnlijk de reden dat sche opleidingen in tijd gescheiden en generale-stafcursussen. Sergeanten de Poolse militaire academies nog van het academische onderwijstraject. mogen onder bepaalde voorwaarden veel kenmerken van een divergent "*t betreft de zogenaamde civiele doorstuderen aan de officiersscholen, opleidingssysteem hebben. Om de Waarde van de opleiding: cursisten maar de kans om door te stromen naar kwaliteit van het onderwijs op een die met goed gevolg KMA-II afgeslo- de officiersrangen is klein, omdat hoger niveau te krijgen, zijn er ver- ten hebben, hebben 126 studiepunten de Bulgaarse krijgsmacht af moet schillende structurele veranderingen behaald. Voor een universitaire graad slanken. in gang gezet die meer in de richting (drs., ing) zyn |68 studiepunten Bulgarije kent vier verschillende offi- van het civiele universiteitssysteem benodigd. Men heeft dus nog onge- ciersscholen die vierjarige opleidin- gaan (maar daar toch nog aanzienlijk Veer anderhalf jaar universitaire stu- gen aanbieden. Allen die toegelaten van afwijken). üle nodig om naast de rangaanduiding willen worden tot de militaire Er zijn opvallende verschillen met de °ok een titel te mogen voeren. academies moeten een competitatief Nederlandse situatie. Zo kent Polen toelatingsexamen (taal, wiskunde en zeven verschillende officiersopleidingen, die variëren in lengte van vier tot en natuurkunde) afleggen. Overigens, behoeve van de hogere vervolgopleidin- ook civiele universiteiten kennen een zes jaar (voor medisch specialisten). 8£n aan het Instituut Defensie Leergangen is °°k wel geëxperimenteerd met assessment vergelijkbaar toelatingsexamen. Ver- Daaruit kan men afleiden dat Polen ïw'"'n' /ie Bosch- J' A' W'tteveen & M. volgens moeten de kandidaten ook alle specialismen zo veel mogelijk ""torst (1996) Implementatie assessment cen- nog een interview met een aanname- zelf militair opleidt en niet, zoals in ter: één grote hindernisbaan. In: R. Moelker adviescommissie (enrollment com- Nederland steeds vaker gebeurt, hori- * M. Born (eds.) Themanummer HKM bij de riJK*macht. In-, door- en uitstroom van per- mission) doorstaan. Zeer opmerkelijk zontaal laat instromen. Op de zeven •""it'el. Alphen a/d Rijn: Samsom. No. 6, 95- is dat het bovendien voor burgers scholen tezamen stromen jaarlijks '06. mogelijk is om tegen betaling het tussen de vijf- en negenhonderd eer-

JRG 170 2-2001 MILITAIRE SPECTATOR 97 stejaars binnen (de variatie is afhan- re academie, opgericht in 1828, de zich dus meer aan de universiteiten kelijk van politieke bezuinigingsdrif- eerste hogere school was die onafhan- moeten aanpassen. Daarbij past ook ten). Polen kent voor deze officiers- kelijk was van de invloed van het dat militaire diploma's een bepaalde opleidingen een zwaar selectietraject, Ottomaanse Rijk. Vandaar dat ook erkenning voor de civiele arbeids- terwijl de instroomeisen voor civiele vele gerenommeerde Griekse weten- markt moeten gaan opleveren en dat universiteit relatief soepel zijn. schappers voortkwamen uit de mili- land-, zee- en luchtmachtcadetten taire academie. Later werden ook een (ongeveer 145 eerstejaars in totaal) Het eerste jaar in opleiding is tevens 'Naval Academy' en een 'Air Force gezamenlijk opgeleid worden (met een proefperiode. Hoewel de scholen Academy' opgericht. name vanwege joint en combined zeer verschillen in de vakken die optreden) aan een 'Armed Forces gegeven worden, zijn er ook duidelij- De academies hebben tot doel om de University'. ke overeenkomsten. De opleiding academische en culturele horizon van begint met een korte militaire oplei- de cadetten te verbreden door cursus- De toekomstige opleiding zal een ding van ongeveer acht weken. sen aan te bieden die vergelijkbaar aantal studiepunten moeten opleveren Vervolgens wordt 30 procent van het zijn met die welke op universiteiten die met vervolgcursussen verderop in curriculum besteedt aan algemene gegeven worden. Daarnaast vormen de carrière gelijk zouden moeten zijn vakken die voor een ieder van belang militaire training en het vormen van aan een masters-degree. Op dit zijn (humanioria: talen, sociale leiderschapskwaliteiten belangrijke moment zijn er echter drie academies wetenschappen, en economie). In de opleidingsdoelen. Een entree-exa- en het 'Armed Forces Higher vervolgopleiding (40 procent van het men, fysieke testen en een selectie- Institute'. De selectieprocedure kent curriculum) ligt een zwaar accent op interview maken deel uit van de onder meer een competitief element militair leiderschap, tactiek en prakti- selectieprocedure. (een examen), alsmede psychologische vaardigheden die nodig zijn om sche en fysieke testen. De lucht- als commandant te kunnen functione- Zevenhonderd eerstejaars worden machtacademie is uiterst selectief op ren. De derde fase in de opleiding is aangenomen ten behoeve van alle gebied van psychomotorische vaar- gewijd aan de militaire specialisatie krijgsmachtdelen. Het eerste jaar van digheden. Ingenieurs- en medische ten behoeve van de wapen- en dienst- de vierjarige opleiding is gewijd aan opleidingen worden verzorgd in vakken. militaire basistraining. Het tweede is samenwerking met civiele universi- op pelotons- en squadronsniveau. teiten. Ongeveer de helft van de De academische staf van opleiders Het derde op compagnies/bataljons- docentenstaf (263 medewerkers in bestaat voor 70 procent uit militairen niveau. In het vierde jaar ligt de alle krijgsmachtdelen) is civiel. De en 30 procent burgers (2128 mede- nadruk op stafdiensten. Vijftig pro- opleidingsduur is vijfjaar (voor inge- werkers van wie 110 hoogleraren, 795 cent van het curriculum bestaat uit nieurs is de opleiding langer), waar- medewerkers bezitten een doctors- academische vorming, 38 procent is van vier jaar academisch vormend graad!). militaire training en 12 procent bevat zijn en één jaar vakspecialistische lichamelijke opvoeding. Van de aca- training/plaatsing bevat. Het eerste Hoewel (ingenieurs)titels verstrekt demische leerstof is 70 procent civiel jaar is gemeenschappelijk. worden, heeft het diploma voor de ingekleurd. Zeventig procent van de arbeidsmarkt niet dezelfde waarde als academische staf bestaat uit burger- Het Verenigd Koninkrijk civiele certificaten. Persoons- en docenten. Ook de opleidingsinstituten Sand- groepsvorming is belangrijk, wat ook hurst, Cranwell en Dartmouth (leger, blijkt uit het feit dat de cadet in zijn Portugal luchtmacht, marine) van het Verenigd tijd op de academie allerlei functies Na de democratische revolutie van Koninkrijk kampen met overgangs- (bijvoorbeeld: pelotonscommandant) 1974 in Portugal is er op militaire problemen. Herstructureringen na de moet vervullen. Het opleidingssys- academies sprake van een toenade- val van de muur en de economische teem lijkt voornamelijk op een kazerne- ring ten opzichte van civiele universi- situatie ertoe dat men moeite heeft om systeem, met veel nadruk op unifor- teiten. Deze toenadering wordt afge- voldoende nieuwe cadetten te wer- miteit, militaire omgangsvormen en dwongen door de politiek. Een demo- ven. Wel heeft een meerderheid discipline. cratische samenleving kan een te (Sandhurst zelfs 85 procent) reeds een divergente militair vormingssysteem voltooide academische opleiding Griekenland niet accepteren (vanwege het gevaar genoten. Ook de Griekse officiersopleidingen van militaire coups). Hoewel de aca- moeten tot het divergente type wor- demische cursusduur verlengd werd De Engelse opleidingssystemen zijn den gerekend, onder meer vanwege van drie naar vier jaar bleef het diver- voor een westerse democratie opmer- het totale institutie-karakter van het gente karakter bestaan. kelijk divergent, maar één van de internaatsysteem. Historisch niet De regering voert echter een conver- redenen daarvoor is waarschijnlijk onbelangrijk is dat de Griekse militai- gentie-filosofie, waarbij de academies het hoge percentage afgestudeerden

98 MILITAIRE SPECTATOR JRG170 2-2001 dat wordt aangenomen. De oplei- maar het systeem van kortere en lan- geven door de noodzaak tot samen- dingsduur kan daardoor kort (circa gere aanstellingsduren komt wel werking tussen de krijgsmachtdelen een jaar) en op militaire leest overeen). en de nadruk op internationale samen- geschoeid zijn. In het curriculum kan werking. Het nieuwe systeem legt het accent op de militaire opleiding Zweden ook de nadruk op zaken als de steun liggen omdat de meesten al een aca- In groot contrast met de andere lan- vanuit de omgeving, de interactie tus- demische vorming genoten hebben. den staat het nieuwe Zweedse model. sen krijgsmacht en samenleving. Jaarlijks nemen de krijgsmachtdelen Dit was een model dat tussen het ongeveer 1500 toekomstige officieren divergente en het convergente model De academische benadering, met veel aan. De duur van de initiële officiers- in staat, maar het zal zich ontwikke- zelfstudie, is ook nieuw binnen dit opleiding verschilt per krijgsmacht- len naar een nationaal defensiecollege systeem (vroeger hanteerde men het deel maar is in ieder geval korter dan voor alle krijgsmachtdelen met uni- 'instructeursmodel'). Voor de diffe- een jaar (44 weken bij de landmacht, versiteitsstatus. De veranderingen rentiaties zullen er drie academies 24 weken bij de luchtmacht). zijn in 1997 begonnen, maar nog niet zijn, terwijl het oude systeem er veel alle veranderingsplannen zijn ge- meer kende, die verspreid waren over Het accent in deze instituten (Sand- ëffectueerd. Naar aanleiding van het hele land. hurst, Cranwell en Dartmouth) ligt op veranderingen in het buitenland, ver- 'eiderschapstraining. Het zijn dus anderde veiligheidsconcepten en Het opleidingssysteem wordt ver- zeker geen defensie-universiteiten en nieuwe taken en missies zullen de zorgd in internaatverband. Na deze in dat opzicht zijn deze instituten op opleidingen voor de drie krijgsmacht- opleiding vervult de cursist twee jaar geen enkele wijze te vergelijken met delen worden samengevoegd binnen een functie als instructeur bij een de meeste Europese militaire acade- een meer academische benadering peloton. Daarna kan hij/zij tot pelo- mies (en dus ook niet met de KMA!). van de studie. tonscommandant in de rang van luite- De Engelse constructie is duidelijk nant gepromoveerd worden. Na één een uitzonderingspositie binnen De nieuwe studie zal moeten opleiden jaar dit pelotonscommandantschap Europa. Verder in de militaire carrière voor het onverwachte en zal daarmee te hebben waargenomen, wordt de z'jn er nog vele korte vervolgcursus- afwijken van de 'Koude Oorlog- opleiding vervolgd met het 'tactische sen. opleiding'. Tevens zal het officiers- programma' (l jaar). beroep veranderen: life-long commit- De selectieprocedure bevat zowel de ment wordt afgeschaft. In het oude Dit lijkt veel op het KMA-I en KMA-II gebruikelijke testen als interviews en opleidingsmodel wordt pas vanaf systeem dat in Nederland van 1992 2elfs een familiarisatie-bezoek van 1995 gebruik gemaakt van psycholo- tot 2001 werd gehanteerd en dat werd twee tot drie dagen aan het onderdeel gische testen. De recrutering van voor gekenmerkt door een jaar functiever- waarbij men geplaatst zal gaan wor- die tijd was afhankelijk van beoorde- vulling tussen beide KMA-opleidings- den. Daarna volgen nog twee stadia in lingen van dienstplichtigen, dat wil delen. Het tactische programma is de selectie. De initiële opleidingen zeggen dat het top-vier-percentage erop gericht de leiderschapskwalitei- 2ljn nog het beste te vergelijken met van de dienstplichtigen in aanmer- ten op compagniesniveau te bevorde- de in Nederland bekende indeling in king kwam voor een hoger rang- ren. Het wordt verzorgd door het Algemene Militaire Opleiding, Alge- niveau. Nu wordt gebruik gemaakt eigen krijgsmachtdeel en bevat onder "ttene Kader Opleiding en Algemene van vaardighedentests, persoonlijk- meer vakken als internationale Luitenants Opleiding. Na deze oplei- heidstests en een selectie-interview. betrekkingen, krijgsmacht en samen- ding krijgen alle officieren bij de Jaarlijks beginnen ongeveer vierhon- leving, en tactiek. Na dit programma landrnacht een initiële aanstelling derd cadetten aan hun tweejarige volgt bevordering tot kapitein. voor drie jaar, wat gelijk de minimu- initiële opleiding (Career Officer Uiteraard zijn er verder in de carrière ^aanstellingsduur is. Deze initiële Pmgramm), die te vergelijken is met van de militair nog vele vervolgcur- instelling kan maximaal tot acht jaar het Nederlandse KMA-I. sussen (zoals het National Defense ^erlengd worden. Na twee jaar initië- College). Op de militaire academies e functievervulling kan men op aan- Het eerste jaar is identiek voor de drie wordt het docentenkorps voor 98 pro- Vraag overgaan naar een intermediai- krijgsmachtdelen en heeft betrekking cent gevormd door militairen, maar re aanstellingsduur van 16 jaar. Nadat op politicologie, leiderschap, tactiek gezien de veranderingen groeit de ^n twee jaar functievervulling heeft administratie/economie, taal en ken- behoefte aan burgerdocenten. °'bracht op deze intermediaire aan- nis over de krijgsmachtdelen (waar- elling kan men in aanmerking onder militaire geschiedenis). In het Frankrijk komen voor een reguliere aanstelling tweede jaar volgt een functiegerichte De Franse officiersopleiding is exem- ot 55 jaar (overigens: de carrièrepa- opleiding binnen het eigen krijgs- plarisch voor het continentale Euro- r°nen voor marine en luchtmacht machtdeel. Het gezamenlijke eerste pese academiesysteem, vandaar dat w'jken van dit landmachtverhaal af, jaar is een verandering die werd inge- het qua vormgeving veel weg heeft

JRG170 2-2001 MILITAIRE SPECTATOR 99 van het Nederlandse KMA-KIM sys- In het eerste jaar ligt het accent op plichting van tien jaar. Studenten aan teem. Het bevindt zich tussen diver- militaire training, waarbij men onder de militaire universiteit vervullen hun gente en convergente systemen in. In mee drie maanden moet dienen als militaire dienstplicht gedurende het contrast tot het Britse systeem, waar sergeant in een bataljon buiten de aca- eerste studiejaar en hebben tijdens het persoonsvorming (het verwerven van demie. Het tweede jaar bevat half om tweede studiejaar de status van sol- waarden en normen van het officiers- half academische en militaire trai- daat. In 2000 zal dit veranderen in korps) binnen het regimentssysteem ning, met de nadruk op het academi- drie maanden dienstplicht, waarna plaatsvindt (bij de troep!), vindt de sche. Aan het einde van het tweede aanstelling als provisional officer Franse persoonsvorming (evenals in jaar wordt men tweede luitenant. In volgt. Afgestudeerden van het drie- Nederland) plaats op de militaire aca- het derde jaar wordt men voor het jarige bachelorsprogramma worden demie. Dat heeft het voordeel dat elke eerst geconfronteerd met zelfstandig tot tweede-luitenant gepromoveerd. officier dezelfde waarden en normen wetenschappelijk onderzoek. Cadet- Afgestudeerden van de vier- tot vijf- onderschrijft, terwijl in het Verenigd ten hebben vanwege dit onderzoek jarige mastersprogramma's worden Koninkrijk waarden en normen per meer persoonlijke autonomie. Tijdens luitenant. Afgestudeerden van de zes- regiment kunnen verschillen! Het het derde jaar vinden verschillende jarige artsenopleiding worden eerste- cadettenkorps levert een groepsgeest militaire oefeningen plaats in ver- luitenant. op die qua cohesie en netwerk zijn schillende Franse regio. Na de acade- waarde blijft behouden gedurende de mie zijn er uiteraard verschillende Italië gehele carrière van een Frans officier. vervolgcursussen. Ook het Italiaanse opleidingssysteem bevindt zich tussen kazerne en uni- Er zijn vijf manieren om officier te Dit Franse model zal binnen enkele versiteit. Om aangenomen te worden worden, maar wij zullen ons hier con- jaren ongetwijfeld onderwerp van op één van de drie militaire acade- centreren op het equivalent van de discussie worden als de effecten van mies voor land-, lucht- en zeemacht, Nederlandse BOT-instroom die vanuit het opheffen van de dienstplicht voel- moet men een toelatingsexamen de middelbare school op Saint-Cyr baar gaan worden. Het Engelse model afleggen. Er zijn 300 plaatsen voor de zijn officiersopleiding krijgt. Alledrie waarbij toekomstige officieren off' the landmacht, 120 voor de marine, en de officiersscholen, Saint-Cyr is daar shelf, dat wil zeggen met een civiele 144 voor de luchtmacht. Er is een één van, bevinden zich op het scho- academische graad, gerecruteerd wor- proefperiode van twee tot vier maan- lencomplex van Coëtquidan. De den, zou dan één van de beleidsopties den. De opleidingsduur aan de acade- selectieprocedure voor Saint-Cyr sluit worden. Maar het is onwaarschijnlijk mies voor de landen de zeemacht aan bij de Franse traditie van de dat de Fransen een eeuwenoud oplei- bedraagt vijfjaar. De luchtmacht leidt Grandes Ecoles en is gericht op aca- dingsmodel in één klap zouden ver- haar cadetten in vier jaar op tot offi- demische prestaties (competitatief vangen voor een ander model, dat niet cier. entree-examen). Psychologische tes- bij de Franse militaire cultuur past. De opleidingsstructuur voor de ten speelden tot voor kort een geringe Graduele aanpassingen zullen waar- krijgsmachtdelen lijkt veel op elkaar, rol. De behoefte daaraan was ook schijnlijk wél noodzakelijk zijn. maar kent wel verschillende accenten. gering vanwege de anticiperende De adelborsten studeren aan de Navy socialisatie; vele cadetten (ruim 25 Tsjechië Academy te Livorno. De luchtmacht- procent) komen uit een militair nest De Tsjechische republiek heeft drie academie is gevestigd in Pozzuoli en waren dus al vertrouwd met mili- militaire universiteiten (waaronder (Napels). De eerste twee jaar van de taire waarden en normen. een medische universiteit), die zowel opleiding voor de landmacht vindt bachelors-, masters-, als doctorgraden plaats in internaatverband binnen een De driejarige Ecole Spéciale Militaire uitreiken. Aan deze universiteiten kan militaire academie (Modeno). Ver- de Saint-Cyr leidt op voor het leger en in een enorm breed scala van militair volgens studeert de cadet twee jaar de Gendarmerie en het is deze school relevante vakken gestudeerd worden aan een Scuola di Aplicazioni die de mensen voor de topposities binnen programma's van drie tot vijf (Torino). Het vijfde jaar is de perfec- levert. Er zijn drie opleidingsstromen jaar. Vele studierichtingen zijn tech- tion course ten behoeve van tweede- waarin de ongeveer 190 eerstejaars in nisch georiënteerd. Er zijn 2570 stu- luitenanten die in dit jaar hun aan terecht komen; de ingenieursoplei- denten (ook burgerstudenten!). 118 civiele universiteiten gelijkgestelde ding, de managementopleiding en Studenten werken aan een dissertatie, graad in strategie sciences (richtin- internationale betrekkingen. Pas later 1640 studeren voor het masters- gen: administratie, politiek en organi- worden cadetten gespecialiseerd naar niveau en 786 werken voor hun bach- satie, techniek/ingenieursopleiding) wapen en dienstvak. De twee zuilen elorsgraad. Men moet een toelatings- behalen. waarop de academie rust, zijn de mili- examen afleggen en een positief taire opleiding en de academische advies krijgen van de toelatingscom- In de eerste fase van de opleiding is opleiding. Tussen deze twee zuilen is missie. het divergente systeem dus duidelijk in de drie jaren een redelijke balans. Na de studie heeft men een dienver- dominant. De opleiding te Modena

100 MILITAIRE SPECTATOR JRG 170 2-2001 wordt verzorgd binnen de context van echter van grote invloed op de vorm onderwijsinstelling dan op een totale het kazernesysteem. In de tweede van de officiersopleidingen. Elke offi- institutie in de stijl van de klassieke opleidingsfase van drie jaar voert het cier begint zijn carrière door minstens militaire academie. convergente systeem de bovenhand. driehonderd dagen als soldaat te die- Tijdens de studie te Torino geniet men nen. De militaire opleiding wordt, Duitsland van een vrij studentenleventje, dat zoals gezegd, door het beroepskader Van de twaalf jaar dat een Duits offi- extra aantrekkelijk is omdat men tij- verzorgd (overigens, deze beroeps cier een contract heeft met Defensie dens deze studie een volwaardige zijn voor hun promoties vaak afhan- worden er vijf besteed aan training en wedde ontvangt. De levensstijl ver- kelijk van militie-superieuren, dat wil opleiding. Drie van deze vijfjaar zijn toont trekken van conspicuous con- zeggen reservisten die naar aanlei- gewijd aan wetenschappelijke studie. sumption1* (snelle auto's, motoren, ding van hun herhalingsoefeningen In 1973 waren de wetenschappelijke het uitgaansleven, enzovoort). De een beoordeling van de ondergeschik- studie en de militiare opleiding nog personele samenstelling van de aca- te beroepsofficieren moeten opma- aaneengesloten, met als nadeel dat de demische staven van de opleidings- ken). jonge pelotonscommandant te weinig 'nstituten is ongeveer tweederde praktische leiderschapsvaardigheden civiele docenten versus eenderde Vanaf 1877 worden 'Militaire Weten- had. Halverwege de jaren tachtig militaire docenten. Deze verhouding schappen' onderwezen aan het Zwit- werd deze opleiding bij het leger is te danken aan de overwegend civie- sers Federaal Instituut voor Techno- (maar niet bij lucht- en zeemacht) K inkleuring van het curriculum. logie (SFIT, het Duitse acroniem voor gesplitst. Acht maanden is de duur deze universiteit is ETH) in Ziirich. Na van de training op junior-rank level Zwitserland 1993 werd de academie omgedoopt met onder andere een basis militaire "et Zwitserse opleidingssysteem van 'Militaire Wetenschappen' naar training van twee maanden. Deze trai- behoort tot het convergente type. Dat Swiss Military College (SMC) en biedt ning, waarmee elke toekomstig offi- wil dus zeggen dat het gelijkenis met het een basisprogramma van drie jaar cier begint, wordt volbracht samen civiele universiteiten vertoont. De voor de jonge luitenant die beroeps- met dienstplichtige soldaten zodat elk Zwitserse situatie is wel uitzonderlijk militair wil worden (deze opleiding officier daar een grondige ervaring "innen Europa, aangezien Zwitser- duur l jaar als men reeds kapitein is mee heeft. Na deze training volgt een land een militiesysteem kent waarbin- en in bezit van een academische kandidaats-officierscursus van twaalf nen bijna elke mannelijke burger graad). maanden (inclusief ranger-training, mobiliseerbaar is. Zwitserland kent een soort commando-opleiding). daarom maar een heel kleine kern van Tot de selectieprocedure behoort Daarna volgt nog een officierscursus beroepssoldaten die in zijn algemeen- onder andere een assessment center. van zes maanden en weer later volgt heid ingezet wordt ten behoeve van Na de opleiding vervult men een plaatsing als assistent pelotonscom- de militaire opleiding van de militie. instructeursfunctie bij een militiare mandant voor een periode van onge- "Ok kenmerkend is dat de mobiliseer- officiersschool. Advanced training is veer twaalf maanden. °are burgers binnen het leger de bedoeld om officieren voor te berei- grootste mate van macht bezitten. Dat den op een docentrol aan een com- Na deze praktijkperiode volgt een "''jkt bijvoorbeeld uit de volgende mando- en stafschool. Special trai- drie- tot drie-en-half jaar durende stu- anekdote: een nogal bijziende parle- ning is voor hoofdofficieren die die bij één van de twee Bundeswehr- mentariër kon bij één van zijn inter- bestemd zijn om commandant te wor- universiteiten (Hamburg en Miin- Venties niet goed zien wie zich op het den van ba.iic training schools of spe- chen). Deze studie heeft een sterk spreekgestoelte bevond. Vandaar dat ciale posities. civiel karakter en levert de student hij hem aansprak met 'man colonel' . een civiel erkend diploma op. Dit "'jna het hele parlement voelde zich Het Swiss Military College werkt diploma is van belang om mensen ingesproken en draaide zich om in nauw samen met de universiteit te interesseren militair te worden. *** richting van de bijziende spreker. (SFIT/ETH). Vakken bevatten militaire Bovendien zal driekwart van de offi- wetenschappen, maar ook praktische cieren na hun diensttijd van twaaf jaar kan zich, bijvoorbeeld naar aan- training. SMC-studenten die het drieja- een baan gaan zoeken in de civiele eng van dit soort anekdotes, afvra- rige programma volgen, volgen vier sector. Pas na voltooiing van de §en of het Zwitserse leger vermaat- dagen in de week colleges en sluiten Bundeswehr-universiteit verwerft de schappelijkt is, of dat de Zwitserse hun studie af met het behalen van een militair zich (na een korte oriëntatie- Sarnenleving tot op het bot gemilitari- mastersdegree. Studenten die het één- cursus) een functie als pelotonscom- eerd is. Deze innige verhouding tus- jarige programma volgen hebben al mandant. In de praktijk blijken de Sen samenleving en krijgsmacht is een graad. Studenten van het SMC Duitsers heel tevreden met deze mili- leven niet in kazerne-achtige omge- tair en academisch gevormde pelo- vingen en dragen geen uniform. Het tonscommandanten. Volgens de "De'e term is ontleend aan Thorstein Veblen. SMC lijkt veel meer op een civiele minister van Defensie Wörner zijn de

JRG170 2-2001 MILITAIRE SPECTATOR 101 DIVERGENT TUSSENIN CONVERGENT

LAND Bulgarije, Polen, Griekenland, Zweden, Nederland, Tsjechische Zwitserland, Duitsland Verenigd Koninkrijk, Portugal republiek, Frankrijk, Italië

Tabel 2 Situatie 1999 competentie en de motivatie van deze ter over een graduele verandering in ander opmerkelijk feit op. In zijn officieren hoog, en de vrees voor een de richting van het universiteitsmodel algemeenheid ontwikkelen de militai- grote kloof ten opzichte van het mili- gesproken worden. re academies zich in de richting van taire bedrijf bleek volledig onge- Wij konden deze verandering vast- de civiele bedrijfskunde, met een veel grond. stellen doordat aan alle auteurs van de zwaarder accent op de mensen ge- landenstudies gevraagd was om ook dragswetenschappen. Dit is ongetwij- aan te geven hoe de situatie in de feld gerelateerd aan de veranderende De resultaten samengevat jaren tachtig er ongeveer uit zag. De taak van de krijgsmacht, waardoor Portugese auteur, Generaal Rangel de management, politieke bewustwor- Duitsland is zes keer in de convergen- Lima"' stelde: ding van de internationale situatie, te kolom geplaatst en heeft daarmee en sociale (onderhandelings-)vaardig- het meest convergente opleidings- A process of convergence is in heden een groter accent krijgen. model. Van alle civiele opleidings- progress, the exact and social/ systemen lijkt het Duitse onderwijs- human sciences are possibly De militair van de toekomst wordt systeem dan ook het meest op een going to become a strong acade- steeds vaker een soldat-communica- civiele universiteit. mie group of chairs covering a teur, die ook de meer politionele Ook Zwitserland moet tot het conver- comprehensive degree in techno- taken kan uitvoeren.17 Het opmerkelij- gente model gerekend worden. De log\ and management of systems ke is nu dat terwijl militaire acade- Koninklijke Militaire Academie neemt with the possibiüty offull recog- mies civieler worden, de war colleges samen met Italië, Tsjechië. Zweden nition by the civil workmarket, (vergelijkbaar met het Nederlandse en Frankrijk een middenpositie in en safeguarding though the specific Instituut Defensie Leergangen1*) zich mag zich dus geplaatst weten tussen prof lies of each Service or arm. in de meeste landen meer en meer kazerne en universiteit. Polen, Bul- gaan richten op krijgsmachtgerela- garije, Griekenland, het Verenigd Andere auteurs lieten zich op over- teerde vakken als strategie. Koninkrijk en Portugal bevinden zich eenkomende wijze uit. Bijna alle ver- in divergente kolom en lijken dus het anderingen waren ingezet na de grote meest op het kazernesysteem. politieke omwentelingen na 1989 en Discussie waren duidelijk een gevolg van de Naar een open universitair systeem veranderende functie van het militaire De oud KMA-hoogleraar Jacques van Hoewel veranderingen traag verlopen apparaat (met een groter accent op Doorn'" schreef vijfendertig jaar gele- heeft het er alle schijn van dat een crisisbeheersing en humanitaire inter- den: aantal landen zich in een overgang ventie) en veranderingen met betrek- bevindt naar een meer open universi- king tot de dienstplicht. Als het essentiële doel van het tair systeem. Er blijken ook landen te internaat stelden wij het vormen zijn die relatief weinig verandering Militair versus civiel karakter van een korps. (...) Dit uiteinde- vertonen en die niet van positie ver- De vergelijking tussen de curricula en lijke doel is veel moeilijkheden anderen. Als algemene trend kan ech- de vervolgcursussen levert weer een bij het instandhouden van de internaatsvorming waard. Het doel is echter evenzeer belangrijk ' Rangel de Lima. (2000) 'State of the art and genoeg om. waar dit instituut perspectivesof officereducation in Portugal'. macht. No. 1. 10-15. In: Caforio. G. (ed.) The Eumpean Officer: A " Voor Nederlandse ontwikkelingen in het faalt, systematisch nieuwe wegen comparative view on selection and educu- hoger militair onderwijs zie Bevaart, W. te zoeken. tlon. Pisa: Edi/ioni ETS 162-184. (1995) De Gouden Zon. De hogere vorming Soeters, J. (1998) 'Valeurs mililaires. valeurs van officieren der Koninklijke Landmacht, Hiermee bedoelde hij enerzijds dat civiles: vers Ie •soldat-communicateur". In: 1868-1992. 's Gravenhage: Sdu Uitgeverij. men moeite moet doen om het goede B. Boéne et C. Dandekker. Les Armées en " Van Doorn. J.A.A. (1965) De creatie van een Eumpe. Éditions de la découverte. 271-286: korps - de actualiteit van een oude formule. van de KMA te behouden omdat dat Moelker. R. & A. Vogelaar (1999) 'Groen of In: J.A.A. Van Doorn (red.) Beroepsvorming bijdraagt aan de vorming van het otfi- blauw opleiden'.'' Maatschappij en Krijgs- in internaatsverhand. Rotterdam: LIPR. p. 79. cierskorps. Anderzijds bedoelt hij dat

102 MILITAIRE SPECTATOR JRG 170 2-2001 men niet blind moet zijn voor de ver- verschuiving in taken van de krijgs- kunnen integreren in de KMA-gemeen- anderde context waarin de krijgsmacht geeft daar, zoals gezegd, ook schap. Om dat te bereiken zullen tra- macht zich bevindt en niet te angstig aanleiding toe. Er is behoefte aan all- dities, waarden en normen aan de moet zijn om noodzakelijke aanpas- round leidinggevenden die zowel het moderne tijd aangepast moeten wor- singen en moderniseringen in het militaire vak verstaan en met betrek- den. onderwijssysteem aan te brengen. king tot hun specialisme technisch onderlegd zijn, als het vak van de Aansluiten bij de jeugd Een Brits voorbeeld? conflictmanager, onderhandelaar en Een andere reden waarom, om de Het Britse systeem lijkt aantrekkelijk communicator beheersen. woorden van Van Doorn te gebruiken, omdat toekomstige officieren off the systematisch naar nieuwe wegen shelf, dat wil zeggen in het bezit van Het KMA-onderwijs gezocht moet worden, is de aanslui- een academische graad, gerecruteerd De ontwikkelingen in Nederland op ting bij de huidige jeugdcultuur en het Worden. 85 Procent van de recruten het gebied van werving en selectie, de veranderde opleidingssysteem op voor Sandhurst heeft reeds een civie- BBT-totaal filosofie (er zullen meer middelbare scholen. Bij dat laatste 'e graad. Het is echter de vraag of een hoger opgeleiden de KMA binnenstro- moet vooral worden gedacht aan de dergelijk wervingsresultaat in Neder- men voor een in duur beperkte mili- wijze waarop binnen het studiehuis 'and haalbaar is. Het klinkt voor de taire loopbaan), en de flex-P-gedach- op een veel zelfstandiger manier dan Nederlandse verhoudingen vreemd in te noodzaken tot een goede funda- voorheen wordt gestudeerd. de oren om een pas afgestudeerd eco- mentele opleiding, die zowel militair noom te interesseren voor een pelo- als academisch sterk is. De officieren Het huidige KMA-opleidingssysteem tonscommandantschap bij de cava- die als BBT-er binnenstromen moeten is te schools om de jeugd van dit lerie! De jonge econoom zal waardoor middel van het militair acade- moment te kunnen motiveren. In een schijnlijk wel willen komen voor een misch onderwijs aan de KMA hun editoriaal van de Militaire Spectator controllersfunctie op het niveau van arbeidsmarktpositie kunnen verbete- (MS 169 (2000)(2)) werd de vraag majoor of overste. ren voor het moment waarop zij weer gesteld of wij niet te veel de metho- uit de organisatie stromen. Dat wil den uit de jaren zeventig gebruiken Het Britse systeem past bij de Britse zeggen dat de KMA moet bijdragen om de jeugd uit de jaren negentig op arbeidsmarktsituatie en bij de Britse aan de verdere kwalificering van BBT- te leiden? Betoogd werd onder meer militaire cultuur van socialisatie in (en BOT-) officieren. Aangezien die dat Grensverleggende Activiteiten waarden en normen binnen een regi- kwalificering op de civiele arbeids- niet mogen vervallen tot het ouder- mentsysteem. De persoonsvorming markt is gericht zal het KMA-onder- wetse 'afknijpen' en dat de wijze van vindt vooral plaats bij de operationele wijs civiel relevant moeten zijn. Dat leidinggeven mensgericht zal moeten eenheden. In Nederland zou het onge- wil niet zeggen dat het KMA-onder- zijn. Schools de cadet bij de hand woon zijn dat waarden en normen wijs zijn duidelijk specifiek militaire nemen en door de opleiding heen verschillen naar de eenheid waarbij inkleuring moet verliezen. Integen- trekken, heeft averechtse effecten op men geplaatst is. Het Britse systeem deel zelfs. De KMA heeft immers de motivatie. neeft met andere woorden grote alleen meerwaarde indien zij een gevolgen voor de verdere structuur militair-wetenschappelijk curriculum Al met al kent onze maatschappij een van de krijgsmacht. Nederland staat kan aanbieden. 'Civiel relevant' wil hoge mate van dynamiek en com- wat dat betreft in een continentale tra- zeggen dat de analytische vaardighe- plexiteit. De KMA zal daarop moeten ctie van militaire academies en doet den en het kennisniveau van de KMA- inspelen. Het zou goed kunnen zijn r goed aan om naar continentaal opgeleide officier van een erkend uni- wanneer het militair-academisch turopa te blijven kijken voor zijn ver- versitair niveau (minimaal bache- onderwijs zich nog meer in de richting dere ontwikkeling. In deze traditie lors!) moeten zijn. van Duitse en Zwitserse opleidings- zien wij een ontwikkeling naar con- modellen zal (moeten) evolueren. De ^ergente opleidingssystemen. Het De concentratie van officiersopleidin- Nederlandse krijgsmacht heeft immers divergente karakter (kazernesysteem) gen ten behoeve van speciale groepen aanvoerders van hoge ontwikkeling en van de Britse opleiding wijkt daar als hoger opgeleiden, BBT-ers, men- een hoog intellectueel gehalte nodig. sterk van af en past niet in de moder- sen die van onderofficier naar officier Thorbecke wist ons dit ne tijd. willen omscholen en specialisten, zal het totale institutie-karakter van de e algemene tendens in de Europese KMA verder onder druk zetten. Het land.en is, zoals gezegd, in de richting internaatsysteem en met name het va«n meer open systemen. Systemen BOT-cadettenkorps zal concessies le als doel hebben om professionals moeten doen aan het gesloten karak- f te leiden zijn bij openheid ten ter en zich open moeten opstellen °Pzichte van de omgeving gebaat. De opdat ook andere groepen cursisten

JRG170 2-2001 MILITAIRE SPECTATOR 103