Masterscriptie Het Nieuwe Werken Chantal Heefer 112732
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Het Nieuwe Werken: Een oplossing of een probleem voor de werknemer? C. Heefer Het Nieuwe Werken: Een oplossing of een probleem voor de werknemer? Over de vraag of de juridische en niet-juridische positieve consequenties opwegen tegen de juridische en niet-juridische negatieve consequenties en/of risico’s die samenhangen met Het Nieuwe Werken voor specifiek de werknemer en of de wetgever op grond van deze afweging, in combinatie met het uitgangspunt van het arbeidsrecht, de juiste maatregelen neemt om eventuele negatieve consequenties en/of risico’s te voorkomen dan wel te beperken voor de werknemer met betrekking tot Het Nieuwe Werken. Masterscriptie Ondernemingsrecht Tilburg University Tilburg Law School Vakgroep sociaal recht en sociale politiek Scriptiebegeleider: Mr. A.D.M. van Rijs Examencommissie: Mr. A.D.M. van Rijs Mr. dr. J. van Drongelen Afstudeerdatum: 7 november 2012 Studente: Chantal Heefer ANR: 112732 2 Voorwoord Voor u ligt mijn masterscriptie over het onderwerp Het Nieuwe Werken. Voordat ik aan de master begon, was ik al zeer geïnteresseerd in het onderwerp Het Nieuwe Werken, deze interesse werd gewekt doordat mijn toenmalige werkgever één van de vormen van Het Nieuwe Werken ging implementeren in de onderneming. Deze interesse werd tijdens de master alleen maar groter, dankzij de enthousiaste wijze waarop de heer Van Drongelen de colleges Individueel arbeidsrecht verzorgde en de aandacht die hij tijdens deze colleges besteedde aan dit onderwerp. Door mijn interesse in Het Nieuwe Werken was de keuze dan ook snel gemaakt wat het onderwerp diende te zijn voor mijn masterscriptie. Ik heb deze scriptie met veel enthousiasme en nieuwsgierigheid geschreven. Tijdens het onderzoek en het schrijven van deze scriptie, ben ik niet slechts wijzer geworden met betrekking tot Het Nieuwe Werken, maar heb ik ook bepaalde vaardigheden verder ontwikkeld en nieuwe ervaringen opgedaan. Via deze weg wil ik ook graag iedereen bedanken die op wat voor manier dan ook heeft bijgedragen aan het resultaat dat nu voor u ligt. In het bijzonder wil ik mijn begeleider de heer Van Rijs bedanken voor zijn enthousiasme, wijsheid en inspirerende praktijk voorbeelden. De heer Verlaan voor het beantwoorden van mijn vragen met betrekking tot Het Nieuwe Werken binnen Microsoft Nederland B.V. Mijn vriend Bart, die mij continu heeft gesteund en mij een peptalk gaf als dit nodig was. Tenslotte mijn ouders die mij onvoorwaardelijk hebben gesteund. Ik wens u veel plezier bij het lezen van deze scriptie. Geldrop, oktober 2012 Chantal Heefer 3 Inhoudsopgave Verklarende woordenlijst en afkortingen 6 Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Aanleiding 7 1.2 Probleemstelling en deelvragen 8 1.3 Leeswijzer 9 Hoofdstuk 2: Het Nieuwe Werken 2.1 Geschiedenis en redenen van Het Nieuwe Werken 11 2.2 Definitie van Het Nieuwe Werken 14 2.3 Deelconclusie 15 Hoofdstuk 3: De rechtspositie van de werknemer en het implementeren van Het Nieuwe Werken 3.1 De arbeidsovereenkomst en de rechtspositie van de werknemer 17 3.1.1 Vertrouwenskwestie en het instructierecht 21 3.2 Vormen van Het Nieuwe Werken 23 3.3 Implementeren van Het Nieuwe Werken 25 3.3.1 Indiensttreding en Het Nieuwe Werken 26 3.3.2 De werkgever en Het Nieuwe Werken 26 3.3.2.1 Instructierecht 26 3.3.2.2 Contractuele afspraken 27 3.3.3 De werknemer en Het Nieuwe Werken 31 3.4 Ondernemingsraad 32 3.5 Deelconclusie 34 Hoofdstuk 4: Arbeidsomstandigheden, arbeidstijden en aansprakelijkheid 4.1 Arbeidsomstandighedenregelgeving 37 4.1.1 Arbeidsomstandighedenwet 37 4.1.2 Arbeidsomstandighedenbesluit en -regeling 41 4.1.3 Toezicht 45 4.2 Arbeidstijdenregelgeving 47 4.3 Aansprakelijkheid werkgever 50 4.4 Deelconclusie 54 Hoofdstuk 5: Werk en privé 5.1 Werk en privé 57 5.2 Deelconclusie 61 Hoofdstuk 6: Stimuleren en beschermen 6.1 Internationaal 63 6.1.1 ILO-vedrag nr. 177 63 6.1.2 Framework agreement on telework 64 6.2 Nationaal 66 6.2.1 Initiatieven 66 6.2.2 Onderzoeksrapport ‘Het Nieuwe Werken en de arbeidsrechtelijke regelgeving‘ 66 6.2.3 Initiatiefwetsvoorstel Wet flexibel werken 68 4 6.3 Deelconclusie 72 Hoofdstuk 7: Casusposities 7.1 Microsoft 73 7.1 SNS Reaal 75 7.3 KPN 77 7.4 Deelconclusie 80 Hoofdstuk 8: Eindconclusie 81 Literatuurlijst 86 Jurisprudentie 92 Kamerstukken 93 Wet- en regelgeving, verdragen, richtlijn en raamovereenkomst 93 Adviezen en onderzoeken 94 Collectieve arbeidsovereenkomst 95 Handreiking 95 Internetsites 95 Bijlage 1 96 Bijlage 2 97 5 Verklarende woordenlijst en afkortingen Arbobesluit Besluit van 15 januari 1997, houdende regels in het belang van de veiligheid, de gezondheid en het welzijn in verband met de arbeid, Stb. 1997, 60 (Arbeidsomstandighedenbesluit) Arboregelgeving Arbeidsomstandighedenregelgeving Arboregeling Regeling houdende bepalingen ter uitvoering van bij en krachtens de Arbowet en enige andere wetten gestelde regels, Stcrt. 1997, 63 (Arbeidsomstandighedenregeling) Arbowet Arbeidsomstandighedenwet Art. Artikel Atb Besluit van 4 december 1995, houdende nadere regels inzake de arbeids- en rusttijden, Stb. 1995, 599 (Arbeidstijdenbesluit) Atw Arbeidstijdenwet BW Burgerlijk Wetboek Cao Collectieve arbeidsovereenkomst ILO-aanbeveling nr. 184 International Labour Organization-aanbeveling nr. 184 betreffende thuiswerk, Genève 20 juni 1996, Trb. 1996, 329 ILO-verdrag nr.177 International Labour Organization-verdrag nr. 177 betreffende thuiswerk, Genève 20 juni 1996, Trb. 1996, 329 Initiatiefwetsvoorstel Initiatiefwetsvoorstel tot het wijzigen van de Wet aanpassing arbeidsduur in de Wet flexibel werken opgesteld door de Tweede Kamerleden Ineke van Gent (GroenLinks) en Eddy van Hijum (CDA), Kamerstukken II 2011/12, 32 889, nr. 2 KPN Koninklijke PTT Nederland N.V. Microsoft Microsoft Nederland B.V. MvT Memorie van toelichting Onderzoeksrapport Onderzoeksrapport ‘Het Nieuwe Werken en de arbeidsrechtelijke regelgeving’ opgesteld door R. Knegt e.a., 10 maart 2011 OR Ondernemingsraad Raamovereenkomst Framework agreement on telework opgesteld door de Europese sociale partners ETUC, UNICE/UEAPME en CEEP, 16 juli 2002 SNS Samenwerkende Nederlandse Spaarbanken Reaal N.V. STAR Stichting van de Arbeid Waa Wet aanpassing arbeidsduur Wfw Wet flexibel werken WOR Wet op de ondernemingsraden Zzp’er Zelfstandige zonder personeel 6 Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Aanleiding Het Nieuwe werken is momenteel ontzettend populair. Deze populariteit voor Het Nieuwe Werken is onder andere ontstaan, omdat deze nieuwe manier van werken ontzettend veel voordelen met zich meebrengt, zoals een betere afstemming tussen werk en privé voor de werknemer, kostenbesparingen voor de werkgever, het bevorderen van de arbeidsparticipatie en het oplossen van de fileproblematiek.1 Dit is slechts een kleine greep uit alle voordelen die Het Nieuwe Werken kan bieden, zie verder paragraaf 2.1. Omdat Het Nieuwe Werken zoveel voordelen biedt, stappen ondernemingen zoals Microsoft Nederland B.V. (hierna: Microsoft), Samenwerkende Nederlandse Spaarbanken Reaal N.V. (hierna: SNS Reaal) en Koninklijke PTT Nederland N.V (hierna: KPN) over op Het Nieuwe Werken, zie hoofdstuk 7.2 Tevens worden er acties ondernomen om Het Nieuwe Werken te stimuleren, zo is er bijvoorbeeld een initiatiefwetsvoorstel tot het wijzigen van de Wet aanpassing arbeidsduur in de Wet flexibel werken ingediend om Het Nieuwe Werken te bevorderen, opgesteld door de Tweede Kamerleden Ineke van Gent (GroenLinks) en Eddy van Hijum (CDA) (hierna: initiatiefwetsvoorstel), en is er een onderzoek gedaan naar de wijze waarop de arbeidsrechtelijke regelgeving in Nederland aansluit op Het Nieuwe Werken, zie hoofdstuk 6.3 Gechargeerd kan gesteld worden dat Het Nieuwe Werken de oplossing blijkt te zijn voor alle bestaande problemen. Echter is dat wel zo voor de werknemer die de arbeid verricht volgens Het Nieuwe Werken? Het Nieuwe Werken kan immers niet slechts bestaan uit positieve consequenties. Dat Het Nieuwe Werken voordelen kan bieden voor onder meer werknemers staat zonder meer vast, maar wegen de juridische en niet- juridische positieve consequenties voor de werknemer wel op tegen de juridische en niet- juridische negatieve consequenties en/of risico’s die ook samenhangen met Het Nieuwe Werken voor de werknemer? In deze scriptie wordt stil gestaan bij de afweging tussen deze positieve en negatieve consequenties en/of risico’s en of de wetgever op basis hiervan in combinatie met het juiste uitgangspunt van het arbeidsrecht, dit is niet de economische functie van het arbeidsrecht, de juiste maatregelen neemt om de negatieve consequenties en/of risico’s voor de werknemer te voorkomen dan wel te beperken.4 1 Batenburg 2008, p. 223-225; De Gier 2008, p. 16-18; Van der Heijden 2012, p. 36-37; Jansen 2011, p. 7-11; Van der Heijden 2011, p. 9; Bijl 2009, p. 18, 20 en 23; Knegt e.a. 2011, p.1; Van Ommeren 2011, p. 10; SER- advies tijden van de samenleving 2011, p. 13; Van Hoof 2011, p. 236-239; Peters & Wildenbeest 2010, p. 97-118. Aldus ook SER-advies mobiliteitsmanagement 2006, p. 9, 17 en 37; De Vroe & Weijts-Huiskes 2009, p. 12-17; Pennings e.a. 1996, p. 3. 2 Van der Gaag 2010, p. 28-29; Baane, Houtkamp & Knotter 2010, p. 66-70 en 101-103; http://www.slimreizen.nl/case/SNS+Reaal++Leuker+en+goedkoper+werken+met+Het+Nieuwe+Werken/2794/; http://www.microsoft.com/netherlands/het-nieuwe-werken/; http://www.slimreizen.nl/case/KPN+%96+Meer +output+en+minder+huisvestingskosten+met+eWerkconcept/2629/. 3 Kamerstukken II 2011/12, 32 889, nr. 2; Knegt e.a. 2011, p. v. 4 Zie ook Van Drongelen 2011, p. 10. 7 1.2 Probleemstelling en deelvragen De probleemstelling die in deze scriptie centraal staat is: