EIS-Nieuwsbrief68
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
issn 0169 - 2402 december 2018 december 68 EIS Kenniscentrum Insecten nieuwsbrief en andere ongewervelden 2 Nieuwsbrief EIS 68 (2018) NIEUWSBRIEF van EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden Nummer 68 - december 2018 Contactorgaan voor de medewerkers van de Foto omslag: De watermijt Xystonotus willmanni, dorsaal en EIS-werkgroepen ventraal. Deze foto is afkomstig uit de Entomologische Tabel Watermijten (foto Christophe Brochard). EIS Kenniscentrum Insecten Postbus 9517, 2300 RA Leiden tel. 071-7519314 Van de redactie [email protected] Het was weer een interessant jaar voor insectenliefhebbers. Een www.eis-nederland.nl bijzonder spannende ontwikkeling is de inzet van automatische www.facebook.com/EIS.Kenniscentrum.Insecten beeldherkenning bij het determineren van flora en fauna. Na enkele apps voor deelgroepen is er nu een webversie van Wordt aan medewerkers gratis toegezonden. ObsIdentify, waarmee ruim 10.000 Nederlandse soorten op naam gebracht kunnen worden. Dit wordt een grote stimulans voor het faunistisch onderzoek aan insecten. Redactie: Roy Kleukers Naast ObsIdentify blijven ook de Soortzoekers hun waarde behouden. In 2018 zijn er weer diverse nieuwe multi-entrysleu- © copyright 2018 Stichting EIS, Leiden tels gemaakt, deels gefinancierd via het programma Capacity Building van de NDFF. De Zoogdiervereniging maakte een Bijdragen kunnen worden gezonden aan de redactie: sleutel tot de muizen en spitsmuizen, Ravon voor de bodemvis- EIS Kenniscentrum Insecten, Postbus 9517, 2300 RA Leiden, sen en EIS voor diverse kleine insectengroepen. [email protected] Uit het project Groene Cirkels Bijenlandschap kwam goed DTP: André van Loon nieuws. In de regio Leiden, Alphen aan den Rijn en Zoetermeer Drukwerk: Offsetdrukkerij Nautilus - Leiden worden vele maatregelen getroffen om de bijendiversiteit te bevorderen. EIS heeft de monitoring van 2015 herhaald in 2018 en er blijkt grote vooruitgang geboekt. Van de acht doel- soorten zijn de weidebij, geelstaartklaverzandbij, klaverdik- poot, geelgespoorde houtmetselbij en veenhommel in 2018 al gevonden. Dit vernieuwende project kan als voorbeeld dienen voor de vele initiatieven die op bijengebied tegenwoordig plaatsvinden. Het uitkomen van een nieuwe Entomologische Tabel is altijd een feestje. In november verscheen deel 11 over de Nederlandse watermijten, van de hand van Harry Smit. Met 300 pagina’s is dit de dikste ET tot nu toe. Tot slot: zaterdag 26 januari vindt de EIS-dag plaats in Utrecht. Het hoofdthema is ‘There will be blood’, over de fascinerende wereld van de bloedzuigende insecten. Daarnaast ook aandacht voor andere actuele insectenonderwerpen. Uiteraard is dit ook INHOUD een goede gelegenheid om anderen te ontmoeten die een fasci- natie voor kleine beestjes hebben. EIS-symposium ....................................3 Werkgroepen .....................................4 Roy Kleukers EIS-nieuws .......................................6 Publicaties .......................................16 Bestellijst EIS-publicaties ...........................27 Overzicht EIS-werkgroepen .........................28 Deadline kopij EIS-nieuwsbrief 69: 30 maart 2019 Werkgroepen 3 EIS-symposium ‘There will be blood’ zaterdag 26 januari 2019 In januari is het weer zover: de jaarlijkse EIS-dag. Naast een aantal algemene lezingen staat de dag dit jaar in het teken van ongewervelden die ons en andermans bloed wel kunnen drinken. Luister en huiver op zaterdag 26 januari vanaf 10 uur op de Uithof te Utrecht. Hieronder het voorlopige programma. Het volledige programma volgt binnenkort. Houd daarvoor de EIS- website en Facebook-pagina in de gaten. Stand van zaken beeldherkenning met ObsIdentify (Laurens Hogeweg) Bestuivers profiteren van maatregelen in Groene Cirkels Bijenlandschap (Menno Reemer) Nieuwe soorten insecten en andere ongewervelden in 2018 (Daan Drukker) There will be blood Overzicht bloedzuigende ongewervelden (Theo Zeegers) De Nederlandse steekmuggen: irritant relevant en interessant (Arjan Stroo, NVWA) Weerhaken en ogen aan de medicinale bloedzuiger (Bram Koese) In bed met de bedwants (Bruce Schoelitz) Minder bekende teken en hun minder bekende ziektes (Helen Esser) Wat doen mijten op libellen? (Reinier de Vries) 4 Nieuwsbrief EIS 66 (2017) Werkgroepen Aaskevers (Silphidae) De werkgroep aaskevers heeft in samenwerking met ARK Natuurontwikkeling en in het kader van het 5000soortenproject het afgelopen jaar diverse excursies gehouden in Noord- en Zuid-Holland, Noord-Brabant en Zeeland. In 2019 zal een groot project in Noord-Brabant starten waarin de provinciale kadaverkeverfauna s.l. in kaart zal worden gebracht. Een Entomologische Tabel voor de Silphidae door Theodoor Heijerman en ondergetekende is in een ver gevorderd stadium en zal waarschijnlijk in 2019 verschijnen. Afgezien van een determinatiesleutel zullen daarin ook verspreidingskaarten worden opgenomen. De Nederlandse museumexemplaren zijn gereviseerd en de foto’s op waarneming.nl zijn gevalideerd. Kop van Nicrophorus investigator. In de Entomologische Tabel aas- Ed Colijn kevers worden prachtige habitus- en detailfoto’s opgenomen (foto Theodoor Heijerman) Wantsen (Heteroptera) Loopkevers (Carabidae) In het voorjaar werd op het schietkamp te Harskamp (ISK) de Het wantsenproject is bijna afgerond. Waarneming.nl leverde in poppenrover Callisthenes reticulatus herontdekt (Turin et al. 2017 16.730 gevalideerde waarnemingen van Coreoidea en 2016). Ondanks het voornemen van eind 2014 om te stoppen Pentatomoidea op. Voor dit jaar staat de teller inmiddels op met omvangrijke bemonsteringen met vangpotten, werd in de 19.693 waarnemingen, een toename van bijna 18%. Aanvanke- periode 2016-2018 het terrein en omgeving uitgebreid onder- lijk zag het daar niet naar uit door het uitzonderlijk warme en zocht om de omvang van de populatie vast te stellen. De resul- droge weer. In het najaar nam het aantal waarnemingen echter taten van dit onderzoek zullen binnenkort worden gepubli- weer sterk toe, mogelijk als gevolg van succesvolle ontwikke- ceerd. Over de periode 2016-2017 werd overigens al een intern ling van tweede generaties van een aantal soorten. In het geval rapport voor het Ministerie van Defensie uitgebracht (Turin & van Leptoglossus occidentalis en Rhaphigaster nebulosa Heijerman 2018). leverde dat zelfs veel aandacht in de pers op, doordat beide soorten vaak overwinteringsplekken binnenshuis opzochten en De Loopkeverstichting (SFOC) heeft zich wederom voorgeno- voor veel ‘overlast’ zorgden. Op de valreep kwamen via men om de komende jaren vooral bezig te gaan met uitwerken Waarneming.nl ook de eerste waarnemingen voor ons land bin- en publiceren van recent onderzoek en projecten die al langer nen van twee Pentatomidae: de invasieve exoot Halyomorpha zijn blijven liggen. Met name de laatste twee jaren werd veel halys en de mediterrane Holcogaster fibulata. tijd geïnvesteerd in het implementeren van een aantal analyti- Extra vermelding verdient de Wantsenstudiegroep van het Na- sche modules in de database, met name ten behoeve van het tuurhistorisch Genootschap Limburg, die opnieuw bijna 25% uitwerken van gegevens uit bodemvallen. Sinds de publicatie van de waarnemingen voor haar rekening nam en inmiddels alle van de loopkeveratlas (Turin 2000) is het aantal ‘jaarmonsters’ Limburgse uurhokken bezocht. Ook na afsluiting van het hui- gegroeid van ongeveer 1600 naar ruim 4300. Deze komen van dige project gaat deze werkgroep in 2019 enthousiast door! meer dan 2000 vangplekken en beslaan een periode van 65 jaar. Daarnaast beschikken we over een kleine 2000 bemonsteringen Na afsluiting van het jaar wordt het vijfde en laatste deel van de met vangpotten die niet aan het criterium voor ‘jaarmonster’ Verspreidingsatlas van de Nederlandse wantsen samengesteld: (= acht aaneengesloten weken tijdens zowel het voorjaars- als de families Stenocephalidae, Rhopalidae, Alydidae, Coreidae, het najaars-reproductieseizoen van loopkevers) voldoen. Er Cydnidae, Thyreocoridae, Acanthosomatidae, Scutelleridae en wordt nog onderzocht in hoeverre deze gegevens bruikbaar zijn Pentatomidae. Het bestand omvat inmiddels ruim 90.000 waar- als aanvulling op de jaarmonsters. In het voorjaar van 2018 nemingen, maar nieuwe gegevens zijn nog steeds welkom! Als werd gestart met de analyse van de gegevens in deze voor aanvulling op de eerste vier delen zal tegelijkertijd een supple- Europa (en tevens wereldwijd) unieke database. Hiervoor werd ment gepubliceerd worden met een geactualiseerde naamlijst de hulp ingeroepen van Johan Kotze (Finland) en Stefan en een bijgewerkte lijst van het voorkomen van alle Nederland- Müller-Kroehling (Duitsland) voor expertise met betrekking tot se soorten per provincie (bolletjestabel). analyse van ecologische data. We kijken hierbij steeds naar gesommeerde data voor habitat-typen (biotopen) en naar alge- De uitgave van een tweede veldgids is ook gepland voor 2019. mene trends voor selecties van soorten en terreintypen en niet Het boekje zal de families Aradidae, Lygaeidae, Piesmatidae en naar data van afzonderlijke leveranciers van vangpotgegevens. Berytidae omvatten, in totaal 118 soorten. Voor een overzicht In de loop van 2018 werd een aantal pilotprojecten uitgevoerd van recente publicaties, zie de literatuurlijst achterin in deze op het gebied van ecologische habitat classificatie en keuze van nieuwsbrief. statistische methoden voor o.a. diversiteits- en trendanalyses. Berend Aukema Naar verwachting zal analyse van dit uitgebreide vangpotmate- Werkgroepen 5 riaal enkele jaren in beslag nemen. Het voornemen is om de In 2018 voerde