Stadsontwikkeling Masterplan Kop van Feijenoord Fase II Kop van Zuid Colofon Dit masterplan Kop van Feijenoord is opgesteld door Stadsontwikkeling in opdracht van de gemeente Rotter- dam en de ontwikkelcombinatie Port Feijenoord. Ambtelijk opdrachtgever: Mark Sutherland, Frans de Jong Stadsontwikkeling: Merel Richter, Bram van Norden, Maurice Boumans, Albert van Eer, Ines Cengic, Martine Broekhuijzen, Victor Velthuijs, Tim Langelaan 2 Masterplan Kop van Feijenoord Inhoudsopgave Voorwoord 5 5 Planverantwoording 51 5.1 milieuaspecten 51 5.2 energie en duurzaamheid 57 1 Inleiding 7 5.3 parkeren 58 5.4 spoortunneloverbouwing 58 5.5 waterveiligheid 60 2 Achtergrond van de wijk (context) 9 2.1 (cultuur)historie 9 6 Maatschappelijke haalbaarheid & 63 2.2 de huidige situatie 13 2.3 Kop van Feijenoord in beeld 15 communicatie 6.1 themabijeenkomsten 63 6.2 panels 63 3 Beleidskaders 19 6.3 1op1 gesprekken 66 6.4 algemene communicatie 67 3.1 stedelijk beleid 19 6.5 van concept naar definitief Masterplan 67 3.2 deelgemeentelijk beleid 23 3.3 visie Kop van Feijenoord 26 7 Financiële haalbaarheid & uitvoering 69 7.1 financiële haalbaarheid 69 7.2 uitvoering 69 4 Planbeschrijving 29 4.1 uitgangspunten 29 4.2 hoofdopzet (masterplankaart) 31 4.3 openbare ruimte 37 4.4 programma 41 4.5 deelgebieden 43 4.6 proefverkaveling 46 4.7 referenties 48 Masterplan Kop van Feijenoord 3 4 Masterplan Kop van Feijenoord Voorwoord Met genoegen bied ik u hierbij het masterplan Kop van len van attractieve woonmilieus in de bestaande stad een Feijenoord aan. De gemeente Rotterdam, deelgemeente van de hoofddoelstellingen. Feijenoord, verschillende ontwikkelende partijen, wijk- bewoners en andere betrokkenen werkten gezamenlijk De opgaven om Rotterdam-Zuid te verbeteren, zijn aan de plannen voor dit gebied. Het masterplan dat voor omvangrijk en complex. Ze vragen om een gerichte en u ligt, toont een plan voor de integrale vernieuwing van intensieve bundeling van krachten en jarenlange toewij- de wijk. Doel van die vernieuwing is het verbeteren van ding van betrokken partijen. Gerichte betrokkenheid en de woon- en leefkwaliteit voor de huidige en toekomstige inzet van velen op lokaal, regionaal en nationaal niveau bewoners. is nodig om het tij te keren. Er is een krachtige bestuur- lijke coalitie nodig is tussen Rijk, gemeente en een aantal Rotterdam-Zuid biedt kansen. Een van de kansen is het lokale partners. Een coalitie die met visie en lef aan de creëren van aantrekkelijke woonmilieus als onderdeel slag gaat. Gezamenlijke inzet, doorzettingsmacht, man- van de versterking van de regionale woningmarkt. Voor daat en gezag zijn daarbij de sleutelwoorden. De inte- een aantrekkelijk woonmilieu zijn allerlei zaken van grale gebiedsontwikkeling Kop van Feijenoord kan hierop belang. Niet alleen goed onderhouden woningen van rekenen. Met het Nationaal Programma Kwaliteitssprong verschillende typen en prijzen, maar ook een aantrekke- Zuid, Zuid Werkt!, opgesteld op advies van de commissie lijke woonomgeving, goede voorzieningen en een goede Deetman en Mans, is de eerste belangrijke stap hiervoor bereikbaarheid. Daarnaast is een hoogwaardig niveau gezet. Op dit moment wordt er samen met bewoners van schoon, heel en veilig een voorwaarde voor een gewerkt aan een aanvalsplan om die kwaliteitssprong aantrekkelijk vestigingsklimaat. samen te maken. De fysieke opgaven (zoals nieuwbouw van woningen en Feijenoord heeft van oudsher het imago van aanpakken de aanpak van de buitenruimte) staan in het teken van en werken. Het zit in het DNA van de wijk. Dit is precies de sociale en economische versterking van Rotterdam- wat er de komende tijd gaat gebeuren om tot een goed Zuid. Dit deel van de stad heeft namelijk te maken met resultaat te komen. Samen gaan wij ervoor. problemen op sociaal en economisch gebied. Met dit in het achterhoofd werd het masterplan ten opzichte van de visie meer concreet gemaakt. Hamit Karakus, Wethouder Wonen, Ruimtelijke De verbeteringen in de wijk Feijenoord gaan uit van de Ordening, Vastgoed en Stedelijke kracht van de wijk. Die kracht zit ‘m in de markante lig- Economie, projectwethouder Zuid. ging aan de Nieuwe Maas, de relatief jonge bevolking en de betrokken bewoners en ondernemers. De fysieke ontwikkelingen (zoals de herinrichting van het Nassau- havenpark) verbeteren de wijk en brengen deze in een stroomversnelling. Hiermee werkt Rotterdam aan een van de ambities uit de Stadsvisie 2030: het creëren van een aantrekkelijke woonstad. Daarbinnen is het ontwikke- Masterplan Kop van Feijenoord 5 6 Masterplan Kop van Feijenoord Hoofdstuk 1 Inleiding Op 7 juli 2009 stelde het college van B en W de visie uit te voeren, zijn er op dit moment gewoonweg niet. Toch Kop van Feijenoord vast. Tegelijkertijd gaf het college de is het belangrijk om het masterplan nu voor de integrale opdracht een masterplan op te stellen op basis van de gebiedsontwikkeling vast te stellen. Het masterplan is ambities en maatregelen die genoemd zijn in de visie. een blauwdruk van de gebiedsontwikkeling. Als er geld Voor u ligt het resultaat: het conceptmasterplan Kop van is, worden onderdelen uit het plan opgepakt. De gemeen- Feijenoord. te betrekt in dat geval de bewoners en andere belang- hebbenden opnieuw bij de plannen. Alle toekomstige De economische crisis heeft ervoor gezorgd dat het mas- ontwikkelingen worden op deze manier in de context van terplanproces langer duurt dan oorspronkelijk gedacht. het gebied geplaatst. Op deze manier blijven de ambities Door de crisis wijkt het masterplan op enkele punten af en maatregelen voor dit gebied staan. Zo weet iedereen van de plannen in de visie. De opgave van de gebieds- waar hij of zij de komende jaren aan toe is. ontwikkeling blijft echter dezelfde: enerzijds het woon- en leefklimaat voor de huidige bewoners verbeteren, waar- door de wijk ook voor nieuwkomers aantrekkelijk wordt. En anderzijds de wijk beter verbinden met de binnenstad en de omringende wijken. Uit de analyse in de visiefase bleek dat de kwaliteit van de volgende onderdelen moet worden verbeterd om dit doel te bereiken: • De voorzieningen (commercieel en maatschappelijk) • De buitenruimte • De woningen om een wooncarrière binnen de wijk Feijenoord mogelijk te maken en om aan te sluiten bij de huidige woonwensen De inhoud van het masterplan is op hoofdlijnen gelijk aan de inhoud van de vastgestelde visie. De volgende punten wijken in het masterplan af van de visie of zijn verder uitgewerkt: • De plannen voor het Jan Eleveld en de Persoons- dam • Het woningbouwprogramma • Het maatschappelijk programma (onderwijs, sport en welzijn) • Planning, uitvoering en financiële strategie Het belangrijkste verschil met de visie is dat niet alles in één keer opgepakt en aangepakt kan worden. De mid- delen en de marktomstandigheden om in één keer alles Masterplan Kop van Feijenoord 7 Ontwikkeling van Rotterdam-Zuid, getekent door E. Hesmert, 1904 1874-1881 1899-1904 1919-1920 uitbreidingsplan RVH, 1874 (bron: GAR) 8 Masterplan Kop van Feijenoord Hoofdstuk 2 Achtergrond van de wijk (context) Voordat er keuzes gemaakt kunnen worden over vruchtbare bodem is het een ideale plaats voor de de toekomstige ontwikkeling van het gebied, is de vestiging van een pesthuis, een traankokerij, een galg en achtergrond van de wijk – het DNA – in kaart gebracht. een stadskwekerij. In 1825 vestigt G.M. Roentgen bij het Wanneer is de wijk Feijenoord ontstaan? Hoe is dat pesthuis aan de westzijde van het eiland de fabriek van gegaan? En wat speelt er op dit moment in de wijk? De de Nederlandsche Stoomvaart Maatschappij. Dit zet de antwoorden op deze vragen staan in dit hoofdstuk. ontwikkeling van Feijenoord in gang. 2.1 (Cultuur)historie 19e eeuw: havenstad Met Feijenoord komt ook Rotterdam-Zuid aan het begin Tot de 19e eeuw: polderlandschap van de negentiende eeuw tot ontwikkeling. De fabriek Tot ver in de achttiende eeuw beperkt de stedelijke van de Nederlandsche Stoomvaart Maatschappij groeit ontwikkeling van Rotterdam zich tot de rechter in rap tempo uit tot een stoomscheepvaartbedrijf en Maasoever. Op de andere oever ligt het eiland scheepstimmerwerf. Met ruim duizend werknemers in IJsselmonde, dat op dat moment nog niet bij de stad 1840 is het een van de grootste bedrijven in Nederland hoort. Dit kleinschalige agrarische polderlandschap was in die tijd. De gemeente Rotterdam voegt Feijenoord bij sinds de middeleeuwen door bedijking, overstromingen de stad en maakt plannen om de toekomstige industriële en herbedijking gevormd. Na de drooglegging van een groei op te vangen. polder slibt op IJsselmonde buitendijks nieuwe grond aan, die na verloop van tijd omsloten wordt door een Stadsbouwmeester W.N. Rose maakt in de periode 1843- nieuwe dijk. Door aanwassing ontstaat een onregelmatig 1864 diverse schetsontwerpen. Deze gaan nog uit van patroon van komvormige polders van wisselende de traditionele eenheid tussen handelskade (zeilvaart), groottes. pakhuis (stapelmarkt) en woonhuis (koopmanstad). De keuze voor de route door Feijenoord en de binnenstad Het eiland Feijenoord is een zandplaat aan de voor het Zuiderspoortracé naar Antwerpen in combinatie binnenbocht van de Maas. Het Zwanengat – een met een brugverbinding over de Nieuwe Maas, zet echter kreek met een sterke stroming op de plek van de een dikke streep door alle planvorming. Het concept van huidige (ingekorte) Spoorweghaven – scheidt het de koopmanstad en stapelmarkt blijkt achterhaald. De eiland van IJsselmonde. Feijenoord groeit in omvang combinatie van spoor- en havenfaciliteiten kunnen op door aanwassing langs twee strekdammen. Tijdens Feijenoord leiden tot de ontwikkeling van speciale havens de zeventiende en achttiende eeuw wordt Feijenoord voor de transitohandel. stukje bij beetje bedijkt. Van de voormalige ringdijk is nu alleen een klein stukje Feijenoorddijk over. Havens en spoorwegen in één concept In het polderlandschap op Zuid is de bebouwing Het Rotterdamse gemeentebestuur stelt op 11 december geconcentreerd in kernen, langs de toegangswegen en 1868 een uitbreidingsplan voor Feijenoord vast. De de dijken. directeur van de Dienst Plaatselijke Werken Ch. B. van der Tak en de ingenieur van de Staats Spoorwegen N. Het eiland Feijenoord blijft echter eeuwenlang vrijwel Th. Michaëlis ontwierpen het plan.