Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 167
Research Article
การออกแบบตนแบบตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑใหวิสาหกิจชุมชน กลุมคนรักษแพะบางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอบางบัวทอง โดยใชวิธีการวิจัยปฏิบัติการแบบมีสวนรวม THE PROTOTYPE DESIGN OF LOGO AND GRAPHIC PACKAGING FOR GOAT FARMING COMMUNITY ENTERPRISE, TAMBON PIMOLRAJ, BANG BUA THONG DISTRICT, NONTHABURI PROVINCE BY PARTICIPATORY ACTION RESEARCH ปณณณัช ธนัทพรรษรัตน Pannat Tanaspansarrat คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย Faculty of Humanities and Social Sciences Phranakhon Rajabhat University, Bangkok, Thailand [email protected]*
บทคัดยอ การศึกษาเรื่อง การออกแบบตนแบบตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑใหวิสาหกิจชุมชน กลุมคนรักษแพะบางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอบางบัวทองโดยใชวิธีการวิจัยปฏิบัติการแบบมี สวนรวมมีวัตถุประสงคเพื่อ 1) สํารวจปญหาและความตองการในการพัฒนาตนแบบตราสัญลักษณ และกราฟกบน บรรจุภัณฑของกลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะบางบัวทอง 2) พัฒนาตนแบบตราสัญลักษณ และกราฟกบนบรรจุภัณฑใหกับกลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะบางบัวทอง และ 3) ศึกษาความพึงพอใจ ของผูบริโภคตอตราสัญลักษณ กราฟกบนบรรจุภัณฑและบรรจุภัณฑสินคาวิสาหกิจชุมชนกลุมรักษแพะ บางบัวทอง ประชากรและกลุมตัวอยางคือ 1) ประชากรทั้งหมดของกลุมวิสาหกิจชุมชนคนรักษแพะ บางบัวทอง รวมมีจํานวน 18 คน ปศุสัตวและผูชวยปศุสัตวจังหวัดนนทบุรีจํานวน 2 คน ไดจากการเลือก แบบเจาะจง 2) ผูเชี่ยวชาญดานตราสัญลักษณและดานกราฟกบนบรรจุภัณฑดานละ 3 คน 3) ผูบริโภค เพื่อศึกษาความพึงพอใจที่มีตอตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑจํานวน 200 คน ไดจากการเลือก แบบบังเอิญในระยะเวลา 5 เดือนหลังจากวางจําหนายผลิตภัณฑ เครื่องมือที่ใชในการวิจัยเปนประเด็น คําถามในการสนทนากลุม แบบสอบถามสําหรับเลือกตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑมีลักษณะ แบบจัดลําดับความสําคัญ และแบบสอบถามความพึงพอใจของผูบริโภคที่มีตอการออกแบบตรา สัญลักษณ การวิเคราะหขอมูลโดยการหาคารอยละ มัชฌิมเลขคณิต และคาเบี่ยงเบนมาตรฐาน 168 วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ปที่ 13 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)
ผลการวิจัยพบวา 1) กลุมวิสาหกิจชุมชนคนรักษแพะบางบัวทองมีปญหาคือขาดตราสัญลักษณ และกราฟกบนบรรจุภัณฑ สงผลใหกลุมฯมีความตองการใหผูวิจัยพัฒนาตราสัญลักษณ กราฟกและ บรรจุภัณฑของกลุมฯทั้งหมดจํานวน 13 ชิ้น 2) จากกระบวนการมีสวนรวมระหวางผูวิจัยและกลุมฯ พบวา ทางกลุมตองการใชชื่อกลุมวา Iris nature ที่มาจากชื่อของประธานกลุม เลือกประเภทตราสัญลักษณ เปนแบบผสม เพื่อสื่อความหมายไดชัดเจนโดยการตัดทอนจากแพะที่ไดรับรางวัลการประกวดแพะแหงชาติ กราฟกบนบรรจุภัณฑเลือกภาพประกอบแบบตัดทอนเพื่อใหสื่อความเปนธรรมชาติในการเลี้ยงแพะ สีที่ใชแบบดูหรูหราเพื่อเพิ่มมูลคาใหกับผลิตภัณฑ 3) ผูบริโภคมีความพึงพอใจในระดับมากตอการ ออกแบบตราสัญลักษณดานจดจําไดงาย บงบอกความเปนเอกลักษณของผลิตภัณฑ โดดเดนและสีสัน มีความสอดคลองกับผลิตภัณฑและผูบริโภคมีความพึงพอใจตอบรรจุภัณฑและกราฟกบนบรรจุภัณฑ ในระดับมากทั้ง 13 ผลิตภัณฑ คําสําคัญ: การออกแบบตราสัญลักษณ การออกแบบกราฟกบนบรรจุภัณฑ กระบวนการมีสวนรวม
ABSTRACT The study of Logo and Graphic Prototype Designs on Packaging for the Community Enterprise called Bang Bua Thong Goat Lovers in Tambon Pimolraj, Ampher Bang Bua Thong is a participatory Action Research which aimed to 1) survey problems and demands in the development of logo and graphic prototypes on packaging of the enterprise, 2) develop logo and graphic prototypes on packaging for the enterprise, and 3) study consumers’ satisfactions toward the logos and graphics and the packaging of the enterprise. The population and samples consisted of 1) 18 members of the Community Enterprise Bang Bua Thong Goat Lovers and 2 Livestock Officers of Nonthaburi Province gained by Purposive Sampling, 2) 3 logo experts and 3 packaging graphic experts, 3) 200 consumers – to study their satisfactions toward the logos and graphics on packaging – gained by Accidental Sampling within 5 months after the product release. The research tools consisted of questions for focus group, ranking questionnaire for logo and graphic selection, and questionnaire for consumers’ satisfactions toward the logos. The data was analyzed by percentage and Mean. The research results revealed as follows. 1) The problem of Community Enterprise Bang Bua Thong Goat Lovers was lacking of logos and graphics on packaging which resulted in demanding the development of logos and graphics on their 13 kinds of packaging. 2) From the engaging process between the researcher and the enterprise, it was found that the enterprise Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 169 wanted to name their group “Iris Nature” which came from the Chairperson of the enterprise. They chose to use combination logos to convey clear meanings by cutting from the goat that won the prize of National Goat Contest. The graphics on the packaging were clipped out pictures to convey the natural goat raising. The colors looked luxurious to add more values on the products. 3) The consumers’ satisfactions toward the logos were in high level in the following aspects; Easy to Remember, Identity, Outstanding, and Colors Consistent with Products. Also, their satisfactions toward the 13 kinds of packaging and the graphics on them were all in high level as well. Keywords: logo design, graphic packaging, participation
บทนํา ผลิตนํ้านมเปนจํานวนมากแตผลิตภัณฑของ จากสภาวะเศรษฐกิจสังคมไทยที่มีการ นมแพะบางสวนยังไมไดมาตรฐานนํ้านมมีกลิ่นคาว เปลี่ยนแปลงตามกระแสการเปลี่ยนแปลงของ มีสีขุนเหลืองจัดอยูในเกรด B ซึ่งเปนปญหาตอการ สังคมโลกนั้นสงผลกระทบใหประเทศไทยมีความ จัดจําหนายนํ้านมของทางกลุม จากปญหาดังกลาว เหลื่อมลํ้าทางสังคมคอนขางสูง รัฐบาลตองการ ทําใหคุณไชยยศ แสงมาน รองประธานกลุมฯ ได สรางความเขมแข็งภายในประเทศโดยสรางนโยบาย คิดนําผลิตภัณฑนํ้านมที่อยูในเกรด B ไปแปรรูป เพื่อสงเสริมพัฒนาเศรษฐกิจของชาติอยางตอเนื่อง เปนครีมบํารุงผิว สบู ครีมอาบนํ้าฯลฯ เพื่อเพิ่ม ดวยการขับเคลื่อนเศรษฐกิจจากรากฐานสนับสนุน รายไดใหกับกลุมฯ โดยการแนะนําของศูนยวิจัย แนวคิดการรูจักจัดการกับทรัพยากรที่ตนเองมีอยู และพัฒนาผลิตผลจากสัตว สถาบันสุวรรณวาจก- เพื่อเพิ่มรายไดใหกับประชาชน แนวทางการพัฒนา กสิกิจฯ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขต วิสาหกิจชุมชนเปนแนวทางหนึ่งที่จะชวยแกปญหา กําแพงแสน เพื่อรักษา ถนอมและแปรรูปผลิตภัณฑ ความยากจนของประชาชนและเปนแนวทางที่ชวย จากนํ้านมแพะใหสามารถจําหนายไดตลอดทั้งป สรางเศรษฐกิจ สังคมกอใหเกิดความยั่งยืน ให จากการนําผลิตภัณฑไปแจกใหกลุมผูบริโภค ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได (Department of ทดลองใชที่ตลาดดอนหวายผูบริโภคสวนใหญ Agricultural Extension, 2005) กลุมวิสาหกิจชุมชน พอใจและกลับมาซื้อผลิตภัณฑอีกเปนจํานวนมาก คนกลุมรักษแพะบางบัวทอง เปนการรวมตัวของ แตผลิตภัณฑของทางกลุมฯ ไมมีตราสัญลักษณที่ กลุมคนอาชีพเกษตรกรที่มีความรักและสนใจใน ชัดเจน รูปแบบของบรรจุภัณฑยังไมไดพัฒนาใหมี การเลี้ยงแพะ เพื่อเปนการสงเสริมและพัฒนาอาชีพ ความสวยงาม นาสนใจ สงผลทั้งทางตรงและทาง การเลี้ยงแพะนมของชุมชน ผสมผสานกับ ออมตอการจําหนาย และจากการสัมภาษณรอง การเกษตรแบบวิถีชีวิตพื้นบาน นํ้านมแพะเปน ประธานกลุมฯ ไชยยศ แสงมาน (Sangman, 2015) ผลิตภัณฑสวนใหญของกลุมฯ ทางกลุมมีแพะที่ ไดขอมูลเบื้องตนวา “มีหนวยงานจากทางราชการ 170 วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ปที่ 13 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)
มาชวยสนับสนุนการออกแบบแตทางกลุมไมไดนํา บนบรรจุภัณฑของกลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะ ไปใชเพราะความคิดเห็นที่มีความแตกตางกันและ บางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอบางบัวทอง ผลงานออกแบบไมไดเกิดจากความคิดของคนใน จังหวัดนนทบุรี กลุมเลย” 2. เพื่อพัฒนาตนแบบตราสัญลักษณ ปจจุบันกลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะ และกราฟกบนบรรจุภัณฑใหกับกลุมวิสาหกิจ บางบัวทองมีผลิตภัณฑสินคาชุมชน สบูกอนสูตร ชุมชนรักษแพะบางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอ คอลลาเจน สบูกอนสูตรทองคํา ครีมอาบนํ้า โลชั่น บางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี บํารุงผิวกายสูตรคอลลาเจน และสูตรทองคํา ครีม 3. เพื่อศึกษาความพึงพอใจของผูบริโภค บํารุงผิวหนาสูตรกลางวันและสูตรกลางคืนเซรั่ม ตอตราสัญลักษณ กราฟกบนบรรจุภัณฑและ บํารุงผิว ครีมกันแดดผิวหนา ครีมกันแดดตัว สครับ บรรจุภัณฑสินคาวิสาหกิจชุมชนกลุมรักษแพะ ขัดผิว นํ้านมพาสเจอรไรส เปนตนเนื่องจากทาง บางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอบางบัวทอง กลุมวิสาหกิจชุมชนกลุมคนรักษแพะบางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี มีความมุงมั่นและจริงจังตอการพัฒนาผลิตภัณฑ อยูเสมอสงผลใหในชวงระหวางที่ผูวิจัยไดลงไป ประโยชนที่ไดรับจากการวิจัย เก็บขอมูลนั้น ทางกลุมฯ ไดรับการสนับสนุนจาก 1. ไดขอมูลปญหาและความตองการ หนวยงานกรมปศุสัตวจังหวัดนนทบุรีเปนอยางมาก ในการพัฒนาตนแบบตราสัญลักษณและกราฟก ทําใหผลิตภัณฑไดรับการคัดเลือกจากทาง บนบรรจุภัณฑของกลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะ หางสรรพสินคาเซ็นทรัลใหวางจําหนายในท็อป บางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอบางบัวทอง ซุปเปอรมาเก็ตจังหวัดนนทบุรี จากสาเหตุดังกลาว จังหวัดนนทบุรีเพื่อใชเปนแนวทางในการออกแบบ ผูวิจัยไดรวมมือกับกลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะ ตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑ บางบัวทองเพื่อออกแบบตนตราสัญลักษณและ 2. กลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะบางบัวทอง กราฟกบนบรรจุภัณฑใหกับกลุมฯ โดยกระบวนการ ตําบลพิมลราช อําเภอบางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี มีสวนรวมเพื่อใหผลิตภัณฑมีภาพลักษณที่มีจุดเดน ไดตนแบบตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุ สวยงาม เปนที่จดจํา บงบอกถึงคุณภาพของ ภัณฑ ซึ่งจะเปนประโยชนตอกลุมฯ กอใหเกิดการ ผลิตภัณฑเพื่อเพิ่มมูลคาใหกับสินคาใหมีคุณภาพ เพิ่มมูลคาของผลิตภัณฑชวยใหผลิตภัณฑเปน กอใหเกิดความรวมมือ ความภาคภูมิใจและการ ที่ยอมรับในวงกวาง ยอมรับที่ดีของกลุมตอไป 3. การวิจัยครั้งนี้จะเปนแนวทางและ ตัวอยางของการศึกษาและวิจัยในการออกแบบ วัตถุประสงคของการวิจัย ตนแบบตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑ 1. เพื่อสํารวจปญหาและความตองการ ใหแกชุมชนอื่นและผลิตภัณฑประเภทอื่น ๆ โดย ในการพัฒนาตนแบบตราสัญลักษณและกราฟก กระบวนการมีสวนรวม Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 171
กรอบแนวคิดของการวิจัย
- ผลิตภัณฑสินคากลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะบางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอบางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี - ความตองการพัฒนาผลิตภัณฑสินคาชุมชนของผูประกอบ การกลุมวิสาหกิจชุมชนรักษแพะบางบัวทอง - บริบทของชุมชน
แนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวของ - กระบวนการมีสวนรวมระหวาง - ทฤษฎีและแนวคิดเกี่ยวกับการออกแบบ ผูวิจัย กลุมวิสาหกิจชุมชนรักษ ตราสัญลักษณ แพะเมืองนนทบางบัวทอง และ - ทฤษฎีและแนวคิดเกี่ยวกับการออกแบบบรรจุภัณฑ ผูบริหารจากกรมปศุสัตวจังหวัด - ทฤษฎีและแนวคิดเกี่ยวกับการออกแบบกราฟก ตําบลพิมลราช อําเภอ บนบรรจุภัณฑ บางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี - ทฤษฎีการมีสวนรวม
- ตนแบบตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑผลิตภัณฑ สินคาวิสาหกิจชุมชนกลุมกลุมรักษแพะบางบัวทอง ตําบล พิมลราช อําเภอบางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี
ระเบียบวิธีวิจัย จังหวัดนนทบุรีจํานวน 2 คน ไดจากการเลือกแบบ การออกแบบตนแบบตราสัญลักษณและ เจาะจง กราฟกบนบรรจุภัณฑโดยกระบวนการมีสวนรวม 1.3 ผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบ มีระเบียบและวิธีการดําเนินการวิจัย ดังนี้ ตราสัญลักษณและดานการออกแบบกราฟก 1. ประชากรและกลุมตัวอยาง บนบรรจุภัณฑและบรรจุภัณฑ จํานวนดานละ 1.1 สมาชิกกลุมวิสาหกิจชุมชน 3 ทาน ใชวิธีเลือกแบบเจาะจงตัวบุคคลที่มี กลุมรักษแพะบางบัวทองฯ ใชประชากรทั้งหมด ความรูความชํานาญและมีประสบการณตั้งแต จํานวน 18 คน 12 ปขึ้นไป 1.2 บุคลากรจากหนวยงานที่เกี่ยวของ 1.4 ผูบริโภคผลิตภัณฑของกลุม ไดแก ปศุสัตวจังหวัดนนทบุรี และผูชวยปศุสัตว วิสาหกิจชุมชนคนรักษแพะบางบัวทองจํานวน 172 วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ปที่ 13 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)
200 คนไดจากการสุมแบบบังเอิญในระยะเวลา พึงพอใจฯ จากนั้นใหผูเชี่ยวชาญจํานวน 3 ทาน 5 เดือน (นับจากวันที่เริ่มวางจําหนายผลิตภัณฑ) ตรวจสอบความเที่ยงตรงของเนื้อหาของแบบ 2. เครื่องมือที่ใชในการวิจัย สอบถามจากนั้นนํามาวิเคราะหหาคาความสอดคลอง 2.1 ประเด็นการสนทนากลุมเกี่ยวกับ (Index of Item-Objective Congruence: IOC) ปญหาและความตองการในการพัฒนาตนแบบตรา แลวนํามาปรับปรุงประเด็นในการสนทนากลุมตาม สัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑ และประเด็น ขอเสนอแนะและนําไปใช การสนทนากลุมเกี่ยวกับการพัฒนาตราสัญลักษณ 3. วิเคราะหขอมูล และกราฟกบนบรรจุภัณฑดําเนินการโดยศึกษา วิเคราะหขอมูลเพื่อใชในการกําหนด ขอบเขตและเนื้อหาของการสนทนากลุม ศึกษา แนวทางการออกแบบ ดําเนินการวิเคราะหขอมูล ตัวอยางประเด็นการสนทนากลุมจากเอกสารและ จากการรวบรวมภาคเอกสาร สรุปประเด็นการ งานวิจัยที่เกี่ยวของ รางประเด็นในการสนทนากลุม สนทนากลุมเพื่อเปนแนวทางในการออกแบบ จากนั้นใหผูเชี่ยวชาญตรวจสอบในแตละหัวขอของ วิเคราะหขอมูลจากแบบสอบถามสําหรับให การสนทนา ปรับปรุงประเด็นในการสนทนากลุม ผูเชี่ยวชาญเลือกตราสัญลักษณและกราฟกบน ตามขอเสนอแนะ และนําไปใช บรรจุภัณฑแบบจัดลําดับความสําคัญ 3 ลําดับโดย 2.2 แบบสอบถามสําหรับเลือกตรา ใหคาคะแนนเทากับ 3 คะแนน 2 คะแนนและ สัญลักษณและแบบสอบถามสําหรับเลือกกราฟก 1 คะแนนตามลําดับ การวิเคราะหขอมูลใชคารอยละ และบรรจุภัณฑ มีลักษณะเปนแบบจัดอันดับความ คามัชฌิมเลขคณิต และคาเบี่ยงเบนมาตรฐาน สําคัญดําเนินการโดยศึกษาหลักการสรางและ 4. ขั้นตอนการดําเนินการวิจัย การดําเนิน ตัวอยางแบบสอบถามจากเอกสารและงานวิจัย การวิจัยครั้งนี้แบงเปน 3 ขั้นตอนคือ ที่เกี่ยวของ รางแบบสอบถาม ใหผูเชี่ยวชาญทั้ง ขั้นตอนที่ 1 สํารวจปญหาและความ 3 ทาน ตรวจสอบความเที่ยงตรงของเนื้อหาของ ตองการในการพัฒนาตนแบบตราสัญลักษณและ แบบสอบถามจากนั้นนํามาปรับปรุงประเด็นในการ กราฟกบนบรรจุภัณฑผลิตภัณฑวิสาหกิจชุมชน สนทนากลุมตามขอเสนอแนะและนําไปใช รักษแพะบางบัวทอง 2.3 แบบสอบถามความพึงพอใจ 1. ศึกษาขอมูลดานบริบท สภาพวิถีการ ของผูบริโภคที่มีตอตราสัญลักษณและกราฟก ดําเนินชีวิตและอาชีพของกลุมซึ่งสวนใหญประกอบ บนบรรจุภัณฑของผลิตภัณฑวิสาหกิจชุมชน อาชีพเกษตรกรรม เลี้ยงแพะ คนรักษแพะบางบัวทอง มีลักษณะแบบตรวจสอบ 2. ลงพื้นที่พบกลุมวิสาหกิจชุมชน จัด รายการ ดําเนินการโดย ศึกษาหลักการสรางของ ประชุมเพื่อทําความเขาใจโครงการและแผนการ แบบสอบถามความความพึงพอใจและศึกษา ดําเนินงานวิจัย มีกลุมวิสาหกิจชุมชนคนรักษแพะ ตัวอยางแบบสอบถามรางแบบสอบถามความ บางบัวทองและผูแทนจากหนวยงานปศุสัตว คือ Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 173
ปศุสัตวและผูชวยปศุสัตวจังหวัดนนทบุรี เพื่อ เกี่ยวของมีความเขาใจและสามารถเลือกประเภท สํารวจปญหาและความตองการในการพัฒนาตนแบบ สัญลักษณ กลุมสีที่มีความเหมาะสมและสอดคลอง ตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑ กับผลิตภัณฑของกลุม เรื่องการออกแบบกราฟก 3. จัดเวทีสนทนากลุมเพื่อสํารวจปญหา บนบรรจุภัณฑ ในประเด็นดานโครงสรางในงาน ความตองการในการพัฒนาตนแบบ และรวม บรรจุภัณฑ สวนประกอบของกราฟกบนบรรจุภัณฑ คัดเลือกผลิตภัณฑที่เขารวมโครงการโดยมี ขนาดและรูปรางที่เหมาะสมรวมถึงประเภทของ ผูเขารวมคือ สมาชิกวิสาหกิจชุมชนกลุมคนรักษ ภาพประกอบสําหรับบรรจุภัณฑเพื่อใหวิสาหกิจชุม แพะบางบัวทองจํานวน 18 คน ปศุสัตวและผูชวย ชนฯ มีแนวคิดในการเลือกตัดสินใจงานของตนเอง ปศุสัตวจังหวัดนนทบุรีจํานวน 2 คน ที่ปศุสัตว 2. วิสาหกิจชุมชน ปศุสัตวและผูชวย จังหวัดนนทบุรีเมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2559 ปศุสัตวจังหวัดนนทบุรีมีสวนรวมแสดงความคิด ขั้นตอนที่ 2 ออกแบบตนแบบตรา เห็นและนําเสนอในการหาเอกลักษณที่โดดเดนของ สัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑแบบมี กลุม โดยใชเครื่องมือคือ ประเด็นคําถามจากการ สวนรวม สนทนากลุม เกี่ยวกับตราสัญลักษณและกราฟก 1. ผูวิจัยนําเสนอองคความรูกับสมาชิก บนบรรจุภัณฑเพื่อใชเปนแนวทางในการออกแบบ วิสาหกิจชุมชนกลุมคนรักษแพะบางบัวทองจํานวน 3. ผูวิจัยและวิสาหกิจชุมชนรวมกัน 18 คน ปศุสัตวและผูชวยปศุสัตวจังหวัดนนทบุรี สรุปเอกลักษณที่โดดเดนของกลุมประเภท จํานวน 2 คนที่วิสาหกิจชุมชนฯ เมื่อวันที่ 15 ของสัญลักษณ ภาพประกอบที่ใชในบรรจุภัณฑ สิงหาคม พ.ศ. 2559 เรื่องการออกแบบตรา ขนาด รูปรางของบรรจุภัณฑ คัดเลือกอารมณ สัญลักษณในประเด็น ประเภทของตราสัญลักษณ ของสี (mood and tone) ที่มีความเหมาะสมกับ ลักษณะที่ดีของตราสัญลักษณ บุคลิกภาพและ ผลิตภัณฑของกลุมจากนั้นรวมกันรางภาพ อารมณของสีเพื่อใหวิสาหกิจชุมชนและผูที่ สัญลักษณ (preliminary design)
ภาพที่ 1 การมีสวนรวมระหวางผูวิจัย วิสาหกิจชุมชนกลุมรักษแพะบางบัวทอง ปศุสัตวและผูชวยปศุสัตว จังหวัดนนทบุรี 174 วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ปที่ 13 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)
4. จากนั้นผูวิจัยนําแบบรางจากกระบวนการ ขั้นตอนตาง ๆ ดังนี้ มีสวนรวมของวิสาหกิจชุมชนไปออกแบบตอใน 4.1 ขั้นการออกแบบ (sketch design)
ภาพที่ 2 ขั้นออกแบบ กลุมอารมณสีแบบหรูหราและกลุมอารมณสีแบบสดชื่น
ภาพที่ 3 ขั้นออกแบบ กลุมอารมณสีแบบธรรมชาติ
4.2 ขั้นการเลือกและตัดสินใจ สัญลักษณทั้ง 6 แบบใหผูเชี่ยวชาญดานการออกแบบ (selection) ผูวิจัย วิสาหกิจชุมชนกลุมคนรักษ ตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑดานละ บางบัวทองและผูมีสวนเกี่ยวของเลือกกลุมสี 3 ทาน ตรวจสอบคุณภาพการออกแบบโดยใช แบบดูหรูหรา เพื่อนําไปพัฒนาตอในขั้นตอไป แบบสอบถามสําหรับเลือกตราสัญลักษณและ 4.3 ขั้นการพัฒนาแบบ (develop กราฟกบนบรรจุภัณฑ ผูวิจัยนําตราสัญลักษณและ design) ผูวิจัยนําตราสัญลักษณจากการมีสวนรวม กราฟกบนบรรจุภัณฑที่ผูเชี่ยวชาญเลือกมาปรับแก ตัดสินใจของกลุมไปพัฒนาตอ จากนั้นผูวิจัยนํา ตามความคิดเห็น Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 175
ภาพที่ 4 ขั้นพัฒนาแบบ
4.4 ขั้นการออกแบบสุดทาย (design วิสาหกิจชุมชนกลุมคนรักษแพะบางบัวทองเลือก finalization) ผูวิจัยนําตราสัญลักษณที่ผานการปรับ โดยกลุมเลือกพิจารณารูปแบบที่ 1 แกจากคําแนะนําของผูเชี่ยวชาญแลวนําไปให
1 2 3 ภาพที่ 5 ขั้นออกแบบสุดทาย
สรุปผลการวิจัยและการอภิปรายผลการวิจัย ทั้งหมดจํานวน 13 รายการเพื่อเพิ่มมูลคาใหกับ สรุปผลการวิจัย ผลิตภัณฑ 1. ผลจากการสํารวจปญหาและความ 2. ผลการออกแบบตนแบบตราสัญลักษณ ตองการในการพัฒนาตนแบบตราสัญลักษณ และกราฟกบนบรรจุภัณฑของกลุมฯ พบวา และกราฟกบนบรรจุภัณฑของกลุมวิสาหกิจชุมชน เอกลักษณที่โดดเดนของกลุมคือ คุณภาพนํ้านม คนรักษแพะบางบัวทองพบวา ผลิตภัณฑของกลุม แพะที่เลี้ยงดวยหญาเนเปยเปนสวนใหญ ซึ่งหญา ขาดตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑ สง ดังกลาวเปนพืชที่มีกากใยสูงทําให คุณภาพนํ้านม ผลใหทางกลุมมีความตองการใหผูวิจัยออกแบบ ดี ไมมีกลิ่น แตกตางจากผลิตภัณฑที่ทําจากนํ้านม ตนแบบตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑ แพะของกลุมอื่น ๆ ประเภทตราสัญลักษณที่กลุม 176 วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ปที่ 13 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)
เลือกเปนแบบผสม (combination) เพื่อใหสื่อสาร เพื่อนมักจะเรียกกันวา “ไอฤทธิ์” สวน nature แทน ความหมายกับผูบริโภคไดอยางชัดเจนโดยการ ผลิตภัณฑที่เปนธรรมชาติ โดยกราฟกบนบรรจุ ตัดทอนจากแพะที่ไดรับรางวัลการประกวดแพะ ภัณฑเลือกภาพประกอบแบบตัดทอน (distortion) แหงชาติ ใชชื่อตราสัญลักษณวา Iris nature ไดมา เพื่อใหสื่อความเปนธรรมชาติในการเลี้ยงแพะ สีที่ จากชื่อเลนของคุณไชยยศ แสงมาน คือฤทธิ์ แต ใชแบบดูหรูหราเพื่อเพิ่มมูลคาใหกับผลิตภัณฑ
ภาพที่ 6 ตราสัญลักษณ IRIS NATURE
ภาพที่ 7 ภาพรวมของผลิตภัณฑกลุมวิสาหกิจชุมชนคนรักษแพะบางบัวทอง Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 177
ตารางที่ 1 ความพึงพอใจผูบริโภคที่มีตอการออกแบบตนแบบตราสัญลักษณ
เซ็นทรัลรัตนาธิเบศธ โรบินสันศรีสมาน ระดับความพึงพอใจ รายการ SD SD จดจําไดงาย 4.42 0.53 4.13 0.65 พึงพอใจมาก มีความโดดเดนสะดุดตา 4.21 0.45 4.24 0.61 พึงพอใจมาก บงบอกความเปนเอกลักษณของผลิตภัณฑ 4.54 0.68 4.18 0.80 พึงพอใจมาก สีสันมีความสอดคลองกับผลิตภัณฑ 4.43 0.80 4.19 0.85 พึงพอใจมาก เฉลี่ยรวม 4.40 0.62 4.19 0.73 พึงพอใจมาก จากตารางที่ 1 พบวา ผูตอบแบบสอบถามมีความพึงพอใจตอผลิตภัณฑตนแบบตราสัญลักษณ โดยรวมอยู ในระดับมาก ทั้งสองสถานที่ที่ไดวางจําหนายผลิตภัณฑ * วางจําหนายผลิตภัณฑ ณ ท็อป ซุปเปอรมารเก็ต เซ็นทรัลรัตนาธิเบศธ และท็อป ซุปเปอรมารเก็ต โรบินสันสาขา ศรีสมาน (ตั้งแตวันที่ 1 มกราคม 2560 ถึงเดือน พฤษภาคม 2560)
ตารางที่ 2 ความพึงพอใจผูบริโภคที่มีตอการออกแบบบรรจุภัณฑและกราฟกบนบรรจุภัณฑ
เซ็นทรัลรัตนาธิเบศธ โรบินสันศรีสมาน ระดับ ความพึงพอใจ ดานบรรจุภัณฑ ดานกราฟก ดานบรรจุภัณฑ ดานกราฟก ความพึงพอใจ SD SD SD SD ลิปบัตเตอร 5 กรัม 4.24 0.67 4.04 0.65 4.22 0.77 4.00 0.65 พึงพอใจมาก สบูนมแพะผสมทองคํา 4.42 0.67 4.51 0.62 4.23 0.72 4.44 0.72 พึงพอใจมาก สบูนมแพะผสมคอลลาเจน 4.54 0.59 4.53 0.63 4.26 0.66 4.45 0.67 พึงพอใจมาก ครีมบํารุงผิวหนากลางวัน 4.38 0.66 4.40 0.68 4.54 0.52 4.22 0.73 พึงพอใจมาก ครีมบํารุงผิวหนากลางคืน 4.43 0.64 4.58 0.59 4.50 0.60 4.09 0.58 พึงพอใจมาก ครีมกันแดด 4.25 0.71 4.61 0.58 4.39 0.67 4.51 0.66 พึงพอใจมาก โลชั่นกันแดด นํ้านมผสมทองคํา 4.48 0.63 4.50 0.62 4.44 0.66 4.57 0.61 พึงพอใจมาก เฟเชี่ยลเซรั่ม 4.33 0.73 4.33 0.81 4.40 0.66 4.39 0.70 พึงพอใจมาก โลชั่นนํ้านมแพะผสมทองคํา 4.39 0.65 4.35 0.65 4.33 0.66 3.98 0.72 พึงพอใจมาก โลชั่นนํ้านมแพะผสมคอลลาเจน 4.38 0.71 4.43 0.63 4.24 0.71 4.51 0.69 พึงพอใจมาก ครีมอาบนํ้าผสมนํ้านมแพะ 4.35 0.73 4.44 0.73 4.35 0.68 4.32 0.72 พึงพอใจมาก เกลือสครับผิว - - 3.79 0.71 - - 3.87 0.72 พึงพอใจมาก นํ้านมแพะพาสเจอรไรซ - - 3.57 0.70 - - 3.77 0.99 พึงพอใจมาก เฉลี่ยรวม 4.38 0.67 4.31 0.66 4.35 0.66 4.24 0.70 พึงพอใจมาก
จากขอมูลตารางที่ 2 พบวา ผูตอบแบบสอบถามมีความพึงพอใจตอผลิตภัณฑทุกรายการโดยรวมอยูในระดับ มากทั้งที่เซ็นทรัลรัตนาธิเบศธและโรบินศรีสมาน 178 วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ปที่ 13 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)
อภิปรายผลการวิจัย และแพะของทางกลุมเคยประกวดไดรับรางวัลแพะ ผลจากการออกแบบตนแบบตราสัญลักษณ แหงชาติเพื่อใหสื่อสารความหมายกับผูบริโภคได และกราฟกบนบรรจุภัณฑใหวิสาหกิจชุมชนกลุม อยางชัดเจนจึงนําแนวคิดนี้มารางแบบเปนภาพ คนรักษแพะบางบัวทอง ตําบลพิมลราช อําเภอ แพะที่มีการตัดทอนรายละเอียดจากแพะของจริง บางบัวทองโดยกระบวนการมีสวนรวม มีดังนี้ และใชใบไมเพื่อเปนสื่อแทนของหญาเนเปยที่ใช 1. การสํารวจปญหาและความตองการใน เปนอาหาร กราฟกบนบรรจุภัณฑเลือกแบบตัดทอน การพัฒนาตนแบบตราสัญลักษณและกราฟกบน เพื่อใหสื่อความเปนธรรมชาติในการเลี้ยงแพะ เลือก บรรจุภัณฑของกลุมวิสาหกิจชุมชนคนรักษแพะ ใชสีหรูหราเพื่อเพิ่มมูลคาใหกับผลิตภัณฑและ บางบัวทองพบวา ผลิตภัณฑของกลุมขาดตรา ผูวิจัยนําแบบรางนั้นไปพัฒนาตอดวยคอมพิวเตอร สัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑ ยอมสงผล เพื่อใหผูทรงคุณวุฒิไดเลือกแบบที่เหมาะสมจาก ตอการจดจํา ความนาเชื่อถือและไมสามารถสราง นั้นนําแบบไปใหกลุมวิสาหกิจชุมชนคัดเลือก รวม ความแตกตางจากผลิตภัณฑของคูแขงไดซึ่งสอดคลอง ปรับแกแบบและรวมประเมินผลการออกแบบการ กับทองเจือ เขียดทอง (Kiadthong, 2004) ที่ได มีสวนรวมในทุกขั้นตอนนั้นสงผลใหสมาชิกทุกคน กลาววา การออกแบบตราสัญลักษณนั้นเพื่อเปน มีความสามัคคีกัน รักและหวงแหนในผลงานที่เปน การสื่อ เตือนความทรงจําและทําใหเกิดผลดานการ ของตนเองซึ่งสอดคลองกับทัศนะของกาญจนา สื่อความหมายตอสาธารณชนไดงายขึ้น ตรงกับ แกวเทพ (Kaethep, 2015) ที่ไดกลาวถึงบทบาท ทัศนะของฟลลิป คอตเลอร ที่ไดใหความสําคัญ การมีสวนรวมของฝายตาง ๆ ที่มีสวนไดสวนเสีย ของตราสัญลักษณวา ตราสัญลักษณเปรียบเสมือน (stakeholder) ในแตละขั้นตอนคือ รวมเปนคณะ การใหคําสัญญาของผูผลิตที่จะสงมอบคุณลักษณะ ทํางานหรือทีมวิจัย รวมตั้งโจทยวิจัย รวมพัฒนา คุณภาพรวมถึงผลประโยชนและบริการดังนั้น โครงรางวิจัยหรือรวมออกแบบงานวิจัย รวมสราง ตราสัญลักษณสินคาจึงเปนสิ่งบงชี้ถึงบุคลิกภาพ เครื่องมือการวิจัย รวมเลือกกลุมตัวอยาง รวมเก็บ เฉพาะของสินคาและสื่อถึงลักษณะของผูใชตาม ขอมูล รวมเปนกลุมตัวอยางหรือใหขอมูล รวม ไปดวย (Kotler & Armstrong, 2014) วิเคราะห สังเคราะห (คืนความรูใหชุมชน) รวม 2. ผลจากการออกแบบตนแบบตรา วางแผนดําเนินกิจกรรม รวมติดตามประเมินผล สัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑใหวิสาหกิจ รวมจัดทํารายงานวิจัย รวมรับผลได ผลเสีย รวม ชุมชนกลุมคนรักษแพะบางบัวทอง ตําบลพิมลราช สรางความยั่งยืนเปนตน และสอดคลองกับทฤษฎี อําเภอบางบัวทองโดยกระบวนการมีสวนรวม ของ ชอบ เข็มกลัดและโกวิทย พวงงาม (Khemgiud พบวา จากกระบวนการมีสวนรวมในการพัฒนา & Pangkgam, 2004) วาการวิจัยเชิงปฏิบัติการ ตนแบบทั้งผูวิจัย สมาชิกในกลุมและผูที่เกี่ยวของ แบบมีสวนรวมเนนการมีสวนรวมของผูที่เกี่ยวของ ในทุก ๆ ขั้นตอน กลุมวิสาหกิจชุมชนมองวากลุม ศึกษาชุมชนการวิเคราะหปญหา ศึกษาแนวทางใน ตนเองมีวัตถุดิบที่ดีในการเลี้ยงแพะคือ หญาเนเปย การแกปญหา วางแผนและดําเนินการเพื่อแกไข Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 179
ปญหา ยอมทําใหสมาชิกในชุมชนจะไดรับผล และเขมแข็ง ตามแผนภูมิการพัฒนาตราสัญลักษณ ประโยชนรวมกันกระบวนการทํางานทุกขั้นตอนที่ และกราฟกบนบรรจุภัณฑตามกระบวนการการมี ชุมชนไดมีสวนรวมนั้นกอใหเกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน สวนรวมดังแผนภูมิที่ 1
ภาพที่ 8 การพัฒนาตราสัญลักษณและกราฟกบนบรรจุภัณฑตามกระบวนการการมีสวนรวม
3. ผลการสํารวจความพึงพอใจของผูบริโภค กลุมรวมถึงชวยใหผูบริโภคจดจําสินคาไดอยางดี ตอการออกแบบตราสัญลักษณและกราฟกบน บรรจุภัณฑมีโครงสรางที่แข็งแรงสามารถรองรับ บรรจุภัณฑ พบวา ผูบริโภคที่เซ็นทรัลรัตนาธิเบศธ ผลิตภัณฑไดอยางดี มีขนาด รูปราง นํ้าหนักที่ และเซ็นทรัลศรีสมานมีความพึงพอใจตอผลิตภัณฑ เหมาะสมรวมถึงสะดวกในการนําผลิตภัณฑออก ตนแบบตราสัญลักษณโดยรวมอยูในระดับมาก มาใชไดงาย สอดคลองกับแนวคิดของโสมภาณี ทั้งสองสถานที่ที่ไดวางจําหนายผลิตภัณฑทั้งนี้ ศรีสุวรรณ (Sreesuwan, 2015) กลาวถึง บรรจุภัณฑ เนื่องมาจาก ตราสัญลักษณประเภทผสมมีลักษณะ ที่ดีควรปกปองสินคาไดดีเมื่อมีการขนสงจะไมเกิด ผสมผสานระหวางภาพและตัวอักษร สัญลักษณ การเสียหาย เปดปดและใชงานไดงายเอาสินคา ประเภทนี้มักไดรับความนิยมเปนเพราะเปน ออกมาจากบรรจุภัณฑไดงาย สะดวกในการพกพา สัญลักษณที่สามารถสื่อแทนความเปนตัวตนของ และมีรูปราง นํ้าหนักที่ทําใหผูบริโภคสะดวกในการ 180 วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ปที่ 13 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)
ใชงาน สําหรับกราฟกบนบรรจุภัณฑของกลุม ของสีที่เหมาะสมกับบุคลิกภาพซึ่งนิยามคําตาม ผูบริโภคทั้งสองแหงมีความพึงพอใจภาพรวมอยูใน รูปแบบการใชชีวิตของมนุษย ระดับมาก ทั้งนี้เนื่องมาจาก กราฟกบนบรรจุภัณฑ ของกลุมมีความเปนเอกลักษณที่โดดเดนแสดงให ขอเสนอแนะ เห็นถึงวิถีการเลี้ยงแพะที่เปนธรรมชาติ สะอาด จากการออกแบบตนแบบตราสัญลักษณ ปลอดภัย มีความสวยงามโดดเดนสะดุดตา และสี และกราฟกบนบรรจุภัณฑโดยกระบวนการมี ที่ใชมีความสอดคลองกับผลิตภัณฑโดยรวมทั้ง 13 สวนรวมนั้นผูวิจัยมีขอเสนอแนะการนําผลงานวิจัย รายการของกลุมวิสาหกิจชุมชน สอดคลองกับ ไปใชและขอเสนอแนะในการทําวิจัยครั้งตอไปดังนี้ แนวคิดของ ประชิด ทินบุตร (Tinnabutr, 1988) ที่ 1. ควรมีการศึกษาดานทิศทางการตลาด กลาวไววา ความมีลักษณะพิเศษที่สามารถสราง สวนแบงทางการตลาด ตําแหนงของผลิตภัณฑ ความทรงจําหรือทัศนคติที่ดีตอผลิตภัณฑและ แนวโนมการตลาดเปนตน เพื่อจะเปนประโยชนกับ บริษัทผูผลิต ไดแก การใชสี การใชกราฟก และภาพ ชุมชนตอไปในอนาคต ประกอบที่สามารถสรางทัศนคติที่ดีตอผลิตภัณฑ 2. ผลิตภัณฑกลุมวิสาหกิจชุมชนฯ อาจ ไดดี ซึ่งสีที่ใชในการออกแบบกราฟกบนบบรรจุ ยังไมเปนที่รูจักของผูบริโภคดังนั้นจึงควรนํา ภัณฑสําหรับกลุมเปาหมายที่มีระดับปานกลางใน ผลิตภัณฑออกเผยแพรผานสื่อออนไลน ทําสื่อ ระดับชั้นของสังคม อารมณและสีมีอิทธิพลตอการ ประชาสัมพันธเชนแผนพับและนําผลิตภัณฑสินคา รับรู สีที่ใหความรูสึกหรูหราจะเพิ่มมูลคาใหกับ ชุมชนฯ ออกรานตามเทศกาลหนึ่งตําบลหนึ่ง ผลิตภัณฑสอดคลองกับแนวคิดของ โคบายาชิ ผลิตภัณฑ เพื่อเปนการสรางเอกลักษณใหบางกลุม ชิเกโนบุ (Kobayashi, 1991) โดยแบงหมวดหมู และทําใหผูบริโภคไดเขาถึงสินคา Phranakhon Rajabhat Research Journal (Humanities and Social Science) Vol.13 No.1 (January - June 2018) 181
REFERENCE Symbol. 3rd edition. Bangkok Sibprapa. Department of Agricultural Extension. (2005). (in Thai) Community Enterprise Promotion Act, Kotler, P. & Armstrong, G. (2014). Principles 2005. Retrieved June 19, 2016, from of marketing: global edition. 15th http://www.moac.go.th/law_agri- edition. Harlow, England: Pearson files-391991791824. Education Limited. Kaethep, K. (2015). Participatory action Tinnabutr, P. (1988). Packaging design. research proceeding. in PAR conference Bangkok: O.S. Printing House. (in Thai) Method and Instrument for Academic Sumang, C. (2015). Bang Bua Thong Goat Program including how to write Community Enterprise Group proposal, Knowledge Network Nonthaburi Province. Interviewed by Institute of Thailand, May 13-15, 2015. Tanaspansarrat, Pannat. March 15, Phranakhon Grand View. (in Thai) 2015. (in Thai) Khemglad, C & Pangkham. (2004). Practical Srisuvan, S (2015). Packaging design participatory action research. Bangkok development. Bangkok: O.S. Printing Sematham. House. (in Thai) Kiadthong, T. (2004). Logo Trade Mark