Annales Missiologici Posnanienses” (Piotr Piasecki) Wydział Teologiczny Uniwersytetu Im
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
AANNALESNNALES MMISSIOLOGICIISSIOLOGICI PPOSNANIENSESOSNANIENSES Pierwszy tom niniejszego wydawnictwa ukazał się w roku 1928 pod tytułem: „Roczniki Związku Akademickich Kół Misyjnych. Czasopismo Roczne Po- święcone Zagadnieniom Misjologii” (t. 1-4). Od tomu piątego tytuł został zmieniony na „Annales Missiologicae. Roczniki Misjologiczne” i pod tym tytułem ukazało się kolejnych sześć tomów (t. 5-10, ostatni w roku 1938). W roku 2000 Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu we współpracy z Fundacją Pomocy Humanitarnej „Redemptoris Missio” w Poznaniu postanowił kontynuować wydawanie czasopisma, któ- re zdobyło już określone miejsce w polskiej misjologii. Najpierw dwukrot- nie ukazało się pod tytułem przyjętym w roku 1932, z wyraźnym dodaniem określenia wskazującego na środowisko, z którym się utożsamia: „Annales Missiologicae Posnanienses” (t. 11-12). Jednak z uwagi na pewne wątpliwości dotyczące poprawności gramatycznej łacińskiego tytułu – po dłuższych waha- niach – po raz trzeci zmieniono tytuł: od tomu 13 (2003) przyjęto nazwę: „An- nales Missiologici Posnanienses”. W latach 2001-2014 pismo ukazywało się w rytmie dwurocznym. Od numeru 19 (2014) redakcja przyjęła roczny rytm wydawniczy. AANNALESNNALES MMISSIOLOGICIISSIOLOGICI PPOSNANIENSESOSNANIENSES Tom 24 2019 UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU • WYDZIAŁ TEOLOGICZNY ADAM MICKIEWICZ UNIVERSITY IN POZNAŃ • FACULTY OF THEOLOGY POZNAŃ, POLAND Rada Wydawnicza ks. prof. UAM dr hab. Adam Kalbarczyk, Mieczysława Makarowicz, ks. prof. UAM dr hab. Mieczysław Polak, ks. prof. UAM dr hab. Andrzej Pryba, ks. prof. UAM dr hab. Paweł Wygralak – przewodniczący Redaktor naczelny o. dr hab. Piotr Piasecki OMI, prof. UAM e-mail: [email protected] Międzynarodowa Rada Naukowa o. prof. Marek Inglot SJ (Pontifi cia Università Gregoriana, Roma) o. prof. Artur K. Wardęga SJ (Macau Ricci Institute, Macau) prof. Frederic Laugrand (Universite Laval, Quebec) o. prof. dr hab. Jarosław Różański OMI (UKSW, Warszawa) prof. dr hab. Maciej Ząbek (UW, Warszawa) prof. Sandra Mazzolini (Pontifi cia Università Urbaniana, Roma) o. prof. Pierre Hurtubise OMI (Saint Paul’s Univerisity, Ottawa) prof. Carmelo Dotolo (Pontifi cia Università Urbaniana, Roma) o. prof. UAM dr hab. Paweł Zając OMI (UAM, Poznań) dr Katarzyna Anna Mich (UKSW, Warszawa) Adres do korespondencji Redakcja „Annales Missiologici Posnanienses” (Piotr Piasecki) Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ul. Wieżowa 2/4, 61-111 Poznań e-mail: [email protected]; web site: www.annalesmp.amu.edu.pl; [email protected] Recenzenci artykułów rocznika 2019 ks. dr hab. Grzegorz Chojnacki, prof. US; o. dr hab. Wojciech Kluj OMI, prof. UKSW; o. dr hab. Tomasz Szyszka SVD, prof. UKSW; ks. dr hab. Stanisław Zarzycki SAC, prof. KUL Redaktorzy językowi język angielski: Ron Quillo (San Antonio, USA), Tom Coughlin (USA), Klaudyna Longinus, Małgorzata Wiertlewska język francuski: Pierre Hurtubise OMI (Ottawa, Canada) język polski: Mieczysława Makarowicz, dr Justyna Sprutta Pierwotną wersją czasopisma „Annales Missiologici Posnanienses” jest wersja elektroniczna Publikacja fi nansowana z dotacji podmiotowej na utrzymanie potencjału badawczego Wydziału Teologicznego UAM ISSN 1731-6170 Projekt grafi czny okładki: Jacek Grześkowiak Wydawca Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Teologiczny, ul. Wieżowa 2/4, 61-111 Poznań e-mail: [email protected] Totem.com.pl, ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław SPIS TREŚCI TǐǎǂǔǛ SǛǚǔǛnjǂ Zarys historii ewangelizacji Meksyku od XVI do XVII wieku 7 MǂǓǕǂ SNJdžǏnjNJdžǘNJDŽǛ Duch Ameryki Łacińskiej nadzieją dla (nie)chrześcijańskiej Europy 31 GǓǛdžLjǐǓǛ ADžǂǎNJǂnj Kościół katolicki na Islandii do roku 1264 41 JǖǔǕǚǏǂ PǚǛ Roberto de Nobili SJ i misja w Maduraju w latach 1606-1656 59 ZǐLJNJǂ KǂDŽǛǎǂǓdžnj Misyjny wymiar duchowości Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus 75 PdžǕdžǓ C. PljǂǏ Nauczanie misjologii w świecie chrześcijańskim i dla niego. Treść i metoda 85 MǂLjDžǂǍdžǏǂ RǛǚǎ Dialog czy misja? Dokumenty misyjne Kościoła wobec dialogu międzyreligijnego 101 JǖǔǕǚǏǂ SǑǓǖǕǕǂ Wątki misyjne w nowożytnej ikonografi i Świętego Franciszka Ksawerego (w wybranych dziełach sztuki) 119 MNJǔǔNJǐǏǂǓNJǂ BNJǃǍNJǐLjǓǂǑljNJDŽǂ SdžǍdžDŽǕǂ 135 Ferdinando Moggi (1684-1761): architetto e gesuita fi orentino in Cina. Convegno internazionale di studi a cura di Francesco Vossilla e Luigi Zangheri. Accademia delle Arti del Disegno, Firenze, 13 febbraio 2017. Atti a cura di Stefano U. BǂǍDžǂǔǔǂǓǓNJ, Carlo CNJǏdžǍǍNJ, Giuseppe Dždž JǖǍNJNJǔ, Francesco VǐǔǔNJǍǍǂ. Firenze, Angelo Pontecorboli Editore, 2018, ss. 270. (Robert Danieluk SJ) 137 6 SPIS TREŚCI Sancian als Tor nach China: Kaspar Castners Bericht über das Grab des Heiligen Franz Xaver. Sancian, Gate to China: Kaspar Castner’s Account of the Grave of Saint Francis Xavier. Editors Thierry MdžǚǏǂǓDž, Gerd TǓdžLJLJdžǓ. Regensburg, Schnell & Steiner, 2019 (Jesuitica. Quellen und Studien zu Geschichte, Kunst und Literatur der Gesellschaft Jesu im deutschsprachigen Raum. Herausgegeben von Julius OǔǘǂǍDž SJ, Veronika Lǖnjǂǔ, Claudia WNJdžǏdžǓ, Ruprecht WNJǎǎdžǓ. Bd. 24) (Robert Danieluk SJ) 141 Annales Missiologici Posnanienses t. 24 (2019), s. 7-30 doi: 10.14746/amp.2019.24.1 ORCID: 0000-0002-8765-1855 TOMASZ SZYSZKA Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Wydział Teologiczny Zarys historii ewangelizacji Meksyku od XVI do XVII wieku Historia ewangelizacji Nowej Hiszpanii okresu kolonialnego jest niezwy- kle bogata we frapującą i wielopłaszczyznową sekwencję różnorodnych wy- darzeń. Misjonarze, którzy przybyli na ziemie azteckie w trzeciej dekadzie XVI w., zostali skonfrontowani z wieloma nowymi wyzwaniami, z jakimi nie mieli do czynienia w basenie Morza Karaibskiego w poprzednich trzech deka- dach. Konkwista imperium azteckiego, dokonana przez grupę Hiszpanów pod wodzą Hernána Cortésa w latach dwudziestych XVI w., stworzyła bowiem możliwości pracy ewangelizacyjnej na nowym obszarze. Wysoko rozwinięta kultura aztecka, w tym rozmaite formy religijności autochtonicznej, były dla Europejczyków wielkim zaskoczeniem, ponieważ do tej pory na Karaibach mieli oni do czynienia jedynie z ludami o raczej niskim poziomie kultury ma- terialnej i duchowej. Tym samym misjonarze stanęli przed trudnym zadaniem, jakim było wypracowanie i zastosowanie nowych, odmiennych form i metod pracy misyjnej. Celem niniejszego artykułu, syntetycznie przedstawiającego ewangeliza- cję Meksyku w XVI i XVII w., jest próba podważenia powszechnie powielanej opinii, że Meksyk w wieku XVI to tylko krwawa konkwista, oraz przeświad- czenia, że ewangelizacja polegała jedynie na legitymizowaniu nieetycznych dążeń Korony Hiszpańskiej. To właśnie głównie zakonnicy, jako jedni z nie- licznych, piętnowali naganne zachowania Hiszpanów. Misyjny zapał zakonników był wystarczającym motywem do podejmowa- nia trudu nauki języków i opracowywania pomocy katechetycznych, liturgicz- nych oraz homiletycznych w językach indiańskich. Skłaniał misjonarzy do zakładania wiosek misyjnych, w tym pueblos−hospitales, czy też do prowa- dzenia szkół i zajmowania się edukacją, krzewienia nowych form pracy na roli i stosowania nowych technologii (Galmés 615-622). Wysiłki ewangelizacyjne 8 TOMASZ SZYSZKA obejmowały również takie zakresy jak: architekturę, sztukę, muzykę, medycy- nę, geografi ę, kartografi ę, etnografi ę itd. Stąd też trafna wydaje się myśl An- drzeja Dembicza, że należałoby zwrócić uwagę na „ogromną intensywność produkcji intelektualnej”, przypadającą na ten okres, oraz na „teksty, które wprawdzie nie zrywały całkowicie z tradycją dotychczasowego interpretowa- nia świata, ale które budowały jego nową wizję” (Dembicz 62). Spoglądając na zaangażowanie misyjne i ewangelizacyjne misjonarzy fran- ciszkańskich, dominikańskich, jezuickich oraz innych, trudno nie zauważyć, że ich działalność zawsze była wielopłaszczyznowa (Velásquez García 295- -296). Przygotowywali Indian do przyjęcia wiary chrześcijańskiej, a w konse- kwencji do życia opartego na zasadach wiary i kultury chrześcijańskiej. Nie chodziło jednak wyłącznie o zbawienie dusz w wymiarze duchowym. Już wówczas podejmowano bowiem efektywne próby realizacji tego, co współ- cześnie określane jest jako promocja ludzka lub ewangelizacja integracyjna. 1. Kontekst polityczno-społeczny początków ewangelizacji Meksyku Podbój Imperium Azteckiego, dokonany przez hiszpańskich konkwista- dorów w latach dwudziestych XVI w., oznaczał siłowe podporządkowanie tych ziem interesom Korony Hiszpańskiej. Po bitwie o Tlaxcala (przeciwko Xicohténcatl) w 1519 r. i po innych licznych potyczkach oraz zdobyciu miasta Tenochtitlán, w tym pojmaniu władcy Montezumy II, Hiszpanie przystąpili do umacniania swojego panowania na owym obszarze. Tym samym tamtej- sze ludy, współtworzące dotychczasowe Trójprzymierze Azteckie, zmuszone zostały do zaakceptowania nowego porządku społeczno-kulturowego według wzorców hiszpańskich (Grzybowski 15-16; Coe 84-150). Na przestrzeni kilku dekad Hiszpanie zdołali nie ty lko podbić ten olbrzy- mi obszar, ale i położyć fundamenty pod struktury administracji państwowej i kościelnej (Milhou 784-786, 781-792; Morales Valerio 1992d, 92-95; Alvear Acevedo 79-81). W 1535 r. powstało wicekrólestwo Nowej Hiszpanii z sie- dzibą w mieście Meksyk, które w następnych dekadach podlegało kolejnym zmianom administracyjnym (Velásquez García 270-271). Pierwsza archidie- cezja na tym obszarze została powołana do życia w 1547 r., co w praktyce oznaczało usamodzielnienie się istniejących w Ameryce Środkowej diecezji od metropolii w Sewilli. Funkcjonowały już bowiem na tym obszarze diecezje z siedzibą w Tlaxcala