Tr. J. of Zoology 23 (1999) Ek Say› 1, 15-21 @ TÜB‹TAK
Van Yöresi Ot Kümelerinde Örümcekler ( Araneae) Üzerine Bir Araflt›rma
Abdullah BAYRAM, M. ‹smail VAROL K›r›kkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, K›r›kkale - TÜRK‹YE
Gelifl Tarihi: 25.04.1995
Özet : 1994 y›l›n›n nisan, temmuz ve aral›k aylar›nda, tah›l tarlalar› aras›nda yer alan bir deltadan ot kümeleri toplanm›fl ve örümcekleri incelenmifltir. Juncus inflexus , Agrostis stolonifera, Puccinella distans ve Alopecurus arundinaceus ’a ait toplam 45 adet kümeden 2257 örümcek, 2007 adet böcek ve di¤er omurgas›z hayvan örne¤i elde edilmifltir. Örümcekler içinde en fazla bulunan grup kurt örümcekler (Lycosidae, % 52.6) ve bodur örümcekler (Linyphiidae, % 22.5) olmufltur. En fazla örümcek örne¤i bulunduran kümeler Juncus inflexus’tur. Bu araflt›rmada 15 familya ve 33 cins içinde 29 tür tesbit edilmifltir. Bunlardan dört cins (Trichopterna Kulczynski, Meioneta Hull, Neon Simon, Euophrys C.L.Koch) ve sekiz tür ( Pirata hygrophilus (Thorell), Arctosa leopardus (Sundevall), Arctosa cinera (Fabricius), Trichopterna cito (O.P.-Cambridge), Meioneta innobatilis (Menge), Zelotes latreillei (Simon), Tibellus oblongus (Walckenaer), Pachygnatha listeri Sundevall) Türkiye’den ilk kez kaydedilmifltir. Anahtar Sözcükler : Ot kümesi, Örümcek, Araneae, Van
A Study on Spiders (Araneae) in Grass Tussocks in Van Vicinity
Abstract : In April, July and December I994, grass tussocks were collected from a delta located between cereal f›elds, and spiders were investigated. A total of 2257 spiders, 1314 insects, and 693 other invertebrates were extracted from 45 tussocks belong to Juncus inflexus, Agrostis stolonifera, Puccinella distans and Alopecurus arundinaceus. Among the spiders most encountered families were wolf spiders (Lycosidae, % 52.6) and money spiders (Linyphiidae, % 22.5). Juncus inflexus tussocks sheltered most spiders individually. In this study, a total of 29 species were established in 33 genera and 15 families. Of these taxa four genera (Trichopterna Kulczynski, Meioneta Hull, Neon Simon, Euophrys C.L.Koch) and eight species (Pirata hygrophilus (Thorell), Arctosa leopardus (Sundevall), Archtosa cinera (Fabricius), Trichopterna cito (O.P.-Cambridge), Meioneta innobatilis (Menge), Zelotes latreillei (Simon), Tibellus oblongus (Walckenaer), Pachygnatha listeri Sundevall) are new records for Turkey. Key Words : Grass tussock, Spider, Araneae, Van
Girifl cak ot kümelerinin örümcekleri üzerine araflt›rmalar ha- Son y›llarda örümcekler üzerine yap›lan ekolojik arafl- la yeni say›lmaktad›r. Bayram ve ark. (12), Sotherton t›rmalar, bu grup hayvanlar›n karasal ekosistemlerin (13), Thomas ve ark. (14) ve Denis (15) tarla kenarlar›n- önemli predatörleri oldu¤unu göstermifltir (1, 2). Kuzey daki ot kümelerinin örümcek ve di¤er arthropod potansi- Amerika, Avrupa ve Uzak Do¤uda araknolog’lar tar›msal yelini araflt›rm›fllard›r. ekosistemlerde örümcekler ile böcekler aras›ndaki yak›n Bu çal›flmada, tah›l tarlalar› aras›nda yer alan bir del- iliflkiyi araflt›rm›fl, ekolojik denge ve bio-kontrolde örüm- tan›n k›y› kesimlerindeki ot kümelerinden elde edilen ceklerin önemini vurgulam›fllard›r (3, 4, 5, 6). örümcekler incelenmifltir. 1950’lerde Perace (7), entomolog’lar›n dikkatini ot kü- melerine çekmifl, kümelerde bar›nan omurgas›z hayvan gruplar›n›n ilginç ekolojik çal›flmalara konu olabilece¤ini Materyal ve Metot belirtmifltir. Ot kümeleri üzerine araflt›rmalar öncelikle Araflt›rma alan›, Van-Ercifl karayolunun dokuzuncu ki- böcekler sahas›nda bafllat›lm›flt›r (8, 9, 10, 11). Bu arafl- lometresinde, Morali Çay› üzerinde bulunan yaklafl›k t›rmalarda karfl›lafl›lan arthropod’lar›n önemli bir k›sm›n› 105.000 mz’lik bir deltad›r (fiekil 1). Deltan›n bir yakas›n- örümceklerin oluflturdu¤u, örümcekler ile böceklerin bu da Üniversite kampüsüne ait yonca, korunga ve fi¤ gibi kümelerde birlikte k›fllad›klar› ve bu hayvanlar için küme- yem bitki parselleri, di¤er yakas›nda ise köylülere ait bu¤- lerin çok uygun bar›naklar oldu¤u vurgulanm›flt›r. An- day tarlalar› ve otlaklar yer almaktad›r. Deltan›n yaka ke-
15 Van Yöresi Ot Kümelerinde Örümcekler ( Araneae) Üzerine Bir Araflt›rma
fiekil 1. Araflt›rma alan›n›n konumu
Ercifl - Van Karayolu Morali Çay›
Üniversite kampüsüne ait Kalecik köyü tah›l ve yem bitkisi
bu¤day tarlalar› tarlalar› D Morali Deltas›
B
VAN GÖLÜ 400 m simlerinde Carex, Juncus, Agrostis ve suyun çekilmifl ol- Tesadüfi olarak seçilen her bir küme, önce bir bahç›- du¤u kurak alanlarda Puccinella ve Alopecurus cinslerine van makas› ile toprak yüzeyinden 20 cm yukar›da kesil- ait çok say›da bitki kümeleri bulunmaktad›r. Delta böcek, mifl, sonra yan taraflar›ndan da kesilerek 20x20x20 cm kurba¤a, y›lan ve kufllar için gayet elveriflli bir yaflam or- ebat›nda bir kare prizma flekline getirilmifltir. Daha sonra tam›d›r. Araflt›rmada Juncus inflexus (L.), Agrostis sto- kümenin kaide k›sm› bir bahç›van beli ile yaklafl›k 10 cm lonifera (L.), Puccinella distans (Holmb.) W.E.Hughes ve dipten toprak ile birlikte sökülüp çabucak fleffaf politen Alopecurus arundinaceus (L.) ot kümelerinin arthropod- torbalara konmufl, etiketlenmifl ve laboratuvara tafl›nm›fl- lar› araflt›r›lm›flt›r. Kümelerin toplan›fl tarihleri, adetleri, t›r. Her bir saha çal›flmas›nda sökülen kümeler, laboratu- bu tarihlerdeki toprak yüzey s›cakl›¤›, günlük ortalama varda Tullgren hunilerine bafl-afla¤› olarak yerlefltirilerek s›cakl›k ve kümelerin ortalama kuru a¤›rl›klar› Tablo 1’de ekstrakte edilmifltir. Kümelerden arthropod’lar› ç›kar- verilmifltir. makta kullan›lan bu hunilerin yap›s› fiekil 2’de gösterilmifl- tir. Kümeler bu flekilde 14 gün tutulmufl, sonra ç›kar›l›p topraktan bütünüyle ar›nd›r›lm›fl ve f›r›nda, 60°C’de 24 Tablo I. Kümelerin toplan›fl tarihleri, adetleri, toplama tarihlerinde toprak yüzey s›cakl›¤› (°C, TYS), günlük ortalama s›cakl›k saat tutularak kurutulmufltur. Daha sonra kümeler tart›l- (°C, GOS) ve kümelerin ortalama kuru a¤›rl›klar› (g, m›fl ve kuru a¤›rl›klar› küme a¤›rl›¤›n›n ölçüsü olarak kul- OKA±Standard Hata (SH)). lan›lm›flt›r.
Tarih Bitki türü Küme TYS GOS OKA±SH Teflhis çal›flmalar›nda ergin olmayan (nimf) örnek- adedi ler (erginaltlar› dahil) tür düzeyinde teflhis edilmeyip sa- dece cins seviyesinde kay›t edilmifllerdir. 15.04.1994 J. inflexus 5 1.8 13 163±5.72 15.04.1994 A. stolonifera 5 1.8 13 121.2±5.26 29.04.1994 P. distans 5 3.3 10 98.6±5.73 Bulgular 29.04.1994 A. arundinaceus 5 3.3 10 75.4±3.59 16.07.1994 J. inflexus 5 12.9 21.7 171.4±4.43 1994 y›l›n›n de¤iflik zamanlar›nda, ot kümelerinden 16.07.1994 A. stolonifera 5 12.9 21.7 110.4±4.79 elde edilen toplam örümcek say›lar› Tablo 2’de gösteril- 30.07.1994 P. distans 5 13.8 23.2 88.8±2.87 mifltir. Örümcek familyalar› ve bunlar›n bulunufl yüzdele- 30.07.1994 A. arundinaceus 5 13.8 23.2 82.2±3.56 rine göre s›ralan›fl› ise Tablo 3’te gösterilmifltir. En fazla bulunan familyalar kurt örümcekleri (Lycosidae) ve bodur 14.12.1994 J. inflexus 5 -4.2 -0.9 159.6±5.24
16 A. BAYRAM, M. ‹. VAROL
Tablo 2. De¤iflik zamanlarda ot kümelerinden elde edilen örümcek, böcek ve di¤er omurgas›z hayvan say›lar› Kapakta Tarih Küme Küme say›s› örümcek Toplam elektrik duyu
15.04.94 J. inflexus 5 398 664 15.04.94 A. stolonifera 5 233 485 29.04.94 P. distans 5 157 256 Huni
29.04.94 A. arundinaceus 5 182 344 50 cm 16.07.94 J. inflexus 5 269 455 35 cm 16.07.94 A. stolonifera 5 124 334 30.07.94 P. distans 5 78 147 30.07.94 A. arundinaceus 5 75 214 14.12.94 J. inflexus 5 741 1365
Toplam -- 45 2257 4264 Yüzde -- -- 52.9 --
Alkol örümceklerdir (Linyphiidae). Di¤er familyalar nisbeten kab› az oranlarda bulunmufltur. Bu familyalar içinde kurt örümcekler, yer avc› örümcekleri (Pisauridae), yer düzka- r›nl› örümcekleri (Gnaphosidae), dökülmüfl yaprak örüm- cekleri (Clubionidae), yengeç örümcekler (Thomisidae), koflucu örümcekler (Philodromidae) ve s›çray›c› örüm- fiekil 2. Ay›rma hunisi cekler (Saltisidae) vejetasyon üzerinde a¤lar örmeyip, zemin yüzeyinde serbest dolaflarak avlanan örümcekler-
Tablo 3. Ot kümelerinden elde edilen örümceklerin familyalara göre da¤›l›m›.
Nisan Temmuz Aral›k
Familya J. inflexus A. stolonifera P. distans A. arundinaceus J. inflexus A. stolonifera P. distans A. arundinaceus J. inflexus Toplam %
Lycosidae 206 160 88 102 109 79 40 31 372 1187 52.6 Linyphiidae 64 31 36 47 45 20 17 22 226 508 22.5 Araneidae 12 5 14 7 11 8 4 3 19 83 3.7 Gnaphosidae 13 4 3 3 8 6 3 7 35 82 3.6 Philodromidae 22 7 1 1 18 2 2 3 22 78 3.5 Clubionidae 15 6 2 1 17 1 1 2 29 74 3.3 Theridiidae 19 10 5 3 18 3 3 1 7 69 3.1 Tetragnathidae 7 2 7 4 7 3 2 4 13 49 2.2 Thomisidae 8 3 0 2 7 1 1 0 4 26 1.2 Salticidae 7 1 1 5 5 0 2 1 4 26 1.2 Amaurobidae 8 2 0 0 6 1 0 1 3 21 0.9 Dictynidae 5 1 0 1 4 0 1 0 7 19 0.8 Metidae 5 0 0 2 6 0 1 0 0 14 0.6 Pisauridae 4 1 0 4 1 0 1 0 0 11 0.5 Zoridae 3 0 0 0 7 0 0 0 0 10 0.4
Toplam 398 233 157 182 269 124 78 75 741 2257 ---
17 Van Yöresi Ot Kümelerinde Örümcekler ( Araneae) Üzerine Bir Araflt›rma
dir. Bodur örümcekler, tekerleka¤ örümcekleri (Arane- Salticidae idae), tarakayakl› örümcekler (Theridiidae), uzunçeneli Pseudicis encarpatus (Walckenaer) örümcekler (Tetragnathidae), dantela¤ örümcekleri Neon sp. (nimf) (Amaurobiidae), örgücü örümcekler (Dictynidae), kü- Sitticus pubescens (Fabricius) rea¤ örümcekleri (Metidae) ve hayalet örümcekler (Zori- Heliophanus flavipes Hahn dae) ise vejetasyon üzerinde bilinen a¤lar örüp, a¤lar›yla Ballus sp. (nimf) avlanan örümceklerdir. Bu araflt›rmada kümelerden elde Euophrys sp. (nimf) edilip teflhis edilen cins ve türler flunlard›r: Amourobiidae Lycosidae Amaurobius sp. (nimf) Pardosa proxima (C. L.Koch) Dictynidae Pardosa palustris (Linne’) Dictyna sp. (nimf) Pardosa purbeckensis F.O.P.-Cambridge Metidae Alopecosa sp. (nimf) Metelliana segmentata (Clerck) Trochosa ruricola (Degeer) Pisauridae Trochosa terricola Thorell Pisaura sp. (nimf) Pirata hygrophilus (Thorell) Zoridae Arctosa leopardus (Sundevall) Zora sp. (nimf) Arctosa cinera (Fabricius) Bunlardan Pirata hygrophilus, Arctosa leopardus, Linyphiidae Arctosa cinera, Trichopterna cito, Meioneta innobatilis, Trichopterna cito (O.P.-Cambridge) Zelotes latreillei, Tibellus oblongus, Pachygnatha listeri, Gnathonarium dentatum (Wider) Neon Simon ve Euophrys C.L.Koch Türkiye için yeni kay›t- Meioneta innobatilis (Menge) t›r. Lepthyphantes cornutus (Schenkel) Her bir sezonda küme bafl›na düflen ortalama örümcek Lepthyphantes sp.? örne¤i say›lar› Tablo 4’de gösterilmifltir. Nisan ve temmuz Linyphia sp.? aylar›nda en fazla örümcek bar›nd›ran bitki türü Juncus Araneidae inflexus olmufltur. Agrostis stolonifera ikinci s›rada yer al- Larinioides cornutus (Clerck) m›flt›r. Puccinella distans ve Alopecurus arundinaceus ise Gibbararnea sp. (nimf) en az örümcek bar›nd›ran ve de¤erleri birbirine hayli ya- Araneus sp. (nimf) k›n bulunan bitki türleri olmufltur. Hem nisan hem de Gnaphosidae temmuzda A. stolonifera kümelerindeki ortalama örüm- Zelotes latreillei (Simon) cek say›lar›, J. inflexus kümelerininkinden öte P. distans Zelotes lutetianus (L.Koch) ve A. arundinaceus kümelerindeki birey say›s›na yak›n ç›k- Drassodes lapidosus (Walckenaer) m›flt›r. Aral›k ay›nda, kar alt›nda ancak J. inflexus küme- Drassodes pubescens (Thorell) Gnaphosa sp.? leri bulunabilmifltir. J. inflexus kümelerinde (n=5) ortala- Philodromidae ma örümcek say›s› 148.2±20.5 olarak tesbit edilmifltir. Tibellus oblongus (Walckenaer) Bu araflt›rmada küme kuru a¤›rl›¤› küme a¤›rl›¤› için ölçüt Clubionidae kabul edilmifltir. Küme kuru a¤›rl›klar› ile bunlar›n bar›n- Cheiracanthium erraticum (Walckenaer) d›rd›klar› örümcek say›lar› aras›ndaki iliflkiye bak›ld›¤›nda, Theridiidae genellikle küçük kümelerin az birey, büyük (a¤›r) kümele- Steatoda paykulliana (Walckenaer) rin ise daha fazla birey bar›nd›rd›¤› anlafl›lm›flt›r (fiekil 3). Steatoda triangulosa (Walckenaer) Küme kuru a¤›rl›¤› ile örümcek örne¤i say›s› aras›nda Tetragnathidae do¤rusal bir fonksiyon mevcuttur (örümcek say›s› = - Tetragnatha montana Simon 52+0.87 küme kuru a¤›rl›¤›). De¤iflkenler aras›ndaki ilifl- Pachygnatha degeeri Sundevall ki ayr›ca Varyans Analizi (Anova) ile test edilmifl ve F de- Pachygnatha listeri Sundevall ¤eri 60.87 olarak bulunmufltur (P<0.001 ). Thomisidae Kümelerden elde edilen ortalama örümcek say›lar› za- Xysticus cristatus (Clerck) mana göre analiz edildi¤inde, en fazla örne¤in aral›k ay›n-
18 A. BAYRAM, M. ‹. VAROL
Tablo 4. Her bir sezonda küme bafl›na düflen ortalama örümcek Tablo 5. Kümelerden elde edilen örümceklerde nimf ve ergin oran- say›s› (±SH). OKA: Ortalama kuru a¤›rl›k. Parantez içindeki lar›. rakamlar küme say›s›n› belirtmektedir.
SEZON J. inflexus A. stolonifera P. distans A. arundinaceus Küme Toplam Ergin- SEZON say›s› örümcek Nimf % alt› % Ergin %
Nisan 79.6±71 (5) 49.4±5.8 (5) 31.4±3.9 (5) 36±3.8 (5) Temmuz 53.8±4.9 (5) 24.8±4 (5) 15.6±1.9 (5) 15±2.3 (5) Nisan 20 970 908 93.6 261 28.7 62 6.4 Aral›k 148.2±20.5 (5) — — — Temmuz 20 546 192 35.2 12 6.3 354 64.8
OKA (g) 164.6±2 (15) 115.8±8 (10) 93. 7±3.4 (10) 78. 8±2.6 (10) Aral›k 5 741 711 95.9 132 18.5 30 4.1
da (J. inflexus için), en az örne¤in ise temmuz ay›nda top- sadece befl adet J. inflexus kümesinden toplanan 741 adet land›¤› görülmüfltür. Her üç sezonda J. inflexus kümele- örümce¤in ise % 95.9’unun nimf oldu¤u saptanm›flt›r. rinden elde edilen toplam örümcek say›s› olan 1408’in % Bunlar›n % 18.5’i erginalt›d›r. Aral›k ay›nda ve 71 cm kar 19.1’i temmuz ay›nda, % 28.2’si nisan ay›nda, % 52.6’s› kal›nl›¤› alt›ndan ç›kar›lan kümelerde, ergin olarak bulu- ise aral›k ay›nda toplanm›flt›r. Her üç sezonda ekstrakte nan örümceklerin büyük ço¤unlu¤u bodur örümceklere edilen küme say›s› eflittir. Benzer iliflki di¤er kümeler için (Linypiidae) aittir. Az oranda da uzunçeneli örümcek (Tet- de söz konusudur. fiu halde, s›cakl›k ile kümelerde bar›- ragnathidae), tekerleka¤ örümcekleri (Araneidae) ve kurt nan örümcek say›s› aras›nda negatif bir iliflki bulunmakta- örümcekler (Lycosidae) ergin olarak bulunmufllard›r (Tab- d›r. Yani, ortalama s›cakl›k veya toprak yüzey s›cakl›¤› lo 3). düfltükce kümeler içine s›¤›nan örümcek say›s› artmakta- d›r. Örümceklerin kümelerdeki bulunufllar› ile ilgili bu mevsimsel de¤iflim fieki1 4’te gösterilmifltir. Tart›flma ve Sonuç Nisan ay›nda kümelerden elde edilen örümceklerin Kümelerden elde edilen örümceklerin familyalara göre % 93.6’s›n›n nimf oldu¤u tesbit edilmifltir. Nimflerin % da¤›l›m›na bak›ld›¤›nda (Tablo 3), toplam örümcek mikta- 28.7’sinin ise erginalt› oldu¤u saptanm›flt›r (Tablo 5). r›n›n büyük bir k›sm›n› yer avc› örümcekler›nin oluflturdu- Temmuz ay›nda ayn› say› ve türdeki kümelerden elde edi- ¤u görülmektedir. A¤ ören örümceklere ( Araneidae, len nimf oran› % 35.2’dir. Yani nimflerin önemli bir k›s- Tetragnathidae, Theridiidae, Metidae gibi) ait oran % m› geçen zaman süreci içinde erginleflmifllerdir. Bu sezon- 34.2’dir. Oysa k›fl›n a¤›r flartlar› alt›nda ot kümeleri sa- da yakalanan nimflerin büyük bir k›sm› may›s-haziran pe- dece yer avc› örümcekleri ( Lycosidae, Pisauridae, riyodunda eflleflmifl erkek ve diflilere aittir. Aral›k ay›nda Gnaphosidae, Clubionidae ) için de¤il, hemen her türlü
250 fiekil 3. Küme kuru a¤›rl›¤› (g) ile bar›nd›r- d›¤› örümcek say›s› aras›ndaki ilifl- ki. 200
150
100 Örümcek say›s›
50
0 50 70 90 110 130 150 170 190 Küme Kuru A¤›rl›¤› (g)
19 Van Yöresi Ot Kümelerinde Örümcekler ( Araneae) Üzerine Bir Araflt›rma
160 25
Örümcek say›s› 20 120 15
Hava s›cakl›¤› 10 80 5
40 0 Ortalama s›cakl›k (°C) Küm. bafl. ort. örüm -5 0 1 2 3 Aral›k Nisan Temmuz
fiekil 4. Ortalama s›cakl›k ile Juncus inflexus kümelerinden elde edilen örümcek say›s› aras›ndaki iliflki.
arthropod için elveriflli bir bar›nakt›r. Ancak bu araflt›rma- lerinin araflt›r›lmas› gerekmektedir. da kümelerin toprak yüzeyinden 20 cm yukar›s›ndaki k›- Aral›k ay›nda kar kal›nl›¤› 71 cm iken, aç›lan tüm- s›mlar› kesilmifl ve sadece kaide k›s›mlar› kullan›lm›flt›r. seklerde bulunan kümeler sadece J. inflexus’a ait oldu- Aral›k ay› hariç nisan ve temmuz aylar›nda, kümelerin ke- ¤undan k›fl sezonu için A. stolonifera, P. distans ve silen üst k›s›mlar›nda çok say›da örümcekler a¤lar örer, A. arundinaceus kümelerinin örümcek potansiyeli tesbit avlan›rlar. Dolay›s›yla küme vejetatif üst k›sm›n›n at›lma- edilememifl ve J. stolonifera ile karfl›laflt›r›lamam›flt›r. An- s›, yakalanan a¤c› örümcek oran›n›n düflük olmas›na ne- cak ilkbahar ve yaz kümeleri karfl›laflt›r›labilmifltir. Ayr›ca den olmufltur. Ayr›ca a¤c› örümceklerden özellikle bo- bu çal›flmada, aral›k ay› ortalar›nda gerçeklefltirilen bir dur örümcekler (Linyphiidae), tekerleka¤ örümcekleri toplamada toprak yüzey s›cakl›¤› - 4.2°C, ortalama s›cak- (Araneidae) ve uzunçeneli örümceklerin (Tetragnathi- l›k ise -0.9°C olarak belirlenmifltir. Oysa 71 cm’lik bir kar dae) a¤aç kabuk altlar› veya sazl›klarda borulu bitki göv- tabakas› alt›nda zemin s›cakl›¤› veya küme içi s›cakl›¤› de içlerinde k›fllad›klar› bilinmektedir (16). Di¤er bir et- 0°C’nin üstünde olmal›d›r. Örne¤in, Buche (20) çevre s›- ken de Tullgren hunilerinde 14 gün bekletilen kümelerden cakl›¤› - 40°C iken kar tabakas›n›n zeminde 0°C’lik bir s›- küçük yap›l› bu a¤ örümceklerinin ördükleri a¤larla huni- cakl›k sa¤lad›¤›n› tesbit etmifltir. Aral›k ay›nda kar alt›nda- den afla¤›ya pek inmek istemedikleri veya kapak aç›k- ki J. inflexus kümelerinden çok say›da örümcek ve böce- lar›ndan d›flar›ya kaçmalar›n›n mümkün oldu¤u gerçe¤i- ¤in elde edilmesi (fiekil 4) de bunun bir kan›t› olmal›d›r. dir. Dolay›s›yla bu metod a¤ örümceklerinin kümelerden Bu iliflki ayn› zamanda tarla kenarlar›nda yer alan ot kü- eldesinde pek etkili gözükmemektedir. Bunlar için küme melerinin olumsuz iklim flartlar›nda yer arthropodlar› için ç›rpma yöntemi daha etkili olabilir (12). önemli s›¤›nak yerleri oldu¤unu göstermektedir. Araflt›r- Bu araflt›rmada en fazla elde edilen örümcekler kurt mada küme iç s›cakl›¤›n›n ölçülmemesi bir eksiklik olmufl- örümcekleri (Lycosidae) olmufltur (% 52.6). Kuzey Ame- tur. rika, Avrupa ve Uzak Do¤u’da ekin veya yem bitki tarlala- Temmuz periyodunda baz› erginaltlar›na rasland›. r›n›n zemin zonunda yap›lan bir çok araflt›rmada, keli- Bunlar ya erginleflmesi anormal derecede geciken veya seratlar (Chelicerata) içerisinde hemen en büyük pay›n bu yaz ortalar›nda erginleflebilen baz› iki y›ll›k (biennial) örümceklere ait oldu¤u tesbit edilmifltir (3, 17, 18, 19). örümceklerdir. Üç ergin örnek, anahtar yetersizli¤inden Tarla yak›nlar›nda yer alan çeflitli ot kümeleri elveriflsiz dolay› tür seviyesinde teflhis edilememifltir. Türkiye için hava flartlar›nda yer arthropodlar› için gayet uygun s›¤›- yeni kaydedilen türler ise taksonomik karakterleriyle bir- naklar teflkil ederler. Ancak tarlalar›n arthropod faunas› likte ayr› bir makelede sunulacaklard›r. ile bu kümeler aras›ndaki yak›n iliflkinin daha iyi tesbiti için tarlalarda faunistik araflt›rmalar yapmak yerinde olacak- Sonuç olarak, bu araflt›rmada, ot kümelerinde t›r. Ayr›ca tar›msal ekosistemlerde örümceklerin beslen- örümcekler ile birlikte çok say›da böcek ve di¤er baz› me ekolojileri, habitat tercihleri, hayat çevrimleri ve bol- arthropodlar›n da bar›nd›klar› tesbit edilmifltir. Ancak bu luk, bask›nl›k, toplanma, rastlanma tipleri vs. gibi özellik- çal›flmada sadece örümcekler de¤erlendirilmifltir. Tarla
20 A. BAYRAM, M. ‹. VAROL
yak›nlar›ndaki kümelerin, özellikle elveriflsiz hayat flartla- Teflekkür r›nda yer arthropodlar› için önemli yaflam ortamlar› oldu- Bu çal›flmada bitki türlerinin teflhisindeki katk›lar›ndan ¤u anlafl›lmaktad›r. J. inflexus, A. stlonifera, P. distans ve dolay› Say›n Doç. Dr. Lütfi BEHÇET’e ve saha çal›flmalar›n- A anudinaceus gibi kümelerde en fazla bar›nan örümcek- da yard›mlar›ndan dolay› Say›n Taner Çavuflo¤lu’na teflek- ler özellikle kurt örümcekleri ve di¤er yer avc› örümcek- kür ederiz. ler› olmufltur.
Kaynaklar
1. Nyffeler, M. Field studies on the ecological role of the spiders as in- 12. Bayram, A & Luff, M.L. Winter abundance and diversity of lycosids sect predators in agroecosystems. Doctoral Thesis. Swiss Federal (Lycosidae, Araneae) and other spiders in grass tussocks in a f›eld Institute of Technology. 1982. margin. Pedobiologia 37: 357-364. 1993. 2. Nyffeler, M. & Benz, G. Feeding ecology and predatory importan- 13. Sotherton, N.W. The distribution and abundance of predatory arth- ce of wolf spiders (Pardosa spp.) (Araneae, Lycosidae) in winter ropods overwintering on farmland. Ann. appl. biol. 105: 423- wheat f›elds. J. appl. entomol. 106: 123-134. 1988. 429. 1984. 3. Yeargan, K. V. & Dondale, C.D. The spider fauna of alfalfa f›elds in 14. Thomas, M.B., Wratten, S.D., Sotherton, N.W. Creation of island northern California. Ann. entomol. Soc. Am. 67: 681-682. 1974. habitats in farmland to maintain populations of benef›cial arth- ropods: predator densities and emigration. J. appl. ecol. 28: 906- 4. Edgar, W.D. Prey and predators of the wolf spider Lycosa lugubris 917. 1991. (Walckenaer). J. zool. 159: 405-411. 1969. 15. Denis, P. The temporal and spatial distribution of arthropod 5. Zhu, R.L. & Zheng, S.X. A brief summary of the utilization of spi- predators of the aphids Rhopalosiph›fln› padi (W.) and Sitflbiou ders for insect control in rice f›elds in the Taizhou region of Zheji- a›fleuae (F.) in cereals next to f›eld-margin habitats. Norw. J. Ag- ang. Nat. enem. insect. Kunch. Tiandi 6: 87-90. 1984. ric. Sci. 5: 79-88. 1991. 6. Oraze, M.J. & Grigarick, A.A. Biological control of aster leafhopper 16. Duman, J.G. Subzero temperature tolerance in spiders: the role of (Homoptera: Cicadellidae) and midges (Diptera: Chironomidae) by thermal-hysteresis-factors. J. comp. physiol. 131: 347-352. Pardosa ra›nulosa (Araneae: Lycosidae) in California rice f›elds. J. 1979. econ. entomol. 82: 745-749. 1989. 17. Leigh, T.F. & Hunter, R.E. Predacious spiders in California cotton. 7. Pearce, E.J. The invertebrate fauna of grass tussocks: a suggested Califor. agric. 23: 4-5. 1969. line for ecological study. Entomol. mon. mag. 84: 169-174. 1948. 18. Curtis, D.J. Pitfalls in spider community studies (Arachnida, Araneae). J. arachnol. 8: 271-280. 1980. 8. Bossenbroek, P.H., Kessler, A., Liem, A.S.N. & Vlijm, L. The signi- f›cance of plant growth forms as öshelterö for terrestrial animals. 19. Bayram, A. Ecological studies on wolf spiders (Lycosidae, Araneae) J. zool. Lond. 82:1-6. 1977. in a mixed agricultural situation. Doctoral Thesis. University of Newcastle upon Tyne, England. 1993. 9. Bossenbroek, P.H., Kessler, A., Liem, A.S.N. & Vlijm, L. An expe- rimental analysis of the signif›cance of tuft-structures as a shelter 20. Buche, W. Bertrage zur Okologie und Biologie winterreifer Kleins- for invertebrate fauna, with respect to wind-velocity and tempe- pinnen mit besonderer Berücksichtigung der Linyphüdae Mac- rature. J. zool. Lond. 182: 7-16.1977. ra›gus rufus rufus (Wider), Macra›gus rufus ca›penteri (Cambridge) und Cer›troruerus silvaticus (Blackwall). Zeit. morphol. oekol. Tiere 10. Luff, M.L. A list of Coleoptera occuring in grass tussocks. Entomol. 57: 329-448. 1966. mon. mag.102: 240-245. 1966. 11. Luff, M.L. The abundance and diversity of the beetle fauna of grass tussocks. J. anim. ecol. 35: 189-208. 1966.
21