Zani I Naltë Revistë Shkencore Dhe Kulturore
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Botues: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Zani i Naltë Revistë shkencore dhe kulturore VITI VII (XXI) 2019, NR. 26 (179) Merret me shkenca islame, sociologji, filozofi, psikologji, histori, gjuhësi, letërsi, moral dhe literaturë kombëtare www.zaninalte.al Tiranë, 2019 Zani i Naltë Zani i Naltë Revistë shkencore, organ i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë Themeluar në tetor 1923, rifilluar në tetor 2012 VITI VII (XXI), janar, shkurt, mars 2019 nr. 26 (179) Nën kujdesin e: H. Bujar Spahiu Drejtor: Dorian Demetja Bordi editorial: H. Skender Bruçaj, Kryetar i Bordit Drejtues, Fondacioni “H. Ali Korça” Prof. Dr. Ferdinand Gjana, rektor, Universiteti Bedër Prof. Asoc. Dr. Rahim Ombashi, dekan, Fakulteti i Shkencave Humane, Universiteti Bedër Prof. Asoc. Tidita Abdurrahmani, dekan, Fakulteti i Filologjisë dhe Edukimit Prof. Asoc. Dr. Fahrush Rexhepi, dekan, Fakulteti i Studimeve Islame, Prishtinë Doc. Dr. Fahredin Ebibi, Fakulteti i Shkencave Islame, Shkup Prof. Dr. Ayhan Tekines, Austri Prof. Dr. Hajri Shehu, Tiranë Prof. Dr. Njazi Kazazi, Universiteti “Luigj Gurakuqi”, Shkodër Prof. Dr. Qazim Qazimi, Kosovë Prof. Dr. Sadije Bushati, Universiteti “Luigj Gurakuqi”, Shkodër Doc. Dr. Naser Ramadani, Fakulteti i Shkencave Islame, Shkup Doc. Dr. Ramadan Çipuri, Universiteti i Tiranës Dr. Agron Tufa, Universiteti Bedër Dr. Atakan Derelioglu, Universiteti Bedër Dr. Brikena Smajli, Universiteti Europian i Tiranës Dr. Erlis Çela, Universiteti Bedër Dr. Hasan Bello, QSA, Instituti i Historisë Dr. Ilirjana Kaceli Dr. Matilda Likaj, Universiteti “Aleksandër Moisiu”, Durrës Dr. Xhemal Seferti, Universiteti Bedër PhD. Cand. Ali Zaimi, drejtor, Medreseja e Tiranës MS/MA Fatos Kopliku, Washington, DC, SHBA MA. Ramadan Shkodra - Bashkësia Islame e Kosovës, Prishtinë MA. Sabri Bajgora, Kryeimam - Bashkësia Islame e Kosovës, Prishtinë Xhemal Balla, Tiranë Kryeredaktor: Dr. Genti Kruja Redaktor: Andrin Rasha Haxhi Lika Në anglisht: Dr. Enriketa Sogutlu Fushat: Shkencat Islame / Tefsir / Hadith / Fikh / Sociologji / Filozofi / Gjuhësi / Letërsi / Psikologji / Histori / Kulturë / Art, etj. Realizimi grafik: Hysen Vogli Fotoja në kopertinë: Drejtues të lartë të Komunitetit Mysliman, Medresesë së Naltë dhe disa studentë (foto vitet ’20). Adresa: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Rr. “George W. Bush”, Nr. 50, Tiranë - Shqipëri e-mail: [email protected] www.zaninalte.al 2 Zani i Naltë Përmbajtja Shkenca Islame 1. Çfarë thonë tekstet islame për diturinë, Adnan Merja, Hartford Seminary, Connecticut, SHBA ...............................................................................5 2. Analizë e veprës së Hafiz Ali Korçës “Bolshevizma, a çkatërrimi i njerëzimit”, Msc. Denis Qosja, Medreseja “H. Ali Korça”, Kavajë ........................11 Studime 3. Burri dhe gruaja në fetë monoteiste, Prof. Dr. Gjergj Sinani, Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Shkencave Sociale, Departamenti i Filozofisë ......20 4. Pena dhe fyelli, Fatos A. Kopliku, Washington DC, SHBA................36 5. Përkthimi i Kur’anit në gjuhën shqipe, Azmir Jusufi, Prizren, Kosovë................................................................55 Histori 6. Kongresi i Parë Mysliman Shqiptar (1923), sanksionim i mëvetësisë së Bashkësisë Islame të Shqipërisë dhe themel i zhvillimit kombëtar dhe bashkëkohor të saj, Prof. Dr. Gazmend Shpuza..........................................................70 Recensë libri 7. Ferit Pashë Vlora, nga Syrja bej Vlora...................................................87 3 Zani i Naltë Retrospektivë 8. Parathanë e qellim & Hutbeja e parë (1923) ...................................103 9. Abstracts in English ........................................................................107 10. Rregullat e shkrimit ......................................................................112 4 Shkenca Islame Çfarë thonë tekstet islame për diturinë Adnan Merja MARS Hartford Seminary Connecticut, SHBA Abstrakt Të shquarit me dije është një krenari që u përket njerëzve të ditur e të mençur, ngase ata udhëzohen me argumente të qarta. Nisur nga kjo ide, ashtu siç shprehet edhe Libri i Shenjtë, Kur’ani, njerëzve të diturisë, njëkohësisht edhe besimtarë myslimanë, u janë dhënë grada të larta në krahasim me besimtarët që nuk specifikohen me këtë veçori. Është e rëndësishme të shprehet se përmbajtja e teksteve fetare islame ka një brendi të pasur argumentuese dhe se u komunikon njerëzve një mesazh të caktuar pa u përzier në kompleksin e të qenët utopik. Për shembull, teksti i lartpërmendur pohon se për sa kohë që dijetarët ndodhen në mesin e njerëzve, duke u dhënë zgjidhje problematikave të tyre jodomosdoshmërisht vetëm me profil fetar, implikon faktin se shoqëria përparon në sajë të dijes. Sakaq, dija përftohet duke lexuar jo vetëm teorikisht, por edhe duke realizuar bashkëveprim midis njerëzve, duke diskutuar dhe shkëmbyer qasje në dobi të individit të integruar në shoqëri me identitetin e tij dhe jo i copëzuar (in divide). Mbase kjo është edhe një nga arsyet që njeriu është konsideruar potencialisht si “qenie e civilizuar për nga natyra”. lera e çdo njeriu matet njëkohësisht edhe besimtarë duke parë sa e zhvillon myslimanë, u janë dhënë grada të Vai veten. Qasja se larta1 në krahasim me besimtarët që suksesi duhet kërkuar vetëm me nuk specifikohen me këtë veçori. dije, të jep mundësinë për të qenë Andaj, ashtu siç konsistohet një vazhdimisht i gjallë. Nisur nga kjo shpërblim ekstra për këtë kategori ide, ashtu siç shprehet edhe Libri i njerëzish, po në atë masë, njerëzit Shenjtë, Kur’ani, njerëzve të diturisë, 1. Kur’an: 58/11. 5 Shkenca Islame e diturisë, për shkak të përgjegjësisë pozicionin e tij kah e drejta në fjalë së përftuar nga dituria, por edhe dhe qëndrim. “Allahu dëshmon, e po për shkak të peshës së përfaqësimit ashtu edhe engjëjt, edhe njerëzit e dijes, se nuk konkret të asaj diturie, janë apriori të ka zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Tij, duke mbajtur drejtësinë. S’ka zot tjetër predispozuar në bartjen e përgjegjësisë 8 2 përveç Atij, të Plotfuqishmit, të Urtit.” morale në rast transgresioni moral. Sipas dijetarit të doktrinës Mu’tezilite, Ndërkohë, vlen për t’u kujtuar Ez-Zemakhsherī, dëshmia ka lidhje fakti se Kur’ani e parashtron pa me Islamin, i cili përkufizohet si fe e mëdyshje se dija e bëri Ademin, njeriun 9 3 monoteizmit dhe e drejtësisë. Në këtë e parë, të dallohej nga engjëjt , ku Zoti ajet, vërehet rëndësia e madhe e dijes ia mësoi emrat e çdo gjëje: natyrën dhe 4 në çështjet e gjykimit dhe dëshmisë, funksionet e tyre. Këtu nuk është e e cila kuptohet nga bashkëngjitja e udhës të thuhet se engjëjt identifikohen dëshmisë së dijetarit të drejtë me atë të me injorancë, përkundrazi, ata kishin engjëjve dhe të Allahut.10 dije, por të kufizuar, dhe nuk kishin Ashtu siç është theksuar dhe dije për emrat e sendeve që u mësoi inkurajuar domosdoshmëria e njeriu i parë, Ademi, ndonëse më diturisë, duke u përmendur plot 156 herët ishin shprehur duke thënë: “A herë në Kur’an, po ashtu, edhe thëniet do të vësh atje dikë që do të bëjë çrregullime profetike i japin asaj një rëndësi e do të derdhë gjak në të, ndërkohë që Ne të dhe vëmendje të veçantë. Profeti madhërojmë, të lavdërojmë dhe të lartësojmë Muhamed a.s. thotë: ashtu si të takon Ty?!”5, fjali kjo që tregon ِ ِ ِ impresionimin e thellë të engjëjve َم ْن ُي ِرد اللَّ ُه بِه َخ ْي ًرا ُي َف ِّق ْه ُه في ِّالد ِين karshi urtisë dhe diturisë së pafillimtë e të pafund të Allahut, të cilat nuk 6 “Kur Allahu ia do të mirën dikujt, i mund të rroken dot. dhuron atij një mendjehollësi ekzakte dhe Sipas një interpretimi, thuhet se me kuptim të thelluar me këndvështrim tërësor shprehjen “atyre që u është dhuruar dija”, në fe.”11 krahas njeriut besimtar të përkushtuar në dije, synohet edhe personi kërkues َ ْ ِ ِ ِ ِ ْ َ َ َم ْن َس َل َك ط ِر ًيقا َيل َتم ُس فيه عل ًما َس َّه َل اللَّ ُه ل ُه ط ِر ًيقا i së drejtës.7 Kësisoj, vlera e një dijetari اإِ َلى َالج َّن ِة besimtar del në pah jo vetëm në sajë Allahu ka për t’ia lehtësuar rrugën” të akumilimit dituror dhe informativ, për në Parajsë atij që ndërmerr udhën e por, për më tepër, shprehet qartazi me 12“.diturisë 2. Rāzī, Mefātīhu’l-Ghajb, 29/494-495. 3. Kur’an: 2/31-33; Rāzī, Mefātīhu’l-Ghajb, 2/396. 8. Kur’an: 3/18. 4. Ibn Kethīr, Tefsīru’l-Kur’āni’l-‘Adhīm, 9. Zemakhsherī, el’Keshshāf ‘an Ghawamidi’t- 1/223. Tenzīl, 1/344. 5. Kur’an: 2/30. 10. Ibn Kethīr, Tefsīru’l-Kur’āni’l-‘Adhīm, 6. Rāzī, Mefātīhu’l-Ghajb, 2/391. 2/24. 7. Kurtubī, el’Xhāmi’ Li Ahkāmi’l-Kur’ān, 11. Bukhārī, ‘ilm 13; Tirmidhī, ‘ilm 1. 17/299. 12. Tirmidhī, ‘ilm 2. 6 Shkenca Islame pohon se për sa kohë që dijetarët اإِ َّن اللَّ َه لاَ َي ْق ِبض ِالع ْل َم ْان ِت َز ًاعا َي ْن َت ِز ُع ُه ِم َن ِالعب ِاد، ndodhen në mesin e njerëzve, duke ُ َ َو َل ِك ْن َي ْق ِبض ِالع ْل َم بِ َق ْب ِض ُالع َل َم ِاء، َح َّتى اإِ َذا َل ْم ُي ْب ِق َعالِ ًما u dhënë zgjidhje problematikave të ُ اتَّ َخ َذ َّالناس ُرءوسا ُج َّه ًالا، َفس ِئلُوا َفاأ ْف َت ْوا بِ َغ ْي ِر ِع ْل ٍم، َف َضلُّوا tyre, jo domosdoshmërisht vetëm ُ ُ ً ُ َو أا َضلُّوا “Allahu nuk e zhduk diturinë duke me profil fetar, implikon faktin se e fshirë nga zemrat e robve të tij, por, e shoqëria përparon në sajë të dijes. zhduk me vdekjen e dijetarëve, derisa të Sakaq, dija përftohet duke lexuar mos mbesë asnjë dijetar. E më pas, njerëzit jo vetëm teorikisht, por edhe duke zgjedhin për drejtues persona të paditur, të realizuar bashkëveprim midis cilëve u bëhen pyetje dhe përgjigjen duke njerëzve, duke diskutuar15 dhe mos pasur dije. Rrjedhimisht, devijojnë shkëmbyer qasje në dobi të individit veten e tyre dhe i devijojnë edhe të tjerët.”13 të integruar në shoqëri me identitetin Këtu, do të ishte me vend të e tij dhe jo i copëzuar (in divide). bëhej një sqarim rreth shkakut të Mbase kjo është edhe një nga arsyet thënies së këtij hadithi, duke vlerësuar që njeriu është konsideruar si “qenie kontekstin dhe rrethanat e tij.