PAPUR BRO LLANGADFAN, LLANERFYL, FOEL, LLANFAIR CAEREINION, ADFA, CEFNCOCH, LLWYDIARTH, LLANGYNYW, CWMGOLAU, DOLANOG, RHIWHIRIAETH, PONTROBERT, MEIFOD, TREFALDWYN A’R TRALLWM.

387 Chwefror 2014 50c

Stori ddirdynnol Del. Tud.5 Difrod yn Aberystwyth. Tud. 16 Noson Lawen S4C CAIS AM NEWID YN Y CYNGOR SIR WYBODAETH Eleni rydym yn cofio dechrau’r Rhyfel Byd Cyntaf gan mlynedd yn ôl. Bydd llawer o ddigwyddiadau i gofio’r achlysur yma ar sgrin ac ar lwyfan. Bydd Cwmni Theatr Bara Caws yn ymweld â Chanolfan y Banw nos Fawrth, Ebrill 15fed gyda’u rifiw sy’n nodi dechrau’r Rhyfel Byd Cyntaf. Mae’r cwmni yn awyddus i gynnwys elfen leol yn y perfformiad. Bydd yr olgyfa yn cymryd hyd at 5 munud o’r perfformiad a gall fod ar ffurf cân, barddoniaeth, hanesyn neu stori. Os oes gan unrhyw un o’n darllenwyr rywbeth yn ymwneud â’r Rhyfel Byd Cyntaf fe fuasem yn falch o glywed gennych. Cysylltwch â Mary Steele (01938 810048) neu Catrin Hughes (01938 820594) cyn gynted â phosib.

CWMNI THEATR BARA CAWS yn cyflwyno DROS Y TOP Cyng. Barry Thomas Cyng. Myfanwy Alexander RIFIW YN NODI DECHRAU’R RHYFEL BYD CYNTAF Mae’r misoedd diwethaf hyn wedi bod yn rhai Graham Brown a Rosemarie Harris - sydd i cyffrous yn hanes y Cyngor Sir yn Llandrindod. gyd yn ddirprwy arweinwyr. Mae gan y tri Ma’ ‘na fai ar bawb yn rwla’n y gyflafan erchyll hon Ym mis Tachwedd 2013 penderfynodd y Cyng. brofiad helaeth o fod yn aelodau o’r cabinet Dim jest Leopald yn mynd ffor rong. David Jones, Arweinydd Cyngor Sir Powys, a bydd eu gwybodaeth yn hanfodol wrth Ffor’ rong! ddiswyddo ei Gabinet a phenododd aelodau o helpu i ddod â sefydlogrwydd i’r Cyngor”. Am bo’ Leopald ‘di mynd.....FFOOOOOOOR gr@p arall yn eu lle. Roedd hyn yn sioc fawr i “Rwy’n ddiolchgar i aelodau’r cyngor am eu ROOOOOONG!!! lawer iawn o Gynghorwyr ac felly, ar y 10fed o cefnogaeth a’r mandad clir a roddwyd i mi i Ionawr, cynhaliwyd cyfarfod arbennig o’r arwain y cyngor. Mae’n anrhydedd ac yn Yn pendilio rhwng y llon a’r lleddf, y melys a’r Cyngor Sir i drafod disodli David Jones. Fe fraint i gael fy ethol yn arweinydd i Gyngor chwerw dyma gipolwg sydyn ar y pam, y sut, wnaeth 40 o gynghorwyr bleidleisio o blaid y Sir Powys”. y pwy, a’r ble a ysgogodd y gyflafan waethaf cynnig o ddiffyg hyder yn yr arweinydd a 32 Mae’n rhaid i’r Cyngor arbed £20 miliwn yn a welodd Cymru ac Ewrop erioed. yn ei erbyn. ystod y flwyddyn ariannol yma. Yn y cyfnod “Sut ddaeth hi i hyn hogia’?” yw cwestiwn Wedyn cafodd y Cyng Barry Thomas, heriol hwn, mae’n rhaid i wasanaethau newid sylfaenol rifiw gymunedol newydd Bara Caws. cynghorydd Llanfihangel, ei ddewis fel ac mae’r Cabinet wedi cychwyn ar broses Daeth y cast ynghyd, dan fentoriaeth Aled arweinydd newydd gyda Myfanwy Alexander, ymgynghori i drafod y dyfodol. Rhaid Jones Williams, i greu rifiw newydd i nodi cynghorydd Banw, fel dirprwy. Mae Cabinet sicrhau gwerth am bob ceiniog i amddiffyn canmlwyddiant dechrau’r Rhyfel Mawr. newydd yn gweithio’n galed ar hyn o bryd yn ein gwasanaethau. Cast: Gwion Aled, Rhian Blythe, Mirain ceisio creu cyllideb. Beth bynnag sy’n digwydd, fe fydd lleisiau Haf, Carwyn Jones, Rhodri Sion “Am y tro cyntaf erioed”, meddai Barry Tho- cryf o’n hardal ni yn amlwg yn y trafodaethau Cyfansoddwr a Chyfarwyddwr Cerdd: Osian mas, “byddaf yn gweithio gyda thîm arwain a dymunwn yn dda i Barry a Myfanwy wrth Gwynedd sy’n cynnwys y Cyng. Myfanwy Alexander, iddynt wynebu cyfnod cyffrous a heriol. Cyfarwyddwyr: Betsan Llwyd 2 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014

Ebrill 20 Rihyrsal at y Cymanfaoedd Canu yn DYDDIADUR Ebeneser am 6 Ebrill 24 Noson Gymdeithasol Cym. Edward Chwef. 7 Bingo yn Neuadd Llanerfyl am 7 o’r gloch Llwyd Maldwyn. ‘Bywyd Gwyllt Bro Chwef 10 Sefydliad y Merched Llwydiarth. Noson Banw’ gan Alwyn Hughes. 7 o’r gloch yn yng nghwmni Linda Gittins. Neuadd Hen Gapel John Hughes. Llwydiarth 7.30 y. h. Elw at Gronfa’r Mai 3 Noson yng nghwmni Plethyn, Llond Llaw Eisteddfod Genedlaethol 2015. Croeso i a Mair Penri yn Neuadd Pontrobert am bawb. 7.30. Elw yn mynd tuag at Apêl Pont a Nodiadau Natur Chwef. 11 Pwyllgor Apêl Foel, Llangadfan a Llanefyl Llangynyw Eisteddfod 2015 Er inni gael llawer o wynt a glaw yn Ionawr, Mai 5 Taith Gerdded a Barbeciw Canolfan yn Neuadd Llanerfyl am 7.30pm. Croeso mae’n rhyfeddol pa mor fwyn ydyw. cynnes i bawb. Gymunedol Dolanog. Er budd Apêl Chwef. 21 Gyrfa Chwist yn Neuadd Pont am Eisteddfod Genedlaethol 2015 Gwelodd Tom Bebb yr Hendre lyffant ganol 8.00pm Mai 24 Cyngerdd gyda Gwyn Hughes Jones a Ionawr ac mae eirlysau i’w gweld tra bo Chwef. 21/22 Pantomeim Llanfair yn yr Institiwt. Chôr Godre’r Garth yn Theatr Llwyn cynffonnau @yn bach a gwyddau bach Chwef. 23 Rihyrsal at y Cymanfaoedd Canu ym Mai 25 Rihyrsal at y Cymanfaoedd Canu ym (pussy willows) i’w gweld yn y stingoedd. Moreia am 6 Moreia am 6 A yw’r rhain yn arwyddion o Wanwyn Chwef. 24 Cinio G@yl Dewi Adfa yn Neuadd y Meh. 15 Cymanfa Ganu’r Annibynwyr yng cynnar neu a oes gwaeth i ddod? Amser Nghanolfan Pontrobert am 2.30 a 6.00 Pentref am 7.30yh a ddengys! Chwef. 26 Cinio G@yl Dewi M y Wawr Llanfair yn yr Meh. 21 Taith Gerdded Plu’r Gweunydd yn ardal Institiwt am 7 gyda Pharti Llond Llaw Llanwddyn Chwef. 28 Bingo yn Neuadd Pontrobert am 7.30 Meh. 21 Carnifal Llanfair Mawrth 1 Cinio G@yl Dewi yng Nghanolfan Gorff. 5 Cyhoeddi Eisteddfod Genedlaethol 2015 Cylch Meithrin Dyffryn Banw Gymunedol Dolanog. Manylion: Felicity yn y Drenewydd Cawsom noson arbennig ar Ragfyr 28ain yn Gorff. 6 Cymanfa Ganu’r Presbyteriaid ym Moreia 01938 810901. Er budd Apêl Eisteddfod y Dyffryn. Gwledd o ganu gan Heather Bebb Gorff. 18 a 19 – Eisteddfod Talaith a Chadair Powys Genedlaethol 2015 a’r band a bwyd blasus wedi ei baratoi gan Mawrth 7 Cyfarfod Gweddi Byd-eang y Chwiorydd – Dyffryn Ceiriog am 2pm ym Moreia Medi 13 Cyngerdd Mawreddog gyda Rhys Mandy a’r criw. Hoffwn ddiolch o galon i’r Mawrth 15 Cyngerdd gyda’r Glerorfa yng Meirion, Dilwyn Morgan ac eraill yng holl bobol am gefnogi a diolch arbennig i Arwel Nghanolfan y Banw Nghanolfan Hamdden Caereinion. Er a Mandy am eu caredigrwydd. Bydd yr elw Mawrth 13/14/15 – G@yl Ddrama Eisteddfod Talaith budd Apêl Eisteddfod Genedlaethol 2015 yn mynd tuag at y Cylch ac Apêl Cath. a Chadair Powys – Dyffryn Ceiriog Medi 25 Pwyllgor Blynyddol Plu’r Gweunydd yn Ebrill 11 “Ffordd y Groes” Gwasanaeth Neuadd Pontrobert Eciwmenaidd, addas i bawb, gan GOFALAETH BRO CAEREINION - 2015 gynnwys blant, oedolion a dysgwyr 7y.h. Ion. 4 Cyfarfod Dechrau’r Flwyddyn yn Nid yw Golygyddion na Phwyllgor Plu’r Yr Eglwys Gatholig, Y Trallwm. Manylion Ebeneser Gweunydd o anghenraid yn cytuno Mawrth 1 Gwasanaeth G@yl Ddewi yn Nolanog 01588620668 gydag unrhyw farn a fynegir yn y papur Ebrill 15 Theatr Bara Caws yng Nghanolfan y Ebrill 3 Gwasanaeth y Pasg yn Llanfair Banw. ‘Dros y Top’. Rifiw o’r Rhyfel Byd Meh. 7 Cyfarfod yn Adfa nac mewn unrhyw atodiad iddo. Cyntaf. Addas i bob oedran. Tocynnau Hydref 4 Oedfa Ddiolchgarwch yn Bethel, Llanerfyl £8 a £3 i blant. Tach. 29 CyfarfodRhifyn yr Adfent yn Rhiwhiriaethnesaf RHIFYN NESAF A fyddech cystal ag anfon eich ‘BYWYD GWYLLT BRO BANW’ Diolchiadau £5 cyfraniadau at y rhifyn nesaf erbyn dydd sgwrs gan Alwyn Hughes Taliad i’r Trysorydd, gohebydd lleol Sadwrn, 15 Chwefror. Bydd y papur yn neu un o’r tîm cael ei ddosbarthu nos Fercher Chwefror 24 Ebrill am 7 o’r gloch Diolch 26. Hen Gapel John Hughes, Pontrobert Dymuna Megan Rhos ddiolch i’r teulu, cymdogion a ffrindiau am y cardiau, blodau, TÎM PLU’R GWEUNYDD Lluniaeth ysgafn. Mynediad £2 anrhegion a galwadau ffôn ar achlysur ei Cadeirydd Ffoniwch: phenblwydd yn 90 oed. Diolch i bawb a alwodd Arwyn Davies Nia Rhosier 01938 500631 heibio a’r cyfan yn gwneud y diwrnod yn un Mai Porter 07711 808584 bythgofiadwy. Coedtalog, Llanerfyl, 01938 820710 Is-Gadeirydd Rhodd Dan nawdd Delyth Francis Cymdeithas Edward Llwyd Maldwyn a‘r Cyffiniau Diolch yn fawr iawn i Mai Porter, Bridgnorth am Trefnydd Busnes a Thrysorydd ei rhodd i goffrau Plu’r Gweunydd. Huw Lewis, Post, Meifod 500286 Ysgrifenyddion Carwyn Evans Gwyndaf ac Eirlys Richards, Cartrefle, Llangadfan Penrallt, Llwydiarth, 01938 820266 A ydych chi am astudio Cerdd Lefel TGAU / AS / Lefel A? Trefnydd Tanysgrifiadau A ydych chi eisiau gwersi ychwanegol neu astudio Sioned Chapman Jones, 12 Cae Robert, Meifod cerddoriaeth fel pwnc ychwanegol? Meifod, 01938 500733 A ydych chi am gymryd mantais ar wersi preifat yn eich Swyddog Technoleg Gwybodaeth ardal leol? Dewi Roberts, Brynaber, Llangadfan Golygydd Ymgynghorol Mae gennyf ddeng mlynedd o brofiad o baratoi disgyblion Nest Davies tuag at yr arholiadau uchod, ac mae’r disgyblion hynny wedi Panel Golygyddol llwyddo i gael graddau a chanlyniadau rhagorol! Alwyn a Catrin Hughes, Llais Afon, A oes gennych awydd chwarae offeryn pres? Llangadfan 01938 820594 Cynigir hyfforddiant proffesiynol ar offerynnau pres gan diwtor [email protected] profiadol sydd wedi chwarae gyda rhai o fandiau gorau Ewrop Mary Steele, Eirianfa hyd at Gradd 8, A.B.R.S.M neu hyfforddiant ar gyfer Llanfair Caereinion 01938 810048 arholiadau ymarferol TGAU/AS/Lefel A [email protected]

Rhif cyswllt: 01341 430342 / 07974 139530 Mari Lewis, Swyddfa’r Post, Meifod500286 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 3 O’R GADER Eisteddfod Genedlaethol Tamed o hanes Yn ystod y 9fed ganrif O.C. tua’r flwyddyn 880 y ganed Hywel ap Maldwyn a’r Gororau 2015 Cadell, neu ‘Hywel Dda’, a bu farw o gwmpas oed yr addewid tua’r flwyddyn 19 mis i fynd... 950. Mae pa mor ‘dda’ oedd o yn dibynnu ar Yn y golofn hon byddwn yn ceisio rhoi gwybodaeth i chi am yr holl ddigwyddiadau sydd wedi eich diffiniad o’r gair ‘da’! Ac mae’n si@r i’r cael eu trefnu ar gyfer codi arian yn ardal Plu’r Gweunydd ar gyfer Eisteddfod Maldwyn a’r rhannau mwya’ diflas o’i gyfreithiau enwog Gororau 2015. Dyma gyfle gwych i’r Pwyllgorau Apêl lleol gael gofod i hysbysebu eu gael eu llunio dan chwys a golau cannwyll digwyddiadau. Cofiwch nodi’r dyddiadau ar eich calendr. gan ryw gyfreithiwr druan di-sôn-amdano erbyn heddiw! DYDDIADAU PWYSIG Un peth sy’n eithaf si@r ydi i Hywel ei hun Chwef 10 Sefydliad y Merched Llwydiarth. Noson yng nghwmni Linda Gittins. Neuadd fynd ar bererindod i Rufain i gael ei Llwydiarth 7.30 y. h. Elw at Gronfa’r Eisteddfod Genedlaethol 2015. Croeso ddogfennau cyfreithiol wedi’u cysegru gan y i bawb. Pab. A beth sy’n sicrach fyth ydi fod ei Chwef. 11 Pwyllgor Apêl Foel, Llangadfan a Llanerfyl yn Neuadd Llanerfyl am 7.30pm. gyfreithiau wedi bod yn sail i gyfraith Cymru CROESO CYNNES I BAWB – gan gynnwys yr ifanc a dysgwyr am ganrifoedd lawer. Ar ben hynny, roedd ei Mawrth 1 Cinio G@yl Ddewi yng Nghanolfan Gymunedol Dolanog Manylion: Felicity 01938 gyfreithiau yn eangfrydig a theg, gyda hawliau 810901. Er budd Apêl Eisteddfod Genedlaethol 2015 arbennig i ferched. Hywel dda yn wir! Mawrth 15 Y Glerorfa yng Nghanolfan y Banw, Llangadfan am 7.30. Y Glerorfa yw cerddorfa Mae’n debyg i Hywel briodi Elen, merch y werin genedlaethol Cymru. Elw at Apêl Eisteddfod Genedlaethol 2015 brenin Llywarch o Ddyfed, ac mae honiadau Mai 3 Noson yng nghwmni Plethyn, Llond Llaw a Mair Penri yn Neuadd Pontrobert am mai Hywel roddodd y gorchymyn i’w ddynion 7.30. Elw yn mynd tuag at Apêl Pont a Llangynyw Eisteddfod 2015. lofruddio ei dad-yng-nghyfraith. Canlyniad Mai 5 Taith Gerdded a Barbeciw Canolfan Gymunedol Dolanog. Er budd Apêl Eistedd hynny fu uno Dyfed efo tiriogaethau Hywel fod Genedlaethol 2015 yn y Deheubarth. Hywel dda?! Roedd Hywel Gorff. 5 Cyhoeddi Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a’r Gororau am 3 o’r gloch yn y hefyd yn dipyn o fêts efo Athelstan, brenin Drenewydd. carfan gryfaf y Sacsoniaid ar y pryd, sef Medi 13 Cyngerdd Mawreddog gyda Rhys Meirion, Dilwyn Morgan ac eraill yng Nghanolfan Sacsoniaid y Gorllewin. Roedd o’n siarad Hamdden Caereinion. Er budd Apêl Eisteddfod Genedlaethol 2015 Saesneg yn ogystal â Lladin a Chymraeg. A phan drechodd byddin Edmwnd, brenin GWOBRAU EISTEDDFOD 2015 newydd y Sacsoniaid, Idwal Foel, frenin Gyda’r Eisteddfod Genedlaethol yn dychwelyd i Sir Drefaldwyn yn Awst 2015 mae’r ymateb Gwynedd, gan ei ladd o a’i frawd Elisedd i gyfraniadau gwobrau hyd yma wedi bod yn wych. [oedd yn gefndryd i’r hen Hywel] mi yrrodd Yn flynyddol mae gwerth dros £85,000 yn cael ei roi mewn gwobrau, ac mae cyfrannu gwobr Hywel feibion ei gefnder Idwal, Iago ac Ieuaf yn ffordd hynod effeithiol i gefnogi’r Eisteddfod yn ogystal ag ymdrechion y pwyllgorau apêl, o’r neilltu er mai nhw ddylai fod wedi etifeddu gan fod y swm (gan gynnwys ad-daliad rhodd gymorth os yn gymwys) yn cyfrif tuag at y coron Gwynedd, gan hawlio’r deyrnas iddo’i targedau lleol. hun! A gan fod Powys ar y pryd o dan “Mae ymholiadau a rhoddion gwobrau yn dod i mewn yn gyson, a bydd y Rhestr Testunau a deyrnasiad Gwynedd, roedd Powys dan ei gyhoeddir ddechrau Gorffennaf yn dysteb i hynny” medd Alwyn Roberts, Dirprwy Drefnydd yr afael bellach hefyd. Eisteddfod. “Yr ydym yn eithriadol o ddiolchgar i bawb am eu haelioni tuag at Eisteddfod Mae’n si@r fod nifer o bobol gyffredin gogledd Maldwyn a’r Gororau, mae o yn arwydd clir o’r gefnogaeth sydd yna yn lleol i ddyfodiad y Cymru ac ardal Plu’r Gweunydd y dydd yn brifwyl yn ôl i’r ardal.” ddigon smala o’r llywodraeth newydd yng Gellir cyfrannu unwaith neu gyfamodi drwy archeb banc, sef gwneud cyfres o daliadau llai Nghastell Dinefwr, Llandeilo. A ‘Daily Post’ y dros gyfnod o amser. Beth amdani felly? Mae gwobrau o £25 i fyny y gellir eu rhoi gan dydd si@r o fod yn lambastio gwario pres prin unigolyn, teulu, er cof am rywun arbennig neu ar ran clwb neu gymdeithas. Mae’n broses y werin ar gastell moethus yr hwntws, oedd hawdd iawn, y cwbl sydd angen ei wneud yw cysylltu â Swyddfa’r Eisteddfod yn Yr Wyddgrug ddyddie i ffwrdd ar gefn ceffyl o Landudno... drwy ffonio 0845 40 90 400 neu e-bostio [email protected] am restr o’r gwobrau sydd yn weddill. Gellir cynnwys gwobrau a dderbynnir cyn diwedd Ebrill yn y Rhestr Testunau.

Pwy ydy hwn? CAFFI Yvonne a SIOP Steilydd Gwallt Y CWPAN PINC Ffôn: 01938 820695 ym mhentre Llangadfan neu: 07704 539512 SIOP Dydd Llun i Ddydd Gwener 8.00 tan 5.00 Hefyd, tyllu Ar gyfer eich holl Dydd Mercher tan 12.30 clustiau a ofynion gwallt. Dydd Sadwrn 8.00 tan 4.00 thalebau rhodd. Dydd Sul 8.30 tan 3.30 CAFFI Dydd Llun i Ddydd Gwener 8.00 tan 4.00 Dydd Mercher - ar gau Ddydd Sadwrn 8.00 tan 3.30 Dydd Sul 8.30 tan 3.00 Nwyddau, Papurau Newydd Lleol a Chenedlaethol * Byr-brydau a Chinio Cliw: Mae o’n ganwr ac yn arddwr pen-i-gamp! Poeth ac Oer * Bwyd i fynd allan Ateb ar dudalen 10 01938 820633 4 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014

effeithiau creulon cancr. Unwaith eto mae bore’r 5ed o Ionawr 2012 yn fyw iawn yn fy nghof. Ar ôl paratoi fy hun am ddiwrnod yn yr Peth anoddStoriStori iawn yw rhannu DelDelein teimladau a’n ysbyty a lumpectomy, daeth hofnau, ac am ryw reswm, anoddach fyth i ni fel tro ar fyd y bore hwnnw. Cymry! Haws yw peintio gwên ar ein hwyneb, Galwyd ni i mewn i nodio pen a dweud bod popeth yn iawn. Nid fy swyddfa’r arbenigwr i mwriad yma yw dweud bod fy hanes i yn unigryw ddweud bod yr MRI yn nac yn haeddu mwy o sylw nag unrhyw stori arall, dangos efallai bod ail lwmp ond rwyf yn pregethu digon yn yr ysgol mai er yn yr un frest ac y dylid mor anodd yw hi weithiau, mae angen siarad yn ystyried mastectomy. Yn onest a rhannu profiadau, felly dyma fy stori i. faes hollol anghyfarwydd i Mae bellach dwy flynedd wedi mynd heibio ers i ni, be oeddwn i fod i’w mi glywed y newyddion afreal bod gen i gancr y wneud? Ac yna daeth yr fron, ac er hynny, mae pob atgof yn fyw yn fy ateb yn hawdd i ni, pan nghof yn ddyddiol. Yn ddeg ar hugain oed doedd holodd mam i’r doctor beth cancr ddim yn rhan o’m mywyd ond fe newidiodd fuasai o’n ei wneud petawn hynny ar y 15fed o Ragfyr 2011. Efallai mai naïf yn wraig neu’n ferch iddo yr oeddwn i beidio â hyd yn oed ystyried y fo, roedd yr olwg ar ei buasai’r lwmp bach a ddarganfyddais yn wyneb yn ddigon, felly rhywbeth a fuasai’n newid fy myd! Dwi’n cofio penderfynwyd ar eistedd yn yr ystafell aros yn trafod lle i fynd am fastectomy. Roedd cael fy Beth yn cyflwyno siec o £1025 i Del yn dilyn y noson Mr a Mrs ‘cocktail’ hefo Beth ar ôl yr apwyntiad oherwydd ngwthio i lawr y coridor hir a gynhaliwyd yn ddiweddar yng Nghanolfan y Banw a gwybod bod mam a dad yn wir i chi, ni chroesodd fy meddwl bod gen i hugain oed, heb wallt, heb fron, heb aeliau yn tu ôl i mi ar y ward yn torri eu calonnau yn un o’r ddim i’w boeni amdano. Gwrthodais i neb ddod rhywbeth anghofia’ i fyth. Tra roedd pawb o’m pethau anoddaf i mi orfod ei wneud, yn gwybod i mewn gyda mi i weld yr arbenigwr oherwydd cwmpas yn poeni am sut i steilio’u gwallt neu y buasai pethau fyth yr un fath wedi hyn. nad oeddwn isho ffws sy’n rhyfedd iawn gan bod beth i’w wisgo, roeddwn yn sgrechian tu mewn Y cam nesaf oedd y cimo. Meddwl fy mod yn rêl fy nheulu a’m ffrindie yn fy ngalw’n ‘dramatic yn flin nad oeddwn i’n gallu poeni am y pethau boi ar ôl y cyntaf ac adre â fi i gael llond bol o Del’!!! Eistedd yn y gadair gyferbyn â’r arbenigwr bach hynny mwyach! Ond erbyn hyn, mae’r gwallt swper gan mam a phwdin! Ond ychydig oriau Pwylaidd yn barod iddo ddweud nad oedd dim yn ôl (yn fwy cyrliog nag erioed!!), rwyf wedi wedyn daeth sgil effeithiau creulon y cimo i’r i’w boeni amdano, ond clywed y geiriau “you gorffen y driniaeth flin ac er y byddaf ar dabledi golwg. Roedd fel petai brwydr newydd i delio â have breast cancer” yn dod allan o’i geg. am flynyddoedd eto mae’n bryd symud ymlaen. hi bob dydd ac er bod y doctor wedi fy rhybuddio Edrychais ar y nyrs oedd wrth ei ymyl yn edrych Mae’n fraint fawr i mi fy mod wedi fy newis i fod y buasai fy ngwallt yn cwympo allan ar ôl y am esboniad, nid hawdd oedd deall y boi bach yn un o 30 model drwy Gymru mewn sioe ffasiwn driniaeth gyntaf, roeddwn yn ffyddiog y buaswn felly mae’n rhaid fy mod wedi clywed yn anghywir. yng Nghanolfan Mileniwm Caerdydd er budd i’n iawn tan yr ail ac y buasem ni fel teulu yn Gweld dagrau yn cronni yn llygaid y nyrs a Gofal Cancr y Fron ac i siarad am fy mhrofiad o gallu mynd i ddathlu Sul y Mamau yn Dyffryn. sylweddoli mai nid camgymeriad mohono. Roedd flaen 500 cant o bobl a thîm rygbi Cymru ym mis Nid oedd hynny i fod, y bore hwnnw mi ddeffrais popeth oedd i ddilyn yn niwlog ond dwi’n cofio Mawrth eleni!! Dwi’m lwcus iawn fod Morgan a chodi mhen o’r gobennydd a’i weld wedi’i meddwl, sut alla’ i fynd allan o’r ‘stafell ‘ma heb Llysun, Trystan a Gethin am fy helpu i ddysgu orchuddio â gwallt, golygfa hollol afreal. Beichio ypsetio’n lân o flaen y merched druan eraill oedd enwau’r chwaraewyr!! Hoffwn gymryd y cyfle i crio ar y ffôn efo mam, ddim yn gwybod beth i’w yn aros i glywed eu newyddion nhw. Cerdded ddiolch am eich cefnogaeth yn y noson ‘Mr a wneud a geiriau cryf a chyfarwydd mam ‘fydda’ allan o’r ystafell aros, trwy’r drysau a chwympo Mrs’ a gynhaliwyd yn y neuadd yn ddiweddar a i i lawr rwan Del’. A dyma hi hefo clippers torri i’r llawr yn torri fy nghalon yn methu credu yr hyn diolch yn ofnadwy i bwyllgor y neuadd am eu gwallt taid i eillio fy ngwallt i gyd i ffwrdd. Oedd, oeddwn i newydd ei glywed. gwaith caled. Codwyd £2000, gydag £1000 yn mi roedd yn rhywbeth andros o anodd i’w wneud Mae’n rhyfedd iawn sut mae person yn delio â mynd at elusen Gofal Cancr y Fron, elusen a ac yn rhywbeth fuaswn i byth wedi dychmygu sioc. Y cyfan oedd ar fy meddwl wedi cyrraedd y oedd o gymorth mawr i mi pan roeddwn yn teimlo gorfod ei wneud, ond rywsut neu’i gilydd, car oedd sut oeddwn i am ddweud y newyddion ar goll yn yr holl beth, ac sy’n dal i fy helpu pan roedden ni’n gallu chwerthin am y peth a doedd wrth mam a dad. Mae gen i atgof na wneith byth fo’r angen. o ddim yn fy nychryn i edrych yn y drych! O leiaf fy ngadael a hynny yw o dad yn cerdded i mewn Pan ddywedodd y nyrs wrtha’ i ar ôl clywed y roedd dad a fi’n gallu cymharu beth oedd bod drwy ddrws y gegin yn Rhandir Isaf, yn fy ngweld, newyddion na fyddai fy mywyd byth yr un fath heb wallt!!! a’i goesau yn rhoi oddi dano wrth i’r ddau dorri eto, rwyf nawr yn ei deall. Ar un olwg, rwyf wedi Mor neis oedd clywed geiriau caredig a lawr yn methu â chredu y gallai hyn ddigwydd derbyn y bydd fy mywyd i yn wahanol iawn i’r chadarnhaol pobl am ba mor ddewr oeddwn i, i’w merch fach nhw. bywyd oeddwn i wedi’i obeithio amdano. Pan ond coeliwch chi fi, nid oeddwn yn teimlo’n Fel yr ydym i gyd yn ymwybodol, un o’r pethau mae eraill o’m cwmpas yn poeni am y pethe ddewr iawn ar adegau. Dwn i ddim sut y buaswn anoddaf yw gorfod rhannu newyddion fel hyn. dyddiol hynny ‘den ni gyd yn ei wneud, mae gen i wedi ymdopi heb ambell un. Fel yr oedd y Dwi’n rhannu popeth gyda fy mrawd ac yn ffrindie i ofnau eraill sy’n mynnu aros hefo fi. Er gwaethaf driniaeth yn mynd yn ei blaen, roedd yr effeithiau gore ers erioed, ond ni allswn dorri’r newydd hyn, rhaid edrych yn bositif a does dim dydd yn yn cael eu gweld yn fwy amlwg yn gorfforol ac yma iddo a gwybod y buasai’n torri ei galon drosta mynd heibio lle nad wyf yn ddiolchgar fy mod i yn feddyliol. Roedd dad yn galw i mewn i ac yntau yn bell i ffwrdd yng Nghaerdydd. Wedyn wedi bod yn un o’r rhai lwcus. Rwy’n teimlo ddwywaith os nad tair gwaith y dydd bob dydd Beth druan oedd yn rhaid gadael i’m ffrindiau weithiau bod hyn i gyd yn frwydr ddi-ddiwedd ac roedd gweld ei wyneb yn erbyn y ffenestr a’i wybod a diolchaf iddi hi a’m ffrindiau am fod mor ac mae wedi bod yn ddigon anodd mynd yn ôl i wên yn codi nghalon i. Mam druan yn gorfod gryf ac am beidio â newid eu ffordd gyda mi, gan weithio a cheisio cario ymlaen fel o’r blaen, tra mynd i’r ysgol yn poeni amdana’ i bob dydd ond mai’r un Del oeddwn i. bod apwyntiadau ysbyty, mammogramau a yn gorfod rhoi gwên ar ei hwyneb o flaen pawb Nid oedd dim am fy mharatoi am yr hyn a oedd i phrofion gwaed yn gwrthod gadael i mi anghofio! ac yn dod ata’i bob nos ar ôl ysgol. Er cymaint ddilyn. Yng nghanol y tristwch a’r deffro bob bore Serch hyn, beth well i godi calon ma chlywed doeddwn i ddim isho wynebu pawb ac er mor yn anghofio ac yna’n cofio, roedd arwydd o bloedd Hywel Blowty yn diawlio Harri Gwyn a wan yr oeddwn, roedd mam yn benderfynol o garedigrwydd pobl yn codi fy nghalon bob dydd, Llywelyn yn y dosbarth, a fy nghriw merched Bl fynd â fi am dro yn y car i weld y môr. Diolch i fy boed yn gardiau, yn flodau neu eiriau caredig o 8 hefo’u doniolwch ac Adleis druan yn trio cadw ffrindiau am wneud i fi chwerthin pan mai’r cyfan gefnogaeth yn enwedig gan y rheiny a oedd wedi trefn arnyn nhw!! oeddwn i eisiau ei wneud oedd crio. Dyna sut yr bod drwy brofiad tebyg. Rhaid bod yn ddiolchgar am yr hyn sydd gennym ydym wedi delio â hyn, drwy chwerthin ac maen Yna wynebu blwyddyn o driniaeth gan gofio a chofio am y rheiny sydd yn brwydro’n ddyddiol nhw’n dal i dynnu arna’ i! Heledd ym mhriodas geiriau Bernie Nolan ‘A year of your life to save a’r rheiny sydd wedi colli eu brwydr i’r afiechyd Ffion Pengreigiau yn holi i mi yn y toiledau os your life’. Roedd meddwl am yr hyn oedd o ‘mlaen creulon hwn. Fel y mae un o’m ffrindie wastad oedd genna’ i frwsh gwallt i fenthyg iddi, a finne’n yn anodd iawn, ond rywsut mae rhywun yn dod yn dweud wrtha’ i ‘chin up and boobs out edrych arni’n hurt hefo’r headscarf ar fy mhen o hyd i ryw nerth. Doedd dim pwynt cwestiynu Roberts’ sy’n eironig iawn!! Edrych ‘mlaen rwan moel!!! Typical Hel! Ond eto, gwell yw chwerthin pam bod hyn yn digwydd i mi, yn anffodus, mae’n at yr hyn sydd i ddod a gwneud y mwyaf o bob am y peth! rhaid iddo ddigwydd i rywun, ac mae sawl un yn cyfle i fod yn hapus. Diolch x ein cymuned fach wledig ni wedi gorfod delio ag Roedd edrych arnaf fy hun yn y drych yn ddeg ar Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 5

FOEL LLANGADFAN LLANERFYL Marion Owen 820261 Cyngerdd Cydymdeimlad Roedd y ganolfan yn gyffyrddus lawn ar gyfer Cydymdeimlwn â theulu Brynderw ar ôl colli cyngerdd arbennig yng nghwmni Linda Gittins, Tydi’r mis cyntaf o’r flwyddyn wedi hedfan! Merfyn, brawd-yng-nghyfraith ac ewythr Aled Wyn Davies, Sara Meredydd, Edryd Peth da yw hynny a ninnau wedi cael tywydd annwyl iawn. Williams a’r diddanwr Glyn Owens nos Sadwrn gweddol os anghofiwn am y gwynt a’r glaw, Splash! diddiwedd! Gwelais gynffonnau @yn bach ar Ionawr yr 11eg. Roedd yr arlwy o ganeuon yn wefreiddiol ac roedd clywed Aled Wyn yn canu Llongyfarchiadau i Medi Lewis sydd wedi goed ar fy ffordd i Fallwyd y bore ‘ma. llwyddo i ennill y 3ydd wobr yng Ngala Nofio Merched y Wawr ‘Eryr Pengwern’ yn gwneud i fochau fy mhen- ôl grynu! Diolch yn fawr iawn i Beryl am drefnu Genedlaethol yr Urdd yng Nghaerdydd dros Cynhaliwyd cyfarfod cynta’r flwyddyn yng ac fel y dywedais ar y noson, os bydd gweddill y penwythnos a daeth merched y ras nghwmni Margaret Harding, Aberangell nos y gweithgareddau codi arian at Eisteddfod gyfnewid yn 5ed allan o 16 o dimau. Da iawn Iau, Ionawr 9fed. Mae Margaret wedi bod yn Maldwyn hanner cystal â’r noson honno, yna chi. cadw llyfrau lloffion ers 1953 a chawsom mae gennym wledd o’n blaenau. Gwellhad buan ninnau gyfle i bori drwy’r trysorau yma. Methu Seren y Teledu Dymuniadau gorau i Hywel, Pantyrhendre credu bod Margaret wedi bod ag amynedd i sydd wedi derbyn llawdriniaeth ar ei lygad. dorri’r holl hanesyn neu lun yn y papurau Mae ‘Ysbyty Plant’ ar S4C yn rhaglen emosiynol iawn ac mae eich calonnau yn Oherwydd ei driniaeth gorfodwyd iddo fod yn newydd a oedd o ddiddoreb iddi hi. Cawsom llonydd am wythnos gyfan. Yn dilyn hyn mae sbïo drwy’r llyfrau gan ryfeddu at luniau ac gwaedu wrth weld y plant bach a’u teuluoedd yn gorfod wynebu y fath ofid. Bu’r tîm o’n mynd yn ôl i’r ysbyty i gael clun newydd. erthyglau sydd yn hanesyddol bellach. Difyr Dymuniadau gorau i Janet, sydd wedi treulio tu hwnt. Diolch Margaret cynhyrchu yn dilyn stori Bethan, Cân yr Afon a darlledwyd y rhaglen ar nos Fawrth 21ain peth amser yn yr Ysbyty yn dilyn Mis nesaf bydd Meira yn mynd â ni ar wibdaith llawdriniaeth. i Ganada! Ionawr. Rydym i gyd mor falch fod Bethan Noson Santes Dwynwen Pryd ar Glud wedi gwella mor dda ac yn edrych mor ddireidus a hapus bellach. Cafwyd noson yn y Neuadd wedi ei threfnu Mae’r gwasanaeth yma wedi dod i ben yn ein gan Ffrindiau’r Ysgol – digon o fwyd blasus hardal ni. Cychwynwyd y gwasanaeth ar Ffarwelio Mae cwmni tirlunio Camlins yn fyd-enwog ac ac adloniant gan y gr@p poblogaidd ‘Up All Fawrth 3ydd, 1998. Roedd tri ar y rhestr y Nite’. Dim eira eleni! diwrnod hwnnw. Erbyn Medi 2000 roedd ugain roedd hi’n fraint bod eu pencadlys yma yn ar y rhestr, ond dim ond un erbyn Gorffennaf Llangadfan. Er, cofiwch pan adeiladwyd y Eisteddfod 2015 2013. Rwyf yn datgan fy niolchgarwch i’r holl swyddfa bren arloesol yn y pentre rhyw ugain Codi pres at y steddfod oedd pwrpas gig Bryn wirfoddolwyr – 43 ohonynt dros y cyfnod. mlynedd yn ôl roedd llawer o’r ardalwyr lleol Fôn a Swnami ddiwedd Rhagfyr. Mi roedd Roeddent yn rhoi eu gwasanaeth yn rhad ac yn ystyried yr adeilad chwyldroadol yma fel yn noson lwyddiannus o ran mwynhad ond am ddim trwy bob tywydd – ffrindiau o’r Foel, un hyll. Dros y blynyddoedd mae’r cwmni wedi ddim cystal yn ariannol. Llangadfan a Llanerfyl – a phawb yn cefnogi tyfu ac erbyn diwedd 2013 roedd 17 o weithwyr Marwolaeth y naill a’r llall. Roeddem yn casglu’r bwyd o wedi eu gwasgu i mewn i’r adeilad bach yma. Bu fawr Miss Molly Badcock, Caddis Corner Ysgol y Banw – y bwyd wedi ei baratoi yno Felly, mae’n debyg doedd dim dewis yn y yn 91 oed. Roedd yn arbenigwraig ar y gyda chefnogaeth Gwasanaeth Arlwyo pendraw ond dod o hyd i swyddfeydd mwy. ‘Caddis Fly’ ac yn darlithio ym Mhrifysgol Powys. Diolch iddynt am eu cefnogaeth – a Mae’r cwmni bellach wedi symud i D~ Keele cyn ymddeol i Lanerfyl. Cynhaliwyd y diolch i’r cogyddion oedd yn gweithio yn y Dolanog, Stryd Hafren, y Trallwm lle mae gwasanaeth angladdol yn Eglwys Llanfair a cantîn yn y cyfnod yma. Nid oedd cinio o’r digon o le i barcio ceir ac i weithio’n rhoddwyd hi i orffwys ym mynwent Eglwys ysgol yn ystod gwyliau’r ysgol – felly camodd gyfforddus. Gwych yw gweld cwmni lleol yn Llanerfyl. Gwesty’r Cann Offis i’r bwlch – diolch i Emyr llwyddo ond trist yw eu gweld nhw’n symud o Merched y Wawr Wyn ac i Eirlys a Malcolm. Peidiwch anghofio Langadfan. Y cwestiwn ar wefusau pawb rwan “Un o’n plith” oedd yn diddanu aelodau cangen ein trysoryddes – Dilys Lewis – diolch iddi ydy beth ddaw o’r ‘cut pren’? Llanerfyl o Ferched y Wawr ym mis Ionawr hithau am y gwaith trylwyr – tipyn o waith yw sef Mari Løvgreen (i ddefnyddio ei henw edrych ar ôl arian pobl eraill. proffesiynol), Mari Vaughan (yr athrawes Penblwyddi Chwefror D JONES HIRE gynradd) neu Mari Sychtyn bellach! Hawdd Byr iawn yw’r rhestr: Alun a Maureen, yw gweld, gyda’i hynawsedd naturiol, ei Panthredynog yn dathlu penblwydd priodas synnwyr digrifwch a’i chadernid o ran ar Chwefror 22. AR GAEL I’W HURIO cymeriad, pam ei bod yn gyflwynwraig deledu mor wych. Clywsom am ei hanturiaethau yng A dyna ddiwedd y llith yma. Cofiwch ei bod Chwalwr Tail SKH deuol 7.5 tunnell Ngwlad Thai, ym Mheriw ac yn Awstralia fel yn amser talu am y Plu 2014 os ydych yn SKH 7.5 ton dual muck spreader talu am yr unarddeg rhifyn. Llawer o ddiolch. cyflwynydd rhaglenni plant ac am Ritchie 3.0M Grassland Aerator anturiaethau’n agosach at adre fel athrawes leol. Datgelodd mai clasur Islwyn Ffowc Elis, ‘Cysgod y Cryman’, oedd ei hoff lyfr gyda’r JAMES PICKSTOCK CYF. prif gymeriad Edward Vaughan yn adlais MEIFOD, POWYS 07817 900517 annisgwyl o’i bywyd bob dydd. Mae’r ‘hogan o dre’ (Caernarfon) bellach wedi ymgolli’n Meifod 500355 a 500222 llwyr yn hud Dyffryn Banw ac yn teimlo, efallai, fod elfen o ffawd yn y ffaith iddi Dosbarthwr olew Amoco ddiweddu’n Sychtyn. A pham hynny? Ffaith Gall gyflenwi pob math o danwydd annisgwyl oedd dysgu sut y bu mam ei thaid - Gwyn Erfyl - yn forwyn yno ganrif a mwy Petrol, Kerosene, Disl Tractor a Derv TANWYDD ac Olew Iro a &$575()‡$0($7+<''2/ ynghynt. Ac efallai fod hynny’n egluro sut mae ‡',:<',$12/‡0$61$&+2/ Mari, er bod ei gorwelion yn eang, â’i thraed Thanciau Storio OLEWON AMAETHYDDOL POTELI NWY yn gadarn ar y ddaear. BAGIAU GLO A CHOED TAN GWERTHWR GLO TANCIAU OLEW Fis Chwefror bydd aelodau Merched y Wawr

CYDNABYDDEDIG BANWY FEEDS Llanerfyl yn mynd ar wibdaith i’r enwog POB MATH O FWYDYDD ANIFEILIAID ANWES Gwpan Pinc i gael gwers goginio gan Eirlys. A THANAU FIREMASTER A BWYDYDD FFERM Mwy o fanylion gan Gwenllian (820710/ Prisiau Cystadleuol 01938 810242/01938 811281 [email protected]). Croeso i Gwasanaeth Cyflym [email protected] /www.banwyfuels.co.uk bawb! 6 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014

LLWYDIARTH DOLANOG COLOFN MAI Eirlys Richards Penyrallt 01938 820266 Cymdeithas y Merched Yn rhifyn Awst/Medi y flwyddyn ddiwetha mi Ar 7ed Ionawr cynhaliwyd y cinio blynyddol fyddwch wedi gweld llun o Gapel Wesle, Cofion yn y Dyffryn, Foel. Daeth tyrfa dda ynghyd a Llangadfan a minnau yn holi am hanes yr hen Anfonwn ein cofion at Gwyn Evans, Ty-isa a chafwyd pryd swmpus, fel arfer. Cadeiriwyd gapel. dreuliodd gyfnod yn yr ysbyty yn ddiweddar y noson gan Gwyneth Jones. Braf oedd cael Mewn ychydig amser cefais gopi o Gofiadur ac sydd bellach wedi dychwelyd adref. cwmni ffrind Delyth, sef Mariam, yn enedigol 1936 gan Edna, Goetrefach ac yno roedd Cydymdeimlo o Hong Kong ond cyn ymddeol yn ddiweddar hanes Mr Edward Morris, Ty’n-yr-eithin. Cydymdeimlwn â theulu Margaret Phyllis bu’n nyrs yn ysbyty enwog Papworth, Dywed Emyr ei fod yn hen, hen daid i Evelyn Johnson a dreuliodd ei bore oes ym Caergrawnt am flynyddoedd. Enillwyr y raffl a minnau. Mae hi mor hawdd anghofio Mhenyrallt, cyn symud i Lanwddyn ac yn oedd Jenny Halewood, Jane Owen, Mariam hanes... ddiweddarach i Arddlin a fu farw yng a Ron Lea. Rhoddwyd y gobrau raffl gan Myra Nghartref yr Rhallt, Trallwm ychydig cyn y Savage, Jane Owen, Hefina Oliver a Mair MR EDWARD MORRIS, Nadolig yn 95 oed. Hefyd gyda theulu Mervyn Jones. Ty’n-yr-eithin Davies, Penybont Cownwy. Bu yn gefnogol i Llongyfarchiadau Chwith iawn ydyw gennym orfod cofnodi weithgareddau Eglwys y Santes Fair. Rydym marwolaeth y brawd ffyddlon, Edward Mor- yn meddwl am ei briod, Ethel, gynt o ris, yr hyn ddigwyddodd Mawrth 11, 1938, ac Rhosybreiddin a’r mab a’r ferch, Glyn a yntau o fewn ychydig wythnosau o fod yn Jennifer a’u teuloedd. drigain oed. Bu yn cwyno am rai wythnosau, Penblwydd Hapus ond daeth y diwedd yn sydyn ac annisgwyliadwy. Mab ydoedd i’r diweddar Evan ac Elizabeth Morris, a ganwyd a magwyd ef yn un o ddeg o blant yn Nhy’n-yr- eithin. Bu ei hynafiaid yn enwog am genedlaethau fel seiri coed a maen, a chadwodd yntau i fyny’r traddodiad. Edrychid arno fel gweithiwr gonest, a dyn o ymddiriedaeth yn y cylch masnachol. Ym more ei oes cafodd ei fendithio â mam dduwiol a oedd yn un o hen deulu parchus Cross Lane, a oedd yn Wesleaid selog a ffyddlon. Nid oedd modd bod yng nghwmni ein cyfaill yn hir heb ei glywed yn sôn am ei Llongyfarchiadau mawr i Elvet Lewis, fam ac am ei ewythr, yr hwn adeiladodd Gapel Brynhyfryd fu’n dathlu ei benblwydd yn 90 ar presennol Pontcadfan. Treuliodd ei oes yn 17 Ionawr. Fel y g@yr llawer ohonoch roedd yr ardal ac yn Eglwys Pontcadfan y bu ei Elvet cyn ymddeol yn adnabyddus yn yr ardal gartref crefyddol, ac ni chafodd yr Eglwys gan ei fod yn yrrwr lori i adran ffyrdd Cyngor erioed ffyddlonach aelod a swyddog. Yr oedd Powys. Flynyddoedd cyn hyn daeth i’r ardal yn un o flaenoriaid yr Eglwys ers yma o Gwmpenmachno. Yno, gyda’i dad a’i blynyddoedd. Ef hefyd oedd Ysgrifennydd frawd Iorwerth, roedd yn rhedeg busnes torri yr Eglwys a Goruchwyliwr y Capel. Gwnaeth pyst pwll a gwerthu coed tân yn Llanrwst. lawer o waith ar yr adeilad ac o’i amgylch yn Daeth Elvet i’r ardal yma i blannu coed i’r rhad ac am ddim, a chyfrannai yn ôl ei allu i Comisiwn Coedwigaeth. Mae Elvet yn unigryw gynnal yr achos. – cafodd ei eni yn Lle Cul, ger pentref Gaiman, Anrhydeddwyd ef gan Gylchdaith Llanfair trwy yn yr Ariannin ac mae rhai o’i berthnasau yn ei osod yn y swydd bwysig o Oruchwyliwr y dal yno (yn Esquel, yn yr Andes). Pan oedd Gylchdaith. Nid oedd ond ychydig o Elvet yn 8 oed ymfudodd ei rieni yn ôl i Gymru, wythnosau oddiar pan ymryddhaodd o Dymuna teulu Hywel Banwyn (Parc ond mae Elvet yn dal trwydded teithio fel gyfrifoldeb y swydd ar ôl bod ynddi am dair Llwydiarth) benblwydd hapus iddo yn 60 ar Archentwr! blynedd. Yn ei farwolaeth collodd yr Eglwys Chwefror yr 11eg. Mae Gwynant, ei frawd Noson Lawen S4C a’r Gylchdaith un o’u swyddogion ffyddlonaf. hynaf yn dathlu ei benblwydd yntau yr un Braf oedd gweld nifer o wynebau lleol ar Noson Collodd ardal Llangadfan hefyd ddyn diwrnod ond yn 11 mlynedd yn h~n. Lawen S4C nos Sadwrn 18ed Ionawr. Roedd y gwerthfawr; dyn i’w air, parod ei gymwynas, Sefydliad y Merched rhaglen yma o safon uchel ac yn glod i Theatr ac un ag yr oedd gan bawb ymddiriedaeth Aeth ein haelodau, partneriaid a ffrindiau am Ieuenctid Maldwyn ac Aelwyd Penllys. Da ynddo. Teimlir colled fawr ar ei ôl. Gadawodd ein Cinio Nadolig eleni i’r Stumble Inn. Roedd iawn chi. mewn hiraeth dwys ar ei ôl briod a dwy ferch pawb wedi mwynhau pryd blasus ymysg a mab, a cun ferch fabwysiedig y bu fel tad Gwellhad a salwch iddi. Brawd iddo ydyw Mr Morris Morris, cwmni clên. (LR) Rydym yn dymuno gwellhad i Morris Bebb, Bwlchycibau. Nid ydym yn si@r faint o’r Pwyllgor Apel Eisteddfod 2015 Groes Ddu, John Gill (h~n), Tan yr Allt, a Myra brodyr a’r chwiorydd sydd yn fyw. Sefylwyd pwyllgor Apêl Eisteddfod Meifod Savage, Llys Gwynfa. Claddwyd ei weddillion ddydd Sadwrn, Mawrth 2015 yn ardal Dolanog, Llwydiarth a Canolfan Gymunedol Dolanog 14, 1936, ym Mynwent Eglwys Llangadfan. Llanfihangel yn ddiweddar ac mae cynlluniau Sgyrsiau ‘Gweithgareddau awyr agored’ Gwasanaethwyd wrth y t~ gan y Parch. D.O. ar y gweill i gynnal gweithgareddau i godi Bydd y rhain am 7.30 o’r gloch yn y Ganolfan. Ellis a R.H. Pritchard, ac yn yr Eglwys ac ar arian yn y cylch. Mynediad £3.00 yn cynnwys lluniaeth ysgafn. lan y bedd gan Reithor, Llangadfan, a’r Parch. Chwefror 04 (nos Fawrth) Viv Church, R.D. Hughes a R.H. Pritchard. Gwelwyd yn POST A SIOP Pysgota. bresennol hefyd y Parch. R. Einion Jones, J. LLWYDIARTH Ffôn: 820208 Chwefror 12 (nos Fercher) Gary Slater, Adar Celyn Jones a Daniel Davies. ysglyfaethus. Prynhawn Sul, Ebrill 5, cynhaliwyd KATH AC EIFION MORGAN Chwefror 18 (nos Fawrth) Arwel Jones, Saethu yn gwerthu pob math o nwyddau, gwasanaeth coffa ym Mhontcadfan, pryd y ffesantod. pregethwyd i gynulliad mawr gan y Parch R.H. Petrol a’r Plu Chwefror 25 Siaradwr i’w gadarnhau. Pritchard, Llanfair. M.L. Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 7

Arwyddion glaw Y ci yn bwyta glaswellt Croesair 205 Cynefin A’i fol yn rhontio’r llawr, - Ieuan Thomas - IdrisAlwyn Hughes Jones Y wennol yn ehedeg Yn agos iawn i’r llawr, (12, Maes Hyfryd, Carmel, Caernarfon, Diolch am ymateb Gwynedd, LL54 7RS) Rwyf yn ddiolchgar iawn i Mrs Noreen Tho- Y mochyn yn y buarth mas, Yr Amwythig (gynt o Lanerfyl) am yrru A’i roch drwy’r dydd yn dal, pennill Calennig a ganwyd yn Llanerfyl yn y A’r llyffant du (dafadennog) 1940au a’r 1950au. Dyma fo: Yn crawcian yn y wal. Trefaldwyn Calennig yn gyfan ar fore dydd Calan Tra bo cerrig ar Foel Bentyrch, Blwyddyn Newydd Dda i chi mam. Tra bo d@r yn afon Bryncyrch, Mi godais yn fore, mi gerddais yn ffyrnig Tra bo derwen ar barc Llysun At ddrws Mrs Jones* i ofyn am glennig Mi gara’ i forwyn Maesllymystyn. Blwyddyn Newydd Dda i chi mam. Y sawl a dynno nyth y frân *Mrs Jones/Watkins a.y.y.b. yn ôl enw A gaiff fynd i uffern dân. perchennog y t~. Dywed Mrs Thomas y byddai plant y Llan yn canu’r rhigwm Y sawl a chwalo nyth y dryw, “Blwyddyn Newydd Ddrwg” pan na fyddai Ni chaiff weled wyneb Duw. perchennog y t~ yn agor y drws na rhoi clennig Trefaldwyn iddynt. Fyddai hynny byth braidd yn digwydd yn Llan! Diolch eto Mrs Thomas – hwyrach y Cefais y ddwy isod gan Annie Ellis, Pencoed, bydd hyn yn symbyliad i eraill gofio hen Y Foel rigymau’r Calan – nid yw’n rhy hwyr i’w gyrru i mi. O Arglwydd dyro awel Ar Dafod Gwerin – Penillion Bob Dydd A honno’n awel gre’, Enw: ______Fel y gwyddom roedd canu neu adrodd hen A chwytha fel y cythrel benillion yn boblogaidd iawn ers talwm, ond y O hyn tan amser te. Ar Draws pechod yw fod cymaint ohonynt wedi mynd 1. Cynllunwr adeilad (7) yn angof bellach. Ni chawsant eu Ein Tad yr hwn wyt yn y dalfod, 5. Popeth yn ei le (5) hysgrifennu’n aml a throsglwyddwyd hwy o Tyrd i lawr, mae’r bwyd yn barod; 8. Fferm ar y dde, 487 o Lanfair (9) un genhedlaeth i’r llall ar lafar. Bara llaeth mewn desgl bren 9. Gronynnau mân llosgfeydd (3) Yn ei gyfrol ‘Ar Dafod Gwerin’ mae Tegwyn Yn oes oesoedd, Amen. 10. Chwaraewr rygbi enwog o Fôn (4) Jones wedi cofnodi bron i ddeuddeg cant o 12. Gwneud dywediad doeth (8) hen benillion bob dydd o bob rhan o Gymru. Un gwych am bennill oedd y diweddar Jac y 14. Offeryn creu mwg (6) Rwyf wedi dethol rhai penillion sy’n eithaf lleol. Foel (John Ellis Lewis, Foeldrehaearn). Roedd 15. Mae un uchel i Llywelyn (6) Mae gwahanol ffurfiau ohonynt i’w cael mewn ganddo’r ddawn i ysgrifennu pennill llon neu 17. Mab Winston, y Prif weinidog (8) rhannau eraill o Gymru. leddf. Dyma enghreifftiau hollol wahanol o’i 18. “Y Mochyn _ _ _ _” (4) waith. 21. Golyga o’r un llinach (3) Hen wraig yn gyrru’n erwin 22. Gwaith panel Y Plu (9) Ar hyd y nos, Gwelais blonde ar draeth y Bermo 24. O tan y gwpan (5) O Groesoswallt i Lanfyllin ‘Min yr heli’n mwyn dorheulo, 25. I gadw bwyd am hir (7) Ar hyd y nos, Sylweddoli wnes yn sydyn, Ac yn galw am ei gwydryn Na, nid aur yw popeth melyn. I Lawr Er mwyn ei sirioli dipyn 1. Caiff ei gwneud ag eira (5) O Groesoswallt i Lanfyllin A dyma bennill hollol wefreiddiol i gloi’r 2. Roedd ganddi ben aur (3) Ar hyd y nos. casgliad byr yma 3. Dyma wna’r mynyddoedd mawr 4. Beth wnewch â beic (6) Cenid gan Pegi Llwyd a fyddai’n cario pobl a Hardda lle y gwn amdano 5. Lle cysga’r llwynog (8) nwyddau mewn cert ar ddydd Mercher a dydd Ydyw’r man nas gwelais eto; 6. Gwnaethant elw mis diwethaf (9) Sadwrn rhwng y ddau le a enwir, ac a oedd Dal i ddisgwyl yr olygfa 7. Cymorth ariannol i UGC? (4,3) yn hoff o alw mewn sawl tafarn ar ei thaith. Nad yw’n bod yr ochr yma. 11. Cystadleuaeth i’r enillwyr (5,4) 13. Mab y fuwch o Penybont ar ___? Syri mab Sara, Da o beth fyddai ychwanegu at y casgliad 14. A yw gweinidog yn hyn? (7) Byta caws heb ddim bara. yma o benillion lleol. Gyrrwch nhw ata’ i os 16. Ymbil (6) gwelwch yn dda – waeth ba mor hir (neu fyr) 19. Siarad yn rhwydd 95) Cyfarchiad gweision ffermydd i’w gilydd yn ydynt. 20. Rhwyddhau’r ffordd? (4) nwyrain Maldwyn. 23. Afon Seisnig i’r gogledd ddwyrain (3) Taflai Rhys ei ddillad gaea’ Ar y diwrnod cynnes cynta’, Atebion 204 Ar draws: 1. Plentyn; 5. Pedol; 8. Dawns y Cafodd annwyd; byth ers hynny don; 9. Nia; 10. Napi; 12. Cadeirydd; 14. Cyt Mae o’n gwlwm yn y gwely. Rhew; 15. Cyt iâr; 17. Cig epa du; 19. ardd; Trefaldwyn 21. Non; 22. Rownd y Ril; 24. y gath; 26. Nadolig Myfi a bia Craig y Gribyn, I lawr: 1. Pwdin; 2. Enw; 3. Tisa; 4. Ned Ceunant Du a Gwely Owddyn, Bach; 5. Penderyn; 6. Dant Neidr; 7. Lladdwr; Y Maen Llwyd a’r Foty ‘Nghedig, 11. Patagonia; 13. Deuparth; 14. Cacen wy; Trum y Sarn a’r Filltir Gerrig. 18. Dolig; 20. Odid; 23. Rol Mannau o gwmpas Llyn Efyrnwy Croeso i Gwenda Hughes, Penygarnedd yn Tri pheth o Fawddwy a ddaw; gywir, hefyd Primrose, Dilys ac Ivy a diolch Dyn atgas, nod glas a glaw. hefyd i Ivy am fy nghywiro! 8 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 NELSON MANDELA BECIAN DRWY’R LLÊN gyda Pryderi Jones 1918-2013 (E-bost: [email protected]) ‘Bod yn Rhydd’ Chwefror 11eg S 1990 Gwynt y môr Yr oeddwn wedi bwriadu ysgrifennu am Nel- son Mandela yn y rhifyn diwethaf ond, wedi Gwynt yn ein gwalltiau. Glaw ar ein gruddiau. ac yn nes ymlaen fel hyn mae’n cymharu mis annwyd trwm ac anhwylder yn ei ganlyn Bobol annwyl, sôn am gychwyn stormus a Mai â mis Ionawr, gawson ni i flwyddyn newydd. Bu Aberyst- methais â chyrraedd y dyddiad cau! Ond yn sicr y mae’r dyn rhyfeddol hwn yn deilwng o wyth yn nannedd y ddrycin unwaith eto fel yn ‘Annhebyg i’r mis dig du gofiant yn y ‘Plu’. Roeddwn wedi ysgrifennu 1927 a 1938. Mi es i a’r plant am dro rhyw A gerydd i bawb garu’ amdano ar gyfer cystadleuaeth yn Eistedd- fore Sadwrn i gael gwynt y môr ac i fusnesa. (Gwahanol (ydy Mai) i’r mis dig, du fod Powys gan ei fod, i mi, yn un o gewri yr Synnu wnaethon ni o weld jesibis ar un pen y Sy’n rhwystro pawb rhag caru) prom â’u bwcedi’n llawn graean a cherrig, a ugeinfed ganrif, am ei gyfraniad anhygoel o ddewr dros hawliau dynol, a hyd ei farw, roedd chriw mawr o bobl leol y pen arall efo brwshus Mae gynnon ni ein gwelyau clyd i garu arweinwyr y byd yn dyheu am gael eu gweld a rhawiau yn hel y tywod yn ôl oddi ar y ffordd ynddynt ond tu allan dan y coed a’r llwyni yr yn ei gwmni, cymaint ei bwysigrwydd a’i i’r traeth. Golwg go dila oedd ar yr hen shelter hoffai Dafydd ap Gwilym garu! Byddai angen ddylanwad ar feddylfryd pobol ledled y byd! hefyd, yn sefyll ar ymyl y dibyn a thwll anferth tywydd braf i wneud hynny. oddi tano, twll a ddatgelai gyfrinachau mawr Beth oedd ei gyfrinach? Wel, y gallu anhygoel o uniaethu ei hun â phroblemau yr isel-rai a’r gan ddangos i ni mai yma yr arferai baddonau’r Telyneg fach hyfryd, bruddglwyfus gan John tlodion, y gallu rhyfeddol prin hwnnw o allu dre fod slawer dydd ac mai dyma safle’r Morris Jones ydy hon, grocbren cyn hynny. Roedd fy hen nain yn maddau, a’r gallu i gymodi â gelynion. Mae’n dweud bod ewyn gwyn y tonnau yn cyrraedd rhyfedd darllen, wedi ei farw, deyrngedau rhai cyn belled â’r orsaf drenau erstalwm. Ia, yr Cwyn y Gwynt o arweinwyr y byd gorllewinol gan gofio am Cwsg ni ddaw i’m hamrant heno, holl ffordd i lawr y stryd heibio Siop y Pethe a eu hamharodrwydd i’w gefnogi yn nydd ei Dagrau ddaw ynghynt. KFC! gyfyngder a’r sarhad a derbyniodd gan yr Wrth fy ffenestr yn gwynfannus Myfyrio fues i wedyn am stormydd yn ein arweinwyr rheini! Yr ochneidia’r gwynt. llenyddiaeth ni. Faint ohonoch ddysgodd Y mae llawer ohonom yn cofio’n union lle yr ‘Clychau Cantre’r Gwaelod’ tybed. oeddem ar ryw achlysur pwysig yn hanes y Codi’i lais yn awr, ac wylo, byd, ac mi soniwyd hyd syrffed am farwolaeth Beichio wylo mae; O dan y môr a’i donnau yr Arglwydd Kennedy, wrth gofio 50 mlynedd Ar y gwydr yr hyrddia’i ddagrau Mae llawer dinas dlos ei saethu cynamserol yn 1963. Ac i’r perwyl Yn ei wylltaf wae. Fu’n gwrando ar y clychau yna rwy’n cofio bod yn syllu ar y teledu ar y Yn canu gyda’r nos, diwrnod hwnnw pan ryddhawyd Nelson Pam y deui wynt, i wylo Drwy ofer esgeulustod Mandela o’i hir gaethiwed wedi 27 o At fy ffenestr i? Y gwyliwr ar y t@r flynyddoedd. Ni chofiaf i mi deimlo y fath Dywed im, a gollaist tithau Aeth clychau Cantre’r Gwaelod don o emosiwn ag a deimlais y diwrnod Un a’th garai di? O’r golwg dan y d@r. hanesyddol hwnnw, wrth weld, â’m llygaid fy hun, Nelson Mandela yn cerdded yn urddasol Mae yna lawer iawn o gerddi eraill a nifer o Dw i’n gobeithio bod y pennill yn iawn achos a balch o’i gaethiwed hir, a’r byd i gyd yn emynau yn sôn am dywydd stormus a môr ges i fynd am ginio’n gynnar yn yr ysgol gwylio ei ryddhau! tymhestlog. gynradd erstalwm am fod y cynta i ddysgu’r Cafodd ei garcharu ar ‘Robben Island’ yn 43 pennill! Mae yna fyrdd o hen benillion hefyd oed am ei ran yn y frwydr hir yn erbyn Apart- yn sôn am y gwynt a’r glaw fel hwn, GWAITH CARTREF heid a’i ryddhau yn 71 oed yn arweinydd ei Help! Fedrwch chi feddwl am ragor? bobl. Bu ar ei garcharwyr ofn ei ddienyddio, Gwynt ar fôr a haul ar fynydd , felly, ei gadw o’r golwg oedd yr ateb. Er iddo Cerrig llwydion yn lle coedydd, arwain ei genedl o’i garchar ac ysbrydoli ei A gwylanod yn lle dynion: gyd-ddynion i gario ymlaen â’r frwydr! Och Duw! Pa fodd na thorrai ‘nghalon. Siop Trin Gwallt Mae’n anodd disgrifio’r union deimlad ond cofiaf yn dda i ddagrau gronni yn fy llygaid. Dyna bennill bach syml ond beth am T.Gwynn Pam? Ai teimlo rhyw euogrwydd cydwybod Jones yn rhan o ‘Madog’ yn disgrifio storm A.J.’s o weld dyn wedi dioddef cymaint dros ei fel hyn, genedl a’r brodyr du? Ann a Kathy Yn ei hunangofiant ‘Long Road to Freedom’ Yna, o’r awyr y rhuodd rhyw drwmp hir, draw’n yn Stryd y Bont, Llanfair wedi iddo gael ei ethol yn Llywydd De Affrig y pellteroedd, Ar agor yn hwyr ar nos Iau ac yntau wedi cael pleidleisio am y tro cyntaf erioed yn 73 oed fe ddywed: “Freedom is Taenodd ias dros y tonnau a gwyllt fu Ffôn: 811227 brysurdeb gw~r; indivisible; the chains on any one of my peo- Eiliad na threfnwyd yr hwyliau, a byr cyn berwi ple were the chains on all of them; the chains o’r dyfroedd, on all my people were the chains on me.” Yna, tarawodd y trowynt nef ag eigion yn un; CEFIN PRYCE Ninnau yng Nghymru gyda’n dyheadau am Llanwyd y nef â dolefau tafod cyntefig y ryddid yn anfodlon codi ein pennau balch ‘dros tryblith, YR HELYG y pared’, yn ddibris o’n rhyddid ac yn amharod Ochain ag wylo a chwerthin croch yn LLANFAIR CAEREINION i sefyll yn y rhengoedd. Mae lle i ofni mai nhraflwnc y rhu… rhyddid heb aberth yw dyhead y Cymro ac am y rheswm hynny ni welir yng Nghymru y Bobol bach! Roedd yn gas gan Ddafydd ap Contractwr adeiladu math o ryddid sydd ei wir angen ar ein cenedl Gwilym dywydd mawr. Er ei fod yn defnyddio’r i’w hachub rhag polisïau andwyol llywodraeth gwynt fel llatai i gario negeseuon i’w gariadon Adeiladu o’r Newydd Lloegr! mae o’n cwyno am ddiflastod mis Ionawr yn Atgyweirio Hen Dai Yn ddiamau y mae Nelson Mandela yn un o ei gywydd enwog, Mis Mai a Mis Ionawr. gewri’r ugeinfed ganrif a mawr obeithiwn y Canmol Mai mae o i ddechrau: Gwaith Cerrig gwelir yn Ne Affrig y rhyddid yr aberthodd y rhan fwyaf o’i fywyd trosto! ‘Henffych, hardd gôr y glasgoed’ Ffôn: 01938 811306 Emyr Davies Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 9 Ann y Foty a’r Rhyfel Byd Cyntaf CYSTADLEUAETH Y diwrnod o’r blaen dyma Guto, fy rhestr. Buont farw o fewn chwe wythnos i’w SUDOCW mhriod annwyl, yn fy nghyhuddo o gilydd ym mis Mawrth a mis Mai 1917. Mae’n fod yn hen ddynes groes oedd yn werth nodi hefyd mai 23 oedd cyfartaledd hoff o dynnu pobl yn fy mhen. oedran y deg llanc. A finne wedi meddwl erioed mod i Roeddwn i yn teimlo’r awydd i dynnu sylw at yn un o’r gwragedd mwya’ y bechgyn hyn am ein bod ni eleni yn cofio i’r rhesymol welodd y byd erioed! Rhyfel Byd Cyntaf gychwyn gan mlynedd yn Ond daliai i daeru mai fo oedd yn iawn, nes i ôl. Bydd y cofio hwnnw yn mynd yn ei flaen mi yn y diwedd ofyn iddo brofi ei bwynt. am bedair blynedd. “Yn ôl ym mis Tachwedd,” medde fo, “mi Cododd ffrae fawr yn y wasg Brydeinig yngl~n wrthodaist nid yn unig ddod efo fi i wasanaeth â sut yn union y dylem gofio’r rhyfel. Michael Sul y Cofio yng Nghanolfan y Banw, ond Gove, y gwleidydd, sydd wrthi ar hyn o bryd roeddet ti yn erbyn gwisgo’r pabi coch hwnnw yn dinistrio’r drefn addysg yn Lloegr yw prif gynigiodd y ddynes glên honno i ti ar y stryd achos y cweryl. Mae o am i ni ‘ddathlu’ rhan yn y Trallwm.” Prydain yn y terfysg oherwydd y brwydro yn Rhaid dweud fod tipyn o wir yn hyn a gan fod erbyn yr Almaen a’n safiad honedig dros y wraig dan sylw yn aelod brwd o’r British ‘werthoedd democrataidd.’ Hyn er nad oedd Leigion aeth yn dipyn o ddadl rhyngom. Bron gan 40% o’r milwyr Prydeinig bleidlais o gwbl. na fu i Ryfel Byd arall dorri allan yn y fan a’r Nid yn unig hynny, ond partner pwysicaf lle. Ond gwrthodais wisgo’r pabi coch erioed Prydain yn y rhyfel hwn oedd Rwsia, o bosib a dydw i ddim yn debyg o newid fy meddwl y wlad fwyaf gormesol ac unbenaethol yn y ENW: ______bellach. byd ar y pryd. Ac fe aeth Prydain i ryfel er Ond cyn i chi droi arnaf ac anfon llythyrau mwyn amddiffyn Gwlad Belg. Dyna i chi wlad CYFEIRIAD: ______cas i’r Plu mae’n well i mi egluro fy safbwynt. a fu rai blynyddoedd cyn i’r brwydro ddechrau Fe ddylwn ddweud i ddechrau nad oes gen i yn lladd a cham-drin brodorion y Congo yn y ______ddim yn erbyn cadw mewn cof yr holl modd mwyaf ciaidd a chreulon. Peidiwch ag drueiniaid hynny gafodd eu lladd yn y Rhyfel anghofio chwaith y modd y bu i fulod o ______Byd Cyntaf. Yn wir, mae hi’n bwysig iawn eu gadfridogion anfon miloedd ar filoedd o Diolch yn fawr iawn i’r 31 darllenydd am bod yn cael eu cofio, a hynny’n anrhydeddus. ddynion ifanc i’w tranc. Tipyn o gelwydd oedd lwyddo i ddyfalu’r pôs Sudocw y mis diwethaf. Ond fedra i ddim peidio â theimlo nad cofio’r hwnnw am farw’n ddedwydd tros eich gwlad. Yr enwau a aeth mewn i’r fasged olchi oedd: bobl a laddwyd a wna’r sefydliad a’r Yn fy marn i yr hyn y dylem ei wneud tros y Ieuan Thomas, Caernarfon; Malcolm Lloyd, wladwriaeth Brydeinig ar Dachwedd yr unfed pedair blynedd nesaf yw atgoffa ein hunain Carno; Gwyndaf Jones, Llanbrynmair; Gordon ar ddeg bob blwyddyn ond yn hytrach ddathlu o’r dioddefaint, y llanast a’r oferedd. Dylem Jones, Machynlleth; Megan Roberts, militariaeth. I mi mae’r pabi coch wedi mynd hefyd gofio’r rhai hynny a safodd yn ddewr Llanfihangel; Linda James, Llanerfyl; Tudor yn symbol o’r ymorchestu yng ngrym arfau fel gwrthwynebwyr cydwybodol gan wrthod Jones, Arddlîn; M.E. Jones, Croesoswallt; rhyfel a lle Prydain Fawr yn y byd. Mae aberth cael dim i’w wneud â’r ymladd. Cawsant Gwenda Williams, Llanidloes; J. Jones, Y y bechgyn ifanc wedi cael ei anghofio yng hwythau eu cam-drin yn arw hefyd. Trallwng; Jean Preston, Dinas Mawddwy; nghanol yr holl sbloet. Felly, mae’n ddyletswydd arnom i ymroi i Beryl Jacques, Cegidfa; Eirlys Edwards, Mewn gwirionedd mae’n well gen i encilio i weithio dros heddwch gan wneud popeth yn Pontrobert; Gwynfryn Thomas, Llwynhir; Anna gornel dawel ar ddydd y cadoediad i ddarllen ein gallu i ddiddymu rhyfel oddi ar wyneb y Jones, Adfa; Llio Lloyd, Rhuthun; Ann Evans, rhai o englynion coffa R Williams Parry i’r ddaear unwaith ac am byth. Hon fyddai’r Bryn Cudyn; David Smyth, Foel; Rhiannon cyfeillion hynny a gollodd yn y gyflafan. Mae’n ffordd orau i gofio, nid yn unig y deg llanc a Gittins, Llanerfyl; Cath Williams, Pontrobert; gyfle hefyd i ddarllen, unwaith eto bryddest enwir yn Eglwys Garthbeibio ond y miliynau Maureen, Cefndre; Oswyn Evans, ‘Mab y Bwthyn’ gan Cynan. Mae’r cerddi hyn ar filiynau o bobl eraill a laddwyd tros y byd i Penmaenmawr; Cledwyn Evans, Llanfyllin; yn dweud mwy am drasiedi’r Rhyfel Byd gyd. Eirwen Robinson, Cefncoch; Gwenda Hughes, Cyntaf na’r holl rwysg militaraidd a gawn ar y Penygarnedd; Kathleen Evans, Cegidfa; Eirys diwrnod. Jones, Dolanog, Linda Roberts, Abertridwr a Yn ddiweddar bum yn darllen enwau y Wat, Bronygarth. bechgyn hynny o Garthbeibio gafodd eu lladd Diolch yn fawr i bob un ohonynt, ond yr yn y Rhyfel Mawr. Ar y llechen sy’n eu coffau enillydd lwcus sydd yn ennill tocyn gwerth yn yr Eglwys ceir y geiriau: Er Gogoniant £10 i’w wario yng Nghanolfan Arddio y Derwen, Duw/ A pharchus gof ddewrion feibion Tydecho Cegidfa yw Rhiannon Gittins, Llanerfyl. a gwympasant yn y Rhyfel Mawr 1914 – 1918. Anfonwch eich atebion ar gyfer Sudocw mis Yna fe restrir enwau cymaint a deg o fechgyn Chwefror at Mary Steele, Eirianfa, Llanfair ifanc o’r plwy gafodd eu lladd yn y ffosydd. Caereinion, Y Trallwm, Powys neu Catrin Dyma gyfanswm eithriadol o uchel mewn Hughes, Llais Afon, Llangadfan, Y Trallwm, ardal brin iawn ei phoblogaeth yng nghefn Powys, SY21 0PW erbyn dydd Sadwrn, gwlad. Chwefror 15fed. Byddd yr enillydd lwcus yn Dyma’r deg: derbyn tocyn llyfr Cymraeg gwerth £10. Richard T.Rees Penycae Richard T. Evans Tynybryniau Jonathan Jones Tanygraig Henry O. Jones Tanygraig Evan Jones Mess-Room Arthur Watkin Felinfach Siop, Caffi, Swyddfa Bost, Siop BAR BISTRO Y 3 DIFERYN John P. Owen Foel-lwyd Drwyddedig a Gorsaf Betrol James Lloyd Tanyfron Bridge House Llanfair Caereinion William M. Evans Penybont Mallwyd Prydau 3 chwrs. John Jones Tynllechwedd Bwyd Cartref gan ddefnyddio Cynnyrch Cymreig. Ar agor o 7.30 tan 7.00 yr hwyr “ Tros Ryddid Collasant eu Gwaed.” Bwyd da am bris rhesymol Seidr Cymru, Rhestr Win helaeth. 8.00a.m. - 5.00p.m. ARCHEBWCH NAWR AR GYFER Y NADOLIG! Fe sylwch fod dau frawd o Tanygraig ar y Ffôn: 01650 531210 drwy ffonio Ruth Kempe: 01938 811917 10 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014

Cystadleuaeth Merched y Wawr Colofn y Dysgwyr Mae Merched y Wawr yn Y TRALLWM trefnu tair cystadleuaeth ar Lois Martin-Short gyfer dysgwyr eto eleni. Mr. RonaBryn Evans Ellis Maen nhw yn agored i bawb 01938 552369 Sadwrn Siarad - Llanfyllin sy’n dysgu Cymraeg. Bydd Bydd Sadwrn Siarad yn yr Ysgol Uwchradd, yr enillwyr yn derbyn tocyn Dathlu Priodas aur Llanfyllin, ddydd Sadwrn Mawrth 1. llyfr a thlws yn yr #yl Haf Ar Ionawr 3ydd eleni, dathlodd Bernard a Mae’n cychwyn am 9.30 ac yn gorffen am ym Machynlleth ar 17eg o Barbara Gillespie eu Priodas Aur mewn 3.30. Mae’n costio £8 neu £5 gyda Fai 2014. Os mai merch Offeren Gymraeg o ddiolchgarwch yn Eglwys chonsesiwn. Bydd te a choffi ar gael (dewch fydd yn fuddugol, bydd hi y Santes Gwenffrewi, dan arweiniad Esgob â chwpan a phecyn cinio). Am fwy o fanylion hefyd yn derbyn aelodaeth Edwin Reagan, gyda pharti i ddilyn yn neuadd ac i gadw lle, ffoniwch Menna, 01686 614226, blwyddyn o Ferched y yr eglwys yng nghwmni eu dau fab, Dominic e-bostio [email protected] neu ewch i Wawr. a Damian a’u teuluoedd, a llawer o ffrindiau. www.learnwelshinmidwales. Os nad ydy’r 1af 1. Lefel Uwch: Adolygiad o lyfr Cymraeg, neu Cafwyd lluniaeth blasus iawn wedi ei baratoi yn gyfleus, bydd Sadwrn Siarad hefyd yng raglen deledu Gymraeg, neu ddrama neu ffilm gan Siân Weaver, sy’n arwain yr Ysgol Sul Ngholeg Meirion Dwyfor, Dolgellau, ar yr 8fed. Gymraeg gyd-enwadol yn y Capel Cymraeg gyda Penwythnos Cymraeg i’r Teulu 2. Lefel Ganolradd: Dyddiadur Wythnos chymorth Bernard. Bu adloniant hefyd gan Beth am fynd efo’r plant am wyliau 3. Lefel Mynediad/Sylfaen: E-bost at ffrind. rai o’r ffrindiau, gan gynnwys seiniau telyn, bach ar lan y môr, a dysgu Cymraeg Rhaid i chi anfon eich gwaith i: carolau Plygain a darlleniadau, gyda Seren, yr un pryd? Bydd cwrs arbennig yn Cystadleuaeth y Dysgwyr, yr wyres yn cyflwyno dawns hyfryd i Nain a Llangrannog, Chwefror 28 –Mawrth Canolfan Merched y Wawr, taid; ‘seren’ yn wir! Roedd pawb yn dweud 2. Bydd gwersi a llawer o Stryd yr Efail, Aberystwyth, mai da oedd iddynt fod yno, a weithgareddau, gan gynnwys sgïo, Ceredigion SY23 1JH erbyn 1 Mawrth 2014. llongyfarchiadau gwresog i Barbara a Bernard beicio, merlota, trampolîn, wal Am fwy o wybodaeth, cysylltwch â’r Ganolfan ar y garreg filltir arbennig hon. (NR) ddringo, cwrs rhaffau a nofio. Mae’r Genedlaethol ar 01970 611 661 neu cwrs yn addas ar gyfer dechreuwyr, [email protected] lefel Mynediad, Sylfaen, Nodiadau Gramadeg am ddim Canolradd, Uwch a siaradwyr Mae llawer o bethau diddorol ar gael ar wefan rhugl. Mae’n costio £115 i y BBC. Os hoffech chi gael nodiadau oedolion, £95 / 70 i blant ac mae gramadeg ar ffurf pdf, ewch i www.bbc.co.uk/ plant dan 4 oed yn cael mynd wales/learnwelsh/grammar/ Mae ’na am ddim. Mae’r pris yn nodiadau ar Dreigladau, enwau, atebion Yes/ cynnwys llety, bwyd, gwersi No, rhifau, a llu o bethau eraill. Os ewch chi i Cymraeg, gweithgareddau ac bbc.co.uk/wales/learning/learnwelsh/ mae ’na adloniant. Am fanylion pellach lincs i wefannau fel The Big Welsh Challenge, cysylltwch â Lorraine Colin and Cumberland, a Catchphrase, a Middleton: 01443 483 600 llawer o bethau ar gyfer plant. [email protected] Y Mis Bach – Mwd neu Berlau? Mae enw mis Chwefror yn dod o’r Lladin februarius, hynny yw mis puredigaethau. Roedd y Rhufeiniaid gynt yn cynnal g@yl puro neu lanhau ar y 15fed o’r mis. Mewn nifer o ieithoedd eraill mae’r enwau ar fis Chwefror yn disgrifio’r tywydd. “Solmonath” neu ‘mis y mwd’ oedd y gair yn Hen Saesneg. Mae gan bobl y Ffindir air sy’n llawer mwy deniadol. Yn Ffinneg, Chwefror ydy ‘helmikuu’, sy’n golygu ‘mis y perlau’. Yn Ffindir ym mis Chwefror, mae’r rhew yn toddi ar ganghennau’r coed ac yn dechrau diferu, cyn rhewi eto a ffurfio ‘perlau’.

Llun: Susan Cain Dyma ddau ddywediad sy’n cyfeirio at Chwefror: Chwefror chwyth y neidr o’i nyth. Chwefror garw, porchell marw. HELEN DAVIES Dip.CFHP, MPSPract Sgwn i pa fath o dywydd byddwn ni’n ei gael eleni – mwd neu berlau? YMARFERWR IECHYD TRAED

Geirfa: Gwasanaeth symudol: puredigaethau – purifications toddi – melt * Torri ewinedd gynt – ancient, of old, formerly chwyth (= mae’n chwythu) - blows * Cael gwared ar gyrn puro – purify garw – rough * Lleihau croen caled a thrwchus deniadol – attractive porchell - piglet * Casewinedd golygu – signify, mean sgwn i – I wonder * Lleihau ewinedd trwchus * Trin ewinedd gyda haint ffwngaidd

http://www

.pethepowys.co.uk I drefnu apwyntiad yn eich cartref, cysylltwch â Helen ar:

ATEB 07791 228065 Pwy ydy hwn? 01938 810367 Maldwyn Evans, Belan-yr-argae Maesyneuadd, Pontrobert Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 11

LLANFAIR CAEREINION COFIWCH Dirprwy Arweinydd WYLIO Llongyfarchiadau i Myfanwy Alexander, Ty’n Gerddi, ar gael ei dewis i fod yn Ddirprwy Arweinydd y Cyngor Sir yn Llandrindod. Yn ogystal â hyn bydd gan Myfanwy gyfrifoldeb am Addysg a Gwasanaethau Plant yn y Cabi- net. Eisteddfod Meifod 2015 Mae’r gwaith paratoi ar gyfer yr Eisteddfod Genedlaethol yn prysuro a chynhaliwyd amryw o bwyllgorau yn ystod y mis. Yn y Trallwm y cynhaliwyd y Pwyllgor Gwaith ar Côr Ysgol Caereinion Ionawr 14 ac yna cynhaliwyd pwyllgor Celf a Chrefft yn Llanfair yn yr un wythnos yn NOSON LAWEN Llanfair. Mae’r pwyllgorau i gyd wedi bod yn ar S4C nos Sadwrn 1 Chwefror gweithio’n galed i lunio Rhestr Testunau ac Aeron Pughe, Rhian Lois, Elgan Llyr, Côr ar Sadwrn Ionawr 25 daeth cynrychiolwyr o’r Ysgol Bro Ddyfi, Alaw, Lynwen Roberts, pwyllgorau lleol i gyfarfod â’r Pwyllgorau Elen Pencwm, Wil Tân a Thriawd Celyn Canolog yn Ysgol Caereinion i gwblhau’r ar S4C nos Sadwrn 15 Chwefror gwaith. Ifan Jones Evans, Aled Hall, Ieuan Jones, Newid swydd Linda Griffiths, Côr Ysgol Caereinion, Mae Maureen Jones, Pantrhedynog, Foel, Jessop a’r Sgweiri, Geraint Peate, Catrin ac wedi bod yn gofalu am Lyfrgell y Dref yn Aled Evans, Edryd Williams Lynwen Roberts Llanfair am ddegawd ac wedi bod yn llyfrgellydd hynod o effeithiol. Mae ganddi stôr Cynhelir Noson Gymdeithasol flynyddol y â’i weddw, Margaret, ac ag Eleri, Monica, o wybodaeth, mae wedi dysgu Cymraeg yn Sioe yn y Dyffryn, Foel ar Chwefror 15feda rhugl ac mae ganddi wên ar ei hwyneb bod Lynn, Nerys a’r teulu i gyd yn eu hiraeth. bydd y Sioe ei hun yn cael ei chynnal ar gaeau Ar Ionawr 10fed bu farw Molly Badcock o amser! Mae wedi datblygu gwasanaeth Llysun ar Awst 30ain. gwerthfawr sy’n cael ei werthfawrogi’n fawr Lanerfyl a chynhaliwyd ei hangladd yn Eglwys gan drigolion y dre ac mae wedi creu canolfan Croeso y Santes Fair, cyn claddu ei gweddillion ym groesawgar y mae pobl o bob oed yn hoffi Croeso cynnes i Geraint a Mererid Roberts Mynwent Llanerfyl. taro i mewn iddi. Mae Maureen wedi derbyn sydd wedi symud o Gaerdydd yn ôl at eu Trist oedd clywed am farwolaeth Mr Cyril swydd yn Llyfrgell y Drenewydd a deallwn mai gwreiddiau ym Maldwyn, ac i fyw yn Llanfair. Bunce, a chydymdeimlwn â’i wraig Mrs un o staff y Llyfrgell yn y Drenewydd, sef Mae Mererid wedi cael swydd efo Menter Audrey Bunce a’r teulu yn eu profedigaeth. Sioned Camlin, o Langadfan, fydd yn cymryd Maldwyn ac mae Geraint yn dal i weithio fel Undeb y Mamau ei lle. Pob dymuniad da i’r ddwy. Cynllunydd yng Nghaerdydd gan weithio Aeth aelodau’r gangen am eu cinio blynyddol rhywfaint o’i gartref. Sioe Llanfair i’r Dyffryn, Foel a chawsant bryd o fwyd Etholwyd swyddogion ar gyfer Sioe 2014. Y Colledion gwych. Diolchwyd i’r staff a diolchodd Mary Cadeirydd fydd Elwyn Owen, yr Is-gadeirydd Bu farw Gwynne Williams, Tanhouse, Llanfair Bowen i Megan Roberts am drefnu. Cafwyd fydd Gwyn Morris a’r ysgrifenyddion fydd Caereinion ar Ionawr 19. Roedd yn 76 oed gemau i ddilyn y swper. Cynhelir y cyfarfod Gwen Buckley, a Liz Harding a’r trysorydd ac wedi dioddef afiechyd am gyfnod hir. nesaf ar Chwefror 18fed pan fydd y Chwaer fydd Gerallt Hughes. Llywydd sioe 2014 yw Cynhaliwyd ei angladd yng Nghapel Moreia Gwenda Jones yn dod i sôn am ei gwaith yn Glyn Watkins, Bedw Gwynion, Llangynyw. ddydd Sadwrn, Ionawr 25. Cydymdeimlwn y Gwasanaeth Iechyd.

YR UN LLE OND GYDA WYNEB NEWYDD YSWIRIANT AR GARREG EICH argraffu da DRWS am bris da B T S BINDING TYRE SERVICE

Am gymorth gyda: Y GAREJ ADFA SY163DB • Yswiriant Ty a Char • Yswiriant Busnes a Cherbydau Masnachol 4X4 TRELARS • Pensiynau • Buddsoddiadau PEIRIANNAU GWAITH AMAETHYDDOL Mae Ymgynghorwyr Ariannol NFU Mutual yn cynghori ar wasanaethau yr NFU Mutual ac mewn achosion arbennig, rhai TEIARS, TRWSIO PYNJARS darparwyr eraill. Mi fyddwn yn egluro’r gwasanaethau a gynigir CYDBWYSO OLWYNION, TIWBIAU i chwi, ag ein costau. MEWNOL Am sgwrs iawn ynglyn a’ch anghenion cysylltwch a’ch swyddfa leol, neu galwch i mewn. Y STOC MWYAF O DEIARS YNG NGHANOLBARTH CYMRU! Swyddfa Llanfair Caereinion 01938 810224 YN BAROD I’W FFITIO

HOFFECH CHI I NI DDOD ALLAN ATOCH CHI? RYDYM YN CYNNIG GWASANAETH SYMUDOL I DRWSIO A GOSOD TEIARS! Ffôn: 01938 811199 holwch Paul am bris ar [email protected] 01938 810347 Agent of The National Farmers Union Mutual Insurance Society Limited. 01970 832 304 www.ylolfa.com Symudol: 07523 359026 GWASANAETH BONEDDIGAIDD A CHWRTAIS 12 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014

W.I. LLANLLUGAN Aeth aelodau Sefydliad y Merched, eu ADFA partnerniaid a’u ffrindiau i’r Lakeside Garthmyl Ruth Jones, Pentalar I.P.E. 810658 un noson ym mis Ionawr i fwynhau eu Cinio 810313 Symud Nadolig. Mae Gareth ac Alison Davies, Garreg-y-big ATB Mewn adeilad yn Tynewydd Carmel daeth yr Oedfa Nadolig wedi ymddeol i’r Trallwm ac mae Ifan y mab Pnawn Sul y 5ed o Ionawr cynhaliwyd oedfa a’r teulu yn dod i Garreg-y-big yn eu lle. Fe aelodau ynghyd i wneud blychau adar bach ar nos Iau 23 o Ionawr. Roeddwn yn edrych a darlleniadau a charolau dan arweiniad y welith y ddau wahaniaeth mawr wrth fyw yn Parch Niel Perinton. Cyflwynwyd y carolau y dref ar ôl byw am flynyddoedd maith yng ymlaen at wneud blwch, ond yn y p’nawn fe ddaeth neges i ddweud fod fy nghwmpeini yn gan Maldwyn Jones, Ifor Evans, Edgar Jones nghanol y mynydd a’r distawrwydd. a Niel a’r darlleniadau gan Sian Foulkes, Nia Roeddent yn clywed tua tair cog yn canu o’u methu dod ac nid oedd Ivor eisiau dod - braidd yn oer oedd yr esgus, Felly jibiais innau Pryce, Ifor Evans, Marion Jones ac Ivy hamgylch yr un pryd, heb sôn am y gylfinir Evans. Cafwyd neges bwrpasol i’r adeg yma a’r gornchwiglen. Roedd y tylluanod gwyn hefyd ond fair play i Maurice Sychnant mae o yn mynd i wneud un i mi. Diolch i ti Morris. o’r flwyddyn gan Niel Perinton. Arweiniwyd y yn hedfan ac yn nythu yno bron bob canu gan Maldwyn Evans a’r organyddes blwyddyn. Dymunwn bob hapusrwydd iddynt oedd Ruth Jones. Croesawyd rhai o eglwysi ac i Ifan a’r teulu. eraill i’n plith a mwynhawyd sgwrs a phaned Eirlysiau ar y diwedd. Erbyn diwedd wythnos gyntaf mis Ionawr Llongyfarchiadau gwelwyd yng nghysgod wal yr eglwys cynnes i Maldwyn Evans, Belan-yr-argae ar eirlysiau wedi agor gyda’r clychau bach gwyn gael ei anrhydeddu â’r fedal BEM (British yn crogi fel clustdlysau. Gwelodd Maldwyn Empire Medal). Mae Maldwyn yn wir deilwng aconites, y blodyn bach melyn sydd yn debyg am ei holl waith gwirfoddol ar hyd y i flodyn menyn, wrth iddo fynd am dro gyda blynyddoedd ac mae ardal gyfan yn falch dros Prince, y ci, sydd â chryd cymalau yn ei ben fod hyn wedi dod i’w ran. goesau ôl, druan ohono! Cinio G@yl Ddewi Yr Eglwys Edrychwn ymlaen eto eleni at ein cinio Ar yr ail nos Wener yn Ionawr cynhaliwyd blynyddol ar nos Lun Chwefror yr 24ain. Ein gyrfa chwist yn y ‘Stiwt Chwaraeodd pedwar gwestai fydd Sian James, Llanerfyl ac i ar ddeg o fyrddau, gwnaethpwyd bron i ddiddori bydd tair o ferched ifanc addawol ddau gan punt sydd yn mynd at yr eglwys. gyda’u telynau – Greta, Gwenno ac Adleis. I Diolchwyd i bawb am ddod ac hefyd i’r bobl a sicrhau sedd ffoniwch Tom a Ruth ar 810313. roddodd y gwobrau tuag at y raffl a’r lluniaeth gan y ficer y Parch David Dunn. Gwraig y Rheithor – Mrs Elsie Cwpanau Thomas Daeth aelodau o Glwb Treialon C@n Defaid Diolch i Ruth Hall, yr Efail, Manafon am ei Cefncoch a’r Ardal i Ganolfan y Cwm yn herthygl yn y Plu mis Ionawr. Hyfryd iawn ddiweddar. Maent am gyfarfod eto er mwyn oedd cael atgofion person lleol sydd wedi byw penderfynu beth i’w wneud gyda’r cwpanau yn y pentref ar hyd ei hoes. Diolch i ti Ruth am rannu’r wybodaeth yma efo’r darllenwyr. a’r arian a roddwyd flynyddoedd yn ôl i’r Geraint a John Jerman a Robson gymdeithas. Golygyddol: Nid yw iechyd Mr Tom Jones, Pentalar wedi bod yn dda iawn yn ddiweddar ac anfonwn ein dymuniadau gorau ato a gobeithiwn y byddwch yn cael dod adre yn fuan iawn.

PRACTIS OSTEOPATHIG BRO DDYFI Bydd Margery Taylor B.SC (Anrh) Ost.; D.C.R.R. a Peter Gray, B.Sc (Anth) Ost. yn ymarfer uwch ben Salon Trin Gwallt AJ’s Stryd y Bont Llanfair Caereinion Y criw gyda’u blychau adar ar ddydd Llun a dydd Gwener Ffôn: 01654 700007 GARETH OWEN neu 07732 600650 Annibynnol E-bost: [email protected] Tanycoed, Meifod, Powys, MARS Ymgynghorwyr Ariannol Annibynnol SY22 6HP DEWI R. JONES CONTRACTWR ADEILADU Trevor Jones Rheolwr Datblygu Busnes ADEILADWR Adeiladau newydd, Estyniadau Montgomery House, 43 Ffordd Salop, Y Trallwng, Powys, SY21 7DX Patios, Gwaith cerrig Ffôn 01938 556000 Toeon Ffôn Symudol 07711 722007 Ffôn: 01938820387 / 596 Ebost: [email protected] Dyfynbris am Ddim Morgeisi * Pensiynau * Buddsoddiadau * Cynilion * Yswiriant Bywyd * Diogelu Incwm Pob math o waith adeiladu at eich gwasanaeth Ffôn: 07812197510 / 01938 500514 * Adeiladau a Chynnwys Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 13

PONTROBERT Elizabeth Human, T~ Newydd 500493

Dyma Gylch Meithrin a gr@p Ti a Fi Pontrobert yn mwynhau dathlu’r Nadolig gyda Siôn Corn! Diolch yn fawr i bawb sydd wedi cefnogi’r Cylch gyda’n hymdrechion codi arian yn ddiweddar, maent wedi bod yn llwyddianus iawn!

Gor-wyrion a gor-wyres Megan, Rhos yn ei helpu i ddathlu ei phenblwydd yn 90 yn ddiweddar. Cymdeithas Gymraeg Meifod a Phontrobert Cafwyd noson bleserus iawn yng nghwmni Penri Roberts yn sôn am wahanol ddigwyddiadau yn ei fywyd, a’r bobl a fu’n gymorth iddo. Cawsom wrando arno’n canu, a chydganu efo fo. Menna a’i cyflwynodd a Nia Rhosier roddodd y diolchiadau. Cychwyn da i’r flwyddyn newydd. Mis nesa bydd cwis yng ngofal Tom a Rona Morris yn Neuadd Pontrobert. Llongyfarchiadau i Katie Price wedi iddi fod yn llwyddiannus efo arholiad canu Gradd 8 (merit). Mae hi’n ddisgybl i Barbara Mcguire, Meifod. Mae Katie hefyd wedi llwyddo efo arholiad piano, Gradd 6 ac yn ddisgybl i Linda Gittins. Da iawn ti Katie. Llongyfarchiadau i Ivor Hawkins wedi iddo gael ei anrhydeddu efo BEM am ei waith gwirfoddol ym Mhont Robert a Dolanog. Rydym i gyd yn hapus drosoch Ivor. Teulu’r Jonsiaid yn dathlu Roedd Gareth Jones, Greenhill yn hanner cant ar Ionawr 5ed a Taid Nantlle yn 92 ar Ionawr 10fed. Llongyfarchiadau i chi’ch dau. Cydymdeimlwn Cydymdeimlwn efo David ac Audrey Bennett wedi marwolaeth Glyn Bennett, brawd David o Market Drayton. Cydymdeimlwn hefyd efo Sian Jones ac Alun Brynderwen wedi marwolaeth modryb Sian, Mrs Ruth Francis o Gorwen. Dymunwn wellhad buan i unrhyw un sy’n cwyno ar hyn o bryd. Priodas Llinos Gruffudd ac Andrew Edwards yn ddiweddar

HUW EVANS WAYNE SMITH R. GERAINT PEATE Gors, Llangadfan ‘SMUDGE’ LLANFAIR CAEREINION TREFNWR ANGLADDAU Arbenigwr mewn gwaith: PEINTIWR AC ADDURNWR 23 mlynedd o brofiad Gwasanaeth Cyflawn a Phersonol Codi siediau amaethyddol CAPEL GORFFWYS Ffensio Unrhyw waith tractor ffôn Cwpan Pinc Ffôn: 01938 810657 Troi gydag arad 3 cwys ‘spring’ 01938 820633 Hefyd yn a 4 cwys dwy ffordd ‘spring’ Torri gwair a thorri gwrych 07971 697106 Ffordd Salop, Y Trallwm. 01938 820296 / 07801 583546 10% i ffwrdd gyda’r hysbyseb hon Ffôn: 559256 14 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014

lawer iawn ohonynt ddiflannu gan adael dim O’R GORLAN o’u hôl. Bu’n rhaid darganfod Carreg Rosetta yn nelta’r afon Nîl i alluogi’r Ffrancwr J F GWE FAN Gwyndaf Roberts Champillion i ddarllen a dehongli’r hieroglyffau Eifftaidd am y tro cyntaf yn 1822 gan roi Ym mhennod 20 o’r Efengyl yn ôl Ioan adnod goleuni newydd ar gredoau crefyddol yr Mae nifer enfawr o lyfrau electronig i’w cael 30, mae’r awdur yn nodi bod llawer o Eifftiaid a bywyd pob dydd y wlad. Mewn ffordd ar y we lle nad oes angen talu ceiniog arwyddion eraill a wnaeth Iesu yng ng@ydd real felly mae ieithoedd yn ein cysylltu â amdanynt. Yn eu mysg mae nifer o ei ddisgyblion nad ydynt wedi eu cofnodi yn gorffennol dynoliaeth ac yn ein clymu yn enghreifftiau o lyfrau Cymraeg neu Gymreig y llyfr hwn. Fel petai’r wybodaeth honno ddim glosiach at y gwerthoedd a fu ac sy’n gyffredin fel Hunangofiant Rhys Lewis gan Daniel Owen yn ddigon, fe geir, ar ddiwedd yr Efengyl, i bobl cred o hyd. a nifer o glasuron eraill a’r llyfr teithio enwog honiad personol yr awdur i’r perwyl hwn: ni Yn ystod y flwyddyn 2014 fe fydd pobl o bob Wild Wales gan George Borrow. Un safle ar fyddai’r byd, i’m tyb i, yn ddigon mawr i ddal iaith a chred yn ymuno i nodi bod canrif wedi gyfer hyn yw https://archive.org/details/texts y llyfrau fyddai’n cael eu hysgrifennu yngl~n mynd heibio ers dechrau’r Rhyfel Byd Cyntaf. lle gellwch chwilio am lyfrau penodol ac mae â’r pethau a gyflawnwyd gan Iesu. A chymryd Ychydig iawn o deuluoedd sydd nad oes cof dros 5 miliwn i ddewis ohonynt! Os yw llyfr yn ganiataol mai cyfeirio mae Ioan at y byd ganddynt am rywun o’r tylwyth a gollwyd neu dros gant oed, mae siawns dda ei fod ar y we y gwyddai ef amdano yr adeg honno, fe a glwyfwyd oherwydd yr alanas a ddaeth i (gan ei fod allan o hawlfraint) – mater o lwc fyddai swm y llyfrau hynny yn enfawr. Go Ewrop yn 1914. Y beirdd oedd y cyntaf i nodi yw hi yn aml e.e. mae llyfr Barddoniaeth brin wrth gwrs bod Ioan yn rhagweld cymaint nad melys oedd i ddyn farw dros ei wlad ac Dafydd ap Gwilym a gyhoeddwyd yn 1873 ar o gyfrolau â hynny, ond ceisio mae ein mai ffug oedd y gred am anrhydedd y marw gael o’r wefan hon – cewch ddarllen y llyfr hargyhoeddi o swm a sylwedd y hwnnw. Wrth gofio am aberth y rhai a gollwyd arlein neu ei lawrlwytho ar gyfer Kindle neu ar gweithredoedd a gyflawnodd yr Arglwydd Iesu a’r rhai a glwyfwyd, fe fydd yn rhaid hefyd geisio ffurf PDF. Pethau defnyddiol dros ben yw PDF yn gyhoeddus. Fe allem o bosib adael i’n darganfod y ffordd y bu Waldo Williams yn (Portable Document Format) gan eu bod, fel dychymyg ystyried faint o eiriau a lefarodd sôn amdani, sef y ffordd drwy’r drain at hen rheol, yn haws i’w hagor gan nad ydynt mor Iesu yn ystod ei fywyd, gan yn sicr y byddai elyn. Anghofio’r ffordd honno a arweiniodd ddibynnol ar feddalwedd arbennig ar eich angen llyfrgelloedd lawer i’w dal pe byddai’r Ewrop i erchylltra 1940 a’r pum mlynedd a cyfrifidaur neu ddyfais arall megis ffôn gallu technegol sy’n bodoli heddiw yn bod yn ddilynodd. Y cyfiawnhad am ryfel 1914/18 symudol. Cewch bori drwy’r ‘clasuron’ ei gyfnod ef. Ffansi’r foment ydy breuddwyd oedd mai hwn fyddai’r rhyfel i roi terfyn ar bob Saesneg yn ogystal a gweld holl waith Shake- o’r fath gan y byddai holl eiriau Iesu wedi’u rhyfel. Fe wyddom bellach mai’r unig beth mae speare os mai dyna’ch dymuniad! Mae modd storio ar ran fechan o gof ein cyfrifiaduron hanes wedi’i ddysgu inni yw nad ydym yn defnyddio Google i chwilio am lyfrau hefyd modern ac yn cael eu hanwybyddu’n gyfleus barod i ddysgu dim oddi wrth hanes. gan bod rhan arbennig ganddynt i wneud hyn; fel y gwneir heddiw gan bobl gyda’r hyn sydd Yn ystod y pedair blynedd sydd i ddod, iawn bydd angen dewis yr opsiwn llyfr cyfan o’r yn y Beibl. a da fydd inni gofio am y rhai hynny a aberthodd ddewislen. Cewch ddarllen nifer o glasuron i Fe ddechreuwyd cofnodi geiriau ar bapur neu bopeth wrth iddynt fynd i’r gad. Efallai hefyd y blant hefyd e.e. The Secret Garden. Mae gan femrwn 3000 o flynyddoedd CC, ond drwy gellir rhoi peth amser i ystyried dewrder y rhai wefan Project Gutenberg dros ddeugain mil o gyfryngau eraill y daw’n gwybodaeth gynharaf a wrthododd frwydro oherwydd gwrthwynebiad lyfrau i chi eu lawrlwytho am ddim! am hanes y byd. Tybir bellach bod dynoliaeth cydwybodol. Ond trwy’r cyfan mae’n rhaid Ffordd arall o chwilio am lyfrau ar y we, ac wedi bodoli ers o leiaf dair miliwn o hefyd wrthwynebu’r duedd jingoistaidd sydd efallai ffordd sydd yn gyflymach a llai flynyddoedd a bod gwybodaeth a chrefydd eisoes wedi codi ei phen gyda’r weithred o strachlyd, yw rhoi enw llyfr a wedyn ‘PDF’ ar wedi’u trosglwyddo drwy dafod leferydd yn bortreadu’r Arglwydd Kitchener ar y darn £2 ei ôl rhag ofn ei fod ar gael. Mae nifer o unig. Daw’n gwybodaeth o’r cyfnodau pell hyn newydd a’r neges arni fod eich gwlad eich erthyglau ar y we yn ogystal; un enghraifft drwy archeoleg gyda’r medrau gwyddonol angen. Fe geir propaganda ym mhob ges i yn ddiweddar oedd erthygl fanwl a diweddaraf yn cael eu defnyddio i archwilio a llenyddiaeth, hyd yn oed yn y Beibl, ond diddorol iawn ar yr eog o 2003 sef Ecology of dehongli’r gwrthrychau a ddaw i’r golwg o bob gresyn y bydd ein hiaith, un o’r hynaf yn Ewrop, the Atlantic Salmon. Mae rhywbeth yma at rhan o’r byd. Ni allwn ond rhyfeddu at yn cael ei defnyddio gan ryfel-garwyr i’w ddant bawb dybiwn i! ddyfeisgarwch ein cyndadau pellennig wrth pwrpas eu hunain. Bydd y Bathdy Brenhinol Y Brigdonnwr iddynt frwydro am eu bodolaeth a syllu mewn yn cynhyrchu rhagor o arian i goffau rhyfel rhyfeddod at geinder y darluniau lliwgar a 1914-18 ond gobeithio na fydd y camgymeriad ddaeth i’r golwg mewn ogofâu yn Ffrainc a o ddefnyddio llun ddelw Kitchener, y g@r a fu’n Sbaen ac a fu yno ar y muriau ers 17,000 o gyfrifol am gyflafan Omdurman yn 1878, yn IVOR DAVIES flynyddoedd. cael ei ailadrodd. PEIRIANWYR AMAETHYDDOL Drwy’r cyfan fe fu ieithoedd yn gyfrwng i Ie, cofio 1914-18 ar bob cyfrif, ond ni ddylid Revel Garage, Aberriw, Y Trallwng ddatblygu’r ddynoliaeth ond fe wyddom i gogoneddu un o ryfeloedd y ganrif waethaf a fu yn hanes y byd. Trwsio a gwasanaethu peiriannau fferm yr holl brif wneuthurwyr Contractwr Amaethyddol CARTREF Gwely a Brecwast Gwaith tractor yn cynnwys Llanfihangel-yng Ngwynfa Teilo â “Dual-spreader” Ffôn/Ffacs: 01686 640920 Gwrteithio, trin y tir â Ffôn symudol: 07967 386151 Ebost: [email protected] ‘Power harrow’, Cario cerrig, pridd a.y.y.b. Te Prynhawn a Bwyty â threlyr 12 tunnell. ANDREW WATKIN Byr brydau a phrydau min nos ar gael Hefyd unrhyw waith ffensio Cinio Dydd Sul (archebu o flaen llaw) Ffôn: Froneithin, Cysylltwch â Glyn Jones: LLANFAIR CAEREINION Carole neu Philip ar 01691 648129 Ebost: Adeiladwr Tai ac Estyniadau 01938 820305 [email protected] Gwaith Bric, Bloc neu Gerrig 07889929672 Gwefan: Ffôn: 01938 810330 www.cartrefbedandbreakfast.co.uk/rooms Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014 15

ond mae amheuaeth a fydd y canlyniad yn O ganlyniad mae llawer llai o waith yn cael ei arwyddocaol os bydd newid mawr naturiol yn wneud yn awr nag o’r blaen. Mae hyn yn Ffermio digwydd hefyd. lleihau ar y sianeli ac felly ychwanegir at y Yn y bôn mae’r gweithrediadau eraill sydd tebygrwydd o orlifo a pha mor hir bydd y tir - Nigel Wallace - gennym yn adweithiol ac yn fater o ymatebion yn debyg o aros o dan y d@r. Gall ffermdir, call o ddyfeisio dulliau i fyw gyda’r sefyllfa. glaswellt yn arbennig oroesi ychydig o Hinsawdd a Llifogydd Ar ei gwaethaf ymddengys na all ambell ran ddyddiau dan dd@r, ond os bydd y d@r yn Newid Hinsawdd o’r wlad gael eu hamddiffyn hyd yn oed yn y aros am gyfnodau hwy, lladdir glaswellt a Dyma bwnc llosg ers tro. A yw ef yn digwydd, dyfodol agos. Lle mae hyn yn digwydd daw chollir cnydau. Weithiau hefyd gadewir haen i ba raddau ac a yw gweithgareddau dyn yn colli tir ac eiddo yn anochel a dylai fod o silt ac o ysbwriel sy’n anodd iawn i’w waredu. gyfrifol? Y gweithgaredd dan sylw yw gollwng cyfrifoldeb ar gymdeithas gyfan h.y. y Mae problemau difrifol wedi bod ar y Somer- CO i’r atmosffer trwy ddefnyddio tanwydd 2 trethdalwr, i ddigolledu ac i gynorthwyo’r set Levels – ardal o ddiddordeb imi oherwydd ffosil. Gwyddys bod mwy o CO yn tueddu i 2 gwaith o ailsefydlu’r rhai yr effeithir arnynt. imi gael fy magu gerllaw ac roeddwn yn gynyddu tymheredd y byd. Dywedir bod un Ar ben hynny dylai’r duedd gael ei lleihau trwy gyfarwydd â ffermio’r tir hwn. Mae’r tir yn oes yr iâ yn y gorffennol pell wedi dod i’w atal adeiladu ar orlifdiroedd ac ar leoedd tebyg wastad iawn ac mae gan y caeau ffosydd diwedd o achos CO yn cynyddu o ganlyniad 2 eraill. llawn o dd@r yn lle ffensys a.y.y.b. Lle i gyfnod o weithgareddau folcanig. Wrth i mi ysgrifennu’r darn hwn dros y Nadolig roeddwn yn byw roedd gan bob fferm rywfaint Gallwn ofyn felly, “A yw’r maint o CO a ollyngir 2 rydym wedi cael rhagor o gyfnodau o dywydd o’r tir hwn yn ogystal â’r tir sychach lle roedd gan weithgareddau dyn, yn ddigon i gael gwlyb a gwyntog gyda newyddion am lifogydd y cartrefi. Gelwid y tir gwlyb yn ‘moor’ a gellid effaith arwyddocaol oddi mewn y sefyllfa mewn sawl ardal. Yn y blynyddoedd diweddar ond ei ddefnyddio yn ystod yr haf ac fel porfa gyfan o ffactorau eraill? Yr hyn sy’n glir yw cawsom ddigwyddiadau o lifogydd ar yr neu fel caeau gwair. Yn ddiweddarach cwynai bod newid hinsawdd wedi digwydd dros holl arfordir ac yn Rhuthun. Yn agosach adref ffermwyr y Levels am fethiant yr awdurdodau hanes y byd a bod llawer o’r digwyddiadau mae problemau cyson yn Nyffryn Hafren ger i wneud gwaith cynnal a chadw. Dywedir bod wedi bod yn fawr ac amser maith cyn dyddiau y Trallwng a thua’r Amwythig. Wrth gwrs mae llawer o’r tir wedi mynd yn amhosibl ei dyn. digwyddiadau mawr o lifogydd wedi bod yn ddefnyddio a chartrefi wedi’u difrodi o Caiff digwyddiadau hinsawdd eithafol, digwydd o hyd. Cofiaf yn arbennig y llanast ganlyniad. Mae’r cymdeithasau bywyd gwyllt llifogydd yn arbennig, effeithiau dyfnion ar yn Lynmouth tua 1952. Roedd fy nheulu ar yn frwd o blaid troi’r tir hwn yn gynefin tir gwlyb ffermio. Felly mae eu hastudio a beth y gellir wyliau yn Combe Martin gerllaw ar y pryd a ond a yw hyn yn gall o safbwynt sicrwydd gwneud amdanynt yn bwysig iawn i ni. chofiaf y cyrff yn cael eu cario i fyny’r traeth bwyd? Ymddengys fod llawer o achosion naturiol am wedi’u hachub gan y cychod pysgota. Mae ein poblogaeth fawr yn defnyddio llawer yr effeithiau. Mae gwyriadau bach yn orbit y Ymwelsom â Lynmouth y flwyddyn nesaf a o dd@r. O ganlyniad mae prinder yn yr haf a byd o gwmpas yr haul a gweithgareddau ar gwelsom y difrod yno. Y flwyddyn honno chyfyngiadau ar ffermwyr sy’n dyfrhau wyneb yr haul yn ddau ohonynt. Mae hefyd hefyd roedd llifogydd enfawr ar arfordir dwyrain cnydau. Mae’r dyfrio hwn yn hanfodol i ateb newidiadau i wyneb y byd sy’n effeithio ar y Lloegr gydag effeithiau’n arbennig o ddifrifol gofynion yr archfarchnadoedd am faint, berthynas rhwng tir a lefel y môr. Rhoddodd yn Canvey Island. ansawdd ac amseriad y cyflenwad bwyd. llythyr yn The Chronicle Rhag. 13/Ion.14 gan Y cwestiwn ar hyn o bryd yw a yw’r Mae achos cryf dros bwyso ar y llywodraeth A.J. Astley amryw fanylion am hyn a hefyd digwyddiadau hyn yn dod yn fwy aml? Un i hwyluso ffermwyr sydd am greu cronfa ar am faterion eraill yngl~n â newid hinsawdd. arall yw i ba raddau y gwneir pethau’n waeth eu tir (yn hytrach na’u rhwystro â Ym Mhrydain yn ôl y sôn deil y tir i symud trwy adeiladu ac o ganlyniad mwy o wynebau biwrocratiaeth). Galwodd Edward Chapman ychydig o achos rhyddhau o bwysau yn dilyn caled e.e. toeau, ffyrdd a gerddi blaen wedi’u pan oedd yn Gadeirydd Maldwyn o NFU diwedd oes ddiwethaf yr iâ. Yr effaith yw bod tarmacio i barcio car arnynt. Mae’r rhain i Cymru am fwy o hyblygrwydd o ran rheoli y gorllewin yn codi ychydig a’r dwyrain yn gyd yn achosi’r glaw i redeg i ffwrdd yn cronfeydd d@r, h.y. gollwng mwy o dd@r pan suddo. Awgryma hyn fod llifogydd yn llai tebyg gyflymach. fydd yr afonydd yn isel er mwyn creu mwy o ar arfordir y gorllewin ac yn fwy tebyg yn y Un mater yw rheoli ein hafonydd a’n cyrsiau le i gadw rhagor o’r glaw trwm. Mae problem dwyrain. Os yw’r d@r cyfan yn y môr yn d@r llai. Weithiau mae’r cyfrifoldeb wedi newid os na ddaw glaw trwm, gall y cronfeydd fynd cynyddu o achos iâ pegynnol yn meirioli, o fyrddau draenio lleol ac o’r awdurdodau lleol yn rhy isel. Gallai’r awdurdodau lleol hefyd mae’r rhagolygon i’r dwyrain yn waeth a ddim i’r asiantaethau amgylcheddol. Mae’r rhain wneud mwy o ymdrech i gadw gridiau’r cystal i’r gorllewin. wedi bod dan bwysau gan gadwriaethwyr nad draeniau a’r cylfatau’n glir (ffactor yn llanast Beth allwn ni ei wneud am yr hyn oll? Yr unig ydynt yn hoffi gweld afonydd yn cael eu carthu Lynmouth). Yn aml mae angen ychydig mwy beth y gallwn ei reoli yw gollwng CO i’r 2 a’u glanhau oherwydd bod hynny yn lleihau na dyn efo rhaw. Dylid hefyd roi blaenoriaeth awyrgylch. Mae hyn yn rhoi dadl dros cynefin. i newid pontydd a chylfatau annigonol a rhoi ffynonellau ynni adnewyddadwy ac atomig. Daeth pwysau eraill o ganlyniad i doriadau mwy o ryddid i ffermwyr wneud rhywfaint o Yn bendant ni fydd hyn yn gwaethygu pethau mewn gwariant cyhoeddus gan y Llywodraeth. waith cynnal a chadw eu hunain.

BOWEN’S WINDOWS CANOLFAN HAMDDEN CAEREINION Brian Lewis Gosodwn ffenestri pren a UPVC o Cadwch yn heini gydag amrywiaeth o Gwasanaethau Plymio ansawdd uchel, a drysau ac weithgareddau a sesiynau ffitrwydd: a Gwresogi ystafelloedd gwydr, byrddau ffasgia * Spining * Pilates * Kettlercise * Swmba * Ystafell Atgyweirio eich holl offer a ‘porches’ Ffitrwydd * Sboncen * Badminton * Tenis Byr * Pêl- am brisiau cystadleuol. rwyd * Pêl-droed * Pêl-fasged * Ymarfer Cylched * plymio a gwresogi Nodweddion yn cynnwys unedau Gweithgareddau Plant Gwasanaethu a Gosod 28mm wedi eu selio i roi ynysiad, Hoffwch ni ar Facebook am y wybodaeth boileri awyrell at y nos ddiweddaraf neu cysylltwch ar 01938 810634 Gosod ystafelloedd ymolchi a handleni yn cloi. EICH IECHYD. EICH FFITRWYDD. EICH DYFODOL Ffôn 07969687916 Cewch grefftwr profiadol i’w gosod. neu 01938 820618 BRYN CELYN, Garej Llanerfyl LLANFAIR CAEREINION, Huw Lewis TRALLWM, POWYS Ceir newydd ac ail law Ffôn: 01938 811083 Arbenigwyr mewn atgyweirio Post a Siop Meifod Ffôn LLANGADFAN 820211 Ffôn: Meifod 500 286 16 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2014

Aber, ac ar bob cofeb mewn pentre a thre trwy’r wlad, ei hanes unigryw ei hun. Mae ein dyled AR GRWYDYR ni i bob un ohonynt yn anferth ac roedd gweld gyda Dewi Roberts yr enwau ar y gofeb gyda’r holl ddinistr ar y Ar graig ger aber Nant Cedig y d@r fan hynny yn uwch ac yn cyrraedd Prom yn ategu hynny i mi rywsut. Nid oes sydd yn agos i safle hen uchder yr un lefel â thopiau’r gwestai ar gennym syniad mewn gwirionedd sut oedd pobl bentref Llanwddyn mae adegau. Gallwn glywed y môr yn llusgo’r yn ymdopi ag erchylltra rhyfel byd ac mae cerrig i lawr gen i barch atynt i gyd. Wedi i mi fynd adre, rhywun wedi y traeth sylweddolais fod rhywun o’r enw Stephen cerfio y wrth i’r John wedi ymchwilio i hanes nifer o enwau ar geiriau tonnau y gofeb ac wedi eu rhoi ar y we. Mae darllen canlynol yn fynd allan. drwy yr hanesion yn ein hatgoffa bod y rhyfel ofalus - Wrth i’m yn fyd-eang. Hoffwn restru enghreifftiau gan ‘Gwynt a glaw merch a’i obeithio y caiff rhywbeth tebyg ei wneud â’n yn dileu chariad cofebion lleol – gwaith llaw’; fynd i siopa Albert Davies, 19 oed, lladdwyd yn Messines, yn sicr bu a chael Gwlad Belg. dinistr gwaith coffi a ryw Lladdwyd George Henry Davies ddyddiau ar llaw yn Aber- bethau ôl iddo derbyn medal am ddewrder. Lladdwyd ystwyth ar felly, Cyril Mortimer Green yn Gaza a lladdwyd ei ddechrau’r penderfynais frawd Hugh yn Gallipoli. Boddwyd Llewellyn flwyddyn hon. i fynd i Hughes ym Môr y Canoldir. Anafwyd Trefor Trawsnewidwyd grwydro Lewis yn y Somme a bu farw yn ddiweddarach. y Prom gan mwy o Claddwyd Hugh Lloyd yn Tanzania. Nid oedd bwer amgylch y James Stephens wedi bod yn y ffrynt ond anferthol y dre a dyna ychydig ddyddiau pan gafodd ei ladd a môr a bydd y gost o adnewyddu yn filiynau o fydd ein taith y tro yma! Es ar hyd y Prom lladdwyd ei dad a’i frawd hefyd. bunnoedd. nes cyrraedd y Pier y pen draw ac roedd yn Ymysg y rhai o’r Ail Ryfel Byd mae hanes Byddaf wrth fy modd yn mynd i Aber ac mae anodd credu bod y lle yn un o fy hoff drefi; mae yn dre Gymreig wedi newid cymaint. gyda phwysigrwydd cenedlaethol ac mae Roedd y lloches yn dal i presenoldeb y Brifysgol gyda’i miloedd o fyny pan oeddwn yno ond fyfyrwyr yn ei gwneud yn ddigon cosmopoli- fe’i tanseilwyd yn llwyr tan hefyd! Mae’r Llyfrgell Genedlaethol yn wedyn. Roedd ffens fetel adeilad urddasol gyda golygfeydd hyfryd o ger y pwll ‘padlo’ wedi ei Fae Ceredigion a’r dre; tu mewn byddaf yn phlygu drosodd yn fflat fel hoffi pori trwy lyfrau, mapiau a lluniau o bob petai ond yn bapur. Es math. Ond roeddwn â’m bryd ar rywbeth arall ymlaen wedyn heibio y tro yma ... adeilad hyfryd yr Hen Roeddwn yn Aber efo fy merch hynaf a’i Goleg sydd yn edrych fel chariad ac aethom yno’n gynnar pan oedd hi’n adeilad allan o set Harry benllanw. Gallwn glywed y môr o’r strydoedd Potter ac mae’r tu mewn a pan aethom at y Prom roedd yr olygfa yn hyd yn oed yn fwy anghygoel – digon posib eich bod wedi gweld rhyfeddol. Wrth edrych yn golygfeydd ar y newyddion – welais i ddim ôl roedd y d@r yn saethu i byd tebyg erioed. Gorchuddiwyd rhannau o’r fyny’r wal fôr bob yn hyn ffordd â thywod a cherrig ynghyd â slabiau a hyn. concrid a brics a oedd wedi eu taflu fel pe I fyny wedyn at y castell Gweithwyr siop lleol yn paratoi sachau tywod yn barod am y baent yn ddim ond darnau o Lego. Bydd y ac er mai adfail digon di- llanw uchel nesaf nôd efallai sydd yma heddiw, William Glyndwr Roberts a laddwyd yn ar un adeg byddai yr un Normandi ar Orffennaf 17, 1944 yn 21 oed. mor drawiadol â chestyll Rhaid cofio mae nid dynion yn unig a mwy adnabyddus y aberthodd eu bywydau; lladdwyd Gladys Mary gogledd megis Harlech a Davies yn Lloegr wrth hedfan awyren fwy na Rhuddlan. Edward y thebyg a dim ond 19 oedd hi. Mae nifer mwy cyntaf oedd yn gyfrifol am wrth gwrs ac mae’r gofeb yn ein hatgoffa y adeiladu’r castell hwn fel dylem gofio amdanynt. Bu amryw eraill yn nifer o rai eraill ac fe’i gwasanaethu yn y ddau ryfel byd nad ydynt dyluniwyd ar ffurf ar gofeb ac er eu bod wedi goroesi’r rhyfel, bu deimwnd. effaith mawr arnynt. Ger y castell mae cofeb Cerddais yn ôl wedyn ar hyd y Prom a chan arbennig i bobl a gollodd fod y llanw ar ei ffordd allan, roedd pethau eu bywydau yn y ddau wedi distewi yn sylweddol ac roedd dechrau’n ryfel byd. Cynrychioli barod ar y gwaith clirio. Cefais sgwrs efo buddugoliaeth a rhyddid ambell un o’r bobl lleol a dywedson nad oedden mae’r cerflun ac mae nhw wedi gweld y fath sefyllfa o’r blaen ond mewn safle gwych yn roeddynt yn falch nad oedd neb wedi ei anafu. edrych dros y môr. Roedd Deallais yn ddiweddarach y bu sefyllfa weddol Enghraifft o’r dinistr yn wyntog iawn pan oeddwn yno ac roedd y debyg yn 1938 pan ddinistrwyd y Prom a rhan tonnau yn atseinio gerllaw. Cefais fy atgoffa fawr o’r Pier ac mae hanes dinistr o’r 1920au profiad o weld a chlywed nerth y tonnau yn mai’r flwyddyn hon yw canmlwyddiant dechrau i’w gael hefyd. I fynd yn ôl at y dyfyniad ar y rhywbeth fydd yn aros yn y cof am hir. Roedd un o’r rhyfeloedd mwyaf erchyll erioed sef y dechrau, mae gwynt a glaw (a mwy) yn dileu nifer o bobl yno yn edrych a thynnu lluniau ac Rhyfel Byd Cyntaf neu y Rhyfel Mawr fel y’i gwaith natur hefyd ond nid yw’r effaith mor roedd yr heddlu a gwylwyr y glannau yno yn gelwid. Mae gan bob enw ar y gofeb hon yn ddramatig ar bobl wrth reswm. cadw llygad. Aethom at ben y Prom ac roedd Awn at y mynyddoedd y tro nesa gobeithio.