Wat Is Echt De Moeite Waard Om Te Onderwijzen?
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Wat is echt de moeite waard om te onderwijzen? is echt de moeite waard Wat Wat is echt de moeite waard om te onderwijzen? Een perspectiefgerichte benadering Fred Janssen, Hans Hulshof, Klaas van Veen Fred Janssen, Hans Hulshof, Klaas van Veen Klaas van Hans Hulshof, Janssen, Fred Wat is echt de moeite waard om te onderwijzen? Een perspectiefgerichte benadering Fred Janssen Hans Hulshof Klaas van Veen Maart 2019 ORDERBEVESTIGING ICLON T.a.v. de heer F.J.J.M. Janssen Kolffpad 1 2333 BN LEIDEN Order : 42FN36 Zwolle, 7 maart 2019 Geachte heer Janssen, Hiermee bevestigen wij de navolgende opdracht: Broch: Wat is echt de moeite Oplage : 2000 Omschrijving : Brochure: Wat is echt de moeite waard om te onderwijzen Omvang : 328 pagina's binnenwerk in 4 pagina's omslag Formaat afgewerkt : 170 x 240 mm Papier omslag : 270 grams eenzijdig sulfaatkarton Papier binnenwerk : 130 grams houtvrij silk mc Bedrukking omslag : eenzijdig full colour Bedrukking binnenwerk : tweezijdig zwart Colofon Veredeling : omslag eenzijdig voorzien van krasvast mat laminaat Afwerking : genaaid lay-flat Verpakking : handzaam in dozen 2019 Leiden/Groningen Prepress : drukgereed PDF/x-1a bestand door u bij te leveren Afleveradres : franco 1 adres in Nederland met overnightbode Janssen, F.J.J.M, Hulshof, H. & K. van Veen Bijzonderheden : exclusief auteurscorrecties en koerierskosten WatColofon is echt de moeite waard om te onderwijzen?Leverdatum Een perspectiefgerichte: woensdag 10 benadering april 2019 Prijs : € 6350,00 excl. btw ISBN:2019 Leiden/Groningen 978-90-804722-0-4 Janssen, F.J.J.M, Hulshof, H. & K. van Veen Leveren aan Naam Adres DezeWat is uitgave echt de is moeite mede mogelijkwaard om gemaakt te onderwijzen? door2000 het Eenministerie perspectiefgerichteICLON, OCW vanuit benaderingfinancieringKolffpad 1voor 2333BN LEIDEN 2 Afleveradres volgt, het project ‘Excelleren door differentiëren’ in het kader van het ‘Plan van aanpak toptalenten’. InISBN: dit project978-90-804722-0-4 werkt het ICLON van de UniversiteitHet voor d eLeidenze order g eenbrui kdete p alerarenopleidingpier is gecertificeerd en hvaneeft ddee g ecertificeerde status: FSC Mix Credit. Certificaatnummer Zalsman B.V.: SKH-COC-000474. Rijksuniversiteit Groningen aan de ontwikkeling en implementatie van een praktische aanpak Alle prijzen zijn exclusief btw. voorDeze gedifferentieerduitgave is mede mogelijkuitdagend gemaakt onderwijs. door het ministerie OCW vanuit financiering voor het project ‘Excelleren door differentiëren’ inWij hetdanken kader u voor van uw opdrachthet ‘Plan en zorgen van vooraanpak een correcte toptalenten’. uitvoering. ©In Freddit project Janssen, werkt Hans het Hulshof ICLON en vanKlaas de van Universiteit Veen Leiden en de lerarenopleiding van de Met vriendelijke groet, Rijksuniversiteit Groningen aan de ontwikkelingZalsman en B.V. implementatie van een praktische aanpak Lay-outvoor gedifferentieerd en DTP: StudioS2B/Grafisch uitdagend onderwijs. Lyceum Utrecht Henk Supheert © Fred Janssen, Hans Hulshof en Klaas van Veen GrafischeLay-out en productie:DTP: StudioS2B/Grafisch Zalsman B.V. , Zwolle Lyceum Utrecht Inhoudsopgave Voorwoord .......................................................... 5 De pendelbeweging voorbij? .............................................. 7 Deel 1 Perspectieven als het vergeten fundament van het curriculum 1 Hoe zien perspectieven voor het onderwijs eruit en welke rol kunnen ze vervullen? . 15 2 Waar komen perspectieven vandaan? .................................... 30 3 Wat is het vertrekpunt voor de inrichting van onderwijs? ..................... 33 4 Wat zijn de doelen voor het onderwijs? .................................. 35 5 Hoe wordt het onderwijs ingericht? .................................... 40 6 Hoe wordt het leren geëvalueerd? ...................................... 50 7 De meerwaarde van perspectieven op een rijtje ............................ 53 Bronnen ............................................................ 55 Deel 2 Schoolvakken in perspectief 8 Nederlands ...................................................... 65 Hans Hulshof & Anneke Wurth 9 Moderne Vreemde Talen ............................................ 89 Nivja de Jong, Esther de Vrind & Catherine van Beuningen 10 Griekse en Latijnse taal en cultuur ..................................... 113 Marijne de Ferrante 11 Filosofie ........................................................ 135 Dirk Oosthoek, Eva-Anne Le Coultre & Natascha Kienstra 12 Geschiedenis ..................................................... 153 Albert Logtenberg, Elise Storck & Bjorn Wansink 13 Aardrijkskunde ................................................... 179 Mathijs Booden & Cathelijne de Busser 14 Algemene economie ............................................... 198 Ton van Haperen & Lans Bovenberg 15 Bedrijfseconomie ................................................. 211 Jeffrey Bouwer & Marc Schauten 16 Maatschappijleer .................................................. 222 Arthur Pormes, Hessel Nieuwelink & Koen Schaap 17 Scheikunde ...................................................... 235 Ilse Landa, Hanna Westbroek, Cris Bertona & Jacqueline van Muijlwijk-Koezen 18 Biologie ........................................................ 249 Fred Janssen & Michiel Dam 19 Natuurkunde .................................................... 276 Paul Logman & Hans van Bemmel 20 Wiskunde ....................................................... 301 Peter Kop, Anne van Streun & Marcel Voorhoeve Auteurs ............................................................. 324 4 Voorwoord Iedereen is het erover eens dat onderwijs leerlingen moet voorbereiden op de toekomst. Maar vanaf dit punt lopen de meningen behoorlijk uiteen. Daarbij kunnen globaal twee benaderingen worden onderscheiden. Vertegenwoordigers van een leerstofgerichte benadering zijn van mening dat de vakinhouden de kern zouden moeten vormen van een toekomstgericht curriculum. Vertegenwoordigers van een leerlinggerichte benadering beargumenteren echter dat juist algemene (vakoverstijgende) vaardigheden en houdingen centraal zouden moeten staan. Deze tegenstelling tussen leerstof- en leerlinggericht onderwijs is zo fundamenteel en hardnekkig dat de geschiedenis van het onderwijs op alle niveaus kan worden beschreven als een voortdurende pendelbeweging tussen deze twee benaderingen. In dit boek kiezen we geen partij voor een van beide benaderingen. Ook zijn we niet uit op een compromis. In plaats daarvan willen we een alternatief formuleren, een perspectiefgerichte benadering, die waardevolle aspecten van beide posities op een hoger niveau verbindt en over- stijgt. We proberen hiermee het advies van John Dewey (1938, p. 5) op te volgen: “It is the business of an intelligent theory of education to ascertain the causes for the conflict that exists and then, instead of taking one side or the other, to indicate a plan of operation proceeding from a level deeper and more inclusive than is represented by the practices and ideas of the contending parties”. Ook de perspectiefgerichte benadering die in dit boek centraal staat, is geworteld in een traditie. Deze traditie is echter nooit zo invloedrijk geweest als de gangbare leerstof- en leerlinggerichte benaderingen. Dat komt waarschijnlijk doordat deze perspectiefgerichte benadering altijd een visie is gebleven. Het heeft altijd ontbroken aan concrete uitwerkingen van dit abstracte ideaal waarmee docenten en leerlingen in de praktijk ook daadwerkelijk uit de voeten kunnen. Bovendien ontbreekt een moderne kennistheoretische, psychologische en didactische onderbouwing. Met dit boek willen we in deze leemte voorzien. In deel 1 wordt een moderne perspectief- gerichte benadering praktisch uitgewerkt en theoretisch onderbouwd. Dit deel wordt afgesloten met een verantwoording en beschrijving van de belangrijkste sleutelpublicaties die aan dit deel ten grondslag liggen. In deel 2 worden deze ideeën door vakdidactici concreet uitgewerkt voor hun eigen schoolvak. De bijdrage voor ieder schoolvak bestaat uit vier onderdelen die voor ieder schoolvak op een eigen wijze zijn ingevuld: curriculumontwikkelingen binnen het schoolvak; een introductie van perspectieven voor het schoolvak; een illustratie van de gebruiksmogelijkheden van perspectieven en een afsluitende beschrijving van de meerwaarde van perspectieven voor het schoolvak. Het zal de lezer gaandeweg duidelijk worden dat een perspectiefgerichte benadering niet vraagt om een onderwijsrevolutie, maar al stapsgewijs kan worden gerealiseerd door relatief beperkte aanpassingen van het bestaande onderwijs. Deze onderwijsevolutie stelt docenten niet alleen beter in staat nieuwe waardevolle doelen te realiseren, maar kan er tevens voor zorgen dat de bestaande doelen van leerstof- en leerlinggerichte benaderingen beter en in samenhang kunnen worden gerealiseerd. 5 Eerder verscheen van ons een ander boek over didactiek, getiteld Uitdagend gedifferentieerd vakonderwijs. Praktisch gereedschap om je onderwijsrepertoire te blijven uitbreiden (Janssen, et al., 2016). Beide didactiekboeken vullen elkaar aan. In het eerste boek stond de hoe-vraag centraal, in dit tweede boek staan de wat- en waartoe-vraag centraal. Terwijl in het eerste boek de vakdidactiek werd benaderd vanuit de algemene didactiek, gaan we in dit boek vooral na hoe aan een analyse van het vakeigene richtlijnen kunnen worden ontleend voor de inrichting van het onderwijs. Beide boeken hebben gemeenschappelijk dat ze gericht zijn op het ontwerpen van onderwijs en hiervoor praktisch gereedschap aanreiken. Tezamen