Pradzieje Gminy Kurów4.44 MB
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Tadeusz Wiśniewski Tadeusz Tadeusz Wiśniewski GMINY KURÓW Publikacja współnansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europa inwestująca w obszary wiejskie Tadeusz Wiśniewski PRADZIEJE GMINY KURÓW Wydawca: Gmina Kurów Projekt okładki: Tadeusz Wiśniewski Fot. okładka: T. Wiśniewski; Badania wykopaliskowe – Klementowice Skład i łamanie: Paweł Abramiuk Druk i oprawa: Zakład Poligraficzny „WISŁA” tel. 81 886 74 44 Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europa inwestująca w obszary wiejskie SPIS TREśCI Wstęp .................................................................................................................................................................................................... 7 1. Archeologia – mity i rzeczywistość ................................................................................................ 7 1.1. Co to jest archeologia ? ................................................................................................................................ 7 1.2. Informacje ukryte w ziemi ......................................................................................................................... 9 1.3. AZP – „zbieranie informacji” z powierzchni ziemi ...................................................10 1.4. W świetle prawa .................................................................................................................................................11 1.5. „Poszukiwacze skarbów” – przekleństwo współczesnej nauki .......................13 2. Pradzieje i Archeologia ...........................................................................................................................15 2.1. Podział pradziejów ..........................................................................................................................................15 2.2. Kultura archeologiczna ...............................................................................................................................16 2.3. Podstawowe pojęcia .......................................................................................................................................17 3. Osadnictwo pradziejowe w gminie Kurów i jego tło .....................................................25 3.1. Paleolit i mezolit ................................................................................................................................................27 3.2. Neolit i eneolit ......................................................................................................................................................38 3.3. Epoka brązu i wczesna epoka żelaza (okres halsztacki i starszy okres przedrzymski)...............................................................................................................53 3.4. Młodszy okres przedrzymski, okres rzymski i okres wędrówek ludów ............................................................................................................................56 3.5. Wczesne średniowiecze ..............................................................................................................................59 4. Mieszkańcy gminy Kurów i archeologia ..................................................................................63 5. Zamiast zakończenia ..................................................................................................................................67 Przydatne skróty ......................................................................................................................................................................68 Kawa na ławę czyli przystępny słowniczek..................................................................................................68 Spis miejscowości wspomnianych w tekście (spoza terenu Gminy Kurów) ..........88 Spis stanowisk archeologicznych na terenie Gminy Kurów ......................................................92 Przydatne adresy......................................................................................................................................................................94 Podstawowa literatura ......................................................................................................................................................94 Streszczenia ................................................................................................................................................................................101 WSTęP W każdym człowieku tkwi głęboka potrzeba poznania swoich korzeni i znale- zienia odpowiedzi na pytanie kim jest i skąd pochodzi. W dniu dzisiejszym potra- fimy już stosunkowo dokładnie odtworzyć najdawniejsze dzieje ludzkości i prze- śledzić zmiany jakie zachodziły w konkretnym miejscu na Ziemi od momentu pojawienia się tam człowieka. Niniejsze opracowanie jest więc próbą przybliżenia mieszkańcom gminy Ku- rów pradziejów ich regionu. Podobnie jednak jak zabytek archeologiczny wyrwany z ziemi przez rabusia pozbawiony kontekstu odkrycia traci na swoim znaczeniu, tak też przedstawienie najstarszych dziejów terenu gminy Kurów bez zaprezen- towania ogólnego tła zmian zachodzących w Europie i na ziemiach polskich jest z góry skazane na niezrozumienie. Dlatego też w przystępny, popularnonaukowy sposób nakreślono tu najważniejsze procesy jakie zachodziły na naszym konty- nencie i jakie rzutowały na sytuację na ściśle interesującym nas obszarze. Niestety program szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych nie przewiduje rzetelnego omówienia prahistorii Europy i ziem polskich, ograni- czając się w zasadzie do podania lakonicznych, często już nieaktualnych informa- cji. Nieco więcej uwagi poświęca się historii starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu nie próbując jednak odpowiedzieć na pytanie co w czasach funkcjonowania tych wielkich cywilizacji działo się na ziemiach polskich. Stąd też żywię nadzieję, że niniejsze opracowanie na poziomie regionalnym pozwoli tę lukę uzupełnić. Kolejnym celem tej pracy jest zwrócenie uwagi mieszkańców gminy Kurów na znaczenie archeologii w dzisiejszym świecie i uświadomienie jak wiele cennych zabytków kryje się pod powierzchnią ziemi. Każdy z nich, nawet najmniejszy sta- nowi o dziedzictwie kulturowym naszego społeczeństwa i każdy z nich powinien być traktowany z należytym pietyzmem i uwagą. Dlatego też tak ważna jest ochro- na zabytków archeologicznych, ale też tych znacznie późniejszych powstałych już w czasach historycznych. Są one bowiem często jedynym świadectwem ludzi, któ- rzy odeszli kilkadziesiąt, kilkaset czy nawet kilka lub kilkadziesiąt tysięcy lat temu. Z pozoru nieme przedmioty mogą przemówić do współczesnego człowieka ale tylko pod warunkiem, że dotrwają do dnia dzisiejszego i trafią do rąk archeolo- gów. Stąd też niezwykle potrzebne jest budowanie świadomości społecznej i uczu- lanie na znaczenie każdego z nas z osobna w procesie ochrony naszego wspólnego dobra narodowego. Zdając sobie sprawę z hermetyczności archeologii i z faktu, że aby coś poznać trzeba najpierw to zrozumieć, starano się posługiwać prostym językiem, pomijając fachowe i często niezrozumiałe definicje.N ie można jednak w zupełności wyzbyć się czy zastąpić terminologii stosowanej w archeologii, dlatego też zamieszczono przystępny słowniczek najczęściej używanych terminów i określeń. Na stronę ilustracyjną pracy składają się zdjęcia i ryciny zabytków odkrytych na terenie gminy Kurów. Uzupełniono ją także o ilustracje przedstawiające przed- mioty pochodzące z innych regionów Polski, co miało na celu pełniejsze zob- razowanie części opisowej. W obliczu ogromnej ilości kultur archeologicznych znanych zarówno z terenu ziem polskich, jak i z pozostałych obszarów Europy, w tabelach chronologicznych uwzględniono jedynie te, które występowały na te- renie gminy Kurów i na obszarach bezpośrednio z nią sąsiadujących. Zabieg ten wynika ze specyfiki tej pracy, będącej popularnonaukowym opracowaniem pra- dziejów gminy Kurów, a nie szczegółowym i naukowym spojrzeniem na prahisto- rię całej Polski czy Europy. Dlatego też świadomie pominięto tam kultury, których śladów nie odnaleziono w interesującej nas strefie, niektóre z nich wspominając jedynie w samym tekście. Życząc przyjemnej lektury mam nadzieję, że choć trochę przybliży ona naj- dawniejsze dzieje regionu, w którym Państwo żyją i zachęci do dalszego pogłę- biania wiedzy na ten temat oraz do współpracy lub chociaż próby zrozumienia działań archeologów. Tadeusz Wiśniewski 1. Archeologia – mity i rzeczywistość 1.1. Co to jest archeologia ? Na pytanie z czym kojarzy się archeologia najczęściej pada odpowiedź – z Egiptem i z piramidami. Zwolennicy kina przygodowego dodają zwykle nazwi- sko bohatera filmowegoI ndiany Jones’a, a ci nieco młodsi Lary Croft. Tymczasem archeologia to nie tylko dalekie i egzotyczne kraje oraz niebezpieczne przygody z pogranicza fantastyki. Archeologia to próba odtworzenia prahistorii każdego zakątka ziemi od momentu pojawienia się na nim człowieka po czasy historycz- ne. Tym samym więc tereny gminy Kurów nie są tu żadnym wyjątkiem i również kryją wiele tajemnic z odległej przeszłości. Odtworzenie faktów i sytuacji panującej na terenie ziem polskich kilkadzie- siąt czy nawet kilka tysięcy lat temu nie jest rzeczą łatwą.