Koning Voetbal De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten op het beeldmateriaal in dit boek te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kun- nen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de ­uitgever wenden.

© Paul Onkenhout, Dick Sintenie & Edwin Struis 2014 Alle rechten voorbehouden Omslagontwerp Pankra nur 482/530 isbn 978 90 468 1688 2 www.nieuwamsterdam.nl/koningvoetbal Paul Onkenhout, Dick Sintenie & Edwin Struis

Koning Voetbal Een lexicon van het ­Nederlandse voetbal

Nieuw Uitgevers

Voorwoord

De socialistische regeringsleider Joop den Jezus met een doornenkrans. We glimlach- Uyl voetbalde graag. Tussen de kabinetsver- ten om Gerard Reve, de volksschrijver die gaderingen door trapte hij regelmatig een na de eerste Europacup-overwinning van balletje. heeft nooit letterlijk Ajax, in 1971, aan Simon Carmiggelt schreef: gezegd dat voetbal oorlog is. Alvorens Jan de ‘Weg met Ajax! Weg met ! Dood Natris tijdens de Olympische Spelen in Ant- aan de arbeiders!’ We zaten op de tribune werpen grammofoonplaten in de Schelde tijdens de Watersnoodwedstrijd, waren smeet, smeerde hij ze in met jam. getuige van het huwelijk van Johan en Cruijff en hoorden het brilletje van Voor zijn opmerking ‘Bedankt voor de Joop van Daele knakken. leiding, hondelul’ tegen scheidsrechter Arie van Gemert kreeg Feyenoorder Piet Romeijn ‘Als je nooit om een doelpunt gejuicht van de knvb een boete van 350 gulden. (Hij hebt, heb je ook nooit geleefd,’ zei de grote beweerde trouwens dat hij onbenul had dichter Cees Buddingh’, ooit speler van dfc gezegd.) brak zijn enkel en 6. We zijn nog een stap verder gegaan, uit kuitbeen na een sprong met een polsstok, liefde voor het voetbal en voor al die grote maar zei desondanks dat de uitvoering en kleine geschiedenissen. De politiepet die fantastisch was. Joop den Uyl na de verloren WK-finale in 1974 droeg tijdens de polonaise in de tuin Bij het schrijven van Koning Voetbal – Een van het Catshuis, werd hem trouwens opge- lexicon van het Nederlandse voetbal deden we zet door reservedoelman . Ook tal van kleine en grote ontdekkingen. An-­­­­­­­­­­­­­­ dat is belangrijk om te weten, volgens ons. dere anekdotes die het voetbal de afgelopen 125 jaar zo veel kleur gaven, werden van het Leve het voetbal. stof ontdaan. We reisden met 1600 Feyenoord- supporters met de Groote Beer en De Water-­ man mee naar Lissabon, hoorden Willy en René van de Kerkhof ‘Da hedde of da kredde’ zingen, zagen de kopbal van Beb Bakhuys, bezochten de sigarenzaken van en én de slagerij van Brobbel Dorsman in Gorinchem en dronken een glas bier in Sportcafé Leen Vente.

We verbaasden ons erover dat Wesley Sneij­ der op zijn buik het gezicht van zijn vrouw Yolanthe liet tatoeëren, en het hoofd van

5 bestaat niet gevangenis vanwege belastingfraude. Hij Spraakmakende voetbaltotaaltheatershow in vertrekt met stille trom en afkoopsom uit het Haarlemse Café Studio, waar tussen . Onder een deel van de Vitesse- 1998 en 2000 de voetbalsterren en arties- fans is hij nog onverminderd populair. Een ten in en uit lopen. Met legendarische lobby om de vechtarend-mascotte ‘Karel’ te optredens van Jan van Halst & Huub van noemen, redt het echter niet. der Lubbe, Richard Ross & , Acda & De Munnik, Youp van ’t Hek, Aanvalluh! Freek de Jonge, , De supporterskreet, die vooraf wordt , Najib Amhali en L. Vis. gegaan door kort trompetgeschal, is voor De show haalt landelijk het nieuws als de Europacup-II-finale tussen Ajax en KV , trainer van Willem II, Mechelen bedacht door Nico van Beekveld bondscoach omschrijft uit Son. Zegt Nico van Beekveld uit Son als beunhaas en psv-voorzitter Harry van zelf. Het lijkt echter veel op het deuntje dat Raaij als sprekende lampenkap. Door deze in Amerikaanse sporten (ijshockey, honk- uitlatingen loopt de Amsterdammer de bal) vanaf de tribune klinkt en meestal uit prijs als Trainer van het Jaar mis en wordt een orgeltje komt, gevolgd door de uitroep hij geschorst als lid van de trainersvakbond ‘charge!’. De yell van Van Beekveld wordt cbv. De oefenmeester is er nog steeds van later geadopteerd door de supporters van overtuigd dat hij door deze akkefietjes een het Nederlands elftal. baan als bondscoach of psv-trainer wel kan vergeten. Abdellaoui, Yassine In zijn jeugdjaren is Yassine Abdellaoui (1975) een begenadigd talent, de grote belofte van Willem II. Een geniale aanvaller waar het leven buiten het voetbal echter mee op de loop gaat. Als junior in Tilburg doet hij al de gekste dingen, zoals een auto besturen zonder rijbewijs, later komen daar zwaardere zaken bij. Op een gegeven Aalbers, Karel moment wordt hij zelfs verdacht van het Visionair of luchtfietser, de meningen over witwassen van 2,3 miljoen euro en handel deze voormalige juwelier en volleybalcoach in xtc. Zaken waar hij later van wordt uit Velp lopen sterk uiteen. Keizer Karel vrijgesproken, maar dan is het kwaad al (1949) heeft interessante ideeën, maar voert geschied. Hij raakt persoonlijk failliet, in ze belabberd uit. Waarbij hij sterk gehin- scheiding en de lust om te leven kwijt. Zijn derd wordt door zijn grootheidswaanzin. depressies probeert hij door veel te eten en Van zijn gedroomde Vitesse Village wordt te drinken te verbergen met als gevolg dat enkel de Gelredome gerealiseerd, de boek- hij over de honderd kilo weegt. Voor zijn houding van de club is dan al veranderd in dertigste moet hij zijn loopbaan al afbre- een puinhoop. Aalbers belandt zelfs in de ken. ‘Ik was gewoon een grote idioot,’ vat

6 hij zijn carrière in NUsport magazine kort en en het winnen van de knvb-beker in 1968 bondig samen. als hoogtepunten. Als de club opgaat in FC Den Haag worden de prestaties allengs Achterberg, Eddy minder en komt de club vaker negatief in Voormalig voetballer van dos en FC het nieuws door de fanatieke supporters- Twente. Is na zijn carrière assistent-trainer aanhang die het geweld niet uit de weg van onder meer FC Twente, Roda JC en gaat. De laatste jaren zit de opgaande lijn Schalke 04. Is bekend onder zijn bijnaam er weer in, met als voorlopig hoogtepunt de Keu. In zijn jeugd is Achterberg (1947) plaatsing voor de voorronde van de Europa nogal een lastig serpent voor scheidsrech- League in 2011. ters. Het Keutje noemen ze hem daarom, Sterspelers: , Carol Schuur- voor varkentje. Later bij Twente man, Karel Jansen, Theo Timmermans, wordt dat de Keu. In die tijd heeft hij ook Piet de Zoete, Ton Thie, Theo van den een eigen café onder dezelfde naam. Burch, , Aad Mansveld, . ado Den Haag Onder de namen ado (1905-1971), FC Den Adriaanse, Co Haag (1971-1996) en ado Den Haag (vanaf Hij levert vakwerk bij FC Porto, maakt 1996) is de Hofstad vertegenwoordigd in van AZ de attractiefst voetballende ploeg het betaalde voetbal. Alles Door Oefening van Nederland, wordt kampioen met Red speelt tussen 1957 en 1971 in de Bull Salzburg en loodst Willem II naar de met derde plaatsen in 1965, 1966 en 1971 top van de eredivisie – zó de Champions

7 League in. Maar de droombaan voor hem zeer kwalijk genomen. Niet lang Amsterdammer Co Adriaanse (1947), trai- daarna krijgt hij zijn congé. ner zijn van Ajax, eindigt na anderhalf jaar met ontslag. Advocaat, Dick Twee jaar na die roemloze en pijnlijke Winnaar van de Gouden Loeki (met de aftocht doet Adriaanse zijn verhaal. Hij Calvé Pindakaas-reclame uit 2002), oud- vindt dan nog altijd dat hij na een grondig bondscoach van Nederland (twee periodes), reorganisatieproces op de goede weg zat. Zuid-Korea, België en Rusland, met Zenit Ajax staat op de dag van zijn ontslag, St.-Petersburg winnaar van de Russische 29 november 2001, tweede op de ranglijst. landstitel en de Cup en veelvoudig Wat Adriaanse vooral wordt aangerekend, miljonair: de Haagse volksjongen/babyboom­ is zijn slechte relatie met de media. ‘Ik ­er Dick Advocaat (1947) heeft het gemaakt. besef dat het niet goed was om niet met VI Voetbal is geen bijzaak voor de man die en Telegraaf “on speaking terms” te zijn. vanwege zijn postuur (1,70 meter) en de Maar als ik dat wel had gedaan, had ik strenge manier waarop hij leidinggeeft de mezelf verloochend. Ik heb niet geslijmd Kleine Generaal wordt genoemd. Hoewel bij de pers: schrijf aardig over me, dan kan hij ten tijde van zijn jarenlange verblijf ik nog wat langer blijven. Ik ben in zuiver in Sint-Petersburg om de hoek woont, zet water verdronken, niet in troebel water.’ hij nooit een stap in de Hermitage, het Adriaanse gedraagt zich bij Ajax als een befaamde museum. Advocaat bekijkt liever vernieuwer, maar hij merkt dat daarvoor voetbalwedstrijden op dvd. weinig animo bestaat. ‘Als je het over voor- en Rinus Michels zijn zijn oordelen hebt en over conservatieven, dan voorbeelden. Op de vraag wat een trainer moet je bij Ajax zijn. Dat is vreselijk. Echt nodig heeft, zegt hij: ‘Kennis, eerlijkheid en op alle gebieden. Politiek, levensbeschou- duidelijkheid. Als je een van die drie zaken wing, echt conservatief. Reactionair zelfs. mist, kom je nergens. Als je geen kennis Vreselijk. Ik ben juist heel anders. Ik ben hebt, prikken voetballers na één middag modern ingesteld, ik sta open voor dingen door je heen.’ en ik probeer verder te kijken. Ik was te Een gewone jongen die vanuit niets iets is modern voor Ajax en ik heb me vaak aan de geworden, noemt hij zichzelf. Zijn jeugd conservatieve instelling van Ajax geërgerd.’ in het naoorlogse Den Haag is ‘fantastisch’, Dat Adriaanse zegt wat hij vindt, en zijn ondanks de relatieve armoede. ‘Vriendjes meningen onderbouwt, wordt hem in hadden hetzelfde als ik: één korte broek die clubcultuur niet in dank afgenomen. en voor zondags een mooi pakkie. Het was Als een terugkeer in de alleen maar voetballen, vrijheid. De deuren voetballerij overweegt, als trainer, stelt stonden open en door de brievenbus hing Adriaanse dat hij al een goede staf heeft een touwtje, ook ’s nachts. Iedereen kon en niet zo gauw weet wat Van Basten voor naar binnen, net als bij de buren. Ik was hem zou kunnen betekenen. Bovendien, een streber. Ik heb me altijd moeten bewij- zegt Adriaanse: ‘Een goed paard is nog zen en dat voel ik ook zo. Het lukt niet geen goede ruiter.’ Die vergelijking wordt altijd, maar ik wil het wel.’

8 Dick Advocaat voor de wedstrijd tegen Duitsland in Porto op het EK van 2004 in Portugal.

Aerle, Berry van hoogste niveau. Als de kenners Ibrahim Natuurlijk kennen we Afellay (1986) zijn opwachting zien maken (1962) van het Nederlands elftal dat in namens psv in het Champions League- 1988 de enige prijs uit de Oranje-historie seizoen 2005-2006 gaan ze massaal overstag. verovert. Maar nog beroemder wordt de Met name na het duel met AC Milan, als de bescheiden verdediger als cabaretier Theo dan negentienjarige middenvelder samen Maassen hem in 1994 in zijn eerste solo- met maatje Ismaïl Aissati (17) overeind voorstelling opvoert als de enige speler van blijft tegen de Italiaanse beulen, weet psv die nog contributie betaalt. ‘Eén keer in iedereen het zeker: Afellay gaat een gouden de maand kreeg hij van manager Ploegsma toekomst tegemoet. Die voorspelling lijkt een tientje in zijn handen gedrukt, zo van: uit te komen als hij in de winter van 2010 Berry, koop er maar iets moois voor. Mondje overstapt naar het grote van dicht tegen de anderen, hè. En Berry, die Guardiola, Messi en Iniesta. Na een veelbe- hield zijn mond. Maar toen-ie tien jaar lid lovende start waarin hij veel speeltijd krijgt was van psv heeft-ie een quartz-horloge en zelfs (als invaller) meteen de Champions gekregen met inscriptie, hadden ze er Seiko League wint, slaat het noodlot toe. Op in gegraveerd. Hadden ze gezegd dat dat lichamelijk vlak krijgt de middenvelder Berry in het Japans was, zielig hè?’ klap na klap te verwerken, met als diepte- punt een zware knieblessure. Eenmaal fit Afellay, Ibrahim wordt hij verhuurd aan Schalke 04, maar Eindelijk lijkt er een talent met Marok- ook daar komt de oude Afellay niet boven- kaanse roots door te breken op het aller- drijven. Wel haalt hij op de valreep het EK

9 van 2012, maar een succes wordt dat niet. Bayern-selectie zowel op Schiphol als in het Nieuwe fysieke tegenslag werpt hem ver stadion getrakteerd wordt op teksten die terug, Afellay moet weer helemaal opnieuw op weinig subtiele manier verwijzen naar beginnen. de Tweede Wereldoorlog. Een ontketend Bayern maakt gehakt van Afscheidswedstrijd Ajax, van vriendschappelijk voetbal is geen Een glorieus vaarwel moet het worden, sprake. De teller stopt bij acht tegentref- een prachtig adieu aan de beste speler die fers. Geen wonder dan ook dat Cruijff een we ooit hebben gekend. Het Olympisch paar jaar later de kicksen weer onderbindt. Stadion loopt vol op 7 november 1978 voor het afscheidsduel van Johan Cruijff. Wie Ajax er op het idee komt om Bayern München Ajax is de succesvolste club van het land voor deze gelegenheid uit te nodigen als met 33 landstitels en vier Europacups I opponent, moet even langs de dokter. In achter de naam. Ook levert de club de beste Beieren herinneren ze zich nog maar al voetballer van het land af: Johan Cruijff. te goed hoe het Ajax van Cruijff en co. de Medio jaren zestig beginnen de hoogtijda- Duitsers hooghartig te kijk zette in de gen van Ajax ook buiten de landsgrenzen, halve finale van de Europacup I een paar zoals de 5-1 zege op Liverpool in december seizoenen eerder. De hoogste tijd voor 1966. In 1969 haalt Ajax als eerste Neder- revanche en die komt er. Ook al omdat de landse club de finale van de Europacup der landskampioenen, tussen 1971 en 1973 is de club daadwerkelijk de beste van Europa. Zowel Panathinaikos, Internazionale als Juventus wordt overtuigend verslagen. Midden jaren negentig volgt de voorlopig laatste bloeiperiode. Onder trainer Louis van Gaal wordt in 1995 de Champions League gewonnen. Na de millenniumwis- seling wordt het steeds onrustiger bij de club. Rechtszaken, ontslagen trainers en directeuren volgen elkaar in hoog tempo op. Pas als Frank de Boer als wordt aangesteld en revolutionair Johan Cruijff de macht grijpt, keert de rust enigszins terug. De nieuwe uitdaging, aanhaken bij de Europese top, lijkt echter een stap te ver. Sterspelers: Johan Cruijff, , Sjaak Swart, , , Marco van Basten, Frank Rijkaard, Dennis Berg- kamp, , .

10 Ajax en trainer Frank de Boer in bad na het behalen van de dertigste landstitel in 2011.

Alberti, Willeke Om Bennie, Ruud en Frankie, helaas Voetbalvrouw, supporter van Ajax en Een monument moet weer verdwijnen Oranje en zangeres. Willy Albertina Ver- De stem van Michels werd muziek brugge (1945) was getrouwd met de Deen Het hele land zal met me treuren Søren Lerby (oud-Ajacied en oud-PSV’er). Want ik spreek namens het publiek. Haar dochter Daniëlle uit een eerder huwe- lijk (met Joop Oonk) is getrouwd met John Het zit in de familie. Haar vader, de ‘Itali- van ’t Schip (oud-Ajacied). Ze was trouwens aanse’ tenor Willy Alberti, neemt diverse ook ooit getrouwd met John de Mol. Ajax-liedjes op. ‘Ode aan Ajax’ uit 1972 is Meerdere malen is voetbal een thema in een van de bekendste. een lied van haar, zoals in 1996 als Ajax het stadion in de Watergraafsmeer verlaat Alkmaar ’54 en Alberti samen met voorzitter Michael Op zaterdag 14 augustus 1954 om 18.00 uur van Praag een aubade ten gehore brengt: vindt op het Gemeentelijk Sportpark van Alkmaar een belangwekkende gebeurtenis Dag veld, daar aan de Middenweg plaats. Onder het toeziend oog van 13.000 in Mokum toeschouwers klinkt op dat moment het Dat knusse, die aparte sfeer fluitsignaal voor het allereerste profduel Al de successen zullen blijven in Nederland tussen Alkmaar ’54 en Venlo. De Meer helaas hij is niet meer De thuisclub wint met 3-0 via goals van Klaas Smit (2x) en Henk van der Sluis. Elke Ik zat naast mijn pa en al zijn vrienden Alkmaar-speler strijkt door die zege liefst En jubelde om Cruijff en om Klaas veertig gulden op. Om Sjakie, Keizer en Tot de club in 1967 samen met FC Zaan­

11 streek opgaat in AZ ’67 speelt de club voor- moeite met die overgang. De Arena wordt namelijk in de , op het seizoen als sfeerloos ervaren in een troosteloze 1960-1961 na. omgeving. Met het dak dicht heeft het Sterspelers: Klaas Smit, Piet Buis, Nico stadion de akoestiek van een zwembad en Wagemaker, Henk Tijm. het duurt ruim tien jaar voordat er een fatsoenlijk bespeelbare grasmat ligt. Wat All Stars ook niet meehelpt: het stadion draagt niet De film uit 1997, bedacht door Jean van de de naam van Ajax-iconen als Rinus Michels Velde, over zeven voetbalvrienden (Bram, of Johan Cruijff maar krijgt, vanwege de Mark, Johnny, Peter, Paul, Willem en Hero) multifunctionaliteit, een algemene naam. die van jongs af aan samen spelen bij Swift In 1998 wordt de Champions League-finale Boys, is een groot succes. Hoofdrollen tussen Real en Juventus (1-0) in de zijn er voor Daniël Boissevain, Danny de Arena gespeeld en in mei 2013 de finale van Munk, Thomas Acda, Antonie Kamerling, de Europa League: Chelsea-Benfica (2-1). Raymi Sambo, Kasper van Kooten en Peter Tussendoor is het stadion ook een paar Paul Muller. Het succes mondt uit in een maal het decor van Euro 2000. De directie televisieserie en een tweede film in oktober van het stadion kondigt in 2013 aan de 2011: Old Stars. capaciteit te willen vergroten, met het oog op het binnenhalen van toekomstige grote Amsterdam Arena voetbalwedstrijden, zoals op het EK 2020, Grootste stadion van Nederland met een dat in dertien verschillende landen wordt capaciteit van ruim 53.000. Thuisbasis gehouden. Voor dat toernooi draagt de van Ajax sinds het vertrek uit De Meer in knvb de Arena officieel voor. 1996. Veel supporters hebben en houden

12 Amsterdam, bvc De beroepsvoetbalclub Amsterdam, bijge- naamd De Zwarte Schapen, wordt opge- richt op 15 november 1954 en gaat vier jaar later op in dws. Tussen 1956 en 1958 speelt de club in de eredivisie. Sterspelers: Jos Vonhoff, Hans Boskamp.

Amsterdam, FC FC Amsterdam ziet het levenslicht na een fusie tussen dws en Blauw-Wit in 1972, twee jaar later komt daar ook nog De Volewijckers bij. In 1982 doet voorzitter/ eigenaar Dé Stoop het licht uit. Tussen 1972 en 1978 komt de club uit in de eredivisie, de meeste furore maken De Lieverdjes in het uefa Cup-toernooi van 1974-1975 waarin het doodleuk Internazionale uitschakelt. Sterspelers: , Nico Jansen, , , Frits Flinkevleugel. maar niet erg solide levende midvoor tot bedaren zou brengen. Soms lukte dat.’ Anderiesen, Wim Anderiesen overlijdt in de oorlog, aan een ‘Hij was een bescheiden man die niet te longontsteking. Zijn zoon, die tussen 1951 koop liep met zijn prestaties.’ In een en 1961 voor Ajax speelt, heeft hij nooit in interview in het jubileumboek Ajax actie gezien. 1900-2000 is Wim Anderiesen vol lof over zijn vader en naamgenoot. Senior is een van Appel, Bram de grootste Ajacieden in de vooroorlogse Zijn vader is paardentrainer op Duindigt, jaren en speelt 309 competitiewedstrijden. hij wordt met ado tweemaal kampioen In het stadsdeel Geuzenveld/Slotermeer van Nederland, in de oorlog wordt hij wordt een hofje genoemd naar 46-voudig tewerkgesteld in Duitsland, hij vecht international Wim Anderiesen (1903-1944). voortdurend conflicten uit met knvb- In een column noemt Herman Kuiphof voorzitter Karel Lotsy en hij speelt in 1953 hem ‘de beste half-aanvallende spil van mee in de befaamde Watersnoodwedstrijd. ons land in de dertiger jaren’. Hij schrijft De voetballoopbaan van ook: ‘Wim Anderiesen was in het Neder- (1921-1997) is veelbewogen. lands elftal van de befaamde dertiger jaren In Berlijn verovert Appel als dwangarbeider het “slapie” van de grote uitgaander een bevoorrechte positie. Na een proeftrai- Beb Bakhuys. Men hoopte dat de kalmte ning krijgt hij een plaats in de selectie van welke Anderiesen uitstraalde, de briljante, Hertha bsc. Een baan op kantoor met een

13 maandloon van driehonderd mark is zijn De eerste is Tom Søndergaard, maar het beloning. Zevenmaal wordt de productieve echte begin van de invasie is in 1975 de aanvaller gekozen in een officieus Neder- komst naar Amsterdam van twee jongeren: lands elftal. (1956) en Søren Lerby van Uit Het Parool: ‘Op 6 augustus 1944 Fremad Amager uit Kopenhagen. Arnesen speelden de Nederlanders tegen het legt in Amsterdam de basis voor een fraaie Tsjechische team, waarbij Karel Lotsy op loopbaan, na een moeilijke start. In de het ereterras zat. Toen Appel na de oorlog Volkskrant zegt hij: ‘Na drie maanden was terugkwam, schorste Lotsy hem tot ik op de training nog geen tegenstander 1 januari 1947 wegens het spelen voor een voorbijgekomen. Ajax is keihard, de beste Duits elftal.’ Appel is woedend: ‘Ik kreeg leerschool. Verdomme jongen, je kan er een berisping, terwijl Lotsy zelf gewoon in niks van, hoorde ik steeds. Maar het werd Duitsland naar wedstrijden ging kijken.’ niet zomaar gezegd. Ruud Krol legde mij dat eens een keer uit. Op de dag dat wij niks Arnesen, Frank meer tegen je zeggen, zei hij, op die dag ben , , Jan Sørensen, je verloren.’ Jan Mølby, Michael en , Jesper Grønkjær, Kenneth Perez, Dennis Romme­ Atmodikoro, Maarten dahl, , : sinds In het programma Mijn leven als een voetbal- de jaren zeventig heeft Ajax een sterke band vrouw verklaart Sylvie Meis dat ze voordat ze met Deense voetballers. Meer dan twintig iets met kreeg ‘hele- Denen komen voor het eerste elftal uit. maal niets met voetbal had’. Een leugentje

14 om bestwil want voordat ze tegen het lijf complex aan de Bredase Beatrixstraat slaat van haar ex-liefje aanloopt, woont ze al over op de spelers die van het stadion een samen met een voetballer. Sterker nog, er bijna onneembaar fort maken. zijn al huwelijksplannen beraamd tussen Het Avondje nac is geboren, elke wedstrijd Meis en Atmodikoro (1971), destijds uitko- is een feestje. ‘Winst of geen winst, in mend voor nac. In die periode komt hij ook supporterscafé Beatrix, brasserie Le Carnac nog in het nieuws als dienstplichtweigeraar. of de sponsorruimtes; in geen voetbalsta- dion in Nederland gaat het licht later uit,’ Atoombomincident omschrijft fervent nac-supporter en ‘Een atoombom.’ Zo luidt het droogkomi- journalist Sjoerd Mossou het fenomeen in sche commentaar van journalist Lex Muller zijn boek Avondje nac. op de vraag van een stewardess wat er toch Maar er zijn ook uitwassen. Op 6 oktober in die tas zit naast hem in de vliegtuigstoel. 1979 wordt er niet alleen met toiletrollen en Een staaltje voetbalhumor dat het personeel versnipperd krantenpapier gegooid, maar van de vlucht die Oranje en aanverwante ook met een asbak. Die halverwege de personen naar Dallas moet brengen tijdens tweede helft van de wedstrijd tegen het WK van 1994 niet zo kan waarderen. Het Feyenoord landt op het hoofd van grens- vliegtuig wordt meteen ontruimd en elke rechter Matena. Daarop besluit scheidsrech- koffer omgekeerd in de zoektocht naar het ter Severein het duel meteen te staken. zware projectiel. Spelers, familie en Zonder publiek wordt de wedstrijd pas in begeleiding dienen op de startbaan te april 1980 uitgespeeld, voor het stadion wachten tot dit staaltje van Amerikaanse staan duizenden supporters. efficiency achter de rug is. Vele uren later zet de kist alsnog koers naar Dallas, de vernieti- Ay, ay, ay, die Caballero! gende blikken richting de chef-sport van Sommige reclames uit vroeger tijden het Algemeen Dagblad zijn ontelbaar. Boze kunnen we nog woordelijk meezingen. tongen beweren zelfs dat Zoals over Drum (‘Als je je draai hebt aan dit incident zijn vliegangst heeft te gevonden’) of Heineken (‘Alweer een zondag danken. De volgende dag staat er een vetgedrukt sorry te lezen schuin op de voorpagina van de krant.

Avondje nac The only thing we fear, is running out of beer, staat er op een groot spandoek dat tijdens elk thuisduel op de lange zijde hangt van het nac-stadion. Als de club midden jaren zeventig besluit om de thuisduels te verplaatsen naar de zaterdagavond blijkt dat een gouden greep. De intimiderende sfeer in combinatie met het Engels aandoende

15 zonder zon, terwijl de dag zo mooi begon’), andering in als de gefortuneerde gebroeders maar de mooiste blijft toch die van Molenaar het voor het zeggen krijgen in de Caballero, op de muziek van Rojas en Alkmaarderhout. Met een bijeengekocht uitgevoerd door Het Leedy Trio. Bij elke elftal wordt AZ in 1981 landskampioen en thuiswedstrijd brullen we massaal de tekst haalt het de finale van de uefa Cup. Als de van Paul Roda mee: Molenaars zich terugtrekken, worden de prestaties gelijk minder en volgt er zelfs Ay, ay, ay, die Caballero, degradatie. Dat is pas een sigaret. Dan meldt zich een nieuwe mecenas in Ja, ja, ja, die Caballero, Alkmaar: Dirk Scheringa. Ooit politieagent Echt je dat en je van het! en belastingconsulent, maar op dat moment Wat zeggen Theo en Fransje hard bezig om zijn droom, een eigen bank, Wat zeggen Johnny en Jacques te verwezenlijken. In die lijn gaat ook de ’t Is niet alleen de melange, club mee met als bekroning de landstitel in Maar ook de rijpe tabak! 2009 onder Louis van Gaal. Als de dsb-ballon een half jaar later doorgeprikt wordt, lijkt AZ het ook AZ mee de afgrond in te sleuren. Als in 1967 Alkmaar ’54 en FC Zaanstreek Maar de club blijkt ook zonder Scheringa te samensmelten tot AZ ’67 verwacht niemand kunnen overleven. in Alkmaar dat de club binnen vijftien jaar Sterspelers: Kristen Nygaard, , Jan- kampioen van Nederland wordt. In de eerste tje Peters, Kenneth Perez, Barry van Galen, jaren van het bestaan pendelt de club tussen , Moussa Dembélé, Maarten eerste en eredivisie. Daar komt abrupt ver- Martens.

Landskampioen AZ laat zich toejuichen in eigen stadion, mei 2009.

16 Baan, Rob knvb geschonken huwelijkscadeau naar de Twee wedstrijden, allebei tegen Cyprus, is Bank van Lening moet brengen. Bakhuys (1943) coach van Oranje, in 1981. (hbs, zac) maakt deel uit van de eerste Dankzij twee zeges, 3-0 en 1-0, is hij nog stroom Nederlandse voetballers die in het steeds de succesvolste bondscoach aller buitenland (Metz) emplooi vindt. Helemaal tijden. uit vrije wil doet hij dat niet. De knvb zet hem in Nederland op de zogenoemde Bakhuys, Beb beroepslijst omdat de bond vermoedt dat Beroemde voornaam, beroemde kopbal: Bakhuys zich heeft laten betalen bij zijn op 11 maart 1934 scoort hij met een ferme overgang naar vvv, dat hem een eigen zweefduik tegen België, volgens eigen zeg- sigarenzaak in het vooruitzicht stelt. De gen zijn mooiste doelpunt ooit. Het scoren overgang wordt afgeblazen, Bakhuys kan à la Beb Bakhuys (1909-1982) is geboren, nergens meer terecht in eigen land. In 1947 hij wordt vergeleken met de beste Britse keert Bakhuys terug, wil trainer worden, spitsen uit die tijd. De goalgetter houdt maar de knvb weigert hem een licentie te er in Oranje een prachtig moyenne op na: verlenen. Tussen de bond en de topscorer is in 23 interlands scoort hij liefst 28 keer, na het nooit meer goedgekomen. zijn carrière duurt het nog 21 jaar voor hij door afgelost wordt als Oranje- Ban, Abe van den topscorer aller tijden. Middenvelder van AZ, FC Amsterdam en Buiten de lijnen is hij al even actief, hij Haarlem, maar vooral bekend geworden geeft geld uit als water. Dat is de reden dat door zijn snor, een legendarische knevel hij zijn trofeeën, medailles en zijn door de waarmee hij menig tegenstander impo-

De vermaarde duikkopbal van Beb Bakhuys in het Olympisch Stadion tijdens de interland Nederland-België (9-3) van 11 maart 1934.

17 neert en de aandacht van de media trekt. Basilevich, Michel Georges Van den Ban (1946) wérd een snor, zeer Vriend en latere vijand van Johan Cruijff tot zijn eigen genoegen trouwens. In 2012 die zich midden jaren zeventig via de wordt hem op ludieke wijze eer betoond in kinderen opdringt aan de vedette van het Haarlem-stadion, op de manifestatie Barcelona. Wordt zakenpartner van Cruijff, ‘In den ban van Abe’. Van den Ban, mét belegt in varkensfokkerijen en boomkwe- snor, is de eregast. kerijen. Basilevich (1946) wordt later ont- maskerd als charlatan, maar houdt zelf vol Barend & Van Dorp dat hij bedrogen wordt door Cruijff. Is goed Onafscheidelijk en bij vlagen spraak­ bevriend – of meer dan dat – met Danny makend duo, tot het einde van het tv- Cruijff die hem omschrijft als de knapste programma Barend & Van Dorp in 2006, na man van Spanje. Wil zijn avonturen met 976 uitzendingen. Na de laatste uitzending Cruijff onder de kop Cruijff de satan publice- van het vermaarde tv-programma trekt ren, maar daar is het nooit van gekomen. Hendrik Jan Bongaarts alias Henk van Dorp (1940) zich terug waarna er nog zel- Basten, Marco van den iets van hem wordt vernomen. Barend De mythe rond Marco van Basten (1964) (1947), altijd al degene die het meest op de krijgt nog grotere vormen na zijn te vroege voorgrond treedt, blijft wel opduiken in de en pijnlijke afscheid van de voetbalsport media, op radio en televisie en als hoofdre- vanwege een kapotte enkel. Hij verdwijnt dacteur van het sportersvriendelijke – dat lange tijd uit de schijnwerpers, stort zich vol wil zeggen: in het geheel niet kritische – overgave op de golfsport, en hoe langer zijn tijdschrift Helden. afwezigheid duurt, hoe ‘groter’ hij wordt. Zowel op schrift (Vrij Nederland, Nieuwe Van Basten zelf moet van die verering al Revu) als op radio en televisie is het duo tijdens zijn gloriedagen als speler weinig decennialang prominent aanwezig, veelal hebben. Na het winnen van de EK-finale in in de eerste ring van het voetbal. Op tv 1988 tegen de Sovjet-Unie, waarin hij met breken ze in 1998 door tijdens het wereld- een magistrale volley de 2-0 maakt, zegt kampioenschap in Frankrijk. Villa BvD hij doodleuk: ‘Ach, van de week moeten we op rtl 4 wordt ’s avonds vanuit een tuin allemaal weer naar de supermarkt.’ uitgezonden in Roquebrune, met Jan Wat niemand verwacht, gebeurt toch in Mulder als derde man. Vanwege het succes 2002: Van Basten wordt trainer. Eerst bij komt de nos tijdens latere toernooien (en , daarna krijgt hij vrij snel de kans de Tour de France) met een bijna identiek om als bondscoach aan de slag te gaan. Hij programma op de proppen. is een eigengereide coach, met een eigen- Niet iedereen geniet trouwens in 1998 van zinnig selectiebeleid. Hij gaat de strijd aan de losse sfeer van de gevarieerde latenight- met , die uiteindelijk show. De Telegraaf omschrijft Villa BvD als bedankt voor Oranje, met ‘ongekend flauw, onbenullig, banaal en en Ruud van Nistelrooij, die Van Basten absoluut ondermaats’. bij zijn keuzes beticht van een ‘ik-mag-je- gehalte’.

18 Marco van Basten als spits van Ajax.

19 Van Basten wordt in 2008 clubtrainer van Ajax, maar ondanks forse investeringen vallen de resultaten tegen. Een van zijn trainingen wordt verstoord door ontevre- den fans die het veld op lopen en na een nederlaag tegen Heerenveen scheldt een supporter hem uit voor ‘pannenkoek’. Daarmee is de ontmythologisering een feit. Van Basten stapt na elf maanden zelf op bij Ajax. Na drie jaar maakt hij bij provincieclub Heerenveen een doorstart als trainer. In een bestuurlijk uiterst roerige periode bij de club blijft Van Basten overeind. Opvallend is de intense manier waarop hij in Friesland de wedstrijden beleeft. Van een afstandelijke coach is hij een bevlogen trainer geworden. Omdat hij het ‘juiste maar bij die ene interland (Oostenrijk- gevoel’ mist, besluit hij Heerenveen na Nederland 1-0) blijft het. Been (1963) is te twee seizoenen te verlaten. veel Pietje Bell, een zorgeloos Rotterdams schooiertje dat het allemaal niet zo nauw Bax, Jaap neemt met de wetten van de topsport. Hij Tussen 1969 en 1997 is gymnastiekleraar breekt niet echt door bij Feyenoord, dat Jaap Bax (1926) een, laten we zeggen, de middenvelder voor een miljoen gulden enthousiaste radioverslaggever van de verkoopt aan Pisa. Daarmee is een carrière ncrv en de nos. Tevens bijna 25 jaar als topvoetballer voor Been van de baan. wethouder van ’s-Gravenzande, voor de Lachen doet hij genoeg in zijn leven. En hij PvdA, en waarnemend burgemeester van kan smakelijk over zijn voetbalavonturen Maasland. Hij verslaat honderden (dui- vertellen, zoals over zijn mislukte transfer zenden?) merendeels niet erg interessante van Pisa naar Sheffield Wednesday. ‘We wedstrijden uit het zaterdagvoetbal. Zijn vlogen met de privéjet van de president hoogtepunten zijn de FA Cup-finales die van Pisa naar Engeland, waar het echt hij mag verslaan. verschrikkelijk regende. Ron Atkinson, de manager, vroeg me naar mijn gezin. Been, Mario Ik vertelde dat we een hond hadden. Die Maakt zijn belofte als voetballer nooit moest volgens Atkinson in quarantaine. waar. Als generatiegenoot van Marco van Ik belde mijn vrouw en zij vertelde me dat Basten en blinkt de Rot- ze Bruce dan zes maanden in zo’n hokkie terdammer uit op het jeugd-WK in Mexico zouden stoppen. Toen ik terug de kamer in in 1983. Een jaar later debuteert hij onder liep vroeg Atkinson of ik even wilde teke- Rinus Michels in het Nederlands elftal, nen. Ik doe het niet, zei ik tegen hem, want

20