Shakespeare'in Romanslarinda Doğaüstü
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ SAHNE SANATLARI ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ SHAKESPEARE’İN ROMANSLARINDA DOĞAÜSTÜ OLAY - GÜÇLERİN OYUN YAPISINDAKİ YERİ A.Bülent ÖZBİRGÜL Danışman Yard. Doç. Dr. Uğur AKINCI İZMİR 2006 EK A Yemin Metni Yüksek Lisans Tezi / Doktora / Tezsiz Yüksek Lisans Projesi olarak sunduğum Shakespeare’in Romanslarında Doğaüstü Olay ve Güçlerin Oyun Yapısındaki Yeri adlı çalışmanın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin bibliyografyada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. …/…/… A.Bülent ÖZBİRGÜL TUTANAK Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü’nün ../../.. tarih ve Sayılı Toplantısında oluşturulan Jüri, Lisansüstü Öğretim Yönetmeliği’nin…. Maddesine Göre….Anasanat/Anabilim Dalı Yüksek Lisans / Doktora / Sanatta Yeterlik Öğrencisi…………………..’in……………………………………………………… Konulu tezi/projesi incelenmiş ve aday …/…/… tarihinde, saat…..’da jüri Önünde tez savunmasına alınmıştır. Adayın kişisel çalışmaya dayanan tezini/projesini savunmasından sonra ….dakikalık süre içinde gerek tez konusu, gerekse tezin dayanağı olan Anabilim Dallarından jüri üyelerince sorulan sorulara verdiği cevaplar değerlendirilerek Tezin/projenin………….olduğuna oy……….ile karar verildi. BAŞKAN ÜYE ÜYE YÜKSEKÖĞRETİM KURULU DÖKÜMANTASYON MERKEZİ TEZ/PROJE VERİ FORMU Tez/proje no: Konu Kodu: Üniv. Kodu: Not:Bu bölüm merkezimiz tarafından doldurulacaktır ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Tez/Proje Yazarının Soyadı: Özbirgül Adı: A.Bülent Tezin/Projenin Türkçe Adı: Shakespeare’in Romanslarında Doğaüstü Olay ve Güçlerin Oyun Yapısındaki Yeri. Tezin/Projenin Yabancı Dildeki Adı:The Role of Supernatural Forces or Events in The Play Structure of Shakespeare’s Romances. Tezin/Projenin Yapıldığı Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi Enstitü:Güzel Sanatlar Yıl:2006 Tezin/Projenin Türü: Yüksek Lisans: Dili:Türkçe Doktora: Sayfa Sayısı:143 Tıpta Uzmanlık: Referans Sayısı:39 Sanatta Yeterlilik: Tez/Proje Danışmanlarının Ünvanı: Yrd.Doç.Dr Adı: Uğur Soyadı: AKINCI Türkçe Anahtar Kelimeler İngilizce Anahtar Kelimeler 1-Romans 1- Romance 2-Mitolojik 2-Mythological 3-Doğaüstü 3- Supernatural 4-Pagan Tanrılar 4- Pagan Gods 5- Antik Yunan 5- Ancient Greek Tarih: İmza: Tezimin Erişim Sayayfasında Yayınlanmasını İstiyorum Evet: Hayır : ÖZET William Shakespeare’in romans olarak adlandırılan son dört oyunu Fırtına, Pericles, Kış Masalı ve Cymbeline Rönesans döneminin bir özelliği olan antik kültüre hayranlığın ve o kültüre bir dönüşün tüm izlerini içinde barındırmaktadır. Shakespeare, Antik Yunan döneminden beri süre gelen romans geleneğini tekrar ele alarak onun içine mitolojinin pagan tanrılarını, efsanevi kişileri ve söylenceleri katarak daha da zengin hale getirmiştir. Shakespeare’in romanslarına baktığımızda konu açısından birbirleri ile benzerdir. Oyunun baş karakterleri soylu kişilerdir ve bir şekilde birbirlerinden ayrı düşerler. Ayrılan kişiler sevgili, karı-koca, ya da ebeveynlerdir. Bu ayrı düşmeler genellikle anlam veremedikleri doğaüstü güçlerin katkısı sonucunda gerçekleşir. Karakterler bu ayrı düşüşün sonucunda bir çok macera yaşayarak tekrar eski düzenlerine kavuşurlar. Oyundaki karakterler daima iyi kısmı teşkil ederler ve oyunda namus, erdem ve ahlak’ın birer simgesi halindedirler. Kötü kişiler ise mutlaka cezalandırılırlar. Shakespeare’in dört romansına baktığımızda bazı ortak noktaları görürüz. Oyundaki eylem soylu karakterlerin arasındaki çatışmadan doğar Oyunlarda zaman öğesi geçmiş ile konuyu birbirine bağlar. Oyunlarda romansın büyülü atmosferi ağırlıklıdır. Oyunlarda şans ve kader öğesi önemli bir yer tutar. Oyunlarda doğaüstü olaylar ve tanrı-tanrıça ve mitolojik diğer öğeler barındırır. ABSTRACT Shakespeare’s four final plays, The Tempest, Pericles, The Winter’s Tale and Cymbeline are classified as Romances, and they bear a common emotion of Renaissance: deep admiration to and longing fort he ancient culture. Shakespeare enriched the Romance tradition, which had been surviving since the Ancient Grek period, by adding mythological pagan gods, some legendary characters and myths. There are some common features in Shakespeare’s Romances. They resemble to each other in plot structure. The main characters are noble-whether they are lovers, husband and wife,or parents- they are representative of “good” moral, honor, and virtue, but, in on way or the other, they become separated. The seperations generally result from some supernatural elements which the protagonists do not exactly understand. After various adventures, the main characters reunite at and, they restore their situation, and the “bad” ones are always punished. The action in the plays arises from the conflicts between the noble characters. The timespan is large and contains the past events also. The atmosphere is magical and ornamented with supernatural and mythic events, and the elements of human destiny and fortune are abundant İÇİNDEKİLER SHAKESPEARE’İN ROMANSLARINDA DOĞAÜSTÜ OLAY VE GÜÇLERİN OYUN YAPISINDAKİ YERİ YEMİN METNİ TUTANAK Y.Ö.K. DÖKÜNANTASYON MERKEZİ TEZ VERİ FORMU ÖZET ABSTRACT İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM ELİZABETH DÖNEMİ YAZARLARINDA DOĞAÜSTÜ MOTİFLERİN KULLANIMI 1.1.SHAKESPEARE ÖNCESİ YAZARLARDA DOĞAÜSTÜ MOTİFLER ………………..1 1.2. SHAKESPEARE’İN OYUNLARINDA DOĞAÜSTÜ MOTİFLER…………………....16 İKİNCİ BÖLÜM SHAKESPEARE’İN PERİCLES-CYMBELİNE- KIŞ MASALI VE FIRTINA ADLI ROMANSLARINDA DOĞAÜSTÜ OLAY-GÜÇLERİN KULLANIMI 2.1.1. PERİCLES OYUNUNDA MİTOLOJİK KİŞİLİKLER……………………………….36 2.1.2. CYMBELİNE OYUNUNDA MİTOLOJİK KİŞİLİKLER……………………………49 2.1.3. KIŞ MASALI OYUNUNDA MİTOLOJİK KİŞİLİKLER…………………………....61 2.1.4. FIRTINA OYUNUNDA MİTOLOJİK KİŞİLİKLER………………………………...69 2.2. SHAKESPEARE’İN ROMANSLARINDA ATMOSFERİ OLUŞTURAN ÖGELER…………………………………………………………………………………..….84 2.2.1. PAGAN TANRI-TANRIÇALAR……………………………………………………..85 2.2.2. BÜYÜ………………………………………………………………………………….86 2.2.3. ZAMAN……………………………………………………………………………..…87 2.2.4. FIRTINA………………………………………………………………………….…....88 2.2.5. AYRI DÜŞME-MACERA………………………………………………………….…88 2.2.6. DÜŞ……………………………………………………………………………………89 SONUÇ KAYNAKÇA ÖNSÖZ Shakespeare’in yazmış olduğu oyunlar bu güne kadar farklı bakış açıları ile incelenmiş ve bu incelemeler onun yapıtlarının evrenselliğinin bu gün bile hala geçerliliğini koruduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışmamda Shakespeare’in romanslarındaki doğaüstü güç ve olayları, malzeme olarak oyun içinde nasıl yararlanıp kullandığını inceledim. Romans geleneğine baktığımızda Antik Yunan dönemine kadar uzanan bir yolculuğun içinde buluyoruz kendimizi. Romansların içinde doğaüstü güçleri ve olayları, fantastik ülkelere yapılan yolculukları, bu yolculuklardaki olağan dışı olayları iç içe görüyoruz. Shakespeare, döneminin getirdiği Antik Çağa duyulan hayranlık ile yazarlık yaşamının son dört oyununu bu tür üzerinde bitiriyor. Romansın yapısına uygun olarak Antik Çağın pagan tanrı-tanrıça, peri ve efsanevi kişilikleri oyununun içinde hayat veriyor. Bunu yaparken tanrı-tanrıçaların mitolojideki özellikleri olan iyi yanlarını alıp oyunların mutlu sonla bitmesini sağlıyor. Çalışmamın giriş bölümünde romans geleneğinin nereden çıktığını ve kaynaklarının nereye dayandığına dair bilgileri sundum. Türkçe kaynaklarda bu konu hakkında yüzeysel bilgiler olduğu için bu bölümdeki bilgilere internet üzerinden ulaşarak bölümü oluştururken yerli kaynaklarda da bu konu hakkında yazılanlardan yararlandık. Birinci bölümde ise Elizabeth Dönemi yazarlarında, Shakespeare öncesinde doğaüstü motiflerin nasıl yer aldığına baktıktan sonra, Shakespeare’in diğer oyunlarında bu motiflerin kullanım şeklini inceledik. İkinci bölümde tezin odak noktası olan dört romansta, doğaüstü güç olarak oyunlarda yer alan mitolojik tanrıların oyun yapısındaki işlevini inceledik. Bölümün sonunda ise romanların ortak noktaları olan ve atmosferi oluşturan ögelere ele aldık. Çalışmam sırasında özellikle İngilizce çevirilerde benden yardımını esirgemeyen Yrd. Doç.Dr Nil Ünlü AYCIL ve Dr. M.Ali AYCIL’a teşekkür ederim. Ayrıca çalışmamın oluşmasında ve yönlendirmeleriyle sonuca ulaşmamda büyük katkı sağlayan danışmanım Yrd. Doç.Dr. Uğur AKINCI’ya emeklerinden dolayı sonsuz teşekkür ederim. GİRİŞ Shakespeare’in geç dönem komedyaları diye adlandırılan Pericles, Cymbeline, Kış Masalı ve Fırtına oyunları Romance adıyla anılmaktadır. Aynı zamanda Veronalı İki centilmen oyunu da Shakespearyen romans olarak da değerlendirilir. Yaklaşık 1607 ile 1613 yılları arasında yazılmış olan bu romance’lar, Shakespeare’in oyun yazarlığının son dönemini teşkil eder. Romance’larında trajedinin öğeleri, komedinin geleneksel mutlu sonu ile çözümlenir. Tüm Romance’lar bir dizi temayı en yüksek ya da en aşağı derecede paylaşırlar. Aile bireylerinin ayrılması ve sonunda tekrar birleşmesi en önemli unsurdur. Oyunlardaki sürgün teması diğer önemli hususlardan biridir. Sürgüne gönderilen ya da gönderilecek olan oyun kişileri oyunun sonunda kendi haklı yerlerini yeniden alırlar. Cymbeline ve Kış Masalı oyununda göze çarpan diğer bir temada kıskançlıktır. Oyunlardaki en önemli anlam ise; zorluklar içinde sabrın denenmesi ve insanla ilgili olan bu olaylarda doğaüstü güçlerin takdirinin ön plana çıkmasıdır. Shakespeare’in diğer oyunlarıyla kıyaslandığında Romance’lardaki karakterizasyon zayıf kalır. Bunun yerine karakterlerin sembolik anlamı daha güçlüdür. Oyunların konuları episodiktir. Ve beklenmeyen olaylar egzotik yerlerde sunulur. Oyun karakterleri