Nynke Van Hichtum 27 Haar Schoonzoon Pieter Jelles Troelstra
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Noten Zie voor uitleg over noten het voorwoord, pagina 17. 7 Dit boek is voortgekomen. Holtrop, in de Friese Wouden werd het verbouwd en ‘Allereerst voele men het warme, liefdevolle in de loop van de negentiende eeuw kwamen hart kloppen’. daar tientallen fabrieken te staan. De N.V. 8 Zoals veel mensen uit. Romein, Op het Cichorei- en Peekoffiefabriek M.A. Bokma de breukvlak, 631 evv. De term ‘kleine geloven’ Boer, aan de rand van Leeuwarden, werd in ontleende Romein aan Jules Bois, die in Pe- 1854 verkocht. Onder de oude firmanaam tites religions de Paris (1894) een aantal van draaide de fabriek nog een eeuw heel voor- deze ‘kleine geloven’ beschreef. spoedig, maar na de Tweede Wereldoorlog 15 Het boek heeft door. Ik ontleen de term ging het mis met de cichoreibewerking. De aan Barbara Henkes, Parallelle levens. omzet daalde, fabrieken werden gesloten. 17 Uit een brief aan. Sj. Troelstra aan De fabriek van Bokma de Boer werd in 1961 W. Moll, 28 december 1924, LM Den Haag. door een Frans bedrijf overgenomen dat al na 22 Hier, Nijtsjerksterwei 9. In de geboorte- een jaar met de surrogaatfabricage stopte. akte van Westdongeradeel wordt haar derde Zes jaar later was het met de cichoreiverwer- voornaam zo, in het Fries, geschreven. Later king in Nederland gedaan. De peekoffie die wordt de naam vaak als Diederika gespeld. de firma Bokma de Boer jarenlang in kleurige Die spelling wordt in dit boek gevolgd. blikjes met een plaatje van de fabriek erop 22 Ook achter het huis. Kalma, Nynke en verkocht had met de aanbeveling: ‘Een paar Afke, 15. lepeltjes van onze prima “Peekoffie” aan een 24 Zelfs van die afgrijselijke, harige huis- kan koffie toe te voegen, om de koffie een spinnen. Het Kind, 9 februari 1935. aangenamer smaak en een heerlijk aroma te 24 Vlak voor het huis. N. van Hichtum, bezorgen’ en die ook nog een ‘groote bezuini- ‘Het ongeluk’. ging’ betekende, bestaat niet meer. 25 Albertus Minderts Bokma de Boer. Ge- 25 Hij werd dominee van Nes. Op haar nealogysk Jierboekje 393 (Leeuwarden 1970). doopakte is het Friese ‘Dieuke’ ingevuld; in 25 Een van de eerste cichoreifabrieken. het Nederlands is dat ‘Dieuwke’. In dit boek Cichorei is verwant aan witlof. In de fabriek zal de Nederlandse naam gebruikt worden. werden de lange plantenwortels gedroogd, 25 Er is wel eens gezegd. Met een verwij- gebrand en met fijne handmolens vermalen zing naar een opmerking van Goethe over tot koffiesurrogaat dat ook wel ‘peekoffie’ zijn ouders. Kalma, Nynke fan Hichtum, 15. genoemd werd. Met name rond Dokkum en 26 Dieuwke werd in 1827 geboren. Genea- 559 logysk Jierboekje (Leeuwarden 1974). 30 Dan dook er als ze. ‘Nynke van Hichtum 27 Haar schoonzoon Pieter Jelles Troelstra. vijf-en-zeventig jaar’, Leeuwarder Nieuwsblad, Troelstra, Gedenkschriften i, 246; ii, 291. 25 januari 1935. 27 Toen Sjoukje Maria Diderika. De ambte- 31 Tegen dien dag. Kinderkalender 1918, naar van de burgerlijke stand bij de geboorte- Nijgh & Van Ditmar. aangifte was gemeentesecretaris Jilles Klaa- 31 Kinderen moesten uitkijken. Gerrit de sesz, een oom van het nieuwe kindje. Hij was Jong uit Nes vertelde me in 1999 deze jeugd- van 1862 tot 1892 burgemeester van West- herinnering. dongeradeel, een groot voorstander van de 31 Ze werd door de mensen. Kalma, Nynke Friese taal en cultuur, en schreef gedichten fan Hichtum, 15. die voor een deel op muziek zijn gezet en 32 Jaren later herinnerde. T. de Jong aan opgenomen werden in het Frysk Lieteboek. ‘geachte Partijgenoote’, 5 juli 1931, Tresoar 27 Sjoukje heette naar. Sjoukje M.D. Klaa- Leeuwarden. sesz was getrouwd met de doopsgezinde 32 In ‘Een ouderwetsche dorpsschool’. dominee Adrianus Bartholomeus van Kuyk, N.van Hichtum, ‘Een ouderwetsche dorps- die in 1863 met zijn dochter van tien in Oos- school’, Op ’e Hichte, útjefte fan de Stifting ta ternijkerk, vlak bij Nes, kwam wonen. Stipe fan it FLMD, december 2000, 7-10. 27 Het kleintje, dat ‘Pop’ genoemd werd. 34 In het kindertijdschrift. N. van Hichtum, Clara de Jong-van Loon in een ongedateerd ‘Een kijkje in het Moddergat’, Ons Blaadje manuscript en in een brief aan D.J. Kammin- (1900) 290-304. ga, 9 november 1939, Tresoar Leeuwarden. 34 Ook dit verhaal berustte op werkelijk- 28 Ze waren ouder dan Sjoukje. Sj. Troelstra heid. Sj. Troelstra aan D. Rienks-Wallinga (in aan Nienke Bonga, 1 april 1935, Tresoar het Fries), 18 april 1938, Tresoar Leeuwarden. Leeuwarden. Rienks-Wallinga was redacteur van het Friese 28 Ook bij andere kinderen. Sjoukje be- weekblad Sljucht en Rjucht, waar Sjoukje in schreef die huizen op een blaadje van de de jaren dertig enkele verhalen publiceerde. scheurkalender Naar het licht. Van 1932 tot 35 Er werd veel te veel gedronken. Boelens, 1939 schreef ze voor deze weekkalender van Nes, 128 evv. De Arbeiderspers artikeltjes over moeder- 36 In een voordracht. R. Nieuwenhuys, schap, over de sdap, over de noodzaak voor De dominee en zijn worgengel, 64 evv. vrouwen om hun man bij het partijwerk te 39 Het was op veel gebieden. Deenik, Na ondersteunen. Ze schreef ook onder het kopje den storm, 34. ‘Moederbrieven’ opvoedkundige wenken en 39 Hij was in contact gekomen. Ontleend ze haalde daarbij regelmatig haar eigen le- aan ‘Oer Nynke fen Hichtum’, een tekst in twee vensgeschiedenis aan. Tresoar Leeuwarden. paarsblauwe schriftjes waarin de Dokkumer 29 Voor het ene raam troonde. ‘Slap’ of boekhandelaar, drukker en uitgever D.J. Kam- ‘slop’ pijpje was een zogenaamde Duitse pijp minga niet alleen schreef over de stad Dok- die uit verschillende onderdelen bestond, met kum en zijn geschiedenis, maar ook over een buigzaam middenstuk. Sjoukje Bokma de Boer en haar familie. Date- 29 Het dorp Negenhuizen. Sj. Troelstra aan ring ontbreekt, maar de tekst moet op grond Nienke Bonga, 1 april 1935: ‘Als je mijn boek van een aanwijzing in de tekst in of vlak na “Jelle van Sipke-Froukjes” gelezen hebt, zal je 1944 geschreven zijn. De schriftjes bevinden in dat dorpje Negenhuizen zeker het oude Nes zich in het Admiraliteitshûs in Dokkum. wel hebben herkend.’ Tresoar Leeuwarden. 39 Deze groep, die zichzelf. ‘Onze Krans’ 30 Alles ziet er grijs. N. van Hichtum, ‘Een werd in 1866 opgericht, kwam één keer per zondag-namiddag’, Ons Blaadje, 22 januari maand bijeen en bestond uit predikanten uit 1998. de omgeving van Dokkum. Vanaf 1868 ver- 560 hooger stelt dan partijbelang’. Multatuli was Sjoukje Bokma de Boer haar pseudoniem gevleid, maar hij liet duidelijk merken dat hij ontleende. Deze tweede Nynke was een Nes- niet van plan was om voor groepsbelangen op sumer vrouw die net als Nynke van Foudgum te komen. Al zou hij met algemene stemmen in de tuin meehielp en goed kon vertellen. zijn gekozen door het district Schiedam, hij 54 Sjoukje heeft later. Hij was Agent van zou nooit een wet ter bescherming van jene- Nationale Opvoeding (minister van Onder- verstokerijen goedkeuren, was zijn reactie. wijs) van 1798 tot 1805 tijdens de Bataafse Hij werd overigens niet gekozen: Multatuli Republiek en hij maakte de eerste nationale kreeg maar tien van de 1635 uitgebrachte Onderwijswet in Nederland. Hij werd in de stemmen. eerste helft van de negentiende eeuw immens 50 En dan waren er ook nog. Jensma, Het populair onder andere door zijn Bijbel voor de rode tasje, 175. jeugd (24 delen, 1811-1824), een bijbelse ge- 52 Hoe kwamen de mensen. Gegevens ont- schiedenis met veel illustraties, niet alleen leend aan Van der Kooi, Volksverhalen, 221- voor de jeugd maar voor het hele christelijke 278; Dekker, ‘150 jaar Nederlands volksver- huisgezin. haalonderzoek’, 1-28; Van der Kooi, ‘Het 54 Grootmoeder las het boek. Naar het licht- sprookje’, 238-251. kalender, 1932. 52 Soms mocht Sjoukje meeluisteren. 54 En elken keer. Helemaal autobiografisch N. van Hichtum, ‘Mevrouw van Hichtum kan deze schets niet zijn. Sjoukje heeft haar 75 jaar! Een korte autobiografie’, Het Kind, grootmoeders niet gekend en haar grootva- 9 februari 1935. ders evenmin: ze waren alle vier al jaren voor 53 Nelly mocht ze daarna ook lezen. Charles haar geboorte gestorven. Het ging dus om Dickens, The old curiosityshop (1840-1841) een verhaal dat in de familie circuleerde of er werd ook wel Nelly genoemd naar de hoofd- heeft een andere lezende oude vrouw model persoon Nell Trent, een jong weesmeisje, aan gestaan. de grond geraakt door de goklust van haar 55 Sjoukje bezat zelf. Het Kind, 9 februari goedhartige, maar instabiele grootvader. Ze 1935. sterft als ze, op de vlucht voor geldeisers, ein- 55 In het voorwoord daarvan. Later noemde delijk een rustige schuilplek op het platteland ze in De Amsterdammer, 16 november 1902, heeft gevonden. Robinson Crusoë het ‘mooiste boek dat er voor 53 De Lapekoer was een bundel. In 1870 de jeugd ooit geschreven is’. Welke bewerking verscheen een Nederlandse vertaling van ze van Defoes boek uit 1719 als kind heeft ge- J.J.A. Goeverneur onder de titel De Lappekorf lezen, is niet na te gaan. Er bestonden in van Gabe Snijer. De Lapekoer was een bundel Sjoukjes jeugd al enkele tientallen uitgaven volksverhalen en gedichten die de dominee- in het Nederlands, variërend van verkorte en schrijver Joost Hiddes Halbertsma in 1822 aangepaste bewerkingen voor kinderen en uitgaf. In 1871 verscheen de eerste druk van prentenboeken tot de bekende bewerking van de Friese ‘verhalenbijbel’ Rimen en Teltsjes Joachim Campe (die in het Nederlands ver- van de Bruorren (in latere spelling ‘broerren’) taald in de negentiende eeuw heel populair is Halbertsma, die in de eeuw daarna nog ver- geworden) waarin tussen de tekst vragen van schillende keren werd aangevuld en uitge- kinderen met de opvoedende antwoorden van breid. De elfde druk dateert van 1994. de vertellende vader werden opgenomen. Bij 53 François HaverSchmidt.