LIBERALE REFLECTIES | September 2019 Van De Redactie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Inhoud Van de Redactie Dankwoord aan Niek Kok 2 Digitaal Autoritarisme door Wilbert Jan Derksen 3 In Memoriam H.J. Witteveen: professor, politicus, mens op zoek naar harmonie (1921-2019) door Jan Middendorp 6 Reacties op Dijkhoff I. Voorwoord 14 II. Over doelen en middelen door Marcel Wissenburg 15 III. Discussiëren met Klaas door Edwin van de Haar 20 IV. Wederkerigheid door Niek Kok en Reinout Woittiez 26 V. Close reading van het VVD-discussiestuk van Klaas Dijkhoff door Sid Lukkassen 37 VI. Marktmacht en het gemis bij de middenklasse door Roelof Salomons 47 Staatscommissie parlementair stelsel Voer geen kinderkiesrecht in door Patrick van Schie 52 Economie Vervang belasting op arbeid door een belasting op grond door Jard van Heerde 60 Buitenland Frankrijk en de EU. Een verstandshuwelijk? door Pieter de Jonge 70 Interview met Helena Rosenblatt De verloren geschiedenis van het liberalisme door Fleur de Beaufort 83 en Patrick van Schie Rectificatie 87 Colofon 88 LIBERALE REFLECTIES | september 2019 Van de Redactie Dankwoord aan Niek Kok door Marcel Wissenburg namens de redactie Met dit nummer neemt de redactie van het nieuw vormgegeven en nieuw genaamde Liberale Reflecties afscheid van haar ver- Liberale Reflecties van de drukpersen. Vanaf trekkende eindredacteur, Niek Kok. de zomer van 2017 heeft Niek de ontwik- kelingen rondom Liberale Reflecties, zowel De eindredacteur is meer, veel meer, dan online als op papier, verder (be)geleid – met een corrector van idioom en huisstijl. Hij zachte maar dwingende hand, met veel in- is de spil waarom dit blad draait, de kurk zet, passie en deskundigheid. We danken waarop het drijft: hij is de contactpersoon hem daar oprecht voor, en wensen hem veel voor alle potentiële auteurs, de aanjager succes in zijn nieuwe werkkring als promo- en spreekbuis van de redactie, de postillon vendus aan het Radboudumc in Nijmegen. d’amour tussen auteurs en reviewers, en de persoon die elke tekst tot op de website En met dit nummer verwelkomen we ook en in het gedrukte exemplaar begeleidt. onze nieuwe eindredacteur, Wilbert Jan Derksen, die we veel succes wensen bij het Toen Niek startte als eindredacteur was de vullen van de leegte die Niek Kok achterlaat. voorloper, Liberaal Reveil, nog maar net ten grave gedragen en rolde de eerste editie van 2 LIBERALE REFLECTIES | september 2019 Van de Redactie Digitaal Autoritarisme door Wilbert Jan Derksen Het debat is een fundamenteel onderdeel plaats voor een dergelijk debat. Autori- van de liberale democratie. In deze editie tarisme heeft door de geschiedenis heen van Liberale Reflecties zal een aantal reacties vele manifestaties en gezichten gekend. worden gegeven op het reeds verschenen En met het ontwaken van de slapende discussiestuk van Klaas Dijkhoff. Daar waar reus China is hier een 21e-eeuwse variant verschillende auteurs het een en ander aan bij gekomen: het ‘digitaal autoritarisme’. te merken hebben op het stuk van Dijkhoff, zullen zij het allen wel met elkaar eens zijn Digitaal autoritarisme (Engels: digital au- dat een dergelijke oproep tot discussie alleen thoritarianism) kenmerkt zich door een maar toegejuicht kan worden. Volgens het li- uiterst effectief gebruik van hightech ter berale gedachtegoed moeten wij onze ideeën fundering van een autoritair machtsbestel. continu testen aan de hand van tegenargu- In dergelijke regimes wordt een politie- menten, om zo dogmatisme te voorkomen. staat in stand gehouden met behulp van de nieuwste technologie. Met de opkomst van Maar een zodanige gedachtewisseling is algoritmen, big data en kunstmatige intelli- niet overal op de wereld even zo vanzelf- gentie kunnen autoritaire regeringen nu het sprekend. In autoritaire regimes is geen 3 LIBERALE REFLECTIES | september 2019 gedrag van hun burgers continu contro- versterken. De technologie in deze landen is leren en sturen in de publieke ruimte en vaak gebaseerd op machine learning, waarbij ook zelfs in de privé sfeer. Digitaal auto- deze zichzelf verbetert aan de hand van nieu- ritarisme is in ieder opzicht dan ook de we data die het verkrijgt. Zodoende voeden antithese van onze liberale democratie. wij de vijand met onze data en zal deze alleen maar geraffineerder en omvangrijker worden. Daar waar China de grondlegger is van deze Orwelliaanse bestuursvorm, volgen ande- Liberalen zijn van nature huiverig als het op re ondemocratische landen zijn voorbeeld. interventie vanuit de staat komt, al helemaal China exporteert hierop technologie ter on- wanneer het staatsinterventie op de vrije dersteuning van deze autoritaire regeringen. markt betreft. Toch ben ik van mening dat Hiermee is een doos van Pandora geopend dit in dit geval geoorloofd, nee zelfs nood- met vergaande consequenties. Zo vermoed zakelijk is. Met het toelaten van bedrijven ik dat de grote politiek-ideologische machts- en investeringen in strategische sectoren strijd van de 21e-eeuw zal zijn tussen de libe- die belangrijk zijn voor onze nationale vei- rale democratie en het digitaal autoritarisme. ligheid halen wij mijns inziens een Trojaans paard binnen dat onze democratie van bin- De Nederlandse regering zou er dan ook nen zal proberen uit te hollen. En het gaat verstandig aan doen het Amerikaanse hier echt om een kwestie van nationale vei- voorbeeld te volgen en serieus te overwe- ligheid. Niet alleen burgers, maar ook onze gen om Chinese techbedrijven als Huawei overheids- en hulpdiensten maken gebruik (telecommunicatie) en Hikvision (came- van deze technologie. In een tijd waar oor- rabewaking) te weren van onze digitale in- logsvoering, spionage en sabotage zich frastructuur. Wij moeten bereid zijn harde steeds meer naar cyberspace verplaatsen maatregelen te treffen. Een kortetermijnvi- wil je niet afhankelijk zijn van buitenland- sie gericht op mogelijk economisch gewin se mogendheden die we niet bepaald onder van Chinese goederen en investeringen zou het kopje ‘bondgenoten’ kunnen plaatsen. namelijk op lange termijn een doodsteek kunnen zijn voor onze eigen democratie. Maar daar waar technologie mogelijkheden Een IT-netwerk indirect beheerd door au- biedt voor repressie vanuit de staat, geldt dit toritaire mogendheden maakt ons chanta- ook voor weerstand vanuit de burger. Dank- bel en biedt ernstige risico’s voor manipu- zij een ware Twitterrevolutie heeft het au- latie van bijvoorbeeld ons internetverkeer. toritaire regime in Tunesië in 2011 het veld moeten ruimen voor een democratische re- Naast het gevaar dat het vormt voor onze gering (het enige succesverhaal van de Ara- eigen burgers, moet men ook beseffen dat bische Lente). Het internet is de nieuwe pu- wij op deze manier met onze data het digi- blieke ruimte geworden waar de status quo taal autoritarisme in andere landen helpen te en de machthebbers ter discussie worden 4 LIBERALE REFLECTIES | september 2019 gesteld. Het is dan ook niet voor niets dat Economisch zullen deze maatregelen wel- in landen als Cuba en Noord-Korea het in- licht negatieve consequenties hebben en be- ternet vrijwel volledig aan banden is gelegd. perkingen op de vrije markt opleveren, maar een economische vrije markt mag nooit ten In die zin spelen dictaturen als China – met koste gaan van de vrije markt van ideeën. hun uitgebreide hightech infrastructuur – Zoals ik eerder stelde gaat het hier om onze met vuur. En waar dit vuur gebruikt wordt nationale veiligheid en de bescherming van om een mechaniek van repressie te voeden, de internationale rechtsorde. Binnen het li- kan ditzelfde vuur gebruikt worden om dit berale gedachtegoed is de belangrijkste taak mechaniek tot as te doen vergaan. Of min- van de overheid het waarborgen van veilig- der pseudo-poëtisch verwoord; data en heid. Eerst nachtwaker, dan pas marktmees- technologie zijn wapens die gebruikt kun- ter. Indien deze rollen elkaar tegenspreken, nen worden ter versterking van niet alleen zal de eerstgenoemde altijd zegevieren. An- het autoritarisme, maar ook de democratie. ders graven wij ons eigen graf, en wel met een cadeaugegeven schep “made in China”. Dit gegeven biedt kansen indien wij ons proactief opstellen. In plaats van onszelf al- leen passief te verdedigen tegen het digitaal drs. W.J. Derksen is wetenschappelijk mede- autoritarisme, moeten wij ons daarnaast werker bij de TeldersStichting en eindredac- ook actief inzetten op internationaal niveau teur van Liberale Reflecties. – met name voor een vrij en open internet. Vooral in landen waar nog geen definitieve Great Firewall zoals in China is opgerezen moeten wij ondersteuning bieden aan die- genen die misbruik van technologie probe- ren te voorkomen. Regeringen als in Egypte, Sri Lanka en Nigeria die langzaam afglijden richting digitaal autoritarisme moeten eco- nomisch onder druk worden gezet. Wij moe- ten ons niet schromen sancties in te zetten tegen overheden, bedrijven en individuen die technologieën ontwikkelen, gebruiken en verspreiden ten behoeve van ondemo- cratische doeleinden. Daarnaast moeten wij internetactivisten steunen en klokkenluiders in dergelijke landen bescherming bieden. 5 LIBERALE REFLECTIES | september 2019 In Memoriam H.J. Witteveen H.J. Witteveen: professor, politicus, mens op zoek naar harmonie (1921-2019) door Jan Middendorp1 Professor, politicus, mens Met Johannes Witteveen (1921-2019) is een werd, was hij zo’n 75 jaar actief op het snij- inspirerend en respectvol mens heengegaan. vlak van wetenschap en politiek. Met zijn Een econoom en liberaal politicus op zoek werk als wetenschapper en politicus heeft naar harmonie, waar hij als aanhanger van hij grote invloed gehad op de Nederland- de soefi religie een