Çok Partili Hayat Döneminde TBMM'deki Kocaeli Milletvekilleri Üzerine Bir Analiz
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Çok Partili Hayat Döneminde TBMM’deki Kocaeli Milletvekilleri Üzerine Bir Analiz (1946-2015) Nurettin GÜLMEZ * Giriş BMM, 23 Nisan 1920’de açılmış ve bu açılıştan sonra 26 dönem seçim yapılmıştır. Seçimlerde Ko- Tcaeli, 4 ile 12 arasında milletvekili ile temsil edilmiştir. Her seçim dönemi büyük bir ilgi ile izlen- miştir. Dünyanın birçok ülkesinde seçimlere %40’ın altında katılımlar yaşanırken, Türkiye’de bu rakam %64,3’ün altına hiç düşmemiştir. Milletvekili genel seçimlerine katılımın Türkiye ortalaması 81.06’dır.1 Türkiye’de olduğu gibi Kocaeli’de de katılım oranı yüksektir.2 Bu çalışmada; Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü, Türk Parlamento Tarihleri ve TBMM Tutanakları te- mel kaynak olarak kullanılmıştır. Toplanan bilgiler, tablolar haline getirilmiştir. Ana tablolara dayalı olarak hazırlanan tablolar ve grafiklerle 1946-2015 dönemi Kocaeli milletvekilleri üzerine bir analiz ge- liştirilmiştir. Ana tablolar, dönemin anlaşılması açısından bir fotoğraf sunmaktadır. Ana tablolardan çıkarılan ikincil tablolar ve grafikler, konunun açıklanmasına yardımcı olmaktadır. Bildiride; 1946-2015 yılları arasındaki veya çok partili hayat döneminde yapılan 19 seçimde Kocaeli’den seçilen milletvekilleri değerlendirmeye alınmıştır. Daha önceki dönemlere ait sunulmuş bildiriler bu- lunduğu için 1946 öncesi inceleme dışında tutulmuştur.3 TBMM Albümü’ndeki doğum ve ölüm tarihleri ile Türk Parlamento Tarihlerindeki tarihler, tam olarak örtüşmemektedir. Böyle durumlarda dipnotlarda farklılıklar belirtilmiştir. Kullanılan kaynaklar farklı olunca bulunan sonuçlar da farklılaşmaktadır. MERNİS’ten alınan bilgilerle milletvekillerinin TBMM’ye beyan ettikleri özgeçmiş arasında birebir örtüşme yoktur. Ayrıca TBMM Albümü’nde veya Türk Parlamento Tarihlerinde ölüm tarihi bulunmayan milletvekillerinin ölüm tarihleri gazetelerden ve internet kaynaklarından temin edilmiştir. Adı geçen eserler hazırlandığı zaman sağ olan milletvekilleri, sonraki zamanlarda vefat etmiş olabilmektedir. TBMM’ye girdiği zaman bekar görünen bazı milletvekilleri de sonradan evlenmiş ve çocuk sahibi ol- muştur. Bazıları da çocuk sahibi olmamıştır. Bazılarının çocukları sonradan ölmüştür. Bazılarının çocuk sayısı artmıştır. Bu yüzden çocuk sayılarında da değişiklikler görülmektedir. Tabloların hazırlanmasında TBMM Albümü ile Türk Parlamento Tarihleri esas alınmıştır. Milletvekilleri- nin TBMM faaliyetlerinin belirlenmesinde TBMM Tutanakları kullanılmıştır. Dönemlere Göre Kocaeli Milletvekilleri Bu çalışmada 8-26 dönemler incelenmiştir. Kocaeli, en az milletvekilini 1969 yılında dört ve en çok milletvekilini de 1954’te on iki milletvekili olarak çıkarmıştır. Son yıllarda on bir milletvekili çıkar- maktadır. * Prof. Dr., Manisa Celal Bayar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi, [email protected] 1 Türkiye İstatistik Kurumu, Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, TÜİK yayınları, Ankara 2012, s. 5. 2 http://rapory.tuik.gov.tr/26-12-2017-15:33:49-935651550848401282219842238.html? 3 Cengiz Atlı, “Cumhuriyetin İlk Döneminde (1923-1931) Kocaeli Milletvekili Seçimleri ve Seçilen Milletvekillerinin Faaliyetleri”, Uluslar arası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli-2017, ss.1245-1260. 1263 Nurettin GÜLMEZ Tablo-1:Kocaeli’den seçilen milletvekillerinin dönemleri, seçim yılları,milletvekili sayısı ve isimleri. Yasama Milletvekili Seçim Yılı Seçilen Milletvekilleri Dönemi Sayısı 1-Ahmet Faik Abasıyanık 2-İsmail Rüştü Aksal 3-Cenap Aksu 4-Fuat Balkan (Salih Fuat Balkan) 5-Fazıl Şerafettin Bürge (İsmail Fazıl Bürge) 8 1946 10 6-Ali Dikmen 7-Nihat Erim (İsmail Nihat Erim) 8-Şükür Okan 9-Sedat Pek (Ali Sedat Pek) 10-İbrahim Süreyya Yiğit4 1-Ethem Vassaf Akan (EtemVassafVassaf) 2-Ekrem Alican (Ali Ekrem Alican) 3-Ziya Atığ (ZiyaettinAtığ) 4-Hamdi Başak (Ahmet Hamdi Başak) 5-Mümtaz Kavalcıoğlu (Sezai Mümtaz Kavalcıoğlu) 9 1950 11 6-Salih Kalemcioğlu 7-Yeredoğ Kişioğlu 8-Saim Önhon (Ahmet Saim Önhon) 9-Hüsnü Türkant (Hüseyin Hüsnü Türkant) 10-Lütfü Tokoğlu 11-Mehmet Yılmaz (Mehmet Nevher Yılmaz)5 1-Ekrem Alican (Ali Ekrem Alican) 2-Hamdi Başak (Ahmet Hamdi Başak) 3-Nüzhet Akın (Hüseyin Nüzhet Akın) 4-Ziya Atığ (ZiyaettinAtığ) 5-Selami Dinçer 6-Hamza Osman Erkan (Hamza Cemalettin Erkan) 10 1954 12 7-Sefer Göksel 8-Turan Güneş 9- Kâzım Meriç 10-Cemal Tüzün 11-Nüzhet Unat (Yunus NüzhetUnat) 12-Sadettin Yalım (Ömer Sadettin Yalım)6 1-Ömer Cebeci (Ömer Zihni Cebeci) 2-Dursun Erol (Tursun Erol) 3-Cemal Tüzün 11 1957 6 4-Nüzhet Unat (Yunus NüzhetUnat) 5-Sadettin Yalım (Ömer Sadettin Yalım)7 (6-Bekir Refik Koraltan)8 4 TBMM Albümü (1920-1950), cilt-1, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.483-485. 5 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.577-578. 6 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.650-651. 7 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.733-734. 8 Hem Kocaeli hem de İçel’den seçilen Refik Koraltan 15 Kasım 1957 günlü Meclis oturumunda İçel ilini tercih etmiştir. Bu nedenle Kocaeli beş millet- vekili ile temsil edilmiştir. Sabit Dokuyan, “1950-1954-1957 Milletvekili Genel Seçimlerinin Kocaeli’deki Yansımaları”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II, cilt-3, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2016, s.2111. 1264 Çok Partili Hayat Döneminde TBMM’deki Kocaeli Milletvekilleri Üzerine Bir Analiz (1946-2015) Yasama Milletvekili Seçim Yılı Seçilen Milletvekilleri Dönemi Sayısı 1-Cemal Babaç (Mustafa Cemal Babaç) 2-Şahabettin Bilgisu 12 1961 5 3-Nihat Erim (İsmail Nihat Erim) 4-Hâldan Kısayol 5-Süreyya Sofuoğlu (Ahmet Süreyya Sofuoğlu)9 1-Sedat Akay 2-İsmail Arar (İsmail Hakkı Arar) 13 1965 5 3-Nihat Erim (İsmail Nihat Erim) 4-Süreyya Sofuoğlu (Ahmet Süreyya Sofuoğlu) 5-Şevket Ustaoğlu10 1-Cevat Ademoğlu 2-Vehbi Engiz (Ömer Vehbi Engiz) 14 1969 4 3-Nihat Erim (İsmail Nihat Erim) 4-Sabri Yahşi11 1-Sedat Akay 2-İbrahim Akdoğan 15 1973 5 3-Turan Güneş 4-Şevket Kazan 5-Sabri Yahşi12 1-İbrahim Akdoğan 2-Kenan Akman 16 1977 5 3-Turan Güneş 4-Adem Ali Sarıoğlu 5-İbrahim Topuz13 1-Osman Nuri Akyol 2-Abdulhalim Aras 17 1983 5 3-Mustafa Batgün 4-Y. Salih Güngörmez (Yusuf Salih Güngörmez) 5-Orhan Otağ14 1-Abdulhalim Aras 2-Bülent Atasayan 3-Erol Köse 18 1987 7 4-Onur Kumbaracıbaşı (Onur Çetin Kumbaracıbaşı) 5-Alaettin Kurt 6-Ali Rıza Sirmen 7-Ömer Türkçakal15 9 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.808. 10 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.872-873. 11 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.936. 12 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.1001-1002. 13 TBMM Albümü (1950-1980), cilt-2, TBMM Yayınları, Ankara 2010, s.1066. 14 TBMM Albümü, cilt-3, s.1152-1153. 15 TBMM Albümü, cilt-3, s.1214. 1265 Nurettin GÜLMEZ Yasama Milletvekili Seçim Yılı Seçilen Milletvekilleri Dönemi Sayısı 1-İsmail Hakkı Amasyalı 2-Halil İbrahim Artvinli 3-Bülent Atasayan 19 1991 7 4-Mehmet Kâzım Dinç 5-İsmail Kalkandelen 6-Şevket Kazan 7-Alaettin Kurt16 1-Bülent Atasayan 2-Halil Çalık 3-Necati Çelik 4-İsmail Kalkandelen 20 1995 9 5-Şevket Kazan 6- Onur Kumbaracıbaşı (Onur Çetin Kumbaracıbaşı) 7-Osman Pepe 8-Hayrettin Uzun 9-Bekir Yurdagül17 1-Meral Akşener 2-Ahmet Arkan 3-Mehmet Batuk 4-Halil Çalık 5-Cumali Durmuş 21 1999 10 6-Sefer Ekşi 7-Mehmet Vecdi Gönül 8-M. Turhan İmamoğlu (Muhammet Turhan İmamoğlu) 9-Kemal Köse 10-Osman Pepe18 1-Eyüp Ayar 2-Muzaffer Baştopçu 3-İzzet Çetin 4-Nevzat Doğan 22 2002 9 5-Nihat Ergün 6-Mehmet Vecdi Gönül 7-Salih Gün 8-Osman Pepe 9-Mehmet Sefa Sirmen19 1-Eyüp Ayar 2-Muzaffer Baştopçu 3-Cumali Durmuş 4-Hikmet Erenkaya 23 2007 9 5-Nihat Ergün 6-Azize Sibel Gönül 7-Fikri Işık 8-Osman Pepe 9-M. Cevdet Selvi (Mehmet Cevdet Selvi)20 16 TBMM Albümü, cilt-3, s.1279-1280. 17 TBMM Albümü, cilt-3, s.1352-1353. 18 TBMM Albümü, cilt-3, s.1428-1429. 19 TBMM Albümü, cilt-3, s.1503-1504. 20 TBMM Albümü, cilt-3, s.1579-1580. 1266 Çok Partili Hayat Döneminde TBMM’deki Kocaeli Milletvekilleri Üzerine Bir Analiz (1946-2015) Yasama Milletvekili Seçim Yılı Seçilen Milletvekilleri Dönemi Sayısı 1-Haydar Akar 2-Zeki Aygün 3- Muzaffer Baştopçu 4- Nihat Ergün 5-Azize Sibel Gönül 24 2011 11 6-Hurşit Güneş 7-Fikri Işık 8-Mehmet Hilal Kaplan 9-Mehmet Ali Okur 10-İlyas Şeker 11-Lütfü Türkkan21 1-Fikri Işık 2-Radiye Sezer Katırcıoğlu 3-Zeki Aygün 4-İlyas Şeker 5-Mehmet Akif Yılmaz 7 Haziran 25 11 6-Cemalettin Kaflı 2015 7-Fatma Kaplan Hürriyet 8-Haydar Akar 9-Tahsin Tarhan 10-Saffet Sancaklı 11-Ali Haydar Konca22 1-Fikri Işık 2-Radiye Sezer Katırcıoğlu 3-Zeki Aygün 4-İlyas Şeker 5-Mehmet Akif Yılmaz 1 Kasım 26 11 6-Sami Çakır 2015 7-Cemil Yaman 8-Fatma Kaplan Hürriyet 9-Haydar Akar 10-Tahsin Tarhan 11-Saffet Sancaklı23 TOPLAM 152 151 Tablo-1’de, dönemlere göre Kocaeli milletvekilleri toplu olarak görülmektedir. Kocaeli halkının TBMM’de, han- gi dönemde kaç milletvekili ile temsil edildiği, seçilen milletvekillerinin isimleri yer almaktadır. Ayrıca seçim yılı ve dönemi ile seçim dönemlerinin toplu bir fotoğrafı verilmeye çalışılmıştır. 11. dönem, yani 1957 seçim- lerinde Refik Koraltan, hem Kocaeli hem de İçel’den aday olmuştur. Her iki ilden de seçilen Refik Koraltan, 15 Kasım 1957 günlü TBMM oturumunda, İçel ilini tercih etmiştir. Bu nedenle 11. dönemde Kocaeli beş milletvekili ile temsil edilmiştir.24 21 TBMM Albümü, cilt-5, s.190-195. 22 http://www.ozgurkocaeli.com.tr/iste-kocaelinin-yeni-milletvekilleri-272255h.htm. 23 http://www.haberturk.com/gundem/haber/1147381-1-kasim-2015-secimleri-26donem-milletvekilleri-tam-liste. 24 Sabit Dokuyan, “1950-1954-1957 Milletvekili Genel Seçimlerinin Kocaeli’deki Yansımaları”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempoz- yumu-II, cilt-3, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2016, s.2111. 1267 Nurettin GÜLMEZ 2. Kocaeli Milletvekillerinin Genel Özellikleri Bu bölümde Kocaeli milletvekillerinin doğum yerleri, meslekleri, eğitim durumları ve yabancı dil bilgileri incelenmeye çalışılmıştır. Milletvekillerinin doğum tarihleri, ölenler için ölüm tarihleri verilmiştir. Bu ve- rilerle Kocaeli milletvekilleri hakkında bir analiz ve değerlendirme yapılmıştır.