deSingeldeSingeldeSingeldeSingel do 6 feb 2014 Blauwe zaal Grote podia

Jozef De Beenhouwer

inleiding Rudy Tambuyser | 19.15 uur | Blauwe foyer begin 20 uur | pauze omstreeks 20.50 uur | einde omstreeks 22 uur piano 2013-2014

Ralph van Raat lecture recital wo 16 okt 2013 Duo Koroliov do 17 okt 2013 Alexander Melnikov za 26 okt 2013 Marc-André Hamelin wo 6 nov 2013 Juho Pohjonen wo 4 dec 2013 Alexander Melnikov publieke masterclasses ma 6 tem. wo 8 jan 2014 Alexander Melnikov lecture recital do 9 jan 2014 Paul Lewis wo 15 jan 2014 Jozef De Beenhouwer do 6 feb 2014

teksten programmaboekje Rudy Tambuyser coördinatie programmaboekje deSingel, Eveline Heylen

Dit concert wordt opgenomen door Klara en uitgezonden op woe 5 maart om 20 uur in het programma Klara Live. Jozef De Beenhouwer piano

Robert Schumann (1810-1856) Drei Fantasiestücke, opus 111 11’ Sehr rasch, mit leidenschaftlichem Vortrag Ziemlich langsam Kräftig und sehr markiert

Kreisleriana, opus 16 37’ Äußerst bewegt Sehr innig Sehr aufgeregt Sehr langsam Sehr lebhaft Sehr langsam Sehr rasch in Schnell und spielend

Gelieve uw GSM uit te schakelen. pauze

De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling | concert | tentoonstelling van uw keuze.

Franz Schubert (1797-1828) Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … Sonate in Bes, D960 40’ betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. REAGEER & WIN Selecteer hiervoor voorstelling | concert | tentoonstelling van uw keuze. Molto moderato Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets Andante sostenuto te winnen. Scherzo: Allegro vivace con delicatezza - Trio Allegro ma non troppo Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6 | Schilde | +32 (0)3 384 29 70 | www.tklavervier.be

Grand café deSingel open alle dagen 9 > 24 uur informatie en reserveren: +32 (0)3 237 71 00 | www.grandcafedesingel.be drankjes | hapjes | snacks | uitgebreid tafelen Robert, Franz en Jozef

We ontvangen vanavond Jozef De Beenhouwer, en dat is een goede zaak. Nog te vaak - of voor te velen - werkt alleen nog maar het dragen van een naam die iets te openlijk in Vlaamse klei wortelt, een vermoeden van provincialiteit in de hand. Dat is als idee even verkeerd als het idiote devies “wat we zelf doen, doen we beter” dat Vlaanderen zich in een minder fraai verleden van de weeromstuit meende te moeten aanmeten.

Maar goed, als ik de naam De Beenhouwer hoor, “word ik een beetje chauvinist, maar wel met reden”, zoals de betreurde Wannes Van de Velde zou zeggen. U moet bij gelegenheid eens een kijkje nemen op de webstek van de Schumann-Preis der Stadt Zwickau, meer bepaald naar de lijst van prijsdragers die de geboortestad van (1810-1856) door de jaren heen heeft gehonoreerd. Het is best bevreemdend, tussen Svjatoslav Richter, Alfred Brendel, Elisso Wirssaladze, Nikolaus Harnoncourt en Dietrich Fischer-Dieskau de naam Jozef De Beenhouwer aan te treffen. De Beenhouwer is niet minder dan een internationale autoriteit als het op Schumann - en ook wel , en Brahms, en welbeschouwd de westerse kunstmuziek van de hele romantische periode - aankomt. Niet alleen als weter, maar ook als speler. Het is dan ook een plezier hem vanavond te kunnen verwelkomen met twee zeer uiteenlopende werken van de Duitse meester: de ‘Kreisleriana’ opus 16, uit het voor Schumann zo wonderlijke jaar 1838, en de late ‘Drei Fantasiestücke’ opus 111. Voeg daarbij het feit dat deze beide meesterstukken (tenminste: voor liefhebbers van de muzikale koortscurve die Schumanns werken zo diep karakteriseert) het gezelschap krijgen van een onversneden mijlpaal uit de vroege Duitse romantiek, Schuberts (1797-1828) laatste klaviersonate D960, en we kunnen terecht hopen op een speciale avond.

Een recitalprogramma exclusief aan Schubert en Schumann wijden is immers van de kant van De Beenhouwer niks minder dan een statement, in meerdere opzichten. Ten eerste: vanavond spreken we Duits. Weliswaar is dat geen duidelijke categorie - Schubert is lang geen Beethoven en Schumann lang geen Wagner; laten we de karikatuur dus zorgvuldig mijden. Niettemin is Schubert noch Schumann te begrijpen zonder zich

Robert Schumann rekenschap te geven van hun moedertaal en de soort van sterke De meeslependheid van een film zegt niet noodzakelijk iets over culturele identiteit die daarmee, zeker in de negentiende eeuw, de werkelijkheid waarin de toeschouwers, nog nadromend, samenhing. terechtkomen. De enorme oplage waarin 'Het lijden van de jonge Ten tweede staat vanavond in het teken van de epische toewijding. Werther' destijds verscheen, zegt minder over de relatiepsychologie Schubert en Schumann zijn vertellers en dichters. Beiden schreven van destijds dan over de doeltreffendheid waarmee Goethe een in het liedgenre enkele van hun grootste meesterwerken, Schumann menselijke basissnaar wist te bespelen. was zelfs de zoon van een boekenboer en werd al heel jong door literatuur opgeslorpt. De koorts en de wispelturigheid die we bij Schumann aantreffen, Tenslotte heerst behalve de verteldrang vanavond ook de lyrische noch de langgerekte, lyrische gulheid die we bij Schubert zien, zijn te bevlogenheid. Schubert en Schumann zijn geen koele observators, vangen met het passe-partoutwoord romantiek. Ze zijn het uiteraard geen analytische verslaggevers van wat ze vertellen. Ze zijn erbij met historische factoren samenhangende peper en zout op wat men betrokken, ze maken er deel van uit, ze zijn… romantisch. door de eeuwen heen verbeelding, talent en vakmanschap heeft Het hoge, maar gevaarlijke woord is gevallen. Dat Schubert en genoemd. Schumann twee van de voornaamste vormgevers van de Duitse, Over romantiek kan je in historische zin spreken - onze twee Schu’s muzikale romantiek zijn, is evident. Wat dat precies betekent, is dat behoren ertoe, klaar - of in algemene categorieën, maar in geen minder. geval brengt de term ons veel bij over het wezen van een oeuvre. Romantiek, is dat zoals bij Schubert een kort leven van een geniale Hoe kunnen compleet verschillende imaginaire werelden zoals die lelijkerd, die volgens een van zijn zeldzame leraars alles “von Gott van Schuberts laatste sonate en Schumanns 'Kreisleriana' anders selber” had geleerd; die de pijn van het zijn verzoop in veel te grondige tegelijk archetypisch romantisch en toch zo verschillend, sterker nog: feestjes en veel te mooie zettingen van vaak veel te matige poëzie mekaars antipode zijn? van vrienden; die niet wist - ook niet altijd in zijn muziek - of hij zijn Bij Schubert vinden we eenvoudig materiaal dat in grote structuren biedermeierbiotoop moest omhelzen of verwerpen; die veel te jong een onvermoede spankracht ontwikkelt. Schuberts muziek is een syfilis opliep en nog veel meer te jong stierf? Is het dat, romantiek? soort van beweeglijke statica: een op papier triviale harmonische Of is het, zoals bij Schumann, een kort leven van een geniale malloot, alteratie kan de zenuwen tot het uiterste spannen, van een eindeloze die opgroeide met de beste literatuur van zijn tijd; die zich al te sterk cantilene heb je achteraf de indruk dat je haar vooraf al helemaal voor identificeerde met de personages van E.T.A. Hoffmann of Jean Paul, de geest had gehaald, zelfs in de meest radde passages krijg je als dichter wou worden maar het niet werd, hoewel; die pianist wou luisteraar niet de indruk, kinetisch op de proef te worden gesteld. worden maar zichzelf in zijn ijver verminkte; die een vrouw begeerde Schuberts meest trieste bladzijden behoren tot de sterkste uit de van wie hij dacht dat ze hem zou genezen, na een lange strijd met haar muziekgeschiedenis, maar worden nooit tranerig. Ze zijn menselijk vader eindelijk met haar mocht trouwen en daar misschien even, maar en herkenbaar, maar edel. Breekbaar, maar tegelijk tijdloos. Dat niet voor lang door genas - van syfilis, alweer zij, genees je niet; die is zeldzaam en vereist ambachtelijke koelheid, eerder dan de na onder meer een groteske zelfmoordpoging in de Rijn, 'im heiligen zenuwzwakte die nogal makkelijk met romantiek wordt geassocieerd. Strome', vanzelf stierf als middenveertiger. Is het dat, romantiek? Bij Schumann vinden we materiaal dat technisch gezien veel Natuurlijk niet. De levens van beide heren mogen zich vanuit hun ingewikkelder is. De alteratie kan bij hem maar nauwelijks een anekdotiek dan lenen tot een tearjerker, het valt te vermoeden dat gebeurtenis zijn - al is het korte ‘Am leuchtenden Sommermorgen’ ze voor hun tijd niet eens zo uitzonderlijk waren. Variërend van doffe een sprekende uitzondering - want ze maakt deel uit van zijn ellende over heel gewoontjes tot een occasionele piek van geluk. Van basisgrammatica. Zegt bij Schubert één noot soms alles, installeert het witte blad over hard labeur tot een pennenvrucht die in sommige Schumann vaak een sfeer of psychologische achtergrond met gevallen de tijd trotseert - wie weet. kluwens waarin de noot als dusdanig haar identiteit verliest - dat komt De romantiek begint, zoals altijd, wanneer de eerste noot weerklinkt. vaker voor, en in alle tijdvakken, bij componisten die ook instrumentale Of wanneer het licht uitgaat en je zintuigen zich spannen. Of wanneer virtuozen zijn of waren. Tegenover Schuberts breedvoerigheid, je de eerste bladzijde van een boek omslaat, nog twijfelend of je zeker in de sonates, zou men kunnen zeggen dat Schumann in het comfort van het gladgestreken blad verkiest, of de maagdelijke veel kortere entiteiten denkt, in koortsachtige vlagen, kernachtig onleesbaarheid. en hyperassociatief - dat weerspiegelt zich in de fragmentarische vormgeving van zijn grote klaviercycli. Schumann is een dialecticus, een man van de leerrijke tegenstelling in ritme en harmonie, terwijl Schubert een idee installeert en het uitwerkt. Omdat het goed is en dus een tijdje mag blijven om uitgebreid gemonsterd te worden. Een Schumannfrase zou je op die manier kapot kijken, terwijl Schubert- thema’s aan een Schumanntempo ofwel triviaal ofwel onbegrijpelijk zouden zijn. Wat Schubert en Schumann dan weer delen - en dat is een aspect van hun kunst dat al te weinig in de verf wordt gezet - is een onwaarschijnlijk sterk metier, hun wel degelijk vergelijkbare vaardigheid om hun zo verschillende ideeën hard te maken. Van beiden is Schubert diegene die binnen een harmonie elke noot betekenis kan geven, terwijl Schumann een sterker contrapunt schrijft. Te weinig mensen weten de Bach in Schumann zitten - de Mozart in Schubert is uiteraard meer bekend.

Al is de Mozartiaanse spirit - meer bepaald die van de late Mozart, die van een haast melancholisch geworden alleskunnerij - nog slechts overdrachtelijk aanwezig in de ‘Sonate in Bes’, D960 van Schubert die Jozef De Beenhouwer speelt. We durven vermoeden dat die spirit in zijn meest ingetogen dramatische hoedanigheid vanavond wel aan de oppervlakte zal komen. Noblesse oblige, zeker voor een prijsdrager van de stad Zwickau. Net zoals Beethoven, maar dan helemaal anders, besloot Schubert zijn oeuvre voor klavier - en bijna zijn oeuvre tout court - met een enorme sonatetriptiek, waarin hij alle pieken en dalen waartoe hij menselijkerwijs in staat of veroordeeld was - van “himmelhoch jauchzend” tot “zu Tode betrübt” - de revue liet passeren. De laatste sonate is in die triptiek een soort langgerekte catharsis. Het werk ademt goeddeels een soort van wijze berusting, die we ons vandaag van een prille dertiger maar nauwelijks kunnen voorstellen en waarin de filosofische en esthetische imperatief op een voor die tijd volkomen manier worden verzoend. Goeddeels, want er is het obstinate trage deel, waarvan het meest karakteristieke motief merkwaardig genoeg precies zo gepunt is als dat van Beethovens finale aria in zijn opus 111, en waarin onderhuids het letterlijke afgrijzen van ‘Der Doppelgänger’ (uit ‘Schwanengesang’) of het figuurlijke doodsbesef van ‘Der Wegweiser’ (uit ‘Winterreise’) weerklinkt. De milde verzaking die uit de rest van het werk spreekt, wordt slechts nu en dan, door kleine, maar niet mis te verstane oprispingen, van een nog ietwat opstandige, menselijke toets voorzien. Neem de plotse modulatie naar cis - inderdaad, we zijn inmiddels ver van huis - aan het begin van de doorwerking in het eerste deel, of de korte gewelddadigheid die Schubert in de finale op een lange cantilene laat

Anoniem portret van de jonge . volgen en verder als derde thematische motief gebruikt. Jozef De Beenhouwer Om met Glenn Gould te spreken, die het echter over de onvoltooide fuga van Bach had: “there has never been written anything more Na het voltooien van zijn farmaciestudies wijdde Jozef De Beenhouwer zich beautiful.” Even mooi, daarentegen… volledig aan de muziek. Hij studeerde aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium van Antwerpen bij Lode Backx en aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth in Brussel. Later vervolmaakte hij zich bij David Kimball in Firenze. Hij behaalde het Schubert had destijds de bedoeling, zijn laatste sonatetriptiek op te Hoger Diploma piano met hoogste onderscheiding. dragen aan Hummel, met wie hij zich min of meer verwant voelde als Hij trad op als solist in de meeste Europese landen en in de Verenigde Staten. opvolger van Beethoven - overigens zou Schubert slechts een jaar Hij gaf ook talloze liedrecitals aan de zijde van onder anderen , Robert na Beethoven sterven. De partituur verscheen echter, merkwaardig Holl, Werner Van Mechelen en . In 1988 verzorgde hij samen met de genoeg, pas in 1839. Met een volkomen misplaatste opdracht aan Wiener Symphoniker de wereldpremière van Robert Schumanns ‘Konzertsatz’ (uit 1839), en in 1992 die van Clara Schumanns gelijknamige werk uit 1847. Beide Schumann, die weliswaar een grote verering koesterde voor Schubert composities werden door hem voltooid. In 1991 maakte hij de eerste complete (en vandaag geldt als de ontdekker van diens ‘Grote Symfonie’), maar cd-opname van Clara Schumanns pianowerken. Voor al deze activiteiten die nog een naamloze puber was toen het werk werd geschreven. werd hem in 1993 de Robert Schumann Preis der Stadt Zwickau toegekend. In De Beenhouwer kiest vanavond uit het oeuvre van Schumann zoals 1998 stichtte hij samen met Kees Hülsmann en Marien van Staalen het Robert gezegd de beroemde ‘Kreisleriana’, uit het voor Schumann bijzonder Schumann Pianotrio. Jozef de Beenhouwer realiseerde internationaal talloze radio- en TV-opnames, fonoplaten en cd’s zoals voor het label Phaedra met productieve en gelukkige jaar 1838, en de ‘Fantasiestücke’ opus 111 composities van Brahms, Schumann en Belgische componisten. Zowel zijn uit 1851. opname met werken van Peter Benoit als deze met muziek van Zo verschillend als beide stukken zijn, hebben ze toch gemeen- werden bekroond met de Caeciliaprijs. Jozef De Beenhouwer is docent aan het schappelijk thematisch DNA. Dat is zoals vaak bij Schumann literair Koninklijk Conservatorium van Antwerpen en artistiek directeur van de Brusselse van aard. De titel ‘Kreisleriana’ verwijst openlijk naar het personage Middagconcerten. Hij wordt ook regelmatig gevraagd als jurylid bij internationale pianowedstrijden. Kreisler, de excentrieke, wilde, geestige kapelmeester die E.T.A Hoffmann opvoert in zijn behoorlijk mondvol getitelde satirische deSingel tijdlijn roman ‘Kater Murrs Ideeën over het Leven: Tevens Fragmenten do 6 feb 2014 van een biografie van kapelmeester Kreisler, Gebaseerd op wat Jozef De Beenhouwer Kladvelletjes’. Interessant om te weten is dat de eerste druk van de Schumann, Schubert ‘Kreisleriana’ aan Chopin opgedragen was. Die antwoordde, louter za 17 apr 2010 politiek, want minder onder de indruk van Schumannn dan de Duitser Jozef De Beenhouwer van hem, met de opdracht van zijn ‘Ballade’ in F aan Robert. Brahms Happening Ook wanneer Schumann een werk ‘Fantasiestücke’ noemt - vier zo 31 okt 1999 keer deed hij dat, waaronder twee keer voor piano, in het opus 12 Jozef De Beenhouwer & Lied- en pianoklas conservatorium Antwerpen en het opus 111 dat we vanavond horen - verwijst hij naar Hoffmann, Schumann meer bepaald naar diens ‘Fantasiestücke’ in Callots Manier (1815). za 21 apr 1990 Die zijn zoals de titel zegt op hun beurt gebaseerd op etsen van de Jozef De Beenhouwer & Nieuw Belgisch Kamerorkest Franse kunstenaar Callot (1592-1635), die zo onnavolgbaar, geestrijk, Schumann ironisch en vaak behoorlijk macaber het Italiaanse maniërisme naar vr 6 feb 1987 zijn hand zette. Jozef De Beenhouwer & Robert Holl Beethoven, Reichardt, Schubert, Schumann, Brahms, Wolf, Pfitzner Mooi, hoe de genoemde adjectieven van hem via Hoffmann op Schumann zijn overgedragen. zo 19 okt 1986 Jozef De Beenhouwer & Joël Lybeert Liszt binnenkort in deSingel Marc-André Hamelin piano & Anthony Marwood viool & Martin Fröst klarinet F Schubert | Rondo brillant in b, D895 voor viool en piano C Debussy | Première Rhapsodie voor klarinet en piano Sonate in g voor viool en piano Stravinsky | Suite ‘L’Histoire du Soldat’ voor viool, klarinet en piano F Poulenc | Sonate voor klarinet en piano B Bartók | Contrasts, Sz111 voor viool, klarinet en piano Marc-André Hamelin © Nina Large Nina © Hamelin Marc-André

wo 26 feb 2014 | 20 uur | Blauwe zaal Gratis inleiding Adeline Boeckaert | 19.15 uur | Blauwe zaal 22, 18 € (basis) | 18, 14 € (-25/65+) | 8 € (-19 jaar) architectuur theater dans muziek

www.desingel.be t +32 (0)3 248 28 28 Desguinlei 25 B-2018 Antwerpen f deSingelArtCity deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van de Provincie en de Stad Antwerpen.

mediasponsors