deSingeldeSingeldeSingeldeSingel

Leden van het Artemis Quartett & piano In memoriam Friedemann Weigle

wo 30 sep 2015 inleiding 19.15 uur Blauwe Zaal Mark Delaere Grote Podia Blauwe foyer 20 uur 21.45 uur pauze ± 20.45 uur 2015-2016 kwartet

Leden van het Artemis Quartett & Elisabeth Leonskaja piano Herdenkingsconcert Friedemann Weigle wo 30 sep 2015 quartet-lab vr 20 nov 2015 Quatuor Modigliani & Eric Le Sage piano wo 20 jan 2016 & Boris Giltburg piano wo 13 apr 2016 Julia Fischer Quartett do 28 apr 2016

teksten programmaboekje Mark Delaere coördinatie programmaboekje deSingel 3 Gelieve uw GSM uit te schakelen. Leden van het Artemis De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/ concert/tentoonstelling van uw keuze. Quartett Reageer en win Vineta Sareika, Gregor Sidl viool Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … betreffende het programma van Eckart Runge cello deSingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling/ concert/tentoonstelling van uw keuze. Elisabeth Leonskaja piano Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen.

Grand café deSingel open alle dagen 9 24 uur informatie en reserveren +32 (0)3 237 71 00 www.grandcafedesingel.be drankjes / hapjes / snacks / uitgebreid tafelen Johann Sebastian Bach (1685-1750)/

Bij onze concerten worden occasioneel Astor Piazzolla (1921-1992) cd’s te koop aangeboden door La Boite à Musique Coudenberg 74 | Brussel +32 (0)2 513 09 65 Partita voor Strijktrio - In memoriam Friedemann Weigle www.classicalmusic.be

Met bijzondere dank aan Ortwin Moreau voor het stemmen en het onderhoud van de concertvleugels van deSingel Moreau Pianoservice (1810-1856) Kapucinessenstraat 32 2000 Antwerpen +32 (0)486 83 63 98 Pianokwartet in Es, opus 47 30’ www.moreau-pianoservice.be Sostenuto assai-Allegro ma non troppo Scherzo: Molto vivace Andante cantabile Finale: Vivace

pauze

Johannes Brahms (1833-1897) Pianokwartet nr 3 in c, opus 60 35’ Allegro non troppo Scherzo: Allegro Andante Finale: Allegro commodo

D/2015/5.497/35 4 5 In memoriam Friedemann Weigle

Begin juli overleed Friedemann Weigle, altviolist van het Artemis Friedemann Weigle als altviolist van het Artemis Quartett te horen is, Quartett en professor aan de Musikhochschule Hanns Eisler in is deze met de kwartetten opus 51 nr 1 en opus 67 van Brahms, die Berlijn. Dertig jaar lang was Weigle een van de belangrijkste figuren recent op het label Erato/Warner is verschenen. Deze cd maakt deel in de internationale strijkkwartetscene en een gepassioneerde, uit van het artistieke nalatenschap van deze buitengewone musicus inspirerende mentor voor talloze jonge kamermuziekensembles. en is als aandenken aan hem opgedragen. Het Artemis Quartett Hij was stichtend lid van en speelde twintig jaar lang in het Petersen is dankbaar voor giften aan het Friedemann-Weigle-programma Quartett. Sinds 2007 maakte hij deel uit van het Artemis Quartett. ten voordele van de voorlichting over bipolaire depressie bij jonge musici, een programma in het kader van de ‘Stiftung Deutsche Tijdens de tournee ‘In memoriam Friedemann Weigle’ wil het Artemis Depressionshilfe’.” Quartett op het podium afscheid nemen van haar geliefde vriend en collega en hem als mens en artiest huldigen. Vineta Sareika, Gregor Bank für Sozialwirtschaft Sidl en Eckart Runge kozen werken uit van componisten die hem nauw Kto: 3474200 BLZ 86020500 aan het hart lagen. Het kwartet schrijft: IBAN: DE73860205000003474200 SWIFT/BIC: BFSWDE33LPZ “De Partita voor Strijktrio brengt fragmenten uit Bachs Goldberg- mededeling: Friedemann-Weigle-Programm variaties, de Engelse Suite BWV808 en de Sinfonia BWV795 samen met fragmenten uit ‘Oblivion’ en ‘Fuga 9’ van Astor Piazzolla. Zo wordt een boog gespannen vanaf het begin van Friedemanns leven als zoon van een kerkmusicus tot zijn tijd bij het Artemis Quartett. Toen we in 2012 het plan bedachten voor een Bach-Piazzolla Suite, wijdde hij zich vol overgave aan het arrangeren van de werken van Johann Sebastian Bach. Hij had een bijzondere affiniteit voor de muziek van Bach, die hij met de paplepel had ingegoten gekregen. Sinds zijn jeugd was hij ook erg gefascineerd door populaire muziek van rock tot jazz. Hij vertelde vaak met trots dat hij zijn eerste publieke optredens had gegeven als drummer in een rockband. Zijn nieuwsgierigheid voor nieuwe muzikale ontdekkingen werd ook duidelijk toen hij met het Artemis Quartett de tango nuevo van Astor Piazzolla leerde kennen en op slag verliefd werd op deze muziek. Tijdens Friedemanns uitvaart speelden we de ‘Aria’ uit de Goldbergvariaties in de versie voor strijktrio. Daaruit groeide de idee om ter ere van Friedemann een Partita te arrangeren die zijn beide muzikale liefdes met elkaar verenigt. Tegelijk tonen we met de bezetting van het strijktrio dat we een geliefde mens aan onze zijde missen. Wie Friedemann Weigle ooit meemaakte in de grote altvioolsolo van het Kwartet opus 67 van Brahms, begrijpt hoezeer zijn hart lag bij de Duitse Romantiek. Het leek ons dan ook vanzelfsprekend om met Schumann en Brahms twee grote meesters uit de Duitse Romantiek uit te kiezen om Friedemann en de unieke manier waarop hij deze muziek aanvoelde, te eren. We zijn zeer dankbaar dat Elisabeth Leonskaja, een jarenlange kamermuziekpartner van het Artemis Quartett, onmiddellijk heeft toegezegd om ons ensemble tijdens deze tournee tot een pianokwartet te vervolledigen. De laatste cd-opname waarop

6 7 naar een 'integrale' vorm van musiceren tussen vier gelijkwaardige Het pianokwartet: partners. Belangrijkste voorbeelden hiervan zijn de meesterwerken een evenwichtsoefening van Schumann, Brahms, Dvorák en de jonge Fauré.

Van alle muziekinstrumenten incarneert de piano, van het buffetmodel Robert Schumann in het burgerlijk interieur tot de 'Grand' in de concertzaal, het best de Pianokwartet in Es, opus 47 negentiende-eeuwse romantiek. Het instrument werd dan ook niet enkel solo, maar evenzeer in verschillende combinaties met andere Schumann had in zijn prille jeugd (1828-30 en 1831-32) reeds twee muziekinstrumenten gebruikt. Het pianokwartet, de combinatie van pianokwartetten geschreven, die respectievelijk niet weerhouden piano met de drie strijkinstrumenten viool, altviool en piano, komt werden in de opuslijst en onvoltooid bleven. De reden voor deze daarbij opmerkelijk minder voor. Dat heeft zo zijn redenen. Om te abortering is niet ver te zoeken: in deze periode voelde Schumann beginnen is het strijktrio zeker in vergelijking met het strijkkwartet zich veeleer aangetrokken tot de korte, poëtische miniatuurvorm met ronduit marginaal te noemen. Slechts weinig componisten lieten zich zijn talloze mogelijkheden voor harmonische experimenten dan tot in de negentiende eeuw door deze bezetting bekoren. De beperktheid meerdelige werken die een grootschalige architectuur vergden. Daar van het repertoire bracht met zich mee dat er weinig vaste strijktrio's kwam vanaf 1842 verandering in, met als indrukwekkende getuigen actief waren die hun krachten konden bundelen met de piano. Maar er het Pianokwintet opus 44 en het Pianokwartet opus 47 uit dat jaar. is nog een intrinsiek muzikale oorzaak aan te duiden voor de relatief In deze werken gaat Schumann de uitdaging aan de architecturale geringe verspreiding van het pianokwartet. Het pianotrio (viool, vormen van Beethoven een hoog-romantische inhoud te geven. Ook cello en piano) is in de geest en in het klankresultaat op en top een in het Pianokwartet zijn de twee 'karakters' aanwezig die Schumann kamermuzikale musiceervorm, zelfs in die mate dat de zwakkere representatief achtte voor de romantische expressie. Passie en klanksterkte van de cello een compositorisch probleem oplevert. temperament enerzijds (gepersonifieerd in het fictieve personage Het pianokwintet neigt dan weer naar een symfonische schrijfwijze Florestan) en dromerigheid anderzijds (belichaamd door Eusebius) waarin twee evenwaardige en homogene klankgroepen met elkaar in wisselen elkaar af. Zoals in bijna alle kamermuziek van Schumann dialoog treden: het strijkkwartet wordt hier meestal en bloc tegenover vormt de piano het referentiepunt. De pianopartij is briljant, maar heeft de piano ingezet. De componist van een pianokwartet balanceert dus tegelijkertijd niets vandoen met virtuositeit. De strijkers verdubbelen voortdurend op de rand van een kamermuzikale en een orkestrale ofwel een stem van de piano, ofwel worden ze en bloc tegenover zetting en musiceervorm, en het was slechts de allergrootste de piano geplaatst. De dialectiek tussen een kamermuzikale en een componisten gegeven deze evenwichtsoefening tot een goed einde te orkestrale schrijfwijze krijgt hier zijn beslag, met een bijzonder subtiel brengen. en evenwichtig resultaat.

Voordien, in de achttiende eeuw, stond het pianokwartet (zoals overigens ook het pianokwintet) nog in het teken van 'solo plus Johannes Brahms begeleiding'. Dat kon, zoals in de laat-barokke en vroeg-klassieke Pianokwartet nr 3 in c, opus 60 periode, een begeleiding van de strijkers door het klavier zijn: in de basso continuo techniek levert het klavierinstrument het harmonisch 1855 is Brahms' 'pianokwartet-jaar', met concepten voor niet minder fundament waarop het muzikale betoog van de strijkers zich kan dan drie stuks. Het Eerste (opus 25) en het Tweede Pianokwartet ontplooien. Maar allengs werd de verhouding omgekeerd, zodat in de (opus 26) werden zes jaar later voltooid, wat voor een bedachtzaam klassieke periode (tweede helft van de achttiende eeuw) de strijkers componist als Brahms een 'normale' scheppingsperiode te noemen de piano gingen begeleiden in plaats van andersom. Dit was het geval is. Het Derde Pianokwartet werd daarentegen bijna twintig jaar later in twee genres: de 'begeleide (piano)sonate' en het pianoconcerto. Zo voltooid (1873-74). In een gelijkaardig geval, het Eerste Pianotrio heeft Mozart bijvoorbeeld verschillende pianoconcerto's voorzien van (opus 8), leidde de voltooiing in 1889 tot een her-compositie die een een begeleiding door strijkkwartet. In het begin van de negentiende wezenlijk ander werk opleverde dan de originele versie uit 1853-54. eeuw kreeg de briljante pianostijl een romantische toets, maar Voor het Derde Pianokwartet geldt dat niet. Brahms besliste in 1873 pas vanaf het midden van deze eeuw evolueerde het pianokwartet de vroeger gecomponeerde eerste twee delen zonder aanpassingen

8 9 te behouden en er gewoon nog twee delen aan toe te voegen. Een stilistische spanning tussen de eerste en de laatste twee delen van het werk is daarvan een logisch gevolg. Die uit zich vooral op het vlak van de thematiek: de eenvoudige tegenstelling tussen 'ritmisch' hoofdthema en het 'lyrisch' neventhema uit de eerste beweging is typisch voor Brahms' jeugdstijl, terwijl de koraalachtige apotheose van de finale een exponent is van zijn latere stijl. Toch bouwt Brahms ook continuïteit in. Zo besliste hij om de dominante rol van de piano door te trekken naar de twee laatste delen, en dit tegen zijn ondertussen geëvolueerde opvatting over kamermuziek in.

10 11 Artemis Quartett Andsnes) uit 2008 won een Gramophone Elisabeth Leonskaja Award. In 2006 en 2011 ontving het Vineta Sareika, Gregor Sigl viool De Russische pianiste Elisabeth deSingel tijdlijn kwartet de Echo Klassik Preis voor hun Friedemann Weigle altviool († 06.07.2015) Leonskaja werd geboren in Tbilisi, opnamen van Beethovenkwartetten. Eckart Runge cello Georgië. Op haar elfde gaf ze reeds wo 30 sep 2015 Zopas verscheen hun opname van haar eerste openbare concert. Van 1964 Leden van het Artemis Quartett & Het Artemis Quartett werd in 1989 de Brahmskwartetten opus 51 nr 1 en tot 1971 studeerde Leonskaja aan het Elisabeth Leonskaja opgericht door vier studenten van opus 67. Regelmatig zet het kwartet Conservatorium van Moskou. Nog toen In memoriam Friedemann Weigle - Bach/ de Musikhochschule van Lübeck. hedendaagse muziek op het programma. ze studeerde, werd ze reeds laureate Piazzolla, Brahms, Schumann Belangrijke docenten en mentoren Componisten als Mauricio Sotelo, van volgende internationale wedstrijden: waren , het Emerson-, het Jörg Widmann en Thomas Larcher Enesco in Boekarest (1964), Marguerite wo 11 mrt 1992 Juilliard- en het Quartett. Met schreven werken voor het Artemis Long in Parijs (1965) en de Koningin Elisabeth Leonskaja de eerste prijs op de ARD Wettbewerb Quartett. In 2014 vond de première Elisabethwedstrijd in Brussel (1968). Brahms 1996 gevolgd door de Premio Borciani plaats van de wereldcreatie van een Een van haar belangrijkste leraren was in Reggio-Emilia brak het kwartet nieuw Concerto voor kwartet en orkest Svjatoslav Richter. Met hem speelde ze internationaal door. Toch besloten ze van Daniel Schnyder. Naast hun drukke regelmatig concerten als pianoduo. In zich eerst nog verder te vervolmaken concertagenda, geven de musici les aan 1978 vestigde Leonskaja zich definitief en in 1998 studeerden ze een jaar lang de Universität der Künste in Berlijn en in Wenen. Haar debuut op de Salzburger bij het in Wenen, aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth Festspiele in 1979 betekende het gevolgd door een residentie aan het in Brussel. begin van een succesvolle carrière in Berliner Wissenschaftskolleg. Sinds hun www.artemisquartet.com het westen. Zo was ze soliste aan de debuut in de Berlijnse Philharmonie in zijde van grote orkesten zoals onder 1999 is het kwartet een regelmatige gast deSingel tijdlijn andere de Berliner Philharmoniker, het in alle grote muziekcentra van Europa, Gewandhausorchester Leipzig, de New de VS, Japan, Zuid-Amerika en Australië wo 30 sep 2015 York Philharmonic, het Londense BBC en bij de grote internationale festivals. Leden van het Artemis Quartett & Symphony Orchestra, het Cleveland In juli 2007 wijzigde de bezetting van Elisabeth Leonskaja Orchestra en het London Philharmonic het Artemis Quartett voor het eerst met In memoriam Friedemann Weigle - Bach/ Orchestra olv. dirigenten als Kurt Masur, Gregor Sigl en Friedemann Weigle als Piazzolla, Brahms, Schumann Sir , Christoph Eschenbach, nieuwe leden. Sinds augustus 2012 Christoph von Dohnányi, Kurt Sanderling, is Vineta Sareika de nieuwe primaria. vr 16 nov 2012 Maris Jansons, Yuri Temirkanov en Tugan Sinds 2004 heeft het kwartet een eigen Artemis Quartett Sokhiev. Naast soloconcerten speelt reeks in de Philharmonie in Berlijn en in Beethoven, Mendelssohn, Schubert kamermuziek ook een prominente rol in 2011 was het kwartet in residentie in het haar concertleven. Ze is vaak te horen Konzerthaus van Wenen. Samenwerken vr 6 feb 2009 met Emerson, Borodin en het Artemis met andere muzikanten was steeds een Artemis Quartett Quartett. Leonskaja heeft een uitgebreide grote inspiratie voor het kwartet. Het Beethoven, Widmann, Schubert discografie op haar actief staan die ensemble toerde reeds met bekende bekroond werden met verschillende musici zoals , Elisabeth wo 23 feb 2005 prijzen (Grand Prix du Disque, Caecilia- Leonskaja, Juliane Banse en Jörg Artemis Quartett & Juliane Banse prijs, Diapason d'Or). Haar recentste cd Widmann. Sommige samenwerkingen Mendelssohn, Reimann, Widmann ‘Paris’ bevat werken van Ravel, Debussy werden vereeuwigd op cd’s, zoals de en Enescu, verschenen op het label pianokwintetten van Brahms en Schubert di 20 mrt 2001 eaSonus. Momenteel is ze bezig met met , Schuberts Artemis Quartett een integrale opname van de sonates Strijkkwintet met Truls Mørk, Schönbergs Haydn, Sjostakovitsj, Verdi van Schubert. In 2006 ontving Elisabeth ‘Verklärte Nacht’ met Thomas Kakuska Leonskaja het Oostenrijkse Erekruis voor en uit het Alban Berg Wetenschap en Kunst. Quartett. Sinds 2005 heeft het Artemis Quartett een exclusief contract bij Virgin Classics/EMI. Een groot aantal opnamen werd bekroond met prijzen als de Echo Klassik Preis, Deutscher Schallplattenpreis en de Diapason d'Or. Hun opname van de Pianokwintetten van Brahms en Schumann (met Leif Ove 12 13 Friedemann Weigle © Felix Broede architectuur dans theater muziek inin deSingeldeSingel

t +32 (0)3 248 28 28 www.desingel.be Desguinlei 25 f deSingelArtCity B-2018 Antwerpen

deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid mediasponsors