Krzysztof Badora, Urszula Jakubiec ZASTOSOWANIE METODYKI
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PRACE KOMISJI KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ISSN 1896-1460 e-ISSN 2391-5293 DISSERTATIONS OF CULTURAL LANDSCAPE COMMISSION www.cultural-landscape.us.edu.pl No. 39 (1) 2018, 25–40 DOI 10.30450/201802 Krzysztof Badora, Urszula Jakubiec Department of Land Protection, University of Opole Opole, Poland e-mail: [email protected], [email protected] ZASTOSOWANIE METODYKI AUDYTU KRAJOBRAZOWEGO DO IDENTYFIKACJI KRAJOBRAZÓW W SKALI LOKALNEJ NA PRZYKŁADZIE GMINY SZCZYRK APPLICATION OF LANDSCAPE AUDIT METHODOLOGY FOR LANDSCAPE IDENTIFICATION ON LOCAL SCALE AN EXAMPLE OF SZCZYRK COMMUNE Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki identyfikacji i oceny krajobrazów gminy Szczyrk. W badaniach zastosowano metodę audytu krajobrazowego i trzy kryteria delimitacji: ukształtowanie terenu, kompozycję przestrzenną oraz pokrycie terenu. Badania prowadzono na obszarze górskim, gdzie dotychczas metoda nie była testowana. Stwierdzono występowanie 58 jednostek krajobrazowych należących do 13 typów. Powierzchniowo dominują krajobrazy leśne. Układ jednostek nawiązuje do pięter klimatyczno-roślinnych. Wraz ze zwiększaniem skali badań maleją powierzchnie jednostek, nie maleje znacząco ich liczba. W górach kryterium formy ukształtowania terenu nie wpływa znacząco na liczbę zidentyfikowanych typów krajobrazów. Wpływ mają formy zagospodarowania (pokrycia terenu) i ich kompozycja przestrzenna. Duże znaczenie mają mozaikowate jednostki krajobrazowe. Badania wskazują na możliwość stosowania metodyki audytu, opracowanej do badań regionalnych, również w identyfikacji jednostek krajobrazowych w skali lokalnej. Abstract The article presents the results of the identification and assessment of landscapes of Szczyrk commune. These studies used the landscape audit method and three delimitation criteria: landforms, spatial composition and land cover. The research was carried out in a mountain area where the method has not been tested so far. There were found 58 landscape units belonging to 13 types. Forest landscapes dominate the surface. The arrangement of units refers to climatic vertical zones. With an increase in the scale of research, the area of the units decreases, although their number is not significantly reduced. In the mountains, the criterion of landform shape does not significantly affect the number of types of landscapes identified. The forms of development (land cover) and their spatial composition have an impact. Mosaic landscapes units are of great importance. The research indicates the possibility of using the audit methodology, developed for regional research, in the identification of landscapes units on a local scale as well. Słowa kluczowe: identyfikacja krajobrazu, audyt krajobrazowy, typologia krajobrazu, elementy przestrzenne krajobrazu, Szczyrk Key words: landscape identification, landscape audit, landscape typology, spatial elements of the landscape, Szczyrk 25 Krzysztof Badora, Urszula Jakubiec WPROWADZENIE INTRODUCTION Kluczowym zadaniem ratyfikowanej przez Polskę The key task of the European Landscape Conven- w 2006 r. Europejskiej Konwencji Krajobrazowej tion (ELC), ratified by Poland in 2006, is to classify (EKK) jest dokonanie identyfikacji krajowych kra- national landscapes, their threats, protection needs jobrazów, ich zagrożeń, potrzeb ochrony i wdro- and implement an appropriate development policy żenie właściwej polityki zagospodarowania (Euro- (Europejski ..., 2006; Myga-Piątek, 2014). In the case pejska…, 2006; Myga-Piątek, 2014). W przypadku of Poland, implementing this task only began after Polski zadanie to zaczęto realizować dopiero od the adoption of the „Landscape Act” (Act ..., 2015). przyjęcia tzw. „Ustawy krajobrazowej” (Ustawa…, One of its main regulations is the introduction of the 2015). Jedną z głównych jej regulacji jest wprowa- obligation to prepare a landscape audit aimed at dzenie obowiązku sporządzania audytu krajobra- reviewing and assessing the condition of landscapes zowego mającego na celu przegląd i ocenę stanu (Solon et al., 2015). Thanks to new legal regulations, krajobrazów (Solon i in., 2015). Dzięki nowym regu- spatial order and the protection of valuable natu- lacjom prawnym można w większym stopniu pozy- ral and cultural landscape resources can be posi- tywnie kształtować ład przestrzenny oraz ochronę tively shaped (Degórski, 2015). The identification cennych zasobów krajobrazowych przyrodniczych and valorisation of landscapes will allow rational i kulturowych (Degórski, 2015). Identyfikacja i walo- management of the entire space, not just its selected ryzacja krajobrazów pozwoli na racjonalne gospoda- fragments (Balon, Krąż, 2015). rowanie całą przestrzenią, a nie tylko jej wybranymi The basis for the identification of Polish landscapes fragmentami (Balon, Krąż, 2015). as part of the landscape audit is the adoption Podstawą identyfikacji krajobrazów Polski w ra- of a uniform and precise methodology of conduct, mach audytu krajobrazowego stało się przyjęcie jed- which is necessary due to the possibility of very nolitej i precyzyjnej metodyki postępowania, co jest different interpretations of landscape typologies niezbędne ze względu na możliwość bardzo różnej (including Myga-Piątek, 2012, Chmielewski interpretacji typologii krajobrazów (m.in. Myga-Pią- et al., 2015). The methodology was proposed tek, 2012; Chmielewski i in., 2015). Metodyka została in a study prepared for the General Directorate zaproponowana w przygotowanej dla Generalnej for Environmental Protection (Solon et al., 2014). Dyrekcji Ochrony Środowiska ekspertyzie (Solon According to the assumptions, the audit provides for i in., 2014). Zgodnie z założeniami, przeprowadze- a procedure consisting in delimitation of landscapes, nie audytu przewiduje procedurę polegającą na: their typology (defining types and subtypes) and delimitacji krajobrazów, ich typologii (określeniu characteristics, indication of priority landscapes typów i podtypów) i charakterystyce, wskazaniu and identification of threats. Seven main stages krajobrazów priorytetowych oraz rozpoznaniu of work were adopted, which allow the situation zagrożeń. Przyjęto 7 głównych etapów prac, które of landscapes to be assessed on a regional scale. The pozwalają na ocenę sytuacji krajobrazów w skali first stages include the identification of landscapes regionalnej. Pierwsze etapy obejmują identyfikację and their characteristics – natural and cultural, and krajobrazów i ich cech charakterystycznych – przy- their material characteristics (Solon et al., 2015). The rodniczych i kulturowych, oraz jego materialnych new typology of Polish landscapes is based on the wyróżników (Solon i in., 2015). Kluczowa jest nowa diversity of land cover – landscape background typologia krajobrazów Polski bazująca na zróżni- (Chmielewski et al., 2015). cowaniu pokrycia terenu – tła krajobrazowego The proposed methodology became the basis (Chmielewski i in., 2015). for the preparation of the draft Regulation of the Zaproponowana metodyka stała się podstawą Council of Ministers regarding the preparation do przygotowania Projektu Rozporządzenia Rady of landscape audits (Projekt…, 2016) – until the Ministrów w sprawie sporządzania audytów date of submitting the article, this regulation did not krajobrazowych (2016) – do dnia złożenia artykułu come into force. It has also been tested in a pilot area, rozporządzenie to nie weszło w życie. Została ona covering the area of four communes of the Silesia również przetestowana na obszarze pilotażowym, Voivodeship: Mstów, Janów, Częstochowa and obejmującym obszar czterech gmin województwa Olsztyn (Myga-Piątek et al., 2015). Physiognomic śląskiego: Mstów, Janów, Częstochowa i Olsztyn types of the landscape and current landscapes were 26 Application of landscape audit methodology… (Myga-Piątek i in., 2015). Typy fizjonomiczne also identified and evaluated in the area of the krajobrazu oraz krajobrazy aktualne były Kazimierski Landscape Park (Michalik-Śnieżek, również identyfikowane i oceniane na obszarze Chmielewski, 2015, 2017), and selected elements Kazimierskiego Parku Krajobrazowego (Michalik- of the audit methodology in the Popielów commune Śnieżek, Chmielewski, 2015, 2017), a wybrane (Solecka et al., 2018). elementy metodyki audytu na obszarze gminy Until 2018, the project of the methodology Popielów (Solecka i in., 2018). of identifying landscapes of Poland assumed that Do 2018 r. projekt metodyki identyfikacji krajo- three criteria should be taken into account. Two brazów Polski zakładał uwzględnianie 3 kryteriów. of them, terrain and its texture (patterns of spatial Dwa z nich: ukształtowanie terenu i jego tekstura composition, according to S. Bella (1999), defined (wzorce kompozycji przestrzennej według S. Bella the landscape type physiognomy. The third criterion (1999), określały tzw. typ fizjonomiczny krajobrazu. was related to the dominant type of terrain cover Trzecie kryterium związane było z dominującym forming the landscape background. To facilitate typem pokrycia terenu tworzącym tło krajobrazo- the implementation of landscape identification we. Dla ułatwienia realizacji identyfikacji krajobra- in a large voivodship area in the last version zów w dużych obszarach województw w ostatniej of the draft regulation and audit methodology, the wersji projektu rozporządzenia i metodyki audytu analysis of the composition type of landscapes zrezygnowano z analizy typu kompozycyjnego was abandoned (Projekt ..., 2018), simplifying the krajobrazu (Projekt..., 2018), upraszczając postępo- research procedure, but also taking into account the wanie badawcze, ale jednocześnie