Kruisbestuiving in De Doshi-Habitat

Dash12-13 binnenwerk.indd 70 DASH Woningbouw wereldwijd Global Housing 70 Dirk vandenHeuvel Pucca-huis, wordtgetrans woningtypologie, bekend als Perote: debestaandesloppen Brunette, MarielDregoenBlanca Kaegh Allen,GesineAppel,Elena relation tonewstreetspaces. is transformedandimprovedin typology, knownasPuccahouse, Perote, existingslum-housing Brunette, MarielDregoandBlanca Kaegh Allen,GesineAppel,Elena straatruimten. en verbeterdinrelatietotnieuwe formeerd

A Report fromAhmedabad A Report Een verslag uitAhmedabad the DoshiHabitat Cross-Pollination in de Doshi-habitat Kruisbestuiving in

15/12/15 10:47 DASH

For 15/12/15 10:47 1 To the tuk-tuk driver who picks you up in front of the tuk-tuk driver who picks you up in front of To 2 Learning from Ahmedabad to Ahmedabad and The following is an impression of three visits ‘Cross-pollination’ also fits Ahmedabad as a historical trading centre. ‘Cross-pollination’ also fits Ahmedabad The street is the place of choice for cross-pollination and exchange. of the studio with regard to the students and their training as architects of the studio with regard to the students and a design discipline can play in as well as to the role that architecture as the rapid urbanization in large partsof the world, without being of social practices. I believe reduced to merely the process management levels, between the cultures of cross-pollination is the key concept at all Europe and India; between the disciplines of the East and the West, the universities involved architecture, planning and sociology; between already bring cultural and among the students. For the Delft students they are not a homogenous baggage from all over the world with them, two months, the students work on a task related to the explosive growth work on a task related to the explosive two months, the students group: so far, participating Netherlands Delft students have been from the group: so far, Ahmedabad was among the ports of the Dutch East India Company, of call of Lake built around 1700 on the banks as the ancient Dutch cemetery, Kankaria, modestly witnesses. Once there was even a factory city and a guide mentions fierce competition between the English and the Dutch about the control of the Ahmedabad textile industry of in the beginning the eighteenth century. Students of Delft University of Technology have been taking part have been taking in the Delft University of Technology Students of The design studio is since 2010. Studio in Ahmedabad Habitat Design Vastu Shilpa. Doshi and his firm annually by Balkrishna organized from India. other European students and students of the city together with or improvement, urban densification challenges This may involve slum regard to self-build practices. For the 2015 design research with investigate of a new subway line was reason to edition, the construction the existing urban tissue. All studio editions its possible effects on can be communities and how these centred on local neighbourhood live their own living environment. The students best enabled to reshape firm immerses months and their work at Doshi’s in Ahmedabad for two and the India, the context of rapid urbanization them in the culture of growing new twenty-first-centuryconflicts arising between modernity, influx of a materialistic lifestyle, and the middle classes that embrace migrants who try in the city while still holding on to a much their luck more traditional lifestyle. these were short studio. While and therefore rather superficial Doshi’s situation and of the importancevisits, they did leave an impression of the Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination Spain, Germany, Norway, Italy, France and Ireland, and from non- France and Ireland, Italy, Norway, Spain, Germany, and South-Africa. Taiwan European countries such as Iraq, Japan, your hotel, the cemeteryabout is known as a ‘heritage’ destination. For for The best place drive you around his city. he will 70 rupees per hour, any outsider to experience the Indian city of Ahmedabad is probably from the back seat of a tuk-tuk. Somewhat protected by the yellow roof an urban cityscape go by that is both you will watch of the rickshaw, While you succumb to the heat, dilapidated and bursting with energy. diesel fumes and sonorous engine sound, you will undergo a motley succession of impressions of urban life, market stalls and eateries, slum enclaves, shopping malls, modernist apartment buildings, the odd quiet, exclusive residential neighbourhood, neglected pieces of farmland closed in by new districts, offices, factory sites, educational institutions many temples. and many, For trade, first of all. Sometimes it seems as though you are driving through an open-air department store, with pavements and roadsides can get your hair cut completely covered in displayed merchandise. You or have a cup of chai. Every once in a while you will end up in a procession, an involuntary participant of a religious spectacle. The

tings bouw taxi trekt taxi trekt bouw, bouw, terreinen, Samen met Samen met 1 De tuktukchauffeur die 2 Indische Compagnie (VOC). De Nederlandse Learning from Ahmedabad from Learning volgt is eenimpressie van drie bezoeken aan Ahmedabad en Wat De straat is de ruimte van kruisbestuiving en uitwisseling bij uitstek. Kruisbestuiving is ook van toepassing op Ahmedabad als historische Enigszins beschermd onder het gele afdakje van de brommer de context van razendsnelle verstedelijking en de conflicten tussen en verstedelijking de context van razendsnelle een eenentwintigste-eeuwse moderniteit, een nieuwe midden groeiende klasse die een materialistische leefstijl omarmt, en de toevloed van beproevenmigranten die in de stad hun geluk komen en er vaak nog een traditionele leefwijze op na houden. de studio van Doshi. Hoewel deze bezoeken en daardoor kort waren oppervlakkig bleven,relatief geven ze wel een indruk van de situatie en het belang van de studio, voor en hun opleiding tot de studenten je oppikt voor het hotel kent de begraafplaats als onderdeel van roepies per uur rijdt hij je rond zo’n 70 heritage-bestemmingen. Voor in de stad. De achterbank van een tuktuk is voor een buitenstaander van sloppen, shopping malls, modernistische appartementen ingesloten doorgrond de nieuwe stad, kantoren, fabrieks de handel in de eerste plaats. Soms lijkt het alsof je door een Voor waarschijnlijk de bestewaarschijnlijk stad Ahmedabad plek om de Indiase te ervaren. een als bruisend van energie stadslandschap voorbij dat zowel haveloos indrukken van het stedelijk en eettentjes, leven: marktkramen enclaves soms een villabuurt, stille groene verwaarloosde stukken land onderwijsinstellingen en heel veel tempels. handelsstad. Ahmedabad bijvoorbeeld werd aangedaan door de schepen is. Terwijl je je overgeeft de diesellucht aan de warmte, en het sonore is. Terwijl volgt een even eindeloze als bonte aaneenrijgingmotorlawaai van architect, maar ook architectuur als ontwerpende voor de wijze waarop verstedelijking in grote kan spelen in de versnelde discipline een rol delen van de wereld, tot louter proces zonder architectuur te reduceren bureau van Doshi en worden ze ondergedompeld cultuur, en worden in de Indiase van Doshi bureau Sinds 2010 nemen studenten van de TU Delft deel nemen studenten aan de Habitat Sinds 2010 Design in Ahmedabad. Studio door elk jaar Balkrishna wordt Deze Shilpa georganiseerd. Vastu bureau Doshi en diens twee maanden studenten en studenten uit India wordt Europese andere gewerkt,lang aan een groei die verband houdt met de explosieve opgave van de stad. Het kan gaan om sloppenverbetering, een verdich opgave of een studie naar zelfbouw. Voor de editie van 2015 was de de editie van 2015 Voor of een zelfbouw. studie naar opgave aanleiding om de mogelijke effectenkomst van een metrolijn nieuwe hiervan op het stedelijk weefsel te onderzoeken. staat In alle opgaven een lokale buurtgemeenschap centraal en hoe deze het beste in staat om de eigen woonomgevinggesteld geven. zelf vorm te kan worden Twee de studenten in Ahmedabad maanden lang verblijven het op begraafplaats van rond 1700 aan de oever van het Kankaria-meer is 1700 begraafplaats van rond hiervan een een hadden er bescheiden getuige. De Nederlanders indigofabriek, en een stadsgids meldt dat er begin achttiende eeuw over de was tussen de Engelsen en Hollanders heftige concurrentie van de textielhandel in Ahmedabad.controle van de Verenigde Oost- van de Verenigde management van sociale praktijken. Kruisbestuiving lijkt mij daarbij het sleutelbegrip en wel op alle niveaus, van Oost tussen de culturen planning en India, Europa de disciplines tussen architectuur, en West, en sociologie, universiteiten, tussen de betrokken en tussen de studenten. zelf namelijk al een wereld De Delftse studenten brengen bagage met zich mee en zijn geenwijde culturele homogene groep: deelnemende Delftse studenten kwamen tot nu toe uit Spanje, Duits land, en Ierland, Noorwegen, Italië, Frankrijk maar ook van buiten en Zuid-Afrika. uit Irak,Europa Japan, Taiwan Dash12-13 binnenwerk.indd 71 Dash12-13 binnenwerk.indd 72 DASH 72 goede bedoelingen endenadrukopparticipatie bedoelingen goede avant internationale Ondanks perspectief vaneen -garde vanexperts. condities nietzoextreemzijnalsinMumbaiofNewcondities Delhi, destedelijke Hoewel groot probleem. een huisvesting klasse isgoede delagere Ookvoor midden maartoe. hetprobleem alleen neemt decontinueaanwas Door vannieuwemigrantennaardesteden praat. alsneloverruimdehelftvanbewoners datjeindesteden betekent gesproken dat10 wat insloppenleeft, tot30 procent vandebevolking wordt erover diejeleest, Afhankelijkvanderapportages in armoede. Ahmedabad een van de snelst groeiende steden van India. Bevolkings vanIndia. vandesnelstgroeiende steden een Ahmedabad sloppenwijken telatendelenindenieuwe eninformelenederzettingen omdebewonersvan Ondanks ambitieuzeoverheidscampagnes Tegelijk groei vanhet land. economische blijvengrote groepen achter. beterelevensstandaard zichtopeen dankzijdeonstuimige hebben Vastgoedontwikkelinggebouwen. grote iseen industrie.Veel mensen inevenstralendenieuwewoon stralendnieuweleefstijl van een geordende Nederland. iemanduithet kant vandewegissimpelwegoverweldigendvoor afvalenplasticlangsde Dehoeveelheid onrein. vuil, de stratenook warmendrukzijn behalve Immers, tuinenenkamers. aangeveegde of ik niet naar binnen wilde waar de airconditioning aanstond. Zitten of iknietnaarbinnenwildewaardeairconditioning aanstond. zes megasteden, steldedezeonmogelijkeparadox aan deorde enkon megasteden, zes oplossing vandeproblemen rondom deinformeleverstedelijking van (2014), demogelijke ontwerpscenario’spresenteerde voor diezes opkomst van megasteden. Zeverdwijnen onderdebulkaan abstracte opkomst vanmegasteden. vanarchitecten naarde indetallozestudies nauwelijks benoemd opendeur,een worden maarverbazingwekkendgenoeg dezefactoren ideologie verschijnt bottom-upideologie inhetdiscoursgestuurde’ planning eneen enzelossenmaaraltevaak opinhet‘globale’ data dieverzameldwordt, Ditlijktwellicht het gebruikvandepubliekeenprivateruimtedicteren. eeuwen Hetmaaktde cijfers van5tot7miljoen. lopeninmiddelsuiteen mensen levenophetIndiasesubcontinenttientallenmiljoenen welvaart, deklimaatinstallatieenhygiënepersoneel door vandoor verkoeling De middenklasseenrijkeren verkiezendegeordendeprivéwereld met jongensmetbrommersstraathandeltje, envoor entuktuk mensenmeteen voor deminderbedeelden, en hangenopstraatisvoor metmeging, ofhetwelgoed werd oploopje: ikhetmiddelpuntvaneen omtekijkennaaralhetverkeer, gewoon gaan zitten, maarprompt maakteikdefoutomalsEuropeaan te Eénkeer opdestoep regels. Erzijnongeschreven iedereen. nietvoor hoewel ideale hangplekken, Destratenzijnook en wordreligieus jeonderdeelvaneen spektakel. processie jeineen beland Eenenkelekeer kopjechaidrinken. of een koopwaar. uitgestalde genomen door beslag Je kunternaardekapper in compleet enbermen metallestoepen openluchtwarenhuis rijdt, die aanhetonderwerpvan‘eindeloze’ groei was gewijd. stedelijke sindsdebiënnalevanVenetiëglobal cities (2006) vanRickyBurdett, vanhetdebatover bijeffect Hetishet onbedoelde lompenproletariaat. anoniem een paradoxaalgenoeg over deinformelestedenbouw andere ontwikkelingvolgtdaninEuropa. inIndiaeen enmodernisering indruk onttrekken datmoderniteit kunjenietaande heeft, deel geen waaraan dewestersebezoeker tebestuderen. lijke omwentelingendieinIndiaplaatsvinden, genderrollen en seksualiteit gekoppeld zijn aan sociale waarden, die genderrollen waarden, enseksualiteitgekoppeld zijnaansociale en politiekefactor. etniciteit, Daarkomtbijdatklassenverschillen, Religie sociale nietteverwaarlozenrol. belangrijke spelen een iseen Boven devervuildeenstoffigestratenhangengrote reclameborden De tentoonstelling ‘UnevenGrowth’De tentoonstelling inhetMoMA in New York Zonder de Indiase context als iets exotisch af te willen schilderen, Zonder deIndiasecontextalsietsexotischaftewillenschilderen, oude stad tot een uitgelezenplekomdecultureel-maat oude stadtoteen 3 Cultuur en geschiedenis Cultuurengeschiedenis modellen, ‘gebruikers modellen, chauffeurs. chauffeurs. is schappe 4

problems surrounding the informal urbanizationofsixmegacities,the problems surroundingtheinformal new middleclasseshadtoliberate themselvesfromimposedconsumption this impossibleparadoxyetatthesametimefoundithardto escape. exhibition ‘UnevenGrowth’attheMoMAinNewYork (2014)addressed that iscooledbyairconditioningandcleanedstaffsweepinggardens drivers. Themiddleclassesandtherichpreferanorderedprivateworld is forthepoor:streettraders,boyswithmotorbikesandtuk-tuk where therewasairconditioning?Sittingandhangingoutinthestreets became thecentreofacrowd:Was Iallright?Shouldn’t Igoinside, sitting downonthepavement,justtowatchalltraffic.Ipromptly are unwrittenrules.Ioncemadethemistake–beingaEuropeanof There streets arealsoidealplacestohangout,thoughnotforeveryone. cities inIndia.Populationfiguresnowrangefrom5to7million.Itmakes those ofMumbaiorNewDelhi,Ahmedabadisonethefastest-growing Biennale of2006,whichwasdevotedto‘thelimitlessurban growth’. withRickyBurdett andtheVenicedebate onglobalcitiesthatstarted anonymous lumpenproletariat.Itisanunintendedsideeffect ofthe urbandevelopmentisan what appearsinthediscourseaboutinformal models,user-driven planningandbottom-upideologies, participatory Paradoxically,garde ofexperts. despiteallgoodintentions,focuson avant- too oftendissolveintheglobalperspectiveofaninternational of megacities.Theybecomecasualtiesabulkabstractdataandall hardly mentionedinthenumerousarchitecturalstudiesaboutadvent seem tooself-evidenttoevenmentionbutsurprisingly, thesefactorsare social valuesthatdictatetheuseofpublicandprivatespace.Thismay class differences,ethnicity, genderrolesandsexualityarelinkedto cannot beneglected.Religionisamajorsocialandpoliticalfactor. And lower-middle classes.Thoughitsurbanconditionsarenotasextreme increasing. Findinggoodhousingalsopresentsabigproblemtothe the continuedinfluxofnewmigrants,cities’problemsarerapidly the citiesmightwellmeanmorethanhalfofpopulation.Owingto you read,10to30percentofthepopulationlivesinslums,which ontheIndiansubcontinent.Dependingwhichreport live inpoverty settlements shareinthenewprosperity, tensofmillionspeoplestill campaignstoletresidentsofslumsandinformal ambitious government is withinreach.Atthesametime,largegroupsareleftbehind.Despite explosive economicgrowth,formanypeopleabetterstandardofliving streets. Realestatedevelopmentisbigbusiness.Thankstothecountry’s radiant newresidentialbuildingsaresuspendedoverthedirty, dusty forsomeonefromthewell-orderedNetherlands. simply overwhelming unclean. Theamountofwasteandplasticalongthesideroadis and rooms.Afterall,besideshotcrowdedthestreetsarealsodirty: patterns. Topatterns. counterbalancethehighfinanceelite andthefailingcentral along differentlinesthaninEurope. havedeveloped andmodernization impression thatinIndia,modernity the Western of,yetfindithardtoavoidthe visitor cannot bepart takingplaceinIndia. transformations placetostudythesociocultural the ancientcityperfect communities wereconsidered strongholds ofdemocracy, whereasthe the miserablecircumstancesof theslumsinwhichithadtolive.Local proletariatwas supposedtothrowoff the designers,contemporary practices. Usingakindof‘tactical urbandevelopment’,asdefinedby forcurrenturbanization scenarios thataimedtoprovidealternatives global perspective.The‘UnevenGrowth’argumentincluded different of outsidersandlocalstakeholderswhocouldnotridthemselves ofa teamsmadeupfortheoccasioncontainedamix The multidisciplinary Presenting sixdesignscenario’s forthepossiblesolutionof Large billboardspromotingaradiantlynewlifestyleinequally I do not want to portray theIndiancontextassomethingexoticthat I donotwanttoportray 3 The parts culture and history play cultureandhistory Theparts 5 4

15/12/15 10:47

DASH 73 15/12/15 10:47 Morgane Goffin, Ami Gokani, Lex te Loo en Lukas Mahlendorf: ‘Shop Size Diversity’, analyse van maatvoering en straatverkoop, typologie Morgane Goffin, Ami Gokani, Lex te Loo and Lukas Mahlendorf, ‘Shop Size Diversity’, analysis of street vending, dimensions and typology Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination Shop size diversity Diversity of different space sizes to accomodate diversity in events like shops Diversity of different space sizes to accomodate diversity in Straatbeelden Ahmedabad, 2014 Straatbeelden Street images Ahmedabad, 2014 Dash12-13 binnenwerk.indd 73 Dash12-13 binnenwerk.indd 74 DASH 74 Gandhi Ashram,2015 Sabarnati river, seenfromthe The boulevardprojectalongthe Gandhi Ashram,2015 Sabarnati rivier, gezien vanafde Het boulevardprojectlangsde outside ofAhmadabad, 2013 Typical newbuildingdevelopment buiten Ahmedabad,2013 Typische nieuwbouwontwikkeling centre, 2015 pols ofAhmedabad’s ancienttown Nocturnal streetlifeinoneofthe van Ahmedabad,2015 de Nachtelijk straatlevenineenvan pols inhethistorischecentrum 15/12/15 10:47 DASH

6 15/12/15 10:47 mented and famous sun Though decrepit, the ancient town centre is largely intact and Though decrepit, the ancient town centre Ahmedabad in a Nutshell Ahmedabad km know Ahmedabad: it is located about 500 For those who do not Public space in Ahmedabad is a completely new challenge. The tural design became process management and the role of architects and the became process management tural design Even architecture as an autonomous discipline was considered suspect, an autonomous discipline was considered Even architecture as with the ruling classes that are held responsible as it is easily associated for the misery as to what it is that in the megacities. This raises questions besides a formarchitects might contribute of ‘smart engineering’. social temple and water tank at Modhera, which with its elementarytemple and water tank at Modhera, which like Correa, but also Herman Hertzberger. includes various examples of historical residences, the haveli, which feature refined wood carvings. The haveli were once the homes of the classes rich upper classes, but neither the upper nor the lower-middle live in the town centre these days. Not only are the houses in bad condition, necessities such as water are in limited supply and residents houses are occupied often have to make do with roadside taps. Vacant by new migrants. The ancient town centre is an intricate web of clusters from Gujarat and tends to spread the Hindu message rather emphatically, from Gujarat and tends to spread the Hindu Other spectacular historical city. there are several ancient mosques in the to the alternatingheritage sites that are closely connected rule of Hindus springs that are sometimes and Muslims include the step wells, low-lying dozens of metres below ground surface, accessible by richly orna to structuralist architects sculptural stairs has been a source of inspiration government,in alternative outside politics, solutions were found organi zational forms of governance, commons. Archi like cooperations and tec 1970s. of social workers – as happened in the was described as that pivotal at the Habitat Design Studio in Ahmedabad. This question is also north Pakistan in the federal state Gujarat, which borders of Mumbai This is why the city was and cotton industry. and is known for its textile settled of India’. It was here that Ghandi also known as ‘the Manchester the British formerin 1915 to fight his nonviolent war against colonial religious conflicts and the exploitation of the lower classes, power, This is why there is a including the textile workers and the untouchables. Gandhi museum in Ahmedabad, the Sabarmati Ashram, which consists quarters original living and a modest museum pavilion, an of Ghandi’s The people of Gujarat early design by Charles Correa (1958-1963). beverages are prohibited in are mostly Hindus and meat and alcoholic of the venues that mainly principle, though they are on offer at some Narendra Modi, is current Prime Minister, cater to foreigners. India’s Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination streets of Ahmedabad are neither designed nor intended as public space: residents and users appropriate them as places to meet and make exchanges. In the context and from the perspective of local communities, public space is a totally different kind of meeting space than the public space in contemporary European cities, or the public space in global of so-called pols, narrow streets and alleys that were once closed at night to the dismay of the Muslim community in particular. Only in 2002, Only in 2002, particular. to the dismay of the Muslim community in to the death of hundreds of tensions between Hindus and Muslims led a Muslim minority and people in Gujarat. Ahmedabad also houses stairs, like the well at Adalaj. North of Ahmedabad lays the for safety purposes. A pol was a social unit that more or less coincided with the social structure of families and castes. Ancient Ahmedabad consisted of hundreds of such ‘gated communities’. Just like the hutong in China, the kampong in Malaysia and Indonesia and the souk and kasba in Arab countries, pol is an urban concept unfamiliar to there are no city maps easily lose their way here, Europeans. Tourists available: only the central shopping streets, temples and markets help you find your way through this labyrinth.

name management en de lijk wordt gehouden voor lijk wordt De multidisciplinaire teams teams De multidisciplinaire 5 Architectuur als autonome vormgevende discipline Architectuur als autonome vormgevende 6 haveli de huizen van de rijke bovenlaag, vroeger waren maar noch Ahmedabad in een notendop Hoewel vervallen, intact en is de oude binnenstad nog grotendeels Voor wie Ahmedabad zo’n 500 km ten noorden niet kent: de stad ligt Voor als een bolwerk van democratie, zich terwijl de nieuwe middenklasse zou moeten bevrijden opgelegde consumptiedwang. van Als tegen wicht voor een en een grootkapitaal elite van falende centrale overheid die speciaal samengesteld voor met daarin eenwerden de gelegenheid lokaal betrokkenen, en mix van buitenstaanders er niet in de slaagden bril van eenperspectief af te zetten. ‘globaal’ Het betoog van ‘Uneven richtte zich op alternatieven voorGrowth’ de huidige verstedelijkings een van ‘tactische stedenbouw’ vorm praktijken. als gedefinieerd Via zichzelf moeten zou het eigentijdse proletariaat door de ontwerpers bevrijden omstandigheden van de erbarmelijke van de sloppenwijken Studio in Ahmedabad. staat bekend daarom om haar textiel- en katoenindustrie. De stad werd engineering. Het is een vraag die ook Habitat Design centraal staat in de met Pakistan en van Mumbai in de deelstaat Gujarat aan de grens , zoals coöperatieven en , zoals coöperatievencommons. vormen of governance tonisch Architec is in deze benadering zelfs verdacht, ze al snel met de dominante omdat geassocieerd die verantwoorde klasse wordt de ellende in de megasteden. de vraag op wat architecten Het roept eendan wél zouden kunnen bijdragen buiten vorm van smart social waarin het moet bestaan. Lokale gemeenschappen beschouwd werden gezocht oplossingen buiten de politiek in alternatievewerden organisatie er tegelijk maar moeilijker tegelijk aan ontsnappen. ontwerpen werd opnieuw gedefinieerd opnieuw als procesontwerpen werd architecten als die van sociale van werkers,rol net zoals dat gebeurde 1970. in de jaren lijk buitenlanders komen.lijk buitenlanders van India, De huidige premier Narendra Modi, komt uit Gujarat en draagt zijn hindoe-geloof nadrukkelijk uit, tot ontsteltenis van vooral de moslims. Spanningen tussen hindoes en dodenmoslims leidden in 2002 nog tot honderden in Gujarat. Ook in Ahmedabad woont een minderheid van moslims en de stad kent een aantal eeuwenoude moskeeën. Ander spectaculair historisch erfgoed dat nauw verbonden van hindoes overheersing is met de wisselende die soms tientallen meters en moslims zijn de step wells, waterbronnen trappen bereikt worden, zoals die diep liggen en die met rijk versierde noorden van Ahmedabad ligt de beroemde zonne Ten van Adalaj. tempel met de watertank van Modhera, en die met zijn elementaire was voorsculpturale trappartijen een structuralistische inspiratiebron architecten zoals Correa, maar ook voor Herman Hertzberger. voorbeeldenzijn er verschillende van historische woonhuizen te vinden, de haveli gekenmerkt door, die worden verfijnd houtsnijwerk. De de gegoede burgerij noch de middenklasse woont in de tegenwoordig binnenstad. De staat van de huizen is niet alleen te slecht, maar bijvoorbeeld ook de watervoorziening is zeer beperkt en bewoners behelpen zich vaak nog met kraantjes langs de straat. Lege huizen ook wel het Manchester van India genoemd. Vanaf 1915 vestigde 1915 ook wel het Manchester van India genoemd. Vanaf Gandhi strijd tegen de voor zich hier in het kader van zijn geweldloze malige Britse kolonisator en zijn zoektocht naar een oplossing voor de klassen waaronder conflicten en de uitbuiting van de lagere religieuze een en onaanraakbaren. Gandhide textielwerkers Er is daarom - museum in Ahmedabad, de Sabarmati Ashram met het oorspronke van Gandhilijke woonverblijf en een bescheiden museumpaviljoen, De bevolking van -1963). een werk van Charles (1958 vroeg Correa Gujarat is voornamelijk hindoe, en vlees en drank zijn in principe verboden slechts en worden aangeboden op plekken waar voor Dash12-13 binnenwerk.indd 75 Dash12-13 binnenwerk.indd 76 DASH 76 Technology), een ontwierp, decampusgebouwen hij ook waarvoor de CEPT richtte in1962 eigenarchitectuurschool opinAhmedabad, een ook Doshi uiterst vaneen vruchtbarehet begin architectenloopbaan, vanwege een handvol hoogtepunten: het hoofdkantoor vandeMill hethoofdkantoor vanwege handvolhoogtepunten: een Wereldwijddeze kruisbestuiving. kennenarchitecten Ahmedabad BalkrishnaDoshibelichaamt tenoemen. lijke plekvankruisbestuiving ofolifanttegen. kameel hierendaarkomjeeen het straatbeeld, enhondenzijndevastepittoreskeonderdelen koeien van genegeerd, stoplichtenworden bewaarheid: faith. Alleclichésworden (gelukkig) grotelachend dateen wegoversteken nietsminderisdanaleapof Delocalswaarschuwen-ironisch half alsgevolg. symfonie vangetoeter urendurende meteen vastopdegrote kruispunten, deboel spits loopt brommers ‘sOchtendsen fietsen, enmotoren. avonds tijdensde detuktuks, door temeer maardes auto’s, door niet gedomineerd enmiddelhoogbouw.laagbouw drukwordt (nog) Hoewel hetverkeer alsrelatiefencompactmetvoornamelijk de miljoenenstad leefbaar grondspeculatie diezichtbaarwordt bijbraakliggendebouwterreinen. onzorgvuldige aanpakintermenvanwatermanagementenmislukte wordt datbekritiseerd omzijn oevers vanderivierSabarmati, naar India om daar zijn eigen bureau te beginnen. Hetvormtnietalleen naar Indiaomdaarzijneigenbureau tebeginnen. Owners (1954 Association -1956), House(1951 datnet als Shodhan -1956) langsde enkeerwanden kades schalige boulevardproject vanbetonnen ofdesouk China endekamponginMaleisiëIndonesië, honderden. Net vandergelijkegatedcommunities alsdehutong telde HistorischAhmedabad enkasten. structuurvanfamilies sociale Een die vroeger ’savonds werdendeveiligheid. steegjes afgesloten voor en vanclusters fijnmazigweefsel vanzogenaamdepols,straatjes een Deoudebinnenstadis worden nieuwemigranten. ingenomendoor komen. Deze ontwikkeling wordt bijvoorbeeld zichtbaarinhetgroot Dezeontwikkelingwordt bijvoorbeeld komen. nieuwepubliekeruimteaandeorde dezevraagnaareen te begint spelertewordenopmaakt omeen binnenhetnetwerkvanglobalcities terminalisin2010 internationale een zich NuAhmedabad geopend. vanomvang;De luchthaven isnunogbescheiden vanAhmedabad netwerken. ontstaat metdeaansluitingopdominanteinternationale , die huidige Europese stadofdeopenbareglobalcity ruimtevaneen dandeopenbare ontmoetingsruimte ruimteinde andersoort geheel een dan ook encontextbekeken vanuit delokalegemeenschappen Publiekeruimteis uitwisseling. enruimtevoor als ontmoetingsplek debewonersengebruikers zewordengenomendoor inbezit gepland, zijnnietalspubliekeruimteontworpenof straten vanAhmedabad je enigszinsdewegtevindeninditlabyrint. beschikbaar, tempelsenmarktenhelpen centralewinkelstraten, alleen stadskaart erisgeen raaktersneldewegkwijt, Eentoerist Europa. isin elementdatonbekend stedelijk Arabische landenisdepoleen deze opdrachten in Ahmedabad te begeleiden, keerdeDoshiterug te begeleiden, deze opdrachteninAhmedabad vanmet name Omdebouw zoalsdefamilieSarabhai. in Ahmedabad, textielbaronnen enkeleopdrachtenvandesteenrijke verwierf hijook van LeCorbusier’sproject inChandigarhhetnoordenvanIndia Alsuitvloeisel was hijwerkzaamopLeCorbusier’sbureau inParijs. Vanbij derealisatie vandezemeesterwerken. 1951 totenmet1954 1974). zelfnauwbetrokken wasdestijds inmiddels87jaaroud, Doshi, campus vanhetprestigieuzeIndianInstituteofManagement (1962- erdemonumentale AnantRajebouwden Kahn endiensmedewerker en Villa Sarabhai(1951-1955) Louis LeCorbusierisontworpen. door Voor uit architectuur is destadeen moderne denaoorlogse vanmigrantenhetplattelandervaarje Ondanks detoestroom Publieke ruimte is in Ahmedabad een geheel nieuweopgave. geheel een De Publieke ruimteisinAhmedabad was een sociale eenheid die min of meer samenviel dieminofmeer metde eenheid sociale pol waseen -universiteit (Centre forEnvironmental Planning and en in kasba zonder in

As yet, Ahmedabad Airport is very modest in size. An international modestinsize.Aninternational isvery As yet,AhmedabadAirport apparent, forinstance,fromthelarge-scaleboulevardprojectofconcrete a playerintheglobalcities’network,issueneedsaddressing.Thisis openedin2010.NowthatAhmedabadisgearinguptobecome terminal cities, which emerges in connection with dominant international networks. cities, whichemergesinconnectionwithdominantinternational and apondinthedirectionof a collectionofwhitebarrelvaultstoone ofrecycledceramic shardstakesyoubylushgreenery inlaid patterns suddenly findyourselfinagreen oasis.Agardenpathwithcarefully ofthe expandingcity, periphery Rivertothewestern Sabarmati you In Road,whichtakesyoufrom theancienttowncentreandover a bigsurpriseawaitsyou.After thenoiseanddustofbusyDrive Once youhaveenteredthroughtheorange-redgateingarden wall, are droppedoffonthesideofroadnearagreystuccogarden wall. this. Underway, directionshavetobefine-tunedregularly. Finally, you complex isalsoknowbythenameSangath,butnotalldrivers know is onthebusyDriveInRoad,justpastdrive-incinema,and the It isnotalwayseasytoexplainitslocationtuk-tukdrivers.The address to sustainablelivingenvironmentsandsocialrelations. other projects,ademonstrationofhisarchitecturalprinciples with regard finally, hisownoffices(1979-1981),whichare,morethananyof institutions (includingtheGandhiLabourInstitute,1980-1984)and, as urbanrenewalprojects,variouseducationalfacilities,cultural Doshi designedseveralhousesandhousingprojectsinthecity, aswell phase in1966-1968andasecond1975-1977.Inaddition, Technology), forwhich healsodesignedthecampusbuildings,afirst in Ahmedabad,theCEPT(CentreforEnvironmentalPlanningand hisownschoolofarchitecture architecture: in1962,Doshialsostarted ofahighlyproductivecareerin Thisnotonlymarksthestart firm. commissions inparticular, DoshileftParisforIndiatolaunchhisown Ahmedabad, liketheSarabhaifamily. To realizetheseAhmedabad of Indialedtoseveralcommissionsbythewealthytextilebarons from 1951to1954.LeCorbusier’s projectinChandigarh thenorth these masterpiecesatthetime.HeworkedLeCorbusier’s Parisoffice Doshi, now87yearsold,wascloselyinvolvedintherealizationof campus oftheprestigiousIndianInstituteManagement(1962-1974). Corbusier. LouisKahnandhisassociateAnantRajebuiltthemonumental (1951-1956) andVilla Sarabhai(1951-1955)wasdesignedbyLe whichlikeVilla Shodhan Association headquarters(1954-1956), of Ahmedabadbecauseahandfulhighlights:theMillOwners embodi called anexceptionallycross-pollinatedplace.BalkrishnaDoshiisthe while, youcomeacrossanelephantoracamel. onceina ofthestreetscapeandevery common, picturesqueparts trafficlightsareignored,cowsanddogs (thankfully) confirmed: ofaleapfaith.Allclichésare major roadhereisnothingshort thatcrossinga that lastforhours.Half-ironicallysmilinglocalswarn concertos traffic jamsatmajorcrossroads,whichresultinhorn-blowing andeveningrushhoursthereare motorcycles. Duringthemorning completely dominatedbycars(yet)butrathertuk-tuks,bicyclesand low-rise andmedium-risebuildings.Thoughbusy, thetrafficisnot 5 millioninhabitantsfeelsrelativelyliveableandcompact,withmostly water managementandunsuccessfullandspeculation. of a projectthatisbeingcriticizedforitsslapdashapproachinterms River,quays andretainingwallsalongthebanksofSabarmati The officesofDoshiand oftown. part Vastu Shilpaarein thewestern The OasisofSangath In the context of post-war modern architecture,thecitycanbe In thecontextofpost-warmodern thiscitywithover Despite theinfluxofmigrantsfromcountryside, ment ofthiscross-pollination.Architectsworldwideareaware 15/12/15 10:47

DASH 77

15/12/15 10:47 berger tecture, Like Hertz 8

11 This betrays a dynamic understanding of space This betrays a dynamic understanding of 7 In the Indian context, ideas regarding growth and change Doshi also attended the 1966 Team 10 meeting in Urbino Doshi also attended the 1966 Team 12 10 As is well known, Alexander presented his research to Team 10 research to Team As is well known, Alexander presented his 9 Notes on the Synthesis of Form, about context and social relations You could describe the interior as ‘a bunch of places’, just as Aldo bunch of places’, just the interior as ‘a could describe You as ‘moving together’, Doshi interprets the Gujarati name ‘Sangath’ More than anyone else who attended the Team 10 meetings, Doshi Team More than anyone else who attended the in the Netherlands, he thus represents an extraordinaryin the Netherlands, he thus represents an continuity that the 1951 Doshi attended connects the 1950s to the twenty-first century. Jaap Bakema, who regularly CIAM conference in Hoddesdon and met University in St Louis, in the lectured at the American Washington include the collaboration second half of the 1950s. Other connections in who conducted his doctoral research with Christopher Alexander, India. could not but become a natural part of Doshi’s design strategies to design strategies could not but become a natural part of Doshi’s house the lower classes. His work, from his earliest projects for cheap Industry’s (Ahmedabad Textile housing in Ahmedabad for ATIRA Research Association) and PRL (Physical Research Laboratory) late in the organized by Giancarlo De Carlo, at which time he presented one of organized by Giancarlo De Carlo, at which project. his projects for an industrial neighbourhood in Royaumont in 1962, research that would later lead to his famous in Royaumont in 1962, research that would book into ways of life in Indian based among other things on his research villages. 1950s to his famous Aranya project in the 1980s, for which he received side in the back of the garden. A couple of steps take you down to a A couple of steps take back of the garden. side in the enter the building. before you actually shaded porch of Including views and thresholds, a mini labyrinth van Eyck intended it. intermediate office, the unfolds that houses the employees of the spaces reception desk, the interview drawing and rooms, the double-high The application of materials own room. in Doshi’s model rooms, to end and Louis Kahn: lots of untreated affinity with Le Corbusier betrays Doshi’s fixed furniture,concrete, built-in and treated tiles and untreated and is a direct is intimate, almost domestic, and there woodwork. The scale with the spaces: the walls and partitions,physical relationship the are all easy other details like railings and thresholds staircases, tiles and feel like, can already see what they are going to to the touch. The eye following the eye to stroke the surfacewhile the hand is still of a wall or desk. sometimes ‘moving together through participation’. The name of the firm Shilpa means Vastu also reads like a slogan or agenda for architecture: ‘design of environment’. approach to archi and social practices and an almost holistic ‘habitat’, it furthermoreurban planning and housing issues. Like also Team 10 discourse. affinity for the strong shows Doshi’s Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination of an ecological habitat, managed to actually incorporate the idea as such in the 1954 10 and included which was the foundation of Team ‘Statement on Habitat’, the so-called ‘Doorn Manifesto’, in his housing projects. the Aga Khan Award, represent a continuous development of simple the Aga Khan Award, basic rules that accommodate growth and change generated by the residents themselves. Subdivision and a very simple core including basic sanitary facilities are the most minimal necessities for a develop ment that is completed and enriched by the residents themselves. The neighbourhood literally grows through the development of and invest Extra rules may involve zoning for the fleshing ments by the community. out and further development of the basic lots or a first cell as a first main space perhaps combined with a kitchen and a private patio beyond. the dwellings are Where housing projects require a greater density, stacked. Collective outside stairs regulate the direct contact with the street. Doshi never included the galleries or raised streets that were once in his projects. His 10 colleagues so popular among European Team are always high-density low-rise developments. The rhythm of the lots,

tec tec oase. Als 9 Het verraadt een 7 Net als Hertzberger in Net 8 Doshi was verder aanwezig bij de Team bij de Team aanwezig Doshi was verder 10 congres in Hoddesdon (1951) en leerde in de in Hoddesdon-congres (1951) vraagstuk. als ‘habitat’ laat het bovendien Doshi’s sterke Net , dat handelde over context en Notes on the Synthesis of Form Het interieur zou je kunnen beschrijven als ‘een tros plekken’, Het interieur zou je kunnen beschrijven tros als ‘een De oase van Sangath Shilpa bevindt zich in het westen van Doshi en Vastu Het bureau naam Sangath wordt doorDe Gujarati-naam Sangath wordt Doshi uitgelegd als moving Een tuinpad met zorgvuldig ingelegde patronen van hergebruikte Een tuinpad met zorgvuldig ingelegde patronen labyrint van tussenruimten dat wordt bewoondopenbaart zich een mini-labyrint van tussenruimten dat wordt veelaffiniteit met Le Corbusier en Louis Kahn: naakt beton, ingebouwd stukjes keramiek voert je langs weelderig en een groen vijver richting een verzameling witte tongewelven schuin achter in de tuin. Een paar treden naar beneden leiden je naar een beschaduwd voorportaal voordat je het eigenlijke gebouw betreedt. precies zoals Aldo van Eyck bedoelde. Met doorzichten en drempels tonische principes voor een duurzame leefomgeving en sociale relaties. van de stad. altijd even makkelijk om de tuktukchauffeur Het is niet net is.uit te leggen waar het Road Het adres is aan de drukke Drive In ookvoorbij aangeduid wordt de drive-in cinema en het complex met de naam Sangath, zijn daarmee bekend. lang niet alle chauffeurs maar gechecktOnderweg moet weg regelmatig de juiste worden, voordat je afgezet langs de kant van de weg bij een grijs gestuctewordt tuinmuur. Eenmaal door poort de oranjerode wacht een verrassing. Na al het die je vanuit het oude en stof van de drukke Drive In Road lawaai centrum meeneemt over de Sabarmati-rivier naar de westelijke peri ferie van de uitdijende stad, in een beland je onverwachts groene 1977. Doshi ontwierp Doshi -1977. en een tweede in 1975 -1968 in 1966 eerste fase huizen en woningbouwprojectendaarnaast in de stad, diverse net als stadsvernieuwingsprojecten, onderwijsgebouwen, verschillende - instellingen, het Gandhiculturele waaronder Labour Institute (1980 dat meer dan -1981), (1979 en ten slotte ook zijn eigen bureau 1984) hand een van zijn enig ander project demonstratie is van zijn archi door de medewerkers van het bureau en dat de ontvangstbalie, de door de medewerkers van het bureau spreekruimten, tot en met de dubbelhoge teken- en maquettekamers Doshi’s eigen kamer bevat. De materiaalbehandeling verraadt Doshi’s en vast meubilair, tegels, onbehandeld behandeld en houtwerk.en vast meubilair, De schaal is intiem, bijna huiselijk, een en er is lichamelijke relatie directe en wanden,met de ruimten: de muren de trappen, tegels en andere oogdetails als leuningen en drempels, het is allemaal heel ‘aaibaar’. Je ziet al hoe het voelt, terwijl je hand je oog volgt en over het oppervlak van een muur of een balie strijkt. together en soms als moving together through participation. Ook de leestnaam van het bureau als een slogan en agenda voor de archi Shilpa betekent design of environment. tuur: Vastu dynamisch begrip van ruimte en sociaal gebruik en een welhaast stedenbouw en het woning holistische benadering van architectuur, bouw 10 zien. Team affiniteit met de kringen van Nederland vertegenwoordigt hij zo een continuïteit, vertegenwoordigt ongehoorde Nederland die met de eenentwintigste eeuw verbindt. Doshi was al 1950 de jaren bij het CIAMaanwezig aan de Amerikaanse Washington tweede 1950 helft van de jaren in St.University Louis Jaap Bakema kennen, les die daar geregeld gaf. connectiesAndere bestaan met Christopher uit de samenwerking toen deze zijn promotieonderzoek deed in India.Alexander, bekend zou Alexander dit onderzoek later aan Team 10 presenteren in presenteren 10 bekend zou Alexander dit onderzoek later aan Team een onderzoek dat later leidde tot zijn beroemde (1962), Royaumont boek sociale onder meer relaties aan de hand van zijn onderzoek naar leef in Indiase dorpen.patronen 10 bijeenkomst in Urbino (1966) die werd georganiseerd die werd door bijeenkomst in Urbino (1966) 10 Dash12-13 binnenwerk.indd 77 Dash12-13 binnenwerk.indd 78 DASH 78 schillende domeinen van privé en publiek en alles wat daar tussen zit, watdaartussenzit, schillende domeinenvanprivéenpubliekalles vandebewoners. en toevoegingen Insurance Corporation(1973-1976), inclusiefdetallozewijzigingen deLife voor tezieninDoshi’swoningbouwproject ook principes zijndeze InAhmedabad verdere debewonerszelf. door uitbouw toe datopenstaatvoor samenhangendweefsel aan een ‘Anytime’-conferentie inAnkara(1998), zegtDoshihetzo: Inzijnlezing‘GiveTimeontwikkeling onderbreken. a Break’ de voor rationeleenlineaire eenzijdige dieeen het erom tecreëren, ‘pauzes’ Inzijnwoorden gaat waardoorhunervaringenrijkerworden. worden, zinnigheid opmeerdere manierendebewonersgebruikt kunnen door dezedubbel van hetambiguekaraktertussenruimtendiejuistdoor leven metzijneigenroutines enrituelen. syncopischtegenritmevandecyclihetalledaagse omgeving iseen Destructuurvandegebouwde telatenwerken. is cruciaalomhetgeheel de dejuisterelatieofstraten, metdewoonpaden ruimten, privé-enpublieke zich herhalendebasisstructuurvanontsluiting, Deritmeringvandekavels, inhogedichtheid. is altijdlaagbouw Team 10 Het pastDoshiinzijnprojecten collega’sinEuropa, niettoe. ofopgetildestratendiezopopulairwaren bijde Galerijen de straat. buitentrappenregelen Collectieve hetcontactmet wordt ergestapeld. omgrotere Alswoningbouwprojecten privépatio. dicht een met keuken, aldannietincombinatiemeteen hoofdruimte, uitzoneringenvoor Extraregels kunnenbestaan van degemeenschap. metdegroei Dewijkgroeit eninveste letterlijkmee bewoners zelf. wijk presenteerde. fabrieks een vanzijnprojecten voor waarhijeen Giancarlo DeCarlo, invullingen enverderecelalseerste vandebasiskavel,een uitbouw verkaveling dievervolgensaangevuldenverrijktwordtde door een minimalevariantvoor sanitairzijndemeest voor voorzieningen metdebasis Kavelscheidingen eenvoudigekern deren. zeer eneen debewonerszelfaccom destilleren diegroei enveranderingdoor continueontwikkelingvaneenvoudige basisregels valteen te ontving, Aranya uitdejaren 1980, DoshideAgaKhanAward waarvoor project totaanhetberoemde in Research (Physical Laboratory) PRL ATIRA Textile (Ahmedabad en Industry’sResearch Association) eindjaren inAhmedabad 1950 woningbouw goedkope voor voor Van delagere voor klassen. woningbouw voor zijneersteprojecten vanzelfsprekendring een onderdeelinDoshi’sontwerpstrategieën vangroei enverande hetidee Indiase contextwordt noodgedwongen on Habitat’uit1954, Manifesto’. hetzogenaamde‘Doorn wieg stondvanTeam 10 isverwoordinhet‘Statement enalszodanig dataande habitat, ecologische vaneen vorm tegevenaanhetidee omdaadwerkelijk eringeslaagd Doshi metzijnwoningbouwprojecten positionering van de collectieve buitentrappen, hetdraagtallemaal buitentrappen, positionering vandecollectieve aan snelle verandering en onzekerheid. Deverhoudingvan demens aan snelleveranderingenonzekerheid. Het maken van drempels en zoneringen, vanfilters tussendeverHet makenvandrempels enzoneringen, Onze tijd gaat steeds sneller,Onze tijdgaatsteeds zijnnugekoppeld engebeurtenissen oriëntatie opderuimte,kandit gatofdeze‘open-eindedubbel vanrustendeher hettijdelijke gevoel Door link. dubbelzinnige deintroductie vandepauze,het‘gat’ofonverberoeren, tec gecon goed Tenwereldbeeld. metzijn opzichtevanditkortzichtige wereldbeeld voort afhankelijk vaneen geworden metsnelle,resultaat enidentiteitissynoniem omgevingisvluchtig, tot zijngebouwde Meer danenigandereaandeTeamMeer deelnemer 10 is bijeenkomsten tonische ruimten, isdeenige constantedieonzezintuigenkan tonische ruimten, strueerde, extreemgereguleerde, archi mechanistische 11

durend onzekerder veranderend ensteeds gerichte acties. Symbolen zijnnu Symbolen gerichte acties. 13 Doshi wijst op het belang Doshiwijstophetbelang ëigening en heden vragen, vragen, heden 12 juiste Inde daarachter wachte, rin bij mo gen

words, itisaboutcreating‘breaks’thatinterruptaone-sided,rational a varietyofmanners,whichmakesricherexperiencepossible.Inhis spacesthat,duetotheirambiguity,the intermediate residentscanusein above-mentioned architectural elements.Hewieldsadynamicunder ofspatialconditionsbymeansthe processes byaproperarticulation these of socialprocesses.Architecturecanevenpotentiallytransform rituals. syncopated counterrhythmofdailylifecycleswiththeirownroutinesand and linear development. Inhislecture ‘Give Time a Break’ for the Anytime can befoundinDoshi’s housingprojectfortheLifeInsuranceCorporation expansionbytheresidents.InAhmedabad,sameprinciples further the creationofacohesivetissuethatisopentoappropriationand proper positioningofthecollectiveoutsidestairs:theyallcontributeto spaces, thecorrectconnectiontoresidentialpathsorroads, the repetitivebasicstructureofaccessroads,privateandpublic sense. physical sensebutfirstandforemost inapsychologicalorevenspiritual orevenmetamorphosis, notinapurelyspatialor to transformation standing ofarchitectureandsocial relations,witharchitecturesubservient inthe accommodation Doshi emphaticallyhasthearchitectplayapart refers explicitlytotraditionalIndianarchitecture: spaces argument aboutthearchitectureof‘breaks’andintermediate Strikingly, ratherthantoTeam 10ortheWestern tradition,Doshi’s conference inAnkara1998,Doshisays: whole thingwork.Thestructureofthebuiltenvironmentcreatesa inbetween,iscrucialtomakethe and publicdomainseverything by theresidents. (1973-1976), whichincludesnumerouschangesandadditionsmade Our measureoftimeisaccelerating,andeventsarenowcoupledwith cross athresholdintoanotherspace,time,and phase of thisinstantoreternity, butasanintimateexperience.Archi – or unexpected,ambiguouslink.Thisgap,‘open-endedambiguity’, possibility ofspontaneity. spaces useisundefinedandchoiceunlimited.theycontainthe accidentallydiscovered.Inthese corridor orirregularcourtyard pause istheun- space, helpcounteractstressfulactivity. Inarchitecture,thisgapor senseofreposeintimeandre-orientation through itsmomentary rhythms, light,etc.,areinstrumentsthatactivatethesespaces. of psychologicalandspiritualexperience.Walls, columns,surfaces, formed throughaproactivedialoguewithspaceandtime.One can formed structural expressionorinthequalityoflight.Onecanbe trans court corridorswithavarietyofpauses,scales, interspersed long andshort the brokenwheeloftimeisexpressedasasequencejuxtaposed Traditional Hinduarchitecture,whichexpressesthroughmovement Creating thresholdsandzones,filtersbetweenthevariousprivate can recoveroursensibilitiesistheintroductionofpause,‘gap’ regulated, mechan this myopicworldviewandtheresultingwell-structured,extremely worldview.constantly changingandincreasinglyuncertain Against quick, resultorientedaction.Symbolsarenowdependentupona has becometransitory, andidentityhasbecomesynonymouswith rapid changeanduncertainty. Therelationshipofmantobuiltform whether fastorslowwithseveralpauses–isperceivednotonlyaspart 13 yards, andunexpectedvisualbarriers,includingchangesin Doshi points out the importance oftheambiguouscharacter Doshi pointsouttheimportance assigned loosely superimposed space, the corner or assigned looselysuperimposedspace,thecorner ized architecturalspaces,theonlyconstantthat 14 tecturally, 15

15/12/15 10:47

DASH 79 15/12/15 10:47 Balkrishna Doshi, entrance to the architecture school on the CEPT University campus, Ahmedabad, first phase 1966-1968 Balkrishna Doshi, toegang tot de op de CEPT architectuurschool University campus, Ahmedabad, eerste fase 1966-1968 Poort naar Sangath, Ahmedabad, 1979-1981 Gate to Sangath, Ahmedabad, 1979-1981 Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination Louis Kahn with Anant Raje, Indian Institute of Management, one of the monumental, open corridors in the main building, Ahmedabad, 1962- 1974 Louis Kahn met Anant Raje, Indian een van Institute of Management, gangen in de open, monumentale Ahmedabad, het hoofdgebouw, 1962-1974 Le Corbusier, ATMA House, Mill ATMA Le Corbusier, Owners Association Building, open entrance hall, Ahmedabad, 1951- 1955 Le Corbusier, ATMA House, Mill ATMA Le Corbusier, Owners Association Building, open entreehal, Ahmedabad, 1951-1955 Sangath, bureau van Doshi, 1979-1981 Ahmedabad, office, Sangath, Doshi’s Ahmedabad, 1979-1981 Dash12-13 binnenwerk.indd 79 Dash12-13 binnenwerk.indd 80 DASH 80 zelfbouw, Ahmedabad,2013 ding boven Corporation, 1973-1976. Uit project voordeLifeInsurance Balkrishna Doshi,woning woning doormiddelvan bouw brei heaa, 2013 Ahmedabad, residents oftheupperapartments, 1973-1976. Expansion by for theLifeInsuranceCorporation, Balkrishna Doshi,housingproject Ahmedabad 1973-1976. Street image, for theLifeInsuranceCorporation, Balkrishna Doshi,housingproject beeld, Ahmedabad Corporation, 1973-1976.Straat project voordeLifeInsurance Balkrishna Doshi,woning Ahmedabad, 2013 the originalstructurestillvisible, 1973-1976. Fragment withpartsof for theLifeInsuranceCorporation, Balkrishna Doshi,housingproject zichtbaar, Ahmedabad, 2013 met delenvanorigineleopzetnog Corporation, 1973-1976.Frag project voordeLifeInsurance Balkrishna Doshi,woning bouw bouw ment 15/12/15 10:47 DASH

16 15/12/15 10:45 Again, the overlap with the Team 10 discourse is huge when you discourse is huge when 10 overlap with the Team Again, the Habitat Studio practice in the context There is yet another reason to place Doshi’s there and so did Doshi, in 1987 and 1991. These teaching methods there and so did Doshi, in 1987 and 1991. they are outside the Typically, generate cross-pollination like no other. are special moments that curricula of schools of architecture; they facilitate reflection and speculation precisely because they are extra they are a break in the academic discipline, Doshi would say curricular. which is precisely why they offer opportunities for crossing boundaries, innovation and enrichment. multimedia lectures, always teaching seminars and workshops of the same multimedia lectures, always teaching seminars Hermanand Eyck van Aldo Smithson, Peter years. 30 Hertzberger stayed transformation instance, talked about Peter Smithson, for consider that and that Bakema, exactly the same way of spaces in and appropriation idea of Henri Bergson, embraced the referring to French philosopher principle of a living architecture. Ultimately, change as a fundamental the principles described by Doshi are 10 and the interest of Team of the sixteenth-centuryembodied by the example palace city Fatehpur of Van for Doshi, it is also a popular example Sikri. A natural reference turn Dutch Forum group. Alison Smithson in Eyck and among the ‘mat- as the conclusion of her canon of so-called included the palace 10 philosophy. believed epitomized the Team buildings’, which she Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination Thus, Doshi’s work raises the question to what extent the philosophy of work raises the question to what Thus, Doshi’s a specifically European discourse, as 10 must be considered Team there is Smithson herself and by others, or whether suggested by Alison process of going on here indeed, for instance a perhaps something else civilization of a formercross-pollination in which the culture and colony on those of the colonizer. have an extraordinarily profound impact 10 discourse, and that is Team of the latter days of the CIAM and of the the format is in the tradition of the of the Habitat Design Studio. This 10 and the post-war CIAM Summer Schools in Venice, teaching of Team countries and cultures bringing students and teachers from different Bakema tirelessly travelled the world giving his Remember, together. assignment, namely that of the city, like at the Internationale Sommer assignment, namely that of the city, a studio for many years. The akademie in Salzburg, where he taught Berlage institute, founded by Hertzberger and currently part of Delft as an advanced Masters course, is organized University of Technology ILAUD, Giancarlo De Carlo’s along the same lines. Another example is the International Laboratory of Architecture and Urban Design, which 10 discourse going for Team he founded in 1976 and which kept the

king tuur tec gebouwen 15 14 tectuur niet gepro gat of deze pauze de is dit vlakken, ritmen, licht enzovoort zijn instrumenten Het werk van Doshi roept zo de vraag op in hoeverre het zo de vraag op in hoeverre Het werk van Doshi roept 16 heid’ tegenspel bieden aan de nerveuze overspannenheid van biedenheid’ tegenspel overspannenheid aan de nerveuze sprekende referentie, maar ook een geliefd voorbeeld voor Van Eyck maar ook een referentie, geliefd voorbeeldsprekende voor Van De overlap met het Team 10 discours is opnieuw enorm als je discours 10 De overlap met het Team Traditionele hindoe-architectuur is er eenvan beweging, snel of Traditionele langzaam, pauzes. met verschillende niet alleen onder Ze wordt als deelof de eeuwigheid van dit moment gezien, maar als een intieme ervaring. tijd uit in de de breuk opzicht wordt In architectonisch met een variëteit aan pauzes, schalen, en onverwachte binnenhoven visuele barrières, veranderingen in de constructieve inclusief kunt getransformeerd Je expressie of de kwaliteit van het licht (…) door dialoog eenworden met ruimte en tijd. kunt een proactieve Je overgaan naar een ruimte, een tijd, andere drempel andere en een fase van psychologische of spirituele ervaring.andere Muren, Habitat Studio Er is nog een reden om Doshi’s praktijk te plaatsen in de andere kolommen, opper gedrukt als een lange en korte corridors opeenvolging van parallelle, zinnig vandaag. archi In de losjesgrammeerde, ontdek ruimte, de plotselinge gearticuleerde van een hoek of een of een binnenhof. gang onregelmatige In deze ongedefinieerdruimten is het gebruik er eindeloze keuzes en zijn (...) ze bieden spontaniteit. die deze ruimten activeren. en de Nederlandse Forumgroep. Alison Smithson nam het paleis zelfs Alison Forumgroep. en de Nederlandse op ter afsluiting van haar canon van zogenaamde weefsel ), die volgens haar het Team 10 denken bij uitstek 10 (mat-building), die volgens haar het Team door Doshi, uiteindelijk belichaamd worden in de zestiende-eeuwse Sikri. paleisstad Fatehpur Deze stad is niet alleen voor Doshi een van zelf belichamen. transformatie en toeëigening van ruimten sprak. Of het feit dat Bakema, filosoof Henri Bergson,onder verwijzing naar de Franse het idee van verandering als een fundamenteel principe van een levende archi en de principes zoals omschreven 10, omarmde. De interesse van Team Doshi ziet dus nadrukkelijk een rol weggelegd voor weggelegd Doshi ziet dus nadrukkelijk een de architect om rol sociale processen te kunnen accommoderen. bezit Architectuur zelfs doorde potentie om deze processen een te transformeren juiste articulatie van ruimtelijke condities door van bovengenoemde middel architectonische elementen.om een Het draait dynamisch begrip van architectuur en sociale relaties, waar architectuur in dienst staat van louter in eentransformatie of zelfs metamorfose, niet ruimtelijke of fysieke zin, maar in de eerste plaats in een psychologische of zelfs spirituele. bedenkt Smithson op eenzelfde manier over dat bijvoorbeeld Peter Opvallend genoeg Doshi voor verwijst zijn argumentatie van deze of de 10 architectuur van pauzes en tussenruimten niet naar Team expliciet naar traditionele Indiase architectuur: westerse traditie, maar denken van Team 10 als een specifiek kan worden Europees discours 10 denken van Team beschouwd, door zoals gesuggereerd Alison Smithson en anderen, en aan de hand is,of hier niet iets anders bijvoorbeeld een inderdaad proces van kruisbestuiving van waarbij de cultuur en de beschaving een voormalige kolonie een ongemeen diepgaande invloed heeft op die van de kolonisator. discours, en dat is 10 context van de nadagen van CIAM en het Team het format van de Habitat Design Studio. Dat staat in de traditie van en de naoorlogse CIAM Summer Schools 10 het onderwijs van Team Dash12-13 binnenwerk.indd 81 Dash12-13 binnenwerk.indd 82 DASH 82 housing hood throughstackedself-built densification ofThaltejneighbour David MeanaandYasuko Tarumi, Deshpande, FloorHoogenboezem, Ana BarbierDamborena,Nidhi door gestapeldezelfbouw verdichting vandeThaltej-buurt David MeanaenYasuko Tarumi: Deshpande, FloorHoogenboezem, Ana BarbierDamborena, Nidhi series ofpublicmeetingspaces bour and theYogeshwar Nagarneigh boundary linebetweenfarmland María Tula GarcíaMéndez,the Ameya Joshi,GiorgioLarcherand Ilse vandenBerg,ChalotteGrace, moetingsruimten schakeling van publiekeont getransformeerd tot eenaan de Yogeshwar Nagar-buurt wordt grens tussenlandbouwgronden María Tula GarcíaMéndez:de Ameya Joshi,GiorgioLarcheren Ilse vandenBerg,ChalotteGrace, hood istransformedintoa een 15/12/15 10:45 DASH

83 15/12/15 10:45 typologie hood becomes a catalyst for stel voor een nieuwe blok in de Gota-buurt, deels gebaseerd waarbij flexibiliteit op zelfbouw, en diversiteit uitgangspunt waren Marlen Beckedal, Rohit Raj, Ellen Rouwendal and Laura Strähle, proposal for a new block typology in the Gota neighbourhood, in part based on self-build practices, where Aidan Conway, Leticia Izquierdo Leticia Izquierdo Aidan Conway, Hamacher en Azul Garcia, Marlene tussen Campos Vivo: hellingbaan en de Thaltej- de nieuwe metrolijn buurt wordt een katalysator voor activiteiten Leticia Izquierdo Aidan Conway, Garcia, Marlene Hamacher and Azul ramp between new Campos Vivo, metro line and the Thaltej neigh bour activity Marlen Beckedal, Rohit Raj, Ellen Rouwendal en Laura Strähle: voor flexibility and diversity are key Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination Dash12-13 binnenwerk.indd 83 Dash12-13 binnenwerk.indd 84 DASH 84 vernieuwing en verrijking. enverrijking. vernieuwing daarom zedemogelijkheidvangrensoverschrijding, Precies bieden pauzemomentindeacademischediscipline. woorden vanDoshieen Zevormeninde juistomdatzedaarbuitenvallen. mogelijk maken, momentendiereflectieenspeculatie architectuurscholen enzijnspeciale Eenandervoor dezeopzet. volgtook -mastersadvanced -opleiding, entegenwoordig Hertzberger onderdeelvandeTUDelftalseen door opgericht hij velejarenstudioverzorgde.HetBerlage-instituut, een SommerakademieinSalzburgwaar zoalsopdeInternationale stad, lezingen eneigenlijkaltijddezelfdeopgavenamelijkdievande had, Bakema dieonvermoeibaardewereld overreisde metzijnmulti Denkaanhetonderwijsvan culturen bijelkaarworden gebracht. in Venetië, uitverschillende waarbijstudentenendocenten landen van kruisbestuiving. Ze vallen doorgaans buitendecurriculavan Zevallendoorgaans van kruisbestuiving. in 1987 en1991. plek Dergelijkeonderwijsvormenzijnbijuitstekeen netalsDoshi warenAldo vanEyckenHermanHertzberger ertegast, gedurende 30jaarhetTeam 10 discoursPeter voortzette. Smithson, datDeCarloin1976Architecture andUrbanDesign, oprichtteendat of Laboratory hetInternational is GiancarloDeCarlo’sILAUD, - media beeld

of thewaterbasin,Modhera Eleventh-century SunTemple, aview zicht ophetwaterbassin, Modhera Zonnetempel uit deelfdeeeuw,

15/12/15 10:45 DASH Woningbouw wereldwijd Global Housing

85 15/12/15 10:45 Team 10, op. cit. (note 8), 140- Team Ibid., 6-7. Alison Smithson, ‘How to Recognize and Read Mat-Building. Mainstream the Mat-Building’, Architectural Design, 9 (1974) 590; Smithson also included an example from Ahmedabad: the Museum of Knowledge by Le Corbusier (1949-1957); the building currently houses the city museum, 584. an address list from 1963 kept in the an address list archives in Het Nieuwe Jaap Bakema Alexander used Instituut in Rotterdam, during his stay in India. address Doshi’s 10 Meetings Alison Smithson, Team 1991), Rizzoli, 1953-1984 (New York: Notes on 68-69; Christopher Alexander, the Synthesis of Form (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1964). residential Doshi himself mentions the of area for the Electronic Corporation was built India in Hyderabad, but that after the between 1968 and 1971, our Team Urbino meeting of 1966. In 10 book we mention the industrial for the neighbourhood in Baroda Gujarat State Fertilisers Corporation, and which was built between 1964 den Van 1969. See Risselada and Heuvel, 143; and Doshi, Paths Uncharted, op. cit. (note 7), 241. Reprinted in several places, among others in Joan Ockman (ed.), Architecture Culture 1943-1968. A Documentary Rizzoli, 1993). Anthology (New York: CurtisIn his book, William talks about work in terms of an ‘armature Doshi’s over which the chaos of life would play another pattern’. See Curtis, Balkrishna Doshi, op. cit. (note 7), 82. a Break’, Balkrishna Doshi, ‘Give Time 12-13, part of the collection box Talks Doshi (Ahmedabad: by Balkrishna V. Shilpa Foundation for Studies and Vastu Research in Environmental Design, 2012). Architecture as It Has Developed towards 15 16 10 11 12 13 14

Team 10. In Search of a Utopia Team The Endless City (London: The director of the MAK, Christoph Thun- Hohenstein, says in his foreword: ‘It has become abundantly clear that architects will have to be first and foremost social workers if the profession is to retain its relevance and go beyond the “arch itecture-as-art” glamour projects that some cities and countries still rely on to impress the world.’, ibid., 9. Balkrishna Doshi, Paths Uncharted Shilpa Foundation (Ahmedabad: Vastu for Studies and Research in Environ mental Design, 2011, second edition J.R. Curtis,2012), 166; William Balkrishna Doshi. An Architecture for India (Middletown, NJ: Grantha Corporation/Ahmedabad: Mapin Publishing, 1988, reprinted in 2014), 118-135. book, Doshi’s Curtis’s In William autobiography includes: ‘1967-1971: 10’, (174), which is Member Team remarkable because there was no official group membership. Alison and Peter Smithson contested the idea that Doshi was a member of the group in an in Max interview with Clelia Tuscano Risselada and Dirk van den Heuvel (eds.), of the Present (1953-1981) (Rotterdam: NAi Publishers, 2005), 338-339. Alexander and Doshi jointly published the text ‘Main Structure Concept’ in Landscape, vol. 13 (1963-1964) no. 2, 17-20, reprinted in: Ekistics, vol. 17 (1964) no. 103, 352-354. According to Tactical Urbanisms for Expanding Tactical Museum of Megacities (New York: Modern Art, 2014). For a brief overview, see http://www. For a brief overview, vastushilpa.org/international-studio. to 2003. html. The studio dates back Architecture Schools in Australia, have Denmark, France and Switzerland taken part Design Studio. in the Habitat The students are supervised by a multidisciplinary team of teachers. Especially Neelkanth the contribution of prof. em. Chhaya should not go unrecognized. curator Pedro Gadanho: Uneven Growth. Paul John and Ashish Vashi, Ahmedabad Paul John and Ashish Vashi, Heritage City, a World Next. Towards & Co., (Ahmedabad: Bennet, Coleman 2011), 30. dare to scientist would No Western postcolonial since Edward Saïd’s writer Pankaj Indian criticism. However, the historyMishra suggests rewriting of modernism from a specifically Asian of the West: perspective in: Temptations How to Be Modern in India, Pakistan, Farrar, and Beyond (New York: Tibet Straus & Giroux, 2006) and From the Ruins of Empire: The Revolt against the and the Remaking of Asia West Allan Lane, 2012). (London/New York: See also Ricky Burdett and Deyan Sudjic (eds.), Phaidon, 2007). The exhibition was organized by the MoMA together with the MAK of Vienna from 22 and was on show in New York November 2014 until 10 May 2015. The six cities were Hong Kong, Istanbul, and Rio de Lagos, Mumbai, New York Janeiro. The catalogue was compiled by

7 8 9 6 Notes 1 2 Kruisbestuiving in de Doshi-habitat in de Kruisbestuiving Habitat in the Doshi Cross-Pollination 3 4 5

Architectural Building’, Architectural Building. Mainstream , in: Ekistics -20, herdrukt 352-354. 103, nr. (1964) jrg. 17 Alexander en Doshi publiceerden Alexander en ‘Main Structure samen de tekst - (1963 LandscapeConcept’ in: , jrg. 13 2, 17 64) nr. Corporation vermeld, die is gebouwd Zie: Risselada en en 1969. tussen 1964 op. cit. 10, den Heuvel, Team Van Doshi,Paths -143; (noot 8), 140 Uncharted, op. cit. (noot 7), 241. plekken herdrukt,Op meerdere o.a. Ockman (red.),in: Joan Architecture A Documentary Culture 1943-1968. Rizzoli, 1993). (New York: Anthology Curtis spreekt in zijn boek William over Doshi’s werk van een ‘armatuur waar de chaos van het leven een ander over heenpatroon legde’. Zie: Curtis, Balkrishna Doshi, op. cit. (noot 7), 82. Balkrishna Doshi, a Break’, ‘Give Time deel van de verzamelbox Talks -13, 12 Doshi (Ahmedabad: by Balkrishna V. for Studies Shilpa Foundation Vastu in Environmental and Research Design, 2012). Ibid., 6-7. Alison Smithson, ‘How to Recognize Mat- and Read Architecture as It Has Developed Architecture towards the Mat- towards 590; Smithson 9 (1974), Design, nr. heeft ook een voorbeeld uit Ahmedabad opgenomen: het kennismuseum van dat tegen -1957) Le Corbusier (1949 woordig het stadsmuseum huisvest, 584. Volgens een adreslijst uit 1963 gebruikte een adreslijst uit 1963 Volgens voorBaroda de Gujarat State Fertilisers Alexander het adres van Doshi tijdens Alexander het adres van zijn verblijf in India (archief Jaap Bakema, Het Nieuwe Instituut, Rotter dam). Meetings 10 Alison Smithson, Team Rizzoli, 1991), (New York: 1953-1984 Notes 68-69; Christopher Alexander, (Cambridge, on the Synthesis of Form Press, University MA: Harvard 1964). Doshi zelf noemt de woonwijk voor de of India in Corporation Electronic Hyderabad, maar deze is gebouwd na de Urbino- en 1971 tussen 1968 In het boek over meeting van 1966. de fabriekswijk in wordt 10 Team

9 12 12 13 14 15 16 10 10 11

ding Sudjic 1971: -1971: scholen ten worden tuur tec den disciplinair team marken, Frankrijk Uneven Growth. Tactical Uneven Growth. Tactical werkers moetenwerkers zijn, wil het The Endless City (Londen: Hohenstein, stelt in zijn voor (Middleton, NJ: Grantha Noten van prof. em. Neelkanth Chhaya mag van prof. em. Chhaya Neelkanth blijven.hier niet onvermeld New York: Allan Lane, 2012). York: New Zie voor een beknopt de overzicht webpagina: http://www.vastushilpa. (Rotterdam: NAi Uitgevers, NAi (Rotterdam: (1953-1981) 2005), 338-339. West and the Remaking of Asia (Londen/ of Asia and the Remaking West Zie ook: en Deyan Ricky Burdett (red.), Phaidon, 2007). De tentoonstelling was georganiseerd door het MoMA samen met het MAK York en was te zien in New in Wenen tot en met 10 van 22 november 2014 De zessteden Hong waren mei 2015. Istanbul, Kong, Lagos, Mumbai, New en Rio de Janeiro. catalogus De York is samengesteld door curator Pedro Gadanho: Urbanisms for Expanding Megacities The Museum of Modern (New York: Art, 2014). De directeur van het MAK, Christoph Thun- dat woord: ‘Het is overduidelijk architecten in de eerste plaats sociale opbouw behouden en de vak zijn relevantie “architectuur als kunst”- glamoureuze overstijgen,projecten waar sommige steden steeds en landen nog op leunen te imponeren.’om de wereld Ibid., 9. Uncharted Balkrishna Doshi, Paths Shilpa Foundation (Ahmedabad: Vastu in Environ for Studies and Research [tweede druk mental Design, 2011 J.R. William Curtis, 166; 2012]), for Balkrishna Doshi. Architecture An India Mapin Corporation/Ahmedabad: [herdruk 2014]), Publishing, 1988 -135. 118 Curtis’ boekde staat onder In William Doshi’s biografie vermeld: ‘1967 wat opvallend is 10’, Member Team omdat er geen officieel lidmaatschap was.van de groep In een interview bestrijden Alison met Clelia Tuscano Smithson dat Doshi lid was en Peter van de groep. Zie: Max Risselada en 10. Dirk van den Heuvel (red.), Team In Search of a Utopia of the Present branden, maar ook Indiase schrijver de Pankaj Mishra probeert de geschiede nis van modernisering te herschrijven vanuit een specifiek Aziatisch per of the West: spectief in: Temptations How to Be Modern in India, Pakistan, Farrar, Tibet and Beyond (New York: the Straus & Giroux, 2006) en From against the of Empire: The Revolt Ruins de Habitat Studio. De stu begeleid door een multi van docenten. Met name de begelei Ahmedabad en Ashish Vashi, Paul John Heritage City a World Next. Towards (Ahmedabad: Bennett, Coleman & 30. Co, 2011), Saïd’s postkoloniale Sinds Edward kritiek waagt geen westerse weten hier nog aan te schapper zijn vingers org/international-studio.html. De studio gaat terug tot 2003. Archi uit Australië, Dene uit Australië, en Zwitserland namen eerder deel aan en Zwitserland 2 4 1 5 6 7 8 3 Dash12-13 binnenwerk.indd 85