AMSTERDAM PROJECTEN OP LOCATIE: BOS EN LOMMER Verhaallijn En Mogelijkheden Scenes Wandeling Drie Vertellers/Acteurs En Een
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
AMSTERDAM PROJECTEN OP LOCATIE: BOS EN LOMMER Verhaallijn en mogelijkheden scenes wandeling Drie vertellers/acteurs en een rijdende kist met object, beeld, audiovisuele apparatuur. INHOUDBESCHRIJVING A. LOCATIE: OOSTELIJKE INGANG WINKELCENTRUM GULDEN WINCKELPLANTSOEN (OP DE TRAPPEN) scene: Bij de trappen naar de markt aan de oostzijde: Een achtergrondprojectie toont een grote afbeelding van kermis op het Bos en Lommerplein (1958) - nu de locatie van het Gulden Winckelplantsoen - op de donkere muur bij de entree van het winkelcentrum. Twee acteurs dansen op kermismuziek uit de vijftiger jaren. Object uit jaren vijftig in de hand. Marktgeluiden van vijftig jaar geleden. De verteller heet welkom. Korte uitleg over wat er gaat gebeuren. Een wandeling van ongeveer uur en een kwartier. inhoud: Er volgt een korte verhaal over de geschiedenis van de buurt. Projectie van beelden van de vroegste geschiedenis van de buurt ‘soms wordt verteld over iets dat je net kunt zien en soms over iets dat je (net) niet meer kunt zien’. De geschiedenis ligt gedeeltelijk 4 meter onder de stenen. Dat toenmalige heden/nu, geschiedenis die plaatsvond voordat hier een dikke laag zand werd opgespoten. Over het heden: De Bos en Lommermarkt heeft 120 kramen en is algemeen bekend als de goedkoopste kleding- en textielmarkt in Amsterdam. Ook refereren aan de geschiedenis van de nieuwe flats, kantoren en de geconstateerde gebreken (met enige dramatiek). De verteller/performer is een negende generatie Amsterdammer; een nazaat van een migrant uit de 17de eeuw. Zijn voorvader was een Portugese timmerman op een VOC-schip. (U ziet hem later terug in ‘café Zeezicht’). In box-op-wielen: beelden: prent, projectie-beeld B. LOCATIE: BIJ DE LAGE BEJAARDENWONINGEN HOEK LEEUWENDALERSWEG - GULDEN WINCKELSTRAAT. scene: Tijdloos en universeel personage (de 1000-jarig vrouw) - momenteel woonachtig in het verzorgingshuisje op de hoek Leeuwendalersweg-Gulden Winckelstaraat - . Zij is een van de voornaamste karakters (de vrouw van Bos en Lommer: ‘zij die weet van vroeger’: ‘In de Bos en Lommer-buurt is en wordt altijd veel gedaan voor de ouderen. Ik woon nergens liever dan hier’. Uiteraard kent ze de tijd van voor Amsterdam het gebied in 1921 in beslag nam. ‘Daar woon ik. In mijn meisjestijd kon je - als je door de huidige Gulden Winckelstraat keek - nog ver over de weilanden kijken. Dan zag je daar een dorpje liggen’. inhoud: Over Sloterdijk. Tonen van prent van Sloterdijk. Sloterdijk in 1904: honderd jaar geleden was het zo (1904 foto: polder) ‘En 400 jaar geleden zag het er zo uit.’ In box-op-wielen: beelden: prent, projectie beeld, foto polder extra: Indien mogelijk op dvd: info over de huisjes voor de architectuur van ‘de nieuwe zakelijkheid en jaartal bouw (1946). zie: amsterdambosenlommer1.jpg WELKOM IN BOS EN LOMMER Enige info over de buurt. Wordt verkort. inhoud: Goedkoopste markt, minste drugs, verreweg het groenste, meeste werkeloosheid, driekwart van de woonruimte is kleiner dan 60m2, meeste onvrede, de jongste bevolking, in geheel Amsterdam leeft 17% van de bewoners op armoedegrens. In de Kolenkitbuurt is dat 33% . 49% van de leerlingen heeft een zgn. onderwijsachterstand, landelijk is dat 13% (statistieken 2006) Terug in de tijd. Grondgebied al zo’n duizend jaar in gebruik. Het is 150 jaar ouder dan Amsterdam. Grenzend aan het vroegere dorpje Stoterdijk. objecten: replica archeologische vondst van rond 1100: klosje voor weefgetouw beelden: vroege prent Sloterdijk inhoud: Eerste grote kaart met duiding locatie. Deze kaart komt nog vijf maal terug: klapt groot uit de box. Op de kaart zie je de wijk groeien. Op de laatste kaart worden een aantal bijzondere locaties in de buurt verder gevisualiseerd (keuze maken voor de meest verhalende stadskaarten). Vroegste kaart van gebied. Snelle opeenvolging van beelden. SNELLE GESCHIEDENIS: 5de eeuw voor Chr. : Vroegste historie. Overstroming vanuit het noordelijke waterland; het ontstaan van de Slochter (‘de grote lus’) en het Slotermeer. 11de eeuw na Chr. : Moeras, veen, vanuit het Slotermeer/de Sloterplas liep een riviertje, een stroompje naar het IJ en daar ontstond het dorp Sloterdijk. De Slochter stroomde langs de zeedijk die van Amsterdam richting Haarlem liep. De Slochter is eeuwenoud, en nu met enige fantasie nog terug te zien in een watertje naast de metrolijn. Pas in 1966 verdween ‘de Slochter’ officieel. 12de eeuw: In 1120, toen Amsterdam nog een veenmoeras was waar een riviertje doorheen stroomde, woonden in het dorpje Sloterdijk vissers, veeboeren en handwerklieden. Er loopt een weggetje en een riviertje van Sloterdijk naar het Slotermeer, nu de Sloterplas. Het land is kleddernat: een groot veenmoeras. beeld: kaart/illustratie 13de eeuw: In deze eeuw maar mogelijk eerder kwamen er ongeveer 1000 mensen langs de rivier de Ame-stelle te wonen. Er wordt een dam in de rivier aangelegd. Het dorp Amstelleredam ontstaat (mogelijk rond 1220). Er is enige handel met de dorpen in de omgeving: Sloten en Sloterdijk. object : replica handelswaar, replica Middeleeuwse schoen. 14de eeuw: Daar liep een aarden weg, een weg van Amsterdam naar Haarlem, de weg liep langs Sloterdijk. In het natte land, op verhogingen, worden boerderijen gebouwd. 15de eeuw: In Sloterdijk woonden inmiddels ook werklieden/arbeiders en winkeliers. In 1450 werd een katholieke kerk gebouwd. Deze brandde af en werd herbouwd in 1664. Deze kerk staat er nu nog. extra: Op dvd: De begraafplaats van 400 jaar oud. Lees de spreuk op een van de graven: 'Het is hier beter dan in het verleden, geen buren boven, noch beneden'. Boven de voordeur van de Petruskerk (gewijd aan Sint Pieter) is een gedenksteen ‘ChrIstIano VigILandVM’ ingemetseld. Dat betekent ‘Een Christen moet waakzaam zijn’. Tussen de tekst staat in Romeinse cijfers: 1664 (CVLVM). http://www.oudsloterdijk.nl/ 16de eeuw: Er liep een weggetje (het Slatuinenpad) door het veenmoeras naar het dorp Sloterdijk. Dat weggetje is nu de Admiraal de Ruyterweg. Op het bevroren Slotermeer/nu ongeveer Sloterplas staat een jager met zijn hond op het ijs. Een nazaat van die hond kom je later nog tegen. beeld: tekening met zicht op Sloterdijk; door en vanuit de Gulden Winckelstraat gezien. 17de eeuw: Van Sloterdijk naar het Slotermeer liep de Wagenweg. Die heet nu de Wiltzanghlaan- Akbarstraat. De Wagenweg werd In1644 aangelegd en werd later de Sloterdijkermeerweg genoemd. beeld: kaart met daarop aangegeven waar deze historische weg liep. Het Slotermeer werd drooggemalen. De polder werd in stukken land verdeeld en verhuurd aan veeteeltboeren. Later meer landbouw en dan vooral groenteteelt. De Haarlemmertrekvaart werd gegraven met daarnaast de (lemen) Haarlemmerweg in 1632. beeld: afbeelding van rokende en drinkende mannen in trekschuit (zie schilderij). Zie: amsterdambosenlommer3.jpg C. LOCATIE: BIJ DE LEILINDEN (GULDEN WINCKEL PLANTSOEN) scene: Lopend over het middenstuk van het Gulden Winckelplantsoen verplaatsen de acteurs zich naar het rioolhuisje. Stop bij de Leilinden. Tekst vanuit het perspectief van de boom. (Zie ook act Vondelpark, de moerascypres). Publiek krijgt honing en proeft. Publiek krijgt honing en proeft. Lindebloesem-honing brandt nog ca. 20 min. op de tong. inhoud: De Zwarte Leilinde, de Tilia Vulgaris. Het ‘afknotten’ van bomen is een gewoonte uit de zeventiende eeuw. De linden werden gekweekt bij de boerderijen, - dus in deze contreien bij hofsteden als ‘Bos en Lommer’. De leilinden nemen weinig ruimte in, maar geven wel veel schaduw, bij de mooie kamer en bij de kelder waar het koel moest zijn. Om een lei-linde ‘op te leiden’, zoals het genoemd wordt als de boom geen ronde vorm heeft maar leeft met afgeplatte, horizontale takken, zijn kwekers drie jaar bezig. Hun werk begint als de boom half volwassen is (vier jaar oud). Ze snoeien takken en zetten nieuwe scheuten aan een raamwerk vast. Ze snoeien het volgende jaar en nog twee jaar daarna. Een lei-linde kost 600 euro. objecten: Model van een volgroeide linde. extra: Op dvd: over taal ‘leiden en lijden’, eigen leven leiden, naar de goede weg leiden, lijden. En meer over verschil tussen leiden en lijden. Rijmpje: ‘Langs de Lange Lindelaan’. Bij de Haarlemmerweg staan de grootste bomen van het stadsdeel: Platanen van 40 jaar oud. DE HOFSTEDE ‘BOS EN LOMMER’. 17de eeuw: scene: Op het grondgebied kwamen hofsteden. Bos en Lommer: een boerenhuis, een koeienstal, een paardenstal en een hooischuur. De eerste hofstede ‘Bos en Lommer’ was in het bezit van de familie van Heijningen. De familie had een steiger aan de Slochter. Ook siertuinen, moestuinen en een kolfbaan. De hofstede stond precies op het kruispunt Wiltzanghlaan-Akbarstraat. beeld: Op een van de gravures van Abraham Rademakers (eind 17de eeuw): op kaart laten zien waar hofstede ‘Bos en Lommer’ precies stond. Model van een hofstede 17de eeuw (via Zuiderzeemuseum). Ets van Rembrandt van grondgebied ‘Bos en Lommer’. Uitleg naam ‘Bos en Lommer’. Bos en de schaduw van een boom/Bos en de bladeren van een boom. extra: Op dvd. Verwijzing naar de totempalen aan de Wiltzanghlaan-Akbarstraat. Aandacht voor de vroegste historie : precies hier stond de hofstede, aandacht voor de bijzondere binnentuinen. D. LOCATIE: BIJ RIOOLHUISJE (GULDEN WINCKELPLANTSOEN.) scene In de 17de eeuw was dit de riolering (illustratie). Tot in begin 20ste eeuw ging afval in de sloot en in de gracht. Dat stonk vreselijk. De stank was berucht in heel Nederland. Rond 1920 werd het zgn. huishoudelijk afvalwater opgeslagen in enorme containers onder de grond. De containers werden iedere avond na zonsondergang leeggezogen in de ‘rioolwagens’ . in de volksmond ‘boldootwagens’ genoemd. Publiek krijgt beetje Boldoot (eau de cologne) op de hand. Vanaf de dertiger jaren werd het afvalwater naar het IJsselmeer gepompt. In dit rioolpomphuisje wordt het afvalwater naar een andere en grotere pomp voort-gepompt. Dit afvalwater gaat verder naar een zuiveringsinstallatie bij de Sloterplas. Daar wordt het water schoongemaakt. Veertig jaar geleden veroorzaakte de afvoer van water met wasmiddel grote problemen. Er ontstond enorme schuimvorming. In dit rioolhuisje wordt het afvalwater 12 meter per seconde naar dikke buizen van 1,5 meter doorsnee gepompt.