Przegląd Polsko-Polonijny 3-4/2016 Półrocznik Polonia Journal 3-4
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Przegląd Polsko-Polonijny 3-4/2016 Półrocznik Polonia Journal 3-4/2016 Semiyearly Bielsko-Biała, 2016 Rada Wydawnicza: Jerzy Dec – redaktor naczelny Elżbieta Jaszczurowska – konsultant języka angielskiego Michał Śleziak – asystent wydawniczy Marzena Naglik – sekretarz Łukasz Fibinger – skład Anna Śliz – redaktor naukowy Iwona Kłóska – zastępca redaktora naukowego Marek S.Szczepański (Katowice/Opole, Polska) – przewodniczący Rady Naukowej Anny Atanassova (Błagojewrad, Bułgaria), Ewa Borkowska (Gliwice, Polska), Andrzej Chodubski (Gdańsk, Polska), Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska (Kraków, Polska), Jolanta Chwastyk-Kowalczyk (Kielce, Polska), John Anthony Dee (Melbourne, Australia), Janina Falkowska (London/Bielsko-Biała, Kanada/Polska), Keiki Fujita (Tokio, Japonia), Roger Gilabert-Guerrero (Barcelona, Hiszpania), Marek Jabłoński (Dąbrowa Górnicza, Polska), Czesław Karkowski (Nowy Jork, USA), Vyara Kyurova (Błagojewrad, Bułgaria), Elżbieta Mańczak-Wohlfeld (Kraków, Polska), Wacław Osadnik (Edmonton, Kanada), Danuta Piątkowska (Nowy Jork, USA), Wiesława Piątkowska-Stepaniak (Opole, Polska), Olena Sadchenko (Odessa, Ukraina), Eva Sikorova (Karwina, Czechy), Gabriele Simoncini (Rzym, Włochy), Ewa Stachura (Bielsko-Biała, Polska), Monika Ńtrbová (Nitra, Słowacja), Jacek Surzyn (Bielsko-Biała, Polska), Marek Szczerbiński (Gorzów Wielkopolski, Polska), Wojciech Werpachowski (Warszawa, Polska) Redakcja tomu: Anna Śliz, Marek S. Szczepański Projekt okładki: Katarzyna Kośmider Koncepcja okładki: Jerzy Dec Ilustracja na okładce: „Poland Country Flag Turning Page‖ autorstwa gubh83/fotolia Czasopismo recenzowane Wydawca: Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna ul. gen. Wł. Sikorskiego 4, 43-300 Bielsko-Biała, tel. 33 8165169/70 e-mail: [email protected] ISSN: 2083-3121 Druk i oprawa: Drukarnia i Studio Graficzne Omnidium ul. Kruczkowskiego 12 41-710 Ruda Śląska www.omn.com.pl © Copyright by Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała, 2016 SPIS TREŚCI Od redakcji 5 INSTYTUCJE POLONIJNE Danuta Piątkowska Polsko-Słowiańska Federalna Unia Kredytowa sukcesem amerykańskiej Polonii 11 Czesław Karkowski Pierwsze lata Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku 57 Wiesława Piątkowska-Stepaniak Polska Rozgłośnia Radia Wolna Europa w Nowym Jorku 73 Anitta Maksymowicz 90 lat tradycji – historia i działalność Korpusu Pomocniczego Pań SWAP w Ameryce 113 Anna Śliz, Marek Szczepański Polsce i Polakom: Idea Kongresu Polonii Kanadyjskiej 151 VARIA Aneta Wojtusiak Poszukiwania kierunków rozwoju współczesnej pomocy społecznej z wykorzystaniem środków Unii Europejskiej 209 Volha Yakimenka Religijno-moralna sytuacja polskich rodzin na Białorusi 251 3 Od redakcji Przekazujemy do rąk Czytelników kolejny tom czasopisma Przegląd Polsko-Polonijny – Polonia Journal. To periodyk, które- go celem jest prezentacja – w perspektywie historycznej i współ- czesnej – życia Polaków przebywających w różnych zakątkach świata. Z historią emigracji Polaków nierozłącznie związana jest historia organizacji i stowarzyszeń polonijnych, których zadaniem była pomoc w zakresie zorganizowania życia w nowym kraju. Pierwsze organizacje polonijne miały charakter pomocowy i powstawały najczęściej przy polskich parafiach. Z uwagi na to, że Polacy wyróżniali się na tle innych grup imigranckich zdolnościa- mi w tworzeniu organizacji o charakterze samozachowawczym i obronnym, z czasem różnicowały się, zyskując odmienne charak- tery. Szczególnie dużą aktywnością organizacyjną wykazywali się Polacy mieszkający w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Aktyw- ność ta była wynikiem dystansu, zarówno fizycznego, jak i kulturowo-społecznego, między krajem pochodzenia i krajem osiedlenia. W wyniku działań podejmowanych przez Polaków zaczęły powstawać organizacje kościelne i świeckie oraz towarzystwa ase- kuracyjne, które z czasem przejęły funkcje kulturalne i oświatowe na terenie polonijnej społeczności lokalnej. Emigranci budowali silne więzi społeczne, tworząc – odizolowane głównie barierą ję- zykową od anglosaskiej Ameryki – grupy. Kluczowym momentem 5 zmiany roli i funkcji pełnionych przez organizacje polonijne była II wojna światowa i okres realnego socjalizmu w Polsce. Wówczas wyodrębniły się organizacje o stricte politycznym charakterze, które spełniały rolę polskich wolnych władz na emigracji. Był to między innymi Rząd Rzeczpospolitej Polskiej na uchodźstwie (1939–1990), będący legalną kontynuacją władz Rzeczypospolitej, Kongres Polonii Amerykańskiej czy Kongres Polonii Kanadyjskiej. Organizacje te dawały Polakom na uchodźstwie i w kraju nadzieję na zmianę socjalistycznej rzeczywistości Polski. Warto wspomnieć także o organizacjach, których celem była walka z komunistyczną propagandą (przykładem jest Radio Wolna Europa). Współcześnie wszystkie organizacje polonijne ulegają głę- bokim przeobrażeniom na skutek zmian, jakie dokonały się w Polsce w latach 90. ubiegłego wieku oraz procesów globaliza- cyjnych. Obecnie większość organizacji polonijnych ma charakter kulturowy, naukowy bądź finansowy. Przekazywane w ręce Czytelników pismo jest próbą poka- zania historii i współczesności wybranych organizacji polonijnych, które odegrały i wciąż odgrywają bardzo ważną rolę w życiu Pola- ków za granicą. Bieżący numer Polonia Journal został podzielony na dwie, raczej mało symetryczne części. Pierwsza zatytułowana „Organizacje polonijne‖ zawiera artykuły, których problematyka oscyluje wokół wybranych organizacji polonijnych o różnym cha- rakterze i celu działania. Jest więc Polsko-Słowiańska Federalna Unia Kredytowa, której działalność z historyczną skrupulatnością 6 przedstawiła Danuta Piątkowska. Jest interesująco zaprezentowany opis działalności Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego i życia sa- mego Fundatora autorstwa Czesława Karkowskiego. Jest historia i współczesność Korpusu Pomocniczego Pań SWAP w Ameryce, co z dużym zaangażowaniem przedstawiła w artykule Anitta Mak- symowicz. Niezwykle ważny i napisany z wielkim zaangażowa- niem przez Wiesławę Piątkowską-Stepaniak artykuł o pracy i roli Rozgłośni Radia Wolna Europa w Nowym Jorku czy wreszcie wy- brane wątki działalności Kongresu Polonii Kanadyjskiej autorstwa Anny Śliz i Marka S. Szczepańskiego. Wszyscy autorzy artykułów to znane w świecie polonijnym, chociaż nie tylko, postaci od wielu lat zajmujące się problematyką Polaków mieszkających przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Druga część to „Varia‖, gdzie zamieszczone zostały dwa ar- tykuły luźno związane z organizacjami polonijnymi. Volha Yaki- menka w swoim artykule opisuje sytuację polskich rodzin mieszka- jących współcześnie na Białorusi. Drugi artykuł traktuje o wspiera- niu polityki socjalnej w Polsce przez Unię Europejską. Polonia Journal to zbiór kilku, ale bardzo ważnych i interesująco napisa- nych artykułów, które rzucają światło na kolejne obszary życia Polaków w różnych miejscach globu. Kolejny tom, który planujemy opublikować w pierwszej po- łowie 2017 roku, będzie poświęcony problematyce Polaków żyją- cych w wybranych państwach świata. Osoby zainteresowane opu- blikowaniem własnego artykułu na wspomniany temat zapraszamy 7 do składania artykułów. Wszelkie informacje dostępne są na stronie https://poloniajournal.wseh.pl. Przekazując kolejny tom Przeglądu Polsko-Polonijnego – Polonia Journal w ręce Czytelników, mamy nadzieję, że spełni on oczekiwania intelektualne nie tylko osób profesjonalnie zaintere- sowanych losami Polaków mieszkających w różnych państwach świata, ale każdego, kto sięgnie po lekturę. Anna Śliz, redaktor naukowy Marek S. Szczepański, przewodniczący Rady Naukowej 8 INSTYTUCJE POLONIJNE Danuta Piątkowska Nowy Jork POLSKO-SŁOWIAŃSKA FEDERALNA UNIA KREDYTOWA SUKCESEM AMERYKAŃSKIEJ POLONII Kilkanaście lat temu „Nowy Dziennik‖ był największą opi- niotwórczą gazetą w języku polskim ukazującą się w Stanach Zjednoczonych. Jej pierwszy numer ukazał się 27 lutego 1971 roku w Nowym Jorku1. Na pierwszej stronie weekendowego wydania „Nowego Dziennika‖ z 9–10 stycznia 2016 roku jego czytelnicy znaleźli artykuł informujący o przekształceniu dziennika w tygo- dnik2. Ostatni numer gazety wydano 13 stycznia 2016 roku w Garfield, NJ, gdzie od 2011 roku znajdowała się siedziba redak- cji. Jest to zatem kolejny symptom zmian, jakie zachodzą w społeczności polonijnej. Obserwujemy je w różnych sferach jej życia. Kolejne kościoły rzymskokatolickie zbudowane przez polskich imigrantów tracą polskich parafian. Język polski w liturgii 1 Zob.: W. Piątkowska-Stepaniak, „Nowy Dziennik” w Nowym Świecie, Opole 2000. 2 W artykule pt. Do zobaczenia w tygodniku (brak nazwiska autora) czytamy: ―Otwieramy nowy etap w działalności ―Nowego Dziennika‖. Z gazety codzien- nej staje się on tygodnikiem, którego pierwszy numer ukaże się z datą 14 stycz- nia 2016 roku […]. ―Nowy Dziennik‖, Garfield, New Jersey, 9–10 stycznia 2016 roku. 11 ustępuje językowi angielskiemu i hiszpańskiemu. Tak dzieje się w najlepszym wypadku, a w najgorszym – kościoły zostają sprze- dane i z przeszło 800 zostało około 3003. Spośród kilkuset polskich Domów Narodowych ocalało zaledwie kilka. To samo dotyczy katolickich szkół, które funkcjonowały prawie przy każdej polskiej parafii. Nikną polonijne organizacje, rozgłośnie radiowe, programy telewizyjne i gazety. Agresywnie wkraczają internetowe substytu- ty. Obserwowana przeze mnie przez niemal 30 lat Polonia ulega ewolucji, poddając się strumieniowi globalnych zmian, których coraz szybsze tempo wyznaczane innowacyjnością technologiczną – i nie tylko – prowadzi do zaniku dawnych struktur Polonii, a w efekcie do zaniku jej samej. W tym kontekście założenie, działalność i rozwój