Bodemkaart Van Schaal L: 50 000 Nederland
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Blad 61-62 West en Oost Maastricht - Heerlen Bodemkaart van Schaal l: 50 000 Nederland Uitgave 1990 Staring Centrum Inslituul \ot»i tMiiK'i k \;IM lic l l iiMddijk < idurd Bladindeling van de BODEMKAART van NEDERLAND verschenen kaartbladen, eerste uitgave verschenen kaartbladen, herziene uitgave deze kaart Bodemkaart van Nederland l: 50 000 Toelichting bij kaartblad 61 - 62 West en Oost Maastricht - Heerlen door J. J. Vleeshouwer en J.H. Damoiseaux Wageningen 1990 STARING CENTRUM Instituut voor onderzoek van het Landelijk Gebied Hoofdprojectleider. Ing. J.J. Vleeshouwer Projectleider. J.H. Damoiseaux Projectmedewerkers'. P. Harbers en T.C. Teunissen van Manen Technische redactie: Ing. W. Heijink en Ir. G.G.L. Steur Presentatie'; Pudoc, Wageningen Druk: Van der Wiel B.V, Arnhem Copyright: Staring Centrum, Wageningen, 1990 ' CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAA G Bodemkaart Bodemkaart van Nederland: schaal 1:50 000. - Wageningen : Staring Centrum Toelichting bij kaartblad 61 Maastricht en 62 West en Oost Heerlen / door J.J. Vleeshouwer en J.H. Damoiseaux. - Hl. Met krt. Met Ut. opg. ISBN 90-327-0240-8 geb. SISO 631.2 UDC [912::6'31.47](492*6200)+(492*6400) Trefw.: bodemkartering ; Maastricht / bodemkartering ; Heerlen. Het Staring Centrum is een voortzetting van: ICW Instituut voor Cultuurtechniek en Waterhuishouding IOB Instituut voor Onderzoek van Bestrijdingsmiddelen, afd. Milieu LB Afd. Landschapsbouw, Rijksinstituut voor Onderzoek in de Bos- en Landschapsbouw "De Dorschkamp" STIBOKA Stichting voor Bodemkartering Inhoud 1 Inleiding 9 1.1 Opzet van de toelichting 9 1.2 . .. Het gekarteerde gebied 9 1.3 Opname en gebruikte gegevens 10 2 Geologie . 13 2.1 Inleiding 13 2.2 Afzettingen ouder dan Kwartair 13 2.2.7 Carboon 13 2.2.2 Krijt 14 2.2.3 Tertiair 15 2.3 Pleistoceen 20 2.3.1 Rivierafzettingen 20 2.3.2 Eolische afzetttingen 22 2.4 Holoceen 25 2.5 Afzettingen van locale herkomst 25 2.5.1 Afzettingen van Hoogcruts 26 2.5.2 Dalafzettingen 26 2.5.3 Hellingafzettingen 26 2.5.4 Uitspoelingswaaier- en hellingvoetafzettingen 27 3 Topografie en hydrografie 29 3.1 Topografie 29 3.2 Hydrografie 29 4 Bewonings- en ontginningsgeschiedenis 35 4. l Geschiktheid voor bewoning en landschap 35 4. L l Rivierkleigebieden 35 4.1.2 Lössgebieden 35 4.1.3 Gebieden met oude afzettingen 37 4.1.4 Hellinggebieden 38 4.2 Geschiedenis van ontginning, bewoning en bodemgebruik 38 4.2. l Prehistorische en Romeinse perioden 38 4.2.2 Oudste Middeleeuwse nederzettingen 40 4.2.3 Hoge Middeleeuwen (1000-1300) 40 4.2.4 Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd (1300-1800) 42 4.2.5 •'• Recente ontwikkelingen (1800-heden) 43 4.3 Elementen van het cultuurlandschap 46 4.3.1 Nederzettings-en kavelvormen 46 4.3.2 Graf ten en holle wegen 47 4.3.3 Waterlopen 49 5 Bodem en landschap 51 5.1 Rivierkleigebieden 51 5.2 Lössgebieden 54 5.3 Gebieden met oude afzettingen 55 5.4 Hellinggebieden 57 6 Veengronden 61 6.1 Inleiding 61 6.2 De eenheid van de veengronden 61 7 Podzolgronden 63 7.1 Inleiding 63 7.2 Bodemvorming 63 7.3 De eenheden van de podzolgronden 63 8 Leembrikgronden 65 8.1 Inleiding 65 8.2 Moedermateriaal 66 8.3 Bodemvorming 66 8.4 Hydromorfe kenmerken . 69 8.5 De eenheden van de leembrikgronden 71 9 Rivierkleigronden 79 9.1 Inleiding 79 9.2 De eenheden van de rivierkleigronden 80 10 Oude rivierkleigronden 89 10.1 Inleiding 89 10.2 De eenheden van de oude rivierkleigronden 90 11 Leemgronden 93 11.1 Indeling, benaming en codering 93 11.2 De afzettingen in dalen, hellingvoeten en uitspoelingswaaiers 94 11.3 De eenheden van de poldervaaggroriden 98 11.4 De eenheden van de ooivaaggronden 101 12 Overige gronden 109 12.1 Inleiding 109 12.2 Mariene afzettingen ouder dan Pleistoceen 109 12.2.1 Inleiding 109 12.2.2 De eenheden van de mariene afzettingen ouder dan Pleistoceen 111 12.3 Fluviatiele afzettingen ouder dan Laat-Pleistoceen 114 12.3.1 Inleiding 114 12.3.2 De eenheden van de fluviatiele afzettingen ouder dan Laat-Pleistoceen 114 12.4 Kalksteenverweringsgronden 116 12.4.1 Moedermateriaal 116 12.4.2 Verwering van kalksteen 116 12.4.3 Bodemvorming in verweringsprodukten van kalksteen 117 12.4.4 De eenheden van de kalksteenverweringsgronden 122 13 Samengestelde legenda-eenheden 127 13.1 Associatie van twee enkelvoudige legenda-eenheden 127 13.2 Associaties van vele enkelvoudige legenda-eenheden 127 13.2.1 Beekdalgronden 127 13.2.2 Hellinggronden 129 13.2.3 De eenheden van de hellinggronden 133 14 Toevoegingen en overige onderscheidingen 139 14.1 Toevoegingen 139 14.2 Overige onderscheidingen 142 15 Grondwaterstanden 145 16 Hellingklassen 147 16.1 Inleiding 147 16.2 De onderscheiden hellingklassen 147 16.3 Vaststellen van de hellingklassen 149 17 Bodemgeschiktheid 151 17.1 Inleiding 151 17.2 Aanvullende beoordelingsfactoren 151 17.3 Aanvullende geschiktheidsklassen voor akkerbouw en weidebouw 153 Literatuur 155 Aanhangsel l Alfabetische lijst van kaarteenheden en hun oppervlakte 162 Aanhangsel 2 Analyse-gegevens 166 Aanhangsels Interpretatie van de kaarteenheden 172 Aanhangsel 4 De kaarteenheden gerangschikt naar hun geschiktheid 175 l Inleiding 1.1 Opzet van de toelichting Bij de toelichting op dit kaartblad is een aparte handleiding gevoegd, waarin de basisbegrippen en de algemeen gebruikte indelingen zijn opgenomen (Steur en Heijink et al., 1987). Van enkele eenheden die alleen in dit gebied voorkomen, zijn de gegevens niet in de handleiding opgenomen, maar beschreven in het betreffende hoofdstuk van deze toelichting. De omschrijving van de kaarteenheden wordt gegeven in de vorm van een beknopte profielschets. Deze heeft betrekking op een representatief geachte vertegenwoordiger van de betreffende eenheid en wordt voor getalsmatig uit te drukken grootheden, zoals humusgehalte en textuur, ook in cijfers gegeven. Daaronder wordt per laag tussen haakjes de geschatte spreiding binnen de kaarteenheid, zoals die in het gebied voorkomt, vermeld. Voor zover de gronden van de profielschetsen zijn bemonsterd, zijn de analysegegevens - zoals verstrekt door het Bedrijfslaboratorium voor Grond- en Gewasonderzoek te Oosterbeek - vermeld in aanhangsel 2. De oppervlakte van de kaarteenheden en het aantal onderscheiden kaartvlakken is aangegeven in aanhangsel l in alfabetische volgorde van de kaartcodes. Daarbij wordt opgemerkt dat alle oppervlakten zijn uitgedrukt in hectaren naar de grootte zoals bepaald door de projectie in het horizontale vlak. In het geaccidenteerde terrein van Zuid-Limburg kan de werkelijke oppervlakte (gemeten maat) afhankelijk van de hellingshoek niet onaanzienlijk groter zijn. Door de toegenomen kennis van de opbouw van het Limburgse landschap en de toegenomen ervaring bij de bodemkartering van dit gebied en van de Oude Rivierklei in andere delen van het land sluiten de afgegrensde kaartvlakken en hun indeling bij bepaalde legenda-eenheden op de hierbij gepresenteerde bodemkaart niet overal aan op de bodemkaart van het aangrenzende kaartblad (59/60 West en Oost; Stichting voor Bodemkartering, 1970). Laatstgenoemde kaart is inmiddels herzien en zal waarschijnlijk in 1991 in aangepaste vorm verkrijgbaar zijn. De geschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw, weidebouw en bosbouw geschiedt volgens het systeem van beoordelingsfactoren (Haans, 1979). In dit gebied komen echter enkele landkenmerken voor, zoals helling en stenigheid, die het noodzakelijk maken het aantal beoordelingsfactoren en geschiktheidsklassen uit te breiden (zie hoofdstuk 17). De geschiktheidsclassifïcatie van de kaarteenheden is zowel in de volgorde van de legenda (aanhangsel 3), als in de volgorde van afnemende geschiktheid voor elk van de genoemde gebruiksvormen (aanhangsel 4) vermeld. 1.2 Het gekarteerde gebied Deze toelichting heeft betrekking op het kaartblad 61 en 62 West en Oost. Het gekarteerde gebied omvat het meest zuidelijke gedeelte van Limburg. De volgende gemeenten of delen daarvan komen voor (afb. 1): Beek (1), Eijsden (2), Gulpen (3), Heerlen (4), Kerkrade (5), Landgraaf (6), Maastricht (7), Margraten (8), Meerssen (9), Nuth (10), Simpelveld <11), Vaals (12), Valkenburg aan de Geul (13), Voerendaal (14) en Wittem (15). 60 W 60 O Afb. l Gemeentelijke indeling naar de toestand op l januari 1982. De nummers verwijzen naar de opsomming in de tekst. 1.3 Opname en gebruikte gegevens Bij het vervaardigen van deze bodemkaart is gebruik gemaakt van een aantal oudere, meer gedetailleerde bodemkaarten (afb. 2). De legenda's van deze kaarten werden omgezet in de legenda van de Bodemkaart van Nederland l : 50 000 en de kaarten werden vereenvoudigd. Daarbij was veel aanvullend veldwerk noodzakelijk, deels omdat de bodemkundige inzichten intussen zijn veranderd, deels omdat in het verleden geen hellingklassen op bodemkaarten werden onderscheiden. De Bodem- kaart van Zuid-Limburg, schaal l : 50 000 die een fysiografische legenda heeft (De Waal, 1984), is eveneens geraadpleegd. De bodemkartering zou niet kunnen worden uitgevoerd zonder de toestemming van landeigenaren en -gebruikers hun percelen te betreden en de boringen uit te voeren. Deze toestemming is steeds door alle betrokkenen welwillend gegeven. Velen hebben bovendien waardevolle inlichtingen verschaft over hun ervaringen met het gebruik en de behandeling van de grond. Deze zijn van grote betekenis geweest, met name voor de landbouwkundige waardering van de verschillende gronden. De medewerkers van het Staring Centrum zijn erkentelijk voor de bereidwilligheid en hulp. 10 59 60 W 60 O 61 62 W 10 km Schaal 1 : 5 000 [•: • : • • •[ 1 Ransdalerveld (Vanden Broek, 1957) Schaal 1 : 10000 | J 2 Herinrichtingsgebied Mergelland-Oost (Leenders et al., 1988) 3 Waubach (Breteler, 1962) Schaal 1 : 25 000 [§^$^j 4 Mergelland (Breteler, 1967) Afb. 2 Geraadpleegde en deels verwerkte bodemkaarten. 11 12 2 Geologie 2.1 Inleiding De geologische opbouw van het gebied wordt hier alleen besproken voorzover deze van belang is voor een goed begrip van de bodemgesteldheid en het bodem- patroon. Voor een meer volledige behandeling wordt verwezen naar de bestaande literatuur en met name naar de Toelichtingen bij de Geologische kaart van Nederland, blad Heerlen (Kuyl, 1980), de Toelichting bij de Geomorfologische kaart, kaartblad 59-62 (Van den Berg, 1989) en de Toelichting bij de Geologische kaarten van Zuid-Limburg (Felder, i.v.).