AOI NO UE (CÔNG N ƯƠ NG HOA QUÌ)

Hành trình t ừ Nô c ổ điển đế n Nô c ận đạ i

“S ống là cu ộc chi ến ch ống l ại nh ững bóng ma trong tâm h ồn” (Life is a contest with the phantoms of the mind). Henrik Ibsen (1828-1906)

Nguy ễn Nam Trân kh ảo d ịch

Rokujô v ới pháp s ư: khi tà ni ệm đố i đầ u đạ o lý

Mục l ục:

I - Aoi no Ue c ổ điển theo Zeami II - Aoi no Ue c ận đạ i theo Mishima III - Hành trình t ừ Nô c ổ điển đế n Nô c ận đạ i

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 1 Ph ần I : Aoi no Ue c ổ điển theo Zeami

1- Th ưởng th ức tu ồng Nô nh ư tác ph ẩm v ăn ch ươ ng:

Nô là m ột v ở tu ồng, m ục đích c ủa nó là để được xem (trình di ễn, y trang, v ũ, phông cảnh, đạ o c ụ) và nghe (ca hát, nói l ối, đàn phách, kèn tr ống) ch ứ không ph ải để được đọc. Tuy nhiên, dù mu ốn dù không, k ịch b ản Nô t ự th ể đã là m ột tác ph ẩm v ăn h ọc đáng th ưởng ngo ạn, có th ể hàm d ưỡng tri th ức và gi ải t ỏa tình c ảm (catharsis) c ủa chúng ta vì nó g ắn li ền v ới ti ểu thuy ết, thi ca, tôn giáo, tri ết h ọc.

Nguyên v ăn k ịch b ản tu ồng Nô (yôkyoku = dao khúc) đã được h ọc gi ả Donald Keene ví von v ới m ột b ức g ấm diêm dúa được d ệt b ằng nh ững t ấm l ụa s ắc màu r ực r ỡ 1. Th ật ông đã không nói quá l ời. Ch ỉ c ần đọc vở Nô ng ắn nh ư Aoi no Ue thôi, chúng ta đã có th ể th ưởng th ức giá tr ị c ủa m ột áng v ăn ch ươ ng súc tích. Nhà th ơ Ezra Pound 2, trong quy ển sách chung vi ết v ới Ernest Fenollosa 3, đã xem Nô nh ư m ột trong nh ững hình th ức ngh ệ thu ật sáng giá, sâu s ắc, uyên áo nh ất 4 c ủa th ế gi ới. N ữ s ĩ Shirasu Masako 5, ng ười theo đuổi Nô t ừ th ời th ơ ấu và su ốt đờ i ph ấn đấ u gìn gi ữ di s ản ngh ệ thu ật n ước nhà – c ũng t ỏ ra đồ ng cảm v ới Keene l ẫn Pound – khi xem Nô nh ư là n ơi k ết t ụ t ất c ả tinh hoa c ủa ngôn ng ữ Nh ật B ản t ừ tr ước đế n nay.

Cốt truy ện c ủa Nô có th ể b ắt ngu ồn t ừ các tác ph ẩm v ăn ch ươ ng Trung Qu ốc nh ư Tr ường H ận Ca (806), s ự tích v ề Tây V ươ ng M ẫu, v ề Ban Ti ệp D ư, hay Nh ật B ản nh ư Truy ện Ise ( đầ u th ế k ỷ 10) Truy ện Genji ( đầ u th ế k ỷ 11), Truy ện Heike ( đầ u th ế k ỷ 13, 14), Gempei jôsuiki (Truy ện th ịnh suy c ủa hai nhà Genji và Heike, th ế k ỷ 13), Gikeiki (Truy ện chàng Yoshitsune, th ế k ỷ 14) vv...V ăn t ừ c ủa Nô đế n t ừ các bài tanka trong Man.yôshuu (V ạn Di ệp T ập, sau 759?), Kokinshuu (C ổ Kim T ập, 905), Shin Kokinshuu (Tân C ổ Kim T ập, 1206) hay Wakan Rôeishuu (Hoà Hán Lãng V ịnh T ập, 1013) 6. Điều đó khá d ễ hi ểu vì v ăn ch ươ ng c ủa tu ồng Nô g ần v ới th ơ h ơn là v ăn xuôi và nh ịp điệu 5-7 c ơ b ản c ủa nó d ễ b ắt phách v ới âm nh ạc. Trong các v ở Nô nói v ề ác qu ỉ ng ười ta l ại s ử d ụng Hán điệu t ức gi ọng v ăn c ứng cõi h ơn bình th ưởng, n ội dung có c ả kinh v ăn Th ần đạ o c ũng nh ư l ời nhà Ph ật t ừ Duy Ma Kinh, Quán Vô L ượng Th ọ Kinh, Ôjô Yôshuu (Vãng Sinh Y ếu T ập, 985) đế n nh ững bài tán (wasan) Ph ật giáo.

Các so ạn gi ả Nô bi ết t ận d ụng các hình th ức tu t ừ đặ c bi ệt c ủa th ơ waka nh ư ch ữ trang trí (makurakotoba), ch ữ đồ ng âm d ị ngh ĩa (kakekotoba), ch ữ g ợi ý (jokotoba), ch ữ hô ứng (engo), đó là ch ưa k ể việc dao khúc Nô còn ch ứa đự ng bi ết bao thành ng ữ, điển cố, ca dao, t ục ng ữ. M ột ví d ụ nh ỏ v ề ch ữ đồ ng âm d ị ngh ĩa nói trên: b ến Futami còn

1 - Donald Keene, Yoshida Ken.ichi và Matsumiya Shirô d ịch, Nô, The Classical Theater of Japan, tr. 110.

2 - Ezra Loomis Pound (1885-1972), thi nhân M ỹ.

3 - Ernest Francisco Fenollosa (1853-1908), h ọc gi ả tri ết h ọc và đông ph ươ ng h ọc ng ười M ỹ, đế n Nh ật năm 1878, nguyên giáo s ư Đại h ọc Tôkyô.

4 - Ernest Fenollosa, Ezra Pound, 1917, The Noh Theatre of Japan, tr. 4.

5 - Shirasu Masako, 1995, Nô no Monogatari (C ốt truy ện tu ồng Nô), tr.10, tr. 236

6 - Royall Tyler, 1992, Japanese Nô Drama, Penguin Classics, Penguin Books, London, tr.4.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 2 có ngh ĩa là B ến-tái-ng ộ, làng Nagamatsu còn có ngh ĩa Làng-ngóng-đợi, tên hai anh em nhân v ật Matsukaze và Murasame còn có ngh ĩa là Ng ọn-gió-tùng và Tr ận-mưa- rào vv...

Ch ủ đề c ủa Nô c ũng là nh ững ch ủ đề l ớn c ủa v ăn h ọc và ph ản ánh hoàn c ảnh xã h ội, có th ể m ượn cách phân chia làm 6 lo ại theo Armen Godel và Kano Koichi 7 nh ư sau:

1- Ng ười đàn bà và tình yêu: chia ly và đợi ch ờ, lang thang (trong Hanjô), chia ly, đợi ch ờ, điên d ại, t ự sát (trong Matsuzake), đam mê, tình yêu c ấm đoán, yêu v ượt qua cái ch ết (trong Teika), chia ly, ch ờ đợ i, ghen tuông, u u ất và t ự sát (trong Kinuta), không ch ấp nh ận chia tay, ch ống đố i, ghen điên cu ồng, hành động sát nhân để tr ả thù (trong Aoi no Ue), ghen t ức, c ăm thù, tr ả thù tàn kh ốc (trong Kanawa)... 2- Tu ổi già: s ự suy s ụp c ủa nhan s ắc và thân xác, cái ch ết g ần k ề: (trong Obasute, Higaki, Sanemori, Sotoba Komachi)... 3- Khó kh ăn và kh ổ tâm trong tình yêu, hôn nhân: cha m ẹ ch ống đố i (trong Funabashi), b ị ng ười đẹ p t ừ kh ước (trong Nishikigi), ng ười con gái b ối r ối khi ph ải ch ọn l ựa (Motomezuka), ch ơi trèo khi yêu ng ười không cùng giai c ấp (trong Koi no Omoni)... 4- Sinh ly và trùng phùng: m ẹ tìm con b ị bán làm nô l ệ (trong Sumidagawa), cha g ặp đứ a con mình đã đuổi kh ỏi nhà (trong Yoboroshi), con tìm l ại được cha (trong Utaura), m ẹ nh ận ra xác con b ị m ẹ mìn hãm h ại (trong Take no yuki), ch ủ l ạc t ớ trong núi (Tanikô), cha m ẹ m ất con gái b ị b ắt làm v ật t ế thần (trong Ikeniye), m ẹ đòi n ợ máu đứa con b ị gi ết oan (trong Fujito), con gái tìm cha th ất l ạc h ồi còn nh ỏ (trong Kagekiyo)... 5- Chi ến tranh, chi ến tr ường và cái ch ết: ch ết gi ữa tu ổi thanh xuân (trong Atsumori), t ướng già mu ốn ch ết gi ữa sa tr ường (trong Sanemori), cái ch ết c ủa m ột tướng lãnh yêu th ơ (Tadanori), h ồn t ử s ĩ tìm v ề khuê phòng (trong Kiyotsune), h ận mình không được ch ết theo ch ủ t ướng (Tomoe) ... 6- Ước m ơ và kinh s ợ m ột th ế gi ới siêu hình: th ần linh xu ất hi ện (trong Kamo), tiên n ữ giáng tr ần (Hagoromo), ác qu ỉ hi ện hình (trong Kumasaka, Kurumazô).

2-Xu ất x ứ Aoi no Ue:

Aoi no Ue (Công n ươ ng Hoa Quì) b ắt ngu ồn t ừ ch ươ ng th ứ 9 nhan đề Aoi (Quì) 8 c ủa Truy ện Genji (Genji Monogatari) do bà Murasaki Shikibu 9 vi ết. Aoi là tên c ủa ng ười con gái quan T ả th ừa t ướng (Sadaijin). Ông này là cha đỡ đầ u c ủa Hoàng t ử Genji, đã đội m ũ cho chàng trong ngày l ễ thành nhân (genpuku), l ại g ả con cho. Aoi ngh ĩa là cô Quì nh ưng trong cách dùng ch ữ đầ y ẩn d ụ c ủa ng ười Nh ật thì nó còn có ý là ngày g ặp gỡ (Afuhi) hay cu ộc g ặp g ỡ gi ữa đôi tình nhân n ữa.

Ch ươ ng Aoi có 5 nhân v ật chính: Hoàng t ử Genji (lúc đó kho ảng 22, 23 tu ổi), công

7 - Godel Armen, Koichi Kano, 1994, La landes des Mortifications, Gallimard, Paris, t ừ trang 27.

8 - Nếu nói cho chính xác thì đây là lo ại quì mang tên futaba aoi (song di ệp quì hay nh ị di ệp quì t ức quì hai lá hình qu ả tim đâu vào nhau).mùa xuân ra hoa tím h ồng ch ứ không ph ải dã quì, cúc quì t ức hoa hướng d ươ ng (himawari, sunflower) màu vàng nh ư chúng ta th ường g ặp bên v ệ đường.

9 - Văn nhân th ời Heian trung k ỳ (th ế k ỷ 10-11), n ữ h ọc s ĩ cung đình, n ăm sinh và m ất không rõ. Truy ện Genji có l ẽ đã ra đời kho ảng đầ u th ế k ỷ 11.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 3 nươ ng Aoi, chính th ất c ủa chàng (25, 26 tu ổi), công n ươ ng Rokujô (29, 30 tu ổi), qu ả ph ụ c ủa m ột đông cung ti ền tri ều và là ng ười yêu c ũ h ồi chàng m ới 16, 17, đang b ị Genji cho r ơi, công n ươ ng Murasaki no Ue, ng ười lúc đó còn ở tu ổi chanh c ốm (14, 15) nh ưng đang được Genji v ỡ lòng yêu và s ẽ là v ợ k ế c ủa chàng, sau cùng là cung nhân n ội th ị Gen no Naishinosuke, m ột ng ười đàn bà l ớn tu ổi (kho ảng 50) đã có ch ồng nh ưng còn l ẳng l ơ tìm đến v ới Genji. Tuy nhiên trong tu ồng Công n ươ ng Hoa Quì thì ch ẳng th ấy m ột ai trong b ọn h ọ xu ất hi ện. Ngay Aoi c ũng không lên sân kh ấu. Nàng ch ỉ được t ượng tr ưng b ằng m ột t ấm áo l ụa. Còn nh ư Rokujô, ng ười mang m ặt nạ quỉ đứ ng tr ước khán gi ả kia, là bi ểu t ượng c ủa lòng oán h ờn riêng m ột mình nàng nh ưng c ũng có th ể là t ượng tr ưng cho địa ng ục c ủa s ự ghen tuông trong tâm h ồn Aoi nói riêng và c ủa loài ng ười nói chung.

Đề tài v ề Aoi no Ue r ất được yêu chu ộng. Nhà v ăn Mishima Yukio (1925-1970) đã chuy ển th ể Công n ươ ng Hoa Quì thành m ột v ở Nô c ận đạ i mà ta s ẽ g ặp l ại trong nh ững trang sau.

3-Cốt truy ện:

Cha c ủa Genji là Hoàng đế Kiritsubo b ăng hà, truy ền ngôi cho ng ười anh khác m ẹ c ủa chàng, Suzaku (hay Shujaku, c ả hai đề u là nhân v ật t ưởng t ượng) . Tân quân Suzaku lại l ập đứ a con r ơi gi ữa Genji và Hoàng phi Fujitsubo (vai m ẹ k ế c ủa chàng và c ũng là ng ười con gái tr ẻ mà chàng có m ột m ối tình ngang trái), làm đông cung thái t ử. Oái oăm thay, Genji l ại được l ệnh trông coi d ạy d ỗ đông cung m ới. Ph ải nói là chàng v ừa mừng v ừa th ẹn tr ước vinh d ự đó.

Năm đó, l ễ h ội Kamo được t ổ ch ức tr ọng th ể. Kamo là m ột trong 3 đạ i l ễ c ủa ng ười Nh ật.Th ường th ường l ễ này nh ằm ngày D ậu tháng 4 âm l ịch và còn mang tên là...Aoi Matsuri hay L ễ h ội hoa quì vì ng ười ta gi ắt lá quì (mallow, hollylock) lên tóc và lên xe lúc đi r ước ki ệu. Genji được ch ọn để gia nh ập vào đoàn di ễu hành. V ợ chàng, công nươ ng Aoi, lúc đó đang có mang, c ũng cùng th ị n ữ đánh xe và chen chúc gi ữa đám đông đi xem. Th ế nh ưng lúc đó ng ười yêu c ũ l ớn tu ổi h ơn c ủa Genji là Rokujô (Công nươ ng ph ủ đệ đường s ố sáu) c ũng nhân d ịp này l ẫn vào trong đám đông ngày l ễ để nhìn cho được m ặt ng ười tình yêu d ấu tính thích lang bang đã b ỏ nàng cô đơ n. Ch ẵng ng ờ lúc đó xe (th ường do bò kéo) c ủa con gái quan T ả Th ừa T ướng và chính thê c ủa Genji c ũng đang d ẹp đường ti ến lên. Nhân vì xe c ủa Rokujô không ch ịu nh ường l ối (vì dù sao nàng c ũng là góa ph ụ c ủa m ột đông cung ch ứ !) nên m ới x ảy ra đụ ng độ g ọi là v ụ “tranh xe” (kuruma.arasoi) hay nói đúng hơn là “tranh đường”. Xe Rokujô b ị l ấn và thi ệt h ại n ặng, sút m ất m ột bánh. K ể t ừ ngày đó, Rokujô t ự ái b ị t ổn th ươ ng nên khí uất b ốc lên đến b ất t ỉnh hôn mê, còn Aoi v ề nhà trong lòng h ả hê.

Ngay hôm x ảy ra s ự c ố nói trên thì chàng Genji vô tâm vô tính l ại đi xem h ội riêng r ẻ với cô bé Murasaki no Ue t ức C ỏ Tím, cháu gái c ủa Hoàng phi Fujitsubo và là ng ười có khuôn m ặt gi ống tình nhân c ũ ấy c ủa chàng nh ư đúc. Murasaki no Ue sau này s ẽ th ế vào ch ỗ c ủa Aoi. Trên đường, Genji tình c ờ g ặp ph ải Gen no Naishinosuke, m ột ng ười th ầm yêu chàng, dù bà đã lu ống tu ổi và đang có ch ồng (có thuy ết cho r ằng nàng Gen là ch ị dâu c ủa Murasaki Shikibu. Bà ta v ốn b ất hòa v ới nhà v ăn nên m ới b ị tác gi ả Truy ện Genji đưa vào đấy đóng m ột vai trò không ra gì để trêu cho b ỏ ghét).

Ch ẳng bao lâu, Công n ươ ng Aoi lâm vào c ảnh b ị ma ám (mono no ke), s ống trong kh ổ mu ộn. Lúc nàng sinh con trai (chàng Yuugiri hay S ươ ng Chi ều Thu) thì ng ười ta

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 4 mới bi ết là nàng b ị linh h ồn c ủa nàng Rokujô vì t ức t ối đế n điên d ại, thoát kh ỏi thân xác đi theo ám ảnh không r ời. V ừa lúc t ưởng là sinh đẻ m ẹ tròn con vuông thì b ỗng nhiên nàng t ắt th ở. Cái ch ết đó làm cho Genji tr ải qua nh ững tháng n ăm h ối h ận tràn tr ề.

Genji ở l ại dinh T ả th ừa t ướng m ột th ời gian dài sau tang l ễ c ủa Aoi, sau đó m ới tr ở v ề vươ ng ph ủ v ới Murasaki no Ue. T ừ lúc ấy, Murasaki chính th ức tr ở thành v ợ c ả c ủa Genji.

Màn Nô này mô t ả khung c ảnh nàng Aoi b ị ma ám, đang ch ữa ch ạy, ph ải c ầu c ứu đế n pháp thu ật c ủa cô đồ ng và pháp s ư để gi ải h ạn.V ề Rokujô, ng ười ta b ảo nàng c ũng có pháp thu ật đáng k ể và trong quá kh ứ, đã di ệt được m ột tình địch khác là Yuugao (T ịch Nhan hay Hoa bìm bu ổi chi ều), làm ng ười con gái m ột th ời xinh x ắn ấy ch ết vì suy nh ược trong vòng tay Genji.

Về ma ám (spirit persecution) thì có hai lo ại: do h ồn ng ười s ống (living phantom) ám ảnh hay do h ồn ng ười ch ết (dead phantom) ám ảnh. Trong v ở này, nó thu ộc lo ại th ứ nh ất nh ư theo cách hi ểu thông th ường và đơ n gi ản c ủa nh ững ng ười tin có linh h ồn và của c ả h ọc gi ả ng ười Anh Arthur Waley. Tuy nhiên, giáo s ư Ernest Fenollosa lại cho rằng, ng ười ghen tuông vì b ị ám ảnh b ởi Rokujô ch ỉ là chính Aoi mà thôi. Nàng là n ạn nhân c ủa chính mình ch ứ không là n ạn nhân c ủa ai h ết. Fenollosa c ũng d ẫn l ời Ibsen: “S ống là cu ộc chi ến ch ống l ại nh ững bóng ma trong tâm h ồn” (Life is a contest with the phantoms of the mind).

Ngoài ch ủ đề đị a ng ục c ủa lòng ghen tuông, có nhà nghiên c ứu còn nói đến tính ch ất ph ản kháng c ủa v ở tu ồng đố i v ới ch ế độ hôn nhân th ời Heian, nh ất là t ập quán đa thê và t ảo hôn, vì nó mà bao nhiêu ng ười đàn bà ph ải n ếm “cái ki ếp l ấy ch ồng chung, k ẻ đắp ch ăn bông k ẻ l ạnh lùng”.

4-Tác Gi ả:

Sách Go.on (Ng ũ Âm) do đạ i s ư Zeami Motokiyo (Th ế A Di, Nguyên Thanh, 1363- 1443?) vi ết không nói đế n tên tác gi ả c ủa tu ồng Aoi no Ue nên ng ười ta cho r ằng v ở này là tác ph ẩm c ủa chính ông. Tuy nhiên Sarugaku Dangi (Thân Nh ạc Đàm Nghi, 1430), t ập bình lu ận v ề Nô c ũng c ủa ông do m ột ng ười con th ứ (Kanze Motonari) ch ỉnh lý có nh ắc t ới vi ệc di ễn viên Inuô Dôami ( ? -1413) ở vùng Ômi (m ột đị a ph ươ ng g ốc gác c ủa Nô), ng ười đồ ng th ời v ới cha Zeami (t ức đạ i s ư Kan.ami, Quan A Di, 1333-1384) đã t ừng di ễn v ở này. Do đó, ng ười ta ng ờ r ằng Zeami ch ỉ c ải biên m ột vở đã có s ẳn t ừ tr ước ở Ômi. Ngoài ra c ũng có vài sách chép r ằng tác gi ả là Konparu Zenchiku (1405—1470?), con r ể ông.

5-Th ể Lo ại:

Đời x ưa, có nhi ều ki ểu phân lo ại Nô nh ưng đến th ời c ận đạ i ng ười th ường gom l ại thành 5 cho ti ện nh ư sau:

1-Waki no mono (di ễn h ồi đầ u, có tính cách chúc t ụng và ch ỉ là m ột ph ần ph ụ (waki). 2-Shura no mono (di ễn ở h ồi th ứ hai, nói v ề c ảnh chém gi ết trong đị a ng ục chi ến tranh)

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 5 3-Katsura no mono (di ễn h ồi th ứ ba, liên quan đến cuôc đờ i các m ỹ nhân). 4-Shiban no mono (di ễn h ồi th ứ t ư). Trong h ệ th ống th ần, nam, n ữ, cu ồng , qu ỉ thì nó thu ộc lo ại cu ồng nh ưng th ực t ế thì đề tài c ủa nhóm th ứ t ư khá ph ức t ạp. 5-Kirinô (di ễn cu ối cùng, có nhi ều d ị v ật, có c ả yêu tinh l ẫn c ầm thú).

Công n ươ ng Hoa Quì được x ếp vào lo ại th ứ t ư.

6-Cách ph ối vai trên sân kh ấu: Shitetsure...... Cô đồng Teruhi 10 Wakitsure...... Đình th ần (c ủa Thiên hoàng) Maeshite...... Công n ươ ng Rokujô (trong m ặt n ạ Deigan) Ai hay Kyôgen...... K ẻ tùy tùng (c ủa đình th ần). Waki...... Pháp s ư ở Yokawa (trên núi Hieizan) Atoshite (Nochijite)...... Công n ươ ng Rokujô (trong m ặt n ạ Hannya)

Cây tùng án ng ữ gi ữa sân kh ấu, n ơi th ần thánh giáng h ạ, tượng tr ưng cho th ời gian tr ường c ửu.

Ng ười lên sân kh ấu đầ u tiên là waki (assistant, witness, nh ư m ột ph ụ tá, nhân ch ứng) hay di ễn viên th ứ. Vai trò c ủa ng ười ấy là để gi ải thích trong hoàn c ảnh nào shite (doer) hay vai chính ph ải đế n gi ữa sân kh ấu và v ũ. Hai di ễn viên chính và th ứ (shite và waki) t ức di ễn viên ch ủ y ếu (main actors) có khi kèm theo nh ững b ạn đồ ng hành ho ặc tùy tùng (wakitsure, shitetsure, ai hay kyôgen) (adjuncts, companions) 11 . Riêng các vai “ai” được s ử d ụng trong “ai”, kho ảng tr ống gi ữa hai màn (ai = gián = interlude) để l ấp ch ỗ khi di ễn viên ch ủ y ếu đổ i m ặt n ạ hay y trang chu ẩn b ị cho màn sau. H ọ không ph ải là di ễn viên Nô theo đúng ngh ĩa c ủa nó mà th ường là nghi ệp d ư, có khi là dân làng, thiên v ề kyôgen ( = cu ồng ngôn = mad words). Kyôgen tr ước là lo ại k ịch ng ắn xen gi ữa hai màn Nô sau tr ở thành m ột lo ại k ịch nói độ c l ập có nhi ều tính hài h ước.

Lắm v ở Nô ch ỉ c ần hai di ễn viên chính, ngh ĩa là m ột waki và m ột shite nh ưng có khi

10 - Nhân v ật h ư c ấu c ủa v ở, không xu ất hi ện trong Truy ện Genji. Teruhi là “m ặt tr ời chi ếu sáng” nên có ý ngh ĩa t ượng tr ưng, t ươ ng ph ản v ới th ế gi ới u ám c ủa các oan h ồn.

11 - Ch ữ dùng ti ếng Anh để tham kh ảo m ượn t ừ tác ph ẩm đã d ẫn c ủa Arthur Waley và Royall Tyler.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 6 con s ố lên đến 10, 12 ng ười. Đặ c bi ệt trong tr ường h ợp này có đến hai shite Rokujô: vai Rokujô I tr ước tiên xu ất hi ện v ới m ặt n ạ Deigan (Nê Nhãn, m ặt trát bùn xám ngoét, m ắt và r ăng màu vàng, ý nói giai đoạn s ống trong bu ồn r ầu vì h ờn ghen) là Maejite (shite tr ước), sau đó l à Rokujô II v ới m ặt n ạ Hannya (Bát Nhã, có hai s ừng, mắt l ồi và mi ệng cau có, ý nói lúc gi ận d ữ u ất ức bùng n ổ) là Atoshite hay Nochijite (shite sau). C ả hai đề u là m ặt n ạ dùng trong tu ồng qu ỉ ám vì oán h ờn. Cô đồ ng Teruhi mang m ặt n ạ tr ắng, t ướng con gái. Khi di ễn viên mang m ặt n ạ lên sân kh ấu là đã t ừ giã cõi th ực để đi vào th ế gi ới m ộng huy ễn.

Tu ồng này có đặt tr ống l ớn. N ăm chi phái l ớn c ủa Nô đề u di ễn nó. N ăm chi phái (goryuu = ng ũ l ưu) ấy là Kanze, Hoshô, Konparu, Kongô, Kita.

7-Vài thu ật ng ữ c ơ b ản c ủa Nô giúp theo dõi di ễn ti ến c ủa v ăn b ản:

Bản tu ồng Nó g ồm có ph ần t ừ ch ươ ng và nh ạc ph ổ. B ộ ph ận t ừ ch ươ ng g ọi là utai hay yôkyoku (dao, dao khúc). Nó được phân ra thành nh ững đoạn (shôdan = ti ểu đoạn). Nhân v ật b ước ra có th ể x ướng 3 câu th ơ (shidai), theo sau đó 9 câu th ơ khác (sashi) rồi đế n 3 câu hát (sageuta) hay 11 câu hát (ageuta). Th ế xong, di ễn viên có th ể ti ếp t ục với nh ững câu v ăn xuôi (nh ư hình th ức c ủa tsukizerifu). L ối s ắp x ếp các shôdan tùy theo v ở tu ồng. Các shôdan v ăn xuôi thì có nh ững cách nói nh ư x ưng danh tánh (nanori), hay gi ải thích lý do t ại sao mình đến ch ỗ này, n ơi s ự tích x ảy ra (tsukizerifu) và v ấn đáp gi ữa các nhân v ật (mondô). Shôdan có tính âm nh ạc là các hình th ức shidai, sageuta và ageuta. Riêng noriji là l ời khi k ết thúc v ở tu ồng.

Hayashi t ức âm nh ạc dùng trong Nô để b ắt nh ịp nh ặt khoan khi các nhân v ật hát ho ặc nói l ối. Giàn nh ạc hayashi có đị ch (nôkan), tr ống l ớn (taiko), tr ống vai (kotsuzumi), tr ống bên hông (ôkawa), đàn ba giây (samisen), chiêng vv...Hayashi c ũng còn là tên gọi cách di ễn t ấu trích đoạn một bài hát, th ường được áp d ụng trong Nô. Hayashi dùng trong lúc múa (mai) g ọi là maibayashi. M ột thu ật ng ữ khác đáng nh ắc đế n là jiutai. Nó ám ch ỉ ban h ợp x ướng ng ồi ở m ột góc sân kh ấu, n ơi g ọi là jiutaiza (chorus position), và hát nh ững bài hát dân gian ph ổ bi ến t ừ x ưa c ủa đị a ph ươ ng n ơi v ở tu ồng phát tích (jiuta = địa dao).

Mặt n ạ n ữ Zô Onna 12 (cho vai cô đồng Teruhi)

12 - Nô có nhi ều lo ại m ặt n ạ (men), m ỗi m ặt n ạ đề u có qui ước riêng. M ặt n ạ dành cho vai n ữ (onna) cũng v ậy. Onna thu ộc lo ại m ặt n ạ “trung gian” ngh ĩa là không bi ểu hi ện m ột cá tính hay tình c ảm h ỉ, nộ, ái, ố nào và ch ỉ phân bi ệt b ằng tu ổi tác và ph ẩm cách. Zô là lo ại m ặt n ạ t ượng tr ưng cho tính th ần

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 7

8-Kịch b ản:

Ng ười ph ụ trách đạ o c ụ tr ải dài m ột t ấm áo l ụa ra gi ữa sân kh ấu. T ấm áo t ượng tr ưng cảnh Công n ươ ng Aoi ở trên gi ường bệnh. Không có ti ếng hayashi tháp tùng nhân v ật lên sân kh ấu. Vai shitetsure là cô đồng Teruhi xu ất hi ện, ng ồi vào ch ỗ dành cho waki (wakiza =witness position). Vai wakitsure là ng ười đình th ần trong trang ph ục đạ i th ần, lúc lên sân kh ấu c ũng không có âm nhạc hayashi đi kèm. Ông ta đứng ở ch ỗ g ọi là jôza (th ường t ọa = base square ) m ột khung vuông ở phía trái sân kh ấu (nhìn t ừ phía khán gi ả), sau khi nanori (x ưng danh tánh) xong, đến ng ồi tr ước ch ỗ c ủa ng ười hát jiutai (jiutaiza) và h ướng v ề shitetsure là Teruhi mà lên ti ếng. Còn shitetsure thì ng ồi m ột ch ỗ mà hát.

Đình th ần (vai waki) c ủa Thiên hoàng Suzaku cho bi ết Công n ươ ng Aoi con gái T ả th ừa t ướng b ị ma ám tr ầm kha, dù đã h ết lòng ch ạy ch ữa nh ưng v ẫn vô ph ươ ng. Vì mu ốn tìm hi ểu nguyên nhân nên ph ải m ời cô đồng Teruhi (vai tsure) đế n.

Đình th ần (xưng danh tánh ):

Ta là đình th ần d ưới tr ướng Thiên hoàng Suzaku. Nay được tin ái n ữ c ủa quan T ả th ừa tướng là Công n ươ ng Aoi b ị ma ám, b ệnh tình nay vô cùng tr ầm tr ọng. Ta đã cho m ời bi ết bao nhiêu t ăng nhân đạo cao đứ c tr ọng đế n dùng phép m ầu c ũng nh ư l ập đàn tràng gi ải h ạn. L ại r ước nh ững th ầy hay thu ốc gi ỏi, h ết lòng h ết s ức, th ử bi ết bao nhiêu ph ươ ng k ế nh ưng th ảy đề u không k ết qu ả. Nghe ti ếng cô đồ ng tên g ọi Teruhi là ng ười có thu ật l ạ dùng cây cung b ằng gỗ t ử để tri ệu h ồn ma 13 nên nay v ừa cho m ời đến.

Đình th ần ( hướng v ề phía vai shitetsure – cô đồng Teruhi đang ng ồi im ):

Th ế thì v ới cây cung g ỗ t ử này, mong cô hãy tr ổ tài để ta xem con ma đang ám công nươ ng là h ồn ng ười s ống hay là h ồn ng ười ch ết đi nào!

Cô đồng Teruhi ( ni ệm chú ):

Thiên thanh t ĩnh, đị a thanh t ĩnh, n ội ngo ại thanh t ĩnh, l ục c ăn thanh t ĩnh! 14

Cô đồng Teruhi ( hát ki ểu isei 15 ):

Kẻ mà ta mu ốn g ọi. Gi ờ đang l ỏng dây c ươ ng. C ưỡi con ng ựa màu tro. V ượt qua bãi

thánh nên Zô Onna (th ần thánh n ữ) thích h ợp v ới vai cô đồ ng Teruhi.

13 - Có ngh ĩa là h ồn ma s ẽ nh ập vào xác và thác l ời qua mi ệng cô đồ ng.

14 - Câu th ần chú này không có gì khó hi ểu, ch ỉ có m ục đích giúp cô đồ ng t ập trung tinh th ần lúc vào cu ộc. L ục c ăn có ngh ĩa là 6 giác quan (Shadâyatana = nhãn, nh ĩ, t ỵ, thi ệt, thân, ý).

15 - Isei (nh ất thanh) là cách hát nh ững câu th ể 5,7 có nh ạc hayashi đệ m theo. Th ường là để gi ới thi ệu nhân v ật.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 8 bi ển dài 16 . Xem ch ừng c ũng s ắp t ới.

Nghe ti ếng cung g ỗ t ử c ủa cô đồ ng b ật b ăng b ăng, h ồn oán c ủa Rokujô ng ồi trên chi ếc xe bò b ị phá gãy tìm đến. Nàng than th ở cho n ỗi phi ền mu ộn c ủa ki ếp ng ười và tỏ ra s ầu kh ổ vì xe gãy nên không có ph ươ ng ti ện thoát kh ỏi ki ếp luân h ồi. Nàng c ũng bày t ỏ lòng oán h ận c ủa mình đối v ới Aoi, ng ười đã gieo ra c ảnh kh ổ đó.

Rôkujô I ( hát ki ểu isei ):

Để thoát c ảnh l ửa cháy. Ph ật d ạy s ắm tam xa 17 . Nh ưng cái thân xe gãy 18 . Bi ết tìm đâu đường ra. Nhà hoa bìm chi ều xu ống 19 . Bao bu ồn kh ổ xót xa!

Rôkujô I ( đọc th ơ ki ểu shidai 20 ):

Nh ư bánh xe bò l ăn 21 , ưu s ầu ti ếp n ối. Nh ư bánh xe bò l ăn, ưu s ầu ti ếp n ối 22 . Ta đang tr ả n ợ ki ếp này hay ch ịu qu ả báo ki ếp nào x ưa!

Rôkujô I ( đọc th ơ ki ểu sashi 23 ):

Bánh luân h ồi c ũng gi ống bánh xe thôi. Mà m ột khi mang cái nghi ệp làm ng ười. Cõi lục đạ o t ứ sinh 24 ai thoát được. Thân kia đã y ếu m ềm nh ư tàu chu ối. L ại ch ập ch ờn bào ảnh nh ấp nhô 25 . Hoa hôm qua nay là m ộng v ật v ờ. Còn ch ưa hi ểu, sao mà ta d ại dột. Ngoài cay đắng còn mang ni ềm u ất h ận. B ởi gi ận ng ười không th ể nguôi quên. Cho nên khi cung g ỗ t ử g ọi lên. H ồn oan ức c ủa ta bèn tìm đến.

16 - Bãi bi ển dài (nagahama) nh ưng có nhi ều ng ười d ịch nó nh ư m ột đị a danh.

17 - Trong truy ện k ể (setsuwa) c ủa nhà Ph ật có nói s ự tích h ỏa tr ạch (nhà cháy): mu ốn thoát kh ỏi c ảnh nhà cháy (ám ch ỉ cu ộc đờ i đầ y chuy ện đau kh ổ) thì ng ười ta được d ạy có th ể dùng tam xa t ức 3 chi ếc xe do 3 con v ật là dê, nai, bò để kéo. Xe c ủa Rokujô là xe bò.

18 - Kowareguruma (xe gãy): trong cu ộc ch ạm trán v ới Aoi, xe Rokujô b ị gãy tr ục, m ất m ột bánh xe.

19 - Ám ch ỉ trách nhi ệm c ủa Rokujô đố i v ới cái ch ết c ủa Ti ểu th ư Yuugao, m ột ng ười yêu khác c ủa Genji (xem ch ươ ng 4 Truy ện Genji). Yuugao (T ịch Nhan) có ngh ĩa là hoa bìm ban chi ều. Vì xe gãy, Rokujô v ẫn ph ải lu ẩn qu ẩn chung quanh nhà c ủa n ạn nhân Yuugao, không siêu thoát được.

20 - Đọc ki ểu 3 câu m ột.

21 - Bánh xe bò t ượng tr ưng cho vòng quay c ủa bánh xe luân h ồi.

22 - Đáng l ẽ ph ải d ịch bi ến đổ i và s ầu kh ổ, hai ý nói v ề b ản ch ất cu ộc đờ i (ukiyo) theo k ỹ thu ật kakekotoba (m ột ch ữ hai ngh ĩa). Ti ếng Nh ật th ời Muromachi ukiyo là s ầu kh ổ ( ưu th ế) còn ti ếng Nh ật th ời Edo là bi ến đổ i vô th ường (phù th ế).

23 - Đọc 9 câu m ột.

24 - Ch ữ nhà Ph ật: sáu mê gi ới c ủa chúng sinh trong đó m ọi sinh v ật sinh hóa d ưới b ốn d ạng khác nhau: thai (ng ười), noãn (chim chóc), th ấp (côn trùng), hoá (th ần tiên).

25 - Ch ữ Duy Ma Kinh: Th ị thân nh ư bào, b ất đắ c c ửu l ập. Th ị thân nh ư ba tiêu, trung vô h ữu kiên (Thân nh ư b ọt n ước, khó gi ữ lâu dài. Thân nh ư tàu chu ối, m ềm u ột bên trong)

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 9 Rôkujô I ( bước thêm m ột b ước ra phía tr ước, hát bài sageuta 26 )

Ôi chao h ỗ th ẹn làm sao. Hình d ạng ta nay có khác nào cái bu ổi “tranh xe”! C ứ ph ải len lén đi, ch ẳng mu ốn cho ai th ấy.

Rôkujô I ( hát bài ageuta 27 )

Nơi đây nhìn lên tr ăng th ấy con tr ăng chi ếu sáng 28 . Nh ưng d ầu có sáng, tr ăng chi ếu cho ai kia ch ứ bóng tr ăng ch ỉ soi v ật v ờ 29 trên thân hình th ảm h ại c ủa ta thôi. Ta có đó mà nh ư không có đó, linh h ồn c ư ng ụ m ỗi trên ch ỗ m ắc s ợi dây cung g ỗ t ử. Hãy để ta trút h ết ni ềm cay đắ ng. Hãy để ta trút h ết ni ềm cay đắ ng!

Shite (Rokujô I) ti ến ra gi ữa sân kh ấu tr ước ch ỗ đặ t giàn tr ống (daishômae) sâu vào bên trong, ng ồi xu ống và ti ếp t ục hát jiuta. Nh ư th ế, cô đồ ng đã v ời đưọc h ồn oan t ới và đình th ần bi ết ng ười đó là Công n ươ ng Rokujô.Gi ữa vai wakitsure là đình th ần và vai shitetsure là cô đồng nh ư th ể đang có m ột cu ộc đố i đáp (mondo). H ồn oan (vai shite) độc tho ại k ể l ại cu ộc s ống vinh hoa m ột th ời c ủa mình và bày t ỏ n ỗi h ận lòng đối v ới Aoi

Rokujô I :

Ti ếng cung g ỗ t ử đế n t ừ phía nào kìa? ( bước m ột b ước qua bên tay ph ải). Ti ếng cung g ỗ t ử vọng l ại t ừ đâu nh ỉ? ( ti ến m ột b ước ra đằ ng tr ước làm nh ư nghe ngóng )

Cô đồng Teruhi ( nh ư nói v ới Rokujô ):

Tôi đang t ựa vào cánh c ửa ch ỗ vào chính điện 30 đây mà....

Rokujô I:

Không nh ững ta không có hình d ạng ( hướng v ề phía shitetsure ) mà c ũng không ai thèm lên ti ếng h ỏi han ta ( đi ra phía tr ước, quì trên chi ếc c ầu, ngang cây tùng th ứ nh ất, qu ơ cánh tay ph ải lên làm động tác g ọi là shiori nh ư đang chùi n ước m ắt).

Cô đồng Teruhi:

Lạ lùng thay! C ớ chi mà m ột v ị phu nhân cao quí tôi không bi ết là ai l ại ng ồi trên chi ếc xe gãy, có m ột đám th ị n ữ theo h ầu, đang ti ến đế n đây. Ng ười đàn bà này hãy còn r ất tr ẻ, nàng đang n ắm l ấy càng m ột chi ếc xe không th ắng bò, s ụt sùi than khóc,

26 - Hát ng ắn 3 câu.

27 - Hát dài 11 câu.

28 - Ánh tr ăng sáng c ũng có th ể ám ch ỉ chàng Genji Hikaru vì Hikaru là chi ếu sáng.

29 - Bóng (kage), v ật v ờ (kagerô) g ợi ra ch ươ ng 52 trong Truy ện Genji mang tên Kagerô (Cánh Chu ồn).

30 - Chính điện nguyên trong v ăn b ản vi ết là Đông Ốc hay ngôi nhà phía đông (Azumaya), trùng h ợp với tên c ủa ch ươ ng 50 Azumaya c ủa Truy ện Genji. Phía đông là phía chính.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 10 trông mà t ội nghi ệp!

Cô đồng Teruhi ( nói v ới đình th ần):

Hay là chính là ng ười n ầy đây, ph ải không th ưa ngài?

Đình th ần:

Ph ỏng ch ừng đó là ng ười chúng ta đang ngóng đợ i! ( rồi làm nh ư mu ốn đặ t câu h ỏi cho h ồn oán qua cô đồng ). C ớ sao h ồn l ại d ấu di ếm tính danh?

Rokujô I ( lẳng l ặng ti ến ra ng ồi xu ống gi ữa sân kh ấu):

Mang cái thân s ống trong cu ộc đờ i h ư ảo và thoáng qua nh ư ánh ch ớp này, c ũng nh ư mọi ng ười, ta đâu ph ải là k ẻ t ừng đem lòng h ận thù ai và ta nào đã bi ết bu ồn kh ổ bao gi ờ 31 . Th ế mà ch ẳng bi ết t ự lúc nào, h ồn ta lìa kh ỏi xác và b ắt đầ u cu ộc s ống lang thang.

Rokujô I:

Vừa nghe được ti ếng cung g ỗ t ử nên ta m ới l ần mò đến. Không bi ết các ng ươ i đoán bi ết ta ch ăng! Th ực ra ta là linh h ồn Công nươ ng Rokujô, k ẻ mang n ặng oán h ờn. Trong quãng đời vinh quang nay đã xa x ưa, ta t ừng d ự bao b ữa ti ệc th ưởng hoa 32 , tai nghe quen ti ếng đàn ti ếng đị ch bu ổi sáng mùa xuân trong ng ự s ở, m ắt nhìn mãi c ảnh chi ều thu lá đỏ bên c ạnh thiên hoàng 33 , d ưới ánh tr ăng vàng, say trong h ươ ng s ắc 34 . Th ế nh ưng ngày nay đến h ồi h ẩm v ận, ta ch ỉ còn là m ột cánh hoa bìm bu ổi sáng 35 đợi mặt tr ời lên để ch ịu c ảnh héo tàn. Không bi ết t ự bao gi ờ, trong lòng ta bùng lên m ột nỗi h ận mênh mang nh ư cành d ươ ng x ỉ 36 đang nhú m ầm trên cánh đồng hoang. Vì mu ốn r ửa h ận thù mà ta xu ất hi ện n ơi đây.

Ban h ợp x ướng ( hát sageuta thay cho Rokujô I ):

Ng ười ơi, ng ười có bi ết cho ch ăng? N ếu là ch ưa, xin hãy nh ớ r ằng. Trên đời này, đừng bao gi ờ làm cho ai ph ải đau lòng. Không riêng gì ng ười kia ch ịu kh ổ thôi đâu. Lòng

31 - Ám ch ỉ đị a v ị chính phi c ủa Đông cung thái t ử, tr ước khi ch ồng ch ết và tr ước khi ng ả vào vòng tay của Genji để r ồi b ị chàng b ỏ r ơi.

32 - Hoa y ến (ti ệc th ưởng hoa) móc n ối m ột cách kín đáo đoạn đố i tho ại này v ới ch ươ ng 8 Hana no Utage (Hoa y ến) trong Truy ện Genji.

33 - Liên k ết trong v ăn ý v ới ch ươ ng 7 Momiji no Ga (H ồng di ệp h ạ = H ội m ừng ti ết thu lá đỏ ) c ũng của Truy ện Genji.

34 - Ý nói v ề s ự giao t ế gi ữa nam n ữ.

35 - Ám ch ỉ ch ươ ng 12 Asagao (Triêu nhan = Hoa bìm bu ổi sáng) trong Truy ện Genji, nói đờ i hoa mong manh, s ớm n ở t ối tàn, n ắng lên là đã héo.

36 - Liên k ết câu nói v ới th ơ v ịnh t ảo xuân qua hình ảnh m ầm d ươ ng x ỉ (warabi) c ủa Hoàng t ử Shiki trong Man.yôshuu (V ạn di ệp t ập) và th ơ Ono no Takamura trong Wakan Rôeishuu (Hòa Hán lãng v ịnh tập). Đồ ng th ời nh ắc khéo t ới ch ươ ng 18 Sawarabi (M ầm d ươ ng x ỉ) trong Truy ện Genji.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 11 oán thù c ủa ta nay đã ph ơi bày ra nh ư chi ếc lá s ắn b ị l ật th ấy m ặt sau 37 . C ả k ẻ gây ra cảnh kh ổ c ũng ph ải mang qu ả báo ( Rokujô đư a tay lên làm động tác shiori nh ư qu ệt n ước m ắt).

Ban h ợp x ướng (hát ageuta thay cho Rokujô I ):

Vì nàng làm cho ng ười khác kh ổ, vì nàng gieo n ỗi kh ổ cho ta, nàng ph ải nh ận ph ần qu ả báo. Bây gi ờ còn than th ở n ỗi gì? ( Đứng m ột ch ỗ, nhìn tr ừng tr ừng vào t ấm áo l ụa t ượng tr ưng cho Aoi đang n ằm trên gi ường b ệnh ). H ận lòng ta muôn thu ở quy ết không tan! H ận lòng ta muôn thu ở quy ết không tan! ( Lại làm động tác shiori ).

Trong khi ban h ợp x ướng jiutai hát hai bài, vai shite là Rokujô I đứng d ậy, ti ến v ề phía t ấm áo r ồi đánh vào nó). Theo ti ếng hát kakeai (hát đố i đáp) c ủa jiutai, shite múa. Lúc bài hát ch ấm d ứt, shite n ắm l ấy t ấm áo trùm lên đầu mình r ồi đi v ề ch ỗ ng ồi của ng ười ph ụ trách đạ o c ụ (kôkenza) ở góc trái sân kh ấu nhìn t ừ chính di ện. (Vì lòng hận thù dâng cao, h ồn oán c ủa Rokujô không c ầm lòng được m ới đánh vào t ấm áo tượng tr ưng cho Aoi. Đối v ới nàng, n ếu Aoi s ống thì hãy còn được chung s ống v ới Genji và nh ư th ế h ận tình c ủa nàng s ẽ không tan nên nàng leo lên trên chi ếc xe gãy, mang theo c ả Aoi ra đi).

Rokujô I:

(Nhìn v ề h ướng shitetsure t ức cô đồ ng ) Chao ôi, c ăm t ức quá đi thôi. Bây gi ờ ta ph ải đánh con đàn bà này m ột tr ận cho b ỏ ghét!

Cô đồng Teruhi ( nói thay th ị n ữ) 38 :

(Nhìn th ẳng vào m ặt shite Rokujô ) Sao ng ười làm chi điều x ấu h ỗ . Đị a v ị ch ủ nhân ph ủ đệ đường s ố sáu, nguyên chính phi c ủa đông cung, ngôi cao quí nh ư th ế mà l ại gi ỡ trò con nhà th ường dân, v ợ c ả hành v ợ bé. Trông có được không? Dám xin l ệnh bà ngh ĩ lại!

Rokujô I:

(Đứng m ột ch ỗ, h ướng v ề phía shitetsure ) Ng ươ i mu ốn ngh ĩ th ế nào, ta c ũng m ặc. ( Vẫn đứng ). Gi ờ mà không đánh nó thì lòng ta ch ưa th ỏa. Đế n bên g ối mà đánh cho này, đánh này ( Nói xong, ti ến l ại ch ỗ đầ u n ằm, h ơi quì xu ống và đánh xu ống chi ếc áo b ằng lá qu ạt đế n thành ti ếng phành ph ạch ).

Cô đồng Teruhi ( nói thay th ị n ữ):

37 - Lá s ắn (kuzu no ha) ngoài đồng khi b ị gió th ổi l ật ng ược thì l ộ m ặt sau hay bên trong (ura) màu bạc tr ắng ra. Ng ười Nh ật liên t ưởng ura v ới urami là lòng oán h ận, v ốn c ũng là th ứ không ai để l ộ ra bên ngoài. Armel Godel và Kano Koichi d ẫn th ơ c ủa Taira no Sadafun (Bình, Trinh V ăn, ? - 923) trong Kokinshuu (bài 823, Aki kaze no / fuki uragaesu/ kuzu no ha no / ura mi te mo nao / urameshiki kana) trong đó ng ười con gái h ận ng ười tình đã chán chê (aki ru) nàng b ỏ đi nh ư tr ận gió thu (aki kaze) l ật ng ược m ặt sau (ura ) lá s ắn và ph ơi bày lòng oán h ận (ura mi).

38 - Nh ững ch ỗ “nói thay cho th ị n ữ” d ường nh ư đến t ừ quá trình bi ến th ể t ừ tu ồng g ốc. Tr ước kia có l ẽ có vai shitetsure là th ị n ữ nh ưng nay b ị ng ười c ải biên c ắt b ớt và cho nh ập làm m ột v ới vai cô đồ ng Teruhi.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 12 Nh ư th ế đã đủ r ồi. ( shitetsure đứng lên, ti ến đế n g ần Rokujô ). N ếu làm quá, mai sau l ệnh bà lại ph ải ch ịu qu ả báo đấ y! 39

Rokujô I:

Này Aoi, qu ả báo ng ươ i nh ận l ảnh hôm nay là k ết qu ả nh ững hành vi trong quá kh ứ khi ng ươ i gieo m ối h ận cho ta! ( Đi v ề phía góc vuông jôza phía trái sân kh ấu)

Cô đồng Teruhi ( nói thay th ị n ữ):

Gi ận h ờn gì mà c ứ h ừng h ực nh ư l ửa!

Rokujô I:

Vì trong ta, ng ọn l ửa h ờn đang thiêu đốt châu thân 40 .( Nhìn tr ừng tr ừng vào chi ếc áo l ụa tượng tr ưng cho Aoi )

Cô đồng Teruhi ( nói thay th ị n ữ):

Gi ờ đây ng ười hi ểu ra r ồi ?

Rokujô I:

Ta đã hi ểu ch ứ sao không hi ểu. ( Vẫn nhìn tr ừng tr ừng vào chi ếc áo l ụa)

Hợp x ướng ( nói v ề Rokujô ) :

Hận thù c ủa nàng (Rokujô) đã xâm nh ập vào h ồn công n ươ ng Aoi. H ận thù c ủa nàng đã xâm nh ập vào h ồn công n ươ ng Aoi. ( Lúc đó, shitetsure ng ồi xu ống còn shite thì d ậm chân và đư a tay lên qu ệt n ước m ắt) . M ối h ận c ủa nàng (Rokujô) sâu xa đến n ỗi trên gi ường b ệnh công n ươ ng Aoi ph ải kh ổ đau than khóc ( shite ti ến ra phía tr ước). Than khóc m ặc lòng, nếu nàng để công n ươ ng h ồi ph ục ( shite nhìn tr ừng tr ừng chi ếc áo ), e bà ta l ại s ẽ có d ịp quay v ề, mãi mãi sánh đôi v ới Hoàng t ử Genji ( shite xoè qu ạt, đưa lên kh ỏi đầ u, m ắt v ẫn không r ời chi ếc áo ), con ng ười t ỏa ánh sáng h ơn bi ết bao l ần l ửa đom đóm ánh bên b ờ ao tối 41 ( shite đư a m ắt nhìn xu ống th ấp, đi th ụt lùi vài b ước).

Rokujô I:

39 - Chính ra trong nguyên v ăn là m ột hình th ức nói bóng gió “ đánh đầ u ng ười mình s ẽ b ị đau chân”.

40 - Ch ữ trong Đạ i Trang Nghiêm Lu ận: Thân nh ư can tân, sân khu ể nh ư h ỏa, v ị n ăng thiêu tha, tiên t ự thiêu thân” (Thân mình ch ẳng khác m ớ c ủi khô hanh, c ơn gi ận d ữ n ổi lên nh ư l ửa, có th ể đố t cháy ng ười khác nh ưng tr ước đó là đốt chính mình).

41 - Ý th ơ H ứa H ồn đờ i Đường chép l ại trong Wakan Rôeishuu: Kiêm gia th ủy ám tri hu ỳnh d ạ, D ươ ng li ễu phong cao t ống nh ạn thu. Câu trên có ngh ĩa là “Khi ở bên b ờ n ước lau s ậy trong đêm t ối t ăm m ới bi ết là l ửa đom đóm sáng”. Có l ẽ mu ốn so sánh c ảnh s ống bên c ạnh Genji Hikaru (có ngh ĩa là ánh sáng) và cu ộc s ống t ối t ăm vì thi ếu chàng? C ũng nh ằm g ợi s ự liên t ưởng c ủa khán gi ả đế n ch ươ ng 25 Hotaru ( Đom đóm) trong Truy ện Genji.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 13 Trong khi đó đời ta vùi chôn trong đám c ỏ b ồng 42 .

Hợp x ướng (nói thay Rokujô) :

Ngh ĩ mình nay không làm sao tr ở l ại th ời ch ưa bi ết đế n chàng Genji và ph ải tan bi ến đi nh ư gi ọt s ươ ng khô đọng trên lá c ỏ b ồng 43 , thì làm sao ch ẳng c ăm h ận cho được (xoay vòng vòng ti ến v ề phía đặ t giàn tr ống daishômae ). Dù là trong gi ấc m ộng ( dậm chân theo nh ịp phách ), còn mong gì s ống bên c ạnh ng ười x ưa! ( ti ến ra tr ước m ặt sân kh ấu) Chuy ện đã qua lâu r ồi mà sao lòng còn t ưởng nh ớ khôn nguôi. Soi t ấm kính trong v ắt kia ( nhìn ch ầm ch ập t ấm áo ) mà h ỗ th ẹn cho hình ảnh nh ững k ỷ ni ệm phai tàn ( gục đầ u xu ống ) 44 . Ta hãy kéo Aoi lên chi ếc xe gãy ta đang d ựng đầ u gi ường ( lại nhìn ch ầm ch ập t ấm áo ) và lén bắt bà ấy đi theo. Hãy l ẳng l ặng đem đi không cho ai hay bi ết ( cúi xu ống, trùm áo lên và cúi g ầm m ặt đi v ề ch ỗ ng ười lo đạo c ụ).

Đến đây là đoạn ngh ỉ (ai) gi ữa hai màn. Wakitsure ( đình th ần) g ọi vai ai (tùy tùng c ủa đình th ần) ra và ra l ệnh ( đi tìm pháp s ư Yokawa, ng ười cao tay ấn h ơn cô đồng Teruhi vì bà ta đã th ất b ại tr ước h ồn oán c ủa Rokujô). Vai ai đi đế n phía cây tùng th ứ nh ất (the first pine, ichi no matsu) ở trên c ầu hay hashigakari (bridgeway, đường t ừ bên trái h ướng ra sân kh ấu) g ọi waki ra. Waki ti ến ra ch ỗ cây tùng th ứ ba t ức san no matsu (the third pine), n ằm g ần màn (agemaku hay curtain) bu ồng trò (mirror room, kagami no ma) và xa sân kh ấu nh ất v ề phía trái chính di ện. Sau khi v ấn đáp v ới ai, waki b ước vào sân kh ấu.Ai đế n báo tin cho wakitsure ( đình th ần) là waki (Pháp s ư ở Yokawa) đã đến, xong, rút lui kh ỏi sân kh ấu. Waki đứ ng ở khung vuông jôza ở góc trái, đối đáp v ới wakitsure ( đình th ần) đang đứ ng tr ước ban h ợp x ướng (jiutaimae). Sau đó waki đến quì xu ống tr ước giàn tr ống, ch ỉa lá qu ạt vào ng ực mình và chu ẩn b ị tụng kinh. Wakitsure ng ồi tr ước ch ỗ ng ười th ổi đị ch (fuezamae).

Đình th ần:

Có đứa nào không đấy?

Tùy tùng ( ra tr ước giàn tr ống daishômae, quì xu ống th ưa):

Th ưa ngài d ạy gì

Đình th ần:

Mi lên ng ọn Hieizan đế n chùa Yokawa th ỉnh v ị pháp s ư 45 cho ta th ật g ấp để ngài đến làm phù phép ch ữa b ệnh n ươ ng n ươ ng 46 .

42 - K ết n ối v ới đề tài c ủa ch ươ ng 15 Yomogiu (C ỏ b ồng, ngãi c ứu) trong Truy ện Genji.

43 - Kh ởi đi t ừ m ột câu th ơ c ủa Fujiwara no Yoshitsune ( Đằ ng Nguyên L ươ ng Kinh, 1169-1206) trong Akishino Gesseishuu (Thu Điều Nguy ệt Thanh T ập (1204): Yomogiu no / sueha no tsuyu no / kiekaeri / nao kono yo ni / to matan mono ka wa / . Ý nói gi ọt s ươ ng đã tan bi ến trên ng ọn c ỏ b ồng, hóa thân r ồi mà nay còn tr ở l ại trên đời này là để đợ i ch ờ gì.

44 - Ở đây, có tr ường phái di ễn xu ất bi ểu l ộ s ự h ỗ th ẹn b ằng cách l ấy qu ạt che m ặt hay v ứt qu ạt đi.

45 - Nhân v ật h ư c ấu không có trong Truy ện Genji.

46 - Dùng pháp thu ật M ật Giáo nh ư b ắt ấn quy ết đà-la-ni.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 14

Tùy tùng:

Xin tuân l ệnh!

(Nói xong b ước ra ngoài đến khung vuông jôza bên trái sân kh ấu)

Tùy tùng:

Kh ổ ơi là kh ổ. Tôi nghe nói công n ươ ng Aoi b ị ma ám t ưởng là đã đỡ ra, ai ng ờ càng ngày càng n ặng. Ph ải đi g ấp đế n chùa Yokawa th ỉnh pháp s ư ngay m ới được.

Tùy tùng ( đứng ở cây tùng th ứ nh ất, nhìn vào bu ồng trò h ỏi):

Th ưa ch ẳng hay v ị nào đang ở bên trong đó v ậy?

Pháp s ư Yokawa ( ở v ị trí cây tùng th ứ ba nhìn ra chính di ện sân kh ấu):

Ng ười mà ngoài c ửa s ổ thì c ửu th ức 47 phân minh, tâm h ồn thanh t ĩnh, trên sàng bí mật luy ện th ập th ừa 48 quán pháp, dùng phép tam m ật 49 để h ợp nh ất m ọi ni ệm v ới ch ư Ph ật . Ch ứ ai đang h ỏi th ăm ta đó v ậy?

Tùy tùng ( hướng v ề phía pháp s ư):

Tôi là ng ười quan đạ i th ần 50 sai đến.

Pháp s ư Yokawa

Th ế ngài sai ng ươ i có vi ệc chi nào?

Tùy tùng:

Th ưa Công n ươ ng Aoi đang bị ma ám, b ệnh tình càng ngày càng tr ầm tr ọng, kh ổ s ở không sao ch ịu n ổi. V ậy xin th ỉnh ngài đến ngay và dùng pháp thu ật để c ứu l ấy n ươ ng nươ ng.

Pháp s ư Yokawa:

47 - C ửu th ức: nhãn th ức, nh ĩ th ức, t ỵ th ức, thi ệt th ức, thân th ức, ý th ức, m ạt na th ức, a l ại da th ức, a ma la th ức. Ý nói có cái tâm phân bi ệt được m ọi s ự, gi ống nh ư cánh c ửa m ở toang.

48 - M ười quán pháp: quán b ất tư nghì c ảnh, phát chân chính b ồ đề tâm, thi ện x ảo an tâm, phá pháp bi ến, th ức thông t ắc, đạ o ph ẩm điều thích, tr ợ đạ o đố i tr ị, tri th ứ v ị, n ăng an nh ẫn,vô pháp ái. T ức là 10 phép để nh ập Ni ết Bàn.

49 - Mi ệng t ụng chân ngôn (kh ẩu m ật), tâm quán b ản tôn (ý m ật), tay b ắt ấn t ướng (thân m ật). Ba hành động này g ọi là tam m ật.

50 - Ý nói quan T ả th ừa t ướng (Sadaijin), b ố c ủa Aoi, ch ứ không ph ải đình th ần.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 15 Hi ện nay ta đang b ận luy ện m ột pháp thu ật đặ c bi ệt nh ưng n ếu đạ i th ần đã có lòng mời nh ư th ế thì ta s ẽ đi thôi. Ng ươ i hãy v ề tr ước báo tin đi.

Tùy tùng:

Th ế thì xin phép th ầy cho tôi v ề th ưa tr ước.

Tùy tùng:

Th ưa ti ểu th ần đã th ỉnh được pháp s ư đến n ơi.

Đình th ần:

Th ế là t ốt l ắm.

Pháp s ư Yokawa:

Tôi đang luy ện phép d ở dang nh ưng nghe đại nhân cho g ọi nên xin đến h ầu ngay.

Đình th ần:

Đêm hôm nh ư th ế mà nhà th ầy c ũng ch ịu khó c ất công đế n. H ạ quan xin cám ơn.

Pháp s ư Yokawa:

Dám xin đại nhân cho bi ết con b ệnh hi ện đang ở đâu?

Đình th ần ( hướng v ề t ấm áo l ụa t ượng tr ưng cho Aoi ):

Ở n ơi đây. Th ầy hãy xem b ệnh tr ạng đã đến đâu.

Pháp s ư Yokawa ( nhìn v ề khía t ấm áo ):

Đây là tri ệu ch ứng c ủa ng ười b ị tà khí bên ngo ải xâm nh ập. Hãy để b ần đạ o th ử m ột phép xem sao.

Đình th ần:

Th ầy ra tay nhanh cho.

Pháp s ư Yokawa:

Xin tuân l ệnh.

Pháp s ư ra sức kh ấn kh ứa. H ồn oán l ại hi ện ra nh ưng trong hình d ạng ác qu ỉ và đuổi rượt pháp s ư. Pháp s ư bèn kh ấn nguy ện Ng ũ Đạ i Tôn Minh V ươ ng, r ốt c ục hàng ph ục được ác qu ỉ. Trong ph ần này, tr ước tiên vai waki t ức pháp s ư theo ti ếng nh ạc hayashi bước ra gi ữa sân kh ấu. Vai atojite (shite màn th ứ hai) là Rokujô II choàng áo g ấm đẹp đế n n ằm ph ủ ph ục bên ch ỗ khung vuông jôza. Pháp s ư l ần tràng h ạt và đọc kinh thì Rokujô II vùng đứng lên, vung đả tr ượng (uchizue) đấ u nhau v ới pháp s ư. R ốt c ục

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 16 tr ước uy l ực Th ần Ph ật, b ị pháp s ư hàng ph ục, Rokujô lui v ề ng ồi yên m ột ch ỗ ở khung vuông jôza sau khi đã ném g ậy đi.

Ph ần này có Notto (chúc t ừ, nguyên là ch ữ Norito đọ c rút ng ắn l ại), v ới m ục đích ca tụng th ần linh, v ới âm nh ạc hayashi m ở đầ u cho l ời kh ấn nguy ện c ủa t ăng l ữ, pháp sư.

Pháp s ư Yokawa:

Ta là k ẻ hành gi ả dùng pháp thu ật để c ứu ng ười, theo g ươ ng c ủa ngài En no Ozuno 51 ngày tr ước. X ưa ngài tu trên hai đỉnh Ômine và Kasuragi 52 vì xem đó nh ư Thai T ạng Gi ới và Kim C ươ ng Gi ới 53 , c ũng là hai b ộ ph ận c ủa m ột v ật đồ ng nh ất.Lúc đó ngài đã quét s ạch s ươ ng bám đầy nh ư b ảy lo ại châu báu 54 trên t ấm áo mình. Áo ngài m ặc là t ấm cà sa c ủa lòng nh ẫn nh ục 55 có th ể đẩ y lui m ọi v ật không thanh t ịnh. V ừa l ần tràng h ạt b ằng g ỗ t ử đàn kêu lách cách, ngài không h ề ng ơi đọc k ệ.

Pháp s ư Yokawa ( hướng v ề phía Rokujô ):

Hàng Tam Th ế Minh V ươ ng tr ấn ph ươ ng đông 56 , mamakusa mandabasarada 57 ! (Rokujô n ằm ph ục xu ống )

Kh ấn (inori) : Theo nh ịp âm nh ạc hayashi, pháp s ư kh ấn kh ứa. Rokujô II vung cây đả tr ượng ch ạy theo r ượt pháp s ư. Pháp s ư v ừa kh ấn v ừa th ối lui.

Rokujô II:

(Quì tr ước t ấm áo t ượng tr ưng cho Aoi ) Này, th ầy tu kia, hãy cút ngay. (tay vung cây đả tr ượng ) Không cút đi, đừng trách ta độ c ác.

51 - En no Ozuno còn được g ọi là En no Gyoja, m ột nhà tu hành có pháp thu ật s ống vào th ời Nara, dưới tri ều Thiên hoàng Mommu (V ăn V ũ, tr ị vì 697-707). Ông là t ổ c ủa nh ững pháp s ư g ọi là yamabushi, s ống cô độ c và luy ện phép trên núi.

52 - En no Ozuno tu kh ổ h ạnh trên ng ọn Kasuragi ở Yamato, sau v ề vùng Yoshino khai s ơn ở các đỉ nh Ômine và Konpusen.

53 - Trong t ư t ưởng M ật Tông, Thai T ạng Gi ới t ựng tr ưng cho lòng s ự t ừ bi thâm sâu và Kim C ươ ng Gi ới t ượng tr ưng cho tri đức kiên c ố, c ả hai h ợp nhau l ại thành “thai kim h ổn h ợp”, cái đích ng ười tu hành tìm t ới.

54 - Th ất b ảo: kim, ngân, l ưu ly, mã não, pha lê, xà c ừ, san hô.

55 - S ự ch ịu đự ng, nh ẫn n ại, dù b ị đày đọa, b ức bách v ẫn không ph ản ứng l ại. T ấm áo cà sa c ủa lòng nh ẫn nh ục dùng để gi ữ mình, tránh được m ọi th ứ hãm h ại đế n t ừ bên ngoài. Kinh Pháp Hoa, ph ẩm Pháp s ư, có câu: Nh ư Lai chi y, nhu hòa nh ẫn nh ục chi tâm.

56 - M ột trong 5 đạ i tôn v ươ ng c ủa M ật giáo, gi ữ cõi đông ph ươ ng, để hàng ph ục tam độ c là tham, sân, si. Có b ốn m ặt và tám tay màu xanh

57 - Th ần chú kêu g ọi B ất Độ ng Tôn Minh V ươ ng đến c ứu giúp khi b ị l ửa cháy hay c ầu xin cho m ột nguy ện v ọng được thành t ựu.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 17 (Mắt tr ừng tr ừng nhìn t ấm áo )

Pháp s ư Yokawa:

Dù nhà ng ươ i là qu ỉ d ữ đế n m ức nào ( Rokujô II đứng d ậy), k ẻ tu hành này hãy còn nhi ều pháp thu ật cao h ơn ( Rokujô II đi vòng vòng đến tr ước giàn tr ống ).

Ta s ẽ ti ếp t ục l ần tràng h ạt ( pháp s ư đứng lên, ti ến v ề phía Rokujô II và ti ếp t ục kh ấn kh ứa).

Hợp x ướng ( hát l ời pháp s ư):

(Rokujô nâng g ậy b ằng hai tay ) Giáng 58 TamTh ế Minh V ươ ng tr ấn ph ươ ng đông! Giáng Tam Th ế Minh V ươ ng tr ấn ph ươ ng đông! ( Rokujô d ậm chân theo nh ịp phách )

Quân Xá L ợi Minh V ươ ng tr ấn ph ươ ng nam! ( Rokujô ch ỉ tay v ề phía c ầu bên trái sân kh ấu) Đại Uy Đứ c Minh V ưong tr ấn ph ươ ng tây! (Rokujô h ướng v ề phía ban h ợp x ướng ) Kim C ươ ng tr ấn ph ươ ng b ắc! ( Rokujô đi vòng đến tr ước giàn tr ống ) Dạ Xoa Minh V ươ ng! ( Rokujô v ề chính gi ữa sân kh ấu) Đại Thánh tr ấn trung ươ ng! 59 ( Rokujô b ước theo m ột vòng nh ỏ, chìa cây đả tr ượng trên tay ra phía tr ước). Bất Độ ng Minh V ươ ng, mamakusa mandabasarada! ( Rokujô d ậm chân theo nh ịp phách ) Sendamakaroshana ( Rokujô quay vào trong m ột góc (sumi), phía trái, tr ước sân kh ấu) sowatayauntarasendakanman! ( Rokujô vung đả tr ượng tr ước pháp s ư, l ại đế n bên t ấm áo, quì xu ống r ồi l ại đứ ng lên ). Thính ngã thuy ết gi ả đắ c trí tu ệ ( Rokujô d ươ ng g ậy ch ực đánh pháp s ư), tri ngã tâm gi ả t ức thân thành Ph ật! 60 ( Rokujô th ụt lui v ề ch ỗ jôza t ức khung vuông bên trái bên trong sân kh ấu và ng ồi yên ).

Rokujô II:

Ối chao ôi, bát nhã thanh 61 ( pháp s ư ng ồi ở gi ữa sân kh ấu, nhìn th ẳng m ặt Rokujô ) kia, ấy là ti ếng nói c ủa ch ư Ph ật, m ạnh kinh kh ủng th ật!

Hợp x ướng ( lời Rokujô ):

Này oan h ồn (Rokujô nhìn th ẳng pháp s ư), ng ươ i ph ải ng ừng l ại ở đây thôi. V ề sau, không được đế n tác quái n ữa nghe! ( Rokujô c ầm qu ạt lên )

58 - Giáng còn có m ột âm khác là Hàng nh ư hàng ph ục.

59 - G ọi là Ng ũ Đạ i Tôn Minh V ươ ng, đều là tên ch ư th ần trong h ệ th ống Th ần Ph ật h ợp nh ất c ủa ng ười Nh ật để d ễ ti ếp thu Ph ật giáo vào n ước mình. Các v ị th ần này tr ấn gi ữ m ọi ph ươ ng h ướng, th ường có t ướng m ạo d ữ d ằn, tay mang v ũ khí (ki ếm kích, cung, đao, l ửa) và pháp c ụ ( ấn, vòng, chuông, giây để c ột), giúp chúng sinh gi ải t ỏa nh ững phi ền não c ủa mình hi ện ra d ưới hình ảnh độ c xà, ác long.

60 - L ời nguy ện c ứu đờ i c ủa B ất Độ ng Minh V ươ ng (2 điều n ằm trong 4 điều): Ai nghe l ời ta thuy ết pháp s ẽ đạ t được cõi đại trí tu ệ, ai th ấu được lòng ta thì t ức kh ắc thành Ph ật.

61 - D ịch t ừ ti ếng Ph ạn. Ý nói l ời c ủa chân lý.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 18 Lúc đó, pháp s ư ti ếp t ục đọ c k ệ làm cho lòng c ủa oan h ồn l ắng d ịu và h ồn tìm được sự an ủi. B ồ Tát c ũng hi ện ra c ứu độ , h ồn oan được thành Ph ật.

Hợp x ướng ( hát kiri t ức là bài để k ết thúc ):

Lời c ủa nhà tu khi ni ệm tên B ất Độ ng Minh V ươ ng và ch ư th ần ( Rokujô đứng lên, pháp sư c ũng đứ ng lên và đi v ề utaiza n ơi có ban h ợp x ướng và ng ồi xu ống ) đã đi th ẳng vào lòng ác qu ỉ, hi ện thân c ủa Công n ươ ng Rokujô. Nàng đã được B ồ Tát c ứu độ . V ị B ồ Tát ấy cũng đã hi ện ra đây v ới hình dáng đầy lòng t ừ bi và s ự nh ẫn nh ục. Ngài đã giúp cho nàng quên h ết m ọi oán h ờn x ưa c ũ ( Rokujô xòe cánh qu ạt làm động tác yuuken 62 ) và đư a nàng v ề cõi phúc c ủa nh ững ng ười được hoá thân thành Ph ật ( Rokujô ch ắp tay và nhìn v ề chính di ện sân kh ấu). Th ật là vi ệc vui m ừng nào có chi h ơn

(K ết thúc v ở)

Mặt n ạ qu ỉ (cho vai công n ươ ng Rokujô II)

62 - Động tác xòe qu ạt và đư a v ề phía ng ực mình t ừ trên xu ống d ưới để bi ểu l ộ ni ềm vui hay s ự h ứng ph ấn. C ũng được áp d ụng trong Kabuki.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 19 Ph ần II: Aoi no Ue c ận đạ i theo Mishima:

Mishima Yukio (1956), 31 tu ổi, đã vi ết xong Aoi no Ue

1-Dẫn nh ập:

Nô có m ột l ịch s ử lâu dài. Ti ền thân c ủa nó, sarugaku (viên nh ạc, hình th ức tu ồng ch ủ yếu d ựa vào trò nh ại ng ười khác và t ạp ngh ệ khéo tay) đã được nh ắc đế n trong cu ốn Nihon Shoki (Nh ật B ản Th ư K ỷ, 720), b ộ c ổ s ử c ủa Nh ật B ản, nhân khi có bu ổi di ễn tu ồng vào d ịp l ễ cúng d ường đứ c Ph ật c ủa Thái t ử nhi ếp chính Shôtoku vào n ăm 603 dưới đờ i N ữ thiên hoàng Suiko. Nô đã có nh ững gi ờ phút quang vinh d ưới th ời M ạc ph ủ Muromachi (1363-1573) v ới các nhà b ảo tr ợ yêu sân kh ấu là nh ững Shôgun h ọ Ashikaga yêu ngh ệ thu ật và v ăn hóa nh ư Yoshimitsu (1358-1408), Yoshimochi (1386- 1428). Đó c ũng là lúc mà hai nhân tài ki ệt xu ất c ủa Nô, cha con so ạn gi ả Kan.ami (còn đọc là Ka.nami, 1333-1384) và Zeami (1363?-1443) xu ất hi ện. Th ế r ồi d ưới th ời Tokugawa (1602-1868), Nô đã tr ở thành ngh ệ thu ật chính th ức c ủa m ạc ph ủ. Nó được gọi m ột cách tr ịnh tr ọng là O-nô (o là m ột tính t ừ để trang tr ọng hóa danh t ừ theo sau nó), l ớp lang trình di ễn được g ọi là O-nô-gumi, các di ễn viên là O-nô-yakusha, sân kh ấu là O-nô-butai. Cu ộc trình di ễn đầ u n ăm, Utai-zome, có m ột ý ngh ĩa nghi th ức quan tr ọng đố i v ới chính quy ền.

Th ế nh ưng cùng v ới cu ộc Minh Tr ị Duy Tân và s ự s ụp đổ c ủa M ạc ph ủ. Các kép Nô mất m ối theo ch ủ v ề s ống âm th ầm ở Shizuoka, lãnh địa c ũ c ủa dòng h ọ Tokugawa. Nô b ị r ơi vào quên lãng và đứng tr ước nguy c ơ di ệt vong. May là có nh ững ng ười đi sứ n ước ngoài được chính ph ủ bên đó ti ếp tân, cho xem sân kh ấu c ổ điển Tây Ph ươ ng, khi tr ở v ề đã khuyên chính ph ủ Minh Tr ị nên b ảo t ồn Nô để gi ới thi ệu v ăn hóa n ước nhà m ỗi khi ti ếp đón khách kh ứa ngo ại qu ốc. D. Keene cho bi ết T ổng th ống M ỹ Ulysses S. Grant đã th ưởng th ức m ột bu ổi trình di ễn Nô vào n ăm 1879 nhân chuy ến công du đư a ông đến th ủ đô Nh ật B ản. Ngoài ra c ũng là nh ờ có nh ững ngh ệ nhân đầ y nhi ệt huy ết nh ư Umekawa Minoru đã chi ến đấ u để xây d ựng l ại truy ền th ống Nô. Ezra Pound k ể r ằng: “Umekawa t ừng sống c ảnh khó kh ăn, ch ỗ ở là c ăn nhà nh ỏ trong một con ph ố nghèo, bán qu ần áo để mua m ặt n ạ và y trang t ừ nh ững r ạp b ị phá s ản, nhi ều khi ăn cháo thay c ơm”.

Tất c ả đòi h ỏi m ột s ự đổ i m ới k ể c ả tu ồng tích vì th ời đạ i đã đổi thay. Sau 1868, ng ười ta ch ỉ chu ộng nh ững gì c ủa Tây Ph ươ ng. Thay vì đi xem Nô, gi ới th ượng l ưu th ời đó ch ỉ - theo cách nói c ủa D. Keene - đến tòa nhà Rokumeikan, n ơi gi ới th ượng l ưu đi

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 20 lại, để làm quen v ới mu ỗng n ĩa và h ọc nh ảy waltz. N ếu Nô có s ống sót thì ch ỉ đáng được đem vào vi ện b ảo tàng. Sau khi b ị l ợi d ụng trong th ời chi ến (s ở v ăn hóa th ời quân phi ệt đã cho vi ết m ột v ở Nô v ề đị nh m ệnh bi tráng c ủa m ột chi ếc tàu ng ầm để vinh danh quân đội) và m ất đi nh ững nét đẹ p trong ngôn ng ữ c ũng nh ư không khí c ủa Nô truy ền th ống. Nô h ầu nh ư b ị qu ần chúng b ỏ r ơi. Chính lúc đó, m ột nhà v ăn tôn tr ọng truy ền th ống và yêu m ến ngh ệ thu ật c ổ điển là Mishima Yukio (1925-1970) đã th ử vi ết nh ững v ở Nô c ận đạ i hòng làm s ống l ại m ột m ảng ngh ệ thu ật quí giá, tuy v ẫn gi ữ nh ững y ếu tính c ủa Nô (tính t ượng tr ưng, tính giàu ẩn d ụ...) nh ưng v ới m ột hình th ức thích h ợp h ơn v ới ng ười đươ ng th ời (d ĩ nhiên trong Nô c ủa Mishima không có ban h ợp x ướng, y trang s ặc s ỡ hay m ặt n ạ).

Tuy là m ột hình th ức sân kh ấu c ổ điển b ắt đầ u t ừ th ế k ỷ th ứ 7 và đạt đế n đỉ nh cao ở th ế k ỷ 14 t ại Nh ật B ản, Nô đã có nh ững đặ c tính m ới m ẻ đế n không ng ờ. Ngoài tính cách qui ước và t ượng tr ưng cao độ mà hát b ộ và các hình th ức tu ồng c ổ điển khác không th ể sánh k ịp, nó còn là m ột sân kh ấu h ầu nh ư độc di ễn (one-man-show), trong đó ng ười k ể chuy ện (shite) th ủ m ột l ượt r ất nhi ều vai khác nhau cùng m ột lúc nh ư có kh ả n ăng phân thân. Đó là ch ưa k ể tính “h ồi t ưởng” (retrospection) giúp cho k ịch b ản Nô không c ần ph ải đi theo tu ần t ự th ời gian t ừ quá kh ứ đế n hi ện t ại hay ph ải gi ữ lu ật tam nh ất c ủa sân kh ấu. Nó có th ể t ừ hi ện t ại đi tr ở ng ược lên quá kh ứ để sau đó l ại quay v ề v ới hi ện t ại, ho ặc chuy ển đổ i v ị trí đị a lý c ủa câu chuy ện, nh ư th ủ pháp flasback th ấy trong Citizen Kane c ủa Orson Welles mà gi ới điện ảnh th ế k ỷ 20 xem nh ư là m ột sáng ki ến tân k ỳ. Nh ững đặ c tính trên là l ợi th ế đố i v ới Mishima khi ông lấy c ảm h ứng t ừ Nô c ổ điển để so ạn Nô c ận đạ i.

Mishima t ừng phóng tác các tác ph ẩm c ổ điển ngo ại qu ốc ra ti ếng Nh ật. Shiosai (Xôn xao ti ếng sóng) c ủa ông d ựa vào tác ph ẩm c ổ điển Hy L ạp Daphnis và Chloe, Suzakuke no metsubô (S ự di ệt vong c ủa dòng h ọ Suzaku) d ựa lên Heracles c ủa Euripidês. M ột cu ốn ti ểu thuy ết khác đã dùng ch ất li ệu c ủa Maupassant trong La Maison Tellier, m ột v ở k ịch l ại m ượn ch ủ để Dì gh ẻ Phèdre c ủa Racine (v ốn có ngu ồn cội xa h ơn v ới Phedra c ủa Euripidês và Sénèque). Do đó, ông không g ặp m ấy khó kh ăn khi làm công vi ệc phóng tác Nô c ổ điển. N ăm 1950, m ới 25 tu ổi (sinh n ăm 1925), ông đã b ắt đầ u làm công vi ệc nói trên và đã thành công đư a lên sân kh ấu Tôkyô 5 v ở, trong đó có Aya no tsuzumi (Cái tr ống g ấm, 1955) và Aoi no Ue (Công nươ ng Hoa Quì, 1956). Ba v ở khác s ẽ đế n sau (Dôjôji, Yoroboshi và Yuya), t ổng c ộng 8 t ất c ả, đề u là nh ững giai tác.

Đặc điểm ở đây là Mishima r ất phóng túng trong vi ệc c ấu t ứ và cho bi ết khung c ảnh có th ể thay đổi tùy theo địa điểm trình di ễn và đặc điểm c ủa khán gi ả.

2- Phân ph ối các vai:

Rokujô, Yasuko ng ười yêu c ũ c ủa Hikaru, ph ụ n ữ h ơi l ớn tu ổi. Wakabayashi, Hikaru , t ư ch ức. Aoi, vợ c ủa Hikaru. Nữ khán h ộ

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 21

Anh t ư ch ức Hikari Wakabayashi bên cô tình nhân cũ Rokujô Yasuko

3-Kịch b ản:

Cảnh b ệnh vi ện, đêm đã khá khuya. Bên m ặt sân kh ấu có cánh c ửa s ổ v ới màn c ửa. Trong sâu là cái gi ường, Aoi đang n ằm. Bên trái sân kh ấu có cánh c ửa l ớn.

Hikaru:

(Cô khán h ộ đưa Hikaru vào bên trong. V ẫn mang trên ng ười chi ếc áo đi m ưa, anh đặt túi xách đi đường xu ống. M ột thanh niên h ết s ức điển trai. Th ấp gi ọng h ỏi):

Cô ấy ng ủ ngon đấ y nh ỉ?

Nữ khán h ộ:

Vâng, bà nhà ng ủ ngon l ắm.

Hikaru:

Nếu tôi nói gi ọng bình th ường li ệu có phá gi ấc cô ấy không?

Nữ khán h ộ:

Không đâu ạ. Thu ốc th ấm r ồi, ông nói l ớn m ột chút c ũng ch ả sao.

Hikaru:

(Hikaru đư a m ắt nhìn xu ống khuôn m ặt Aoi).

Cô ấy ng ủ trông bình yên quá.

Nữ khán h ộ:

Bây gi ờ thì ng ủ yên r ồi đấ y!

Hikaru:

Cô b ảo bây gi ờ, ngh ĩa là...?

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 22 Nữ khán h ộ:

Vâng, ch ứ c ứ đế n n ửa đêm thì bà l ại...

Hikaru:

Kh ổ s ở l ắm sao?

Nữ khán h ộ:

Nh ư ch ịu c ực hình, ông ạ!

Hikaru:

Hừmm (Đọc t ấm các cá nhân đề tên h ọ b ệnh nhân treo ở đầ u gi ường). Wakabayashi Aoi. Nh ập vi ện h ồi 9 gi ờ t ối ngày 12 à! Cô khán h ộ có ch ỗ nào cho tôi n ằm t ạm đêm nay ở đây không?

Nữ khán h ộ:

Có ạ! (Ch ỉ v ề phía tay trái) . Phòng sát c ạnh đấ y ông.

Hikaru:

Có ch ăn đệm gì cho tôi không?

Nữ khán h ộ:

Th ưa có ch ứ. Ông mu ốn đi ngh ỉ ngay bây gi ờ?

Hikaru:

Không, ng ồi đây thêm m ột chút đã. ( Kéo chi ếc gh ế ng ồi xu ống và châm điếu thu ốc)....Tôi đang đi xa vì công chuy ện hãng thì nghe ng ười ta báo tin cô ấy ốm. H ỏi ra m ới bi ết không sao c ả. Th ế nh ưng l ạ quá, không có gì ai l ại b ắt nh ập vi ện bao gi ờ, cô nh ỉ!

Nữ khán h ộ:

Th ế bà nhà th ường ngày có hay lên c ơn ki ểu này không ông?

Hikaru:

Ch ả ph ải l ần đầ u đâu cô ạ! Kh ổ cái, tôi đang b ận đi m ột chuy ến áp-phe r ất quan tr ọng. Sáng nay r ốt cu ộc m ới thu x ếp xong chuy ện hãng, v ội vàng ch ạy v ề. Vì ở xa nên mình càng s ốt ru ột.

Dĩ nhiên là th ế, tôi hi ểu.

(Điện tho ại trên bàn có ti ếng chuông reo reng reng)

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 23 Hikaru:

(Hikari th ử đưa ông nghe lên bên tai) Không có ti ếng ai đầ u giây h ết!

Nữ khán h ộ:

Cứ vào kho ảng gi ờ này, hay có ti ếng chuông ki ểu đó!

Hikaru:

Ch ắc máy h ỏng. Th ế nh ưng ở phòng con b ệnh sao l ại đặ t điện tho ại?

Nữ khán hộ:

Dạ ở b ệnh vi ện chúng tôi phòng nào c ũng g ắn điện tho ại ông ạ!

Hikaru:

Cần liên l ạc v ới ng ười b ệnh à?

Nữ khán h ộ:

Th ưa đặt cho b ệnh nhân dùng đấy ch ứ. Chúng tôi không đủ nhân viên nên nh ỡ ng ười bệnh có chuy ện g ấp, g ọi theo đường giây bên trong vi ện thì chúng tôi s ẽ có m ặt ngay. Với l ại khi h ọ c ần sách báo ch ẳng h ạn, có th ể t ự mình liên l ạc v ới hi ệu sách nh ờ mang tới. Đó là đường giây g ọi ra ngoài. G ọi ra ph ải qua t ổng đài, có ba cô thay phiên nhau ph ụ trách h ăm b ốn gi ờ trên h ăm b ốn. Th ế nh ưng đối v ới nh ững b ệnh nhân c ần t ĩnh dưỡng thì chúng tôi tránh chuy ển tin vào.

Hikaru:

Nhà tôi không thu ộc lo ại b ệnh nhân tuy ệt đố i c ần t ĩnh d ưỡng sao h ở cô?

Nữ khán h ộ:

Vâng. Th ế nh ưng lúc nào vào gi ường n ằm xu ống ng ủ bà v ẫn c ứ loay hoay, lúc thì đư a tay đư a chân lên, lúc thì hát h ỏng, có lúc l ại xoay trái xoay ph ải cho nên khó có th ể nói bà thu ộc lo ại ch ịu t ĩnh d ưỡng hoàn toàn.

Hikaru:

(T ức gi ận) Sao cái b ệnh vi ện này l ại...

Nữ khán h ộ:

Bệnh vi ện chúng tôi làm sao có th ể lãnh trách nhi ệm c ả lúc con b ệnh n ằm m ơ h ở ông.

(M ột thoáng im l ặng. N ữ khán h ộ t ỏ v ẻ b ực b ội)

Hikaru:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 24

Có gì làm cô ph ải b ực mình?

Nữ khán h ộ:

Gì thì không bi ết nh ưng ch ắc ch ắn không b ởi vì tôi th ấy ông là ng ưòi h ấp d ẫn đâu.

Hikaru:

(Đành c ười tr ừ). Cái b ệnh vi ện này m ỗi phút càng ly k ỳ.

Nữ khán h ộ:

Th ật tình mà nói thì t ướng ông th ật điển trai, ch ẳng thua gì Genji Hikaru đời x ưa.Th ế nh ưng trong b ệnh vi ện này, khán h ộ chúng tôi đề u đã được hu ấn luy ện r ất nghiêm kh ắc.B ọn chúng tôi ai n ấy đề u được ch ữa tr ị theo ph ươ ng pháp phân tích tâm lý. Hoàn toàn được gi ải phóng kh ỏi m ọi m ặc c ảm v ề tính d ục ( Dang r ộng tay ). T ất t ất! Khi chúng tôi có nhu c ầu gì thì li ền được tho ả mãn đầy đủ ngay. Ở điểm này thì t ừ ông giám đổ c bệnh vi ện cho đế n các bác s ĩ, h ọ đề u th ấu đáo.Khi c ần thi ết thì ra toa cho thu ốc ngay, thu ốc g ọi là Sex đó mà. Hai bên hoàn toàn thông su ốt, ch ẳng h ề có v ấn đề ..

Hikaru:

(Có v ẻ c ảm ph ục) Ôi chà!

Nữ khán h ộ:

Vì v ậy theo tôi, nh ững gi ấc m ộng c ủa bà nhà, t ất c ả đề u do v ấn đề sinh lý c ả đấ y thôi. Không c ần ph ải phân tích tâm lý chi cho t ốn công, b ọn chúng tôi đề u bi ết t ỏng h ết. Kh ỏi c ần ph ải lo n ữa đâu, c ứ cho phân tích tâm lý đi r ồi gi ải phóng cho bà ấy là xong ngay. Cách th ức thì ch ỉ c ần cho bà ấy ng ủ theo ph ươ ng pháp ch ữa b ệnh b ằng gi ấc ng ủ.

Hikaru:

Th ế thì nhà tôi đang được ch ữa tr ị b ằng ph ươ ng pháp cho đi ng ủ đấ y à!

Nữ khán h ộ:

Ph ải! (V ẫn còn b ực b ội) Do đó, theo tôi thì c ả ng ười b ệnh - vô phép mà nói ch ứ - c ả gia đình thân thích c ủa h ọ, ngay c ả khách đế n th ăm, ch ẳng có ai hi ểu được v ấn đề đế n n ơi đến ch ốn. Không ph ải th ế sao ông? Ai mà không b ị con ma tình d ục nó ám ảnh.Ngay cả cái ng ười khách l ạ lùng m ỗi t ối c ứ đế n th ăm b ệnh bà nhà c ũng th ế.

Hikaru:

Mỗi t ối? Ai mà m ỗi t ối đế n th ăm nhà tôi?

Nữ khán h ộ:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 25 Ch ết, v ả cái mi ệng. T ừ h ồi bà nh ập vi ện t ới nay, đêm nào mà ng ười đó ch ẳng đế n. Th ường là đến tr ễ vào kho ảng đêm hôm nh ư th ế này, ch ắc vì không được r ảnh s ớm hơn.Tôi ráng kín ti ếng nh ưng không ng ờ l ại l ỡ bu ột mi ệng.

Hikaru:

Đàn ông con trai à?

Nữ khán h ộ:

Xin ông yên tâm. Đó là m ột bà đứng tu ổi. Đẹ p l ắm c ơ...Ch ắc bà ấy s ắp đế n r ồi đó.M ỗi bận bà ấy t ới thì tôi lúc nào c ũng l ợi d ụng lúc b ả có m ặt để rút lui đi n ằm m ột chút. Với l ại, không hi ểu sao khi ở bên c ạnh b ả, tôi c ứ c ảm th ấy ng ười mình gây gây khó ở làm sao ấy!

Hikaru:

Bà ta hình dáng th ế nào?

Nữ khán h ộ:

Một m ệnh ph ụ giàu sang. Nh ư th ể dân đạ i t ư s ản. Nh ưng coi b ộ h ễ ng ười ta thu ộc gia đình t ư s ản ghê g ớm ch ừng nào thì càng ẩn ức sinh lý ch ừng ấy, ông nh ỉ...Ch ắc b ả s ắp đến đó thôi.( Đi v ề phía tay m ặt, nâng t ấm màn c ửa s ổ để dòm ch ừng) ....Này, ông xem, nhà nào cũng t ắt đèn h ết r ồi.Ch ỉ còn th ấy m ỗi hai dãy đèn đường x ếp thành hàng. Bây gi ờ là lúc tình yêu xu ất hi ện đấ y ông! Yêu nhau, chém gi ết nhau, h ận thù nhau. H ết chi ến tranh ban ngày l ại chi ến tranh ban đêm. Máu càng đổ ra bao nhiêu, càng điên cu ồng chém gi ết lo ạn, không bi ết ng ơi tay. Đêm đến là lúc kèn báo tin khai chi ến vang lên, ng ười đàn bà ph ải đổ máu, ch ết đi r ồi s ống l ại bao l ần. Lúc đó, để được s ống, lúc nào họ c ũng ph ải ch ịu ch ết m ột l ần. Đàn ông hay đàn bà c ũng v ậy, trên v ũ khí c ủa h ọ đã treo s ẳn phù điêu màu đen tang tóc. C ờ c ủa b ọn h ọ lúc nào c ũng tr ắng toát. Th ế nh ưng lá c ờ đó s ẽ b ị d ẫm lên, b ị dày xéo nh ăn nhúm và nhi ều khi còn nhu ốm máu n ữa. Tay tr ống thì đánh ầm vang ti ếng tr ống đạ i. Cái tr ống đạ i c ủa trái tim. Cái tr ống l ớn c ủa danh d ự và ô nh ục. H ọ là nh ững k ẻ s ắp ph ải ch ết, không hi ểu t ại sao l ại có th ể còn th ở ra hít vào m ột cách tho ải mái nh ư th ế. Ho ặc gi ả nh ững con ng ười ấy mu ốn tr ước khi ch ết đi khoe cho ng ười ta th ấy cái mi ệng c ủa v ết th ươ ng trí m ạng c ủa mình. Có ng ười đàn ông ch ết đi mà m ặt cúi g ục trong v ũng bùn. Đó là t ấm huy ch ươ ng dành cho nh ững ng ười còn bi ết nh ục nhã. Ông hãy nhìn xem. N ếu không th ấy được ánh sáng ng ọn đèn thì c ũng là chuy ện đươ ng nhiên.Nh ững gì đang đứng dàn thành hàng cho đến t ận đầ u kia không ph ải là nh ững ngôi nhà mà ch ỉ là m ột vùng m ộ đị a thôi. Và không ph ải v ầng tr ăng kia đang chi ếu l ấp lánh trên nh ững phi ến hoa c ươ ng kia đâu. Đó ch ỉ là nh ững ngôi m ộ đầ y nh ơ b ẩn th ối tha

.... Đem so sánh v ới h ọ thì b ọn chúng tôi là nh ững thiên s ứ đấ y. Th ế gi ới tình yêu và th ời kh ắc tình yêu c ủa chúng tôi là nh ững v ật siêu nhiên. Chúng tôi đôi khi ch ỉ gây ra một vài ph ản ứng hóa h ọc trên gi ường mà thôi.Ph ải chi trên th ế gi ới có được nhi ều bệnh vi ện ki ểu này thì hay bi ết bao nhiêu. Ông giám đốc b ệnh vi ện chúng tôi luôn luôn tuyên b ố nh ư v ậy.

... Ấy, đế n r ồi, đế n r ồi kìa! Lúc nào bà ta c ũng lái chi ếc xe h ơi ấy.M ột chi ếc xe l ớn s ơn

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 26 màu b ạc, phóng nh ư bay đến và đổ x ịch ngay bên b ệnh vi ện. Này, ông xem ( Hikaru ti ến gần cửa s ổ). Bây gi ờ xe bà ấy đang ch ạy trên cây c ầu cao b ắc ngang đường. Lúc nào bà ấy c ũng đế n t ừ h ướng đó. R ồi bà m ới quành l ại ở quãng kia c ơ. ...Thoáng cái, bà đã đến tr ước b ệnh vi ện r ồi. C ửa xe m ở ra kìa. Thôi, tôi xin phép ông để đi ngh ỉ m ột chút.

(Cô khán h ộ t ất t ả r ời c ăn phòng b ằng cánh c ửa bên trái. M ột thoáng im l ặng. Điện tho ại l ại rung lên reng reng r ồi nh ư nh ỏ l ại nh ư líu quíu. M ột thoáng im l ặng. T ừ cánh c ửa bên trái, h ồn oán c ủa Rokujô Yasuko hi ện ra v ới thân xác trong m ột b ộ áo Nh ật c ổ truy ền diêm dúa và mang g ăng tay màu đen ).

Hikaru: À, chào bà Rokujô.

Rôkujô: ...Anh Hikaru, lâu quá h ả anh!

Hikaru: Té ra ng ười khách đế n th ăm con b ệnh lúc n ửa đêm là bà đấy!

Rôkujô: Ai b ảo anh th ế?

Hikaru: ......

Rôkujô: L ại cô khán h ộ ph ải không? Ng ười sao mà bép xép. ...Em đâu có t ới đây để th ăm b ệnh ai. Ch ỉ vì th ấy anh b ận đi xa vì công chuy ện nên m ỗi đêm, thay m ặt anh đem m ột bó hoa đế n cho cô ấy thôi.

Hikaru:

Bó hoa nào?

Rôkujô:

(Chìa bàn tay đang mang g ăng) Anh th ấy có gì trong tay em đâu. Bó hoa này là bó hoa vô hình, anh ơi. Bó hoa c ủa s ự đau kh ổ. Bó hoa này ( làm ra v ẻ nh ư đang c ắm hoa trên ch ỗ đầ u nằm c ủa con b ệnh) , khi em c ắm nó trên đầu n ằm nh ư th ế thì n ụ hoa s ẽ n ở thành nh ững đóa màu tro xám. D ưới cành lá c ủa chúng l ởm ch ởm toàn nh ững cái gai đáng s ợ. T ừ trong hoa ti ết ra m ột mùi h ươ ng khó ch ịu. H ươ ng hoa t ỏa ra kh ắp gian phòng. Anh l ại xem đây này! Ng ười b ệnh nay đã m ất h ết th ần thái bình yên, đôi má run lên vì đầy s ợ hãi ( đư a bàn tay mang g ăng qua l ại nh ư h ơ trên m ặt ng ười b ệnh ). Khuôn m ặt Aoi bây gi ờ đang hãi hùng b ởi vì cô ấy th ấy nh ững điều đó trong m ơ. Cô ta đang nhìn ra g ươ ng m ặt đẹ p đẽ c ủa mình m ỗi khi soi trong kính t ừ tr ước đế n nay, hi ện ra đầ y v ết nh ăn nheo. Và nếu bây gi ờ em đưa bàn tay mình ph ớt nh ẹ vào ch ỗ y ết h ầu c ủa cô ấy ( cho tay ch ạm vào kho ảng y ết h ầu b ệnh nhân ) thì trong chiêm bao, cô ấy s ẽ th ấy c ảnh mình b ị si ết c ổ. M ặt cô ấy s ẽ c ăng ph ồng máu, h ơi th ở ngh ẽn, tay chân run b ần b ật m ột cách kh ổ s ở.

Hikaru:

(L ật đậ t n ắm tay Yasuko đẩ y ra m ột bên) Bà đang định gi ỡ trò gì v ới Aoi đấ y?

Rôkujô:

(Đứng dang ra xa, d ịu gi ọng) Mu ốn cho cô ấy kh ổ ch ơi thôi mà.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 27 Hikaru:

Xin l ỗi bà ch ứ Aoi là v ợ tôi đấ y nhé. Tôi không đờ i nào để cho bà qu ấy phá cô ấy đâu. Bà v ề đi cho!

Rôkujô:

(Càng lúc càng d ịu dàng) Em không v ề.

Hikaru:

Bà th ật là....

Rôkujô:

(Ti ến đế n g ần, n ắm l ấy tay Hikaru m ột cách trìu m ến) Đêm nay em t ới là để g ặp anh đó.

Hikaru:

(V ội h ất ra) Tay gì mà l ạnh nh ư n ước đá.

Rôkujô:

Dĩ nhiên là ph ải th ế thôi. Bên trong máu nó có ch ảy đâu anh.

Hikaru:

Còn cái g ăng tay kia n ữa!

Rôkujô:

Nếu anh ghét đôi g ăng này, em s ẽ c ởi nó ra. Chuy ện d ễ dàng thôi mà. (R ồi v ừa b ước v ừa tháo g ăng tay và đặt nó bên máy điện tho ại) ....Th ật ra em có m ột vi ệc r ất quan tr ọng, ph ải gi ải quy ết b ằng m ọi cách. Vì lý do đó mà em c ất công ch ạy đôn ch ạy đáo t ới đây đêm nay. Ngay gi ữa đêm hôm...( Đư a m ắt nhìn đồng h ồ). Đã quá m ột gi ờ sáng. Khác v ới ban ngày, đêm đến, thân th ể con ng ười ta t ự do. Con ng ười c ũng nh ư m ọi v ật vô tri, t ất c ả đều c ần được ng ủ ngh ỉ.B ức t ường này, cái t ủ này, t ấm kính c ửa s ổ này, cánh c ửa ra vào này, t ất c ả đề u ng ủ. Khi ng ủ nh ư th ế, chúng s ẽ để l ộ đầ y k ẻ h ở v ết n ứt, mu ốn đi xuyên qua chúng c ũng không khó gì. Mu ốn xuyên t ường thì ph ải b ất k ể nó là cái tường. Còn anh có bi ết đêm t ối là gì không ? Đêm t ối là lúc mà m ọi ng ười giao h ảo thân thi ện v ới nhau. Trong lúc ban ngày thì ánh m ặt tr ời và cái bóng ph ải đấ u tranh kình ch ống, ch ứ đế n lúc đêm v ề thì bóng đêm trong nhà và bóng đêm ngoài ng ỏ đề u nắm l ấy tay nhau.B ởi vì chúng ch ỉ là m ột. Không khí ban đêm c ũng tr ở thành k ẻ đồ ng lõa. Ghét nào khác gì yêu, đau kh ổ v ới khoái l ạc c ũng gi ống nhau thôi. M ọi v ật đề u tay b ắt tay trong b ầu không khí ban đêm. Ở gi ữa bóng t ối, k ẻ sát nhân nh ất đị nh c ảm th ấy g ần g ủi h ơn v ới ng ười con gái mà h ắn t ước đoạt m ạng s ống ( cười). Có sao nào, làm gì nhìn em tr ừng tr ừng nh ư th ế! Hay là anh kinh ng ạc khi th ấy em đã bi ến thành một m ụ già c ằn c ỗi?

Hikaru:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 28

Không ph ải bà t ừng h ứa su ốt đờ i s ẽ không tìm g ặp l ại tôi n ữa sao!

Rôkujô:

Em nh ớ hình nh ư lúc ấy anh r ất m ừng khi được nghe em h ứa th ế. Để mà sau đó anh đi cưới Aoi ( hằn h ọc ném m ột cái nhìn v ề phía gi ường ng ười b ệnh) , cái con nh ỏ y ếu ớt èo u ột này. (Ngó mông lung ) R ồi t ừ d ạo ấy đế n nay, có t ối nào em ch ợp m ắt được n ữa đâu. Ng ủ mà c ũng nh ư không, làm gì tròn gi ấc.

Hikaru:

Có ph ải bà đến đây vì hãy còn mu ốn được tôi th ươ ng?

Rôkujô:

Ôi chao, em nào có bi ết vì sao mình l ại đế n đây! Nhi ều lúc em nuôi ý ngh ĩ mu ốn gi ết anh, có l ẽ vì em t ưởng ch ết đi r ồi anh s ẽ bi ết th ươ ng em. Bi ết bao nhiêu tình c ảm ph ức t ạp d ậy lên cùng lúc trong lòng em.Th ật l ạ lùng, làm sao trong th ể xác em, đồ ng một lo ạt l ại có nh ững con ng ười khác nhau nh ư th ế c ư ng ụ.

Hikaru:

Tôi không hi ểu n ổi nh ững gì bà mu ốn bày t ỏ.

Rôkujô:

(Đư a m ặt l ại g ần) Nào, hôn em đi!

Hikaru:

Thôi bà ơi!

Rôkujô:

Hai hàng lông mày đẹp c ủa anh, c ặp m ắt trong xanh kinh kh ủng c ủa anh, cái m ũi l ạnh lùng c ủa anh, đôi.....

Hikaru:

Bà cho tôi xin.

Rôkujô:

..... Đôi môi c ủa anh (Hôn nh ẹ nh ư gió tho ảng)

Hikaru:

(Nh ảy th ối lui) Đã b ảo là tôi xin bà mà!

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 29 Rôkujô:

Em nh ớ lúc mình m ới hôn nhau l ần đầ u, anh c ũng nh ảy lùi nh ư con ho ẳng nh ỏ.

Hikaru:

Có th ế th ật.Lúc đó tôi nào yêu th ươ ng gì bà t ị nào đâu. Tôi ch ỉ là m ột đứ a tr ẻ tò mò mu ốn bi ết s ự đờ i. Bà đã l ợi d ụng s ự tò mò c ủa tôi. Đàn bà mà đi l ợi d ụng s ự ngây th ơ của đàn ông s ẽ b ị tr ừng ph ạt nh ư th ế nào, ch ắc bây giờ bà đã sáng m ắt.

Rôkujô:

Thì anh có yêu th ươ ng gì em đâu nào.Anh ch ỉ xem em nh ư m ột đố i t ượng nghiên c ứu. Ít nh ất đó là điều anh tin ch ắc trong đầ u. Nghe đáng yêu ch ưa! Th ế anh c ứ vi ệc ti ếp tục suy ngh ĩ ki ểu đó đi nhé.

Hikaru:

Tôi đâu còn con nít con nôi. Tôi là m ột ng ười ch ủ gia đình. Bà không bi ết m ắc c ỡ sao.Ng ười đang n ằm trên gi ường tr ước m ặt bà là v ợ c ủa tôi đấ y.

Rôkujô:

Em ch ỉ đế n đây để th ực hi ện m ục đích c ủa mình thôi. Em không m ắc c ỡ v ới ai h ết.

Hikaru:

Th ực hi ện m ục đích gì?

Rôkujô:

Là được anh yêu!

Hikaru:

Th ế bà có điên ch ưa h ở Rokujô?

Rôkujô:

Em tên là Yasuko c ơ mà!

Hikaru:

Không ai c ấm được tôi g ọi tên bà theo cách c ủa tôi.

Rôkujô:

(Đột nhiên quì xu ống, ôm l ấy hai chân c ủa Hikaru đang đứ ng th ẳng. L ấy má d ụi sát vào đầu g ối Hikaru) Em van anh. Đừng l ạnh nh ạt v ới em nh ư v ậy.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 30 Hikaru:

Đây là l ần đầ u tiên tôi th ấy bà không bi ết gi ữ th ể di ện.(Nh ư nói m ột mình) Mà l ạ th ật. Mình không c ảm th ấy là có ai đó đang ôm. V ậy mà sao chân mình không cách chi động đậ y.

Rôkujô:

Ngay t ừ đầ u, có bao gi ờ em gi ữ th ể di ện đố i v ới anh đâu!

Hikaru:

Nếu bà cho tôi bi ết điều đó s ớm m ột chút có ph ải t ốt h ơn không? Chuy ện chúng mình bi ết đâu ch ẳng có th ể đổ i thay tí đỉ nh.

Rôkujô:

Mỗi điều đó mà c ũng không nh ận ra được, anh m ới là ng ười đáng trách. Ch ứ khi nhìn vào m ắt em, anh ch ẳng th ấy là em h ết còn bi ết gi ữ th ể di ện r ồi hay sao? Khi ng ười đàn bà ăn nói m ột cách kênh ki ệu là h ọ đã đánh m ất t ất c ả th ể di ện c ủa mình r ồi đấ y. Sở d ĩ đàn bà chúng em mu ốn t ỏ ra mình là m ột bà hoàng ch ỉ vì bà hoàng là ng ười có nhi ều danh d ự để m ất h ơn c ả.... Ôi, đầ u g ối c ủa anh! Hai đầ u g ối này sao nó l ại gi ống nh ư m ột chi ếc g ối l ạnh và c ứng ng ắc!

Hikaru:

Ô này, Yasuko....!

Rôkujô:

Kê đầu vào chi ếc g ối này em m ới ng ủ được. Chi ếc g ối l ạnh và c ứng, nào có ấm áp mảy may. Th ế nh ưng kê đầu lên nó là em th ấy nóng b ừng. H ơi nóng t ừ chi ếc g ối t ỏa kh ắp đầ u em, xua tan cái l ạnh l ẽo và làm đêm t ối sáng ra. Ng ười dám dùng chân tr ần đi trên cát nóng c ủa sa m ạc ch ưa ch ắc đủ s ức gi ẫm lên chi ếc g ối c ủa em đây.

Hikaru:

(H ơi d ịu dàng thêm m ột tí) Cô coi ch ừng đấ y nghe. Tôi là th ằng con trai nh ạy c ảm, d ễ b ị xiêu lòng.

Rôkujô:

Thôi, em hi ểu ra r ồi. Th ế anh l ấy Aoi c ũng ch ỉ vì t ội nghi ệp cô ấy.

Hikaru:

(Đẩy lùi Yasuko) Cái cô này, đừng t ự ti ện k ết lu ận v ội vã. (Ng ồi xu ống gh ế. Rokujô lại càng đeo c ứng đôi chân c ủa Hikari, d ụi má lên đầu g ối c ủa chàng nh ư m ột con mèo)

Rôkujô:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 31 Đừng b ỏ r ơi em nghe anh!

Hikaru:

(Hút m ột h ơi thu ốc) B ỏ thì đã b ỏ t ừ lâu r ồi.

Rôkujô:

Em bi ết anh v ẫn còn yêu em.

Hikaru:

Đến đây là để nói cho tôi nghe câu đó à? ( Dằn v ặt) Không ph ải cô t ới đây v ới ch ủ tâm hành h ạ Aoi hay sao?

Rôkujô:

(Bu ồn bã) Thì em c ũng đị nh m ột công đôi vi ệc.Cho em xin điếu thu ốc!

(Hikari rút ra m ột điếu thu ốc lá nh ưng Yasuko b ất ch ợt gi ật l ấy điếu thu ốc chàng đang hút gi ở trên môi mà hút.Hikari đành l ấy điếu thu ốc đị nh cho nàng đư a lên mi ệng mình và châm l ửa).

Hikaru:

Này nhé, lúc đó tôi còn s ống đờ i lông bông, ch ưa an định. Nên m ới tìm cái gì để khóa chân. Mu ốn được nh ốt mình vào trong m ột cái l ồng. Cô là cái l ồng giam tôi.Th ế r ồi đến khi tôi mu ốn tìm l ại t ự do m ột l ần n ữa thì cô v ẫn làm cái l ồng khóa trái, không cho tôi ra.

Rôkujô:

Ni ềm vui c ủa em lúc đó là được nhìn anh khao khát tìm t ự do khi b ị em giam trong lồng và khóa chân l ại. Chính khi ấy l ần đầ u tiên em c ảm th ấy yêu anh th ực s ự. D ạo đó mùa thu có ph ải không anh? Đầ u thu n ăm ấy, anh đế n th ăm em ở nhà ngh ĩ mát c ủa em ven h ồ. Em l ấy du thuy ền ra đón anh, anh nh ỉ! Em đỗ thuy ền ngay trên b ến c ạnh nhà ga....Hôm đó tr ời th ật quang, cánh bu ồm bay ph ần ph ật. Ôi, chi ếc chi ếc du thuy ền đó....

Hikaru:

Cánh bu ồm à...

Rôkujô:

(Đột nhiên s ắc bén ra) B ộ anh th ấy vi ệc chia s ẻ chung k ỷ ni ệm v ới em có gì không ổn th ỏa hay sao?

Hikaru:

Hai chúng mình tình c ờ có m ặt bên nhau ch ứ có chung k ỷ ni ệm nào đâu!

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 32 Rôkujô:

Nh ưng hai đứa đã cùng ở trên m ột con thuy ền 63 . Và trên đầu chúng ta là cánh bu ồm bay ph ần ph ật.Mong sao cánh bu ồm đó hi ện ra n ơi đây l ần n ữa. M ột l ần n ữa bên trên đầu chúng ta.

Hikaru:

(Nhìn ra ngoài c ửa s ổ) Nó không đến t ừ phía kia là gì!

Rôkujô:

Ấy, nó đế n th ật!

(M ột điệu nh ạc quái d ị c ất lên. T ừ bên tay m ặt, chi ếc thuy ền ch ầm ch ậm l ướt trôi vào gi ữa sân kh ấu nh ư m ột con thiên nga. Con thuy ền ng ăn hai ng ười v ới chi ếc gi ường con b ệnh và làm ta có c ảm t ưởng nh ư Yasuko và Hikaru đã lên thuy ền)

Rôkujô:

Mình đang ở trên h ồ!

Hikaru:

Và tr ời l ộng gió!

Rôkujô:

Đấy là l ần đầ u tiên anh đến nhà ngh ỉ mát c ủa em, anh nh ỉ? Cái nhà n ằm ở ven h ồ d ưới chân r ặng núi đằ ng kia kìa.Th ấy được mái nhà r ồi. Cái mái màu s ứ xanh n ằm ẩn sau tàng cây đó.M ỗi khi đêm v ề l ũ ch ồn v ẫn th ường đi ru ồng quanh nhà. Có th ể nghe được ti ếng ch ồn tru t ừ phía sau núi n ữa. Anh có bao gi ờ nghe ti ếng ch ồn tru ch ưa?

Hikaru:

Ch ưa.

Rôkujô:

Đêm nay anh s ẽ được nghe.Và anh s ẽ nghe c ả ti ếng con gà th ất thanh gi ẫy ch ết khi nó bị ch ồn c ắn nát c ổ h ọng, ng ậm kéo lê đi 64 .

Hikaru:

Cái th ứ ti ếng đó ch ẳng ai mu ốn nghe đâu.

63 - C ũng nh ư chi ếc xe gãy trong tác ph ẩm c ổ điển, con thuy ền bu ồm ở đây ch ỉ là m ột cái c ớ. Chi ếc xe gãy là cái c ớ để h ồn tìm Rokujô mà hành h ạ Aoi, con thuy ền là cái c ớ để Yasuko kh ơi g ợi k ỷ ni ệm yêu đươ ng trong quá kh ứ v ới Hikaru (nhân v ật này không th ấy xu ất hi ện trong tác ph ẩm c ổ điển).

64 - Ẩn d ụ v ề ch ồn và gà liên quan đến Rokujô và Aoi. Làm ta nh ớ đế n The Fox c ủa D.H.Lawrence.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 33

Rôkujô:

Nh ất đị nh anh s ẽ thích khu v ườn nhà em cho coi. Ra kh ỏi th ảm c ỏ xanh là th ấy đám rau c ần m ọc đầ y, h ươ ng th ơm lan t ỏa kh ắp khu v ườn. Đầ u hè, khi mùa m ưa đến, khu vườn chìm trong bi ển n ước. N ước l ặng l ẽ dâng kh ỏi đám c ỏ và t ừ t ừ ng ập lên nh ư mu ốn dìm m ấy đám hoa t ử d ươ ng (ajisai) ch ết đuối. Anh có thích ng ắm c ảnh nh ững bụi t ử d ươ ng đang chìm d ần không? Còn vào mùa thu nh ư bây gi ờ, t ừ đám lau trong vườn, s ẽ có vô s ố chu ồn chu ồn bay ra. Chúng bay là là trên m ặt h ồ nh ư nh ững thanh ván l ướt sóng.

Hikaru:

Nhà cô đằng kia đấ y à?

Rôkujô:

Vâng, cái nhà mái màu s ứ xanh.Bu ổi chi ều, khi ánh m ặt tr ời chi ếu lên, dù ở t ận đằ ng xa c ũng th ấy rõ m ồn m ột.C ả mái nhà l ẫn các cánh c ửa s ổ đề u sáng lóa. Tia sáng c ủa chúng phóng th ật xa nh ư ng ọn h ải đă ng mu ốn soi đường cho ng ười ta bi ết ch ỗ ngôi nhà xa m ất bao nhiêu ( Dừng m ột chút ) Sao th ế anh? Em không nghe anh phát bi ểu gì c ả!

Hikaru:

(Dịu dàng ra) Vì tôi có c ần ph ải thêm b ớt gì đâu.

Rôkujô:

Ôi, l ời anh nói nh ư m ột li ều thu ốc. Nó hàn g ắn được v ết th ươ ng trong lòng em trong giây lát đó. M ột li ều thu ốc tuy ệt v ời. Th ế nh ưng anh ơi, em hi ểu r ồi...Anh sinh ra là nh ư th ế mà. Lúc đầu anh cho thu ốc r ồi sau anh m ới r ạch v ết th ươ ng. Anh không h ề làm ng ược l ại điều đó bao gi ờ. Ph ải, cho thu ốc r ồi m ới gây nên v ết th ươ ng. Sau khi vết th ươ ng thành hình, anh bèn ng ừng cho thu ốc...Không, không, em bi ết r ồi. Em đã thành m ột bà già. Gi ờ đây khi đã mang l ấy v ết th ươ ng, em không còn h ồi ph ục nhanh chóng nh ư m ột cô gái tr ẻ được n ữa. M ỗi l ần anh nói lên m ột l ời d ịu dàng là anh làm em run lên vì s ợ hãi. B ởi sau khi nh ận được m ột li ều thu ốc ki ến hi ệu, em c ứ lo không bi ết mình ph ải đợ i m ột v ết th ươ ng nào n ữa. Nên m ấy lúc g ần đây, khi nghe anh th ốt lên m ột l ời nào không t ử t ế thì ng ược l ại, em m ừng ra.

Hikaru:

Tại cô lúc nào c ũng c ứ ngh ĩ mình là n ạn nhân.

Rôkujô:

Nh ư h ết tr ưa r ồi l ại đế n chi ều, n ỗi kh ổ t ự nó c ứ kéo đế n.

Hikaru:

Tôi không th ể nào tin được mình là ng ười đủ s ức đi gieo kh ổ cho k ẻ khác!

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 34

Rôkujô:

Tại anh còn tr ẻ. R ồi mai đây, m ỗi bu ổi sáng khi th ức gi ấc, anh s ẽ bình tâm m ột mình dắt chó đi t ản b ộ, không c ần bi ết r ằng, ở n ơi nào đó, có hàng ch ục ng ười đàn bà đang bị n ỗi kh ổ tâm thiêu đốt. Ch ỉ m ột vi ệc anh đang hi ện h ữu thôi đã tr ở thành m ầm m ống cho s ự kh ổ đau c ủa bi ết bao đàn bà. M ắt anh có th ể không nhìn th ấy h ọ ch ứ h ọ thì cho dù mu ốn g ạt đi hình ảnh c ủa anh v ẫn b ị hình ảnh ấy ám ảnh. Gi ống nh ư cái thành tr ấn trên đỉnh núi cao, ng ười trong ph ố không mu ốn nhìn v ẫn ph ải th ấy.

Hikaru:

Thôi d ẹp chuy ện đó đi.

Rôkujô:

Ờ hớ. Nh ưng m ỗi l ần nói lên được nh ững điều nh ư th ế này là em c ảm th ấy h ạnh phúc.

Hikaru:

Nhà ngh ĩ mát c ủa cô d ần d ần hi ện rõ ra r ồi kìa. Đã th ấy khung c ửa s ổ l ầu hai và hàng lan can g ỗ. Th ế nh ưng sao ch ẳng có bóng ng ười.

Rôkujô:

Ph ải r ồi, không có ai h ết. Vì đó là n ơi em mu ốn s ống riêng bên anh cho đến ch ết.

Hikaru:

Sống cho đế n ch ết à, nói chi chuy ện d ở h ơi. Có th ể nay mai, vì m ột lý do nào đó, tôi với cô c ũng có th ể ch ết ngay. Ví d ụ con thuy ền này b ị l ật ch ẳng h ạn...

Rôkujô:

Thuy ền b ị l ật! Em ngu gì mua m ột con thuy ền có kh ả n ăng b ị l ật ngay để đưa anh đi. Lẽ nào có chuy ện ng ược đờ i nh ư th ế!

Hikaru:

(Lay c ột bu ồm) Cho nó l ật này!

(Yasuko bíu l ấy Hikaru. Hai ng ười ôm nhau)

Ti ếng c ủa Aoi:

(Vọng l ại t ừ phía xa ) C ứu tôi v ới! C ứu tôi v ới!

(Cùng v ới ti ếng kêu này, có hình ảnh Aoi đang kh ổ mu ộn trên gi ường b ệnh v ươ n tay ra c ầu c ứu in lên nền cánh bu ồm c ủa chi ếc thuy ền)

Hikaru:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 35

Hình nh ư có ti ếng ai đang kêu gào ở đâu đấ y, ph ải không?

Rôkujô:

Không, ch ắc là ti ếng ch ồn tru thôi. Ban ngày, khi tr ời thanh t ĩnh nh ư th ế này thì ti ếng ch ồn dù t ừ trong núi xa c ũng có th ể l ướt sóng t ới, nghe được t ừ trên h ồ.

Hikaru:

Ừ nh ỉ...Gi ờ thì không còn nghe gì n ữa!

Rôkujô:

Anh thi ệt vô tình! Có l ần nào anh mang ý ngh ĩ ph ải chi ng ười đàn bà đang ở bên anh đây không ph ải là em?

Hikaru:

Không, đâu bao gi ờ.

Rôkujô:

Tại sao ở trong cu ộc đờ i này l ại có bên ph ải bên trái và m ột s ự v ật có th ể nhìn được c ả từ bên ph ải hay bên trái. Bây gi ờ em đang ở bên phía tay m ặt c ủa anh. Con tim c ủa anh đã cách em m ột kho ảng xa. Nhưng n ếu nh ư em đi qua bên tay trái thì m ắt em l ại không th ể nhìn th ấy ph ần m ặt bên ph ải c ủa anh n ữa.

Hikaru:

Nói ki ểu đó thì tôi ch ỉ còn có cách là tan bi ến thành h ơi n ước.

Rôkujô:

Đúng nh ư th ế. B ởi vì khi đứng bên tay m ặt anh thì em ghen c ả v ới bên trái c ủa anh. Em c ảm th ấy phía bên đó nh ất đị nh có ai đang chi ếm gi ữ.

Hikaru:

(T ừ bên m ạn thuy ền, cho tay xu ống làm ra v ẻ đang nhúng tay trong n ước h ồ) Bên trái c ủa tôi gi ờ ch ỉ có cái h ồ. N ước l ạnh cóng c ả tay....Này xem ( cho xem bàn tay đang đẫm n ước) nó nh ư mu ốn đông l ại r ồi này. M ới đầ u thu thôi đấ y nhé!

(Bên kia cánh bu ồm, có ti ếng rên r ĩ )

Rôkujô:

Ô kìa?

Rôkujô:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 36

Hở?

Hikaru:

Không nghe sao? D ường nh ư ti ếng ai đang rên r ĩ!

Rôkujô:

(Lắng tai nghe ) Không, đó ch ỉ là ti ếng c ột bu ồm kêu lách cách.

Hikaru:

Gió đã đổi chi ều r ồi nh ỉ ( Làm động tác nh ư điều ch ỉnh cánh bu ồm)...Xem kìa, đám lau bên bờ h ồ rõ ràng đã b ị gió th ổi o ằn. Gió c ũng khi ến m ặt h ồ d ậy sóng.

Rôkujô:

Có ph ải không nào!...Em v ừa m ới ngh ĩ là cho dù anh đi yêu m ột ng ười đàn bà nào h ết sức tr ẻ, đẹ p h ơn em nhi ều và c ưới h ọ đi n ữa...

Hikaru:

Thì làm sao!

Rokujô:

Thì em c ũng ch ả có ch ết.

Hikaru:

(Cười) Th ế còn gì hay b ằng!

Rokujô:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 37

Em không ch ết đâu và em s ẽ tìm cách gi ết ng ười đàn bà đó ch ứ. Em v ẫn s ống đấ y nh ưng h ồn em lìa kh ỏi xác và s ẽ đi làm kh ổ ng ười ta. Hành h ạ, trách móc, đay nghi ến đủ điều, h ồn s ống c ủa em s ẽ không ng ơi tay cho đến lúc di ệt xong k ẻ đị ch. T ội nghi ệp cô ta, h ết đêm này t ới đêm kia s ẽ b ị em hành, em ám đến ki ệt l ực mà ch ết.

Ti ếng c ủa Aoi

(Vọng l ại t ừ xa ) C ứu tôi v ới! C ứu tôi v ới!

Hikaru:

Ti ếng kêu l ại n ổi lên kìa. Có gì đấy nh ỉ?

Rokujô:

Gió đập vào cánh bu ồm ch ứ có chi đâu! Ti ếng gió đấ y.

(Trên cánh bu ồm l ại hi ện ra rõ ràng hình ảnh c ủa Aoi trong c ơn th ống kh ổ)

Ti ếng c ủa Aoi:

(Càng lúc càng to ) Ối! ôi! C ứu tôi v ớí C ứu tôi v ới!

Hikaru:

(Ng ạc nhiên ) Đúng là có ti ếng ai kêu!

Rokujô:

Ti ếng gà b ị ch ồn c ắn đứ t c ổ đôi khi theo làn gió t ừ b ờ bên kia v ọng đế n đó.Mình đâu còn cách b ờ bao xa n ữa.

Hikaru:

Hay là ai đó đang b ị ch ết đuối.

Rokujô:

Có ai ở đó mà ch ết đuối.N ếu ch ết đuối ch ắc ch ỉ có anh v ới em thôi.

Ti ếng c ủa Aoi:

(Rõ m ồn m ột) C ứu tôi v ới! C ứu tôi v ới!

Hikaru:

Ti ếng c ủa Aoi!

Rokujô:

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 38

(Cười) Ti ếng gà đấy.

Hikaru:

Rõ ràng là ti ếng Aoi mà!

Rokujô:

Ôi anh, đừng b ỏ em nghe.

Hikaru:

Trách nhi ệm ở bà h ết. Vì bà mà Aoi...

Rokujô:

Không. Em không có trách nhi ệm gì c ả.T ất c ả ch ỉ t ại anh...

Ti ếng c ủa Aoi:

(Rên) H ừ, h ừ...

Hikaru:

Aoi!

Rokujô:

Nhìn th ẳng vào m ặt em này! Aoi không ph ải là ng ười anh yêu. Nhìn k ỹ em đây! Ch ớ có nh ầm. Em m ới là ng ười anh yêu. Ch ỉ mình em thôi.

Hikaru:

(Lắc đầ u) Không ph ải mà!

(Hai ng ười im l ặng đâu m ặt v ới nhau. M ột điều nh ạc k ỳ l ạ n ổi lên. Yasuko quay ng ười l ại, đị nh đi v ề phía sau cánh bu ồm. Hikaru kéo gi ữ. Yasuko gi ật tay ra và đi v ề phía sau cánh bu ồm.Hikaru ch ạy đuổi theo. Sân kh ấu t ối s ầm. Trong khi điệu nh ạc k ỳ quái v ẫn tr ổi, chi ếc thuy ền t ừ t ừ l ướt ra đi v ề phía trái sân kh ấu.Khi không còn th ấy bóng con thuy ền n ữa, sân kh ấu sáng tr ở l ại. Không th ấy Yasuko đâu, m ỗi một mình Hikaru đang đứng ng ơ ngác).

Hikaru:

(Nh ư ch ợt nh ớ ra, Hikaru đưa tay n ắm l ấy ống nghe điện tho ại đang đặ t trên m ặt bàn ). A lô! A lô!....A lô! A lô!....Ph ải r ồi. Xin n ối h ộ đường giây ra bên ngoài. Đường điện thoái bên ngoài đấy h ả? Đường bên ngoài...Khu Nakano, s ố 999. A lô!...A lô!...Có ph ải nhà bà Rokujô không đấy? Nhà gia đình Rokujô đấy h ả? Cô Yasuko có nhà không? Vâng, tôi hỏi bà ch ủ...Th ế bà đã đi ngh ĩ t ừ lâu r ồi c ơ à? H ở? Đang ở trong phòng ng ủ? Không sao, c ứ đánh th ức h ộ tôi. H ỏi tôi là ai à? Tên tôi là Wakabayashi. Wakabayashi Hikaru.Chuy ện g ấp l ắm, ch ịu khó đánh th ức cô ấy h ộ tôi.Vâng, vâng...

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 39

(M ột lúc sau. Hikaru m ới để ý, nhìn l ại gi ường ng ười b ệnh. Aoi n ằm ng ữa m ặt lên, đang ng ủ thi ếp)

A lô! A lô! ...Có ph ải cô Yasuko đấ y không? Cái gì? T ừ nãy gi ờ v ẫn không ra kh ỏi nhà? Đang ng ủ à? Cô chính là Yasuko đấy ch ứ? (Nói m ột mình) Đúng là gi ọng nói của cô ta....N ếu th ế thì ng ười h ồi nãy v ừa đế n ch ỉ là h ồn phách thôi à....Vâng vâng...A lô! A lô!...

(Có ai g ỏ cánh c ửa bên trái )

Ti ếng c ủa Rokujô Yasuko:

(Gi ọng nghe rõ ràng t ừ ngoài c ửa) Hikaru, em b ỏ quên m ất đồ , anh ạ. Em quên đôi g ăng. Nó n ằm bên c ạnh điện tho ại. Đôi g ăng tay màu đen đấy, th ấy ch ưa.L ấy đưa l ại h ộ em.

(Hikaru s ửng s ờ c ầm l ấy đôi g ăng đen đưa lên và v ẫn để m ặc ống điện tho ại trên m ặt bàn. L ửng th ửng đi v ề cánh c ửa l ớn phía trái sân kh ấu, r ồi m ở c ửa ra ngoài. Có ti ếng c ủa Yasuko v ọng ra t ừ ống điện tho ại. Ti ếng đó độ t ng ột to lên, ngay c ả khán gi ả c ũng có th ể nghe rõ)

Ti ếng Rokujô Yasuko qua điện tho ại:

A lô! A lô! ....Có gì th ế, Hikaru...Anh làm sao v ậy? Có chuy ện gì mà anh g ọi cho em gi ữa đêm hôm khuya kho ắt, r ồi độ t ng ột l ặng im không nói gì h ết! Anh c ần em gì đó? Sao không tr ả l ời em?...... Hikaru?...A lô! Alô!.....

(Khi điện tho ại v ừa phát ra hai ti ếng A lô! Alô! cu ối cùng thì Aoi, trong manh áo ng ủ dài và tr ắng toát bất ch ợt v ươ n cánh ta v ề phía máy, thét lên m ột ti ếng to kh ủng khi ếp r ồi ngã l ăn đùng t ừ trên gi ường xu ống đấ t và ch ết t ức kh ắc. Ánh sáng t ắt ng ấm và bóng t ối trùm lên sân kh ấu).

(K ết thúc v ở)

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 40 Ph ần III: Hành trình t ừ Nô c ổ điển đến Nô hi ện đạ i:

1-Từ ti ểu thuy ết đế n k ịch b ản Nô:

Tr ước tiên, chúng ta đã nh ận ra r ằng tính v ăn h ọc c ủa tu ồng Nô kh ởi đầ u ở vi ệc k ịch bản c ủa chúng b ắt ngu ồn t ừ truy ện, th ơ hay truy ền thuy ết. Chúng còn s ử d ụng nhi ều kỷ xão tu t ừ và liên k ết ch ặt ch ẽ v ới nh ững câu v ăn, l ời th ơ c ủa nh ững tác ph ẩm đi tr ước. Tuy v ậy, k ịch b ản Nô không ch ỉ đơn thu ần là t ấm g ươ ng ph ản chi ếu m ột tác ph ẩm v ăn h ọc. Nó còn d ựa vào nh ững k ỹ thu ật đặ c thù c ủa k ịch ngh ệ, ch ỉ ch ọn ra nh ững chi ti ết c ần thi ết, và n ếu c ần, c ường điệu h ơn, để ph ục v ụ nhu c ầu ( đạ t h ứng ph ấn cao độ và gi ải t ỏa c ảm xúc) c ủa ng ười xem tu ồng.

Th ật v ậy, n ếu b ỏ công đọ c Ch ươ ng 9 c ủa Truy ện Genji, ta ch ỉ th ấy có hai đoạn v ăn và một câu đố i tho ại là có dính líu đến v ở tu ồng. Đoạn v ăn đầ u tiên t ả v ụ “tranh xe” gi ữa hai tình địch và ta th ấy Rokujô t ỏ ra là ng ười nh ẹ nhàng, tinh t ế ch ứ không ph ải m ột kẻ l ăng loàn để có th ể tr ở thành ác qu ỉ. Đoạn th ứ hai t ả c ảnh Genji đế n th ăm v ợ đang bệnh n ặng và g ần ngày sinh n ở. Trong lúc chuy ện trò thì dáng điệu và nh ững gì bày t ỏ qua mi ệng Aoi l ại không ph ải l ời c ủa nàng mà là c ủa Rokujô nh ư th ể Rokujô đã nh ập vào thân xác nàng. Th ế nh ưng đó là nh ững câu h ờn trách ch ứ không có gì d ữ d ằn. Ngoài ra, ở đầ u ch ươ ng, tác gi ả cho ta bi ết Hoàng đế Kiritsubo, cha c ủa Genji, ch ỉ có một l ời c ảnh cáo nh ưng ch ỉ nh ẹ nhàng đối v ới Genji v ề m ối liên h ệ gi ữa chàng và Rokujô mà chàng đã t ỏ ra không khéo léo:

“Đừng bao gi ờ con để m ột ng ười đàn bà c ảm th ấy mình b ị khinh th ường. Hãy đối x ử khéo léo, ch ớ làm h ọ n ổi gi ận”

Với ch ừng ấy chi ti ết trong cuốn truy ện, tác gi ả nào đó ở vùng Ômi hay chính Zeami đã d ựng nên được m ột t ấn tu ồng nói v ề s ức m ạnh kh ốc li ệt c ủa lòng ghen tuông và trình bày cách gi ải thoát kh ỏi móng vu ốt c ủa nó. H ầu nh ư m ọi ng ười đề u cho r ằng ng ười ghen tuông là Rokujô và nàng đã nh ập h ồn vào xác Aoi để d ằn v ặt nàng cho đến ch ết. Th ế nh ững n ếu đứ ng ở v ị trí con ng ười hi ện đạ i và v ới ki ến th ức v ề khoa tâm sinh lý h ọc, ta s ẽ d ễ đồ ng ý v ới Fenellosa khi cho r ằng chính Aoi m ới là ng ười mang tâm b ệnh vì ghen tuông và nàng không ph ải là n ạn nhân c ủa ai khác tr ừ chính mình ra.

Aoi là con gái quan t ả Th ừa t ướng nh ưng m ẹ nàng l ại là em ru ột c ủa Hoàng đế Kiritsubo nên nàng vai em h ọ Genji tuy l ớn h ơn chàng m ấy tu ổi. Khi m ới l ấy nhau thì chàng còn quá tr ẻ (12, 13 tu ổi) và đối x ử l ạnh lùng v ới nàng (lúc đó 15, 16) vì trong đầu chàng đang đầy ắp hình ảnh c ủa ng ười m ẹ k ế mà chàng yêu tha thi ết, Hoàng phi Fujitsubo. K ịp khi l ớn lên, chàng đã nh ảy t ừ ng ười đàn bà này qua ng ười đàn bà khác, từ Yuugao, Utsusemi, Rokujô, Oborozukiyo cho đế n Murasaki no Ue... Đành r ằng ăn ch ơi phóng đãng nh ư Genji c ũng là m ột cách th ủ thân, để ch ứng t ỏ mình đứng ngoài lề nh ững cu ộc tranh ch ấp quy ền hành trong tri ều đình, nh ưng ở v ị trí m ột ng ười v ợ b ị bỏ bê nh ư Aoi thì nàng c ần gì thông c ảm chuy ện đó. N ếu nàng có chua xót c ũng là l ẽ đươ ng nhiên. Th ế r ồi, trong lúc thai nghén, tâm h ồn nàng d ễ b ị xúc độ ng. Tuy đã chi ến th ắng trong v ụ tranh xe nh ưng cùng hôm đó, nàng c ũng n ếm mùi th ất b ại vì ch ồng nàng l ại đi ch ơi riêng v ới Murasaki nên ng ọn l ửa h ờn đã bùng lên trong nàng một cách mãnh li ệt ch ứ Rokujô ch ẳng qua là cái c ớ.

Trong v ở Nô c ổ điển, vai chánh (shite) là Rokujô. Trong v ở Nô hi ện đạ i c ủa Mishima,

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 41 nhân v ật chính c ũng là Rokujô và Genji (Hikaru). Ch ưa bao gi ờ Aoi đóng vai chính. Trong v ở c ổ điển, nàng ch ỉ được t ượng tr ưng b ằng chi ếc áo, trong v ở hi ện đạ i, nàng nằm mê man trên gi ường b ệnh vì được chích thu ốc ng ủ. Trong v ở c ổ điển, Rokujô th ất b ại tr ước pháp thu ật c ủa pháp s ư, trong v ở hi ện đạ i, Rokujô chi ến th ắng, kéo được anh t ư ch ức Hikaru theo mình để m ặc Aoi ch ết trong tuy ệt v ọng.

Zeami l ạc quan khi cho r ằng v ới lòng t ừ bi và s ự nh ẫn nh ục, con ng ười có th ể th ắng được s ự ghen tuông khi ông để cho Rokujô ch ịu thua pháp thu ật c ủa t ăng nhân Yokawa. Mishima thì ng ược l ại, trong tác ph ẩm c ủa ông, lòng ghen tuông đã th ắng với cái ch ết c ủa Aoi. Aoi tuy ệt v ọng ng ả xu ống khi đưa tay ra v ới tay nghe điện tho ại trong lúc Genji m ở c ửa ch ạy theo ti ếng g ọi c ủa Rokujô.

Nh ư th ế, t ừ m ột ch ủ đề v ề lòng ghen tuông, hai so ạn gi ả đã trình bày cho chúng ta cách nhìn và cách gi ải quy ết khác nhau c ủa h ọ. Zeami đặ t v ấn đề đạ o đứ c và gi ải quy ết nó theo giáo lý nhà Ph ật. Mishima thì không. Ông không đề c ập đế n đạ o lý và cũng ch ẳng tìm cách gi ải quy ết v ấn đề . M ột điều khác c ần ph ải nh ắc l ại là để bàn v ề một đề tài ph ổ quát c ủa con ng ười muôn thu ở, Mishima đã m ượn m ột hình th ức di ễn đạt m ới v ới nh ững nhân v ật đặ t trong hoàn c ảnh m ới để chuyên ch ở ý ngh ĩ c ủa ông.

2-Ảnh h ưởng c ủa Nô trên các ngành ngh ệ thu ật khác:

Khi nh ắc đế n ảnh h ưởng c ủa Nô (và b ộ ph ận Kyôgen c ủa nó) trên các ngành ngh ệ thu ật khác, tr ước h ết ng ười ta ngh ĩ ngay đế n Kabuki. 65 Ví d ụ v ở Kabuki di ễn l ần đầ u năm 1841 là Kanjinchô (Th ầy chùa không bi ết đọ c kinh) đã ph ỏng theo tu ồng Nô nhan đề Ataka (tên ng ười) nói v ề c ảnh th ầy trò Yoshitsune và Benkei trong b ước đào vong ph ải gi ả d ạng th ầy tu để v ượt qua m ột c ửa ải có tr ạm ki ểm soát c ủa chính quy ền Kamakura.

Liên h ệ gi ữa Nô và Kabuki c ũng th ấy trong vài ví d ụ khác nh ư tr ường h ợp tu ồng Nô nhan đề Ikkakusennin (Ông tiên m ột s ừng) đã kh ởi h ứng cho so ạn gi ả v ở Kabuki Narukami (Th ần s ấm). Tuồng Nô Dôjôji (Chùa Dojôji) là tu ồng g ốc c ủa k ịch Kabuki có tên Kyôga no komusume Dôjôji (Nàng thi ếu n ữ Kyôga ở chùa Dôjôji). Ch ủ đề tình yêu cu ồng nhi ệt và h ũy di ệt gây nên t ội l ỗi nh ư v ậy đã được ti ếp n ối qua th ời gian v ới bối c ảnh là chùa Dôjôji v ậy 66 . Không riêng ch ủ đề v ăn h ọc mà nh ững b ộ ph ận nh ư v ũ đạo c ủa Nô và Kyôgen c ũng được Kabuki tái s ử d ụng.

Văn ch ươ ng th ời ti ền c ận đạ i nh ư th ơ haikai, ti ểu thuy ết ho ạt kê (kokkeibon) và sân kh ấu múa r ối Jôjuuri đề u có hình bóng Nô. Ihara Saikaku, Matsuo Bashô đều l ấy Nô làm đề tài cho tác ph ẩm, Chikamatsu Monzaemon t ừng s ử d ụng chi ti ết c ủa Nô. Ti ểu thuy ết gia th ời Edo là Jippensha Ikku c ũng l ồng Nô vào tác ph ẩm n ổi ti ếng c ủa ông, Tôkaidôchuu Hikakurizu (Rong ru ỗi trên tuy ến đường Tôkaidô).

Vào th ời c ận đạ i thì đã có nh ững tên tu ổi l ớn nh ư Tanizaki Jun.chirô và Mishima

65 - Amimoto Naoko, Yôkyoku, Kyôgen (Dao khúc và Cuồng ngôn), trang 313.

66 - Truy ện v ề m ột nhà s ư tr ẻ vì mu ốn tr ốn ng ười con gái si tình đã tr ốn vào trong qu ả chuông l ớn c ủa chùa Dôjôji nh ưng chuông l ại đổ lên trùm kín anh. Tình yêu cu ồng nhi ệt bi ến cô thành r ồng l ửa. R ồng qu ấn quanh chuông b ảy vòng, dùng mi ệng phun l ửa đố t và l ấy đuôi định đậ p v ỡ qu ả chuông cho anh ph ải ra nh ưng r ốt cu ộc anh ch ết cháy trong đố ng đồ ng ch ảy l ỏng.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 42 Yukio. Không khí trong Ashikari (Ng ười c ắt lau) hay Yoshino no kuzu (S ắn dây núi Yoshino) bàng b ạc ch ất u huy ền c ủa Nô. Riêng Mishima đã vinh danh Nô b ằng 8 v ở Nô hi ện đạ i, mô ph ỏng nh ững tác ph ẩm c ổ điển nh ư Kantan, Aya no Tsuzumi, Sotoba Komachi, Hanjô, Aoi no Ue, Dôjôji, Yuya và Yoroboshi. Nô c ũng ảnh h ưởng sâu s ắc đến điện ảnh. Th ủ pháp và k ịch b ản c ủa Kurosawa Akira trong Rashômon (La Sinh Môn) và Shichinin no Samurai (B ảy ng ười samurai ngh ĩa hi ệp), c ủa Mizoguchi Kenji trong Ugetsu Monogatari (Truy ện đêm tr ăng m ưa) ch ẳng h ạn. Nói lan man thêm m ột chút, chúng ta bi ết r ằng Jean-Luc Godard c ũng là ng ười ng ưỡng m ộ phong cách c ủa Mizoguchi.

Cái tr ống g ấm (Aya no Tsuzumi) được c ận đạ i hóa b ởi Mishima

3-Nô t ừ Zeami đế n Mishima:

Trong tu ồng Nô c ổ điển c ủa Zeami và các so ạn gi ả khác, đặ c bi ệt trong lo ại Nô g ọi là Mugennô (Nô m ộng huy ễn), ta th ấy có m ột mô típ đậm đà màu s ắc Ph ật giáo, được lập đi l ập l ại nh ư sau:

Ban đầu, vai waki (nhân ch ứng) th ường là m ột th ầy tăng vân du b ước ra sân kh ấu gi ải thích v ề m ục đích chuy ến đi c ủa mình, cho bi ết cái gì đư a đẩy mình t ới địa ph ươ ng đó. Sau vai shite (th ường là maeshite t ức vai chánh h ồi th ứ nh ất) b ước ra v ới hình ảnh gi ả (con ng ười bình th ường nh ư cô con gái v ớt rong, lão ti ều, ng ư ph ủ, ng ười làm ngh ề l ấy mu ối bi ển, anh chàng c ắt c ỏ...) gi ới thi ệu v ề vùng đất mình đang s ống. Tuy vậy, qua n ội dung câu chuy ện và vài c ử ch ỉ đáng nghi, nhân v ật gi ả hi ệu ấy li ền b ị th ầy t ăng căn v ặn mới thú th ực mình là m ột h ồn ma không được siêu sinh t ịnh độ vì có n ỗi ni ềm oan khu ất. H ồn ma xin th ầy t ăng đọ c kinh cầu siêu cho mình. Th ầy t ăng làm xong b ổn ph ận nh ư đã được yêu c ầu thì l ần này shite (nochijite t ức là vai chánh hồi th ứ hai hi ện ra v ời đầ y đủ uy quang của con ng ười th ật (v ũ t ướng, đạ i th ần, công chúa...) k ể l ại c ảnh ng ộ bi đát c ủa mình, c ảm ơn nhà s ư đã giúp mình giác ng ộ và siêu sinh t ịnh độ r ồi bi ến m ất vào trong bóng đêm. Khi ngày r ạng ra thì c ảnh v ật v ẫn hi ện ra nh ư c ũ, th ầy t ăng có c ảm t ưởng mình v ừa s ống trong m ột gi ấc m ộng .

Tr ước kia, trong Nô truy ền th ống đã có hình bóng th ần linh vì Nô v ốn có tính ch ất tôn giáo. Th ế nh ưng Nô ch ỉ b ộc l ộ rõ ràng tính u huy ền v ới cha con Kan.ami và Zeami. Ng ười cha đặ t n ền móng và ng ười con hoàn thi ện hình th ức sân kh ấu g ọi là Nô u huy ền này. Nhìn chung, ta th ấy l ối gi ải quy ết c ủa Nô u huy ền là d ựa vào s ức m ạnh tinh th ần c ủa Ph ật giáo t ượng tr ưng cho ti ếng nói c ủa l ươ ng tri, d ẫn d ắt oan h ồn trút bỏ v ọng ni ệm, thoát kh ỏi mê l ầm để được thanh th ản trong cõi v ĩnh h ằng. Khán gi ả khi xem tu ồng nh ờ ở s ự hòa mình vào các nhân v ật trung tâm c ủa v ở tu ồng c ũng có th ể gi ải t ỏa ẩn ức và th ăng hoa tình c ảm trong cu ộc đờ i này. Tri ết lý c ủa Nô u huy ền là

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 43 dạy ng ười ta nh ận th ức được t ất c ả nh ững gì có hình danh s ắc t ướng đề u là ảo ảnh, ph ải bi ết tha th ứ và quên đi đau kh ổ để đạ t được h ạnh phúc. Có th ể nói cách gi ải quy ết c ủa Nô u huy ền ki ểu Zeami là cách gi ải quy ết có tính luân lý và th ần bí.

Th ế nh ưng khi đọc Công N ươ ng Hoa Quì (Aoi no Ue) d ưới nhãn quan c ủa Mishima với nh ững nhân v ật đờ i th ường: c ặp v ợ ch ồng t ư ch ức Hikari-Aoi và cô nhân tình c ũ Rokujô, ta th ấy ông không dùng l ối gi ải quy ết có tính luân lý và th ần bí đó. Trong h ồi chung cu ộc, ta có c ảm t ưởng là đam mê và t ội l ỗi, ngh ĩa là cái ác, đã th ắng. Rokujô không bao gi ờ bi ết ph ục thi ện, Genji b ỏ bê ng ười v ợ mà m ới phút tr ước anh còn lo lắng cho s ức kh ỏe để đi theo Rokujô. Aoi thì tuy ệt v ọng buông dây điện tho ại và ch ết trong bu ồn kh ổ. Khán gi ả có gi ải t ỏa được ẩn ức và th ăng hoa tình c ảm hay không, đó là m ột chuy ện khác, ch ứ riêng Mishima không h ề đưa ra gi ải pháp và không h ề giúp đỡ h ọ th ực hi ện s ự c ứu r ỗi trong tâm h ồn. H ơn n ữa, th ử h ỏi s ự c ứu r ỗi ấy có th ật c ần thi ết cho h ọ hay không?

Một điều khá lý thú là v ăn nghi ệp m ột ng ười Á Đông nh ư Mishima l ại h ầu nh ư g ắn li ền v ới văn h ọc c ổ điển ph ươ ng tây (ch ẳng khác Eugen O’Neill, Bertold Bretch, Jean Cocteau... ở Âu M ỹ), trong đó có vai trò quan tr ọng c ủa thi nhân và so ạn gi ả bi k ịch Hy L ạp Euripidês. Mishima đã dùng ch ất li ệu c ủa Euripidês để vi ết m ột truy ện trung biên nhan đề Shishi (S ư t ử cái). Suzakuke no metsubô (S ự di ệt vong c ủa dòng h ọ Suzaku) c ủa ông, nh ư đã nói ở trên, c ũng d ựa lên Heracles c ủa v ăn nhân Hy L ạp này. Về Euripidês (480-406 TCN), được bi ết ông là b ạn c ủa Socrates và là ng ười đã vi ết 92 v ở tu ồng tuy ngày nay ch ỉ còn gi ữ l ại được 18. Tác ph ẩm c ủa ông có Medée (431 TCN), Hippolite, k ẻ độ i mão (481 TCN), Iphigenie ở Aulis ( 405 TCN), Heraclides (kho ảng 430 TCN), Andromaque ( kho ảng 426 TCN), Ng ười thành Troy (415 TCN), Heracles n ổi gi ận (kho ảng 424 TCN), Ng ười thành Phenicie (kho ảng 410 TCN), Oreste (408 TCN). Ông ch ỉ n ổi ti ếng sau khi ch ết, còn lúc sinh th ời b ị bu ộc t ội là ng ười theo ch ủ ngh ĩa hoài nghi, báng b ổ th ần thánh và không kính tr ọng nh ững s ự tích anh hùng c ủa qu ốc dân Hy L ạp. Ông đã s ống và sáng tác trong m ột th ời mà thành ph ố Athenes b ị suy y ếu vì chi ến tranh, m ọi t ầng l ớp xã h ội đứ ng lên ch ống đố i nh ững giá tr ị c ũ. Euripidês ch ỉ chú tr ọng đế n vi ệc trình bày c ảnh đờ i th ực của con ng ười th ời đại ch ứ không tìm cách suy tôn th ần thánh và bám theo nh ững huy ền tho ại các anh hùng. Nói chung, ông là ng ười đã b ắt nh ịp được v ới trào l ưu c ủa con ng ười th ời đạ i mình đang s ống. 67

67 - Le Petit Robert des nom propres, Editions Petit Robert, Paris, 1997, trang 700.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 44 Hình t ượng Hanako hay Nàng Ban (Hanjô) trong Nô c ận đạ i theo Mishima

Tuy ch ưa hình dung Euripidês đã ảnh h ưởng Mishima đế n m ức độ nào nh ưng cách gi ải quy ết v ấn đề trong Nô hi ện đạ i c ủa Mishima xem ra có ph ần gi ống nh ư c ủa Euripidês trong bi k ịch Hy L ạp ở ch ỗ nó không có tính luân lý và th ần linh mà g ắn bó nhi ều v ới hi ện th ực c ủa đờ i s ống con ng ười đồ ng th ời đạ i. Ch ẳng h ạn trong Nàng Ban (Hanjô) m ột v ở Nô hi ện đạ i c ủa ông, Hanako, ng ười con gái b ị tình ph ụ, không h ề có một k ết cu ộc t ốt đẹ p, m ột happy end để đoàn t ụ v ới ng ười yêu nh ư trong Nô c ổ điển mà ti ếp t ục hóa r ồ cho đế n cu ối v ở. C ậu bé đáng th ươ ng c ủa Chú bé mù lòa (Yoroboshi) ch ẳng bao gi ờ được ng ười cha t ừng đuổi mình ra kh ỏi nhà đón v ề nh ư so ạn gi ả tu ồng c ổ điển mong mu ốn. V ới Mishima, chú ta ph ải ra tr ước tòa án th ụ lý tranh ch ấp v ề quy ền b ảo h ộ thi ếu nhi r ồi v ĩnh vi ễn ch ịu c ảnh cô đơn trong bóng t ối khi cô nhân viên s ở an sinh xã h ội c ũng l ẻn b ỏ ra đi. M ặt khác, trong Tháp m ộ nàng Komachi (Sotoba Komachi), ng ười con gái đẹ p tuy ệt tr ần t ừng làm điêu đứng bao nhiêu đàn ông đó s ẽ không được tha th ứ và siêu thoát nh ư Nô c ổ điển mu ốn mà ph ải ti ếp t ục s ống cho h ết cu ộc đờ i tàn, lang thang nh ặt nh ững m ẫu thu ốc lá th ừa trong công viên - có th ể là Central Park ở New York theo g ợi ý c ủa Mishima n ếu tu ồng này được đem di ễn cho khán gi ả M ỹ - để tr ả cái nghi ệp ch ướng mình đã t ạo ra.

Chú bé mù lòa (Yoroboshi) trong Nô c ận đại theo Mishima

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 45 Lời K ết

Trong lo ại tu ồng c ổ điển, t ừ Opera, Comédie Francaise, Kinh K ịch (k ịch B ắc Kinh), Vi ệt K ịch (k ịch Qu ảng Đông), hát b ộ cho đế n Nô, Kabuki, khi khán gi ả đi xem, h ọ hầu nh ư đã bi ết rõ tr ước v ề tu ồng tích và ca t ừ. Ng ười Nh ật đi xem nh ững Onoe, Nakamura, Ichikawa...ng ười Pháp đế n r ạp vì Gerard Philippe, Jean Poulain... ngh ĩa là họ ch ỉ đế n xem ngón ngh ề trình di ễn c ủa m ột đào, m ột kép hay m ột ban k ịch ch ứ không ph ải đế n để tìm hi ểu, g ặp g ỡ m ột cái gì m ới trong n ội dung k ịch b ản. H ọ th ường th ụ độ ng và đắm mình vào trong th ế gi ới tu ồng, để cho mình b ị nó mê ho ặc. Khía c ạnh th ẫm m ỹ đóng vai trò ch ủ y ếu. Trong khi đó, các tu ồng k ịch có tính c ận đại, ng ười xem có s ự khám phá, đố i di ện v ới m ột c ảnh ng ộ (situation) m ới và có tâm cảnh đồ ng th ời đạ i, mu ốn tham gia gi ải quy ết v ấn đề h ơn. S ự c ứu r ỗi ph ải đế n t ừ s ức của mình (t ự l ực) ch ứ không ph ải nh ờ ở s ức ng ười (tha l ực). Ph ải ch ăng đó là điều c ơ bản chúng ta có th ể nh ận ra khi theo dõi quá trình bi ến thiên t ừ Nô c ổ điển qua Nô c ận đại?

Duy có m ột điều không thay đối t ừ bao nhiêu th ế k ỷ mà chúng ta hãy còn tìm th ấy c ả trong Zeami l ẫn Mishima. Đó là m ỹ h ọc v ề bóng đêm. N ếu trong Nô m ộng huy ễn, không khí u huy ền c ủa ban đêm và cõi âm (Nô truy ền th ống th ường được di ễn ban đêm d ưới ánh l ửa đuốc) là t ượng tr ưng cho m ỹ h ọc đó thì trong Nô c ận đạ i, Mishima cũng đã làm s ống l ại không khí ấy qua l ời đố i tho ại c ủa nhân v ật Rokujô: “ Đêm là lúc mọi v ật có tri giác hay không đề u giao h ảo thân thi ện và ở trong tr ạng thái ng ủ ngh ỉ nên l ộ ra nhi ều k ẻ h ở và v ết n ứt có th ể xuyên qua không m ấy khó kh ăn”. Đó là m ỹ học v ề bóng âm đặ c bi ệt Nh ật B ản mà Tanizaki Junichirô đã bàn đến trong t ập ti ểu lu ận “Ca ng ợi bóng âm “ (In.ei reisan) c ủa ông. Nó c ũng cô đọ ng l ại trong câu nói c ủa nữ s ĩ Shirasu Masako, m ột nhà quy ền uy v ề Nô: “Trong thế gi ới u linh thì h ồn ma chính là nh ững v ật có th ực”.

Th ư m ục tham kh ảo:

1) Fenollosa, Ernest, Ezra Pound, 1917, The Noh Theater of Japan, Dover tái bản n ăm 2004, New York. 2) Godel, Armel, Kano Koichi, 1994, La Lande des Mortifications, Vingt cinq pièces de Nô de Zeami et autres, Gallimard, Paris. 3) Itoi Michizô, Kobayashi Yasuharu, 1993, Nôgaku Handbook, b ản in l ần th ứ 3 năm 2008, Sanseidô, Tôkyô. 4) Kadokawa Th ư Phòng biên, 2000, Genji Monogatari Beginners Classics. Kadokawa Sophia Bunko, Tôkyô. 5) Koyama Hiroshi, Satô Ken.ichirô, d ịch ra kim v ăn và hi ệu chú, 2010, Yôkyokushuu (Dao Khúc T ập), Shôgakukan, Tôkyô. 6) Mishima Yukio, 1968, Kindai Nôgakushuu (T ập tu ồng Nô c ận đạ i), Shinchô Bunko xu ất b ản, 2010, ấn b ản l ần th ứ 51. 7) Mishima, Yukio, 1957, Five Modern Noh plays, translated by Donald Keene, Tuttle Publishing, Tokyo, 1967. 8) Shirasu, Masako, 1995, Nô no Monogatari (C ốt truy ện tu ồng Nô), Kôdansha Bungeibunko, Tôkyô. 9) Tyler, Royall, 1992, Japan Nô Dramas, Penguin Classics, Penguin Books, London ( ấn b ản 2004). 10) Waley, Arthur, 1922, The Nô Plays of Japan, An Anthology, Dover Book tái

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 46 bản n ăm 1998, New York. 11) Yoshida Ken.ichi, Matsumiya Shirô, 2001, Nô, Bunraku, Kabuki, d ịch Donald Keene, Nô, 1966, The Classical Theater of Japan, Kodansha International Ltd) và các tác ph ẩm b ằng ti ếng Anh khác, Kôdansha, Tôkyô.

CVCN- Công n ươ ng Hoa Quì 47