MÜZES~'NDEK~~ S~KKELER~~

MEL~H ARSLAN*-CHRIS LIGHTFOOT-C~HAN T~BET Bu grubu olu~turan sikkeler 5 adet olup, 1995 y~ l~nda Rasim Aynur isimli bir vatanda~~ taraf~ ndan Antalya Müze Müdürlü~ü'ne sat~lm~~t~r. 1997 y~l~~ içerisinde Kültür Bakanl~~~ 'ndan alm~~~ oldu~umuz bir izinle Antalya Müze Müdürlü~ü'nde sikkeler üzerine bir kitap çal~~mas~~ projesine ba~lam~~~ idik. Bu katalog kitap çal~~mas~~ Antalya Müzesi'nde bulunan Klasik ve Hellenistik Dönem Sikke Definelerini kapsamaktayd~ . Bu çal~~malanm~z s~ ras~ nda küçük bir define grubu olan bu bronz sikke- ler dikkatimizi çekti. Yapt~~~m~z ara~t~rmalar sonunda bu sikke tipinin tan~nmad~~~~ ve sikkeyi bast~ rm~~~ olan ~ehrin ise varl~~~n~~ antik kaynaklardan tan~ mam~za ra~men kentin yerinin henüz saptanmam~~~ oldu~unu belirtmek isteriz. Sikkeler tip ve patina aç~s~ ndan benzerdir. Bronz örneklere göre hayli iyi kondüsyonda olan sikkelerden, 12132 ve 12136 envanter nolu sikkelerin ön yüzleri di~erlerine göre biraz daha a~~nm~~t~ r. Ayn~~ zamanda 12136 nolu sik- kenin arka yüzünde di~er hiçbirinde gözükmeyen noktal~~ bordür süslemesi bulunmaktad~ r. Antalya Müzesi'ndeld bu grubu olu~turan sikkeler, nümizmatik ve eski- ça~~ bilimleri aç~s~ ndan çok önemli iki konuyu ayd~ nlatan sa~lam belgeler olmalar~yla da dikkat çekmektedirler. Önemli hususlardan birincisi bu sikkelerin ilk defa görülmü~~ olmalar~~ ve bu yay~n~ m~ zla nümizmatik dünyas~na tan~ t~lm~~~ olmas~d~ r. ~kinci önemli bir durum ise bugüne kadar sikke bas~ p basmad~~~~ tam olarak bilinmeyen yeni bir Likya kentinin varl~~~n~~ bize kan~ tlamas~ d~ r. Bu sikkeyi bast~ rm~~~ olan kentin ismi sikkelerin arka yüzünde KITA ola- rak yaz~ lm~~t~ r.

Antalya Müzesi'ndeki çal~~malar~ m~z süresince yard~ mlar~n~~ bizden esirgemeyen Müze Müdürü Say~n Metin Pehlivaner'e te~ekkürü bir borç biliriz. 728 MELIH ARSLAN-CHRIS LIGHTFOOT-C~HAN TiBET

KITA isminin birkaç farkl~~ yaz~ l~ m~ na Geç Roma Piskoposluk listelerinde rastlamaktay~z. Hierokles'e(679.8) göre Kitanaura ( KITANAYP)N) kenti ve ~ehirleri aras~ nda yer almaktayd~ l.

Patara kaz~ larmda yeni bulunmu~~ olan imparator Claudius dönemine ait Yol An~ t~~ yaz~ t~ nda KITANAYPQN isminin geçti~i, Kaz~~ Ba~kan~~ Prof.Dr. Fahri I~IK ve bu yaz~ t~n üzerinde çal~~ malar~ n~~ sürdüren Prof.Dr. Sencer ~AHIN taraf~ ndan bize söylenmi~ti.

~imdi çok yeni bu iki belgeden hareketle ~ehrin lokalizasyonunun do~ru olarak yap~ lmas~~ gerekmektedir. Arkada~~ m~z Cihan T~BET bu sikkeleri satan ki~iden ö~renebildi~i kadar~yla ve kendisinin bu bölgede uzun y~ llard~ r yap- m~~~ oldu~u ara~t~ rmalara dayanarak Kitanaura kentinin Do~u Lykia'da bu- günkü Kemer ilçesinin da~l~ k kesiminde, Hisarçam veya Gölcük Köyleri s~ - n~ rlar~~ içerisinde kalan harabelilderden birisinin olmas~~ gerekti~ini dü~ün- mektedir.

Bu gruptaki 5 sikke ayn~~ tipte olmalar~ na kar~~ n farkl~~ kal~ p özelli~i ta~~ - maktad~ rlar. Kitanaura ~ehrinin bu ön yüz tipinin benzerleri Likya kent sik- kelerinde görülür. Özellikle ön yüzde Artemis büstü ve arka yüzde ayakta, ç~ plak tan~ mlanamayan erkek figürü (Hermes ?) olan Termessos Minor ~ehir sikkesini bizimkine çok yak~ n bir örnek olarak gösterebiliriz.

KITA(NAYPQN) lejandl~~ bizim sikkemizle TE(PMHEIEON ) k~saltma yaz~ tl~~ Termessos sikkesindeki tan~ mlanamayan bu ç~ plak figürün yerli bir Likyal~~ tanr~ ya ait olmas~~ gerekmektedir.

Kitanaura ~ehrinin bu yeni sikkesi stil olarak Likya bronz örneklerle kar- ~~ la~t~ r~ ld~~~ nda Geç Hellenistik Dönemden bir tarihten, muhtemelen 2. yüz- y~ l~ n son çeyre~inden olmas~~ gerekti~ini dü~ünmekteyiz.

Not. Bu makalemizi yazd~ ktan hemen sonra, 1997 y~ l~~ Eylül ay~ nda Berlin'de yap~ lan 12. Uluslararas~~ Nümizmatik Kongreye kat~lm~~um 2. ~~te bu toplant~ lar s~ ras~ nda meslekta~lar~ m~zla nümizmatik sohbet ve yeni bilgiler- den konu~urken, Türkiye'de özellikle 'da epigraf~~ ve nümizmatik

1 Not. 9.409; cf. J. Darrouzes, Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae (Paris 1981), L Zgusta, Kleinasiatische Ortsnamen (Heidelberg 1984), p. 222 ve 425, 1-2.

2 Bkz. Melih Arslan, Un W.tradrachme unique dAriarathe, rol de Cappadoce, dans un u-t"..sor trous, i Kotyora(Ordu), XII th International Numismatic Congress. Berlin. 8-12. September 1997. Bildiri no. 41. ANTALYA MÜZES~ 'NDEK~~ KITANAURA S~ KKELER~~ 729

çal~~malar yapm~~~ olan Alman meslekta~~ m, Dr. Johannes Nolle'ye Antalya Müzesi'ndeki çal~~malar~ m~ zdan bahsettik ve tan~ nmayan bir Likya ~ehri olan Kitanaura sikkelerini buldu~umuzu söyleyince, kendisi de bu sikkeleri 1996 y~ l~ nda Münih'te görmü~~ oldu~unu ve bunlar üzerine bir makale yazd~~~ n~~ söyledi 3. De~erli meslekta.~~ m~ n, "Kitanaura, Do~u Likya Da~lar~ndaki Küçük bir ~ehrin Tarihi ve Sikkeleri" ismini ta~~yan bu makalesi haz~ rlanarak bask~ya verilmi~~ olup, henüz yapmlanmam~~ ur. 1998 Nisan ay~ nda ç~ kaca~~n~~ söyledi~i bu makalesinin provalarm~~ (bask~ daki haliyle), Berlin'den döner dönmez bana göndermi~tir. Say~ n Nolle'ye bu özverili davran~~~ ndan ötürü te~ekkürlerimi sunar~ m. Çünkü, hemen hemen ayn~~ y~ llarda (1995) ortaya ç~ km~~~ olan ve ~imdiye kadar bilinmeyen Kitanaura ~ehri'nin Sikkeleri çok önemli bir bulu~~ ve ilk yay~ mlayan için ise bir ~ereftir. Büyük bir tesadiif eseri birbirimizden habersiz olarak bu konuda makale yaz~n~~~ ve bask~ ya vermi~tik.

De~erli meslekta~~ m Nolle'nin bu makalesinde nümizmatik yan~ nda daha çok bölgenin tarihi ile ilgili bilgiler vard~ r. Biz yukar~ daki makalemizin özünii hiç de~i~ tirmeden Türk okuyucusu için Nolle'nin Kitanaura Sikkelerinin tarihlenmesindeki ve Kitanaura' n~ n lokalizasyonu ile ilgili dü- ~üncelerine burada yer vermek istiyoruz:

Nolle söz konusu makalesinde Kitanaura ~ehri'nin lokalizasyonunu, do~u Lykia da~lar~ nda ormanlar içinde yeralan Sarayc~k olarak tammlam~~- t~ r. Sarayc~ k harabeleri ilk kez 19. yüzy~ l seyyahlar~ ndan Spratt ve Forbes4 ta- raf~ ndan ke~fedilmi~tir. Daha sonra Alman gezginlerden Ritter 5 1842 y~ l~ nda buray~~ ziyaret etmi~tir. Sarayc~ k harabeleri ile ilgili en geni~~ bilgi, resim ve çi- zimler, Bendorf-Petersen-Luschan'~ n beraberce gezip, yazd~ klar~~ kitaplar~ nda bulunmaktad ~ r". kaz~ lar~ nda son bulunan Yol An~ t~ na göre, Kitanaura, '~ m 17-18 km. kuzey do~usunda gösterilmektedir.

3 Bkz. Johannes Nolle, Kitanaura Münzen und Geschichte einer kleinen Stadt in den osdykischen Bergen, Jahrbuch für Nümismatik und Geldgeschichte 46, 1996. s. 7-29, 2 Resim levhas~~ ve 1 harita (bask~da).

I T.A.B. Spratt - E. Forbes, Travels in . Milyas, and the Cibyratis, London 1847, Bd.1, 174-177. 5 Von C. Ritter, Vergleichende Erdkunde des Halbinsellandes Klein = Asien 11, Berlin, 1859, 766 benurzt. O. Bendorf - Eu. Petersen - F. V011 Luschan, Reisen in Lykien, Milyas und Kibyratien. Wien 1889, s. 151. 730 MELIH ARSLAN-CHRIS LIGHTFOOT-CIHAN TIBET

Sonuç olarak, - Idebessos - Trebenna - Termessos yol güzergâh~~ üzerinde bulunan bu yer, 'in kuzey-do~usundaki ormanlarla kapl~~ da~~n üzerinde 1300 m. yükseklikte, Gölcük Mahalleleri diye de tan~ mlanan, Limyra'n~ n kuzeyinde, Idebessos yolu üzerinde, Kozaras~~ yolu ile ~~ lan Sarayc~ k harabelerinin bulundu~u yerdir. Biz de a~a~~~ yukar~~ Gölcük Köyünün ad~ n~~ vererek bu yeri lokalize etmi~tik. Sikkelerin tarihlendirmesinde Nolle ile ayn~~ f~ kirdeyiz. Dr. Noll arka yüzdeki ç~ plak erke~in yerli bir kahraman veya Lykial~~ yerli tanr~~ Sozon7 ola- bilece~ini söylemektedir. Bize göre de sikkelerin arka yüzündeki figür, Likyal~~ yerli bir tannd~ r. Bu tanr~~ Sozon diye bilinen tanr~~ veya da~l~k Likya'da yuvarlak ve stel ~eklindeki ta~lann üzerinde kabartmalar~~ olan ata binmi~~ silvari yani Kakasbos (Bkz. Resim 1) olarak tan~ nan tanr~~ olabilir.

7 L. Robert, Hellenica 3, Paris 1946, 38 iT ; H. Meager, Catalogues des monuments votifi du Must5e dadalia, Paris 1952. 28-34: Le dieu Sozon. ANTALYA MÜZES~ 'NDEK~~ KITANAURA S~ KKELER~~ 731

KATALOG

LIMA - KITANAURA AE. M.Ö. 2. yüzy~ hn son çeyre~i veya M.S. 1. yüzy~l~n ilk çeyre~i. Ön Yüz : Artemis biistii sa~a, ok ve sadak ta~~ maktad~ r. Arka Yüz: KITA

Ç~ plak, genç bir erkek (yerel bir tanr~~ ?) ayakta cepheden. Vücut hafif sa~a dönük, sa~~ elinde t~ pk~~ süvarili tanr~ 'da (kakasbos) oldu~u gibi bir sopa tutmaktad~ r ve sol elini yan~ na biti~tirmi~tir. 1 - Env. no.12132. 17 mm. 4.67 gr. Yön: 12h. 2 - Env. no.12133. 21 mm. 4.30 gr. Yön: 12h. 3 - Env. no.12134. 17.5 mm. 4.34 gr. Yon:12h. 4 - Env. no.12135. 19.5 mm. 5.18 gr. Yön: 12h. 5 - Env. no.12136. 18 mm. 4.25 gr. Yön: 12h. Arka Yüz. Noktal~~ bordür.