KOLORYT ZIEMI SUWALSKIEJ THE COLOURS OF SUWAŁKI REGION POWIAT SUWALSKI Autor tekstów / Author of the text: Hubert Stojanowski Koloryt The Colours Autorzy fotografii / Authors of the photographs: ziemi suwalskiej of Suwałki Region Jarosław Borejszo, Waldemar Brzeziński, Jan Czerniecki, Ewa Magdalena Drucis, Marek Giersa, Adam Januszewicz, Lech Krzysztofiak, Piotr Malczewski, Krzysztof Mierzejewski, Wojciech Misiukiewicz, Wojciech Pająk, Artur Pieryni, Hubert Stojanowski, Stanisław J. Woś, Koloryt ziemi suwalskiej, to historia The history and culture of the lo- zdjęcia ze zbiorów Starostwa Powiatowego w Suwałkach i kultura, którą tworzą ludzie, kręte rzeki cal people, winding rivers, multitude of Tłumaczenie angielskie / English Translation: i liczne jeziora, lasy i otwarte przestrze- lakes, forests and open vistas contribute to the diversity and colour of the land. Zdzisław Dudek nie. Do tego seria barw, a wszystko to rozrzucone niebanalnie w krajobrazie. All enhanced by a rich palette of colours Korekta / Correction: Brzmienie nazw miejscowych może tak- and scattering of all the elements pictur- Zdzisław Dudek że zachwycać: Samle, Dowcień, Klonek, esquely in the landscape. Its place names Projekt publikacji – skład i druk / Publication layout and print: Ślepiec, Przetaczek, Omółowek, Pierty, sound enchanting, too: Samle, Dowcień, Xpression Drukarnia Studio Graficzne www.xpression.com.pl Iwaniszki, Suchorzec, Sześciwłóki, Wierz- Klonek, Ślepiec, Przetaczek, Omółowek, © Powiat Suwalski & Xpression Marceli Łankiewicz, Suwałki 2015 biszki i Lizdejki. Pierty, Iwaniszki, Suchorzec, Sześciwłóki, ISBN 978-83-926944-6-5 To, że Suwalszczyzna jest wciąż zbyt Wierzbiszki or Lizdejki. mało doceniana przez ludzi z innych te- The fact that Suwalszczyzna [Suwałki renów Polski, jest w jakiś sposób zrozu- region] is still not appreciated enough miałe. Ktoś, kto nie widział tej ziemi, nie by people from other Polish regions is in może się nią przecież zachwycić. a way understandable: someone who has Zwykle bardziej interesują nas miej- never seen this land can hardly praise it. sca odległe, wolimy jechać na wycieczkę We are usually more interested in dis- w góry, nad morze czy za granicę kraju. tant lands, and prefer to go to the high- To, co już znamy, co nam bliskie, wydaje lands, to the sea or abroad. And the thing się mało atrakcyjne. we know or which sounds familiar seems unattractive. „Niestety, zawsze szukamy obrazów da- leko za sobą, przed sobą nigdy koło siebie. “Unfortunately, we always look for Jest urok w obcej stronie, a swoja tak się images far behind or away from us, nev- osłucha, opatrzy, spospolituje, że wreście er near us. There is a charm in a foreign stracimy dla niej uczucie podziwienia, ja- land, while one’s own heard or seen so kieśmy mu winni, a nawet poznajomić się many times becomes so common that z nimi bliżej zaniedbywamy jedynie dlate- we lose all sense of wonder that we owe go, że machinalnie, materialnie znamy je to it, and we neglect getting acquainted aż do znużenia”1 pisał Kraszewski. with it closer only because we automat- ically and physically become weary of Dlatego warto pokazywać wszyst- knowing it.”1 wrote Kraszewski. kim Suwalszczyznę na wszelkie możli- we sposoby, odkrywać ją na nowo. Razić Therefore, there is value in showing okolicznym pięknem, strzelać kolorytem Suwalszczyzna to all with all possible means and let it be rediscovered. To Operacja pn. „Zwiększenie atrakcyjności Powiatu Suwalskiego poprzez organizację miejsc aktywnego wypoczynku” 1 Kraszewski J.I., Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy. Ludowa Spół- 1 Kraszewski J.I., Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy. Ludowa Spół- współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rybackiego zapewniającą inwestycje w zrównoważone rybołówstwo. dzielnia Wydawnicza, Warszawa 1985 dzielnia Wydawnicza, Warszawa 1985 3 lokalnym, ogłuszać przestrzenią, fauną strike people with the beauty of its en- Podobne miejsce, choć zupełnie chy- birth (just like his father). As it turned out i florą miejscową. virons, attack with its local atmosphere, ba nieznane, można odnaleźć (nawet na the barrows there were... and closer than Nie trzeba być historykiem, etnogra- stun with its open vistas, local flora and zdjęciach satelitarnych) nad jeziorem he had thought. Just a few dozen yards fem, czy artystą, by dostrzec walory tej fauna. Białym Filipowskim. Charakterystycz- from his home, but they were obvious- części Polski. Na pewno jednak podsta- You don’t need to be a historian, eth- ne wzgórki kamienne mocno wtopiły ly just “heaps of stone” that had always wowa wiedza o regionie pomoże wnik- nographer or artist to perceive the val- się w nasz lokalny krajobraz dosłownie been there. nąć w lokalny koloryt. Wystarczy tylko ues of this part of Poland. Undoubtedly, i w przenośni, o czym może świadczyć Centuries ago the land belonged to słuchać uważnie i patrzeć. a basic knowledge of the region could pewna historia. Miejscowy rolnik, zaję- the Yotvingians whom some historians Historycznie Suwalszczyzna jest spe- help enter the local atmosphere. All you ty swym codziennym trudem, zapyta- classify as one of Prussian tribes. The cyficznym regionem. Warto jednak wspo- need is to look and listen carefully. ny o kurhany, grobowce, stwierdził, że remains of their hill forts can still be mnieć o kilku aspektach, które w jakiś Historically, Suwalszczyzna is a unique w okolicy na pewno ich nie ma. Przynaj- seen today. They built their fortified set- sposób definiują to miejsce. region. It’s worth mentioning a few of its mniej on o nich nic nie wie, a mieszka tu tlements on hills situated among lakes, one of the most sumptuous specimens is Zawsze dominowała tu wszechogar- aspects that define the place. od urodzenia (tak jak i jego ojciec zresz- Góra Zamkowa [Castle Hill] near Szurpiły. niająca przyroda. Człowiek od wieków The all-encompassing nature has al- tą). Okazało się, że kurhany tu były… i to The settlement was also recorded by mozolnie próbował wyryć na tej ziemi ways dominated here. Throughout cen- bliżej niż myślał. Zaledwie kilkadziesiąt Teutonic chronicles. swój ślad. Karczował lasy i starał się wto- turies, man has tried to leave his imprint metrów od jego domu, ale przecież to pić w tło. on the land. Clearing the forests, he tried zwykłe „kamienice”, które były od za- This unusual site is occasionally to blend in the surrounding landscape. a place of work of groups of archaeolo- Jerzy Siemaszko, starszy kustosz Mu- wsze. gists who conduct here excavations try- zeum Okręgowego w Suwałkach, może Jerzy Siemaszko, the senior curator at Przed wiekami królowali tu Jaćwingo- ing to recreate the way of life of the an- opowiedzieć o „kulturze kurhanów the Regional Museum in Suwalki, can tell wie, przez niektórych badaczy zaliczani cient inhabitants of the settlement. zachodniobałtyjskich”. W rezerwacie you about the “West-Baltic Barrow Cul- do plemion pruskich. Do dziś możemy „Cmentarzysko Jaćwingów” w Szwajcarii ture”. The “Yotvingian Graveyard’ in Szwaj- oglądać pozostałości po ich grodziskach. The beginning of the research of the koło Suwałk znajdziemy wiele grobow- caria, near Suwałki is a burial ground with Na wzniesieniach między jeziorami bu- local Yotvingians dates back to the 1935 ców, skupisk kamieni, usypanych w for- many barrows, piles of stones arranged in dowano ośrodki grodowe, a jedno z naj- publication by Roman Jakimowicz, but it Kurhan grobowy w rezerwacie „Cmentarzysko a circular form under which rest the an- is only professor Jerzy Okulicz-Kozaryn Jaćwingów” w Szwajcarii koło Suwałk mie okręgów, pod którymi spoczywają bardziej okazałych znajduje się na Górze A burial mound in the „Yotvingian Graveyard” reserve, cient inhabitants of the land. who conducted detailed excavations on Szwajcaria near Suwałki pradawni mieszkańcy tych ziem. Zamkowej koło Szurpił. Wzmianki o tym the site trying to shed some light on the A similar site, though practically un- miejscu znajdziemy także w kronikach darkness of the early Middle Ages.2 known to a wider public can be found krzyżackich. (and is visible on satellite pictures) on The results of archaeologist’s efforts, W tym niezwykłym miejscu pracują cza- Lake Białe Filipkowskie. The characteris- also those from later years, are exhibited sem grupy archeologów, którzy na podsta- tic stone mounds have become deeply in the Yotvingian Exhibition in Szurpiły. wie wykopalisk starają się dociec jak wy- embedded in our local landscape, both A visit to the exhibition and direct con- glądało życie dawnych mieszkańców. literally and metaphorically, a proof of it tact with the finds and a model of the can be found in one story: A local farm- Za początek badań o mieszkających tu settlement can be a good start to a trip er busy with his regular toil, when asked Jaćwingach, uznaje się publikację z 1935 around the Castle Hill, along the Yotvin- about barrows or graves affirmed that roku - Romana Jakimowicza, ale to pro- gian trail. there were none in the neighbourhood. fesor Jerzy Okulicz-Kozaryn, w drugiej 2 Engel M., Iwanicki P., Iwanowska G., Sobczak C., Grodziska Jaćwieży w perspektywie badań Działu Archeologii Bałtów Państwowego Muzeum At least, he said he didn’t know of any, połowie ubiegłego wieku, poprowadził Archeologicznego w Warszawie. [in:] Grodziska Warmii i Mazur. Stan wie- dzy i perspektywy badawcze. ed. Zbigniew Kobyliński, Prace Instytutu and he had been living here since his na tych terenach szczegółowe badania Archeologii UKSW, Warszawa-Zielona Góra 2013 4 5 próbując rozświetlić mroki