Arcen-Lomm-Veldenclopedie Arcen-Lomm-Veldenclopedie

Encyclopedie voor Arcen, Lomm en Velden

Samenstelling Ragdy van der Hoek Verantwoording

De Arcen-Lomm-Veldenclopedie is een encyclopedie De Arcen-Lomm-Veldenclopedie is het vijfde naslag­ met circa 570 stukjes (lemma’s) over het Noord- werk in een reeks. Eerder verschenen de Venlo­ Limburgse Arcen, Lomm en Velden. Bij het samen­ clopedie (1992), de Blerickclopedie (1994) de Tegelen­ stellen is gebruik gemaakt van alle beschikbare clopedie (2009) en de Belfeldclopedie (2011). literatuur over deze drie plaatsen. Er is onderzoek De Arcen-Lomm-Veldenclopedie beantwoordt vragen verricht in het gemeentearchief van Venlo en er is en maakt de lezer deelgenoot van allerlei wetens­ gespeurd in de leggers van kranten en andere waardigheden. Ik wens u veel opzoek-, kijk- en periodieken. Ook zijn contacten gelegd met vele leesplezier. tientallen personen en vertegenwoordigers van instanties en verenigingen die in Arcen, Lomm en Ragdy van der Hoek Velden actief zijn en waren. Om de betrouwbaar­ heid van de encyclopedie te verhogen, zijn concept­ lemma’s voorgelegd aan betrokkenen of experts. Als samensteller heb ik ernaar gestreefd de lemma’s zo objectief mogelijk te schrijven, waar­ bij keuzes steeds door mijzelf werden gemaakt na overleg met diverse ‘klankbordgroepen’. Zonder anderen tekort te willen doen, is een bijzonder woord van dank op zijn plaats aan Piet Cup en de Heemkundevereniging, Louis Reutelingsperger, De Historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden, Jan en Hay Lucassen, Tom Doesborg, Pieter Duijf, Pierre Hegger en Jeu Hegger. Willem Kurstjens gaf waardevolle adviezen ten aanzien van de lees­ baarheid. De Arcen-Lomm-Veldenclopedie is een naslagwerk en streeft niet naar volledigheid. De lemma’s bevat­ ten de belangrijkste feiten en geven achtergrond­ informatie. Bij het al dan niet opnemen van personen gold als criterium dat iemand in een van de drie dorpen geboren moest zijn of dat hij of zij er geruime tijd woonde en in die tijd landelijk, internationaal of voor de lokale gemeenschap een rol van betekenis speelde. De lezer dient geen conclusies te verbinden aan de lengte van de lemma’s, of de aanwezigheid van een afbeelding bij een onderwerp. Zo heeft de lengte ook te maken met de beschikbaarheid van informatie en had vormgever Baer Cornet een flinke vinger in de pap bij het illustreren. De encyclopedie bestaat uit vier alfabetische delen. Na een algemeen deel, met onderwerpen die be­ Arcen en Velden in 1867. trekking hebben op alle drie de woonkernen, volgen aparte delen met lemma’s over Arcen, Lomm en Velden. Arcen-Lomm-Velden 8 [Alles Kids … Archief] 9 urn uit de brons-ijzertijd te voorschijn. Op de Archief Het archief van de voormalige gemeente locatie van bmv De Vilgaard in Velden troffen Arcen en Velden wordt sinds 2006 bewaard in het archeologen resten aan uit de late bronstijd- gemeentearchief van Venlo. Eerder lagen de stuk­ vroege ijzertijd (800-500 voor Christus). Het gaat ken in het gemeentehuis in Arcen. De archieven Vrouwen (kav) opgericht, nu eva. In 1945 volgde om sporen van boerderijen en een deel van een van de schepenbank en de doopregisters (vanaf een jeugdafdeling: de Katholieke Arbeiders Jonge­ grafveld. De resten zijn dankzij dikke afdekkende 1613), de huwelijksregisters (vanaf 1612) en over­ ren (kaj, ofwel Kajotters). Omstreeks 1957 telde akkerlagen goed bewaard gebleven. De Romeinse lijdensregisters (vanaf 1622) en de archieven van de kab 220 leden. De arbeidersbeweging deed tijd is de periode met relatief meer en gevarieerde de parochie H.H. Petrus en Paulus bevinden zich in tussen 1958 en 1966 ook mee aan de gemeente­ sites dan uit eerdere periodes. In negentien het Regionaal Historisch Centrum in Maas­tricht. raadsverkiezingen en leverde drie raadsleden. In gevallen betreft het vindplaatsen met Hier zijn ook de archieven van de schepen­bank en 1965 veranderde de naam in nkv (Nederlands nederzettingssporen, waaronder twee villa’s. Ook de doop-, trouw- en overlijdensregisters (vanaf Katholiek Vakverbond) en vanaf 1981, na een fusie zijn vondsten gedaan die duiden op het verwer­ken 1615) van Velden ondergebracht. Het archief van de met het cnv (Christelijk Nationaal Vakverbond), van ijzeroer of ijzerproductie. Verder kwamen her schepenbank van de heerlijkheid Arcen en Velden werd het fnv (Federatie Nederlands Vakverbond). en der scherven aardewerk te voorschijn, evenals werd in 1972 geïnventariseerd door M. Wijnen. Zie: eva (Velden); Politiek. resten van gebruiksvoorwerpen en dakpannen. De schepenbank trad omstreeks 1600 in werking Het hoge aantal Romeinse vindplaatsen wordt en hield in 1794, met de komst van de Fransen, op Archeologische vondsten In de voormalige mede verklaard door de Pax Romana. Door deze te bestaan. Door brand en plunderingen gingen gemeente Arcen en Velden bevinden zich ruim (opgelegde) vrede vonden vrijwel geen schermut­ delen van het archief verloren. Alles Kids. 180 archeologische vindplaatsen. Grofweg is er se­lingen en oorlogen tussen de verschillende Het archief van het kasteel Arcen (1303-1782) be­ één vindplaats uit het midden-paleolithicum stammen meer plaats, wat gepaard ging met een staat uit 88 dozen en portefeuilles met informatie Alles Kids Jeugdorkest. Alles Kids werd op 20 (oude steentijd), dateren 24 sites uit het mesolithi­ opleving van de economie en vermoedelijk ook over de Heren van Arcen en hun bezittingen. In januari 1999 opgericht op initiatief van de cum (midden-steentijd), 37 uit het neolithicum met een bevolkingstoename. Bij de aanleg van de de loop der eeuwen is nogal wat materiaal van dit besturen van muziekvereniging Fanfare Velden, (nieuwe steentijd), 6 uit de bronstijd, 19 uit de Maaswerken werden in Lomm talrijke prehisto­ archief verloren gegaan of elders terecht gekomen. Harmonie Sint-Antonius Lomm en de Konink­ ijzertijd, 56 uit de Romeinse tijd en 21 uit de vroege rische vondsten en sporen aangetroffen, waar­ Via allerlei omwegen kwam een deel van het lijke Harmonie van Arcen. In het orkest spelen middeleeuwen. De oudste vondsten – van steen onder paalsporen en paalkuilen. Ze markeren archief in de Hessische universiteitsstad Marburg jeugdige muzikanten van de drie gezelschappen. en vuursteen – zijn uit het vroeg-mesolithicum. plaatsen waar in de ijzertijd (800 voor Christus terecht. Hier kocht dr. Albert Freiherr van Bönning­ Doelstelling is de jongeren die een muziekoplei­ Neolithische en vooral mesolithische sites tot aan de Romeinse tijd) boerderijen en bijbeho­ hausen het aan, die de stukken – om ze voor ver­ ding volgen, in een vroeg stadium te laten samen­ bevinden zich op de hoge en droge zandgebieden, rende gebouwtjes hebben gestaan, op de hoogste dere omzwervingen te behoeden – in 1967 aan het spelen. Alles Kids treedt enkele malen per jaar op. later verschoof de bewoning naar het vruchtbare, delen van het toenmalige rivierlandschap van de gemeentearchief van Venlo schonk. Dat deed hij Dat gebeurde voor het eerst tijdens het kuur­ vochtigere Maasterras. De oudste bewoners van Maas. In de lagere, natte delen is een grafveld aan­ omdat de gemeente Arcen en Velden destijds niet concert in Lomm. Vanaf de start stond het orkest de streek lieten resten van graven achter die waar­ getroffen met een vijftigtal graven uit de late ijzer­ over een brandvrije kluis beschikte. In 1987 en onder leiding van Jan van Osch. In 2005 kwam de schijnlijk uit het laatste deel van het stenen tijd­ tijd. Hier vond men een bronzen fibula (mantel­ 1993 verscheen een tweedelig oorkondenboek muzikale leiding in handen van Sjraar Klaassen en perk stammen. Hun grafheuvels bevinden zich op speld), fragmenten van glazen armbanden en over het archief van kasteel Arcen, dat werd vanaf september 2009 was Ralf Schreurs dirigent. De Hamert. Achter de Vorstweg in Velden vond urnen. In een bij het grafveld gelegen cultusplaats samengesteld door mejuffrouw Jo Stoel. In het Hij gaf het dirigeerstokje in 2012 door aan Nico men een vuursteenafslag en in Hanik en Schande­ stonden enkele kleine houten gebouwtjes en Venlose gemeentearchief bevindt zich ook het Bartels uit Lomm, die als interim-dirigent optrad lo werden stenen vuistbijlen gevonden. palenrijen. Onder de blootgelegde graven bevin­ archief van het kerspel Arcen (1502-1797), het tot in 2013 Manon Verstegen als dirigente werd In Velden trof men in het Bongertveld grafvelden den zich graven uit de Romeinse tijd, in sommige kerspel Lomm (1606-1797) en het kerspel Velden aangesteld. De repetities van Alles Kids vinden aan uit de late brons- en vroege ijzertijd met res­ten gevallen met bijgiften. (1668-1797), het archief van de gemeentesecretarie beurtelings plaats in Arcen, Lomm en Velden. In van urnen. Bij de Wittenberg, op de grens van Uit de vroege middeleeuwen zijn relatief weinig Arcen en Velden (1794-2009), het archief van het 2013 bestaat het orkest uit circa twintig muzikan­ Lomm met Velden, kwamen scherven van een vondsten gedaan. Mogelijk zijn veel bewoners op burgerlijk armbestuur Arcen (1795-1940) en het ten. Zie: Fanfare (Velden); Koninklijke harmonie het einde van de Romeinse tijd gesneuveld of burgerlijk armbestuur Velden (1872-1939). Verder Arcen (Arcen); Sint-Antonius (Lomm). Urn uit de late bronstijd. weggetrokken. Wel werden in 2010 aan de Wal bewaart men het archief van de gemeenteont­van­ sporen van de oudste bewoning van het huidige ger (1826-1939) en de burgerlijke stand van Arcen Arbeidersbeweging Belangenorganisatie. In 1917 Arcen gevonden, waaronder aardewerkfragmen­ ­ en Velden (1795-1940), de parochiearchieven van de werd door Veldenaar Thei Lommen en anderen in ten vanaf de prehistorie tot de late middeleeuwen. Heilige Andreas (1442-1954) en Petrus en Paulus de gemeente Arcen en Velden een afdeling van de Eerder trof men middeleeuwse resten aan van de (1453-1979), het archief van het Sint-Sebastianus­ rk Werkliedenbond opgericht, die de geestelijke voorgangers van het Arcense kasteel, de water­ gilde en het kadaster van Arcen en Velden (1794- en stoffelijke belangen van aangesloten arbeiders molen en de kerk. Zie: Middeleeuwen; Romeinse 1939). Zie: Heren van Arcen (Arcen); Kasteel ging behartigen. De afdeling telde door de jaren tijd. Literatuur: X.C.C. van Dijk, Vondsten uit Velden. (Arcen); Kerspel; Parochie; Sint-Sebastianusgilde heen niet veel leden, aangezien in de drie dorpen Een archeologische inventarisatie in de gemeente Arcen (Arcen); Stoel, Jo (Lomm). Literatuur: J.H.G.M. maar weinig mensen buiten de agrarische sector en Velden (Lottum 1997); drs. X.C.C. van Dijk, Een Stoel, Archief kasteel Arcen. Oorkondeboek 1303-1450 werkten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog lagen archeologische verwachtings- en beleidsadvies­ (Lomm 1987) en 1400-1782 (Lomm 1993); J. Hegger, de activiteiten van de bond stil. In 1946 vond een kaart voor de gemeente Arcen en Velden. Deel ii: Lomm van gehucht tot dorp (Lomm 1994). heroprichting plaats onder de nieuwe naam landschap en archeologie (Weesp, 2009); www. Katholieke Arbeidersbeweging (kab). In 1956 synthegra.nl/nieuws/8/water-binnen-de-wal. werd vanuit de kab de Katholieke Arbeiders html. 10 [Armenzorg … Burgemeesters] 11 over zestien emmers en acht haken. In het ge­ Vanaf 1979 maakten alle brandweerkorpsen in het hucht Schandelo was aan de Schandeloseweg een Gewest Noord-Limburg deel uit van de toen spuithuisje waarin tot 1985 een handbediende opgerichte Regio Brandweer Noord-Limburg. Die brandspuit stond. was belast met gemeenschappelijke zaken als een Armenzorg Caritatieve instellingen. Personen in vrijwilligers. Die moesten beslissen of de jeugd Uit een onderzoek van de brandspuitenfabriek regionale alarmcentrale, opleidingen, rampen­ nood konden in Arcen, Lomm en Velden vele een boek wel of niet mee mocht nemen. In 1966 Concordia bleek dat het met het blusmaterieel in bestrijding en ambulancevervoer. De daadwerke­ eeuwen een beroep doen op de zogenoemde verhuisde de bibliotheek naar het tot gemeen­ de dorpen Arcen, Lomm, Velden en Schandelo in lijke uitrukdienst en de preventie bleven een taak naoberplich. Het betrof een ongeschreven regel dat schapshuis ingerichte voormalige Sint-Joseph­ 1919 slecht was gesteld. In Arcen was een verou­ van de gemeentelijke brandweren. In verband met leden van kleine leefgemeenschappen elkaar in­ klooster aan de Kloosterstraat. Boven was een derde handbrandspuit zonder zuigvermogen, die een toename van de uitrukdienst en het gegeven dien nodig hielpen. Daarnaast was een kerkelijke jeugdafdeling, beneden de afdeling voor volwas­ men met handemmers moest vullen. De pers­ dat steeds meer specialisme nodig was, stelde de organisatie actief op het terrein van de armen­zorg. senen. Hier bleef de boekenuitleen tot in 1975 een slangen waren verouderd en te klein van diameter. brandweer van Venlo in 1999 een onderbrand­ De bemoeienissen van de burgerlijke over­heid met eigen onderkomen met een leeszaal gereed kwam Ook Lomm beschikte over een slecht functio­ne­ meester aan voor preventieve werkzaamheden in minderbedeelden was gering. Zij beperkte zich tot aan de Veerweg. rende bak-handbrandspuit, eveneens zonder zuig­ Arcen en Velden. het financieel ondersteunen van het burgerlijk De eerste boekenuitleen vond in Arcen plaats in de vermogen. Hier was slechts één persslang aan­ In verband met de verplaatsing van de Venlose armbestuur. In 1872 besloot de gemeenteraad het noodkerk, die in 1948 Aan de Wal was gebouwd. wezig, waardoor bij verplaatsing van de straalpijp brandweerkazerne van de Nijmeegseweg naar de algemeen burgerlijk armbestuur te splitsen in een Hier bleef de bibliotheek gehuisvest, ook nadat de eerst de brandspuit moest worden verplaatst omdat Ariënstraat in Tegelen werd de opkomsttijd voor afzonderlijk armbestuur voor Arcen en een voor noodkerk in 1959 was verbouwd tot gemeen­ de slang anders te kort was. Schandelo be­schikte de gemeente Arcen-Lomm-Velden te groot. Velden. Ook de leden van de diverse gilden boden schapshuis.­ De uitleen vond aanvankelijk aan de over een oude bak-handbrandspuit zonder zuig­ Derhalve richtte men in 2005 een vrijwillige elkaar hulp. In 1938 was naast de burgerlijke arm­ voorzijde van het gebouw plaats en kreeg vanaf vermogen en twee slangen. Ook hier ontbrak een brandweer Arcen-Velden op met een post op in­ besturen alleen in Velden sprake van een rk 1982 meer ruimte in een aanbouw aan de bluswatervoorziening. In Velden was de situatie dustrieterrein De Spikweien in Lomm. De post Parochiaal Armbestuur. Het armbestuur hielp achterkant. Tijdens de verbouwing in 1981 vond evenmin rooskleurig en was zelfs de brandspuit beschikt over een eigen brandweervoertuig en met geld, goederen in natura en brandstoffen. Een de bibliotheek tijdelijk onderdak in een achterzaal onbruikbaar. Het rapport leidde tot een reparatie kan een beroep doen op een twintigtal vrijwil­li­ toenemende overheidsbemoeienis droeg vanaf van Chinees restaurant Het Verre Oosten aan de en vervanging van het materieel in alle kernen. gers. Na de gemeentelijke herindeling in 2010 het begin van de twintigste eeuw ertoe bij dat Koestraat. De boeken kwamen van de Provinciale Nieuw was dat alle brandspuiten en slangen een­ maakt het vrijwilligerskorps volledig deel uit van onderlinge sociale hulp gaandeweg afnam. Bibliotheek Centrale. Er was een collectie voor zelfde koppeling kregen en voortaan bij calami­ de Venlose brandweer en vallen ook de preven­ volwassenen en een speciale ‘teenager-afdeling’. teiten gezamenlijk konden worden ingezet. tieve werkzaamheden onder de verantwoordelijk­ Belgische tijd Periode tussen 1830 en 1839 waarin Bij het 25-jarig bestaan in 1990 beschikte de biblio­ Op 20 juni 1920 werd door de gemeenteraad van heid van Venlo. Per 1 januari 2011 zijn de brand­ Arcen, Lomm en Velden onder Belgisch bestuur vielen. theek over 21.000 titels (boeken, platen, tijdschrif­ Arcen en Velden een reglement voor de brand­ weerkorpsen van Venlo en Beesel, inclusief de Na de Belgische omwenteling in 1830 kwam ten, videobanden, kranten en puzzels). Velden weer vastgesteld. Hierin stond dat het gemeente­ vrijwilligersgroepen Lomm, Venlo en Belfeld, Limburg, met uitzondering van de vesting Maas­ had 29.000 titels in huis. Vanwege bezuinigingen bestuur voor elke spuit een brandmeester en opgegaan in de Veiligheidsregio Noord- en tricht, bij het koninkrijk België. Ook Arcen, Lomm werd in 1998 besloten om van de bibliotheek in twaalf brandwachten moest benoemen. Bij brand Midden-Limburg. en Velden waren hierna negen jaar Belgisch. Het Velden de hoofdvestiging te maken en de biblio­ kreeg de brandmeester een vergoeding van vijf provinciebestuur zetelde in Hasselt en het lands­ theek in Arcen te verkleinen tot een servicepunt gulden per uur en de manschappen vier. Voor het Burgemeesters In 1816 kwam de gemeente bestuur in Brussel. De circa 1550 inwoners van met een beperkte collectie boeken. De bibliobus, vervoer per paard van de brandspuit kwam vijf Arcen en Velden bij het Koninkrijk der Neder­ Arcen, Lomm en Velden waren Belgen en hun die in Lomm de boekenuitleen verzorgde, werd gulden beschikbaar. Nadat de brandweer van landen. Het burgemeestersambt werd hierna gemeente hoorde bij het kanton Venlo. Veel ver­ opgeheven. In Velden bleef de bibliotheek aan de Venlo in 1923 een autospuit had aangeschaft, werd achtereenvolgens bekleed door J. van Deelen anderde er in de drie dorpen niet onder de Belgi­ Veerweg. Vanaf 1 januari 2011 nam de Openbare bij grote branden vaker de hulp van de buur­ sche tricolore. Wel kwam de Maashandel stil te Bibliotheek Venlo de dienstverlening in Arcen en gemeente ingeroepen. Burgemeester Willem Linders. liggen, wat slecht was voor de lokale economie. in Lomm over. Aanvankelijk gebeurde dat in In 1930 beschikten Arcen en Lomm over drie Als gevolg van het Traktaat van Londen (19 april Arcen en Lomm via een bibliobus en later met een brandspuiten, twee brandladders, vier bijlen, 320 1839) werden de provincies Limburg en Luxem­ uitleenpunt in de basisscholen. Zie: Vilgaard, De meter brandslang, achttien schoppen en tien burg elk in twee stukken verdeeld. Limburg kreeg (Velden). brandemmers. In Velden en Schandelo had men een Nederlands en een Vlaams deel. Arcen, Lomm twee brandspuiten, twee ladders, vier bijlen, en Velden, die tot het eerstgenoemde deel be­ Brandweer Tot aan de zeventiende eeuw is tachtig meter slang, twaalf schoppen, negen hoorden, kwamen weer onder Nederlands gezag. weinig bekend over de brandbestrijding in Arcen, emmers en vier brandweerhaken. Lomm en Velden. Bij een brand werd in de regel In de Tweede Wereldoorlog kreeg de gemeente Bibliotheek In het begin van de twintigste eeuw de gehele bevolking ingeschakeld om vanaf beken voor het eerst de beschikking over een klein kwam er in Velden op initiatief van kapelaan of putten het bluswater met een zogenaamde em­ draagbaar motorspuitje. Vanaf april 1950 was het Schmitz een volksbibliotheek. Waar de biblio­ mertjesketting naar de plek des onheils te trans­ wettelijk mogelijk dat gemeenten samenwerkten theek startte, is niet bekend. Wel weten we dat de porteren. Daar stonden mensen die de leiding waar het ging om gemeenschappelijke belangen, boekenuitleen enige tijd later plaatsvond vanuit hadden en beslisten waar het water op de brand­ zoals brandbestrijding. Dit leidde ertoe dat Venlo de meisjesschool aan de Kloosterstraat. Na de haard moest worden gegooid. In 1862 was er in in 1954 de uitrukdienst van Arcen-Velden over­nam. Tweede Wereldoorlog was er een parochiebiblio­ Arcen één spuit en waren er 25 emmers, een lad­ De preventieve taak bleef in handen van de tech­ theek in een ruimte van de kerk aan de zijde van der en twee haken. Ook in Lomm en in Velden nische dienst van de gemeente Arcen en Velden. de Dorpsstraat. Die leesbibliotheek ging op 11 was een spuit aanwezig in een speciaal brand­ Ook bleef in de gemeente Arcen en Velden tot december 1949 van start en werd gerund door spuithuisje.­ In Velden beschikte men bovendien omstreeks 1970 een eigen bosbrandweer actief. 12 [Dialect … Gelder] 13

(1816-1825), P.C. Haffmans (1825-1836), J.T. van den Dorpsraden Adviesgroepen. Na de gemeentelijke Bergh (1836-1866), G.J. Derckx (1866-1918), L. de herin­­ de­ ling­ van 2010, waarbij de gemeente Arcen Lang Evertsen (1918-1919), M. Coenders (1919- en Velden een deel werd van de gemeente Venlo, 1923), P. H. Gubbels (1923-1960), W.P.G. Linders kwamen er drie dorpsraden. Op 15 april 2009 (1960-1974), R.M.H.G. van Soest-Jansbeken (1974- ging als eerste de dorpsraad Lomm aan de slag. 1986), E.A. Mooren (1986-1994), L.J.P.M. Frissen Hierna volgden Velden en Arcen op respectieve­ (1994-2001), J.W. Kersten (2001, waarnemend), lijk 10 en 23 november 2009. De raden adviseren A.H.M.J. Tans (2001-2009), P. van der Zaag (2006, het stadsbestuur en behartigen groepsbelangen waar­nemend). Vanaf de gemeentelijke herindeling van bewoners. Het gaat daarbij hoofdzakelijk over in 2010 was de Venlose burgemeester H.M.F. Bruls veiligheid, voorzieningen, het bedrijfsleven en het tevens burgemeester van de stadsdelen Arcen, verenigingsleven. Zie: Herindeling; Politiek. Lomm en Velden. In 2012 werd hij opgevolgd door Antoin Scholten, nadat Wim Dijkstra de Eerste Wereldoorlog Periode tussen 1914 en 1918. functie tijdelijk had waargenomen. Zie: Politiek; Nederland bleef tijdens de Eerste Wereld­oorlog, Soest-Jansbeken, Rie van. die op 28 juli 1914 uitbrak, neutraal. In de oorlog stonden Duitsland, Oostenrijk en Turkije (de Dialect Streektaal. De dialecten van Arcen, Lomm Centralen) tegenover Frankrijk, Groot-Brittannië en Velden verschillen niet veel van elkaar. Ze en Rusland (de geallieerden). Soldaten stonden horen bij de ‘Noord-Limburgse streektalen’, zoals vele jaren tegenover elkaar in kilometerslange die worden gesproken in Venlo en omgeving. Dit loopgraven. Het was een oorlog die miljoenen beperkte gebied duidt men ook wel aan als het slachtoffers eiste. Toen de Verenigde Staten in 1917 Gelder omstreeks 1635. tische veldtochten. In 1814 werd het departement Mich-kwartier. Het Veldense dialect lijkt het meest de kant van de geallieerden kozen, raakten die aan van de Roer, inclusief Arcen, Lomm en Velden, op het Venloos. Arcen is de noordelijkste plaats de winnende hand. De gevolgen van de oorlog heerlijke rechten kwamen te vervallen. Matheus door de Fransen ontruimd. Het Wener Congres waar ‘Limburgs’ wordt gesproken; boven Arcen waren in Nederland vooral in de grensstreek Hafmans trad aan als agent municipal (een voor­ trok vervolgens in 1815 nieuwe grenzen in Europa. gaan de betoningslijn en de du (dich) / gij-grens merkbaar. Doordat de landsgrenzen waren geslo­ loper van het ambt van burgemeester) van Arcen Arcen, Lomm en Velden kwamen bij het nieuw Duitsland in. Het Arcens valt nog wel binnen het ten, kwam het sociale en economisch verkeer en Jean Haenen bekleedde de functie in Velden. opgerichte Koninkrijk der Nederlanden. Vanaf mich-gebied, maar het heeft al wat meer de klank­ nagenoeg stil te liggen en nam de smokkelhandel De drie dorpen hoorden bij het departement van 1 januari 1816 gebeurde dat als gemeente Arcen en kleur van het Horster dialect; men zegt er boeëm, toe. Er volgde een militaire mobilisatie en langs de de Roer. In 1798 voegden de Fransen Arcen en Velden. Zie: Gemeente; Lamershof (Velden); en geen boum. In 1989 stelden Ger Litjens en Alfo grens kwam extra bewaking om het eigen grond­ Lomm bij het kanton Geldern en Velden bij het Politiek; Schepenbank. Literatuur: Jan Keltjens, van Soest een boekje samen met woorden uit het gebied te verdedigen. In Arcen, Lomm en Velden kanton Wankum. Tegen het einde van 1800 ver­ Alfo van Soest, Gerrit Stappers, Een bloemlezing uit dialect van Arcen en Lomm, met als titel En haffel werden soldaten ingekwartierd en langs de grens dwenen de kleine communes en kwamen er de geschiedenis der dorpen Arcen, Lomm en Velden. Ârces / Lôms. Typische woorden zijn: aanpoemele met Duitsland wierp men aarden wallen op. Op grotere bestuurlijke eenheden. Eind 1800 richtten Sedert 1 januari 1816 gemeente Arcen en Velden (Arcen (aantrekken van kleding), hemelbieëske (onzelieve­ verschillende plaatsen langs de wegen stelde het de Fransen de Mairie de Velden op, met de kernen 1997). heersbeestje), kemeliewagen (woonwagen), moör­ Nederlandse leger wachtposten in. Aan de oorlog Arcen, Lomm en Velden. Jean Haenen was de stieën (baksteen), oettelle (aftellen), plefonger (stuca­ kwam op 11 november 1918 een einde toen de eerste maire (burgemeester). Op 9 maart 1801 wer­ Gelder Graafschap/Hertogdom. Gelder (Gelre) ont­ door) en stipvesiet (bezoekje). Mede door de komst Centralen capituleerden en de zogenoemde Vrede den de departementen met Frankrijk verenigd, stond in 1046 als heerlijkheid rondom de thans van Venlonaren en het gegeven dat veel Velde­na­ van Versailles werd getekend. samen met het hele gebied tussen Rijn en Maas. Duitse plaatsen Geldern, Pont en Wassenberg. ren in andere plaatsen werken, slopen er Venlose Arcen, Lomm en Velden behoorden sindsdien tot In de hierop volgende eeuwen wisten de Heren woorden in het Veldens. Toch zijn er nog heel wat Franse tijd Periode tussen 1794 en 1814. Met de komst de Franse Republiek. De drie kernen vielen onder hun gebied uit te breiden in de huidige provincie verschillen. Zo zeggen Veldenaren ok in plaats van van de Fransen kwam een einde aan de heerlijk­ het kanton Wankum, dat onderdeel was van het Gelderland, Noord-Limburg en een deel van de ouk (Venloos), höbbe in plaats van hebbe (Venloos), heden. Dat gold ook voor de vrije heer­lijkheid arrondissement Kleef. thans Duitse Nederrijn. Aanvankelijk was Gelder brifke in plaats van breefke (Venloos) en hajje in Arcen en Velden. Het bezette gebied werd in 1794 De kloosters werden door de Franse bezetter ge­ een graafschap, maar in 1339 werd de graaf van plaats van hadde (Venloos). Typische Veldense bestuurlijk praktisch gelijkgeschakeld met Frank­ dwongen hun bezittingen af te staan. Zo verloren Gelder tot hertog verheven. Het hertogdom was woorden zijn: gesluns (ingewanden), petatteblaom, rijk. De rechtspraak via de schepenbanken en de de zusters annunciaten in Velden boerderij verdeeld in vier kwartieren, Arcen, Lomm en (aardappelmeel), gäöl (peettante), muu (moe) en Lamershof. De Franse Revolutie luidde ook het Velden hoorden tot het Overkwartier. Het Ver­ haoze (kousen). Een typische uitdrukking is: Bis dich Briefhoofd Franse Republiek. (tijdelijke) einde in van de gilden en schutterijen. drag van Venlo maakte in 1543 een einde aan het belaajtaffeld? (Ben je nou helemaal?). Op initi­atief In 1798 schafte Napoleon ze af. Ook de wetgeving zelfstandige hertogdom. Het gebied kwam toen van Jan Arts wordt vanaf 2003 jaarlijks door de veranderde, er kwam een nieuwe tijdrekening en bij het Habsburgse statencomplex. De geschiede­ ­ Dialectvereniging Veldeke Venlo een declamatie­ een burgerlijke stand. Dit laatste leidde ertoe dat nis van Arcen, Lomm en Velden is sterk verweven wedstrijd georganiseerd voor Veldense basis­ familienamen definitief kwamen vast te liggen. met die van het graafschap, later hertogdom schoolleerlingen. De drie dorpen moesten vanaf 1802 ook soldaten Gelder. Zie: Heerlijkheid; Staatkundige situatie. leveren om mee te vechten tijdens de Napoleon­ 14 [Gemeente … Groenste dorp] 15 stemmen. Op 6 april 2009 keurden de gemeente­ was het Groene Kruis een tijdje gehuisvest in een raden van beide plaatsen de overeenkomst goed. zomerhuisje en in een leegstaande schuur. Met de Ze spraken af dat de wijziging per 1 januari 2010 komst van het gemeenschapshuis in 1975 kwam er in zou gaan, de dag waarop Arcen en Velden aan een eigen ruimte. Van 1983 tot 1998 was het Gemeente Bestuurlijke eenheid. In 1794 en in 1795 Venlo werd toege­voegd. Groene Kruis in het gezondheidscentrum aan het was sprake van drie ‘gemeenten’: Arcen, Lomm en Het voorstel ging op 16 december 2008 per Antoniusplein gehuisvest. Velden. Alle drie horen ze bij het kanton Geldern. amendement naar de Tweede Kamer, die het op In 1974 gingen beide afdelingen op in de Regionale Vanaf 24 december 1798 vormden Arcen en Lomm 4 juni 2009 goedkeurde. Daarmee werd aan het Vereniging Het Groene Kruis Noord-Limburg. Dit één gemeente onder het kanton Geldern. De ge­ grondgebied van de nieuwe gemeente Venlo ook was een samenwerkingsverband van de plaatse­ meente Velden kwam bij Wankum. Vanaf dat een deel (0,86 km2 onbewoond land) toegevoegd lijke Groene Kruisverenigingen Mook, Ottersum, moment waren er twee gemeenten. Deze toestand van het grondgebied van de gemeente Bergen. Gennep, Bergen, Afferden, Siebengewald, Well/ was echter van korte duur, want op 17 oktober Zie: Gemeente; Herindeling; Klein Vink (Arcen). Wellerlooi, Arcen/Lomm en Velden. De nieuwe 1800 werd Jean Haenen benoemd als maire van de vereniging nam alle wijkverpleegkundigen van de Mairie Velden, waartoe ook Arcen en Lomm be­ Groene Kruis Vereniging voor maatschappelijke plaatselijke afdelingen in dienst en stelde vier hoorden. De mairie telde 857 inwoners. De eerste Gemeentevlag (1978). gezondheidszorg. Het Groene Kruis werd in 1900 wijk­ziekenverzorgsters aan en een hoofd wijk­ vergadering van de gemeenteraad vond plaats op opgericht en door Nederland verspreid als een verpleegkundige. Om aan alle medewerkers 9 februari 1801. Nadat de Fransen in 1815 waren ver­ Gemeentewapen Zie: Wapens. vereniging voor wijkverpleging. Op 20 februari onderdak te bieden, werd in 1974 in Arcen de dreven, kwamen de drie dorpen bij het Konink­rijk 1916 gebeurde dat ook in Velden. Het Groene voormalige marechausseekazerne aangekocht, der Nederlanden. Vanaf 1 januari 1816 vormden ze Grenscorecties Na de totstandkoming van de Kruis hield zich bezig met de wijkverpleging, waarin zich in 1976 op de benedenverdieping fysio­ de gemeente Arcen en Velden met J. van Deelen gemeente Arcen en Velden werden de gemeente­ bemenste een zuigelingenconsultatie- en een therapeut Hans Janse vestigde. Het regiokan­toor als eerste burgemeester. Op 24 februari 1817 werd grenzen diverse malen aangepast. Dat gebeurde kleuterbureau en organiseerde de uitleen van ver­ bevond zich op de bovenverdieping. In 1979 werd de gemeente vergroot met delen van de Pruisische op Nederlandse grond, maar ook internationaal. plegingsartikelen. Het kruiswerk zelf was aanvan­ er een ruimte aangebouwd die werd gehuurd door gemeenten Walbeck en Straelen, de zogenoemde Zo werd de Limburgse grens met Duitsland kelijk in handen van een zuster van de congregatie tandarts Peter Keijsers. Vanaf 1990 werd het Groene Traktaatgronden. Arcen en Velden bleef hierna (Pruisen) na het Congres van Wenen bepaald via van de Goddelijke Voorzienigheid uit Steyl. Later Kruis onderdeel van de Districtsvereniging Het Nederlands, met uitzondering van twee periodes. een kanonschot. Dit deed men om te voorkomen kwam het werk in handen van leken. Vanaf 1946 Groene Kruis Noord-Limburg. Door fusering en Van 1830 tot 1839, de tijd van de Belgische omwen­ dat vanuit Pruisen schepen op de Maas konden drukte zuster Gonnie Clevis uit Broekhuizenvorst uitbreiding van het takenpakket groeide de ge­ teling, was de gemeente negen jaren Belgisch en worden geraakt. Na de Tweede Wereldoorlog ongeveer veertig jaar haar stempel op het kruis­ zondheidsorganisatie uit zijn jasje en werd in tussen 1940 en 1945 bezet door de Duitsers. kreeg Nederland op 23 april 1949 ten noorden en werk. Lange tijd had het Groene Kruis geen eigen Blerick nieuwbouw gepleegd. Op 1 april 1998 De gemeente Arcen en Velden grensde in het oos­ ten zuiden van Arcen twee strookjes grond die gebouw in Velden. De eerste consultaties werden werd de plaatselijke afdeling Arcen en Lomm ten aan Duitsland, in het zuiden aan de gemeente voorheen Duits gebied waren. De gemeente Arcen in 1936 gehouden in het voormalige café Mooren opgeheven. In 1999 vond opnieuw een reorgani­ Venlo, in het westen aan de Maas en in het noor­ en Velden werd hierdoor 0,4 en 0,41 vierkante aan de Markt. In 1945 kwam een wijkgebouw satie plaats. Het onderkomen in Arcen werd den aan de gemeente Bergen. Velden was qua in­ kilometer groter en het inwonertal steeg met gereed aan de Kloosterstraat. Hier bleef de vereni­ hierna terug verkocht aan de gemeente Arcen en wonertal lang de grootste plaats in de ge­meente, twaalf. In 1963 vond in het gebied opnieuw een ging tot op 21 augustus 1960 aan de Scholtisstraat Velden. Hiermee kwam een einde aan 25 jaar lo­ gevolgd door Arcen en Lomm. Ook kende de ge­ correctie plaats. een nieuw onderkomen in gebruik werd geno­men. kale Groene Kruisactiviteiten. Het Groene Kruis meente enkele gehuchten als Lings­fort, Bong, In januari 2001 vond een grenscorrectie plaats Door de aanwas van de bevolking was ook dit in Velden werd op 5 juli 1994 opgeheven. Het Schandelo, Het Vorst, De Krosselt, Hasselderheide waarbij de autosnelweg a67/e3 de grens werd met wijkgebouw eind jaren zeventig te klein. Vandaar wijkgebouw droeg men over aan de regionale en ’t Hanik. Op 1 januari 2010 werd de gemeente de gemeente Venlo. Dat gebeurde omdat het be­ dat men in mei 1980 aan de Kloosterstraat een kruisvereniging, maar het behield zijn functie Arcen en Velden samengevoegd met de gemeente drijvencomplex van multinational Océ, dat op groter wijkgebouw in gebruik nam. Dit gebouw voor de Veldense gemeenschap. In 2002 werd Venlo. Zie: Arcen (Arcen); Bong (Velden); Veldens grondgebied lag, dan bij Venlo kon wor­ bestond uit een wagen- en boxenruimte, vergader­ door de fusie met de verpleeg- en verzorgings­ Burgemeesters; Franse tijd; Grenscorrecties; den getrokken. Eerder lag de grens iets noordelij­ ruimtes, een spreekkamer voor een arts en een huizen Zorggroep Noord-Limburg opgericht Hanik (Lomm); Hasselderheide (Velden); ker, ter hoogte van boerderij Stepkeshof. behandelruimte voor een wijkverpleegkundige. (Vanaf 2008 Zorggroep Noord- en Midden- Herindeling; Krossselt, De (Velden); Lingsfort Op 12 februari 2008 liet het gemeentebestuur van De oprichting van de rk Vereniging ‘Het Lim­ Limburg). Arcen, Lomm en Velden maakt hiervan (Arcen); Politiek; Raadhuis; Schandelo (Velden); Arcen en Velden aan de toekomstige fusiepartner burgsche Groene Kruis’ afdeling Arcen-Lomm deel uit als Groene Kruis Thuiszorg. Zie: Velden (Velden). Venlo weten dat Arcen en Velden in het noorden vond plaats op 19 september 1919. Als eerste Congregatie van de Zusters van de Goddelijke van de gemeente een grenscorrectie wilde reali­ onderkomen deed een lokaal dienst in het zuster­ Voorzienigheid. Gemeentehuis Zie: Raadhuis. seren bij de locatie Roobeek/Klein Vink. De grens klooster Op de Hor. In 1950 kreeg het Groene zou in noordelijke richting op moeten schuiven Kruis op de hoek van de Pastoor Schrammstraat Groenste dorp Schoonheidswedstrijd op het gebied Gemeentevlag Op 4 juni 1968 stelde de gemeente­ tot en met de Twistedenerweg. Arcen en Velden en Op de Hor een nieuw gebouw, waar men tot in van groenvoorziening. In 1999 won Arcen en Velden raad van Arcen en Velden een gemeentevlag vast. wilde met de correctie een uitbreiding van recre­ 1974 bleef. Het kruiswerk was ook hier in handen de titel ‘Groenste dorp van Nederland’, verleend Dat was een eenvoudige vlag bestaande uit een atiepark Klein Vink vergemakkelijken. Het ge­ van de congregatie van de Zusters van de door de organisatie Entente Florale Nederland. blauw en een geel veld, lopend van linksboven wenste ge­bied hoorde bij de gemeente Bergen, die Goddelijke Voorzienigheid uit Steyl (zuster Aan de verkiezing deden twaalf gemeenten mee. naar rechtsonder. In 1978 werd die vlag drastisch hieraan in eerste instantie niet wenste mee te Constance), die tevens voor de gezondheidszorg De titel gaf het recht deel te nemen aan een Euro­ gewijzigd. De nieuwe vlag kreeg de kleuren geel werken. Uiteindelijk leidde overleg tussen beide in Lomm ver­antwoordelijk was. Vrijwel elk gezin pese eindronde. De gemeente behaalde in Euro­ en groen met daarin linksonder het kasteel van gemeenten tot een compromis. Met een nieuw was lid van de vereniging. pees verband op 3 september 1999 de tweede plaats Arcen en rechtsboven het eikenblad van Velden. voorstel om het gebied iets zuidelijker, tot aan de In 1950 kreeg Lomm een eigen consultatiebureau, en ontving een speciale ereprijs omdat natuur, Zie: Wapens. Walbecker­weg, af te staan, kon Bergen wel in­ waarbij nogal eens van locatie werd gewisseld. Zo landschap en ecologie er zo goed samengingen. 16 [Heerlijkheid … Hoogwater] 17

Heerlijkheid Middeleeuwse bestuursvorm. Na het uit­ Mejuffrouw J.G.M. Stoel, Arcen: De Heerlijkheid, de eenvallen van het Frankische Rijk werden graven Heren en Huizen (Venlo 1995). en hertogen steeds onafhankelijker. Decentralisatie en verdeling van het gebied waren Herindeling Samengaan van gemeenten. Arcen en het gevolg. In de late middeleeuwen leidde dit tot Lomm vormden lange tijd een heerlijkheid. een standenmaatschappij en een feodaal stelsel. Velden hoorde daar deels bij, maar was ook een Het gebied van de heerlijkheid Arcen maakte deel van de heerlijkheid Grubbenvorst. In 1800 oorspronkelijk deel uit van de mark Straelen. maakten de Fransen van de drie dorpen de Mairie Rond 1070 schonk graaf Bruno, die over het land de Velden. In 1816 werd dat de gemeente Arcen en rond Straelen heerste, zijn bezit in deze streek aan Velden. Vooral de inwoners van Velden voelden aartsbisschop Anno ii voor de oprichting en het zich hierna lange tijd tekort gedaan. Vandaar dat onderhoud van de Benedictijner abdij van Sieg­ zij in 1947 aansluiting zochten bij Venlo. De ge­ burg. Zo werden de abten grondheren die uit de meente Venlo zag dat echter niet zitten, waardoor streek inkomsten ontvingen. Op 6 september 1330 de plannen niet werden uitgevoerd. In 1973 kwam werd Arcen van de mark Straelen afgescheiden en het ontwikkelingsorgaan Noord-Limburg met kreeg het de status van vrije heerlijkheid. De oudst een herindelingsvoorstel waarbij Arcen en Velden bekende heer was ridder Otto van Buren (1355- dreigde te worden ingelijfd bij Venlo. Er volgden 1356). De heerlijkheid, waartoe ook Lomm en massale protesten. Die hadden succes, want de Velden behoorden, kwam nadien als Gelders leen plannen gingen niet door. In 1985 was opnieuw voor de helft toe aan de Heren van Arcen en voor sprake van een herindeling. Ditmaal kwam het de andere helft aan de Heren van Grubbenvorst. initiatief uit politiek Den Haag. Arcen en Lomm In 1528 werden beide halve heerlijkheden vere­nigd. zouden naar Bergen gaan en Velden naar de ge­ Het gebied van de heerlijkheid werd in het noor­ meente Venlo. Er ontstond veel commotie, maar Hoogwater in Arcen (1993). verrichten de leden archief- en stamboomonder­ den begrensd door de Rode Beek, in het zuiden tot opluchting van de inwoners van Arcen, Lomm zoek. Ze tekenen verhalen op en verzamelen pu­ door Venlo, in het westen door de Maas en in het en Velden gingen de plannen opnieuw niet door. samengaan met Horst aan de Maas, terwijl de blicaties en foto’s over de eigen streek. Vanaf 1981 oosten door het veengebied tussen Arcen en Kennelijk voelde een groot deel van de Veldenaren gemeenteraden van Bergen, Gennep, Mook en publiceren ze de resultaten daarvan in een serie Straelen. De Heren die het gebied bestuurden, zich gaandeweg steeds beter thuis in de gemeen­ Middelaar ook de deur voor een fusie met Arcen cahiers. Uit de Historische Werkgroep Arcen- hadden heerlijke rechten, ze spraken bijvoorbeeld ten Arcen en Velden, want toen Venlo in 1987 zelf en Velden hadden opengezet. Een opsplitsing van Lomm-Velden kwam de Stichting Behoud Water­ recht en mochten belastingen heffen. De Heren pleitte voor een samengaan met Arcen en Velden, de kernen Arcen, Lomm en Velden was voor de molen Arcen en de Stichting Beheer en Behoud van Arcen benoemden in Arcen een schout en bleek de saamhorigheid in de drie kernen groot. lokale politiek geen optie. Per 1 januari 2010 was van Veldkruisen en Wegkapellen Arcen/Velden schepenen voor de lage justitie (kleine vergrijpen Vele inwoners en alle raadsfracties kwamen in de herindeling een feit en hield de zelfstandige voort. In 2012 ontving de Historische Werkgroep en civiele zaken) en voor de hoge justitie (crimi­ verzet en er verschenen protestborden langs de gemeente Arcen en Velden op te bestaan. Venlo Arcen-Lomm-Velden de monumentenprijs van de nele zaken, die met verminking of de dood kon­ weg met de leuze ‘Arcen, Lomm en Velden bij werd 42 vierkante kilometer groter en kreeg er gemeente Venlo. Zie: Hansenhof (Velden); Kasteel den worden bestraft). In Velden gebeurde dat door Venlo? Dat nooit!’ Ook in 1995 sprak de gemeente­ 9605 inwoners bij. Daarmee telde de nieuwe (Arcen); Stichting tot Behoud en Beheer van Veld­ de Heren van Grubbenvorst. De Heren woonden raad zich unaniem uit tegen elke vorm van over­ gemeente Venlo meer dan 100 000 mensen op kapellen en Wegkruisen in Arcen en Velden; op een kasteel, dat tevens het bestuurlijke cen­ leg die tot een herindeling kon leiden. ruim 128 vierkante kilometer. Zie: Dorpsraden; Stoel, Jo (Lomm); Wijmarse watermolen (Arcen). trum van de heerlijkheid was en een strategisch Schaalvergroting zag men niet als een argument Franse tijd; Gemeente; Grenscorrecties; Politiek. bolwerk ter verdediging van het gebied. om op te gaan in een grotere gemeente. In de vol­ Hoogwater Overstromingen. Arcen, Lomm en Tot 1543 hoorde de vrije heerlijkheid Arcen bij het gende jaren kregen kleine gemeenten het echter Historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden Velden hebben veel aan de Maas te danken, maar hertogdom Gelre. Hierna hoorde het gebied bij steeds moeilijker om allerlei voorzieningen in Op 7 februari 1981 werd op initiatief van onder­ de rivier zette in de loop der eeuwen ook meer­ Habsburg, Spanje, Pruisen, Oostenrijk en op­ stand te houden. Er volgden vele herindelingen. wijzeres Jo Stoel een historische werkgroep opge­ maals grote delen van de dorpen onder water. Dat nieuw Pruisen. Met de komst van de Fransen Ook in Noord-Limburg was dat het geval. Nadat richt. Daaraan ging een oproep in het Dagblad voor gebeurde vooral in periodes waarin de harde kwam in 1798 een einde aan de heerlijkheid en in 2000 een herindeling had plaatsgevonden waar­ Noord-Limburg vooraf. Kennelijk was er behoefte ondergrond in de Ardennen en Noord-Frankrijk werden de heerlijke rechten afgeschaft. Zie: Abdij bij Tegelen en Belfeld met een deel van Grubben­ aan een dergelijke groep, want in het eerste jaar het regenwater niet kon opnemen en het in de Siegburg (Arcen); Arcen (Arcen); Franse tijd; vorst bij de gemeente Venlo waren gevoegd, was meldden zich 55 personen aan als lid. De eerste Maas terecht kwam. Jaren van extreem hoge Gelder; Heren van Arcen (Arcen); Kasteel (Arcen); het een kwestie van tijd voordat ook Arcen en jaren kwam de werkgroep bijeen bij café Pingen waterstanden waren 1820, 1850, 1880, 1920, 1924 Middeleeuwen; Schepenbank; Staatkundige Velden zou fuseren. De sfeer was inmiddels omge­ in Lomm, terwijl het archief werd bewaard in het en 1926. Vooral in dat laatste jaar bereikte de Maas situatie; Stapelrecht (Arcen); Veer (Arcen). slagen. Op 13 maart 2008 stemde de gemeente­ voormalige klooster in Velden. In 1987 verhuisde recordhoogtes. In de eerste dagen van 1926 stond Literatuur: J.G.M. Stoel, ‘Handel op de Maas’, in: raad van Arcen en Velden unaniem in met een de werkgroep naar de Hansenhof op de hoek het water zo hoog dat zelfs het hoogwaterhuis in Jaarverslag 1993 van de historische werkgroep samengaan met Venlo. Dat gebeurde na een inten­ Hasselt-Ebberstraat in Hasselt. De historische Hasselt een meter in het water stond. Op 3 januari Arcen-Lomm-Velden. Cahiers van de historische sieve raadpleging van de bevolking, bedrijfsleven werkgroep houdt zich bezig met veldverkennin­ werd in Arcen een hoogste waterstand van 17,32 werkgroep Arcen-Lomm-Velden 24 (Velden, 1994); en verenigingen. Eerder was nog gekeken naar een gen en biedt hulp bij officiële opgravingen. Ook meter boven nap gemeten. Varkens waren op het 18 [Jumelage … Maas-Buurtspoorweg] 19

hoger gelegen kerkhof ondergebracht en de koeien zoals voetbaltoernooien en concerten. In de loop op de hei of op hoger gelegen gebied aan de grens van de tijd hebben vele verenigingen, c.q. delega­ met Duitsland. Veel gezinnen verhuisden naar ties van verenigingen, vriendschapsbanden aan­ bovenverdiepingen of zolders. In Velden bereikte geknoopt met de partnerstad en volgden uitwis­ de rivier een hoogste stand van 18,84 meter nap. selingen. De jumelage met Landeck werd enkele In 1984 ging het net goed en bleef nagenoeg alles jaren nadat de uitwisseling met Salzhemmendorf droog, maar in december 1993 bereikte het water was gestart, beëindigd omdat de afstand te groot opnieuw recordhoogtes en stond vrijwel heel bleek om regelmatige contacten te onderhouden. Arcen onder water. In januari 1995 was het op­ De samenwerking met de buitenlandse partner­ nieuw raak. Door de ervaringen uit 1993 kon men steden leidde er op 29 september 1990 toe dat de deze keer met vereende krachten de meeste stra­ gemeente Arcen en Velden het Diplôme d’Honneur ten en huizen droog houden. Dat gebeurde met kreeg overhandigd, een onderscheiding van de de hulp van vrijwilligers, brandweerkorpsen uit Raad van Europa voor gemeenten die de ‘Euro­ het hele land en enkele tientallen raf-militairen. pese gedachte’ goed hebben uitgedragen. Na 25 De overstromingen in 1993 en 1995 waren vooraf­ jaar nam de belangstelling voor de jumelage- gegaan door een lange periode met gestage en activiteiten af. Daarbij speelde ook mee dat de soms hevige neerslag. In januari 1995 viel in totaal gemeente Arcen en Velden inmiddels met Venlo Loopgroep alv (2012). Maas-Buurtspoorweg Vervoermaatschappij. Sinds 350 millimeter regen, tweemaal zoveel als normaal. was gefuseerd. Het comité besloot daarom een de aanleg in 1883 van de spoorlijn Nijmegen-Venlo Op 1 februari bracht koningin Beatrix een bezoek slapend bestaan te leiden. In september 2012 werd Kunstwerken Zie: Beele, Ruud van der (Arcen); op de westelijke Maasoever wilde men ook aan de aan de gemeente Arcen en Velden om de inwo­ de jumelage afgesloten met een bezoek aan de Frenske (Velden); Gekke Maondaagkunstwerk oostkant een goede verbinding tussen beide ners een hart onder de riem te steken. Het hoge wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade. (Velden); Hoogwatermonument / Dijkpaviljoen steden. Het heeft echter nog enkele decennia water in de jaren negentig was voor de overheid (Arcen); Kunstwerken (Arcen); Overwinning; geduurd voor het zover was. Pas op 28 december aanleiding ingrijpende maatregelen te nemen. Er Kerkelijke indeling In de tweede helft van de Quelle, Die (Arcen); Trienke (Velden); Veloar 1911 werd hiertoe de Maas-Buurtspoorweg (mbs) kwamen extra dijken en een hoogwatergeul als dertiende eeuw behoorde de kerk van Arcen tot (Arcen-Lomm-Velden); Weerkei (Arcen). opgericht, die op 31 mei 1913 officieel met een tram­ onderdeel van het project Zandmaas tussen Roer­ het dekenaat Straelen. Lomm hoorde bij de paro­ lijn startte. Arcen, Lomm en Velden kregen hier­ mond en Den Bosch. Ook werd de Maas tussen chie Arcen. Arcen en Lomm waren een onderdeel Lokale omroep Lokale radio- en televisieomroep. In door zowel voor het personen- als het goederen­ Venlo en Arcen vanaf 2013 door Rijkswaterstaat van het bisdom Keulen en Velden van het bisdom 2001 kreeg de Bergense, Arcen en Veldense Lokale verkeer een voor die tijd goede verbinding met twee tot drie meter verdiept. Zie: Hoogwater­monu­ Luik. Vanaf 1559 vielen Arcen, Lomm en Velden Omroep Stichting (bavlos) zendtijd toegewezen meerdere plaatsen tussen Nijmegen en Venlo. De ment (Arcen); Hoogwatergeul (Lomm); Heischuur onder het bisdom Roermond met het landdeke­naat voor de uitzending van een programma voor lijn was 63 kilometer lang en lag in de westelijke (Arcen); Hoogwaterhuis (Velden), Regimentsdijk Krickenbeck. In 1662 werd in Arcen een kapelanie algemene omroep in de gemeenten Bergen en berm van de Rijksweg. De toegestane maximum­ (Arcen); Maascorridor. Literatuur: Loek Backes, gesticht en in 1671 in Velden. Toen de Fransen het Arcen en Velden. De omroep zond uit onder de snelheid was 35 km/uur, later werd hij verhoogd Samen kunnen wij in arcen bijna alles! (Arcen 1995). bisdom Roermond in 1801 ophieven, kwamen de naam Radio Maasland (vanaf 2005 met een kabel­ naar 45 km/uur. Tot 1918 ontwikkelde het vervoer drie dorpen bij het nieuwe bisdom Aken. Dat bleef krant) en Maasduinen tv. Door de fusie met de zich gunstig. Vooral tijdens de Eerste Wereldoor­ Jumelage Stedenuitwisseling. In 1974 knoopte de zo tot in 1821 het kerkelijk bestuur in handen kwam gemeente Venlo in 2010 kwam de zendmach­ log leidde het mobilisatievervoer tot enorme gemeente Arcen en Velden officiële contacten aan van het bisdom Luik. In 1840 hoorden Arcen, Lomm tiging van de Omroep Maasland te vervallen en pieken. Hierna deelde de Maas-Buurtspoorweg met het Oostenrijkse Landeck, waarmee ook uit­ en Velden bij het Apostolisch Vicariaat­ Roermond, verleende het Commissariaat voor de Media het echter in de algehele malaise van de jaren dertig. wisselingen plaatsvonden. Dat gebeurde eerder, dat in 1853 weer een bisdom werd. Binnen het uitzendrecht in Arcen, Lomm en Velden aan de De mbs verving toen de in de exploitatie dure dichter bij huis en informeler, ook al met de Duit­se bisdom viel het gebied onder het dekenaat Venlo. Omroep Venlo. stoomtrams door dieselelektrische motortrams. plaatsen Geldern (1964) en Straelen (1967). In 1990 In 1936 werd Lomm kerkelijk zelfstandig, eerst als volgde een tweede officiële jumelage toen de burge­ rectoraat en twee jaar later als parochie. Vanwege Lopersgroep alv Loopsportvereniging. Lopers­ De tram. meester van Salzhemmendorf, in de Duitse deel­ terugloop van het aantal kerkgangers en een groep Arcen, Lomm, Velden (alv) werd in april staat Nedersaksen, het initiatief nam tot het aan­ gebrek aan geestelijken, vormen Arcen, Lomm en 1987 opgericht. Initiatiefnemers waren Jean Geurts, knopen van vriendschapsbanden. Beide gemeen­ Velden vanaf 1 augustus 2009 een parochiecluster Huib Noten, Huub Duijf en Huub Hendrickx. ten onderhielden al vanaf 1988 contacten. Na een met één bestuur. Zie: Parochies; Parochie (Arcen); De Lopersgroep wil in een ontspannen sfeer ge­ bezoek van de leden van de gemeenteraad aan Parochie (Lomm); Parochie (Velden). zamenlijk de loopsport beoefenen. In 25 jaar Salzhemmendorf werd een jumelagecomité opge­ groeide de groep uit tot ongeveer 130 leden. alv richt vanuit verschillende verenigingen uit Arcen, Kerspel Kerkelijke eenheid. De term heeft betrek­king organiseert trainingen en neemt deel aan wed­ Lomm en Velden. Het comité kreeg als opdracht op het territorium van een parochie of kerke­lijke strijden. De trainingen zijn ’s zomers in de bossen de vriendschap tussen de bevolking van beide ge­ gemeente. Vanaf de vijftiende eeuw tot onge­veer van de Ravenvennen en De Hamert en ’s winters meenten te bevorderen. Dat gebeurt sindsdien 1700 worden Arcen, Lomm en Velden aangeduid­ op straat in Velden en omgeving. De laatste door kennis te maken met Duitse zustervereni­ als kerspel. Hierna is sprake van twee gemeenten. zondag van november organiseert alv zelf een gin­gen en door diverse activiteiten te organiseren, Zie: Archief; Gemeente. wedstrijd: de Contour Run op Velden. 20 [Maascorridor … Maasduinen, De] 21 droog te liggen. Met krachtige westenwinden deels uit betrekkelijk jong naaldbos, aangeplant stoof het zand uit de Maasbedding op de oost­ op een ondergrond van dekzand dat op allerlei oever, waar het zich ophoopte tot een gordel van plaatsen in verstuiving is geweest. In het natuur­ rivierduinen. Veel van deze duinen hebben een gebied komen twee grote heidecomplexen voor. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest men de Maascorridor Samenwerkingsverband. Eind 1999 grondvorm die lijkt op een hoefijzer of parabool. Daarnaast zijn er enkele kleinschaliger heideter­ stoomtrams echter weer van stal halen wegens besloten het Stadsgewest Venlo, de Stichting het Net ten noorden van de Rode beek bij Arcen en reinen en vennen. Kenmerkend zijn de oude stuif­ een tekort aan dieselolie. Na de oorlog stopte het Limburgs Landschap, Staatsbosbeheer en het op Landgoed de Hamert zijn deze parabool­ heuvels. Zie: Limburgs Landschap, Het (Lomm). vervoer per tram. Het personenvervoer vond toen Wereld Natuur Fonds plannen rondom de Maas­ duinen uitzonderlijk goed bewaart gebleven. In de Literatuur: P.J. van Nieuwenhoven, Gids voor het eerst met vrachtwagens met banken plaats en later oevers op elkaar af te stemmen. Er diende één visie te laagten van de Maasduinen bevinden zich heide­ landgoed De Hamert (Maastricht 1963). met bussen. Op 1 januari 1950 fuseerde de mbs komen op de rivieroevers in de gemeenten Arcen vennen, zoals de Ravenvennen, Mussenslenk en 3 / Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie. ivn met de autodienst Vitesse en vormde daarmee de en Velden, Broekhuizen, Grubbenvorst, Venlo, het Gelders Vlies. De hoogste toppen van de Maasduinen is voortgekomen uit Strix Aluco Zuid Ooster Autodiensten, een dochter van de Maasbree, Tegelen en Belfeld. Op de eerste plaats zand­duinen worden aangeduid met de naam (Bosuil). Strix Aluco was een vereniging die in Nederlandse Spoorwegen. Op 1 januari 1995 moest er een adequate bescherming komen tegen ‘Berg’. Zie: Gelders Vlies (Arcen); Mussenslenk 1988 ontstond na het samengaan van de natuur­ fuseerde de Zuid Ooster met het Verenigd Streek­ toekomstig hoogwater. Tevens wilde men een aan­ (Arcen); Ravenvennen (Velden); Valkenberg studievereniging Strix Aluco en de Werkgroep vervoer Limburg tot de Hermes Groep, die later eengesloten riviernatuurlandschap cre­ëren en de (Lomm), Wittenberg (Velden); Trappenberg Milieubeheer in Arcen en Velden. Beide groepen een onderdeel werd van Connexxion. De tramlijn toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid­ vergroten. (Lomm); Zwarteberg (Arcen). konden elkaar versterken aangezien Strix Aluco van De Maasbuurt zorgde voor een betere verbin­ Het project kreeg als naam ‘Maascorridor’, en 2 / Regio. De regio Maasduinen loopt geologisch vooral actief was ‘in de natuur’, terwijl de Werk­ ding, maar ook voor meer bedrijvigheid. Bij veel beslaat een gebied met een lengte van 25 kilo­ vanaf de noordkant van de Groote Heide in Venlo groep Milieubeheer zich meer met beleidsmatige halteplaatsen was een café, waar reizigers hun meter. Zie: Hoogwater; Hoogwatergeul (Lomm); tot Gennep. In Arcen, Lomm en Velden bevinden zaken bezighield. De vereniging deed onderzoek dorst konden lessen en handel werd gedreven. Limburgs Landschap, Het (Lomm). zich bos- en heidegebieden als de Boerenheide, de en ging de barricaden op om ongewenste ontwik­ De laatste tram passeerde Arcen, Lomm en Velden Leermarkse Heide, de Lommer- en Schandelosche kelingen tegen te houden. Stix Aluco gaf een op 17 november 1944. Na de Tweede Wereld­ Maasduinen, De 1 / Zandduinen. Tussen Wijchen Heide en het Zwart Water. Een deel van het gebied kwartaalblad uit met als naam De Braakbal. De ver­ oorlog werden de tramrails verwijderd en kon de en Echt ligt op de oostoever van de Maas een is erkend als Nationaal Park. Het Nationaal Park eniging probeerde de politieke besluitvorming te Rijksweg worden verbreed. Zie: Cafés (Arcen), smalle gordel stuifzanden. In de laatste koude De Maasduinen omvat het Maasdal evenals een beïnvloeden door bijdragen te leveren aan beleids­­ Cafés (Velden); Brouwerij Hertog Jan; Maashotel periode van de ijstijd (Jonge Dryastijd) had de plateau en lagere en hogere zandgronden. Het is notities van de gemeente. In 2004 ver­scheen de (Arcen). Literatuur: P.J.M. Rutten, Maas-Buurt­ Maas een vlechtend patroon van meerdere stromen een bos- en heidegebied op een langgerekte hoge notitie Langs de Maas in Arcen en Velden, schakel in de spoorweg. 35 jaar tram en bus in Noord-Limburg 1913- naast elkaar, met daartussen zand en grindbanken.­ zandrug tussen de rivier en de Duitse grens. Maascorridor van Venlo tot Bergen en in 2006 volgde 1948 (Haarlem, 1991). Slechts in de korte zomer stroomde het smelt­ Een deel van het gebied ligt in Arcen, Lomm en een notitie over het belang van de kleine ecolo­ water krachtig door het brede dal. De rest van het Velden. Landgoed De Hamert vormt het hart van gische verbindingen in het zuidelijk deel van de Maasduinen. jaar kwam het Maasdal door de strenge vorst dit nationale park. De Maasduinen bestaan gro­ten­ gemeente. 22 [Maasovergangen … Politie] 23 Lomm en Velden zijn in 2011 geen gemeentelijke 2007 buiten. De drie kerkbesturen hadden onder­ monumenten aangewezen, omdat die aanwijs­ ling overleg, maar bleven zelfstandig. Op 1 augus­ ronde al in 2007 was opgestart en de kernen tus 2009 kwam aan die zelfstandigheid een einde destijds nog een aparte gemeente vormden. Het en benoemde de bisschop één kerkbestuur voor In 2007 werd in samenwerking met een aantal Midgetgolf In 1965 werd in Arcen een Midget eerste gemeentelijke monument uit de voormalige de drie parochies. Ook werden negen kerk­ landgoedeigenaren en de Stichting Veldense Volks­ Golfclub opgericht. Tot de initiatiefnemers be­ gemeente Arcen en Velden werd in 2012 het voor­ meesters benoemd. De parochies hielden hun cultuur een wandelroute uitgezet en ingericht. In hoorden Hay Nijskens, Hay Fleuren en Lei Driessen. malige raadhuis. Zie: Archeologische vondsten; rechtspersoonlijkheid met eigen bezittingen en 2009 werd de organisatie omgezet in een afdeling In september nam de Midget Golfclub Arcen Fossa Eugeniana (Arcen); Hazepootjesberg een eigen exploitatie, maar vielen onder één van de landelijke organisatie ivn Vereniging voor (mga) een wedstrijdbaan in gebruik, waarop men (Arcen); Hovershof (Velden); Kasteel (Arcen); bestuur in een personele unie. Zie: Kerkelijke Natuur- en Milieueducatie (Van 1960-1992 stond wedstrijden speelde tegen teams uit de omgeving. Kurversgraaf (Arcen); Pastorie (Velden); Molens indeling; Parochie (Arcen); Parochie (Lomm); de afkorting voor Instituut Voor Natuurbescher­ In 1967 telde de club een dertigtal leden. De 18- (Lomm); Raadhuis; Schans, De (Arcen); Sint- Parochie (Velden). mingseducatie). Een voorbeeld van een ivn- holes baan, achter pannenkoekenhuis De Bos­rand, Andreaskerk (Velden); Sint-Annakapel (Arcen); project is de bongerd ‘den Alde Bekker’ achter die werd aangelegd door exploitant Jan van Mork­ Sint-Barbaraklooster­ (Lomm); Sint-Petrus en Pers Zie: Arcen-Batavia-Contact (Arcen); Maas­ woonzorgcomplex De Rozenhof. Zie: Alde hoven, was ruim 2000 vierkante meter groot. Pauluskerk (Arcen); Spieker, De (Lomm); dorpen, De (Arcen); Andreasklokje (Velden). Bekker, D’n (Velden). Aanvankelijk speelde de midgetgolfers op gravel Veldkruisen (Velden); Wijmarse watermolen en vanaf het midden van de jaren zeventig op een (Arcen). Politie De zorg voor de openbare orde in Arcen Maasovergangen In Arcen, Lomm en Velden tapijt van gemalen autobanden. De Arcense Mid­get en Velden was vanaf 1800 in handen van een of zijn zeven rivierovergangen naar de dorpen Golfclub werd in 2009 opgeheven wegens een Onderscheidingen De gemeente Arcen en meer veldwachters. Daarvóór was er een nacht­ Broekhuizen, Lottum en Grubbenvorst bekend. gebrek aan leden. Zie: Cafés (Arcen). Velden kende vanaf 1974 een ereburgerschap voor wacht die een oogje in het zeil hield. Ook werden er in het verleden enkele malen personen die zich bijzonder verdienstelijk hadden Waarschijnlijk werd die rond 1656 opgericht op nood­bruggen over de Maas gelegd. Dat gebeurde Molens In Arcen, Lomm en Velden hebben gemaakt voor de plaatselijke gemeenschap. last van het Hof van Gelder. In de Franse tijd ver­ bijvoorbeeld in oktober 1646 toen maarschalk meerdere molens gestaan. Slechts een van die Laureaten ontvingen een erepenning (gebaseerd schenen er veldwachters, geënt op de gendarme­ Brederode, in het kader van het beleg van Venlo, molens, de watermolen van Arcen, is nog in op een model van de gemeente Rotterdam). De rie. Na 1813 bleven zij in dienst, maar het was af­ een tijdelijke brug tussen Velden en het Gebroken bedrijf. In Arcen stonden zeker twee en mogelijk penning vertoont aan de voorzijde het wapen van hankelijk van de financiële situatie van een ge­ Slot in Grubbenvorst legde. Tussen 4 en 11 maart drie watermolens (bij het Alde Huys, bij het Nije de gemeente Arcen en Velden met het randschrift meente of men zich een eigen veldwachter kon 1944 bouwden Engelse militairen tussen Lomm Huys en de Wijmarse watermolen) en in Lomm ’Gemeentebestuur van Arcen en Velden’. De keer­ veroorloven of dat men terug moest vallen op de en Lottum een tijdelijke Baileybrug. Zie: Veer en Velden één. De watermolen van Lomm stond zijde draagt het opschrift: ‘Voor de verdiensten Rijksveldwacht. Omstreeks 1850 was de gemeente (Arcen); Veer (Lomm); Veer (Velden). achter het kerkhof bij de Haagbeek en die van jegens de gemeente’. De erepenning werd op 3 Arcen en Velden in zes secties verdeeld, waar­ Velden in ’t Vorst. In Velden stonden ook twee februari 1976 voor het eerst uitgereikt aan oud- binnen telkens twee mannen de wacht hielden. Masterplan Arcen en Velden In 2007 kreeg de windmolens: een op de Hasselderheide en een op burgemeester P.H. Gubbels. Andere laureaten De veldwachters werden door de gemeenteraad strategische visie van de gemeente Arcen en De Vilgert. Eerder was er een molen op de Bong. waren de wijkverpleegkundige zuster A. Clevis benoemd. Bekende veldwachters tussen 1819 en Velden een vervolg in een zogenoemd masterplan In Lomm stond een windmolen. Zie: Brande­ (1976), Rabobank-directeur J. Geurts (1980), oud- 1920 waren G. Hanssen, P. Hautus, G. en L. Hout­ gebiedsontwikkeling. Een plan dat de gemeente­ molen (Arcen); Molens (Arcen); Molens (Lomm); wethouder Piet van de Venne (1983), oud-burge­ ackers, H. en P. Linders, P. Lommen, P. Thissen en raad op 7 mei van dat jaar vaststelde. De gemeente Molens (Velden); Sint-Antonius (Lomm); meester Willem Linders (1983), Anton Braun, de L. Koninkx. Zij droegen een stok en pet als teken sloot hierop een samenwerkingsovereenkomst Wijmarse watermolen (Arcen). burgemeester van Landeck (1984) en Cor Linssen van hun waardigheid. Tot 1919 was er in Arcen met Nouville Ontwikkeling uit Heerlen. Als on­ (1990). De laatste penning werd in 2009, tijdens een arrestantenlokaal in een huis aan de Kerk­ derdeel van het masterplan worden onderwijs en Monumenten In Arcen zijn negentien gebouwen de laatste buitengewone raadsvergadering van de straat. Dit lokaal verhuisde in 1919 naar een nieuw andere maatschappelijke voorzieningen ver­ of terreinen door de rijksoverheid aangewezen als gemeente Arcen en Velden, uitgereikt aan burge­ gebouw op een terrein ‘Tusschen de Hoven’, waar plaatst naar brede maatschappelijke voorzienin­ monument. Tien monumenten zijn onderdeel meester Fons Tans. Op 1 januari 2010 kwamen de zich ook de brandspuit bevond. Het arrestanten­ gen. Op de plekken die zo vrijkomen, wil men tot van het Arcense kasteel. Verder genieten rijksbe­ gemeentelijke onderscheidingen van Arcen en lokaal bestond uit twee kleine cellen met een brits. 2020 een gevarieerd aanbod aan 370 nieuwbouw­ scherming: het kerkgebouw, de Sint-Annakapel, Velden te vervallen. Sindsdien komen verdienste­ In de kom van Velden kwam in 1928 een veld­ woningen ontwikkelen, verdeeld over negen pand Schans 1 (deed dienst als boerderij, herberg lijke inwoners van de drie kernen in aanmerking wachterwoning met arrestantenlokaal gereed. bouwlocaties. Zie: Meulenhof (Lomm); Ovaal en burgemeesterswoning), de schanstoren, de voor het ereburgerschap, de erepenning of de In 1945, direct na de Tweede Wereldoorlog, waren (Arcen); Vilgaard, De (Velden); Vilgert, De Wijmarse watermolen, de Kurversgraaf, de Fossa erespeld van de gemeente Venlo. in de ogen van sommige Nederlanders veel politie­ (Velden). Eugeniana en de archeologische monumenten, mensen fout geweest. Op 8 november viel het aan de Steeningseweg (Romeinse villa), de Witveld­ Parochies Kerkelijke gemeenschap. Arcen was al in besluit het korps te zuiveren en te reorganiseren. Middeleeuwen Tijdvak tussen grofweg 500 en 1500. weg en de Hazepootjesberg. In Lomm heeft het 1250 een zelfstandige parochie, met als patroon de In aangewezen gemeenten ging een gemeente­ In de middeleeuwen behoorden Arcen en Lomm verhoogde terrein met daarin de restanten van het Heilige Petrus. In Velden gebeurde dat waarschijn­ politie aan de slag en in de rest van het land een tot de heerlijkheid Arcen en hoorde Velden deels klooster Sint-Barbara de status van rijksmonu­ment, lijk in 1509, met als patroon Sint-Andreas. De Korps Rijkspolitie. Zo kwam de handhaving van bij Arcen en deels bij de heerlijkheid Grubben­ evenals huis De Spieker en een terrein bij de Liveld­ parochie van Sint-Antonius Abt in Lomm startte de openbare orde in kleinere gemeenten in han­ vorst. Arcen en Velden hadden ieder een eigen weg, waar zich fundamenten van de oude water­ op 4 september 1938. Alle drie de parochies had­ den van het korps Rijkspolitie. Arcen, Lomm en schepenbank. Lomm viel zeker vanaf 1420 be­ molen in de grond bevinden. In Velden be­vinden den hun eigen pastoor. Hieraan kwam, vanwege Velden vielen onder de groep Bergen. In Arcen stuurlijk onder Arcen. Zie: Alde Huys (Arcen); zich drie rijksmonumenten: de Sint-Andreaskerk, een tekort aan geestelijken, in 1999 een einde. kwam een politiebureau op de hoek van de Maas­ Archeologische vondsten; Heerlijkheid; Heren het kruis langs de Rijksweg uit 1633, de pastorie Het bisdom Roermond zag zich genoodzaakt een straat en de Derkxweg in het voormalige pand van Arcen (Arcen); Kasteel (Arcen); Nije Huys (vanwege het daar aanwezige houten Mariabeeld) parochiecluster voor Arcen en Velden in het leven van de marechaussee. In Velden was een bureau (Arcen); Schepenbank. en de Hovershof aan de Vorstweg. In Arcen, te roepen met één pastoor. Lomm bleef hier tot met twee cellen op de hoek van de Rijksweg en 24 [Politiek] Algemeen Belang, Groep Lomm, Gecombineerde Middenstands- en Vrije Groep en de vrije kandi­ daat Peter van Riel. Inwoners van Arcen en Lomm werden opgeroepen enkel op deze lijst te stem­ De Vilgert. Hier bleef de politie tot omstreeks 1971 trokken bij keuzes die voor het ene of het andere men, waarvan de volgorde door loting was vast­ aan de Margrietstraat een nieuwe post, met een dorp voordeliger waren. Vanaf 1931 waren er elf gesteld. De kab deed niet meer mee. Vanwege de cel, werd geopend. raadsleden. De stemverhouding in de raad was toename van de bevolking was het aantal raads­ Sinds de reorganisatie van de Nederlandse politie met zes vertegenwoordigers nog steeds in het leden gestegen tot dertien. Lijst 1 profiteerde van in 1993, waarbij het Korps Rijkspolitie en de di­ voordeel van Arcen. Tijdens de Tweede Wereld­ het wegvallen van de kab en mocht na de ver­ verse gemeentepolitiekorpsen werden samenge­ oorlog kwam aan de democratie een einde. Op kiezingen met 1629 stemmen zeven zetels bezet­ voegd, horen de drie kernen bij de Basiseenheid 1 september 1941 werd de gemeenteraad naar huis ten en lijst 2, met 1509 stemmen, zes. Piet Coen­ Arcen-Velden-Venlo-Oost, onderdeel van het gestuurd. De wethouders Jacques Boonen en ders bleef wethouder, maar nu samen met Sjra District Venlo van de Regio Limburg-Noord. Voor Frans van de Kamp mochten blijven. Burgemees­ Peters uit Velden. Arcen, Lomm en Velden kwam er een gebieds­ ter Pierre Gubbels moest na het wegsturen van de Aan de politieke eensgezindheid kwam in 1970 mentor, die in het gemeentehuis in Arcen spreek­ raad de bevelen opvolgen van de commissaris van College van b&w (2009). weer een einde. Er namen dat jaar maar liefst uur hield. In 1991 werd het bureau van de rijks­ de provincie. In september 1944 dook hij onder. zeven lijsten aan de verkiezingen deel. De lijsten politie in Velden gesloten. In de dagelijkse praktijk Na de bevrijding trad een tijdelijke gemeenteraad Lijst 2 met 918 stemmen de overige vijf zetels in­ hadden nog steeds geen officiële namen, maar was de post al een aantal jaren dicht. Het bureau op. Die kwam al vrij snel voor een groot politiek nam. De Lijst Van Keeken speelde met 113 stemmen werden vernoemd naar de lijsttrekkers. De kiezers Arcen bleef op werkdagen open. Vanaf 1994 hield probleem te staan, omdat de uitslag van de eerste slechts een figurantenrol. konden hun stem geven aan Lijst 1 (G. Geerdink), de politie in het gemeenschapshuis in Arcen een naoorlogse verkiezingen van 26 juli 1946 door de Ook in 1953 werden de zetels in een verhouding Lijst 2 (J. van Well), Lijst 3 (J. Verhaegh), Lijst 4 wekelijks spreekuur. Kroon nietig werd verklaard. Dat gebeurde van­ van zes-vijf verdeeld over de twee dorpslijsten. (W. van Keeken), Lijst 5 (J. van Rijswijck), Lijst 6 wege onregelmatigheden in het stemdistrict Velden. In de tweede helft van de jaren vijftig veranderde (P. van Riel) of Lijst 7 (J. Theelen). Verreweg de Politiek Arcen, Lomm en Velden werden in 1800 Hier zou iemand na sluitingstijd nog een stem er iets in de lokale politiek. Deels uit onvrede over meeste stemmen (1543) gingen naar Lijst 1, die door de Franse bezetter politiek tot elkaar ver­ hebben uitgebracht en zouden twee gehuwde de twee dorpslijsten deden in 1958 maar liefst vijf zeven zetels kreeg. De lijst vertegenwoordigde alle oordeeld. Aanvankelijk maakten de drie dorpen vrouwen hebben gestemd met de oproepings­ ‘partijen’ aan de verkiezingen mee. Dat waren Lijst groeperingen in Velden. Lijst 2 (Arcen) kreeg er deel uit van de Mairie de Velden. Na het vertrek van kaarten van hun echtgenoten. En die ene stem 1 (de gezamenlijke groep Arcen-Lomm); Lijst 2 (de drie (711 stemmen), Lijst 3 (421 stemmen) eindigde de Fransen kwam het gebied onder Nederlands zou beslissend zijn voor de uitslag. Lijst 1 (Arcen gezamenlijke groep Velden); Lijst 3 (de Katho­lieke op twee zetels en Lijst 5, met kandidaten uit bestuur. De mairie werd op 1 januari 1816 de ge­ en Lomm) behaalde namelijk 970 stemmen (vijf Arbeiders Beweging); Lijst 4 (Van Keeken) en Lijst Lomm (207 stemmen), op een zetel. De overige meente Arcen en Velden. In die samenvoeging leden) en lijst 2 (Velden) 971 stemmen (6 leden). 5 (mejuffrouw Reintjens). De hegemonie van de lijsten haalden te weinig stemmen om in de raad waren de inwoners niet gekend. Dat leidde ertoe Zou de ene stem meetellen, zouden beide lijsten dorpslijsten werd nu doorbroken. Lijst 1 kreeg dit­ te komen. Na de verkiezingen hadden de Velde­ dat in de gemeenteraad zo nu en dan sprake was 970 stemmen krijgen en moest worden geloot om maal slechts vier zetels en Lijst 2 twee. Grote win­ naren met zeven van de dertien zetels weer een van enige rivaliteit tussen de vertegenwoordigers de elfde, tevens de beslissende, zetel. Er moesten naar was de Katholieke Arbeiders Bond (kab), die meerderheid. Ook kwam een einde aan het het van Arcen en die van Velden. De raad, die in Arcen daarom nieuwe verkiezingen plaatsvinden. Voor drie zetels won. Ook mejuffrouw Reintjens uit historisch gegroeide bestuurlijke evenwicht zetelde, telde bij de start negen leden. Dat aantal de inwoners waren het belangrijke verkiezingen, Velden haalde voldoende stemmen voor een waarbij er een wethouder uit Arcen en een uit was afgeleid van het inwonertal. Velden mocht er omdat de nieuwe raad een beslissing moest nemen plekje in de raad. Zij was daarmee de eerste vrouw Velden kwam. twee kiezen, Arcen vier en de kiesge­rechtigde in­ over de plaats van het nieuw te bouwen raadhuis. die in de raad van Arcen en Velden kwam. Zoals In 1974 waren er nog vijf lijsten. Het was eigenlijk woners van de gehuchten Lomm, Schandelo, Vorst, Na een heftige strijd gingen de kiezers van de drie steeds stemden de inwoners van de drie dorpen de bedoeling om met vier lijsten deel te nemen, Hasselt en De Vilgert drie. In de negen­tiende eeuw kernen op 27 oktober 1947 opnieuw naar de stem­ vrijwel uitsluitend op kandidaten uit hun eigen maar pogingen om in Arcen tot een eenheidslijst waren er veel raadsverkiezingen. Dat gebeurde bus. Omdat er nogal wat op het spel stond, zette gemeenschap. Jaap Kusters, kandidaat van Lijst 1, te komen, mislukten. Dat kwam omdat een deel niet alleen als een termijn erop zat, maar ook als men alles op alles om zoveel mogelijk kiezers te voerde een opmerkelijke campagne met de slag­ van de kandidaten het oneens was met de beleids­ een lid zich terugtrok of kwam te overlijden. mobiliseren. Dat lukte in Arcen-Lomm het beste, zin ‘Wie niet slaapt, kiest Jaap’, waarmee hij vol­ visie. De eenheidslijst was oorspronkelijk tot Zo waren er in de jaren vijftig van de negentiende mede doordat studenten van het missiehuis Sint- gens het Dagblad voor Noord-Limburg kosten voor stand gekomen vanuit de standsorganisaties, maar eeuw zes verkiezingen en mochten de kiezers in Paul werden opgeroepen om voor Arcen te gaan allerlei drukwerk bespaarde. Bij de verkiezingen daar kwamen na verloop van tijd personen bij de jaren zestig elf maal de gang naar de stembus stemmen. De lijst Arcen-Lomm won ditmaal met in 1962 deden vier lijsten mee. Lijst 1 (Groepen van vanuit de milieugroep, die naar het oordeel van maken. Soms waren er meerdere verkiezingen in 1010 tegen 996 stemmen en kreeg zes zetels. De Velden), Lijst 2 (Gezamenlijke lijst Arcen en anderen, te extreme standpunten innamen. eenzelfde jaar. In 1867 bijvoorbeeld waren er drie Veldense lijst kreeg er vijf. Vijf raadsleden kwamen Lomm), Lijst 3 (kab) en Lijst 4 (Van Keeken). Lijst Gevolg was dat er uit Arcen twee lijsten om de gemeenteraadsverkiezingen en in 1915 vier. hierna uit Arcen, een uit Lomm en vijf uit Velden. 1 en Lijst 2 kregen ieder vier zetels. De kab hand­ gunst van de kiezers streden: Appèl 74 (Lijst 2), die De volksvertegenwoordigers werden gekozen door Het gemeentehuis bleef zodoende in Arcen. De haafde zich op drie en de lijst Van Keeken haalde een weerspiegeling wilde zijn van de Arcense een groep inwoners die minimaal een bepaald gang van zaken zette in Velden nogal kwaad bloed, wederom geen zetel. Piet Coenders van de lijst gemeenschap op basis van christelijke beginselen, bedrag aan belastingen betaalde. In 1830 waren wat leidde tot de oprichting van een comité dat aan­ Arcen en Piet van de Venne van de Veldense lijst en Lijst 4 onder leiding van Bèr Achten. De lijsten dat er 54. Bovendien gold het kiesrecht alleen voor sluiting bij Venlo wilde zoeken. De meeste Velde­ werden wethouder. hadden geen echt verkiezingsprogramma. In een mannen. In 1861 bestond de raad uit zeven leden naren waren vóór, maar Venlo hield de boot af. In 1966 was er opnieuw slechts keuze uit twee verkiezingspamflet van Lijst 1 was bijvoorbeeld en was het aantal kiesgerechtigden gestegen tot In 1949 waren er opnieuw verkiezingen. Naast de lijsten. Van Keeken was overgestapt naar de sprake van ‘Meer leefbaar maken en houden van 72. De meeste kiezers, en dus ook de raadsleden, twee dorpslijsten deed een derde lijst mee, onder Veldense Lijst 1. Op lijst 2 stonden alleen kandi­ de Veldense gemeenschap’ en het verkleinen van kwamen uit Arcen. Vandaar dat de inwoners van aanvoering van W. van Keeken. Lijst 1 kreeg 1057 daten uit Arcen en Lomm. Zij vertegenwoor­dig­ de afstand tussen overheid en burger. Appèl 74 Velden en Lomm nogal eens aan het kortste eind stemmen, wat goed bleek voor zes zetels, terwijl den de groepen Boeren en Tuinders, het nkv, had het over het behoud van de eigenheid van het 26 [Politiek … Raadhuis] 27 en winnaar vvd vormden hierna een coalitie met wen aan zijn broek, aangezien dit tegen het coa­ Ger Koopmans (cda) en Wim Geurts (vvd) als litieakkoord was, en moest vertrekken. Het cda wethouders. Even was er sprake van een derde ging hierna verder met de vvd. Sraar Geelen cda-wethouder, maar daar bleek onder de bevol­ werd de nieuwe wethouder. De twee partijen dorp Arcen en over een goede samenwerking met plaatselijke belangengroepen lieten een veer ten king geen draagvlak voor te zijn. hadden samen zeven van de dertien zetels in de collega-raadsleden uit Velden. Nieuw was de deel­ voordele van het cda. Lijst 1 was hierna niet In 1996 raakte de Gemeenschapslijst een zetel raad. De gemeenteraadsverkiezingen van 2006 name van de vvd, met Lijst 3, onder leiding van langer de grootste, aangezien de christendemo­ kwijt toen raadslid H. Graat zijn zetel beschikbaar waren de laatste verkiezingen in de gemeente Veldenaar Piet Engels. Een primeur, want de libe­ cra­ten veertig stemmen meer haalden. Beide stelde aan B. Hermkens, die eerder door de partij Arcen en Velden. Op 13 maart 2008 stemde de ralen waren daarmee de eerste landelijke partij die lijsten kregen vier zetels, Lijst 5 kreeg er twee en was geroyeerd. In 1998 deden naast het cda, de raad unaniem in met een fusie met de gemeente aan de gemeenteverkiezingen in Arcen en Velden de lijsten 3, 4 en 7 ieder één. Nieuw was dat er pvda en de vvd ook de pk (samen met de pvda) Venlo. Die fusie werd op 1 januari 2010 een feit. deelnam. Opnieuw scoorde Lijst 1 (Lijst Caris) het twee vrouwen in de raad kwamen. Thei Beeker en de galv aan de verkiezingen mee. De coalitie Voorafgaand aan de samenvoeging werden in beste met ruim 47 procent van alle stemmen. In van het cda en Pierre Hafmans van de Lijst leed ditmaal een nederlaag en raakte de meerder­ 2009 verkiezingen gehouden. De herindeling Velden stemde negentig procent op de eigen kan­ Velden werden de wethouders. Na de verkiezin­ heid kwijt. Grote winnaar was de pvda/pk, die betekende het einde van Leefbaar Arcen, Lomm didaten die op Lijst 2 (Lijst Van den Hombergh) gen van 1986 bleven de politieke verhoudingen haar zetelaantal verdubbelde tot vier. Het cda en en Velden. Ook de Progressieve Kombinatie stonden. In Lomm kreeg Lijst 2 de steun van 83 ongewijzigd, waarna het zittende college met de vvd verloren ieder een zetel. De Gemeen­ stopte. Ondanks inspanningen van lokale partijen procent van de kiezers en in Arcen stemden circa Hafmans en Beeker verder ging. schapslijst­ bleef met drie zetels gelijk. Vooral de lukte het niet om met één lijst voor Arcen, Lomm 90 procent op de lijsten 2 en 4. Lijst 1 kwam zo op In 1989 kwam er een politieke fusie tussen het Arcense kiezers hadden ‘hun’ bestuurders gewipt. en Velden aan deze verkiezingen deel te nemen. In zes zetels en Lijst 2 en 3 ieder op twee. Lijst 4 cda, de vgl en de Lijst Lomm. De drie spraken af Hierna deed zich een bijzondere situatie voor. De de nieuwe Venlose gemeenteraad kwamen vijf kreeg drie zetels. De vvd kreeg 5,5 procent van de bij volgende verkiezingen als één cda-lijst de oppositie werd college en het college kwam in de van de 39 vertegenwoordigers uit de voormalige stemmen, maar dat was te weinig voor een verkiezingen in te gaan. Op dat moment hadden oppositie. Er kwam een college van pvda/pk en gemeente Arcen en Velden, te weten: Sraar Geelen raadszetel. de drie tien van de dertien zetels. Bij de verkiezin­ de galv. Daarmee was de hegemonie van het (vvd), Ger Lommen, Jan Schuurmans, Bob Vos­ Sjra Peters bleef wethouder, maar nu met Jos gen in 1990 deden drie landelijke partijen mee: het cda doorbroken en kon de pvda na twintig jaar termans en Toon Drissen (cda). Zie: Herindeling; Schuurmans, namens de lijst Arcen-Lomm. cda, de vvd en de pvda. Aan de plaatselijke oppositie voeren, deelnemen aan het college. Kamp, Frans van de (Arcen); Koopmans, Ger In 1978 hadden de kiezers opnieuw keuze uit vijf lijsten was een einde gekomen. Namens de pvda werd Lex van Marcke wethou­ ­ (Velden); Raadhuis. lijsten. De samenstelling was echter enigszins In 1990 liepen de verkiezingen minder vlekkeloos der en Frans Aerdts namens de galv. gewijzigd. Lijst 1, 2 en 3 vertegenwoordigden nog aangezien een Veldense cda-kandidaat volmach­ In 2002 verloor de coalitie flink. Zowel de pvda/ Raadhuis Vergaderruimte van de gemeenteraad. In de steeds de kernen Arcen, Velden en Lomm. De ten ronselde om in de raad te komen. Uiteindelijk pk als de galv moesten twee zetels inleveren. Het Franse tijd waren er afzonderlijke raadhuizen in vvd nam ditmaal deel met Lijst 4 en nieuw was leverde dit geen raadszetel op, maar wel een pro­ cda steeg van vijf naar zes zetels. Leefbaar Arcen, Arcen en in Velden. In Velden kwamen de be­ de Progressieve Kombinatie (pk) onder leiding van ces verbaal wegens overtreding van de Kieswet. Lomm een Velden (lalenv), een nieuwe lokale stuurders waarschijnlijk bijeen in het Scholtishuis Paul Nagels. Lijst 2 (De Veldense Gemeenschaps De verkiezingen zorgden ervoor dat de pvda/pk partij die wilde dat burgers via referenda konden aan de Markt. Waar zij in Arcen vergaderden, is Lijst) kreeg verreweg de meeste stemmen, gevolgd van twee naar drie zetels groeide. Het cda meebeslissen over belangrijke gemeentelijke niet bekend. Toen Arcen, Lomm en Velden vanaf door Lijst 1 (Arcen), 3 (Lomm), 4 (vvd) en 5 (pk). maakte een forse sprong van vijf naar negen beleidskwesties, eindigde op twee zetels, evenals 1816 als één gemeente in het Koninkrijk der De uitslag leidde ertoe dat Lijst 2 zes zetels kreeg, zetels. Een winst die verklaarbaar was vanwege de de vvd. Er kwam hierna een brede coalitie met Nederlanden kwamen, vonden de vergaderingen Lijst 1 drie, Lijst 3 twee en de overige lijsten ieder eerdere fusie. De vvd handhaafde haar positie op voor het eerst een college met drie wethouders. van de gemeenteraad in Arcen plaats. In 1867-1868 één zetel. De ‘oude’ lijsten hadden terrein prijs één zetel. Na de verkiezingen kwamen er vijf Namens het cda werd dat Ine Jacobs-Bors, kreeg de gemeente haar eerste raadhuis aan de moeten geven, maar Beeker en Peters bleven wet­ vrouwen in de raad, daarmee was de gemeente de namens de vvd Wim Geurts en namens de Kerkstraat. In 1939 werd het pand verbouwd, houder. Noord-Limburgse koploper. Omdat pvda/pk en pvda/pk Lex van Marcke. De samenwerking maar tijdens een bombardement in 1944 werd het Met de komst van de pk nam het politiek debat vvd zich in het collegeprogram van het cda binnen het college was echter niet goed, wat er na vrijwel onherstelbaar beschadigd. Het bestuur van toe, evenals de polarisatie in de raad. Al snel konden vinden, stapten ze uit de coalitie en kwam een jaar toe leidde dat de pvda/pk de coalitie de gemeente en de ambtenaren vonden hierna rommelde het binnen de pk en trad d’66 in 1981 er een nieuwe raadsbrede coalitie. Hafmans en verliet. tijdelijk onderdak in de woning van de dames Van uit de progressieve combinatie, omdat men zich Beeker bleven wethouders (Beeker werd echter al In 2006 was er een politieke aardverschuiving. Lierop aan de Markt. als partij niet meer herkende tussen de leden van in 1992 opgevolgd door Wies Muijres). Na 2,5 jaar Het cda daalde van zes naar vijf zetels. De pvda/ In de Tweede Wereldoorlog werd dit huis echter de pvda, psp en sp en verder wilde als Demo­ begon de coalitie af te brokkelen. Ook binnen het pk-combinatie was de grote winnaar en steeg van dusdanig beschadigd, dat het moest worden craten Arcen en Velden. cda rommelde het, wat ertoe leidde dat cda-er twee naar vijf zetels. lalenv verloor een zetel en gesloopt. In 1949 startte de bouw van een nieuw Gaandeweg kreeg de landelijke politiek meer grip Bèr Achten vanaf 1993 verder ging met de Gemeen­ de vvd handhaafde zich op twee. De galv was raadhuis aan het Raadhuisplein. Het raadhuis, dat op de lokale politiek. Er waren in 1982 negen lijs­ schapslijst Arcen-Lomm-Velden (galv). In feite inmiddels opgeheven. Het cda en de pvda/pk in 1950 gereed kwam, werd uitgevoerd door de ten. Voor het eerst deed het Christen Democra­ vormde hij op dat moment in zijn eentje de waren hierna tot elkaar veroordeeld en vormden Venlose architect Piet Leusen naar ontwerp van tisch Appel (cda) mee als Lijst 2 (de afdeling oppositie. Bij de volgende verkiezingen in 1994 het college, met als wethouders Will Verberk architect A.J. Kropholler (1881-1973). Kropholler Arcen/Velden was al opgericht in 1975), evenals de verloor het cda fors. De christendemocraten (cda) en Lex van Marcke (pvda/pk). Vóór het ontwierp het in de trant van architect Berlage, Socialistische Partij (Lijst 8) en de Partij van de eindigden op zes zetels, waarmee ze hun absolute zomerreces van 2007 kwam het echter opnieuw gecombineerd met Oudhollandse trekjes. Arbeid (Lijst 9). Verder waren er de Veldense ge­ meerderheid kwijt waren. Ook de pvda/pk ver­ tot een breuk tussen beide partijen. Ditmaal ging Het Arcense raadhuis kreeg een monumentale meenschapslijst (Lijst 1), Democraten Arcen en loor stemmen en eindigde op twee zetels. De vvd het niet over de onderlinge samenwerking, maar ingangspartij met bordes, leeuwen en een opval­ Velden (Lijst 6), Lijst Arcen (Lijst 3), de Progres­ won er een en kwam op twee, terwijl de Gemeen­ over de locatie voor een multifunctionele accom­ lend tentdak. Kenmerkend is het gebruik van rode sieve Kombinatie (Lijst 4), de Gemeenschapslijst schapslijst, die de politiek dichter bij de mensen modatie in Arcen. Het cda stemde vóór de lo­ grove baksteen en zware grijze hoekstenen. Er is Lomm (Lijst 5) en de vvd (Lijst 7). De aan de wilde brengen, op drie zetels uitkwam. In Arcen catie zuidrand en de pvda/pk tégen. De pvda/pk- sprake van een integraal ontwerp, aangezien Krop­ dorpen Arcen, Lomm en Velden gekoppelde werd de lijst zelfs de grootste partij. Verliezer cda wethouder kreeg hierop een motie van wantrou­ holler ook het meubilair voor het raadhuis ont­ 28 [Rabobank … Romeinse tijd] 29 In Velden werd in 1903 een Boerenleenbank opge­ volgde, was de afdeling Arcen-Lomm-Velden richt door onderwijzer Leonardus Linssen en regelmatig actief in het buitenland. Zo verleende Antoon van den Hombergh. Meester Jac Brueren, men in 1956 hulp aan Hongaarse vluchtelingen in in wiens huis aan de huidige Scholtisstraat de Oostenrijk. Verder kwam er een jeugdafdeling en brandkast een plaatsje kreeg, trad op als kassier. traden de leden aan als in Arcen het Rode-Kruis- Na Linssen werd Jan Geurts kantoorhouder/ hospitaalschip Henri Dunant aanmeerde. De kassier. De bank verhuisde toen naar zijn woning vrijwilligers van het Rode Kruis deden vanaf 1955 aan de Oude Venloseweg, later werd dat de ook mee aan oefeningen en wedstrijden. In 1967 Julianastraat. Lang was de kassier de bank. In 1957 betrok de vereniging een eigen pand aan de Maas­ kwam er pas een tweede personeelslid. Het aantal straat in Arcen. Eerder had men eenmaal per week personeelsleden nam toe tot acht mensen in 1974. de beschikking over een ruimte in het gemeente­ Aan het huiskamerbankieren was inmiddels een huis. Ook verbleef men een tijd in de marechaus­ einde gekomen. Sinds 1962 beschikte de bank see­kazerne. In Velden kreeg het Rode Kruis in 1973 over een eigen gebouw aan de Kloosterstraat. Hier een eigen ruimte in de voormalige kleuter­school bleef men totdat in 1977 een nieuwe bank gereed­ aan de Kloosterstraat. In de jaren zestig richtte de kwam aan dezelfde straat. In 1992 fuseerden de afdeling Arcen-Lomm-Velden zich ook op de jeugd. Rabobanken van Arcen en Velden. De twee werk­ Er werden jeugdcursussen gegeven, die opleidden ten al enkele jaren samen. In 1997 werden pogin­ tot volwaardig vrijwilliger, en er kwam een jonge­ren­ gen ondernomen om tot een fusie te komen met hulpdienst. Hierdoor nam het ledenaantal flink de Rabobank Venlo e.o., maar daarvoor waren in toe. Gaandeweg werd de dienstverlening van de Arcen en Velden destijds niet voldoende voor­ organisatie uitgebreid met sociale diensten als be­ stemmers onder de leden. Uiteindelijk kwam die zoekwerk, recreatieve activiteiten, aangepaste va­ fusie er toch per 31 december 2003. Het bankfiliaal kanties voor ouderen en gehandicapten en preven­ in Arcen bleef tot 1 september 2008 geopend. tieve hulpverlening bij evenementen. Na een fusie In Velden bleef de bank in de middaguren open. met de afdeling Venlo-Tegelen in 2009 – met een Literatuur: Stichting Heemkunde Arcen, Een bloem­ naamsverande­ring tot Afdeling Venlo – valt Arcen Het voormalige raadhuis. Rabobank Coöperatieve bank. De Rabobank startte lezing uit de geschiedenis der dorpen Arcen, Lomm en en Velden onder het district Noord- en Midden in 1898 in Nederland als Boerenleenbank. Daar­ Velden (Arcen 1997) 203-204. Limburg. Literatuur: Will Janssen, 50 jaar het Rode wierp. De meest rijk versierde vertrekken zijn de vóór was de coöperatieve bank in 1847 in Duits­ Kruis Arcen-Lomm-Velden. Herinnering en herkenning centrale hal, de trappenhuizen en de raadzaal. De land geïntroduceerd als Raiffeisenbank door Rivierduinen Zie: Maasduinen, De. (Venlo, 2004). wanden zijn uitgevoerd in geglazuurde bakstenen Friedrich Wilhelm Raiffeisen. De bank startte als met verdiepte voegen. Hal en trappenhuis zijn voorschotbank voor de landbouw. Het waren Rode Kruis Hulpverleningsorganisatie. De basis Romeinse tijd Periode van het begin van onze jaar­ voorzien van fraaie gemetselde rondbogen. Boven kleine instellingen die solidariteit toonden met voor het internationale Rode Kruis werd door de telling tot circa 400, waarin de Romeinen het in deze de ingang van de raadszaal staat de spreuk ‘Alle financieel minder draagkrachtige agrarische Zwitser Henri Dunant gelegd na de slag bij Sol­ streken voor het zeggen hadden. Met de komst van de dinc sinen tidt’. In het trappenhuis bevindt zich ondernemers. In Arcen werd op 12 juni 1909 een ferino in 1859. Na een internationale conferentie Romeinen eindigde in Noord-Limburg de prehis­ het gemeentewapen uit 1889 in een tegeltableau. plaatselijke afdeling van de Boerenleenbank opge­ tekenden twaalf landen een overeenkomst over torie. In de gemeente Arcen en Velden zijn bodem­ De kamers worden verlicht door smeedijzeren richt voor inwoners van Arcen en Lomm. Initiatief­ humanitair oorlogsrecht. Het waren regels om vondsten gedaan die wijzen op bewoning in de lantaarns en plafonnières. De gangen hebben nemers waren kapelaan Jonckers, schoolmeester mensen te beschermen en lijden te beperken. In Romeinse tijd. In het begin van onze jaartelling decoratieve glas-in-loodvensters (onder andere C. Roncken en L. Stoffels, die de eerste directeur 1909 vergrootte men het werkterrein met vredes­ was er vrijwel zeker op de plaats van het huidige van de Limburgse kunstenaar Charles Eijck) en werd. Het kantoor was bij Roncken thuis aan de taken als ramphulpverlening. In elk deelnemend Arcen een Romeinse versterking. Uit de naam vloeren in leisteen of gebakken tegeltjes. Alles is Kerkstraat. Na de Tweede Wereldoorlog was de land kwam een nationaal comité met eigen af­ Arcen valt volgens sommigen af te leiden dat het zorgvuldig vormgegeven en gemaakt van duur­ bank gehuisvest aan de Maasstraat (1945-1959), delingen. Als duidelijk herkenbaar embleem koos een burcht (Arx) betrof. In Schandelo (Schande­ zame materialen. Opmerkelijk is dat de architect aan de Boerenweg (1959-1963), in een houten men een rood kruis. Het Nederlandse Rode Kruis lose veld) werden circa 1500 scherven aardewerk ook aandacht mocht besteden aan de openbare kantoor aan de Kerkstraat (1963-1966) en in een werd in 1867 opgericht. Op 18 juni 1954 kwam er gevonden in een kelder van mogelijk een Romein­ ruimte voor het raadhuis. Hier ontwierp hij de nieuw gebouw op het Burgemeester Gubbelsplein een afdeling in de gemeente Arcen en Velden op se villa (agrarisch bedrijf). Het was vooral voor­ lantaarns, de trappartijen en het voorplein met de (1966-2008). Het was opmerkelijk dat Arcen en initiatief van gemeenteontvanger Jac. Theelen. In raad- en keukenaardewerk, waaronder delen van dorpspomp. In 1990 kwam naast het raadhuis een Lomm in 1966 circa 3500 inwoners had en er mei van dat jaar sloten 22 mensen zich bij hem kaaspersen. Het aardewerk dateert van tussen nieuwbouw, die via een gang met het oude deel is maar liefst 1700 spaarboekjes in omloop waren. aan, onder wie dokter Twan Roefs die de leiding circa 175 en 275. Ook in Hasselt vond men langs de verbonden. Er waren toen 27 ambtenaren bij de In 1962 fuseerde de Boerenleenbank met de Raif­ op zich nam. De afdeling ontstond na een door de Maasoever Romeinse scherven. In het gebied gemeente in dienst. Na de herindeling in 2010 feisenbank en veranderde de naam in Rabobank. Bescherming Bevolking (bb) gehouden ehbo- Steening, ten noorden van de Arcense brouwerij, kwam het raadhuis leeg te staan en werd het Begin jaren vijftig hield de kassier van de Boeren­ cursus. Roefs en Theelen wilden de ruim vijftig kwamen funderingen en scherven aan het opper­ gebruikt voor representatieve bijeenkomsten en leenbank wekelijks een uur zitting in café De geslaagden de kans geven hun verworven kennis vlak. Ook werden hier sporen aangetroffen van trouwerijen. Zie: Gemeente; Politiek; Scholtishuis Molen in Lomm. Na de cafézittingen en een nood­ herhaaldelijk in de praktijk te brengen. In het een villa uit de Midden Romeinse tijd, die in of (Velden); Wapen. behuizing kreeg Lomm in 1966 een permanente oprichtingsjaar werd samen met de bb een grote kort na de Romeinse periode werd gesloopt. Het dependance aan de Kapelstraat-Bosbergstraat. oefening gehouden en kreeg de verdere opleiding gebouw moet een oppervlakte hebben gehad van In 2004 werd de Rabobank in Lomm gesloten. van de Rode-Kruisleden gestalte. In de periode die 20 x 37 meter met meerdere opstallen op een be­ 30 [Rosa Arlove … Tachtigjarige Oorlog] 31 opnieuw opgedeeld. Het westelijk deel van het Overkwartier kwam aan het Koninkrijk der Nederlanden. Een kanonschot vanaf de Maas bepaalde de nieuwe grens in oostelijke richting. bouwde oppervlakte van circa anderhalve hectare. Schepenbank Bestuurlijke en rechterlijk lichaam. Hierdoor werden Arcen, Lomm en Velden Neder­ In het Branderveld in Lomm vond men aardewerk In de heerlijkheid Arcen en Velden hebben vanaf lands. Dat bleef zo, met uitzondering van en scherven, evenals bij de Sint-Barbarakapel,­ waar omstreeks 1600 tot in 1794 twee afzonderlijke Belgisch intermezzo (1830-1839) en de Duitse ook resten van dakpannen te voorschijn kwamen. schepenbanken bestaan. De schepenbank trad op bezetting (1940-1945). Zie: Belgische tijd; Franse Ten westen van de kapel trof men overblijfselen als rechtbank en als bestuurlijk lichaam. Aan het tijd; Gelder; Heerlijkheden; Tweede Wereldoorlog. aan van een industrieel gebouwtje en in Het hoofd stond een schout en het gerecht (de bank) Hanik werd een brandgraf uit omstreeks 100 bestond in Arcen uit zeven en in Velden uit vijf Stichting tot Behoud en Beheer van Veld­ blootgelegd. De Romeinen brachten meer schepenen, die door de heer werden benoemd. kapellen en Wegkruisen in Arcen en Velden economische activiteit naar de streek waardoor Ook is in archiefstukken sprake van ‘gemeens­ In december 1981 werd door leden van de Histo­ welvaart en bevolking toenamen. In de tweede mannen’, waarmee waarschijnlijk gezworenen rische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden een helft van de derde eeuw verdreven invallende worden bedoeld. Uit een schependocument uit stichting in het leven geroepen voor het behoud Franken de Romeinen. Vanaf 250 was de militaire 1608 valt af te leiden dat een schepenbank recht en beheer van veldkapellen en wegkruisen. Dat macht van de Romeinen hier verzwakt en in sprak in Arcen, Lomm, Schandelo en Hasselt. was nodig aangezien er veel achterstallig onder­ volgende eeuwen namen de bewoners van deze Velden hoorde bij de heerlijkheid Gribben, die een houd was. De stichting ging snel aan de slag streek de macht geleidelijk over. Omstreeks 460, eigen schepenbank had. De naam Op het Gerecht omdat de leden zelf de werkzaamheden konden na de val van Keulen en Maastricht, kwam een op een oude kadasterkaart als aanduiding voor verrichten. De leden ontfermden zich over zeven­ definitief einde aan de Romeinse overheersing van een gebied ter hoogte van De Voort, duidt erop Rie van Soest-Jansbeken. tien objecten. Een van de eerste projecten was de deze streek. Zie: Archeologische vondsten. dat hier een heuvel was waar men recht sprak en restauratie van de Mariakapel op De Vilgert in straffen voltrok. In de Franse Tijd werden de Rie van Soest-Jansbeken doorbrak in 1958 het 1982-1984. In 1984 publiceerde Jacques Theelen, Rosa Arlove Roos. In 2009 schonken de Kasteel­ schepenbanken opgeheven en ging de recht­ protocol van de katholieke kieslijsten, toen zij secretaris-penningmeester van de stichting, een tuinen in Arcen een roos aan het gemeente­ spraak over op rechtbanken en vredegerechten. met een eigen katholieke vrouwenlijst met vier boek met een beschrijving van de veldkapellen en bestuur en de inwoners van Arcen, Lomm en Zie: Archief; Heerlijkheid. Literatuur: Louis leden tegelijk in de Venlose gemeenteraad kwam. wegkruisen in de gemeente Arcen en Velden. Zie: Velden. Dat gebeurde aan de vooravond van de Reutelingsperger, ‘De galgenbergen van Arcen en Na acht jaar raadslidmaatschap werd ze Venlo’s Historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden; gemeentelijke herindeling om de herinnering aan Lomm’, in: De Rin (najaar 2012) 14-16. eerste vrouwelijke wethouder en in 1974 de eerste Mariakapellen (Velden); Wegkruisen (Arcen), de oude gemeente levend te houden en de nieuwe vrouwelijke burgemeester in Limburg in de Wegkruis (Lomm); Wegkruisen (Velden). gemeente te omarmen. De nieuwe rode/oranje Sigarenmakers In zowel Arcen als Velden waren gemeente Arcen en Velden. Ze groeide uit tot een Literatuur: Jacques Theelen, Veldkruisen en Weg­ struikroos, die de naam Rosa ArLoVe kreeg, was meerdere sigarenmakers actief. Tot de bekendste bestuurder van naam, die naast het plaatselijke kapellen in Velden, Arcen en Lomm (Zaltbommel een schepping van rozenspecialist Harrie van de sigarenmakers behoorden de gebroeders Timmer­ bestuurlijke werk voorzitter was van de kvp 1984). Pasch uit Grubbenvorst. In de naam zijn, met een mans, die in Arcen een ‘fabriek’ aan de Koestraat Limburg, lid van Provinciale Staten en van de knipoog naar een imagocampagne van de ge­ hadden. Hier produceerden ze tot 1979 sigaren Eerste Kamer. Kort na haar pensionering overleed Strix Aluco Zie: Maasduinen, De. meente Venlo, de namen van de drie dorpen te onder merknamen als Cliff, Dr. Schaepman, Maas­ zij op 14 september 1989. Zie: Burgemeesters. herkennen. Zie: Kasteeltuinen (Arcen). parel en De Witte Raaf. Andere sigarenmakers Literatuur: Margriet Verberkt, ‘Van Hiere-politiek Tachtigjarige Oorlog Periode tussen 1568 en waren Klaas, Frans en Nico van den Kroonenberg tot vrouwenlijst’ en ‘Baanbreekster in het politieke 1648. Bij het uitbreken van de Tachtigjarige Oor­ salvo Ondernemersorganisatie. Op 1 juli 2003 en Handrie van de Pas. Zij werkten respectievelijk bestuur’, in: Venlo’s Voorname Vrouwen (Venlo, log (ook wel De Opstand genoemd) in 1568 hoor­ werd een vereniging opgericht voor ondernemers in de Kerkstraat (later aan de Pastoor Schramm­ 2009) 22-32 en 42-51. den Arcen, Lomm en Velden tot de zuidelijke uit Arcen, Lomm en Velden. Dat gebeurde omdat straat) en aan de Schans. Van de Kroonenberg’s Nederlanden. Tijdens de oorlog bleven de dorpen vanuit de gemeentelijke organisatie behoefte be­ huismerk was ‘Meestertjes’. In Velden rolden Staatkundige situatie Arcen, Lomm en Velden vrijwel steeds Spaans, maar de streek wisselde stond om met één partner rond de tafel te zitten Gerard Notermans (vanaf 1928) en Pierre Lucas­ maakten vele eeuwen deel uit van het Overkwar­ meermaals van bezetter, wat veelal met vernielin­ als het om ondernemersbelangen ging. Op dat sen sigaren aan de Rijksweg. Beide heren maakten tier van Gelder. Dit was tot 1393 een graafschap en gen en plunderingen gepaard ging. Zo kregen in moment waren er in Arcen en Velden enkel hun sigaren aan huis. Lucassen werkte eerst voor daarna een hertogdom. Zowel Arcen als Velden 1579 de kerken van Velden en Arcen bezoek van winkeliersverenigingen en was er in Lomm een Geurts en nadien als zelfstandig sigarenmaker waren heerlijkheden. Het gebied wisselde her­ beeldenstormende Staatse soldaten. In januari vereniging die opkwam voor de belangen van de vanuit een schuurtje naast zijn huis. Bert Geurts haaldelijk van heerser. Nadat Willem v van Kleef 1586 werd het klooster Barbara’s Weerd, waar bedrijven op het industrieterrein. Initiatiefnemers produceerde sigaren in een fabriekje aan de zich in 1543 aan keizer Karel v had overgegeven na Spaanse militairen verbleven, door troepen van waren wethouder Wim Geurts en de onder­nemers Vorstweg. Hier werkten circa acht personen. Zijn het beleg van Venlo, kwam het Overkwartier, met de ruiteroverste Maarten Schenck van Nydeggen Piet Cup, Ger Schreven, Jos Bartels, Jacques Beurs­ bekendste merk was ‘Geurtjes’. Arcen, Lomm en Velden, volgens het traktaat van platgebrand, waarbij honderden soldaten sneu­ kens, Patrick Schreven en Luud Willemsen. De Venlo bij Habsburg. Vanaf de tweede helft van de velden. In 1636 verwoestten Staatse troepen in organisatie kreeg de naam salvo (Samenwerken­ Soest Jansbeken, Rie van Politica/burgemeester. zestiende eeuw hoorden Arcen, Lomm en Velden Arcen de Schans en in 1646 – onder leiding van de Arcense, Lommse en Veldense Ondernemers) Maria Henrica Gertrudis (Rie) Jansbeken werd ge­ achtereenvolgens bij Spanje, bij Pruisen, bij Oosten­ Frederik Hendrik – het Nije Huys. Een minder ge­ en trad nadien op als belangenbehartiger en ont­ boren in Boxmeer op 30 augustus 1921 en kwam rijk en vervolgens weer bij Pruisen. In 1794 gingen welddadige gebeurtenis was in 1626 de start van moetingsplatform. Salvo kent in 2013 circa als tienjarige naar Venlo waar zij de opleiding de drie dorpen deel uitmaken van Frankrijk. de aanleg van de Fossa Eugeniana, het kanaal dat honderd leden. Zie: Middenstandsvereniging, rk volgde voor onderwijzeres en actief werd in de Nadat Napoleon in 1814 was verslagen, werd het de Rijn met de Maas moest verbinden. Het ver­ (Arcen). jeugdbeweging en in het vrouwenvormingswerk. gebied in 1815 bij het Congres van Wenen loop van de oorlog leidde er echter toe dat de 32 [Tol … Tweede Wereldoorlog] 33

waterweg er uiteindelijk niet kwam. Aan de Tach­ Naarmate de oorlog langer duurde, nam de re­pres­ tigjarige Oorlog kwam in 1848 officieel een einde sie van de bezetter toe. Radio luisteren was ver­ met de ondertekening van de Vrede van Munster. boden en mensen werden opgepakt om voor de Zie: Barbara’s Weerd (Lomm); Fort Hazenpoot Duitsers te werken of moesten, vanwege poli­tieke (Arcen); Fossa Eugeniana (Arcen); Nije Huys overtuigingen, geloof of ras, naar concentratie- en (Arcen); Barbara’s Weerd (Lomm). vernietigingskampen. Grote hoeveelheden Engelse vliegtuigen kwamen Tol In Arcen, Lomm en Velden is op meerdere over om het Roergebied – of dichterbij het Venlo­ plaatsen tol geheven. Het betrof zowel heffingen se vliegveld – te bombarderen. Op 2 juli 1941 op de doorgang over de Maas als over de weg. Zo stortte een Engelse bommenwerper in Velden was er enkele honderden meters zuidelijk van het neer in ’t Vorst. Zo nu en dan viel een bom. De veer van Arcen naar Broekhuizen een tolheffing. schrik zat er goed in, zeker nadat op 3 juni 1942 Zuidelijker lag een tol tussen De Voort en Hasselt boven Schandelo brandbommen waren afgewor­ en bij Op den Paa, ten zuiden van Hasselt. Van pen. Meerdere woningen en boerderijen brand­ deze tolplaatsen is weinig bekend, behalve dat zij den af en er vielen gewonden. Een maand later op kaarten van 1837-1844 staan afgebeeld. Ter vielen in Schandelo doden te betreuren nadat een plekke staat geen gebouw afgebeeld, zodat vliegtuig was neergestort. De bewoners van De zwaar beschadigde Veldense kerk. de beschietingen heviger werden, moesten de aangenomen mag worden dat voor het heffen van Arcen, Velden en Lomm brachten heel wat inwoners zich in kelders verschansen of hun hui­ tol (in het tweede kwartaal van de negentiende nachten door in kelders. In september 1942 viel in oktober 1924 waren geboren zich bij de Duitsers zen verlaten. Op verschillende plaatsen in de eeuw) geen gebouw nodig was. De tol op grote en Lomm de eerste zware bom op een leeg stuk land. melden voor de Arbeidsdienst en in 1943 volgde een bossen maakten inwoners provisorische bunkers. provinciale wegen werd verpacht. Vanaf 1851 werd Ruiten en daken van omliggende panden moesten totale Arbeidseinsatz. Het aantal onderduikers nam Vier maanden lagen de dorpen in de frontlinie. tol geheven op de weg naar Walbeck/Straelen. Ter het ontgelden door de enorme luchtdruk. In 1942 toe en de Duitsers hielden razzia’s. Met het toe­ Op 14 januari 1945 kreeg iedereen het bevel op te hoogte van de brug in de huidige Lingsforterweg legden de Duitsers in Schandelo een schijnvlieg­ nemen van de onderdrukking en de nazificatie, trekken naar Geldern en Straelen om vandaar met werd een tolpaal geplaatst, met ambtenaren als veld aan om de geallieerde luchtmacht te mislei­ nam ook het verzet en de hulp aan onderduikers goederentreinen naar Groningen, Friesland en tollenaars. Ook aan de Rijksweg werd tol geheven den. Er werd een hangaar gebouwd van waaruit toe. Die hulp werd steeds meer gecoördineerd en Drenthe te worden vervoerd. De evacuatie vond bij nr. 17. Inwoners van Arcen hoefden hier, na een namaakvliegtuig met bedrieglijk echt uitzien­ er volgden overvallen om voedselbonnen en plaats omdat de Duitsers dachten dat het gebied lang aandringen van de gemeenteraad, bij het naar de verlichting over een rail kon worden voortbe­ persoonsbewijzen op de kop te tikken. In Velden beter te verdedigen was zonder inwoners. Een huis rijden niet te betalen. Dat gold niet voor in­ wogen. Rond om het ‘vliegveld’ stonden licht­ haalden verzetsmensen het magazijn van de aantal mensen probeerde de Maas over te steken woners van Lomm. Zij konden wel een korting bakens. Het schijnvliegveld moest bommen­ Boerenbond leeg en in alle drie de dorpen waren naar bevrijd gebied. Sommigen slaagden daarin, krijgen als ze meer dan vijftig maal per jaar de tol werpers doen geloven dat dit het Venlose vlieg­ mensen die het aandurfden hulp te bieden aan maar er vielen ook slachtoffers. Ondertussen passeerden. De tol werd met ingang van 1 januari veld was. De luchtgevechten gingen door en ook neergestorte piloten en ontsnapte krijgsgevange­ werden de verlaten huizen door de Duitse bezet­ 1890 afgeschaft. Zie: Tol (Arcen). in 1943 stortten op d’n Eulesberg in Velden, in nen. De Duitsers beantwoordden dergelijke acties ter geplunderd. Schandelo en in de Maas bij Lomm vliegtuigen met meedogenloze represailles. Zo werden op 2 De gemeente Arcen en Velden werd op 3 maart Tweede Wereldoorlog Periode tussen 10 mei 1940 neer. mei 1943 zeven Limburgers op De Hamert gefu­ 1945 bevrijd door Amerikaanse troepen. Het zou en 5 mei 1945. Al maanden voor de oorlog uitbrak Aan de democratie kwam tijdens de bezetting een silleerd vanwege hun betrokkenheid bij de April- echter nog tot mei duren voordat alle geëvacu­eer­ was in Nederland sprake van een algehele mobili­ einde. Op 1 september 1941 werd in de Nederland­ Meistakingen. den naar hun woonplaatsen konden terugkeren.­ satie. Aan de Lottumse kant van de Maas waren se gemeenten het zogenoemde leidersbeginsel in­ Na de geallieerde invasie in Normandië trokken Bij thuiskomst bleken vele huizen leegge­roofd. betonnen kazematten gemaakt met de schietgaten gevoerd en stuurde de bezetter de gemeenteraad dagenlang militaire colonnes door Noord- Bijna niemand had nog een paard of vee. Naast de richting Lomm. Meerdere wegen waren openge­ naar huis. De wethouders Jacques Boonen en Limburg richting Duitsland. In heel wat huizen vele omgekomen soldaten hadden enkele tiental­ broken en er waren versperringen aangebracht Frans van de Kamp mochten blijven. Burgemees­ter werden Duitse soldaten ingekwartierd. Vanaf 3 len inwoners het leven gelaten ten gevolge van de om een eventuele Duitse opmars te vertragen. Pierre Gubbels werd de leider en moest de be­velen december 1944 werd het front gevormd door de oorlogsomstandigheden. Na de bevrijding werd Toen de Duitsers op vrijdag 10 mei binnenvielen, opvolgen van de commissaris van de pro­vin­cie, Roer en de Maas. Arcen, Lomm en Velden lagen de gemeente Arcen en Velden door de Zuid- bleken de genomen maatregelen echter nauwe­ de nsb-er Graaf Marchant et d’Ansembourg. vanuit de al bevrijde westkant van de Maas onder Hollandse gemeente Nootdorp geadopteerd en lijks effect te hebben. Nederland werd overrom­ Gubbels bleef in functie tot begin september 1944 hevig Engels artillerievuur. De beschietingen ontving men huisraad, textiel en vee. Uit dank­ peld en moest op 14 mei capituleren. In de eerste en dook hierna onder. Als opvolger trad vanaf kostten zes Arcenaren het leven. De kerk van baarheid schonk de bevolking van Arcen en oorlogsmaand sneuvelden drie militairen uit eind september de nsb-er Willem Beckers op, die Lomm was een ruïne en ook de Veldense Velden in 1946 aan Nootdorp een beeld met Arcen, Lomm en Velden. Boven het grondgebied door rijkscommissaris Seyss-Inquart was aange­ parochiekerk kreeg het zwaar te verduren. Huizen oorlogstaferelen, waarboven aan de voorzijde het van de gemeente ontstonden luchtgevechten steld. Het is echter onduidelijk of Beckers ook werden zwaar beschadigd en er vielen doden en wapen van Arcen en Velden en in de top een tussen Engelse en Duitse vliegtuigen, maar des­ daadwerkelijk het ambt heeft bekleed. Hierna gewonden. Velden werd het zwaarst getroffen. vredesduif. In Roden (gemeente Noordenveld) ondanks ging het dagelijkse leven aanvankelijk werd de Rijksduitser Hermann Franken aange­ Hier moest men na de oorlog 35 huizen (twaalf werd in 1945 een monument geplaatst als dank zijn gang. Wel kwamen steeds meer artikelen op steld als waarnemend burgemeester. procent van het totale aantal) slopen, 76 huizen van Veldenaren voor de geboden huisvesting de bon vanwege een toenemende schaarste. Vanaf 1942 moesten alle Nederlanders die na 1 waren zwaar en 201 licht beschadigd. Naarmate tijdens hun evacuatie van 18 januari tot 1 juni 1945. 34 [Veerponten … Wegen] 35 1995, naar het voormalige postkantoor aan de takken. Tussen 1662 en 1765 was een derde, iets Wal. kleiner zegel in gebruik, eveneens met een wapen­ Mede door de inzet van de vvv nam het toerisme schild met het Andrieskruis. in Arcen een hoge vlucht, gelokt door de cam­pings, Nadat Arcen, Lomm en Velden tot één gemeente Zie: Evacuatiekruis (Lomm); Politiek; Schijn­ Eversen het initiatief voor de oprichting van een bungalowparken, het thermaalbad, de Kasteel­ waren verenigd, kwam er in 1889 een gemeente­ vliegveld (Velden). Literatuur: G. van Hees, Sef Vereniging ter bevordering van het Vreemdelingen- tuinen en de Arcense bierbrouwerij. Om het toe­ wapen. Het wapen bestond uit een gotische poort Janssen, Leo Brueren, H. Hermkens, Velden 1940- Verkeer (vvv) in Arcen. Het drietal wilde vooral risme nog beter te kunnen promoten fuseerde de met zijtorens met op elke torentrans een vaandel. 1945 (z.p., z.j.); G. v. Helden, Luchtoorlog Arcen- vogelliefhebbers, verkenners en wandelaars naar streek vvv Noord-Limburg in 1982 met de Fede­ Vóór de poort bevond zich een gedeeld schild met Lomm-Velden (Velden 1990); A. Knaapen in ’t het dorp lokken. Op de mooiste plekken werden ratie van Midden Limburgse vvv’s tot Streek vvv rechts een leeuw met Zandt, Wij willen vergeven, doch kunnen niet vergeten. putten geslagen en pompen geplaatst voor ver­ Midden- en Noord Limburg, waarin ook Arcen en een dubbele staart en Oorlog – frontlijn – evacuatie en bevrijding na vijftig jaar kenners.­ Ook de middenstand zag wel brood in Velden participeerde. De Regio vvv ging echter al links een geklauwde (Velden 1995); Jan Keltjens, Ger Litjens, Alfo van de plannen en de Arcen-promotie ging van start. na twee maanden door onderling gekrakeel ter leeuw, uit het wapen Soest en Gerrit Stappers, Arcen ’n Dorp in oorlogstijd Het eerste vvv-kantoortje werd gevestigd bij ziele, waarna er een klein projectbureau­ voor van Gelder en Gülick. (Venlo 1986); Stichting Veldens Boek, Velde tusse Miedema thuis aan de Schans. Veel had Arcen nog Noord-Limburg kwam. De plaatse­lijke vvv werd Voor dit wapen werd grens en Maas, wie’ste bis en wie’ste vruejer waas. niet te bieden. Er was een vrij uitzicht op de Maas – in verband met oplopende financiële tekorten – voornamelijk gebruik (Velden 2012) 260-319. en er waren natuurgebieden, waar men in alle rust per 1 juli 2007 door de gemeente overgenomen. gemaakt van Arcense kon wandelen of fietsen. De promotie sloeg aan De vvv-winkel ging dicht en de ondernemers uit elementen. Velden was Veerponten Zie: Paulus, familie (Velden); Veer en in vrij korte tijd kreeg Arcen naamsbekend­ Arcen en Velden gingen zelf de toeristische infor­ slechts (Arcen); Veer (Lottum); Veer (Velden). heid. Vooral kampeerders wisten het dorp te matie verzorgen via een tiental bemande infor­ vertegenwoordigd door vinden en hotels, cafés, pensions, en campings matieposten bij toeristische bedrijven. enkele koren­aren. Op VeLoAr Kunstwerk. In de kernen Arcen, Lomm en deden aardige zaken. den duur werd dit als Velden kwamen op 10 december 2010 drie vrijwel Arcen bleef tot lang na de Tweede Wereldoorlog Vuurman Volgens een oude sage doolt tussen een gemis ervaren, wat identieke werken van kunstenaar Huub Rossel uit een rustig vakantieoord. Bezoekers dwaalden Arcen en Velden ’s nachts een jammerende Wapen (1978). in 1977 in een nieuw Tegelen. Het zijn drieluiken waarbij vóór elk door de bossen of vonden rust in een wandeling vuurman rond, zonder gezicht en gehuld in een wapen resulteerde. In paneel een uitgesneden eikenblad-mensenfiguur langs de Maas. De aantallen waren vooralsnog grote zwarte mantel. Het zou iemand zijn die het nieuwe wapen kregen zowel Arcen als Velden zweeft als symbool voor de dorpen en hun in­wo­ gering en de hotelletjes en pensions primitief met tijdens zijn leven grensstenen verlegde om zijn een eigen veld, omdat beide dorpen vroeger zelf­ ners. Het eikenblad is afkomstig uit het gemeente­ een lampetkan en waskom. De grote stroom toe­ grondgebied onrechtmatig te vergroten. In een stan­dige heerlijkheden waren. Velden werd uitge­ wapen. Elk blad symboliseert één van de kernen. risten kwam vooral op gang na de komst van de andere versie is het een opzichter, die zijn arbei­ders beeld als een groen veld met korenaren, een sym­ Ieder paneel is 1,20 meter hoog en 1 meter breed bungalowparken, het thermaalbad en de Kasteel­ te weinig loon betaalde. Na zijn dood werd hij boliek die uit 1889 stamt en uit louter fantasie is en gemaakt van cortenstaal, dat na verloop van tuinen. De Arcense vvv probeerde niet alleen ertoe veroordeeld voor eeuwig een roodgloeien­de ont­sproten. Het nieuwe beeld bestond uit een tijd roestbruin kleurt. In elk dorp is een van de ‘vreemdelingen’ naar het dorp te lokken, maar steen door de bedding van de Fossa Eugeniana te groene tak met vijf eikenbladen en twee eikeltjes, eikenbladen uitgevoerd in roestvrij staal met een ‘schoolde’ ook de gastheren. Zo gaf ze in 1950 een dragen. De dwalende man kan volgens de legende afkomstig­ van het wapen van de Veldense schepen­ aangehecht zitbankje. De welving van het paneel cursus fijne keuken aan de Arcense hotel- en worden verjaagd door het slaan van drie kruisen. bank van rond 1460. De in 1889 toegevoegde is als de stroming van de Maas. Het drieluik, met pensionhouders. Opmerkelijk was ook dat de De legendarische vuurman prijkt sinds 1996 op korenaren verdwenen uit dit wapen. Het wapen als titel VeLoAr (Velden, Lomm, Arcen) volgt als vvv al in het begin van de jaren vijftig een pro­ toeristische wegwijzers (naar een ontwerp van Pé van de gemeente Arcen en Velden kwam te ver­ het ware de loop van de rivier. motiefilm liet maken om Arcen toeristisch op de Reivers). Literatuur: Pierre Kemp, Limburgse sagen vallen bij gelegenheid van de fusie tussen Venlo en kaart te zetten. In 1973 kwam het tot een fusie van en legenden (Maastricht z.j.) 208. Arcen en Velden per 1 januari 2010. Als gevolg van Verdrag van Venlo Hertog Willem ii van Gelder de afdeling Arcen en de gecombineerde toeristi­ de herindeling werd het Venlose gemeentewapen moest op 7 september 1543 de vesting Venlo af­ sche organisatie van de dorpen Velden en Lomm. Wapens De wapens van de schepenbanken van uit 2004 ook vastgesteld voor de nieuwe gemeente staan aan Karel v. Hiermee kreeg de Spaanse In Velden was de vvv in 1948 opgericht om Arcen en Velden verschillen onderling nogal. Dat Venlo. Dat wapen bevat een azuur schild met een koning het hertogdom Gelder in zijn macht. Met toeristen te ‘lokken’. Het secretariaat was aan de is deels ver­klaarbaar door het agrarische karakter dubbelstaartige ge­kroonde leeuw en daaronder het verdrag van Venlo kwam er definitief een Markt. van Velden versus het stede­lijk aanzien van Arcen. een anker. Het schild wordt geflankeerd door twee einde aan Gelders onafhankelijkheid. Voor het Eerder was in 1967 als overkoepelende organisatie Het oudste Arcense zegel (waar het wapen van geharnaste ridders met een sjerp van oranje. In de eerst in de geschiedenis waren de zeventien de (streek-)vvv Noord-Limburg opgericht, waar werd afgeleid) dateert van 1420. Het vertoont een buitenste hand houdt elke ridder een toernooilans Nederlandse gewesten hierna verenigd onder één de vereniging deel van uitmaakte. Van coördinatie poortge­bouw met zijtorens. Onder het poortge­ met een wimpel, waarop het schild is afgebeeld. landsheer. Ook Arcen, Lomm en Velden kwamen was vrijwel geen sprake en beide verenigingen bouw bevindt zich tussen de zijtorens een wapen­ Onder het wapen staat op een lint van azuur de in Spaanse handen, met alle gevolgen van dien leidden op dat moment feitelijk een sluimerend schild met het stamwapen van de Heren van Arcen spreuk Festina lente cauta fac omnia mente (Haast u vanwege de oorlogen die de Spanjaarden voerden. bestaan. Het initiatief voor een fusie kwam van uit het geslacht Van Buren. Een tweede zegel was lang­zaam, doe alles behoedzaam). Zie: Heren van Zie: Gelder; Staatkundige situatie; Tachtigjarige plaatselijke middenstanders en vertegenwoor­ in gebruik tussen 1724 en 1797 en voert het wapen­ Arcen (Arcen); Herindeling; Schepenbank. Oorlog. digers uit de horecawereld. schild van de Heren van Arcen uit het geslacht Literatuur: Frans Hermans, ‘Een bijzonder wapen’. Na de start in de woning van mede-oprichter Van Gelder. Het oudst overgeleverde exemplaar 750 jaar Venlose stads- en gemeentewapens (Venlo Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer Miedema, was de vvv in Arcen vanaf 1977 ge­ van het zegel van Velden dateert van 1460. Het 2010). Toeristische dienstverlening. Op 16 mei 1936 namen huisvest in een hoekje van de winkel van Elise vertoont een wapenschild met een tak met vijf journalist en uitbater van jeugdherberg ‘De Werps aan de Maasstraat. Per 1 april 1980 nam de eikenbladeren en twee eikels. Tussen 1492 en 1518 Wegen Lang waren boerderijen en dorpen met Hamert’ Johan Miedema, wethouder Frans van de vereniging een ruimte in gebruik aan de Markt, bezat Velden een zegel met een naar de kerk­ elkaar verbonden door onverharde wegen en Kamp en gemeentenecretaris Leonard de Lang naast De Oude Hoeve en van hieruit ging men, in patroon Sint-Andreas verwijzend kruis en twee paden. Naar de weidegronden liepen veedriften 36 [Woningstichting Arcen en Velden … Wildbeheereenheid Arcen, Lomm en Velden] 37 Arcen en Velden groeide toen met tien procent, Kolckwei, De (Lomm); Rozenhof, De (Velden); waardoor de corporatie in de prestatie-index van Waag, De (Arcen); Woonwenz. Literatuur: Agenda het ministerie van vrom op een zesde plek te­ 2001 Woningstichting Arcen en Velden 50 jaar. recht kwam. In 1987 werd de bouw van de 500ste (d.w.z. wegen waarover men vee dreef) en de gemeente Venlo en en de gemeente Arcen en woning gevierd. Er was toen in de gemeente geen bossen waren bereikbaar via houtwegen. Naast Velden. Literatuur: drs. X.C.C. van Dijk, Een archeo­ sprake meer van woningnood. deze lokale wegen waren er verbindingen naar logische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de Lang bleef de corporatie een rustige herenclub, andere dorpen en steden. Van een hogere orde gemeente Arcen en Velden. Deel ii: landschap en archeo­ maar in de jaren tachtig kwam daaraan een einde waren de lange-afstandsverbindingen. Dat waren logie (Weesp, 2009). toen de huurders zich gingen roeren. Er ontstond Woonwenz Woningcorporatie. Woningstichting in Arcen, Lomm en Velden voornamelijk de een conflict over de renovatie van een honderdtal Woonwenz ontstond in 2001 door een fusie van wegen Venlo-Nijmegen, Arcen-Geldern (via Woningstichting Arcen en Velden In 1950 huizen en de sloop van semipermanente wonin­ corporatie Venlo-Blerick met Woningstichting Walbeck), Arcen-Straelen en Velden-Straelen (via richtten enkele inwoners van Velden op initiatief gen aan de Lingsforterweg te Arcen, in de volks­ Arcen en Velden. Venlo-Blerick was in 1983 ont­ Schandelo). De ouderdom van deze wegen is van de gemeenteraad een woningcorporatie op, mond bekend als ‘de Acht Zaligheden’. Het con­ staan na een samengaan van de Venlose Bouw­ zelden echt bekend. Een uitzondering vormt de die zich zou gaan inzetten voor de sociale woning­ flict haalde veelvuldig de pers en er werden zelfs vereniging met Woningvereniging Blerick. In weg van Arcen naar Walbeck/Geldern en bouw. Bij de start werden veertig Veldenaren lid, in de Tweede Kamer vragen over gesteld. Als ge­ 1998 kwam daar de Stichting Onze Woning Venlo Straelen, die zich ter hoogte van Fort Hazenpoot die elk een aandeel kochten van tien gulden. In volg hiervan vond een wisseling plaats in de bij (ontstaan uit een fusie van Woningvereniging splitst in de Walbeckerweg/Maasstraße en de ruil hiervoor kregen ze voorrang bij de toewijzing samenstelling van het bestuur, maar de proble­ Onze Woning en de Gemeente Woningstichting). Lingsforterweg/Arcenerstraße. Mogelijk gaat deze van een woning. Aan een samenwerking met men bleven als een rode draad door het reilen en De oudste tak van de corporatie, de Venlose Bouw­ weg terug tot circa 1065. De eerste grote verbin­ Arcen werd kennelijk niet gedacht, want in die­ zeilen van de vereniging lopen. Nadien mochten vereniging, dateert uit 1907. Na de fusie met Arcen dingsweg was de kiezelweg der 1ste klasse (later zelfde tijd waren ook hier burgers bezig met de leden van b&w en raadsleden geen zitting meer en Velden in 2011 bezit Woonwenz ruim acht­dui­ de Rijksweg n271) Nijmegen-Venlo, die in 1847 oprichting van een dergelijke corporatie. Op last hebben in het bestuur en in 1989 kwam er een zend vastgoedobjecten, waaronder 7800 woningen. gereed kwam. Deze weg werd in 1920 geasfal­ van minister Joris in ’t Veld van Wederopbouw en raad van commissarissen, die toezicht hield op In Arcen, Lomm en Velden heeft de corporatie teerd. Vóór de komst van de Rijksweg vormde de Volkshuisvesting gingen de plannen voor twee het bestuur. Om slagvaardiger te kunnen hande­ ongeveer zeshonderd woningen. Ook bezit ze de heerweg de noord-zuidverbinding. In het begin corporaties niet door en kwam er één vereniging len, werd de vereniging per 6 juli 1995 omgezet in woonzorgcomplexen De Waag in Arcen en De van de twintigste eeuw waren de wegen in de kom voor beide dorpen. Dat ging niet van een leien een stichting. De betrokkenheid van de huurders Rozenhof en de Blaeckhof in Velden. Het eerste van Arcen verhard met Maaskeien. dakje, want daarvoor was enige druk nodig van nam toe en heel wat inwoners meldden zich aan nieuwbouwproject van Woonwenz was een com­ In Velden waren nog maar weinig verharde wegen. de Vereniging Ons Limburg uit Heerlen, die bij de plaatselijke afdeling van de Huurders plex zorgappartementen aan de Kloosterstraat in De eerste asfaltering in de Lommse kom vond pas moest bemiddelen. Op 27 februari 1951 werd in Belangen Vereniging (hbv). Binnen de corporatie Velden, op de plek waar voorheen een huisartsen­ na de Tweede Wereldoorlog plaats. Voordat de café Coppes vergaderd. Eerst apart en daarna zelf vond gaandeweg een verschuiving plaats van post en het Groene Kruisgebouw stonden. Zie: wegen waren geasfalteerd, was het onderhoud in gecombineerd. Uit Velden waren er 26 leden en bouwen naar beheren. Ook ging men professio­ Blaeckhof (Velden); Tour Meuse, La (Arcen); handen van een gemeentekantonnier. Die had als uit Arcen 12. Die dag ging de woningvereniging neler werken. Aanvankelijk gebeurde dat vanuit Rozenhof, De (Velden); Waag, De (Arcen); taak de gaten in de weg op te vullen met keien en Arcen en Velden formeel van start als onderdeel de woonhuizen van de bestuursleden, die de Woningstichting Arcen en Velden. grind. Op 14 januari 1959 werd in Arcen het eerste van de koepelorganisatie Ons Limburg. Het eerste werk­zaamheden in hun vrije tijd uitvoerden. In stukje provinciale autoweg in Noord-Limburg bestuur bestond uit drie personen die waren ge­ september 1982 betrok de woningvereniging een Wildbeheereenheid Arcen, Lomm en Velden officieel in gebruik genomen. De opening van de kozen door de leden uit Arcen en Lomm en drie eigen kantoor aan de Pastoor Kesselsstraat in Jagersvereniging. In 1991 besloten de drie jagers­ weg, die een lengte had van 4,5 kilometer, personen namens de leden uit Velden. Een zeven­de Velden en trad een eerste medewerker in dienst. verenigingen in de gemeente Arcen en Velden tot betekende een enorme ontlasting van de Rijksweg bestuurslid werd benoemd door het college van Het aantal bestuursleden werd teruggebracht van een vergaande samenwerking. Hierdoor kreeg 54, die tot dan toe door de dorpskern liep. Een deel burgemeester en wethouders. Bij de start droeg de zeven naar drie. Bij het vijftigjarig bestaan, in men de beschikking over een jachtveld van vier­ van de weg, op de grens tussen Arcen en Lomm gemeente twintig woningwetwoningen in eigen­ 2001, had de vereniging 585 huizen in bezit en duizend hectare tussen de a67/e34, de Duitse en hotel Rooland, werd vierbaans aangelegd. dom over. Een verdere overdracht ging moeizaam. waren er 85 koopwoningen gebouwd. Om meer grens en de Maas. Bij de oprichting telde de ver­ In 1999-2000 werd de Rijksweg bij Velden herin­ Pas in 1957 besloot de gemeenteraad nogmaals 44 aandacht te kunnen geven aan een professionele eniging ongeveer vijftig leden. De wildbeheer­ ge­richt om de barrièrewerking in het dorp te ver­ woningen over te dragen, evenals het beheer en de ontwikkeling en om een sterkere investerings­ eenheid Arcen, Lomm en Velden zet zich in voor min­deren. Bij de zuidelijke entree kwam een ro­ exploitatie van de overige gemeentelijke woning­ positie in de gemeente Venlo in te kunnen nemen, een gezonde wildstand en verantwoord beheer en tonde en de maximumsnelheid werd teruggebracht. wetwoningen. Het duurde echter nog vele jaren zocht het bestuur van Woningstichting Arcen en overkoepelt drie jagersverenigingen en drie com­ Na de ingebruikname van de a73 werd de dubbel­ voor dit daadwerkelijk gebeurde. Al die tijd leidde Velden in 2009 aansluiting bij Woningstichting binaties die zich met jacht en beheer bezighou­den. baanse weg bij Arcen teruggebracht naar een de corporatie een min of meer sluimerend be­ ­ Venlo-Blerick. Na een traject van circa twee jaar Zie: Jagersvereniging Arcen (Arcen); Jagersver­ tweerichting enkelbaans weg. De westelijke asfalt­ staan. Midden jaren zestig was het eindelijk zover was de fusie een feit. De nieuwe corporatie kreeg eniging Velden (Velden); Sint-Hubertus (Lomm). strook werd versmald om als parallelweg te dienen. en werd een 130-tal woningen overgedragen, als naam Woonwenz met het hoofdkantoor in Op de kruising met de Lingsforterweg kwam een waarna de corporatie aan de slag kon. Nadien Blerick. Alle acht medewerkers van Woningstich­ rotonde. Het noordelijke deel van de Lingsforter­ werd vrijwel ieder jaar een complex gebouwd. ting Arcen en Velden kregen een plek in de weg, tot aan hotel Rooland, kreeg als nieuwe Topjaren waren 1967, 1973, 1981 en 1983, toen res­ nieuwe organisatie. In Velden hield de corporatie naam Zwarte Bergweg. Het zuidelijk deel, richting pectievelijk 39, 30, 45, 30 en 22 woningen gereed een bijkantoor aan de Pastoor Kesselsstraat, maar Venlo tot aan de Schans, heet sindsdien Aan de kwamen. Een absoluut hoogtepunt vormde 1974, omdat daar vrijwel geen gebruik van werd ge­ Lange Weide. Eerder was in 1968/1969 ten zuiden het jaar waarin De Rozenhof ii en De Waag werden maakt, sloot dat kantoor per 1 mei 2011. Het van Velden de autosnelweg a67 aangelegd. gebouwd met in totaal 56 woningen en 2 gemeen­ kantoor deed hierna dienst als huisartsenpraktijk. Die weg vormde vanaf 1986 de grens tussen de schapsruimten. Het bestand van Woningstichting Zie: Acht Zaligheden (Arcen); Blaeckhof (Velden); Arcen 40 [Aan de Poel … Apolloniaviering] 41

Aan de Poel Straat. De straat vanaf de Steeg in woond door de Heren van Buren, leen van het noordelijke richting kreeg in 1979 als naam Aan geslacht Schenck van Nydeggen en Reiner van de Poel, De naam verwijst naar een gebied waar Gelre. Uit de 1,40 meter brede funderingen die bij zich een waterpoel bevond. archeologisch onderzoek vrij kwamen, viel af te lezen dat het rechthoekige huis ongeveer 14 bij 9 Abdij Siegburg Klooster. Voordat Arcen in 1330 meter was en minstens twee verdiepingen telde. een zelfstandige heerlijkheid werd, was het enkele Vóór het huis lag een hof en een watermolen met eeuwen verbonden met Straelen, Gelre, Xanten en een waterpoel. Zie: Nije Huys, Kasteel. Literatuur: de abdij Siegburg. Deze Benedictijner abdij, zuid­ J.G.M. Stoel, ‘25 jaar archeologisch onderzoek in oostelijk van Keulen, was de spil van deze relaties. de gemeente Arcen en Velden’, in: J.G.M. Stoel, Zo had het klooster vanaf de elfde eeuw als in­kom­ Herwonnen historie (Velden 1993) 22-33. stenbron het recht van markt, tol en muntslag.­ De abdij ontving Straelen en Arcen omstreeks Alles in beweging Kunstwerk. In 2010 werd op de 1075 als schenking van gravin Irmgardis van Aspel. rotonde Lingsforterweg/Rijksweg een twaalf De afsplitsing van Arcen vond op 6 september meter hoge sculptuur onthuld. Het kunstwerk, 1330 plaats, waarschijnlijk als gevolg van de hoge gemaakt door Ruud van der Beele, is van corten­ schulden die de abdij had. Arcen werd nadien – staal, gecombineerd met andere materialen. De Aloysiusschool (1928). zangvereniging) en de plaatselijke vvv. De fami­lie samen met Velden – een zelfstandige heerlijkheid. Rijdend op de rotonde verandert de binnenruimte Peters runde de zaak tot maart 1970. De horeca­ Zie: Heerlijkheid (Arcen-Lomm-Velden). tussen de twee vormen. Een verandering die ver­ Alt Arce Café-restaurant. In 1775 werd aan de gelegenheid werd toen verpacht aan de familie Literatuur: M.P.J. van den Brand, ‘De abdij Sieg­ wijst naar een innerlijke verandering. Zie: Beele, Maasstraat, later het Raadhuisplein, een boerderij Buitendijk (Hotel Buitendijk). In 1980 verkocht burg en haar relaties met Straelen en Arcen 11de Ruud van der. gebouwd met aan de straatzijde een uitspanning. Peters het pand. Na een faillissement en enkele -14de eeuw’, in: A.J. Geurts ed. al. (red.), Verwoord In het begin van de twintigste eeuw was het ge­ jaren van leegstand kwam het sterk onderkomen verleden Opstellen over het Noordlimburgse Maasdal en Aloysiusschool Basisschool. In 1923 werd door de heel eigendom van de familie Hermans. Op 30 pand in handen van Sjef en Josefien Swinkels. aangrenzend Duits gebied (Arcen-Lomm-Velden gemeente aan de Wal een lagere school gebouwd april 1909 kwam er een nieuwe eigenaar en ver­ Die verbouwden het rigoureus. Op de boven­ver­ 1982) 32-42. met acht leslokalen. In de zuidelijke helft van dit anderde de naam van de zaak in Hotel Peters. diepingen kwamen vijf appartementen en aan de gebouw kwam de jongensschool, die tot die tijd Exploitant was Herman Peters, alias de Smoes, die Maaszijde verrees een groot terras, dat later werd Acht Zaligheden Noodwoningen. In 1949 werden was gehuisvest in het gebouw aan het Meisters­ in 1920 het boerderijgedeelte tot zaal liet verbou­ overdekt. Ook opende het echtpaar een boekbin­ door de gemeente Arcen en Velden aan de Lings­ wimke, dat later de naam De alde schoël kreeg. wen. Na zijn overlijden werd de zaak overgeno­ derij in het tot Alt Arce omgedoopte etablisse­ forterweg acht woningen gebouwd ter bestrijding De Arcense meisjes kregen les in de noordelijke men door Hermans zoon Wiel en zijn vrouw ment. In 1989 kwam het horecabedrijf in handen van de ergste woningnood. Arcenaren gaven de helft. In 1928 werd de openbare Aloysiusschool Diena. Aangezien Wiel Peters een echte vereni­ van Rogier Hamelers. Nadat het Maas­water het huizen al snel de naam de Acht Zaligheden. In de omge­zet in een bijzondere school. gings­man was, kozen veel verenigingen het café achterste deel van de zaak in 1993 verwoestte, jaren zestig van de vorige eeuw werd de Woning­ Het kerkbe­stuur fungeerde nadien als school­ als clublokaal. Dat gold voor schutterij Sint-Petrus breidde Hamelers Alt Arce uit met een nieuwe vereniging Arcen en Velden eigenaresse van de bestuur, met de pastoor als voorzitter. Zie: en Paulus, schaakvereniging Arx, jagersvereniging zaal, een brasserie en een groot terras. Zie: Cafés. woningen. Omstreeks 1987 waren er plannen om Basisonderwijs. Arcen, de toneelvereniging (later de gemengde de woningen te slopen. Vanwege hevige protesten Annakapel Zie: Sint-Annakapel. vanuit de gemeenschap ging dat niet door. Alles in beweging. Alt Arce (1915). Uiteindelijk werd slechts één woning afgebroken. Apolloniaviering Kerkelijk feest. De viering van de Zie: Woningstichting Arcen en Velden (Arcen- feestdag van de Heilige Apollonia dateert van voor Lomm-Velden). 1900. Jaarlijks bezochten honderden bedevaart­ gangers uit naburige plaatsen in de grensstreek Achter Gen Huys Oude gebiedsaanduiding. Achter Arcen op de zondag die rond 9 februari lag. Gen Huys ligt oostelijk van de tiendschuur bij het Zij kwamen om te bidden voor de martelares kasteel. Thans is het terrein grotendeels in gebruik Apollonia, die in Alexandrië leefde, waar zij een als parkeergelegenheid van de Kasteeltuinen. De van de slachtoffers was van de christenvervolgin­ naam verwijst naar het oude kasteel. Zie: Kasteel; gen onder de Romeinse keizer Decius (249-251). Kasteeltuinen. Volgens haar levensverhaal zouden heidenen haar de tanden uit de mond hebben geslagen. Alde Huys Kasteel. Het Alde Huys, of ‘Huys Uiteindelijk stierf ze op de brandstapel. Apollonia t’Arssen’, was sinds 1330 de woning van de Heer van is de patrones van de tandartsen en wordt bij Arcen en lag in het Sijssenbroek aan de Boeren­ kiespijn aangeroepen. De Arcense kerk zou een weg. Het rechthoekige, omgrachte stenen huis reliek van de Heilige bezitten zonder echtheids­ werd in 1511 verwoest. Het huis werd lang be­ certificaat. De sluiting van de grens en het uit­ 42 [Arbeidersbeweging … Arx] 43

breken van de Tweede Wereldoorlog maakten een ende van Lomme’. Samen met Lomm vormde eind aan de bedevaart. Op Apollonia’s feestdag Arcen een schepenbank. Tot de dertiende eeuw vereren Arcenaren nog wel haar relikwie. was het een onderdeel van Krickenbeck. In de vijf­ tiende eeuw kwam de plaats onder de heer­schap­ Arbeidersbeweging Zie: Arcen-Lomm-Velden. pij van Gelder. Arcen ontwikkelde zich vanaf de veertiende eeuw, mede door het stapelrecht, tot Arbeidskamp Gedurende de Tweede Wereld­oor­ een belangrijke handelsplaats, terwijl het kasteel log werden Nederlandse jonge mannen ver­plicht met zijn bewoners het dorp iets deftigs gaven. een half jaar deel uit te maken van de Neder­land­ Daarmee onderscheidden Arcenaren zich van de sche Arbeids Dienst (nad). Die dienst werd op 2 inwoners van omringende dorpen. Ook de aan­ mei 1941 opgericht. In Nederland richtte de Duitse wezigheid van een internationaal garnizoen in de bezetter 64 kampen in, waarvan een in Arcen. De vesting speelde daarbij een rol. Het stapelrecht arbeidsmannen werkten voornamelijk met schop zorgde ervoor dat goederen die over de Maas en kruiwagens. Vanaf 1 april 1942 werd de Arbeids­ werden vervoerd, eerst in Arcen moesten worden dienst verplicht voor alle jongemannen vanaf 18 opgeslagen en te koop aangeboden. In 1611, 1681 jaar. Het Arcense kamp, met als naam Philips en 1720 werd Arcen getroffen door grote branden. Marnix van St. Aldegonde, werd in de loop van Arcen maakte vele eeuwen deel uit van het graaf­ Arch Luit (2012). Arch Luit Mannenkoor. Arch Luit werd op 11 de­ 1941 gebouwd op gemeentegrond oostelijk van de schap, en later hertogdom, Gelder. Vanaf eind cember 1984 opgericht als uitvloeisel van een op­ Maliebaan en op de Leermarkt. Er werden 1798 vormde het met Lomm één gemeente in het Arcense militairen vermeld, alsook nieuws uit het treden tijdens een revue ter gelegenheid van het brandsingels, wegen en paden aangelegd door de kanton Geldern. Twee jaar later hoorde het dorp eigen dorp. Zo bevatte het kerkberichten, drieëndertigjarig bestaan van vastenaovend­ver­ Arcense bossen en draineringwerkzaamheden met Lomm en Velden bij de Marie de Velden, vanaf geboorte- en overlijdensberichten, verslagen van eniging De Keieschiéters. Stuwende kracht achter verricht. Ook werkten de arbeidsmannen mee 1816 de gemeente Arcen en Velden. Vanaf de de sportverenigingen en bouwplannen­ van de de revue waren Wim Janssen en Pé en Wiel aan het eerste voetbalterrein van de Arcense totstandkoming van die gemeente had Arcen de gemeente. Ook stonden in het blad artikelen over Reivers. Zij benaderden dirigent Vic Beerkens met voetbalclub. Het kamp werd in september 1944 meeste invloed. De inwoners leverden de meer­ de historie van Arcen en was er een nauwgezet de vraag of hij met het koor, zoals dat in de revue ontruimd, nadat het diverse keren door Engelse derheid van de raadsleden en konden zo voor hun geschreven feuilleton over de oorlog, evacuatie, had opgetreden, door wilde gaan. Als naam koos jachtbommenwerpers was beschoten waarbij dorp gunstige beslissingen nemen. Arcen ont­ terugkeer en het herstel van het dorp. Om de men Arch Luit, wat ‘goed volk’ betekent. Het koor enkele barakken zwaar werden beschadigd. Zie: wikkelde zich in de laatste decennia als een toe­ uitgave te bekostigen, werden advertenties en telde bij de start achttien leden en richtte zich in Tweede Wereldoorlog (Arcen-Lomm-Velden). ristische trekpleister met bungalowparken, de mededelingen geplaatst door de plaatselijke het begin vooral op vastenaovendmuziek. Later Literatuur: ‘Het arbeidskamp’, in: De Rin (najaar Kasteeltuinen, de Wijmarse watermolen en het horeca en lokale winkeliers. Nadat praktisch alle werd het repertoire uitgebreider en specialiseer­ ­ 2011) 14-15; Jan Keltjens, Ger Litjens, Alfo van Thermaalbad. Tussen 1960 en 1990 steeg de be­ militairen waren teruggekeerd en het krantje in den de Arcense zangers zich in Russisch Byzan­ Soest en Gerrit Stappers, Arcen ’n Dorp in oorlogstijd volking slechts met 17,9 procent (van 2030 tot deze vorm geen nut meer had, werd het abc tijnse muziek. In 1987 sloot het koor zich aan bij (Venlo 1986) 38-40; Ibidem, voorjaar 2012, 5-7. 2393 inwoners). Dat was heel wat minder dan in opgevolgd door Ôs eige blêdje. De eerste uitgave het Koninklijk Nederlands Zangersverbond. de kernen Lomm en Velden. De bevolkingsgroei hiervan verscheen op 1 april 1950. Het nieuwe Vanaf 1996 zingen de Arcenaren ook Kerstmuziek, Arcen Uit opgravingen is bekend dat in de zesde in Velden leidde ertoe dat Arcen aan politieke weekblad werd uitgegeven door de plaatselijke wat in 2002 resulteerde in een in eigen beheer eeuw voor onze jaartelling op het huidige land­ macht inboette. Zie: Gelder (Arcen-Lomm- vvv en was bedoeld voor alle inwoners van uitgebrachte cd Kerst met Arch Luit. In 1988 over­ goed De Hamert koepelgrafbouwers actief waren. Velden); Gemeente (Arcen-Lomm-Velden); Heer­ Arcen en Lomm. Het blad was echter geen lang leed dirigent Beerkens. Na zijn dood kwam de In de Romeinse tijd was er een nederzetting en lijkheid (Arcen-Lomm-Velden); Kasteeltuinen; leven beschoren. Het Arcen-Batavia-Contact wordt muzikale leiding enige tijd in handen van Nico ook in de middeleeuwen was er in het huidige Politiek (Arcen-Lomm-Velden); Thermaalbad; bewaard in het gemeentearchief Venlo. van den Kroonenberg, die in 1990 werd opge­ Arcen bewoning. Uit archiefbronnen is bekend dat Vesting; Wijmarse watermolen. volgd door Wim van Gardingen en Annie Dirkx. het dorp Arcen (Arsnan) al rond 1100 bestond en Arcent Tijdelijk betaalmiddel. In 2000 introdu­ In 1999 nam Vincent Oostenbrink uit Panningen dat er een kerkje was. Omstreeks 1064 behoorde­ Arcen-Batavia-Contact Blad. Het Arcen-Batavia- ceerden Arcense horecaondernemers een eigen het dirigeerstokje over. Arch Luit bestaat in 2013 Arcen waarschijnlijk tot het gebied van Straelen. Contact (abc) werd elke veertien dagen tussen 1 betaalmiddel om het betalen in de cafés te verge­ uit 21 zingende leden en treedt op in en buiten de In 1330 werd Arcen als vrije heerlijkheid van maart 1947 en 25 maart 1950 uitgegeven door de makkelijken. De munt verscheen aanvankelijk in regio Noord-Limburg. Zo is Arch Luit telkens van Straelen afgescheiden. De heerlijkheid kwam eerst afdeling Arcen van het Katholiek Thuis­front en drie waardes: 25 gulden (geel), 2 gulden 50 (blauw) de partij tijdens het Arcense Scrooge Festival. Zie: onder de Heren Van Buren en vanaf 1461 onder de gratis huis aan huis bezorgd. Via het ge­stencilde en 1 gulden 25 (wit). De eerste munten werden aan­ Keieschiéters, De; Scrooge Festival; Vastenaovend. familie Schenk van Nydeggen. De naam Arcen is blad, waaraan vele vrijwilligers mee­werkten, hield geboden aan burgemeester Léon Frissen tijdens mogelijk afgeleid van het Latijnse arx, wat burcht de bevolking contact met Arcense militairen die het millenniumfeest in zaal Alt Arce. Er deden Archeologische vondsten Zie: Arcen-Lomm- betekent. Een andere, minder waarschijnlijke ver­ in Nederlands-Indië dienden. Wiel Peters stelde aanvankelijk veertien horecazaken mee. In 2013 Velden. klaring, verwijst naar de Romeinse plaats Are­na­ het blad samen, dat op het vvv-kantoor werd zijn dat er nog zeven. tium die op de kaarten van Peutinger wordt aan­ gestencild. De meeste bijdragen kwamen van Ger Arx Schaakclub. Op 8 oktober 1937 besloot een getroffen. Na de afscheiding werd de heerlijkheid Litjens en Gerrit Stappers. In het blad werden achttal schaakliefhebbers in Arcen een schaakver­ bestuurd door de schepenen van ‘Arssen, Scanlo allerlei wetenswaardigheden over het leven van de eniging op te richten. Dat gebeurde op initiatief 44 [Asperge Fiets Vierdaagse … Basisonderwijs] 45

van gemeentesecretaris Leonard de Lang Evertsen.­ Aspergemarkt Toeristische markt. In het centrum De mannen kozen als naam Arx, een Latijns woord van Arcen vindt vanaf 1981 jaarlijks een Asperge­ dat burcht betekent en waarvan ook de naam markt plaats. Het initiatief hiervoor kwam voort Arcen zou zijn afgeleid. De oprichting­ gebeurde uit een werkgroep binnen de ondernemersvereni­ in een hausse die was ontstaan door de successen ging Arcen-Lomm (oval). Ze introduceerden van de Nederlandse schaakgrootmees­ ­ter Max Euwe. ‘Arcen Aspergesstad’ om het dorp en de groente De Arcense schaakliefhebbers kwamen bijeen­ in te promoten. De eerste twee keer vond de markt café Peters. De eerste wedstrijd werd op 30 decem­ plaats met Pinksteren. Dat stuitte echter op kritiek ber 1937 gespeeld tegen Gennep en gewonnen.­ In vanuit Lomm omdat het daar dan kermis was. 1939 speelde Arx een competitie met diverse clubs Vanaf 1983 vond de markt op Hemelvaartsdag uit de regio. In datzelfde jaar trad men toe tot de plaats. Eind jaren tachtig werd de organisatie Limburgse schaakbond en ging men deelnemen overgedragen aan de Koninklijke Harmonie van aan de competitie van die bond. Successen bleven Arcen en eind jaren negentig aan de Stichting niet uit. In de seizoenen 1940-1941 en 1942-1943 Volkscultuur Arcen. Vanaf 2001 is de organisatie werden de Arcenaren kampioen van Noord-Lim­ weer in handen van de harmonie. De Asperge­ burg. In de verdere oorlogsjaren werd geen com­ markt speelt zich af in en rond het centrum van pe­titie meer gespeeld vanwege de beperkingen die Arcen. Er is livemuziek en er zijn demonstraties Jongensschool (1914). 120 jongens en meisjes uit Arcen en Lomm. In de bezetter oplegde. Na de oorlog ging de vereni­ asperges oogsten, sorteren en schoonmaken. 1885 startte een bijzondere meisjesschool in het ging weer van start. Arx kon zich aanvankelijk in Verder zijn er werktuigen te zien die met de as­ Basisonderwijs In Arcen was al in het begin van zustersklooster Op de Hor. De lessen werden hier de eerste klasse handhaven, maar in het seizoen pergecultuur te maken hebben en worden asperge­ de vijftiende eeuw een parochieschool. Het oudst verzorgd door de Zusters van de Goddelijke Voor­ 1954-1955 degra­deerde het eerste tiental naar de specialiteiten geserveerd. Bezoekers kunnen ook bekende schoollokaal lag tegen de noordkant van zienigheid uit Steyl. Begin twintigste eeuw ston­ tweede klasse. Hierna ging het bergafwaarts met asperges en ‘aspergeproducten’ kopen, zoals wijn de kerk, aan de zijde van de Kerkstraat. Alle kin­de­ den in Arcen een hoofdonderwijzer en een onder­ de club. Na een nieuwe ledenwerfactie werd in voor bij asperges, aspergelikeur, aspergevlaai, as­ ren zaten hier bijeen in één ruimte. Tot de Franse wijzer voor de klas. In 1918 kwam er een derde 1956-1957 weer met succes aan de competitie deel­ pergechocolade, aspergeservies etc. De Asperge­ tijd waakte de kerk zorgvuldig over het onderwijs onderwijzer bij. Dat was nodig omdat het aantal genomen. Arx ver­overde zelfs ongeslagen de kam­ markt trekt elk jaar bezoekers van heinde en en de persoon van de schoolmeester. De eerste leerlingen was toegenomen. Enkele jaren later pioenstitel. De promotie liet echter op zich wachten­ verre. Zie: Middenstandsvereniging, rk. met naam bekende schoolmeester was Jan van kwam aan de Maasstraat een derde leslokaal. In tot het sei­zoen 1958-1959. In 1962, bij het veer­tig­ Reyl (1626). Hij was tevens belastingontvanger. 1922 werd aan de Wal een nieuwe lagere school jarig bestaan, telde de schaakvereniging ruim der­tig Avolon Zie: Vocalgroup Avolon. Andere met naam bekende onderwijzers uit de met acht leslokalen in gebruik genomen. Die leden. Het ledental daalde in de jaren zestig tot zes­ zeventiende en achttiende eeuw waren: Matthias school was ontworpen door architectenbureau tien, maar steeg weer tot 78 in 1978. Bij het vijftig­ Barones van Wijmarstichting Liefdadige instel­ Daemen, Peter Jonckers, Hendrik van Loon, Peter Stoks uit Heerlen. In de zuidelijke helft van dit jarig be­staansfeest in 1987 waren dat er nog 38, ling. Maria Anna Deodata Josepha Antonetta von Grenier, Johan Gevelaer, Johan Engelberghs, Claes gebouw kwam de jongens- en in de noordelijke ofwel één op de 74 Arcenaren! In 1989 legde zowel Wijmar werd geboren op 17 februari 1788 in het Poell, L. Craenburg en H.J. Poell. De heren gaven helft de meisjesschool. In 1928 droegen de zusters het eerste als het tweede team beslag op de titel. Arcense kasteel en leefde geruime tijd als stift­ les in godsdienst, lezen, schrijven en zingen. Aan het gebouw van de meisjesschool over aan het rk Het eerste team kwam daarna uit in de overgangs­ dame in Gerresheim bij Düsseldorf. Na de dood rekenen werd geen aandacht besteed. Het Kerkbestuur. Hoofd van de school werd C. Ronken. klasse, de hoogste afdeling van de Limburgse van haar vader werd ze mede-eigenaar van kasteel schooljaar duurde van Allerheiligen tot Pasen, dit Hij werd daarbij ter zijde gestaan door L.Timmer­ schaakbond. Vanaf eind jaren negentig raakte de Arcen, waar ze op latere leeftijd haar intrek nam. in verband met het werk op het land. In 1689 werd mans (het latere hoofd) en G. van Soest. In 1969 club in verval, vooral vanwege een gebrek aan jonge Hier overleed ze op 2 februari 1862. Op 12 februari de schooltijd verlengd tot tien maanden. Leerplicht werd het beheer overgedragen aan de Stichting aanwas. Het geringe ledental leidde er in 2009 zelfs 1857 richtte de barones een stichting op met een was er echter niet, wat het schoolbezoek niet ten Katholiek Onderwijs Arcen. Het gemengde onder­ toe dat Arx geen achttal meer bijeen kreeg om kapitaal van achtduizend gulden. De rente diende goede kwam. Rond 1800 waren er ongeveer tach­ wijs deed toen ook in Arcen zijn intrede. De muur deel te kunnen nemen aan de bondscompetitie.­ ‘tot onderrigting der arme knapen in handwerken, tig schoolkinderen. tussen de jongens- en de meisjesschool verdween. Ook moesten de resterende schakers verhuizen en der arme meisjes in naaijen en strikken’. De Het is opmerkelijk dat de koster in Arcen geen rol Het hoofd van de jongensschool, meester Theo­ van het gemeenschapshuis­ naar café De Inaborg. jongens en meisjes dienden wel in Arcen of in speelde in het onderwijs. In andere plaatsen was phil Frissen, werd de eerste directeur van de ge­ Lomm te wonen. Het bestuur van de stichting dit vaak wel het geval. In de Franse tijd ging de mengde school. Asperge Fiets Vierdaagse Toeristisch evenement. bestond uit drie personen met als voorzitter de wereldlijke overheid zich meer met het onderwijs Met de groei van de bevolking werd het school­ De Asperge Fiets Vierdaagse Arcen organiseert pastoor van Arcen. De andere leden waren de bemoeien. Vanaf 1817 werd les gegeven in een gebouw aan de Wal gaandeweg te klein, waardoor sinds 2004 een Tour d’Asperges. Initiatiefnemer was voorzitter en de secretaris van het armenbureau. nieuw lokaal aan het Meisterswimke. Er waren toen er zelfs een klas op de zolder van de gymnastiek­ Wilfred Groot. Gedurende vier dagen rijden deel­ De stichting was actief tot 1939. Wat er daarna in de zomermaanden ongeveer 25 schoolgaande zaal moest worden ondergebracht. Aan deze huis­ nemers vanuit Arcen routes van veertig en zestig met het geld gebeurde, is niet duidelijk. Als dank kinderen en in januari ruim drie maal zoveel, vestingsproblemen kwam op 1 augustus 1975 een kilometer langs aspergevelden en restaurants voor haar gul gebaar besloot de gemeenteraad omdat er dan minder werk was op het land. De einde, toen basisschool Wijdtveld aan de Boeren­ waar ‘het witte goud’ op de menukaart staat. In de van Arcen en Velden op 28 juli 1960 een straat jeugd kreeg les in de Nederduitsche taal, schrijven weg zijn deuren opende. Deze school telde tien beginjaren reden 300 tot 350 mensen mee. De naar de barones te noemen. Zie: Kasteel. en rekenen. Rond 1850 bestond de lagere school leslokalen, een speelzaal, een lokaal voor remedi­ laatste jaren steeg dat aantal tot circa 700. nog steeds uit slechts één klaslokaal voor ongeveer ale hulp, een centrale ruimte, een handvaardig­ 46 [Bastianus … Bônten Hoephap, D’n] 47 Bibliotheek Zie: Arcen-Lomm-Velden. meenschapshuis De Klosterhoaf. bv Inaborg telt in 2013 circa vijftig leden. Biergilde Stichting ter bevordering van de Nederlandse In 1976 werd ook in café De Mallemolen aan de biercultuur (bnb). Op 14 maart 1991 werd op initia­ Maas­straat een biljartvereniging opgericht. De heidlokaal, drie hallen en diverse kleinere ruimten. loodgietersbedrijf van zijn vader. Van 1975 tot tief van Henk Clevis, Toon van de Reek en Louis vereniging ging echter eind jaren zeventig ter ziele, Ook kwamen er drie lokalen voor het kleuter­ 1980 bezocht hij de Academie voor Industriële Reutelingsperger in café de Hertog Jan Proeverij waarna enkele oud-leden van bc De Mallemolen onderwijs. In 1983 maakte de Wet op het Basis­ Vormgeving, afdeling Vrije Beeldende Vorming in een biergilde opgericht. Het drietal wilde via het in 1980 verder speelden bij café De Sport. Dat ge­ onderwijs een einde aan de gescheiden lagere Eindhoven. In 1987 opende Van der Beele in Arcen gilde de Nederlandse biercultuur op een hoger beurde op initiatief van kastelein Piet Hollestelle scholen en kleuterscholen. Voortaan was sprake een galerie. Hier exposeert hij sculpturen en plan brengen. Het bnb-gilde zet zich nadien in onder de naam bc De Sport. In 2003 veranderde van basisscholen, bedoeld voor leerlingen van vier schilderijen. Van der Beele laat zich inspireren voor het behoud en de versterking van de Neder­ de vereniging haar naam in bc Arcen. Dit omdat tot twaalf jaar. Basisschool Wijdtveld telt in 2013 door alledaagse dingen die hem raken. Daarnaast landse biercultuur. De belangrijkste activiteit zijn de naam van het café/clublokaal was gewijzigd in circa tweehonderd leerlingen. Zie: Aloysius­school; put hij inspiratie uit zijn reizen. Zijn tekeningen de proeverijen, die elk seizoen plaatsvinden. Sinds De Arcense Herberg. bc Arcen speelt in de Basisonderwijs (Lomm); Basisonderwijs (Velden); en schilderijen in acryl zijn coloristisch, abstract 1992 houdt het gilde jaarlijks een Nederlandse bok­ Venlose competitie. Hier behaalde de Arcenaren Meisterswimke. Literatuur: Jan Keltjens, Alfo van met figuratieve elementen. In 2000 richtte hij aan bierproeverij, waaraan een bnb-bokbieroorkonde eind jaren negentig tweemaal het kampioenschap Soest, Gerrit Stappers, Een bloemlezing uit de geschie­ de Lingsforterweg, in de omgeving van het Land­ is verbonden. In 2001, bij het 10-jarig bestaan, in respectievelijk de vierde en de derde afdeling. denis der dorpen Arcen, Lomm en Velden. Sedert 1 janu­ goed Arcen, een beeldentuin in met een perma­ maakten de leden een krattendomino vanuit het Zie: Cafés; Inaborg, De. ari 1816 gemeente Arcen en Velden (Arcen 1997). nente tentoonstelling van eigen werk in corten­ brouwhuis tot aan de tapkraan in het Café de staal, lood, zink en steen. Verder exposeerde Van Hertog Jan Proeverij en bij het 20-jarig bestaan Boerderijen Zie: Gaerstkamp, de; Hoeve Jam­ Bastianus Volksfeest. De leden van het Sint- der Beele onder meer in Amsterdam, Den Haag, was er een geslaagde poging om in het Guinness boors; Huize Roobeek; Kalkschop, De; Tyegeler­ Sebastianusgilde vieren al enkele eeuwen op uit­ Soest, Borne, Venray en Venlo. In Arcen staat Book of Records te komen met een blindbier­ hof. bundige wijze de feestdag van hun patroonheilige. werk van Ruud van der Beele op de rotonde (Alles proeverij waaraan een record aantal mensen deel­ Volgens de statuten werden die dag, op straffe van in Beweging, 2010), Op de hoek van de Wal en de nam. In 2013 zijn ongeveer zeventig liefhebbers Boerenheide Gebied ten westen van de n271, tussen de een boete, alle leden geacht de Heilige Mis bij te Koestraat (Hoogwatermonument, 2003), Op de uit Noord-Limburg en de Duitse grensstreek lid Brandemolen en Klein Vink. De boerenheide werd tot wonen. ’s Middags volgde een speciale vergade­ring Wal (Houten kapel, 2011), op het grasveld bij het van het biergilde. Zie: Brouwerij Hertog Jan. het midden van de negentiende eeuw gebruikt met gratis bier. Bijna alle mannelijke inwoners Ovaal (Overwinning, 1997) en op de Steeninger­ door de boeren van ’t Veld, Brandemolen en de van Arcen, gehuwd (tegenwoordig ook samen­ weg (Stoel, 2008). Zie: Houten Kapel; Over­win­ Biljarten In Arcen waren in de loop der jaren Nieuwe Erven. wonend) of ouder dan dertig jaar, zijn van ouds­ ning; Stoel; Weerkei. meerdere biljartclubs actief. De oudste vereniging Na 1839 werden de gronden verkaveld en door de her lid van het gilde en vieren nog steeds op de was bv Arcen, die op 23 januari 1959 werd opge­ gemeente aan de boeren verkocht. Op de schrale eerste maandag na 20 januari op deze wijze het Begraafplaats Méér dan dertig generaties over­ richt. Vanaf 1960 namen de Arcenaren aan de gronden van de voormalige rivierduingordel patroonsfeest. De vergadering vindt thans echter leden Arcenaren en inwoners van Lomm werden competitie van de Venlose biljartbond (vbb) deel. plantten zij grove dennen. Binnen het bosgebied niet meer plaats na de hoogmis, maar op de voor­ op de heuvel rondom de parochiekerk van Arcen Aanvankelijk speelde men in café Thissen en vanaf liggen twee langgerekte akkers en een voormalige avond van de naamdag. Tot de traditie hoort dat begraven. In 1953 nam de kerk een nieuwe begraaf­ 1963 in café De Inaborg. De club telde toen twintig schaapsweide. er dan in de cafés wordt gekaart. Op de maandag­ plaats in gebruik op de Leeberg. Het oude kerkhof leden. In 1968 veranderde de vereniging van naam avond is er een maaltijd met zuurkool en worst, werd bij de bouw van de nieuwe kerk geruimd. en speelden de Arcenaren verder als bv De Ina­ Boerinnenbond Zie: via. georganiseerd door het Sint-Petrus en Paulusgilde, Enkele grafstenen metselde men hierna in de bin­ borg. Op 6 april 1978 maakte De Inaborg de over­ dat haar teerdag (feestdag) samen met het Sint- nenkant van de nieuwe kerktoren. In 1993 werd de stap van de vbb naar de Koninklijke Nederlandse Bônten Hoephap, D’n Vastenavondonderscheiding. Sebastianusgilde viert. Sinds er geen huisslach­ nieuwe begraafplaats aan de noordzijde uitge­ Biljartbond (knbb) waarna de vereniging met Een beeldje van de Bônten Hoephap wordt ieder jaar tingen meer zijn en het dorp geen slagers meer breid. meerdere teams in het district Venlo en omstre­ door carnavalsvereniging De Keieschiéters uitge­ herbergt, levert de bij de traditie horende worst­ ken speelde. In 1982 werd de club uitgebreid met reikt aan iemand die zich belangeloos heeft inge­ ommegang met trom en gaffel geen worst meer Beken Zie: Lingsforterbeek. tien leden van de in dat jaar opgeheven biljartclub zet voor de Arcense gemeenschap. De Hoephap op. Na de traditionele begroeting ‘Zalig Neejjaor De Oude Hoeve. Die vereniging was op 13 septem­­ Sint-Sebastianus’ krijgen de jonggezellen meestal Beugelen Balspel. Beugelen was in Arcen vele jaren ber 1967 opgericht in het gelijknamige café aan de D’n Bônten Hoephap. geld, waarmee ze worst kopen. Op dinsdag doen een populaire sport. Vooral in de jaren twintig Markt. In de loop der jaren werden meer dan 27 de gildebroeders het feest nog eens dunnetjes over, van de vorige eeuw werd intensief gebeugeld. Een teams en 22 individuele leden van bv Inaborg maar dan zonder maaltijd. De gecombineerde­ café met een beugelbaan wist zich verzekerd van districtskampioen. In 1985 was er een sportief traditie van beide gilden op de naamdag van Sint- een ruime klandizie. Er waren in Arcen vóór de succes toen het c4-team gewestelijk kampioen Sebastianus is uniek in de schutterswereld. Het Tweede Wereldoorlog twee beugelbanen. Een werd en aan de nationale kampioenschappen Sebastianusfeest wordt in Arcen Bastianus ge­ beugelbaan lag bij café Basten aan de Lingsforter­ mocht deelnemen en in 1988 werd de club Lim­ noemd. Zie: Sint-Sebastianusgilde. weg, een andere baan bevond zich in de zaal van burgs kampioen bandstoten. Individueel was er hotel Rayer aan de Maasstraat. Gaandeweg verloor succes voor Stefanie Valckx, die in 2005 wist door Beelden Zie: Kunstwerken. het beugelen zijn aantrekkingskracht en ging te dringen tot de nationale finale pk zesde klasse, vooral de jeugd over op andere sporten. Zie: Cafés. waar ze tweede werd. Paul Valckx werd in 2010 Beele, Ruud van der Kunstenaar. Ruud van der Literatuur: Jan Klerken, Beugelen, klassieker onder de tweede tijdens het Nederlands Kampioenschap Beele werd op 26 november 1949 in Sevenum sporten (Venlo 2008). Driebanden Groot, tweede klasse. Het veertigjarig geboren. Na de middelbare school bezocht hij jubileum werd in 1999 gevierd met de organisatie vanaf 1961 de lts en werkte hij zeven jaar in het van de nationale finale hoofdklasse libre in ge­ 48 [Brandemolen, De … Cafés] 49

(Hop) is een bont gekleurde vogel die tot het einde Brier, De Toponiem. De Brier lag in het zuiden van van de Tweede Wereldoorlog in de boomgaard Arcen aan de rand van de Kurversgraaf. De naam van de familie Aan den Brugh aan de Boerenweg is afgeleid van ‘barrière’. Aan de Brier werd tot in broedde. Sinds enkele jaren broedt de vogel weer de negentiende eeuw tol geheven. Zie: Tol. op landgoed De Hamert. De eerste Bônten Hoephap werd in 1989 uitgereikt aan Mie Lomme-Beeker. Broederschappen Godsdienstige verenigingen. Een Zie: Keieschiéters, De. document uit de Arcense schepenbank van 1612 maakt melding van vier broederschappen in de Brandemolen, De 1 / Buurtschap. De Brandemo­len parochie Arcen, waartoe destijds ook Lomm be­ Brouwerij Hertog Jan. Skol uit concurrentieoverwegingen dat in Arcen is het gebied ten noordoosten van de dorpskern hoorde. De broederschappen hadden als patroon: geen pils mocht worden gebrouwen. De Arcense van Arcen. De naam is mogelijk afgeleid van Sint-Sebastianus, Sint-Anna, Sint-Joris en Sint- bier werden vervoerd. De brouwerij verrees naar brouwers maakten een afspraak met dranken­ brandermolen of moutmolen, ook wel ruw- of Antonius (Lomm). Wanneer ze werden opgericht, een ontwerp van de Blerickse architect Jacq. groothandel­ De Kikvorsch, die een krediet en de roumolen genoemd (rou betekent grof). In een is niet bekend. De oudst bewaarde statuten van Grubben. Het was een statig vroegindustrieel naam Hertog Jan beschikbaar stelde in ruil voor de dergelijke molen maalde men mout voor de Sint-Sebastianus dateren uit 1681. Zelf koos de gebouw met gietijzeren boogramen en gemet­sel­ alleenverkoop van de bieren. De formule werkte branderijen. Als veldnaam komt de Brandemolen broederschap 1527 als oprichtingsjaar, maar het de pilasters. Het brouwhuis, dat men in 1916 in en de brouwerij bleek levensvatbaar met speciaal­ al in het begin van de negentiende eeuw voor. gilde is waarschijnlijk zeker vijftig jaar ouder. De gebruik nam, deed veertig jaar dienst. In 1919 sloot bieren als Oud-Limburgs, Hertog Jan Grand Pres­ Thans is de Brandemolen ook de aanduiding voor broederschappen hadden een overwegend gods­ zich brouwer Johannes van Lipzig van ’t Scholtis­ tige en Arcener Stout. In de jaren tachtig en negen­ de lange weg die loopt van de Dorperheideweg, dienstig karakter. Ze bekwaamden zich echter huis uit Velden aan en kocht De Vriendenkring tig liet de omzet een stijgende lijn zien, evenals vlakbij bij de Duitse grens, tot aan Steeg in het ook in het hanteren van wapens om hun dorp, brouwerij De Lelie van Willem van Boven in Echt. het aantal bezoekers aan de brouwerij en brou­ centrum van het dorp. Zie: Molens. maar ook de kerkelijke schatten die werden mee­ Er werd veel geïnvesteerd en de onderneming werijcafé ‘De Proeverij’. Er waren ongeveer twaalf 2 / Tennispark. Op 20 mei 1972 werd aan de Brande­ gedragen tijdens processies, te beschermen tegen groeide. In de jaren dertig volgde door de econo­ biersoorten, die – zoals de Magnus Grand Prestige molen een gelijknamig tennispark geopend. rondzwervende benden of plunderende troepen. mische crisis een lichte terugval. Bovendien nam – regelmatig in de prijzen vielen. Op het park lagen in eerste instantie twee banen, Deze laatste taak werd in 1706 voor een half vat de concurrentie toe. Tijdens de Tweede Wereld­ De toenemende concurrentie op de markt voor terwijl een houten gemeentekeet dienst deed als bier per jaar overgedaan aan schutterij Sint-Petrus oorlog liep de brouwerij schade op, maar de instal­ speciaalbier dwong in 1993 opnieuw tot samen­ kleedlokaal. In de loop der jaren werd het com­ en Paulus. Het Sebastianusgilde behield zo een latie overleefde de oorlog. Na de oorlog ging het gaan. Ook nu weer koos men voor de Oranje­ plex uitgebreid en gemoderniseerd. Zo kwamen religieus karakter. Zie: Sint-Petrus en Paulusgilde. echter minder goed met de bier­verkoop en De boom Bierbrouwerij in Breda (het voormalige er in 1978 twee tennisbanen bij en werd een kan­ Literatuur: Keltjens, Jan, Alfo van Soest, Gerrit Vriendenkring belandde in de rode cijfers. Skol en tevens de verhuurder van het brouwerij­ tine annex clubgebouw (baan 5) geopend. In Stappers, Een bloemlezing uit de geschiedenis der dorpen Vandaar dat men op zoek ging naar een kapitaal­ pand). Oranjeboom investeerde in Arcen en de 1983 en in 1993 kwam er kunstlicht en drie jaar Arcen, Lomm en Velden. Sedert 1 januari 1816 gemeente krachtige partij. Die vond men in 1949 in bier­ omzet nam fors toe, ook omdat men hierna weer later werden de kantine en het terras vergroot. Arcen en Velden (Arcen 1997); Ger Litjens en Piet brouwerij De Drie Hoefijzers uit Breda. Langzaam pils mocht brouwen. Hierna volgden de gebeurte­ In 2005 werd het tenniscomplex door de gemeen­ Cup, Sint Sebastianusgilde Arcen (Arcen 1994). maar zeker klom De Vriendenkring uit het dal. nissen zich snel op. De Arcense brouwerij kwam te geprivatiseerd en met een financiële tegemoet­ In 1956-1957 bouwde men een nieuw brouwhuis eerst via een verkoop van Oranjeboom in handen koming voor achterstallig onderhoud, in erfpacht Brouwerij Hertog Jan Bierbrouwerij. Vier be­vrien­ naar een tekening van de Venlose architect Piet van wereldspeler Allied Domecq, dat ‘Arcen’ in overgedragen aan tc Arcen. Zie: Tennisclub de brouwers richtten in 1915 Stoombierbrouwerij­ Leusen. Aan de voorspoed kwam in de tweede 1995 verkocht aan bierreus Interbrew (dat eerder Arcen. De Vriendenkring op. Zij deden dat als reactie op helft van de jaren zestig echter opnieuw een De Kikvorsch overnam). De brouwerij kreeg een de opkomst van grote moderne brou­werijen in einde. De Arcense brouwerij kreeg een nieuwe grote opknapbeurt en Hertog Jan werd in de markt Brandweer Zie: Arcen-Lomm-Velden. het westen van het land. Vooral het ondergistende eigenaar: het Engelse Allied Breweries. Door de gezet als ambachtelijk bier met een ridderlijk ka­ pils, dat snel aan populariteit won, bleek een ge­ opkomst van private labels in het lagere prijsseg­ rakter dat vol passie wordt gebrouwen. Zie: Bier­ Brasem, De Hengelsportvereniging. hsv De Brasem duchte concurrent. Om de investeringen van een ment steeg de productie tussen 1968 en 1975 gilde; Cafés; Hertog Jan Bierfeesten; Huize Roo­ werd op 15 juli 1949 opgericht door enkele en­ stoombierbrouwerij met koelmachine te kunnen enorm. Het Vriendenkringbier werd in Arcen beek; Oktoberfest; Scholtishuis (Velden). thousiaste hengelaars. Initiatiefnemers waren Piet bekostigen, besloten de dorpsbrouwers samen te gebrouwen, maar elders gebotteld. Dat gebeurde Literatuur: Louis Reutelingsperger, Bier in over­ Drissen, Antoon Lenssen, Cor Schouten en Sef werken. Initiatiefnemer was Frederik Leopold sinds 1972 onder de naam Skol. Vanaf 1979 werden vloed. De rijke brouw- en biercultuur van Arcen (Arcen van de Stay. Verenigingslokaal was café Thissen Haffmans van Bierbrouwerij De Roobeek, gelegen in Arcen geen vaten meer gevuld, maar enkel nog 2006). aan de Maasstraat. Aanvankelijk visten de leden ten noorden van Arcen, samen met Ger van Soest tankwagens. Het eind van de brouwtraditie kwam van De Brasem in de Maas en in een vijver op van brouwerij Van Soest te Broekhuizen, August in zicht toen Allied Breweries in 1979 bekend Cafés Drinkgelegenheden. Arcen herbergt van ouds­ Klein Vink. Op 30 mei 1987 opende de vereniging Schraven van brouwerij Het Anker uit Lottum en maakte de brouwerij te willen sluiten. Er werkten her heel wat plekken waar inwoners en bezoekers een eigen, vijf hectare grote plas aan de Rodedijk Ger van Dijck van De Oranjeboom uit Broek­ toen nog zes mensen. Twee brouwers, Jan Steeghs hun dorstige kelen kunnen smeren. Die cafés in het ontgrindingsgebied Dorperheide, genaamd huizenvorst. Als vestigingsplaats koos het viertal en Henk Clevis uit Arcen, en vier collega’s van de waren vroeger vaak niet meer dan een lokaal of ’t Grenswater. In 2013 telt de hengelsport­vereni­ een akker aan de Kruisweg in Arcen, niet ver van vestiging in Helmond, onder wie Toon van Reek, een huiskamer en voor de ‘kastelein’ was het ging ruim tweehonderd leden uit Arcen en de Rijksweg en de tramverbinding Nijmegen- besloten een doorstart te maken met het brouwen tappen meestal slechts een bijverdienste. In de omliggende plaatsen. Zie: Dorperheide. Venlo. In 1916 kwam er een aftakking van dit spoor van enkele traditionele bovengistende bieren. Dat Winkeler Prins encyclopedie van 1926 wordt Arcen naar de brouwerij waarover later grondstoffen­ en moest ook wel, want in het huurcontract eiste een ‘bierdorp’ genoemd. Er waren meer dan twin­ 50 [Cafés … Café Rayer] 51 veranderde in De Pauw en zaal Alt Arcen. Uiteindelijk vestigde zich in het pand Chinees- Indisch restaurant Het Verre Oosten en – na een aantal jaren van leegstand – sinds 2012 Lotus. In tig cafés en een brouwerij. In de jaren die volgden Dörpskefeeke. Tussen 1989 en 1993 lag aan de de Koestraat kon men vanaf 1886 verder terecht in kwamen er cafés bij en gingen zo nu en dan ook Maasstraat een bar met lunchroom, genaamd het café van de smid Petrus Kusters. Ook in de deuren op slot. De meest noordelijke uitspanning Café-Cremerie Mère Catherine. Iets verder rich­ sigarenfabriek van Timmermans was tussen 1904 was café Klein Vink bij de tramhalte van de Maas- ting Markt had Peter Cup in 1914 een tapver­gun­ en 1926 een café. Buurtspoorweg, tegenover de ingang van het ning gekregen voor een huiskamercafé naast zijn In de Kerkstraat, pal tegenover de kerk, stond de klooster Sint-Paul. De zaak opende in 1913 en werd winkel in levensmiddelen en ijzerwaren. weduwe Keder achter de toog en iets later koster een vaste pleisterplaats voor boeren met grond Aan de oostzijde van de Maasstraat, vlak voor de Gerlach Aerts. Verderop in de straat dronk men aan de Maas. Later werd het café geëxploi­teerd markt, lagen vroeger drie cafés vrijwel naast tussen 1902 en 1939 een glas in het café annex door de families Neeten en Jetten. In 1965 werd elkaar. Allereerst, was er sinds 1951 – met nog winkelbedrijf van de familie Kraykamp. Op de Café Rayer (1968). het pand gesloopt. Iets zuidelijker lag Huize steeds een horecafunctie – café De Harmonie, dat Wal exploiteerde Frans Rayer enige tijd het patro­ Roland. Het pand herbergde al voor de Tweede vele uitbaters kende. Ook de naam van de zaak naat café De Soos. In 1950 opende hij hotel- café van de vorige eeuw was er enige tijd een restau­ Wereldoorlog een café met een populaire thee­ veranderde meerdere malen. Zo heette de onder­ Rayer in de Kerkstraat, dat daar nog is gevestigd. rant met als naam Kraantje Lek. Na jaren van tuin, waar ook werd gedanst. Later kreeg de zaak neming De Witte Raaf en het Arcens Biercafé. Op de hoek Kerkstraat-Steeg kreeg timmerman leegstand werd het pand in 2010 gesloopt. Links bekendheid als hotel-restaurant Roland (Albert Achter het café was een zaaltje waar de harmonie Petrus Reivers in 1914 verlof voor de verkoop van van de weg lag café Lambert Dinnissen en enkele Peters). Op de kruising van de huidige Maasstraat repeteerde. Sinds 2011 herbergt het pand Italiaans sterke drank in een kamer rechts van de ingang. huizen verder lag vanaf 1931 De Eikeboom, van en de Kruisweg lag hotel-café Felix Wijsman. restaurant ‘Stella di Mare’. Aan de achterzijde Aan de Lingsforterweg ligt café De Inaborg, Theo Thijssen, eveneens een café met een winkel. Deze zaak veranderde diverse malen van naam en startte Lei Pingen in 2000 Café The Harmony, dat eerder café Rayer (Jeu en Dré), het clublokaal van Weer wat verder lag een café annex winkel ge­ van eigenaar. Zo stond het in de jaren veertig van in 2009 werd overgenomen door Tom de Kunder veel Arcense verenigingen. Aan dezelfde weg, dreven door Wilhelm Schraven en noordelijk de vorige eeuw bekend als café Peuten en later als en omgedoopt tot café De Gats, tevens clublokaal maar dan aan de overkant van de autoweg, be­ hiervan, aan de grensweg, verscholen in de bos­ café Haubo (d’n Bels) en De Vriendenkring (Cor van Darts Club Harmonie. vindt zich De Arcense Herberg. Eerder stond deze sen, opende Ludwig Derks in 1929 het café annex Schoonens). In de jaren vijftig heette de zaak café Ernaast bevond zich al in de negentiende eeuw zaak bekend als De Hondskamp, café Toonen (de winkel Waldeslust. Bij de andere grensovergang Thissen en hierna De Mallemolen (Kippers) en hotel-café Rayer en twee deuren verder lag het Stopnald) en De Sport. Het café deed jaren dienst aan de Lingsforterweg, richting Straelen, lagen eetcafé Willy (Busch). Schuin er tegenover lag café café annex zadelmakerij van Holla (Holla’s Hakkie). als ‘kantine’ van voetbalclub dev. In 1999 kwam minder cafés. Direct aan de grens lag hier café Karel Nuchelmans, later een chauffeurscafé. In Beide panden werden na de Tweede Wereldoorlog het café in handen van Paul Bisschop, die de zaak Erdman met zo’n honderd meter ervoor De zeven 1981 opende brouwerij Hertog Jan een proeflokaal gesloopt om plaats te maken voor het nieuwe uitbreidde met enkele gastenkamers. In 2013 droeg Draecken, vernoemd naar Miena Draecken, die op het brouwerijterrein aan de Kruisweg. gemeentehuis. Bisschop zijn zaak over aan Henk van der Steen. zeven kinderen had. Later heette de zaak café Aanvankelijk was de gelegenheid alleen bedoeld Aan de markt, het huidige raadhuisplein, lagen Iets verder, aan de rechterkant, lag voorheen Aen Roosen. Thans bevindt zich hier een winkel. voor bezoekers van de brouwerij, maar gaande­ meerdere etablissementen. Al in de negentiende den Lingsfort, de herberg-boerderij van Sjang Aan de Dorperheideweg, op het terrein van weg werd De Proeverij, onder leiding van de eeuw lag hier aan de westzijde Hotel Hermans, Backus en verderop links bevond zich sinds 1919 Resort Arcen, lag café De Fossa en noordelijk familie Clevis, een echt café. Toen de ruimte te dat in 1909 werd overgenomen door Emmanuel café Nagels, waar nu groepsaccommodatie De ervan Savarin, eerst een restaurant en tussen 1973 klein werd, verhuisde De Proeverij in 1991 naar (Herman) Peters, bijgenaamd de Smoes. In 1950 Lingsfort is gevestigd. Schuin daar tegenover kon en 1980 een populaire bar-discotheek. Terug naar een leegstaande kantoorvilla aan de overkant. was dit het anwb Bondshotel en later café res­ men zijn dorst lessen in het café van Antoon- het dorp kon aan de Leermarkt een stop worden De naam was inmiddels veranderd in Hertog Jan taurant W. Peters. Na diverse malen van eigenaar Matthijs Kamps. Aan dezelfde weg exploiteerde gemaakt bij café Herman Schreurs (Den razenden Proeverij. Het café is gedecoreerd met ruim twee­ te zijn veranderd, kreeg het pand zijn huidige Albert Achten tussen 1974 en 1980 een café achter Aap), later omgedoopt tot café De Zwarteberg. duizend bierpullen en oude emaillen reclame­ naam: Alt Arce. Aan de overzijde lag café Kox, zijn tankstation/winkel. Verder naar het oosten, Achter dit café kwam in 1965 een midgetgolfbaan. borden. In het gebouw was lange tijd ook proef­ later Hotel de Oude Hoeve en thans Hotel Arcen. op de hoek van de Lingsforterweg met de In 1971 maakte de familie Stam van het café een lokaal Het Kelderke. Aan de Kruisweg was in het Noordelijk hiervan lag ’t Pleintje, een café-frituur, Walbeckerweg, ligt vanaf 1871 café Basten. Eerste pannenkoekenhuis, thans geëxploiteerd door de begin van de twintigste eeuw al een drinkge­ die in 2012 werd omgedoopt in De Maert. Achter uitbater was hier Peter Anton, daarna Antoon familie Fokken en met de naam De Bosrand. Aan legenheid in de boerderij van de familie Arts (De deze zaak en de Oude Hoeve lag tussen 1971 en Hendrik, Antoon en nu achterkleinzoon Ton. De de rand van de dorpskern, aan de Schans, lag café Kalkschop). 1986 discotheek De Shorty (Henk en later Pieter familie Basten exploiteerde naast het café een Mulkens. Later werd dit De Tramhalte en vanaf Aan de Maasstraat, aan het begin van de dorps­ Clevis). Op de hoek van de Markt en de Koestraat winkel en een grinderij. In 1947 werd links naast 1938 het fameuze Maashotel. Nog iets zuidelijker kern, startte Piet van Rijswijck in 1930 een café bevond zich rond 1900 het Harmonielokaal van het pand in een schuur een beugelbaan aangelegd. vestigde zich in 1993 in de monumentale Wijmar­ annex tuinderij. Het café werd hierna uitgebreid broodbakker Toën van den Kroonenberg (bijnaam­ Die baan bleef tot begin jaren zestig van de vorige se watermolen Schenkerij De IJsvogel. Zie: Alt met de eerste Arcense frituur (Friete Piet). Na enige Mozes). Hier kwamen zowel de leden van de Ar­ eeuw in gebruik. Arce; Beugelen; Brouwerij Hertog Jan; Café Rayer; jaren van leegstand werd de zaak verbouwd en cense harmonie als de schutters van Sint-Petrus Verder richting Walbeck lag aan het eind van een Hotel Arcen; Inaborg, De; IJsvogel, De; Kalkschop, heropend onder de naam Royal Bar (Wiel en Riny en Paulus bijeen. Korte tijd was er een elektro­ zandpad Haus Ente en helemaal aan het einde, pal De; Maashotel; Midgetgolf; Maasparel De. van Mosseveld). Vanaf 1969 was het een Engelse winkel, maar daarna weer vele jaren een bakkerij aan de grens bood café Hollandia van Jacob (Kuüb) pub (Henny Sillemans) met als naam De Gouden met winkel en sinds 2001 lunchroom-koffiesalon Peters een laatste mogelijkheid om nog op Neder­ Café Rayer Dorpscafé. Eind negentiende eeuw Snor. Hierna werd de zaak tot 1981 een bistro, ’t Zoete Genot. lands grondgebied een glas te drinken. Het was richtte Gerard Rayer in zijn boerderij aan de Maas­ waarna het weer een echt café werd onder de In de Koestraat lag het café met zaal van Math lang een goed lopend café met een feestzaal, later straat een woonkamer in als café. Zijn zoon namen De Bonte Koe en van 1983 tot 1996 – met Claes. De zaak werd in de loop der jaren geëxploi­ beheerd door zijn dochter Leentje en haar man Franz, die in klompen handelde, kreeg hiervoor in een onderbreking tussen 1985 en 1987 – Het teerd door verschillende kasteleins en de naam Jan Timmermans (d’n Dens). In de jaren zeventig 1909 officieel verlof. Achter de gelagkamer lag een 52 [Campings … Deusser, Friedrich August] 53 Dare Devils Gitaarband. In 1965 werd in Arcen een popgroep geformeerd rond Ger van Rijswijck (gitaar), Gerrit Holla (gitaar en zang), Hay Munten (basgitaar), Twan van de Stay (zang en orgel) en beugelbaan, die tijdens de kermis dienst deed als Casparbruggetje In 2012 kreeg de houten brug Wim Janssen (slagwerk en zang). In een later sta­ dansvloer. Na de Tweede Wereldoorlog werd het over de beek bij de Barones van Wymarstraat/ dium kwam daar Toon van de Kroonenberg bij. café gesloopt om plaats te maken voor het nieuwe Koestraat de naam Casparbruggetje, naar Caspar Het repertoire van de groep bestond hoofdzake­ raadhuis. Franz’ nog zeer jonge zoon Frans zette Hubertus van Riel (1871-1951). lijk uit covers van Engelse bands als The Rolling de familietraditie hierna voort en was enige tijd Van Riel was de laatste dorpsomroeper van Arcen Stones, The Small Faces en The Who. De groep uitbater van zaal Math. Claes in de Koestraat en en tevens de man die verantwoordelijk was voor trok meerdere jaren volle zalen, vooral in Arcen daarna van De Soos in het patronaat op de Wal. het aansteken en uitmaken van de openbare en omgeving. De militaire dienstplicht die zich In 1950 opende Rayer in de Kerkstraat een nieuw gaslantaarns. voor enkele bandleden aandiende, maakte een café met acht hotelkamers. Hier stond hij met zijn einde aan de gezamenlijke muzikale activiteiten. vrouw Jet en zus Kaatje vele jaren aan de tap, Cup Dorpswinkel. Op 1 mei 1898 startte Peter Cup Na een reünie in het begin van de jaren negentig, terwijl hij ook de post bezorgde. In 1967 werd aan uit Maashees met zijn vrouw Catharina Rieter uit speelde de groep nog een tiental jaren in wisse­ Dare Devils. het café een eetzaal en bovenwoning gebouwd. Lomm een winkel in een voormalige boerderij lende samenstellingen. Na het overlijden van Frans en Jet wordt de zaak aan de Maasstraat. Peter Cup werkte als smid, ver­ in zijn dagelijks leven luchtmachtofficier en vlieg­ in stand gehouden door hun kinderen Jeanne en kocht ‘koloniale waren’ en had een rijwielhandel. Darts Zie: Dartsclub Harmonie. instructeur. In 1953 werd hij burgemeester van Frans. In 1939 werd de zaak overgenomen door zijn Heinkenszand en vanaf 1958 eerste burger van Beide Arcense gilden vinden er onderdak en het zoon Frans en diens vrouw Clara. Na de Tweede Dartsclub Harmonie Op 11 april 1989 werd Budel. In 1981 werd hij burgemeester van Rucphen. zaaltje is een veel gebruikt repetitielokaal van Wereldoorlog werd de verkoop van levensmidde­ Dartsclub Harmonie opgericht. Initiatiefnemers Derckx werd in 1981 benoemd tot officier in de enkele muziekgezelschappen. De kamers werden len gestaakt en kwam de nadruk te liggen op de waren Lei Pingen en John Vullings. De club Orde van Oranje Nassau en was in het bezit van gemoderniseerd en zijn thans onderdeel van een verkoop van huishoudelijke artikelen, rijwielen, speelde aanvankelijk in café De Harmonie. Toen diverse verzetseretekens. Harry Derckx overleed Bed & Breakfast. Zie: Beugelen; Cafés. ijzerwaren en gereedschappen. Toen elektrische deze zaak in 1995 sloot, huurde de vereniging de in Rucphen op 12 juli 1983. huishoudapparaten op de markt verschenen, bij het café horende zaal en richtte die in als club­ Campings In Arcen bevonden zich vijf campings. maakten de rijwielen plaats voor centrifuges en lokaal. De zaal bleef het thuishonk van de darts­ Derckx, Henri Professor. Johannes, Jacobus Hen­ Drie grote en twee kleinschalige. Tot de grote wasmachines. In 1970 namen Piet en Mia Cup de club ook nadat de horecaonderneming in 2000 ricus (Henri) Derckx werd op 3 mei 1865 in Arcen campings hoorden Klein Vink, De Schans en de zaak over. Jarenlang verkochten zij in hun dorps­ weer commercieel werd geëxploiteerd onder de geboren. Hij was een zoon van burgemeester Maasvallei aan de Dorperheideweg. Verder waren winkel huishoudelektro, audio en video, huishou­ naam The Harmony Café. In 2009 veranderde de G. Derckx. Henri Dercks studeerde vanaf zijn er de minicampings De Brandemolen (thans groeps­ delijke-, recreatie- en hobbyartikelen. In 2001 naam van het café in De Gats. De club heeft in twaalfde jaar in Rolduc en (op verzoek van bis­ accommodatie In de Vlinderkes) en Nabij de Fossa werd de zaak overgenomen door Frans en Renate 2013 ruim veertig leden en speelt met vijf teams in schop Boermans) in Rome. In Rome studeerde hij Eugenia, gelegen aan de Nieuwe Ervenweg. Klein Cup en kwam er een speelgoedafdeling, terwijl de competitie van de Venlose Darts Organisatie. wijsbegeerte en godgeleerdheid en werd hij op 28 Vink, De Schans en de Maasvallei werden in de ijzerwaren en gereedschappen uit het assortiment Ook telt de club een groot aantal jeugdleden. oktober 1889 tot priester gewijd. Hierna keerde hij loop der jaren (deels) omgebouwd tot bungalow­ verdwenen. naar Rolduc terug, waar hij van 1890 tot 1914 aan parken. Zie: Klein Vink, Maasvallei, De; Resort Derckx, Harry Hockeyspeler. Harry Derckx werd de slag ging als leraar aan het klein seminarie. Arcen. De Maasvallei (1972). op 19 maart 1918 in het Franse Saint Pierre Les Derckx gaf les in Latijn en Duits en later in filo­ Nemours geboren. Op zesjarige leeftijd verhuisde sofie. hij naar Arcen, waar zijn familie vandaan kwam. In 1915-1916 was hij actief als rector in het gezel­len­ Na de middelbare school studeerde hij economie in huis te Heerlen en hierna van het Ursulinen­ Nijmegen. Hier begon hij ook zijn hockeycarrière klooster in Posterholt, waar hij een pensionaat bij Union. Eerst als keeper, later als back. Na zijn stichtte voor meisjes uit de boerenstand. Derckx Nijmeegse periode speelde Derckx bij de hockey­ kampte met een zwakke gezondheid. Op 1 januari club Deventer, waar hij zijn grootste triomfen 1919 werd hij op eigen verzoek uit de geestelijke vierde. Hij wist zich in het Nederlands elftal te bediening ontslagen en in 1929 kreeg hij definitief spelen en nam met Oranje deel aan de Olympi­sche ontslag, waarna hij zich terugtrok in zijn geboorte­ Spelen van 1948 in Londen, waar Nederland een dorp. De Arcenaar publiceerde artikelen en bronzen plak won. Een jaar later stapte hij over boeken, waaronder twee Deutsche Lesebücher, die naar de Venlose Hockey Club (vhc), die in die op katholieke scholen werden gebruikt en enkele jaren zeer succesvol was. Bij vhc speelde hij vier boeken over Maria en over Theresia van Lisieux. seizoenen met als hoogtepunt het landskampioen­ Henri Derckx overleed in Arcen op 10 november schap in 1953. Een jaar eerder mocht de toenma­ 1939. lige Arcenaar andermaal met het Nederlands hockeyteam in actie komen tijdens de Olympi­ Deusser, Friedrich August Kunstschilder. sche Spelen. In Helsinki won Oranje ditmaal een Friedrich August Deusser werd op 15 februari zilveren medaille. In totaal kwam Derckx 52 maal 1870 in Keulen geboren en studeerde aan de uit voor het Nederlands hockeyelftal. Derckx was kunstacademie van Düsseldorf. In 1917 kocht 54 [dev-Arcen … Eikenweerd] kwam. Zie: Kasteel. Literatuur: Klara Drenker- 55 nieuw clubhuis met een kantine. bijna 170 hectare. Op de Dorperheide startte in de Nagels, August Deusser, Leben und Werk (Köln 1995). Na de Tweede Wereldoorlog speelden de Arce­ jaren zestig van de vorige eeuw de winning van naren tot 1955 in de derde klasse van de knvb. grondstoffen. Het vroegere landschap kwam hier­ dev-Arcen Voetbalvereniging. In 1919 nam Hierna kwamen ze tot 1963 in de tweede klasse door deels een stuk lager te liggen. De plassen zelf Deusser het Arcense kasteel, waar hij tot 1931 Harrie van Boldrik het initiatief tot de oprichting uit. Aan het succes kwam echter een einde en er hebben een zeer variabele oppervlakte en diepte. woonde. Het koetshuis richtte hij in als atelier. van een voetbalclub. Kennelijk was er voldoende braken opnieuw magere jaren aan, waarbij men Sommige natuurvriendelijk ingerichte plassen Hier ontstonden veel van zijn beste en rijpste animo, want op 9 februari 1920 werd Door Een­ in 1966 zelfs in de vierde klasse belandde. zijn slechts enkele decimeters diep, terwijl de schilderijen. Deusser fietste half Limburg door op dracht Verkregen (dev) opgericht in café Timmer­ In 1979-1980 deed voor het eerst een Arcens dames­­ grote winputten een maximale diepte bereiken zoek naar onderwerpen voor zijn schilderijen en mans aan de Koestraat. Dit café werd tevens het elftal aan de competitie mee. In het seizoen 1983- van vijftien meter. Het Limburgs Landschap deed tekeningen. Hij schilderde, behalve landschappen clublokaal. De eerste oefeningen vonden op de 1984 viel er weer iets te vieren op sportief gebied. hier een eerste aankoop in 1989. In 2013 is een en dieren, vooral ook de gewone mensen in het Leermarkse Heide plaats en hun eerste officiële De Arcenaren werden dat jaar op 23 april onge­ groot deel van de plassen, waar deels nog zand en Limburgse landschap. In 1917 werd Deusser be­ wedstrijd speelden de Arcenaren op Tweede Paas­ slagen kampioen in de vierde klasse H, waarmee grind gewonnen wordt, in eigendom verworven. noemd tot professor aan de kunstacademie in dag 1920 in Meerlo. Al snel kon dev een eerste ze promotie afdwongen naar de derde klasse. Hier Karakteristiek voor de steile zandwanden is de Düsseldorf. Hier richtte hij de Sonderbund op, een succes boeken toen het eerste elftal in 1923 het wist men zich enkele jaren met moeite te handha­ oeverzwaluw. In de ondiepe plassen bevinden kunstkring van jonge schilders. Deusser zelf kampioenschap behaalde in de eerste klasse van ven. In 1995, bij het 75-jarig bestaansfeest, promo­ zich thans rugstreeppadden en heidelibellen. schilderde aanvankelijk in een stijl die was geïn­ de rk Limburgse Voetbalbond. Aan het succes veerde het eerste elftal naar de tweede klasse. Het Verder nestelt er de rietgors en de wintertaling, spireerd door Franse impressionisten en expres­ kwam echter snel een einde en er braken enkele verblijf in die klasse was echter slechts van korte terwijl op de diepere plassen in de wintermaan­ sionisten. Later koos hij klassieke oude meesters magere jaren aan waarin de club bijna uitsluitend duur, want na twee seizoenen moest dev weer den allerlei eendensoorten verblijven. Eén plas als zijn voorbeelden. In 1926 werd de schilder ge­ over de grens in Duitsland speelde. In het seizoen een stap terug doen. In het seizoen 1998-1999 de­ aan de zuidoostzijde van de Dorperheide, Het naturaliseerd tot Nederlander. Om gezondheids­ 1928-1929 viel weer een kampioenschap te vieren in gradeerde het eerste elftal opnieuw en was men Grenswater, is ten behoeve van de hengelsport redenen verliet hij in 1931 het vochtige kasteel en de Nederlandse competitie. Het eerste elftal kwam weer vierde klasser. Het aantal seniorenelftallen ingericht. De deels nieuwe natuurgebieden op de leidde hierna met zijn gezin een ‘zwervend’ be­ hierna zelfs tot 1933 in de eerste klasse uit. dev liep terug van vijf naar drie. Dorperheide vormen de natuurlijke schakel staan en woonde onder meer in Zürich en Wies­ speelde toen op een terrein tegenover café Nagels In 2000 werd dev kampioen van de vierde klasse, tussen landgoed De Hamert en Landgoed Arcen. baden. De kunstenaar kwam toen nog hoogst­ aan de Lingsforterweg. Van hieruit ver­huisde men waarna men in de derde klasse terugkeerde. Zie: Grenswater, Het; Limburgs Landschap, Het zelden in Arcen, waar een huisbewaarster de in de jaren dertig naar De Hondskamp. Na de Opmerkelijk was dat ook het tweede team dat­ (Lomm). Literatuur: Edmond Staal e.a., Uit en zaken in de gaten hield. Deusser overleed op 28 Tweede Wereldoorlog bouwden de leden van de zelfde jaar een promotie naar de derde klasse Thuisboek. Handboek voor de natuurgebieden van Het oktober 1942 in Konstanz. Zijn oeuvre omvat club bij hun veld een kleedlokaal en in 1958 kon afdwong. Het verblijf in de derde klasse duurde Limburgs Landschap, 4e herziene druk, september ruim vijfhonderd schilderijen en meer dan 1700 men een tweede veld in gebruik nemen. In de slechts één seizoen en het hierop volgende sei­ 2011. tekeningen. In het Zwitserse Bad Zurzach opende jaren zeventig kwam daar een derde veld bij. In zoen moesten de Arcenaren zelfs nog een stapje omstreeks 1976 een museum rond het werk van 1993 verrees er een bestuurskamer en in 2010 een terug doen naar de vijfde klasse. Lang werd echter Dorpsraad Politieke adviesraad. Om de leef­ August Deusser. Het museum werd echter in 2010 niet getreurd, want in 2004 werd – helaas slechts baarheid in de diverse stadsdelen te bevorderen gesloten, waarna de collectie online beschikbaar Elftal dev in 1958. voor een jaar – promotie naar de vierde klasse riep de gemeente Venlo dorpsraden in het leven. afgedwongen. Met het oog op de herindeling kwam ook in In het seizoen 2004-2005 werkte dev samen met Arcen een dergelijke raad. Dat gebeurde op 23 rkdso uit Lomm, zodat men drie teams op de november 2009. De Dorpsraad is een klankbord been kon brengen. Deze samenwerking duurde voor alle inwoners en vergadert in gemeenschaps­ maar een seizoen omdat er te weinig draagvlak huis De Klosterhoaf. In de dorpsraad zijn de ver­ was. In maart 2006 veranderde de naam van schillende Arcense belangengroepen vertegen­ rkdev in het meer eigentijdse dev-Arcen. Vier woordigd. jaar later opende de toen negentigjarige vereni­ ging op De Hondskamp een nieuw clubgebouw Duivensport Zie: Expresse. met zes kleedlokalen en een kantine, naar een ontwerp van Jan Könisser. Sinds het seizoen 2012- Egelder, Het Bosgebied. Ten noorden van de 2013 spelen de Arcenaren weer in de vierde klasse. Kloosterpoel, nabij het veer naar Lottum, ligt Het dev-Arcen telt in 2013 ongeveer 350 leden. Zie: Egelder, een nat eikenbos. Het Egelder grenst aan Hek, Jan van ’t; Hondskamp, De; rkdso; Rutten, de Rijksweg n271 en is een onderdeel van de Jos; Valckx, Stan. Literatuur: 1920-1970 50 jaar Kasteelse Bossen. De naam komt onder meer voetbal rkdev Arcen 1920-1970 (Arcen 1970). voor op kadastrale kaarten van de Commune de Velden uit circa 1800. Egelder is mogelijkerwijs Dialect Zie: Dialect (Arcen-Lomm-Velden). afgeleid van Gelder. Zie: Gelder (Arcen-Lomm- Velden); Kloosterpoel. Dorperheide Natuur- en recreatiegebied. Ten noord­ oosten van Arcen ligt aan de Duitse grens een Eikenweerd Natuurgebied. Eikenweerd is een klein, complex zand- en grindgaten, met verspreid er­ smal en langgerekt natuurgebied ten noorden van om­heen een aantal naald- en loofbospercelen. Arcen. Het gebied vormt een onderdeel van de In totaal beslaat het gebied een oppervlakte van Maascorridor en ligt verzonken in het landschap. 56 [Expresse … Fossa Eugeniana] 57 1990 doet café De Herberg aan de Lingsforterweg de vesting Rheinberg aan de Rijn beginnen en via dienst als inzetlokaal. Hier werd het hok in 2007 klooster Kamp en de vesting Geldern komen te fors uitgebreid. In 2010 werd het ledental uitge­ lopen om ten noorden van Arcen door de Rode breid met leden van de toen opgeheven Veldense Beek in de Maas uit te monden. De tijd was er op Vroeger werd hier in de winter, als er water in de de Arcense duivenliefhebbers de draad weer op. duivenvereniging De Postillon. In 2013 telt dat moment echter nog niet rijp voor en de ambi­ weilanden stond en het flink vroor, geschaatst. In de jaren vijftig had de club ruim negentig leden Expresse circa twintig leden. Zie: Postillon, De tieuze onderneming verdween naar de achter­ Een deel van het gebied is in 1995 afgegraven van­ uit de regio Lomm-Lottum tot Siebengewald. (Velden). grond. Na het Twaalfjarig Bestand (1610-1621) wege de klei en bevat nu steeds water. In andere Toen in enkele dorpen een eigen duivenvereniging bliezen de Spanjaarden het plan nieuw leven in. delen is een moerasvegetatie ontstaan. Zie: werd opgericht, liep het ledental echter snel terug. Flash Volleybalvereniging. av Flash werd op 13 janu­ Het grote verschil met het oorspronkelijke plan Kleiwinning. In 1994, bij het zestigjarig bestaan, waren er nog ari 1968 opgericht door Wienand Beerkens, Pierre van een zekere Gerard Hasenvoet was dat het 22 leden. Aan goede resultaten heeft het Express Groetelaars en Peter Reivers. In het eerste jaar project nu niet alleen van waterstaatkundige aard Expresse Postduivenvereniging. Op 25 november nooit ontbroken. Zo boekte Hay Kusters in de meldden zich veertien leden aan. In 1969 werd het was, maar dat het ook nadrukkelijk een militair 1934 besloten enkele duivenliefhebbers in Arcen jaren 1937 tot 1940 provinciaal en landelijk meer­ eerste (buiten)toernooi georganiseerd, waaraan karakter kreeg als verdedigingslinie. Het deel een duivenclub op te richten. Dat gebeurde in zaal dere overwinningen. Crit Paulus behaalde de tachtig teams deelnamen. Dit toernooi groeide in tussen de Maas en de Rijn kreeg al spoedig de Rayer in de Maasstraat, waar nadien de duiven op nationale overwinning Sint-Vincent en Lei en de jaren tachtig uit tot een groot volleybalevene­ naam Fossa Sanctae Mariae, later bekend als Fossa de beugelbaan werden ingekorfd. Veel belangstel­ Wiel Jacobs werden enkele malen uniekampioen ment met circa drieduizend deelnemers. Eerste Eugeniana, genoemd naar hertogin Isabella Clara ling was er in eerste instantie niet, maar de mannen­ in diverse categorieën. Hand Vennekens was in de trainer voor dames en heren was oud Valuas- Eugenia van Spanje. Een andere naam voor het van het eerste uur, onder wie Hand Vennekens, jaren vijftig succesvol op de grote fond en Jan speler Theo Bot. av Flash startte in de oude gym­ kanaal was ‘de nieuwe grift’. Het moest een recht Lei Jacobs en Loetje van Swelm, zetten door. De Jacobs eiste in de jaren 1970-1993 menig kampioen­ zaal, die later gemeenschapshuis werd en speelt kanaal worden dat vanuit Geldern door de heer­ vereniging kreeg de naam Expresse. Hand Rutten schap voor zich op. Ook de gebroeders Frits en vanaf 1978 haar thuiswedstrijden in sporthal De lijkheid Well naar de Maas liep en geschikt was werd de eerste voorzitter. Geleidelijk groeide de Wiel Basten, Piet Wustman en Wilfried Stiel be­ Gaerstkamp. In 2013 telt de vereniging ruim hon­ voor de scheepvaart. vereniging uit en nam men deel aan wedstrijden. hoorden lang tot de coryfeeën in de duivensport. derdvijftig actieve leden, waaronder honderd Venlo vreesde dat Arcen te veel profijt zou hebben In de eerste jaren vervoerden de leden hun duiven Wustman had in 2008 de beste overnachtduif van jeugdleden. Flash speelt met meerdere teams in de van het kanaal en wist gedaan te krijgen dat de per fietskar naar Horst. Later gingen ze met een Nederland en Stiel werd in 2000 zelfs Europees Nevobo-competitie. Zie: Gaerstkamp, De; Spanjaarden de plannen aanpasten en het kanaal vrachtauto naar Venlo en nog later ging het ver­ kampioen Meerdaagse Fond. In de loop der jaren Stichting Verenigingsleven Arcen. bij Venlo in de Maas zou uitmonden. Na 1621 werd voer via de ophaaldienst van de afdeling. Eerst verhuisde Expresse meermaals van locatie. Zo de daad bij het woord gevoegd. De eerste schop was dat La Colombe, toen Phoenix en thans de kwam men bijeen bij café Rayer, De Harmonie­ Fort Hazenpoot Spaans bolwerk. Fort Hazenpoot ging op 21 september 1626 in Rheinberg de grond Afdeling Limburg. In 1940 kwam een einde aan de zaal, ’t Dorpskefeeke en bij Jan Craenmehr. Vanaf is een onderdeel van de Fossa Eugeniana, een door in. Al spoedig werkten ongeveer achtduizend activiteiten toen de Duitse bezetter de leden som­ de Spanjaarden in de zeventiende eeuw aange­ arbeiders aan het project. In november waren de meerde de duiven te slachten. Na de oorlog pikten Flash (2012). legde, maar nimmer voltooide kanaalverbinding schansen gebouwd en was het kanaal van Rhein­ tussen Maas en Rijn. Om dit kanaal te bescher­men, berg tot Geldern al zo breed dat er water door werden forten gebouwd en sluizen aangelegd. stroomde. Philips iv van Spanje wilde met de Fort Hazenpoot was om één van de sluizen van aanleg de Zeven Provinciën economisch op de het kanaal gebouwd, juist waar deze een knik knieën dwingen. Met de aanleg van een kanaal maakte. Zodoende werd dit belangrijke punt op­ tussen de Schelde, de Maas en de Rijn zouden de timaal beschermd. Het fort was een zogenoemde afvallige provincies verstoken blijven van de Rijn­ ‘koningsschans’, wat betekende dat de versterking handel, die voor hen belangrijk was. Bijkomend aanzienlijk groter was dan de meeste andere voordeel was dat de inkomsten uit de Rijnhandel schansen. Tot in het begin van de negentiende naar de Spaanse staatskas zouden vloeien. eeuw staken de elf meter hoge, steile bastions van Omdat het kanaal ook als verdedigingswal dienst het fort nog boven het toenmalige heide- en moest doen, planden de Spanjaarden op regelma­ moeraslandschap uit. Het zicht op dit Spaans tige afstand 24 schansen met onderkomens voor militair complex nam daarna af door de verbos­ de soldaten, magazijnen, uitkijktorens, palissaden sing van het heidegebied tussen de rivierduinen en grachten met ophaalbruggen. De grootste bij Lingsfort en het hoogterras en ontginningen schans, met vier bolwerken, kwam in Arcen bij de van het moeras. Na een herstelproject zijn de Lingsfort, waar de knik naar Venlo begon. Dat het imposante resten van het zandlichaam weer project mislukte, is te wijten aan een complex van zichtbaar voor het publiek. Zie: Fossa Eugeniana; factoren, waaronder geldgebrek, technische moei­ Lingsfort. lijkheden en het taaie verzet van de Nederlandse opstandelingen. Aan de droom van het kanaal Fossa Eugeniana Nooit voltooid kanaal. Om de kwam definitief een einde toen in 1632 Arcen en Noordelijke Nederlanden, speciaal Amsterdam, in Venlo en in 1633 Rheinberg door Staatse troepen hun handel te treffen, werkten de Spanjaarden werden bezet. Grote delen van het verloop van de vanaf­ 1618 aan een plan om de haven van Antwer­ Fossa Eugeniana zijn nog goed te herkennen langs pen met de Maas en de Rijn te verbinden. Volgens de Lingsforterweg en de Walbeckerweg ten noor­ het plan zou het vijftig kilometer lange kanaal bij den van de weg naar Geldern. Het enige dubbel­ 58 [Franse tijd … Gemeentebleek] 59 worden sindsdien activiteiten op het gebied van sportzaal De Gaerstkamp in gebruik genomen. cultuur, kuur en natuur in mondiaal perspectief De zaal kreeg een oppervlak van 16 x 28 meter. georganiseerd. Hiertoe werd op 23 januari 2001 de Van de accommodatie wordt gebruik gemaakt Stichting Franz Pfanner Huis opgericht. De acti­ door de basisschool en volleybalvereniging Flash.

Fossa Eugeniana. viteiten van de stichting hebben min of meer te De naam van de zaal verwijst naar een oude Franz Pfannerhuis. maken met sociaal-maatschappelijke ontwikke­ boerderij. Zie: Flash. fort dat nagenoeg compleet behouden is, ligt bij lingen, waardoor ze zijn verbonden aan de mis­sio­ Arcen net voor de grensovergang naar Duitsland. naire opdracht van de Congregatie Mariannhill. Gelders Vlies Ven. Het Gelders Vlies op de Leer­ Langs het tracé van de Fossa Eugeniana werd eind Zie: Klein Vink; Mariannhill; Sint-Paul. markse Heide werd na turfwinning een open ven. jaren 1990 een grensoverschrijdende wandel-, Het terrein is een onderdeel van Landgoed Arcen. fiets- en skateroute aangelegd. Delen van de Fossa Funpop Muziekfestival. In 1997 organiseerde de In 2000 werd een deel van het ven door Het Eugeniana hebben de status van rijksmonument. stichting Openluchtfestival op Klein Vink voor de Limburgs Landschap gerestaureerd, waarna de Zie: Fort Hazenpoot; Lingsfort; Monumenten; eerste maal een openlucht muziekfestival, dat in waardevolle vegetatie, die zich in het midden van Tachtigjarige Oorlog (Arcen-Lomm-Velden). eerste instantie was bedoeld voor mensen met een het ven op een drijftil (gevormd door pakketten Literatuur: Frans Hermans, ‘Park Rijnbeek, Venlo verstandelijke handicap. De eerste aflevering trok wortels en dood plantenmateriaal) bevond, verder en de Fossa Eugeniana’, Venlose Katernen (april ongeveer 2200 bezoekers. In 1998 waren dat er uitbreidde. Zie: Landgoed Arcen; Limburgs 2012); Rolf-Günter Pistor en Henri Smeets, Die 2500 en een jaar later 3400. In 2007 was dat aan­ Landschap, Het (Lomm). Fossa Eugeniana. Eine unvollendete Kanalverbindung tal gegroeid tot 7000. Op Funpop traden vooral zwischen Rhein und Maas 1626 (Bonn 1979). Nederlandstalige artiesten op, zoals Corrie Konings, Gemeenschapshuis Zie: Klosterhoaf, De. George Baker, Lee Towers, Peter Koelewijn en Franse tijd Zie: Arcen-Lomm-Velden. Anita Meyer. Vanaf 2008 vindt het festival niet Gemeentebleek Deel van de Maasoever die dienst meer in Arcen plaats, maar op het evenementen­ deed voor het bleken van de was. De inwoners van Franz Pfannerhuis Tentoonstellings- en concert­ terrein van de Kasteelse Bossen in Horst. Zie: Arcen bleekten vele eeuwen wekelijks hun witte ruimte. In 2000 werd een kapel die in 1911 werd Klein Vink. was in het gras langs de rivier ter hoogte van de gebouwd als onderdeel van het missiehuis Sint- huidige ijssalon Clevers. De Maasbleek werd in Paul gerenoveerd en ingericht als tentoonstellings- Gaerstkamp, De 1 / Oude boerderij. In de om­geving 1735 aangewezen door Freyherr Von Gelder. en concertruimte. De voormalige kapel kreeg de van Aan ’t Erf lag in ieder geval al in de zeven­tien­ Het grasveld werd volgens een oud document naam mee van de grondlegger van de missionaris­ ­ de eeuw een hoeve die Gaerstkamp, Garstkamp of aangegeven met een paal die ‘was gestelt op d’n senorde van Mariannhill, de Oostenrijker Franz Gerstkamp werd genoemd. tomp van ’t hofken van Hendrick Dijckman na 24 Pfanner (1825-1909). In het Franz Pfanner Huis 2 / Sportzaal. Aan de Boerenweg werd in 1979 voedt van zijnen achtersten gevel’. 60 [Gemengde Zangvereniging Arcen … Hamert, De] 61 er oefenfaciliteiten, zoals een overdekte driving werkingsverband van een drietal bedrijven, met range, putting- en chipping greens en oefen­bun­ draglines zand en grind wint. Door de ontgrin­ding kers. In 1996 nam Reutelingsperger samen met ontstonden uitgestrekte diepe plassen, die zon­aan­ zijn dochter Annelies en Harrie Hilgers het initi­ bidders en watersportliefhebbers aantrokken. atief voor de oprichting van Golfclub Roobeek, Rondom de plassen verrezen campings en bunga­ die op landgoed Roobeek aan de slag ging. Toen lowparken. Een van de grindgaten is thans in het golfterrein in 1999 werd verkocht aan bv gebruik als visvijver ’t Grenswater. Zie: Campings; Roobeek Ontwikkeling, bleef de club het terrein Dorperheide; Grenswater, Het. huren. Ondertussen was de vereniging als C-lid aangesloten bij de Nederlandse Golf Federatie Groene Kruis Zie: Arcen-Lomm-Velden. (ngf). In 2008 kwam de vereniging in zwaar weer na vermeende financiële malversaties en werd een Gymzaal Zie: Gaerstkamp, De; Schans, De. aantal bestuursleden geroyeerd. In 2011 breidde de club fors uit toen men de beschikking kreeg over HaHoJa Eeuwfeest harmonie. Om het honderdjarig de terreinen van het voormalige scholencomplex bestaan van de Arcense harmonie extra luister bij De Hamert. Per 1 januari 2012 raakte de golfers hun te zetten, werd tussen 2 juli en 18 september 1951 terrein kwijt nadat een door eerder geroyeer­de een groot feest georganiseerd met een veelheid leden opgerichte vereniging, onder de naam aan activiteiten. Het feest werd gehouden op de Golfvereniging Maasduinen, de huur overnam. kasteelwei tegenover de ingang van het kasteel. De nieuwe club telde bij de start 39 leden. Golf Hier was als decor rond een dorpsplein een aantal Club Roobeek ging op 1 januari 2012 met 140 van cafeetjes gebouwd met terrasjes. Tegen de de 270 leden verder op golfterrein Eyckenduyn in bosrand verrees een groot podium waar Helden. Ook hier werd de vereniging C-lid van de muziekgezelschappen en artiesten optraden. De ngf. In 2013 telt Golfclub Roobeek te Helden naam van het feest was afgeleid van HArmonie circa 275 leden. Zie: Hamert, De; Huize Roobeek. HOnderd JAar. Zie: Koninklijke harmonie Arcen; Theehuisje. Gemengde Zangvereniging Arcen Koor. De Gemengde Zangvereniging (2009). Graaf Toponiem. De noordelijke begrenzing van de Gemengde Zangvereniging Arcen werd opgericht vroegere vesting Arcen werd de Graaf ge­noemd. Hamert, De 1 / Zie: Maasduinen, De. op 31 januari 1949. Dat gebeurde in café Peters op (1972), B. Lichthart (1972-1974), D. Schotsman De naam is afgeleid van het Duitse Graben (= gracht). 2 / Laad- en losplaats. In Arcen is een gebied dat Op initiatief van enkele leden van de lokale toneel­ (1974-1981), M. Broussard (1981-1985), G. Franck Thans is het de naam van de verbinding tussen de den Hamert of Op den Amer heet. Amer is de Ger­ club. Nico van den Kroonenberg werd de eerste (1986-1990), Fr. Weijers (1990-1996), Fr. Lemmens Maasstraat en de Kerkstraat. Ter hoogte van de maanse be­naming voor een beek of water­loop. dirigent. Directe aanleiding was een opvoering (1996-2002) en Roel Verheggen (2002-heden). Graaf lag vroeger de Leypoort. Zie: Leypoort. Later kreeg het de betekenis van aanlegplaats­ voor waarbij de regie het plan had opgevat om decor­ De Gemengde Zangvereniging Arcen repeteerde schepen. De Gelderse hamert lag aan de Maas in wisselingen te vullen met meerstemmige liederen. eerst in café De Harmonie en thans in café Rayer. Graanbranderij Zie: IJsvogel, De. het ver­lengde van de huidige Twistedenerweg. De De combinatie viel in de smaak, waarna het be­ In 2013 telt het koor circa 55 zingende leden en los­plaats heeft tot na de Tweede Wereldoorlog als sluit viel beide culturele uitingen samen te voegen. een viertal instrumentalisten. Zie: Franz Pfanner Grenswater, Het Visplas. Op de Dorperheide, zodanig dienst gedaan. Het ledental nam gestaag toe tot 52 in 1955. De Huis; Scrooge Festival;Toneel. Literatuur: aan de grens met Duitsland, werd op 30 mei 1987 3 / Scholengemeenschap. In 1932 werd door de broe­ Arcense vereniging kreeg bekendheid in de eigen Memoires 60 jaar Gemengde Zangvereniging Arcen een visvijver officieel in gebruik genomen, die was ders van Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten streek en daarbuiten. Zo maakte het koor concert­ (Arcen 2009). aangelegd rond een drie hectare groot grindgat. (de Sint Aloysius­stichting) aan de Roobeekweg op reizen naar het Bela Bartok festival in Debrecen Het water in de vijver is tussen 2,5 en 8 meter diep. de Hamert een juvenaat geopend voor jongens die (Hongarije) en trad het op in München, Leichlin­ Geminsdennen Gebied. De Geminsdennen Aan het water bevinden zich diverse visplaatsen, broeder wil­den worden. Vanaf de start vond hier gen (Duitsland), Asti en Verona (Italië). In 2009 vormen een onderdeel van de Leermarkse Heide. een grote steiger en een schuilhut. Zie: Brasem, ook beroeps­onderwijs plaats. Zo waren er oplei­ zong men in Salzburg en in 2011 en in 2012 ver­ De Arcense jeugd ging er vroeger trollen (dennen­ De; Dorperheide; Grindwinning. dingen schil­deren, schoenmaken, boekbinden, zorgde het koor enkele uitvoeringen in Potsdam. appels) rapen, waarmee men lange tijd kachels kleermaken en broodbakken. Het waren niet-rijks­ In Arcen is het gezelschap steevast te horen aanmaakte. De naam Geminsdennen verwijst Grindgaten Zie: Grindwinning. erkende en daarom niet-gesubsidieerde opleidin­gen. tijdens het Scrooge Festival. Het repertoire van de naar een bos dat eigendom was van de gemeente. In 1950 veranderde dat en kwam er een officiële lts zangvereniging is gevarieerd van klassiek tot Grindwinning In Arcen wordt decennia lang met een afdeling bankwerken en timmeren. Vanaf modern en van religieus tot wereldlijk. Een muzi­ Gilde Zie: Sint-Petrus en Paulusgilde; Sint- grind gewonnen. De oudste groeven, waar men dat moment kon men ook diploma’s uitreiken. kaal hoogtepunt was een bijzondere uitvoering Sebastianusgilde. scherp zand en kiezel naar boven haalt, liggen op Voor de internen was er eerder al onderwijs op ulo- van de mis The Armed Man a Mass for Peace van Karl het midden- en hoogterras van de Maas, niet ver niveau. Dit driejarige uitgebreid lager onder­wijs Jenkins in het Franz Pfanner Huis in 2009. Het Golfsport In 1986 startte Arcenaar Chrit van de Duitse grens. Aanvankelijk gebeurde de werd vanaf 1940 ook toegankelijk voor externen. koor kende in de loop der jaren heel wat dirigen­ Reutelingsperger met de aanleg van een golfbaan winning op kleine schaal, maar toen na de Tweede Tijdens de Tweede Wereldoorlog eisten Duitse ten. Na Van den Kroonenberg, die tot in 1967 het op het terrein van het voormalige juvenaat aan de Wereldoorlog de vraag naar delfstoffen toenam, militairen de gebouwen op. De school raakte dirigeerstokje zwaaide, was de muzikale leiding Roobeek. De 9-holes baan werd in 1990 officieel werden baggermolens en zandzuigers met een bovendien zwaar beschadigd tijdens beschietin­ achtereenvolgens in handen van: G. Franken geopend. Vijf holes liggen in open landschap en grote capaciteit ingezet. Een van de grotere groe­ves gen vanaf de westelijke Maasoever. In september (1967-1970), P. Hermsen (1971-1972), G. Franken de andere vier lopen door het bos. Ook kwamen is de groeve Dorperheide waar Terraq, een samen­ 1944 kwamen de leerlingen terug naar school. Na 62 [Handboogsport … Hoogwatermonument / Dijkpaviljoen] 63 naar Arcen. Van ’t Hek bezocht de lts in Venlo en Hoeve Jamboors Boerderij. In 1852 bouwde werkte als machinebankwerker. Vanaf 1960 Gerardus Hegger aan de Boerenweg een hoeve. speelde hij in het eerste elftal van dev en vanaf De hoeve verrees naast een oudere, uit de zeven­ 1962 bij de jeugd van vvv. Van ’t Hek maakte zijn tiende eeuw daterende hallenboerderij. Die oude de oorlog groeide het aantal leerlingen en volgden Keltjens de opbrengst van een boek over de oor­ debuut in het eerste elftal van de Venlose voetbal­ boerderij werd, op de oogstschuur na, afgebroken. nieuwbouw en meerdere verbouwingen. Zo kwam logsjaren 1940-1945 onder te brengen in de stich­ vereniging in het seizoen 1964-1965. De verdedi­ De nieuwe langgevelboerderij kreeg in de volks­ in 1955 nieuwbouw voor de ulo gereed. Voor die ting Heemkunde Arcen. Door de stichting werd ger vertrok in de zomer van 1969 van vvv naar mond de naam Janboers of Jamboors. Mogelijk tijd vonden de lessen deels in het kloos­ter en deels zeer nuttig werk verricht. De leden verzamelden Fortuna Sittard (fsc), waar hij twee seizoenen was dat een verwijzing naar de broer van Hegger, in Sint-Paul plaats. Dat de school meer leerlingen belangrijke historische gegevens en publiceerden speelde. Hierna keerde hij terug bij vvv, waar hij die Johannes heette (de broer van Jannes, Jammes). aantrok, kwam door een streven de jeugd in de de resultaten van hun onderzoek in diverse in 1973 noodgedwongen zijn carrière moest be­ In 1952 werd de hoeve met een etage verhoogd en agrarische regio Noord-Limburg en Oost-Brabant uitgaven. Door ouderdom en overlijden kwam eindigen door een knieblessure. Na zijn actieve ook daarna vonden aanpassingen plaats. Zo ver­ meer perspectief te bieden en hen de weg te het werk echter stil te liggen tot de stichting in het voetballoopbaan ging hij aan de slag als assistent- dween in de noordelijke gevel een grote inrij­ wijzen naar industrie en ambacht. Begin jaren voorjaar van 2009 nieuw leven werd ingeblazen trainer en trainer in het amateurvoetbal in de poort. Hoeve Jamboors is in 2013 in gebruik als tachtig waren er 750 leerlingen, die konden op de op initiatief van Piet Cup. De Heemkundevereni­ regio en in Duitsland. Jan van ’t Hek werkte tussen melkvee­ bedrijf.­ Literatuur: Koos Berghs en Ton lts kiezen voor metaal, elektrotechniek, bouw­ ging stelt zich vooral ten doel de geschiedenis van 1973 en 2008 bij Wanssum,Ysselstein, voetbalclub Desar, De Venlose boerderijen. Een actuele impressie tech­niek en consumptieve technieken. Als gevolg Arcen levend te houden. Dat gebeurt niet alleen Venlo, ivo, Venlose Boys, Baarlo, Wittenhorst, (Venlo 2009). van de Mammoetwet (1968) werd de ulo een mavo met publicaties, zoals het verenigingsblad De Rin, Goch en dev. Zie: dev-Arcen. Literatuur: Paul en de lts vbo. maar ook met een internetsite, lezingen en excur­ Seelen, Vertel nog eens … Vijftig Vedetten en Vazallen Hondskamp, De Sportpark. Vanaf de jaren dertig In 1984 fuseerde de vbo-school De Hamert en mavo sies. Ook stelt de vereniging een genealogie samen van The Good Old vvv-Venlo (Venlo 2008) 36-37. speelt voetbalclub dev op terreinen aan de Lings­ Roobeek tot Scholengemeenschap De Hamert. voor het hele dorp. Zie: Rin, De. forterweg. Aanvankelijk lag hier enkel een voet­ Door scholenfusies in omringende plaatsen ver­ Hengelsport Zie: Brasem, De. bal­veld. Na de Tweede Wereldoorlog bouwden de loor de scholengemeenschap echter veel leer­lin­gen. Heerlijkheid Zie: Heerlijkheid (Arcen-Lomm- leden van de voetbalclub bij hun veld een kleed­ De vorming van brede scholengemeenschappen Velden). Heren van Arcen Bestuurders van de heerlijkheid. lokaal en in 1958 kon men een tweede veld in ge­ leidde in augustus 1996 tot een fusie van De De Heren van Arcen bestuurden van 1330 tot 1798 bruik nemen. In 1974 kwam daar een derde speel­ Hamert met de Scholengemeenschap Venlo & Heilig Hartklooster In 1881 startte Op de Hor de de heerlijkheid. Ze bezaten verschillende rechten, veld bij. In 1993 verrees er een bestuurskamer en Omstreken. De naam veranderde toen in College bouw van een klooster voor de Zusters van de zoals de hoge en lage justitie, het recht van jacht in 2010 een nieuw clubhuis met een kantine. Zie: De Hamert (vanaf 1999 onderdeel van het vmbo Goddelijke Voorzienigheid uit Steyl. Een jaar later en visserij, het recht tot het heffen van tol, het dev-Arcen. van het Valuascollege). In het schooljaar 2003- namen de zusters er hun intrek. De religieuzen recht om belastingen op grond te innen en het 2004 leidde het teruglopende aantal leerlingen tot maakten zich in Arcen verdienstelijk met het heffen van accijnzen op verschillende waren. De Hoogwater Zie: Arcen-Lomm-Velden. een uittocht naar Venlo. De consumptieve afde­ geven van onderwijs aan de kleuterschool en aan Heren stamden uit de geslachten Van Bueren, ling en de afdeling bouw kregen hier een nieuw de lagere meisjesschool. In 1951 verlieten de Schenck van Nydeggen, Van Gelre en Von Hoogwatermonument Kunstwerk. Op de hoek onderkomen aan de Hogeweg. Einde schooljaar zusters Arcen. Hun klooster deed hierna dienst Wijmar. Zij woonden in het Alde Huys, het Nije van de Wal en de Koestraat verrees in 2003 een 2005-2006 werd De Hamert als schoollocatie als woonhuis. Zie: Congregatie van de Zusters van Huys en na 1653 in het tegenwoordige kasteel. De kunstwerk van Ruud van der Beele. Het beeld gesloopt. Literatuur: Vic Timmermans, Hamert­ de Goddelijke Voorzienigheid (Velden). laatste Heer van Arcen was Christiaan Joseph von werd geplaatst op initiatief van Arcenaar Frans boek 1932-2006. Dierbare herinneringen aan verdwenen Wijmar (1796-1798). Zie: Alde Huys; Archief Peeters en bestaat uit een ovaalvormige onderwijs op de Hamert in Wellerlooi (Venlo 2006). Heischuur, De Aan de kruising Boerenweg- (Arcen-Lomm-Velden); Enderhof (Velden); cortenstalen boog, die spanning symboliseert, Geneelseveldweg lag vanaf de zeventiende eeuw Heerlijkheid (Arcen-Lomm-Velden); Huys den met daaraan een kei van 150 kilo aan een ketting. Handboogsport Zie: Nimrod. een monumentale boerenschuur, die in de volks­ Kamp; Kasteel; Maashof (Velden); Nije Huys; De steen hangt op negentig centimeter hoogte, mond de Heischuur werd genoemd. De schuur Spieker (Lomm); Tiendschuur; Tol; Veer; Velden het peil dat de Maas in 1993 bereikte. Teksten op Harmonie Zie: Koninklijke harmonie van Arcen. deed dienst als hooiopslag voor de families Aan (Velden); Wapens (Arcen-Lomm-Velden); het omliggende trottoir verwijzen op ludieke den Brugh en Hegger en was bij hoge waterstan­ Wijmarse watermolen. wijze naar de weersgesteldheid. Zie: Beele, Ruud Hazepootjesberg Heuvel. De Hazepootjesberg den een vluchtplaats voor het vee. In de Tweede van der. aan de Lingsfort, was in de zeventiende eeuw een Wereldoorlog was de schuur van grote betekenis Hertog Jan Zie: Brouwerij Hertog Jan. verdedigingsfort voor de beoogde verbinding voor vluchtelingen. In de leemvloer lag het be­ Hoogwatermonument / Dijkpaviljoen Indu­ tussen Rijn en Maas, de Fossa Eugeniana. De heu­ volkingsregister van de gemeente verstopt, zodat Hertog Jan Bierfeesten In 1983 organiseerde de strieel ontwerp. Op het Burgemeester Van Soest- vel is vernoemd naar een zekere Gerrit Hazen­ de Duitse bezetter daar geen inzage in had en het Arcense brouwerij voor de eerste maal de Hertog Jansbekenplein werd in 1996 een hoogwater­ voet, die hoofdopzichter was bij de aanleg van het moeilijker was jonge mannen op te roepen voor Jan Bierfeesten. Het was een evenement met tra­ monu­ment, naar een ontwerp van het Venlose kanaal. Hazenvoet schijnt zich schuldig te hebben hun diensten. In 1950 werd een helft van de ditioneel gebrouwen Arcense bieren en veel architectenbureau Quant Architectuur, voorheen gemaakt aan bedrog en volgens een sage te zijn schuur afgebroken en tien jaar later het andere muziek. In totaal vonden tussen 1983 en 1991 vier Buro Timmermans, geplaatst. Het monument vervloekt en veroordeeld om in een met vier git­ deel. De oude handvormstenen en het hout van afleveringen plaats van het feest met optredens herinnert aan de overstroming van de Maas in zwarte paarden bespannen vurige wagen door de het gebint zijn hergebruikt als bouwmateriaal. van Maywood, de Dolly Dots en Rowwen Hèze. 1993 en de succesvolle strijd tegen het water in lucht boven het kanaal te jagen. De Hazepootjes­ Zie: Tweede Wereldoorlog (Arcen-Lomm-Velden). In 2012 vond een vijfde editie plaats ter gelegen­ 1995. Het monument bestaat uit een paviljoen van berg is een rijksmonument. Zie: Fossa Eugeniana. heid van het dertigjarig jubileum van de Hertog twee bouwlagen; op de verdieping, bereikbaar via Hek, Jan van ’t Voetballer. Jan van ’t Hek werd op Jan Proeverij. Zie: Brouwerij Hertog Jan; een trap, is aan de binnenzijde op grote panelen Heemkundevereniging In 1986 besloten Ger 21 februari 1945, tijdens de evacuatie van Arcen, in Oktoberfest. een zeefdruk zichtbaar van de ‘Overwinning op Litjens, Alfo van Soest, Gerrit Stappers en Jan ’t Zandt geboren. Na drie maanden verhuisde hij de Maas’. In 2014 moet het paviljoen wijken voor 64 [Hor, Op de … IJskelder] 65 multifunctioneel centrum De Schans. De kern van Wylick, het landgoed. Hierna werd hun van het monument en de foto’s blijven echter dochter Frederica, die huwde met Emile Haffmans, bewaard en krijgen een plek in de nieuwe accom­ eigenaresse. De oude boerderij werd afgebroken modatie. Zie: Schans, De. en het landgoed uitgebreid. De nieuwe woning Hoogwatermonument. met bedrijfsgebouwen verrees – in verband met Hor, Op de Straatnaam. Op de Hor is de verbin­ overstromingsgevaar – iets verder van de Maas. ding tussen de Wal en de Barones van Wijmar­ In een van de bijgebouwen startte Emile Haffmans straat. De naam Op de Hor is mogelijk afgeleid in 1873 de brouwerij Roobeek. De brouwerij van het Middelnederlandse woord hore, dat diende vooral om de dorst van de eigen dagloners modder of modderige beek betekent. te lessen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het hoofdgebouw zwaar beschadigd. Nadat het Hotel Arcen Aan het Raadhuisplein startte land­ goed diverse malen van eigenaar was gewisseld, bouwer en voerman Handrie Kox in 1909 een kwam het in handen van de broeders van Onze klein café van circa 25 vierkante meter. In 1946 Lieve Vrouw van de Zeven Smarten, die er van werd werd de zaak ingrijpend verbouwd en uit­ 1932 tot 1975 een juvenaat hadden voor de oplei­ gebreid met enkele hotelkamers. Hierna kwam ding van broeders. In 1982 werden circa acht het bedrijf in handen van zijn zoon Sjeng en diens hectare bos en tien hectare cultuurgrond van de echtgenote Maria Kox-Cup. Ook in 1949 en 1954 Roobeek verkocht aan de Werkplaats Aangepaste kwamen er uitbreidingen en veranderde de naam Arbeid (waa), die er een boomkwekerij startte. van de zaak in De Oude Hoeve. In 1959 werd het De oude boerderij werd nadien enige tijd gebruikt pand verpacht en vier jaar later verkocht aan de als pension voor groepen en als trainings- en con­ familie Janssen uit Weert. Harry en Jeanette ferentiecentrum. Het bij Huize Roobeek horende De Oude Hoeve (1949). Janssen verlieten het pand in 1973. De zaak werd landgoed werd voor een groot deel overgenomen verhuurd, maar ging failliet. In 1977 verkocht de door Het Limburgs Landschap. Zie: Brouwerij familie Janssen het complex aan de gebroeders Hertog Jan; Golfsport; Limburgs Landschap, Het Kepser, die ook camping De Schans in eigendom (Lomm); Rode Beek. hadden. De broers pasten het hotel aan de eisen van de tijd aan en breidden het uit met een grote Huize Rooland Zie: Rooland. zaal voor feesten en partijen. Aan de bloei kwam in 2001 echter een einde, waarna het pand leeg Huys den Kamp Adellijk woonhuis. Wanneer het kwam te staan, totdat investeerder Cees Nelis het tweede huis van de Heren van Arcen exact werd in 2003 kocht. Het bleef hierna kwakkelen, totdat gebouwd, is niet bekend. De oudste bouwsporen Nelis de zaak ingrijpend verbouwde, waarbij de dateren uit de veertiende eeuw. Mogelijk was het hotelcapaciteit toenam tot 25 kamers. Bij de her­ huis niet meer dan een boerderij, die was omgracht opening veranderde de naam in Hotel Arcen. of anderszins versterkt. In 1511 was het huis er niet meer, want toen bouwde Reinier van Gelre het Houten kapel Ter gelegenheid van een expositie huidige kasteel (het Nije Huys) op de resten van in 2011 in het Franz Pfanner Huis, bouwde Ruud Huys den Kamp. Het is onduidelijk of de woning van der Beele samen met enkele vrijwilligers op werd verwoest, afgebroken of geïncorporeerd in de Wal een kapel van wilgenbomen en takken uit het Nije Huys. Bij Huys den Kamp hoorde een Houten kapel. de Arcense bossen. De kapel stelt een meditatie­ watermolen en een hof (de Camperhoff). Zie: Nije plek voor, die niet is gebonden aan één godsdienst, Huys; Heren van Arcen; Kasteel. maar voor iedereen een plek van bezinning kan zijn. Zie: Beele, Ruud van der; Franz Pfanner Huis. IJskelder Bij het kasteel van Arcen hoort een ijskelder. Die kelder ligt in een stuifduin op het Huize Roobeek Boerderij. Huize Roobeek is ver­ landgoed Arcen oostelijk van de Rijksweg n271 noemd naar de roodachtige ijzerhoudende beek aan een zijweg van de Lang Hek. De ijskelder be­ op de grens van Arcen en de gemeente Bergen. staat uit een rechthoekige gemetselde ruimte van Oorspronkelijk lag hier een hoeve die cijnsplich­ drie bij drie meter met een diepte van ruim vier tig was aan het Huis Well. De hoeve, die aan de meter. Het plafond is een boogvormig gemetseld westzijde van de huidige Rijksweg lag, ondervond tongewelf. Aan de – van de zon afgekeerde – noord­ veel last van overstromingen. In 1816 werd het zijde is een vulopening annex toegangsdeur ge­ huis met de erbij horende landerijen bij een open­ maakt van circa 75 centimeter breed en 120 centi­ ­ bare verkoop gekocht door de burge­meester van meter hoog. Voor de deur ligt een portaaltje, voor­ Arcen, Peter Christiaan Hafmans. Na zijn dood zien van een tweede deur, waardoor dit por­taaltje erfde zijn dochter Petronella, de vrouw van Jan als een luchtsluis fungeerde. Het gewelf van de 66 [IJsvogel, De … Kasteel] 67 Joekskapellen Zie: Keiemegjes, De; Kei Good. ken van binnenmuren en het kalken van muren.

Jong Arcen Jeugdorganisatie. Op 15 augustus 1945 Kamp, Frans van de Ondernemer/wethouder. Frans werd op initiatief van kapelaan Seegers Jong Arcen van de Kamp werd op 28 maart 1898 in Arcen ge­ ijskelder is afgedekt met ruim 80 centimeter­ zand. Thierry Gillessen. Sinds 2005 wordt het café ge­ opgericht, speciaal voor de jeugd van zes tot en boren. Hij was werkzaam als houthandelaar en Boven de kelder stond een met riet bedekt zadel­ exploiteerd door Paul en Stefanie Valckx. De Ina­ met achttien jaar. Het jeugdwerk kwam voort uit gehuwd met Anna Berghs, mede-eigenaresse van vormig afdak. Dit was nodig voor de schaduw, borg is het clublokaal van ongeveer tien Arcense de Jonge Wacht, een beweging op streng katho­ het Maashotel. Van de Kamp had als bijnaam Den omdat tijdens de bouw van de kelder er nog geen, verenigingen. Zie: Biljarten; Cafés; Theehuisje. lieke grondslag, waarvoor na de Tweede Wereld­ Haan. De Arcenaar had een belangrijk aandeel in of te jong, bos aanwezig was. In de winter werd de oorlog weinig belangstelling meer bestond. Het de ontwikkeling van zijn dorp als toeristenplaats kelder gevuld met ijs uit de vijvers en grachten van Jagersvereniging In Arcen werd op 27 december aangeboden programma was een mengeling van en was in 1937 een van de oprichters van de plaat­ het kasteel. Dat ijs bleef goed tot ver in de zomer, 1947 een jagersvereniging opgericht op initiatief wat de Jonge Wacht deed, aangevuld met spellen selijke Vereniging voor Vreemdelingenverkeer. zodat men bederfelijk voedsel langer kon bewaren van Wiel Deckers (eerste voorzitter), Gijs Voster­ van de padvinderij. Omdat de jeugdbeweging de In 1931 kwam Van de Kamp in de gemeenteraad en drank koel kon houden. Al naar gelang de mans en Wiel Peters. Andere leden van het eerste enige plaats was waar in georganiseerd verband en van 1935 tot 1962 was hij wethouder in de ge­ behoefte werden er met hamer en beitel stukken uur waren Walter Hermans, Jozef van Rijswijck, werd gevoetbald, sloten zich ook veel jongens aan meen­te Arcen en Velden (m.u.v. de periode 1947- ijs van de voorraad afgehakt. De ijskelder dateert Piet Hautus, Jozef Coenders, Piet van Rijswijck, die zich niet direct tot het stichtelijke jeugdwerk 1949). In totaal was hij 31 jaar gemeenteraadslid. uit het begin van de negentiende eeuw. Ergens Johannes Toonen en Hay Clevers. De Arcense aangetrokken voelden. Uit Jong Arcen ontstond Hij maakte zich bijzonder verdienstelijk in het tussen 1931 en het begin van de Tweede Wereld­ jagers vieren jaarlijks de naamsdag van hun zo de jeugdafdeling van rkdev. Eind 1950 kreeg plaatselijke­ gemeenschapsleven, was vice- oor­log heeft waarschijnlijk de laatste vulling patroonheilige Sint-Hubertus. Dat gebeurt samen Jong Arcen de beschikking over een voormalige voorzitter van de harmonie en erelid van plaatsgevonden. De ijskelder is door het Limburgs met de jagersvereniging van Velden. Beurtelings paardenstal aan de Leermarkt. Het bouwsel werd voetbalvereniging rkdev. Frans van de Kamp Landschap gerestaureerd, waarbij de oorspronke­ wordt die dag in Arcen of in Velden een mis opge­ ingericht als blokhut. Tot 1989 bleef Jong Arcen overleed op 19 mei 1962. Zie: Maashotel; Politiek; lijk houten deur aan de voorzijde werd vervangen dragen, waarna een priester voor de kerk de hon­ een club voor jongens vanaf twaalf jaar. Onder Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer. door een traliedeur. De kelder wordt thans door den zegent. De Jagersvereniging Arcen houdt aan­ leiding van de toenmalige hopman Martien Ren­ vleermuizen gebruikt als overwinteringsplaats. sluitend haar Hubertusjacht, met in de namid­dag kens viel toen het besluit de minimumleeftijd te Kapellen Zie: Klein Vink; Mariakapel; Zie: Kasteel; Limburgs Landschap, Het (Lomm). een bijeenkomst in café De Proeverij. In 2013 telt verlagen naar zeven jaar en ook meisjes tot de club Mariannhill; Sint-Annakapel; Sint-Paul. Literatuur: Louis Reutelingsperger, ‘Van ijskelder de vereniging veertien leden. Zie: Jagersvereniging toe te laten. Van 35 leden eind 1988 groeide de club tot ijskast’, in: De Rin (voorjaar 2012) 18-20. Velden (Velden); Wildbeheereenheid Arcen, Lomm daardoor uit tot 125 leden in 1995. De blokhut was Kasteel Al vóór 1300 was in Arcen sprake van een en Velden (Arcen-Lomm-Velden). toen te klein. In 1993 startte daarom de bouw van kasteel (Huys den Kamp). Verval en verwoes­ting IJsvogel, De Graanbranderij. Nadat de Wijmarse een nieuwe hut. In de twaalf maanden die dit werk leidden ertoe dat de hertog van Gelder, Reinier i, watermolen aan de Schans was gerestaureerd, Jeu de boulesclub Op 9 augustus 2005 werd jeu in beslag nam, kwam Jong Arcen bijeen in het tussen 1511 en 1522 een nieuw kasteel bouwde: het vestigde zich hier in 1993 een graanbranderij, die de boulesclub ‘Beej de Schanstaore’ opgericht. De pand van de voormalige Boerenbond. Op 25 sep­ Nije Huys. In 1646 werd ook dit onderkomen ver­ het pand huurde van de Stichting het Limburgs club speelde aanvankelijk bij de schanstoren langs tember 1994 werd het nieuwe clubgebouw offici­ woest. De kasteelheer Marsilius van Gelder i gaf Landschap. Graanbranderij de IJsvogel is een am­ de Maas. In 2006 kreeg de club de beschikking eel geopend. Jong Arcen organiseert activi­teiten in dat jaar opdracht voor de bouw van het huidige bachtelijke distilleerderij, die zelf haar alcohol over zes banen bij het Ovaal, achter de voormalige­ die zijn gericht op creativiteit, sportiviteit en al­ kasteel, waarvan de voorburcht in 1653 gereed kwam. stookt uit bier en wijn. De IJsvogel maakt jenevers, burgemeesterswoning. Ook mocht men gebruik gemene ontwikkeling. Zo zijn er knutselmidda­gen, Die voorburcht verrees op de fundering van het bitters, kruidenbitters, likeu­ren, op eikenhouten maken van een nabijgelegen leegstaande bunga­ oriëntatietochten, bosspellen en kooklessen. Jong oude kasteel. Met de bouw van het hoofd­gebouw vaten ge­lagerde korenwijn en whisky. Ook bereidt low. In 2013 telt de ‘Beej de Schanstaore’ circa Arcen organiseert ook tienerwerk. Dat gebeurt werd in of kort na 1664 gestart. Het kas­teel kreeg men streekproducten­ zoals aspergelikeur, blauwe veertig leden. Zie: Ovaal; Schanstoren. sinds 1998 onder de naam ’t Hanghökske. Zie: een symmetrisch grondplan met spiegelbeeldige bessen, fruitsapliko­rettes en dev-Arcen. vertrekken aan weerszijden van een denkbeeldige mosterd. De bran­derij is ver­ Jeugdsoos ’73 In oktober 1973 werd in Arcen een oost-west as. In 1763 bouwde een nazaat van Mar­ noemd naar de ijsvogel sociëteit opgericht voor jongeren vanaf twaalf Kalkschop, De Boerderij. De Kalkschop lag aan silius, Christian August van Gelder, een oranjerie, (Alecto atthis), een vogeltje jaar. Initiatiefnemers waren Kees Elbersen, Jan het Broekhuizer veer. De boerderij (ook wel De die in 1916 afbrandde. Zijn wapen bevindt zich met felblauwe rug­veren, dat Engelen, Ger van de Pas, Thijs Frissen en Wim van Kalkhof genoemd), die in de Tweede Wereldoor­ thans in de binnenkant van het poortgebouw. zich wel eens in de omgeving Grinsven. De soos zat eerst op diverse locaties in log werd verwoest, stamde uit de achttiende eeuw. Het huidige kasteel is gebouwd in de barokperiode. van de watermolen laat zien. het dorp en in een sportzaal bij het klooster Sint- Rond 1836 woonde er de familie Van de Pas en Die stijl kenmerkt zich door overdadige vormen Zie: Cafés; Limburgs Land­ Paul. In 1976 verhuisden de jongeren naar de voor­ later de familie Arts. Een vertrek van de hoeve en uitdrukkingen van kracht – het streven naar schap, Het (Lomm); Wijmarse malige kleuterschool Op de Hor. Hier waren was als café ingericht.Bij de voordeur naar de ge­ grootsheid. Het kasteel bestaat uit een rechthoe­ watermolen. regelmatig muziekfuiven, waar ook jeugd uit om­ lagkamer hing een bord met de tekst: ‘Ik woon kig bakstenen gebouw dat uit de gracht oprijst. ringende plaatsen op af kwam. De soos organi­ hier aan het veer. De zegen van den Heer en de De omlijsting van de hoofdingang bestaat uit Inaborg, De Café. De Inaborg, genoemd naar een seerde freeconcerts op de Brandemolen en op neering van de mensen.’ In 1885 werd het kleine natuursteen. Aan de rechterzijde steekt een zij­ bosperceeltje waarin thans het theehuisje staat, is industrieterrein De Spikweien in Lomm. Na ver­ huis verbouwd. In de Tweede Wereldoorlog werd de vleugel iets naar voren. De tweede vleugel is bij een van de oudste Arcense cafés. Eerder heette het loop van tijd ontstonden problemen vanwege boerderij verwoest. Na de oorlog werd de hoeve een brand in de negentiende eeuw verdwenen en café Toonen en Minten, naar de toenmalige uit­ overlast en voldeed het onderkomen niet meer herbouwd, maar in 1992 brandde ze af. Hierna maar ten dele herbouwd, waardoor het kasteel baters. Het was Jeu Rayer (exploitant tussen 1953 aan veiligheidseisen. De problemen leidden er in verscheen op de plek een landhuis. De naam zijn symmetrie verloor. Op het voorplein staan en 1985), die de zaak de naam De Inaborg gaf. Na 1984 toe dat de jeugdsoos na een ontruiming Kalkschop verwijst naar het gegeven dat mensen twee L-vormige bedrijfsgebouwen, waarvan er Jeu stonden tot 1996 Dré en Petra Rayer achter de werd gesloten en het onderkomen tegen de vlakte er gebluste en ongebluste kalk (kalkmortel) konden één de toegangspoort bevat. Niet alleen het hoofd­ bar en daarna tot 2001 Ruud Bos en tot 2005 ging. Zie: Sint-Paul. krijgen voor de woningbouw en voor het afstrij­ gebouw is omgracht, ook het gehele kasteelcom­ 68 [Kasteeltuinen] 69

plex met de voorgebouwen ligt in een gracht. uit Nijmegen. Ook de tuinen werden opnieuw De voorgevel van het kasteel heeft een classicis­ ontworpen. Dat gebeurde door Tuin- en landschaps­ ­ tische middenpartij, met een dubbele trap naar de bureau Niek Roozen uit Weesp. De restau­ratie hoofdverdieping. In het timpaan boven de gevel is van het kasteel kostte ruim vier miljoen euro en een fraai wapen aangebracht. Het is het alliantie­ kwam in mei 1988 gereed. Het kasteel fungeert wapen van Van Gelder-von der Recke zu Stein­ tegenwoordig als expositieruimte. Tevens is het furth, een van de vroegere bewoners. Het wapen een trouwlocatie en kunnen zalen worden ge­ wordt geflankeerd door een paar leeuwen. Onder huurd voor feesten en recepties. In de bijgebou­ de dubbele trap bevindt zich een deurpartij, die wen zijn horecagelegenheden en winkeltjes ge­ toegang geeft tot een benedenverdieping, die voor vestigd. Op het grote terrein achter het kasteel een deel onder het maaiveld ligt. In 1925 liet de zijn de Arcense kasteeltuinen, die jaarlijks duizen­ toenmalige eigenaar, Friedrich August Deusser, den bezoekers trekken. Zie: Deusser, Friedrich het koetshuis dat bij de brand in de oranjerie was August; Heren van Arcen; Huis den Kamp; Nije beschadigd, opnieuw opbouwen. In het koetshuis Huys; Kasteeltuinen; Kloosterhof (Lomm); stonden vroeger de koetsen en landbouwwerk­ Limburgs Landschap, Het (Lomm); Tiendschuur; tuigen van de kasteelheren. Deusser maakte er Wijmarse watermolen. Literatuur: J.G.M. Stoel, een atelier van. In de gevel bevinden zich nog De geschiedenis van Arcen, het Kasteel en de Heerlijkheid Kasteel Arcen. kleine karakteristieke ovale raampjes uit vroeger (Venlo, 1979.); Ibidem, ‘De kastelen van Arcen’, in: tijden. De oranjerie werd in 1987 als een moderne Castellologica ii 1991-2, 205-220; Ibidem, ‘De kas voor planten op de oude resten herbouwd. bouwgeschiedenis van het tegenwoordige­ kasteel Bewoners van het kasteel waren onder anderen de Arcen’, in: J.G.M. Stoel, Herwonnen­ historie (Velden families Van Buren, Schenk van Nydeggen, Van 1993) 51-55. Wijmar von Kirchberg en van Dalwick zu Lichten­ fels. In de negentiende eeuw kwam het in handen Kasteeltuinen Toeristische tuinen. In 1986 werd van de familie graaf Wolff-Metternich. Tijdens de gestart met de restauratie van kasteel Arcen en de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel niet zo aanleg van de Kasteeltuinen. Op 31 mei 1988 vond zwaar beschadigd, maar in de hierop volgende de officiële opening plaats door prins Bernard. jaren bleef onderhoud achterwege, waardoor het Rondom het kasteel ligt een landgoed met 32 hec­ in verval raakte. tare bloemen en planten, beekjes met watervallen, Vanaf 1917 was het kasteel in handen van de fami­ thematuinen en een prachtig rosarium met barok­ lie Deusser. Eind 1974 gaven de erven van August vijver, een open luchttheater en een muziekkoe­pel. Deusser te kennen dat zij bereid waren tot verkoop Ook is er een Casa Verde met subtropische ge­ van het kasteel. In 1976 slaagde de Stichting het wassen. Het kasteel fungeert als expositie- en ten­ Limburgs Landschap erin het kasteel, met 340 toonstellingsruimte. De tuinen waren aanvanke­ hectare grond, in eigendom te krijgen. Daarvoor lijk in Lottum gepland, maar daar bleek uiteinde­ betaalde de stichting 2,5 miljoen gulden. Het lijk geen geschikte plek voor een dergelijk park. Limburgs Landschap kreeg zo ook twee bij het Die was er wel in Arcen, waar de rozentuin kon kasteel horende boerderijen in bezit: de Klooster­ worden gekoppeld aan een opknapbeurt van het hof in Lomm en de voorhoeve van het kasteel zelf. in verval geraakte kasteel. Jaarlijks zouden volgens De Kasteeltuinen. doende om uit de rode cijfers te komen. Vandaar Hierna was het de vraag welke bestemming het prognoses tussen de 350.000 en 500.000 bezoe­kers dat Zodiac Zoos de Kasteeltuinen eind 2011 te kasteel zou krijgen. Lang zag het ernaar uit dat er de toegangspoorten passeren. De tuinen werden mocht worden. Na een korte opleving namen de koop zette. Het park bleef ondertussen open, een grote rozentuin zou komen en er was sprake geëxploiteerd door Magnus bv. De bezoekers­ tekorten echter weer toe en volgde eind 2006 een maar in 2012 volgde een tweede faillissement. De van het verbouwen van het kasteel zelf tot ap­ aantallen waren in de eerste jaren hoog, maar de faillissement. Zodiac Zoos nam de tuinen hierna Kasteeltuinen kwamen hierna weer voor honderd partementen. 350.000 haalde men niet. De Kasteeltuinen draai­ over. Dat gebeurde officieel op 1 juni 2007. Het procent in handen van Het Limburgs Landschap, In 1988 verwierf Kasteelpark Arcen bv het kasteel den daardoor rode cijfers. Er volgden bovendien park werd opnieuw aangepast, waarbij men zich dat met het park een doorstart maakte. Het accent met zijn tuinen in erfpacht van Het Limburgs enkele rampjaren door overstromingen van de vooral richtte op vitale senioren. De collectie kwam weer op de tuinen te liggen en het kasteel Landschap, dat er op toezag dat de exploitanten Maas in 1993 en in 1995. Het concept werd aange­ dieren breidde uit tot ongeveer vijftien verschillen­ ­ kreeg een prominentere rol. Ook ging de oranje­ zich aan de regels hielden die de pachtovereen­ past: er kwam een golftuin (1997) en verschillende de soorten waaronder: grijsgroene doodshoofd­ rie opnieuw dienst doen als plantenkas. Zie: komst stelde om ongewenste ontwikkelingen diersoorten zorgden voor een verlevendiging van apen, ringstaartmaki’s, witte damherten, witte Kasteel; Limburgs Landschap, Het (Lomm); Rosa tegen te gaan. Eind 1986 startte een complete res­ het park. De gemeente hield de ontwikkelingen pauwen, parelhoenders, Europese ooievaars, ArLoVe. tauratie van het kasteel en zijn bijgebouwen onder nauwlettend in de gaten, want bij de start was gieren, zwarte zwanen, valkparkieten, koi en leiding van architectenbureau Dick Pouderoyen afgesproken dat de Kasteeltuinen geen pretpark belugasteuren. De aanpassingen bleken onvol­ 70 [Katholieke Bond voor Ouderen … Kermis] 71

Katholieke Bond voor Ouderen Organisatie van Keieschiéters, De Karnavalsvereniging. In novem­ en voor senioren. Op initiatief van burgemeester ber 1950 richtten Jan Smits, Wiel Peters en Piet Willem Linders, Harry Aerts en Greta Aerts-de Reutelingsperger bij café Peters De Keieschiéters Vlieger werd op 26 januari 1961 in Arcen een op. Daarvoor was een comité actief dat rond de afdeling van de Katholieke Bond voor Ouderen vastenaovend een zitting en bals organiseerde. Jan opgericht. De bond stelt zich ten doel de belangen Smits (D’n dieke van Smits) werd de eerste vorst. In van alle senioren op het gebied van het welzijn te de eerste jaren trok op maandag een optocht door behartigen en de zelfwerkzaamheid en zelfred­ het dorp en op dinsdag ging de stoet naar de cafés zaamheid te bevorderen. Aanvankelijk heette de aan de grens. Voor sfeermuziek zorgde een gezel­ vereniging ‘De Krasse Generatie’. De kbo ont­ schap van tien personen, gerekruteerd uit de har­ plooit allerlei activiteiten, zoals kaart- en kien­ monie, dat zich de Hofkapel noemde. De eerste mid­dagen, volksdansen, welfarewerk, schilderen jaren was er geen prins en ook geen Raad van Elf. en computerlessen. Ook organiseert men excur­ Wel was er op dinsdag een boerenbruiloft. In 1952 sies. In 2013 telt de Katholieke Bond voor Ouderen kwam er een Raad van Elf en in 1954 werd Ger in Arcen een kleine driehonderd leden. Coenders (Gerrit i) de eerste prins. De Arcense hoogheid heeft geen adjudanten, maar wordt Keiemegjes, De Damesjoekskapel. In 1986 namen tijdens de Vastenaovend bijgestaan door een dans­ De Keiemegjes (2011). Wilma Mans en Riet Schreven het initiatief om marieke. Aan het hoofd van de vastenaovend­ een joekskapel voor dames op te richten. Dat vereniging staat een dagelijks bestuur, waar ook gebeurde in café Alt Arce. Bij de start op 7 januari de vorst bij hoort. De vorst heeft de leiding over 1987 meldden zich achttien dames aan, die onder het zogenoemde joeksgebeure en wordt bijge­ de naam De Keiemegjes aan het repeteren staan door een ceremoniemeester. Wiel Rutten sloegen. Dat gebeurde in eerste instantie met was vele jaren zowel voorzitter als vorst en drukte gebruikte instrumenten. De muzikale leiding was een belangrijk stempel op het feest. Het dans­ vanaf de start in handen van Theo Rutten. Na een marie­ke vormt met tien andere meisjes de prin­ jaar durfden de dames zich voor het eerst in het sengarde. De prins wordt elk jaar gekozen door openbaar te laten horen. Gaandeweg breidde het het dagelijks bestuur, na een aanbeveling van de repertoire zich uit, onder meer met eigen nummers gezamenlijke vergadering van bestuur en Raad van Nico van den Kroonenberg en Theo Rutten. van Elf. Café De Inaborg is de residentie van de De Keiemegjes verzorgden in de loop der jaren vereniging. Populair zijn de zittingen met Arcense heel wat optredens. Zo speelde de kapel met de artiesten. Voor de jeugd kwam er in 1956 een vastenaovend en tijdens jubilea en braderieën. jeugdraad met een eigen prins en jaren later een Ook namen de dames deel aan joekskapellen­ eigen jeugd-prinsegarde. In 1985 nam het gezel­ festivals en traden ze op tijdens de Alde Wiever­ schap ter gelegenheid van het drie maal elfjarig daag en de Gekke Maondaag. Zie: Vastenaovend. bestaan een jubileumelpee op met Arcense vastenaovend-evergreens. In totaal verschenen Keienladderkunstwerk Zie: Overwinning. meer dan 160 schlagers van eigen bodem. Die werden lange tijd muzikaal begeleid door de Keieschiéter, De Beeld. Sinds 1969 wordt jaarlijks hofkapel. In 1987 hield de kapel ermee op. De De Keieschiéters (2013). Kerk van de Heilige Petrus en Paulus Zie: Sint- bij de start van de Alde Wieverdaag in Arcen, drie naam Keieschiéters verwijst naar de Maaskeien Petrus en Pauluskerk. weken voor de Vastenaovend, een beeld van de waarmee de Arcenaren hun straten verhardden. Kei Good Joekskapel. Kei Good werd in 1981 opge­ Keieschiéter in het centrum van het dorp geplaatst. De kei geldt bovendien als het symbool van de richt door Wilfred Groot. De kapel speelde Kerkhof Zie: Begraafplaats. Aanvankelijk was het beeld, dat een mannetje dwaasheid. Het woord gaat terug naar Keye, een hoofdzakelijk in Arcen en trad enkele keren in voorstelt dat keien poept, gemaakt van gaas en van de ridders van de Ronde Tafel van de legen­ Duitsland op. Kei Good speelde tijdens de Kermis Vanouds was de kermis in Arcen op de papier-maché. In 1986 werd de keieschiéter, die te darische koning Arthur. Deze Keye hield het vastenaovend op de Arcense sfeermarkten en feestdag van Sint-Lucas (18 oktober). Tussen 1680 kwetsbaar bleek voor vernielingen, vervangen midden tussen een held en een clown. kv De tijdens joekskapellenfestivals. In 1986 stopte de en 1700 werd het feest verplaatst naar de derde door een plaatstalen exemplaar, gemaakt door Keieschiéters is aangesloten bij de bcl (Bond van kapel en stapte een aantal muzikanten over naar zondag na Pinksteren. De kermis kende aanvan­ Frits Admiraal. Zie: Keieschiéters, De; Vasten­ Carnavalsverenigingen in Limburg). Zie: Bônten andere muziekgezelschappen. Zie: Vastenaovend. ke­lijk niet al te veel vertier en bestond uit een aovend. Hoephap, D’n; Keieschiéter, De; Kei Good; processie en een markt. Vanaf 1881 verhuisde het Maasland Muzikanten; Vastenaovend. Kerkelijk Zangkoor Zie: Laus Deo; Parochieel evenement naar de eerste zondag in september en dameskoor Petrus en Paulus. duurde toen maar liefst vijf dagen. In 1949 kwamen er twee kermissen van drie dagen: de ene kermis 72 [Kindervakantiewerk … Koninklijke Harmonie van Arcen] 73 Kleiwinning In en om Arcen won men vele handen van een stichting. In 1981-1982 werd het eeuwen klei voor het bakken van stenen en pan­ gemeenschapshuis verbouwd en kwam aan de nen. De klei werd later ook gebruikt voor het achterzijde een nieuwe ruimte voor de biblio­ aanleggen van rivierkades. Na de winning bleef theek. De naam van de accommodatie verwijst startte op de laatste zondag van april en de andere de Missionarissen van Mariannhill. Op Klein Vink een aantal waterplassen en laagtes achter. In 1995 naar de tuin van de Zusters van de Goddelijke op de eerste zondag in september. Dit bleef zo tot realiseerden de paters een klooster met een inter­ ontstond uit kleiputten ten noorden van Arcen Voorzienigheid Op de Hor. Zie: Bibliotheek in 1973 de septemberkermis kwam te vervallen. naat voor priesterleerlingen en een school. Om natuurgebied Eikenweerd. Zie: Eikenweerd. (Arcen-Lomm-Velden); Heilig Hartklooster; De aprilkermis vindt vanaf 2009 niet meer op het voor een deel in de eigen levensbehoefte te kun­ Schans, De. Raadhuisplein plaats, maar op het Burgemeester nen voorzien, richtte men grote landbouw- en Klimop Jongerenclub. In 1953 startte een groepje Gubbelsplein. Traditioneel haalt de schutterij Sint- veeteeltbedrijven en talloze kleine ambachts­ progressieve jongeren in Arcen een clubje in een Knikkerdorp Buurtschap. Knikkerdorp ligt aan de Petrus en Paulus met de kermis ‘officieren’ op. bedrijfjes op. De omwenteling binnen de Rooms- eigen honk. Dit honk was gevestigd in de voorma­ voet van de Zwarte Berg. De naam is van oor­ Zie: Mei zetten, De; Sint-Petrus en Paulusgilde. katholieke kerk in de jaren zestig van de vorige lige geitenstal van Caspar van Riel, aan het einde sprong geen veldnaam, maar liet tot in de jaren eeuw trof ook missiehuis Sint-Paul. Het aantal van de Koestraat (toen nog De Hoven). De groep vijftig van de vorige eeuw weten dat bewoners als Kindervakantiewerk In 1966 werd in Arcen op priesterstudenten liep flink terug. Het grote kloos­ groeide gestaag en vond later domicilie in zaal De minderwaardig werden beschouwd. Het woord initiatief van Mia Lommen een comité opgericht ter verdween in de jaren tachtig en de paters en Pauw in de Koestraat (hier werden toneelstukjes knikker heeft – naast de verwijzing naar een voor het organiseren van activiteiten voor de broeders verhuisden naar een kleiner missiehuis opgevoerd voor de schooljeugd) en, nadat de glazen kogeltje – meerdere negatieve betekenis­ jeugd tijdens de zomervakanties. Het initiatief elders op het terrein. nieuwe kerk klaar was, in het zaaltje van de voor­ sen. De veldnaam Brandemolen kreeg derhalve bij sloeg aan, want al in het eerste jaar namen bijna In 1969 startte de congregatie met de realisatie van malige noodkerk. De Arcense jeugd kwam hier de naamgeving van de wegen de voorkeur boven 1500 kinderen aan diverse activiteiten deel. In 1974 een recreatiepark. Daartoe werd de stichting Het ’s avonds bijeen om te biljarten, te tafeltennissen, de ingeburgerde naam Knikkerdorp. De naam was dat aantal gestegen tot ruim 2700. Het kinder­ Veldkamp opgericht. De stichting startte met vijf te kaarten of te schaken. Politieman Hakhof hield Knikkerdorp komt niet alleen voor in Arcen, vakantiewerk was niet alleen in de vakanties tenten. Vier jaar later stonden er al 220 vakan­tie­ namens de gemeente een oogje in het zeil. maar ook in omliggende plaatsen als Well, Venray actief, maar bood de jeugd ook in het algemeen bungalows en waren er 500 staanplaatsen voor en Kevelaer. mogelijkheden tot ontspanning in hun vrije tijd. tenten en caravans. In een deel van de bossen ver­ Klokke Drie Inzamelactie. Nadat de in 1681 door Het kindervakantiewerk organiseerde daarnaast rezen onderkomens voor astmapatiënten. Later Petrus van Trier gegoten Mariaklok in de Arcense Koepoort, De Oude stadspoort. De Koepoort was voor kinderen bestemde feesten, zoals de intocht kwamen er bungalows die speciaal voor nierpa­ kerk onherstelbaar was beschadigd, startten voor­ de oostelijke poort in de vesting Arcen en lag aan van Sinterklaas. tiënten waren ingericht. Daarmee kreeg Arcen het malige leden van het comité Ruiten Troef bij ge­ het einde van de oude Koestraat/hoek Wal. De eerste vakantie-dialysecentrum ter wereld. De legenheid van het 25-jarig bestaan van het kerk­ naam verwijst naar het feit dat het vee door deze Kiosk Muziekpaviljoen. In 1935 nam de Arcense receptie, administratie en andere kantoren kwamen gebouw in 1984 een actie voor een nieuwe kerk­ poort naar de gemeenschappelijke weiden werd harmonie op de Markt een kiosk in gebruik aanvankelijk in de voormalige pachters­woning. klok. Het comité organiseerde een groots opge­ ge­bracht. Zie: Vesting. waarin muziekuitvoeringen plaatsvonden. De Dit huis deed eerder dienst als voorlopig klooster zet­te loterij met als hoofdprijs een auto en een officiële ingebruikname ging gepaard met een en later als werkplaats voor schilders, timmer­ succesvolle feestavond. De schooljeugd deed een Koninklijke Harmonie van Arcen Muziekgezel­ groots opgezet solistenconcours op 5 en 12 mei. lieden en machinebankwerkers. De oude kapel, duit in het zakje door een jaar lang lege flessen in schap. De harmonie van Arcen werd op 2 juli 1851 In de Tweede Wereldoorlog werd de kiosk ver­ die een aantal jaren dienst deed als smede­rij, werd te zamelen. Al die activiteiten leverden 123.000 opgericht op initiatief van onderwijzer Lambert woest en niet meer opgebouwd. in haar oude staat gerestaureerd en onder de gulden op, waarvoor men een nieuwe Mariaklok Zielkens. Zielkens zelf trad aan als de eerste diri­ naam Franz Pfanner Huis ingericht als expositie­ liet gieten. De klok werd op 23 december 1989 gent, een functie die hij bleef uitoefenen tot zijn Klein Venke Zie: Klein Vink. ruimte. ingewijd. De oude klok kreeg nadien een plek op overlijden in 1884. Hierna was de muzikale leiding Een derde van de winst investeerde de congre­gatie een door Jan Riteco en Wiel Rutten ontworpen in handen van zijn broer Caspar en daarna van de Klein Vink 1 / Natuurgebied. Klein Vink is een in het park, een derde ging naar de oudedags­ ­ sokkel naast de kerk. Zie: Ruiten Troef; Sint- Tsjechische musicus Pisarowitz. De harmonie natuurgebied van ruim 180 hectare dat grenst aan voorziening van de paters, terwijl het resterende Petrus en Pauluskerk. startte met twaalf leden en een dirigent. De muzi­ het landgoed De Hamert ten noorden van Arcen. deel naar adoptie ging en/of in de Derde Wereld kanten beschikten over drie klarinetten, twee Klein Venke of Kleijn Venke, is op historische belandde. De religieuze achtergrond bleef be­ Kloosters Zie: Heilig Hartklooster; Klein Vink; klephoorns, twee schuiftrombones, een basklep­ kaarten, zoals op kadasterkaarten uit het begin waard. Dat bleek op 22 december 1985, toen op Mater Dolorosa; Barbara’s Weerd (Lomm). hoorn, een natuurwaldhoorn en twee trommen. van de negentiende eeuw, de aanduiding voor een het recreatiepark een nieuwe kapel werd inge­ Kennelijk had het gezelschap bestaansrecht, want veengebied ten oosten van de Boerenheide. Het zegend. Die kapel was gebouwd naar een ontwerp Klosterhoaf, De Gemeenschapshuis Op 8 oktober in 1860 waren er twintig leden. In 1923 ging de gebied werd gevoed door kwelwater van het van architect K. Westerbeek uit Muiden. Ook be­ 1982 vond de officiële opening plaats van een ge­ harmonie over van hoge naar lage stemming. Middenterras en ontstond door een slechte ont­ vinden zich op het terrein nog tal van religieuze meenschapshuis aan de Wal dat de naam De De vrijgekomen instrumenten gingen naar de watering. Het Klein Venke vormde lange tijd het beelden. Klosterhoaf kreeg. Het pand waarin het gemeen­ jeugdopleiding, die de Kleine Harmonie werd ge­ brongebied voor de Rode Beek. Tot ver in de Klein Vink legde aanvankelijk als recreatiepark schapshuis zijn deuren opende, was in 1948 ge­ noemd. Van 1942 tot 1945 lagen de activiteiten stil, negentiende eeuw werd het gebied doorsneden het accent op de toegankelijkheid voor gehandi­ bouwd als noodkerk en had tussen 1959 en 1979 omdat de Arcenaren zich niet wilden aansluiten­ door de Scheidsgraaf. Begin 1900 was op het capten, maar het aandeel van die doelgroep nam dienst gedaan als gymzaal. Na een ingrijpende bij de Duitse Kultuurkamer. Tijdens de Tweede landgoed een ‘vetweiderij’ en fokkerij van hoorn­ gaandeweg af. Vanaf 2005 is het 90 hectare grote verbouwing kreeg het zijn nieuwe bestemming. Wereldoorlog gingen vrijwel alle instrumenten vee en paarden. Ook graasden er paarden van in terrein een onderdeel van Roompot Vakanties. In het gemeenschapshuis hebben sindsdien diverse verloren, zodat de harmonie in 1946 slechts een Venlo gelegen huzaren. Zie: Rode Beek; Scheids­ Zie: Franz Pfanner Huis; Grenscorrecties (Arcen- Arcense verenigingen hun thuishaven. Er vinden bescheiden herstart kon maken. Een collecte in graaf. Lomm-Velden); Mariannhill; Sint-Paul; Thermaal­ concerten plaats en toneelopvoeringen. Ook het dorp hielp vervolgens bij de aanschaf van 2 / Recreatiecentrum. Het landgoed Klein Vink bad. houdt de dorpsraad er de openbare vergaderin­ nieuwe instrumenten. Pisarowitz werd als diri­gent kwam in 1911 in het bezit van de Congregatie van gen. Het beheer van het gemeenschapshuis is in opgevolgd door ‘meester’ Louis Timmer­mans 74 [Koren … Lang Hek, De] 75 door de fraters van Sint-Paul, onder leiding van Jules van der Kolk. Het beeld stond oorspronkelijk aan de Rijksweg en werd in 1997 verplaatst naar het gazon tussen de kapel en het klooster. Op het (D’n Bril), Nico van den Kroonenberg, Jan Bartels, een cd op met onder meer de compositie Arcen Burgemeester Van Soest-Jansbekenplein staan Albert Jacobs, Ruud Geelen, Roel Verheggen en Variations, geschreven door Feike van Tuinen. twee kunstwerken: het ‘Hoogwatermonument / Wout Claessens. Vooral meester Timmermans In 2003 behaalde de Koninklijke harmonie een Dijkpaviljoen’ en ‘Overwinning’. Op de Wal staat (1914-1952) en zijn opvolger Nico van den eerste prijs op het concours in Veldhoven met een vergankelijk kunstwerk ‘Houten kapel’ en op Kroonenberg (1952-1985) hebben grote invloed 81,08 punten, terwijl de daarop volgende deel­ de hoek Wal-Koestraat ‘de Weerkei’. Buiten de gehad. Onder laatstgenoemde groeide het aantal name aan de fkm-landskampioenschappen begin dorpskern, ter hoogte van Klein Vink, staat ‘Die muzikanten zelfs tot 64. Sinds 1951 mag het 2004 in Venlo werd beloond met 81,25 punten. Quelle’. Op de rotonde in Arcen staat ‘Alles in gezelschap zich Koninklijk noemen. In 1961 Hierdoor speelt de harmonie sinds de invoering beweging’ en op de rotonde bij hotel Rooland ontstond binnen de harmonie een tamboerkorps. van het nieuwe systeem in de 5e divisie. bevindt zich sinds 2012 een werk van Frank Een jaar later gingen de Arcenaren voor het eerst Op de promsconcerten van 1998 en 2001 volgden Heinemans met de titel ‘Bloemenrotonde’. Zie: op concours en meteen behaalde men een eerste meerdere bijzondere themaconcerten, zoals Alles in beweging; Beele, Ruud van der; Hoog­ Kurversgraaf. prijs in de Eerste afdeling, gevolgd door een pro­ Karneval in Konsert in 2005, muziektheater Het watermonument / Dijkpaviljoen; Houten kapel; motie naar de afdeling Uitmuntendheid. In 1967 Meisje met de Zwavelstokjes in 2008, het grote con­ Kunstwerken (Arcen-Lomm-Velden); Overwin­ gebieden van Het Limburgs Landschap, 4e herziene volgde de promotie naar de Ereafdeling. Een vol­ cert Same Verder, in samenwerking met muziekver­ ning; Quelle, Die. druk, september 2011. gend hoogtepunt was begin jaren zeventig een enigingen en koren uit Arcen, Lomm, Velden bij tweede plaats bij de finale van het televisiepro­ het afscheid van Gemeente Arcen en Velden in Kurversgraaf Grachtindieping. De Kurvergsraaf Landweer Middeleeuwse verdedigingswallen. Tussen gramma­ ‘Met de muziek mee’. De harmonie deed 2009 en Christmas Around the World in 2010. In 2013 ligt ten zuiden van het centrum van Arcen. De de grindweg de Lang Hek en de Provinciale weg mee aan concoursen en gaf concerten in binnen- telt het harmonieorkest circa vijfenveertig leden. voormalige gracht begint tegenover de schans­ ligt een lange rechte greppel met twee heuvelrug­ en buitenland. Zo trad men op in Aken, Antwer­ Zie: Alles Kids (Arcen-Lomm-Velden); hajoja; toren aan de Maas richting Wal en loopt aan de gen. De greppel is meer dan een kilometer lang. pen, Brugge, Solingen, Ratingen en Mülheim. Maaslandmuzikanten; Tamboerkorps. Literatuur: noordzijde langs het Burgemeester Van Soest- Oorspronkelijk waren de wallen dicht beplant met In 1998 hield de harmonie zijn eerste promsconcert. Koninklijke Harmonie van Arcen 125 jaar 1851-1976 Jansbekeplein. De Kurversgraaf maakte eeuwen struikgewas en jonge bomen, waarvan de takken Dat werd een groot succes. Een jaar later maakte (Arcen 1976); Wiel Basten, In zes stappen naar lang deel uit van de vesting Arcen. De naam is ineen waren gevlochten. De wallen dienden om men ook een nieuwe start op het bondsconcours Honderd Vijftig Jaar (Arcen 2001); Wiel Basten, Ger waarschijnlijk afgeleid van Kurve (hoek) en van de bevolking te beschermen tegen plunderaars en en promoveerde naar de Tweede Afdeling. In het Litjens, 73 muzikanten en 1 dirigent 140 jaar Koninklijke graaf, wat sloot of gracht betekent. Zie: Brier, De; dienden als veekering. Wanneer de landweer in jubileumjaar 2001, toen de harmonie 150 jaar be­ Harmonie van Arcen (Arcen 1991). Schanstoren; Vesting. Arcen verrees, is niet bekend. Wel weten we dat stond en het tamboerkorps 40 jaar, ontplooiden de landweer in ’t Wijtbroeck (Witbroek), ten de Veldense muzikanten tal van activiteiten. Zo Koren Zie: Laus Deo; Parochieel dameskoor Laaktaler Muzikanten Zie: Original Laaktaler noorden van Lomm bij de huidige kloosterhoeve was er een bijzonder Nieuwjaarsconcert en een Petrus en Paulus; Vocalgroup Avolon. Muzikanten. omstreeks 1459 werd hersteld. De landweer van de driedaags promsconcert waar 1.200 belangstel­ Lang Hek lijkt via de wallen van het Lommer­ lenden op afkwamen. Ook nam het gezelschap Kunstwerken Arcen kent vooral kunstwerken Landgoed Arcen Natuurgebied. Het Landgoed broek op een diepe greppel van het Witbroek aan van recente datum. Een van de oudere werken is Arcen hoort bij het kasteel. Het ruim 450 hectare te sluiten. Vanaf de Franse tijd komt er een ade­ Koninklijke Harmonie (2010). een beeld van de Heilige Paulus, in 1955 gemaakt groot gebied ligt zuidelijk van de dorpskern tussen quater centraal gezag en zijn landweren als ver­ de Maas en de Duitse grens. Door de aanleg van dediging niet meer noodzakelijk. Zie: Landweer de n271 (Venlo-Nijmegen) is het landgoed in de (Lomm); Lang Hek, De. Literatuur: Louis Reute­ jaren zeventig in tweeën gesplitst. De westzijde lingsperger, ‘De landweer van Arcen’, in: De Rin wordt beheerst door het kasteel met de aangren­ (najaar 2011) 8-11. zende tuinen en het gebied Barbara’s Weerd. Aan de oostzijde liggen hoger in het landschap uitge­ Lange Weide Strook grond. In de negentiende strekte, plaatselijk zeer oude naald- en loofbossen, eeuw duidde men een drassige strook tussen de afgewisseld met vennen (Gelders Vlies), rietlan­ oostelijke kasteelgracht en de Lingsforterweg aan den, weilanden en oude akkers. In 1976 werd het als Lange Weyde. Tot de aanleg van de Kasteeltui­ landgoed door de Stichting het Limburgs Land­ nen was de grond in gebruik als weiland. Van 1974 schap van de Stiftung Antonie Deusser gekocht. tot 1984 werden hier om de twee jaar de zoge­ Het landgoed is zeer afwisselend, vooral vanwege noem­de Weifeesten op de kasteelweide gehouden. de variatie in bostypen. De Maasweiden, inclusief Zie: Kasteeltuinen; Wegen; Weifeesten. het nabijgelegen droge bos op stuifduinen en een aantal voormalige oude akkergronden (de Barba­ Lang Hek, De Grindweg vanaf de rotonde bij het kas­ ra’s Weerd), is een natuurontwikkelingsterrein, teel richting de Lommse buurtschap ’t Hanik. De naam begraasd door een kleine kudde Galloways. Zie: Hek is waarschijnlijk afgeleid van een afsluiting Barbara’s Weerd (Lomm); Gelders Vlies; Limburgs die zich hier op de grens met de gemeenschappe­ Landschap, Het (Lomm). Literatuur: Edmond lijke gronden bevond. Mogelijk stond er een lange Staal e.a., Uit en Thuisboek. Handboek voor de natuur­ meidoornhaag, die het uitbreken van vee moest 76 [Laus Deo … Lingsfort, De] 77

verhinderen. Een hek is in het dialect een heg. Aan bestaat – twaalf leden en staat nog steeds onder het begin van de Lang Hek, bij de rotonde, werd in leiding van Jo Valckx. Zie: Parochieel dameskoor 2012 een grenspaalmonument geplaatst. Petrus en Paulus.

Laus Deo Herenkoor. In 1958 richtte koster Wynand Leeberg Toponiem. De Leeberg ligt noordelijk van Beerkens een jongenskoor op dat in de Arcense het centrum van Arcen, tussen de Kruisweg en de kerk zong. Later kwamen daar meisjes bij en trad Laakweg. De naam verwijst naar een hoger ge­ men op als jeugdkoor. In 1967 wisselde het koor legen stuk grond langs een waterloop (lee, of lei). opnieuw van samenstelling toen volwassen man­ Op de Leeberg bevindt zich het kerkhof van nen mee gingen zingen. Het koor koos als naam Arcen, dat zelfs tijdens het hoogwater van de Laus Deo (‘Ere aan God’). Hoogtepunt was in 1975 Maas in 1926 droog bleef. Zie: Begraafplaats. een Kerstoptreden in Düsseldorf voor meer dan duizend toehoorders, waar ook de Duitse sopraan Leerlooierij Omstreeks 1815 werd achter het pand Margrit Schramm optrad. Na een conflict met Schans 4 een leerlooierij opgericht. Eige­naars pastoor Rooyakkers, in mei 1979, trad het koor waren Gerrit en Sjeng Holla. In 1911 kwam bij de niet meer op in de eigen kerk. Aangezien het leerlooierij een loods en verrees er een woonhuis. dameskoor, dat door de koster werd gedirigeerd, Het looien was een proces om van dierenhuiden na diens vertrek uit Arcen zonder dirigent zat, leer te maken. In de looierij stonden half in de sloten de dames zich bij de zingende heren aan. grond ingegraven bakken. Nadat de bakken met run De Lingsforterbeek. ‘De beeldhouwer Jean Henri Leeuw (Arcen Het koor stond toen onder leiding van Jo Valckx, (gedroogde bast van de eik, ge­mengd met water) 1819-Nijmegen 1909). Eerste aanzet tot een bio­ die het dirigeerstokje van het herenkoor in 1975 waren gevuld, hing men de huiden erin. De hierna Leeuw naar Parijs voor zijn (verdere) artistieke grafie’ in: A. J. Geurts, ed., Verwoord verleden: op­ van Alfo van Soest had overgenomen. Van Soest gedroogde huiden konden niet meer beder­ven vorming. In de Franse hoofdstad studeerde hij aan stellen over het Noordlimburgse Maasdal en aangrenzend op zijn beurt was de opvolger van Wiel Noldus. omdat de eiwitten onoplos­baar waren gewor­den. de Ecole Royale en aan de Ecole des Beaux Arts. Duits gebied, Cahiers van de Historische Werkgroep Nadat pastoor Rooyakkers door pastoor Martens Na de Tweede Wereldoor­log raakte de leerlooierij, Ook was hij er in de leer bij enkele bekende beeld­ Arcen-Lomm-Velden 5 (Lomm 1981) 73-84. was opgevolgd, trad Laus Deo weer in de eigen die toen al niet meer in gebruik was, in verval. In houwers en bij de beroemde architect Viollet-le- parochiekerk op. Dat gebeurde voor het eerst op 1995 werd de bouwval steen voor steen afgebro­ Duc (1814-1879). Onder de regering van koning Leigraaf, De Zie: Lingsforterbeek. 23 december 1985 bij gelegenheid van het 25-jarig ken en in 2012 door Hay Gout opgebouwd bij Louis Philippe werd de Arcenaar regelmatig ge­ bestaan van de nieuwe kerk. In 1998 sloten zich streekmuseum De Hansen­hof in Hasselt. Zie: vraagd beeldhouwwerken in marmer uit te voeren. Leypoort Oude stadspoort. De Leypoort was de zes leden van een herenkoor bij Laus Deo aan, die Cafés; Hansenhof (Velden). Literatuur: ‘De leer­ Ook verrichtte hij in de Franse hoofdstad herstel­ meest noordelijke poort van de vesting Arcen. sinds 1980 in de kerk hadden gezongen. Laus Deo looierij’, in: De Rin (Voorjaar 2013) 16-18. werkzaamheden. Er zijn werken van Leeuw te De poort lag ter hoogte van het kruispunt van de zingt voornamelijk Gregoriaanse liederen. In 2013 vinden aan de Nôtre-Dame, de Sainte-Chapelle, huidige Maasstraat en de Graaf. De naam is afge­ telt het koor – dat sinds 2010 enkel nog uit heren Leeuw, Jean Henri Beeldhouwer. Jean Henri het Hôtel de Ville en het Hôtel de Cluny. Leeuw leid van ley, wat duidt op een water­loop. Resten Leeuw werd op 19 maart 1819 in Arcen geboren. trad in Frankrijk in het huwelijk, maar zijn vrouw van de poort werden in 1980 bij grondwerkzaam­ Laus Deo (± 1961). Over zijn jeugd is weinig bekend. In 1839 vertrok overleed al in 1847 op 23-jarige leeftijd. Na de heden teruggevonden. Zie: Vesting. revolutie van 1848 raakte Leeuw bij de nieuwe machthebbers uit de gratie. Hij bleef nog enkele Lingsfort, De Buurtschap. De Lingsfort ligt ten jaren in Parijs, maar keerde in 1850 naar Neder­ oosten van het centrum van Arcen. De buurt­ land terug, waar hij zich in Roermond vestigde. schap bestond oorspronkelijk slechts uit een aan­ Hier werkte hij in het atelier van Cuypers- tal boerenhoeven. De naam verwijst naar een Stoltzen­berg en in een eigen atelier. In Roermond doorwaadbare plaats (Furt of voorde) in een beek, leerde hij zijn tweede vouw, Anna Raemaekers, water of moeras. Hier is sprake van een verwijzing­ kennen. Het echtpaar kreeg vijf kinderen. Een van naar een doorgang in de middeleeuwse scheids­ die kinderen, Oscar Leeuw, werd een verdienste­ graaf. Lings is mogelijk afgeleid van Linca wat lynx lijk architect. Na 1857 kreeg Jean Leeuw landelijke betekent. De verwijzing zou ook overdrachtelijk bekendheid toen hij een houtsnijwerk maakte kunnen zijn en naar een uitkijkpost verwijzen. voor het Nederlandse Koninklijk Huis. In 1866 Anderen brengen ‘ling’ in verband met slijk of maakte hij furore met een medaillon met een modder. Fort duidt op de aanwezigheid van een reliëfafbeelding voor de koning van Pruisen. Een voorde, of wel een ondiepe, doorwaadbare plaats. jaar eerder ontving hij de Belgische Leopoldsorde. De Lingsfort wordt voor het eerst in een document­ In 1887 vestigde Leeuw zich met zijn gezin te Nij­ uit 1330 genoemd als ‘Lynxvoert’. Het was destijds megen. Jean Henri Leeuw overleed in Nijmegen een belangrijk grenspunt tussen de rechterlijke op 13 oktober 1909. Literatuur: Peter J.A. Nissen, machten van Straelen en Arcen. In de late middel­ 78 [Lingsforterbeek … Maasvallei, De] 79

eeuwen was de Lingsfort een versterkte plek van Maasdorpen, De Dorpsblad. De Maasdorpen wordt bovenlokale betekenis. Het was de kortste en sinds 1969 uitgegeven door Arcenaar Harrie Vos. voornaamste verbinding tussen Geldern en de Het blad bevat kerkberichten, gemeenteberichten, Maas. Via de Lingsfort hadden de burgers van de weekenddiensten van huisarts en tandarts en Geldern het recht om tolvrij goederen te vervoe­ advertenties van verenigingen en bedrijven. De ren. Vanaf 1625 groeven de Spanjaarden in het Maasdorpen verschijnt in een oplage van 1570 in gebied een kanaal. Om het hoogteverschil in het Arcen en Lomm. In de volksmond heet het blad landschap te overbruggen bouwden zij bij Arcen ook wel het Vosseblad. een sluis. Ter verdediging van die sluis werden twee forten gebouwd: fort Hazenpoot en het Maashotel Voormalige horecagelegenheid. In 1903 Lingsfort. Zie: Fort Hazenpoot; Fossa Eugeniana; opende Handrie Berghs een café in een wit pand Lingsforterbeek. Literatuur: Stefan Frankewitz, aan de Schans in Arcen. Berghs kocht het pand ‘Die Lingsfort im Mittelalter’, in: A.J. Geurts, ed. van de weduwe Mulkens, die eind negentiende (red.), Verwoord verleden Opstellen over het Noord­ eeuw het beroep van kapster en herbergierster limburgse Maasdal en aangrenzend Duits gebied uitoefende. Berghs nam het café over en verdiende (Arcen-Lomm-Velden 1982) 48-51. daarnaast de kost als landbouwer. Het café won aan klandizie toen de tram van de Maasbuurt er Het Maashotel. Maasvallei, De Camping. Aan de Dorperheide­ Lingsforterbeek Waterloop. De Lingsforterbeek een halteplaats kreeg. Het etablissement heette weg, op de grens met Duitsland, werd omstreeks ontspringt ten noorden van het Duitse Herongen nadien De Tramhalte. In 1915 breidde Berghs zijn Duitsland, zoals tijdens de wijnfeesten in Altenahr 1960 rond een natuurbad (ontstaan uit een voor­ en heet daar Leitgraben. De naam is afgeleid van zaak uit met het pand van de buren. De zaken en Mayschoss. In januari 1972 veranderde de malige grinderij) een familiecamping ingericht. een gegraven (geleide) waterloop. Met de aanleg gingen goed en dochter Anna werd vanaf 1918 naam in Maasland Muzikanten. De groep bestond Initiatiefnemer was Wim Uitewaal. De camping werd in de late middeleeuwen begonnen om het ruim 75 jaar gezichtsbepalend voor het café. In toen uit twee slagwerkers, een pianist, drie trom­ groeide gaandeweg tot een complex met vijfhon­ veengebied in het Straelens Broek te ontwateren. 1938 volgde een ingrijpende verbouwing, naar een pettisten, twee tubaspelers, een bassist, vier saxo­ derd standplaatsen. Er kwam een visvijver, een Tot de aanleg van de Fossa Eugeniana stroomde de ontwerp van de Venlose architect Piet Leusen. fonisten en drie klarinettisten, die vooral ‘dans­ sportterrein en een indoor sportgebouw. Na di­ Lingsforterbeek door naar Klein Vink en mondde Arcen had hierna een voor die tijd modern hotel- muziek’ speelden. Midden jaren negentig stopte verse wisselingen kwam het complex in 2006 in daar uit in de Rode Beek. De Lingsforterbeek is pension, dat de naam Maashotel kreeg. In de het orkest door allerlei omstandigheden. Een handen van Roompot Vakanties en veranderde de vermoedelijk na de totstandkoming van het ka­ Tweede Wereldoorlog raakte het Maashotel zwaar aantal leden speelde hierna verder in andere ge­ naam in Residence Arcen Spa. In 2011 had de naal omgelegd onderlangs de Zwarte Berg en de beschadigd, maar na de bevrijding werd alles zelschappen, zoals in de formatie Never Mind. camping een landelijke primeur met een Camper Wijmarse watermolen. De Lingsforterbeek wordt opgebouwd en vergrootte en vernieuwde men de Zie: Keieschiéters, De; Koninklijke harmonie van gevoed door kwelstroompjes uit een aangrenzend zaak enkele malen. Inmiddels was het bedrijf in Arcen. Maasland Muzikanten. bosgebied. Hij volgt eerst de Nederlands-Duitse handen van de kinderen Berghs – Jan en Anna – grens. Bij grenspaal 484 komt de waterloop Neder­ gekomen. Halverwege de jaren zestig telde hun Maasparel, De Hotel-restaurant. In 1991 bouwden land binnen en wordt dan Lingsforterbeek ge­ hotel twintig bedden. In 1975 kregen Jan en Trix Ger en Leonie Peters op de Schans een hotel met noemd. De beek stroomt hier door het landelijk van der Mast-Berghs de leiding. Hoogwater in twaalf kamers en een restaurant. In 1999 ging het gebied Lingsfort, langs de Zwarte Bergweg, onder 1993 en in 1995 bracht echter zoveel schade met aantal kamers naar twintig en in 2006 kwamen er de n271 door, in westelijke richting naar Brande­ zich mee dat het echtpaar het Maashotel verkocht opnieuw vier kamers bij. In dat jaar richtte men molen. Hier buigt de waterloop af naar het zuiden aan Woningstichting Venlo-Blerick. De corpora­tie ook een voormalige smederij, die aansloot aan de langs de Barones van Wijmarstraat. Bij de Schans bouwde hierna op de plek van het hotel apparte­ tuin, in als feest- en vergaderruimte In 2013 werd maakt de beek een bocht naar het westen om via mentencomplex La Tour Meuse. Zie: Cafés; Tour de keuken vernieuwd en het restaurant uitgebreid. het natuurgebied Barbara’s Weerd in de Maas uit te Meuse, La; Maas-Buurtspoorweg (Arcen-Lomm- monden. Onderweg drijft het water van de beek Velden). Literatuur: Albert Lamberts, …Met Maaspoort Oude stadspoort. De Maaspoort was de de Wijmarse Watermolen aan. De Lingsforterbeek uitzicht op de Maas … De geschiedenis van het zuidelijke toegangspoort tot de vesting Arcen. De heeft thans op Nederlands grondgebied een lengte Maashotel in Arcen (Venlo, 1997). poort vormde een onderdeel van de schanstoren. van vijf kilometer. Het laatste stuk, bij de uitmon­ Zie: Koepoort; Leypoort, De; Schanstoren; ding in de Maas, wordt ook wel Molen­beek ge­ Maasland Muzikanten In de jaren zestig van de Vesting. noemd. Het Nederlandse deel van de beek werd vorige eeuw speelde in Arcen een hofkapel tijdens tussen 2011 en 2013 ecologisch hersteld, waarna allerlei vastenaovendactiviteiten. Het gezelschap Maaspromenade Wandelpad langs de Maas tussen de bovenloop weer meanderde. Bij de Wijmarse bestond uit muzikanten van de harmonie, die een de Schanstoren en de Derckxweg. De Maaspromenade watermolen is een vistrap gepland. Zie: Barbara’s stapje verder wilden. Muzikaal leider was Harie werd op 13 december 1972 officieel geopend door Weerd (Lomm); Fossa Eugeniana; Klein Vink; Munten. Het repertoire bestond vooral uit de Commissaris van de Koningin Charles van Lingsfort; Scheidsgraaf; Straelens Broek (Arcen); Schlager­muziek en Egerländer blaasmuziek. De Rooy. De promenade kreeg de naam van burge­ Wijmarse watermolen. groep speelde in de hele regio en trad ook op in meester Willem Linders. 80 [Maliebaan … Middenstandsvereniging, rk 81

Village, een ‘dorpje’ met tweehonderd chalets met Velden); Politie (Arcen-Lomm-Velden); Vereni­ging een stallingplaats voor een camper. De onder­ Voor Vreemdelingenverkeer (Arcen-Lomm- komens dienen als ‘thuisbasis’ voor camperaars Velden). Literatuur: Dick van Dijk, ‘De marechaus­ die voor een kortere periode in Nederland willen seekazerne’, in: De Rin (najaar 2011) 18-20. verblijven. Zie: Klein Vink. Mariakapel Gebedshuis. Al in 1791 is sprake van Maliebaan Weg. De Maliebaan vormt een verbin­ een ‘Heiligen Huyske’ op de splitsing Boerenweg- ding tussen de Leermarkt en de Lingsforterweg. Trip. Het kapelletje was toegewijd aan Sint- De naam verwijst naar een terrein voor het be­ Antonius. De huidige kapel dateert uit 1956. De oefenen van het maliën (kolfspel). Maliën was oude kapel was vervallen en werd gesloopt. Het tussen de zestiende en de achttiende eeuw een nieuwe gebedshuisje werd opgedragen aan de van oorsprong Frans spel, dat populair was onder Heilige Maria. De kapel is opgetrokken uit steen de adel en de bourgeoisie. Het speelveld, de malie­ en heeft een leien dak. Vroeger zaten aan weers­ baan, bestond uit een lange (400-1000 meter) zijden twee glas-in-loodramen. In de kapel stond smalle (5 meter) verharde baan. Spelers probeer­ een houten beeld van de Heilige Maagd Maria met den hier met een stok een houten bal in zo weinig het Kindje Jezus. In 2011 werd in de kapel een mogelijk slagen naar een paal aan de andere kant replica geplaatst van het oorspronkelijk beeld dat te slaan en weer terug naar het beginpunt, waar – om diefstal te voorkomen – door de gemeente een goed glas of een copieuze maaltijd stond te was veiliggesteld. Marktplein omstreeks 1900. het raadhuis van de gemeente Arcen en Velden. In wachten. Het is vrijwel zeker dat bewoners van het een muziekkiosk speelde ’s zomers regelmatig de kasteel een dergelijke baan hebben aangelegd om Mariannhill Kloosterorde. De Congregatie der Lieshout werd hier in 1966 als eerste Nederlandse harmonie. Ook thans nog strijken inwoners en zichzelf en hun gasten te vermaken. Literatuur: Missionarissen van Mariannhill (Latijn: Congregatio Mariannhiller tot bisschop van Lae gewijd. Enkele toeristen vooral in de zomermaanden massaal ‘Straatnaam’, in: De Rin, najaar 2012, 7-8. Missionariorum de Mariannhill) is een katholieke jaren eerder had Paus Johannes xxiii met Vati­ neer op de vele terrassen op het plein. Zie: Kiosk; missieorde. De orde werd in 1909 opgericht door canum ii binnen de katholieke kerk een progres­ Raadhuis (Arcen-Lomm-Velden). Marechausseekazerne Op 11 mei 1889 werd in de kort voordien overleden Oostenrijkse trappis­ sieve storm doen ontstaan. Deze raakte ook de Arcen een brigade van de marechaussee gestatio­ tenabt Franz Pfanner (1825-1909). Pfanner stichtte orde van Mariannhill, die hierna vrijwel geen Meisterswimke Smal pad tussen de Kerkstraat en de neerd. Deze had als voornaamste taak het contro­ in 1882 nabij Durban in Zuid-Afrika het Mariann­ nieuwe aanwas kreeg, en op zoek ging naar een Wal. Aan het pad lag de woning van ‘de meister’, leren van de grensovergangen met Duitsland. De hill klooster. Het succesvolle missiewerk vanuit nieuwe invulling. Onder regie van een nieuwe de schoolmeester. Zie: Basisonderwijs; Wimke. marechaussee kwam naar Arcen op verzoek van dit klooster was op den duur niet te combineren stichting ‘Het Veldkamp’, later de ‘Franz Pfanner het gemeentebestuur, dat maatregelen wenste met het teruggetrokken levensideaal van de Trap­ Stichting’, verrees op de plaats waar een halve Mei zetten, De Oude traditie. Op zaterdag voor de tegen vele uit Duitsland afkomstige bedelaars en pisten. In 1909 haalde paus Pius x het klooster uit eeuw de kippen hadden gescharreld, eind jaren kermis plantten leden van de schutterij Petrus en landlopers. Die maakten de omgeving zo onveilig de Trappistenorde, waarmee de weg open lag zestig een camping met bungalows en vijvers. Paulus een vers gekapte boom midden in het dorp. dat de plaatselijke politie er machteloos tegenover voor de oprichting van een eigen congregatie. Er kwam een campingwinkel, een bar, een res­ De boom werd ontdaan van takken, met uitzon­ stond. De marechaussee werd ook ingezet om de Eind 1910 kochten Mariannhillers voor 60.000 taurant, een zwembad en nog later een thermaal­ dering van de top en versierd met kransen, wim­ openbare orde te handhaven tijdens kermissen. gulden in Arcen een stuk grond: Klein Vink. In de bad. Een aantal broeders trad in dienst van de pels, bloemen en veel groen. De Meiboom was het Als eerste onderkomen diende een woning aan de jaren 1912-1914 bouwde de orde hier een klooster nieuwe stichting. In 1973 ging de eerste schop de zinnebeeld van de komende vruchtbare zomer. Koestraat, waarin zich thans een Chinees restau­ met een missiehuis en een juvenaat, van waaruit grond in voor een derde Sint-Paul, dat op 1 mei Het zetten van de boom werd in de streek zo po­ rant bevindt. De marechaussee bleef hier tot eind de paters en broeders naar Afrika uitzwermden. 1974 werd geopend en ingezegend door de uit pulair, dat de overheid een verbod uitvaardigde 1904, waarna men tot in 1926 villa Maria betrok Ondanks de vestiging in Nederland, kwam de Rome overgekomen generaal overste. Het com­ op het kappen van de bomen. Dat gebeurde in aan de Rijksweg Venlo-Nijmegen (thans Schans aanwas voornamelijk uit Duitsland. Nederlandse plex, dat dienst deed als ontmoetingsplaats en Noord-Limburg in 1747. In Arcen plaatste men 13). Omstreeks 1926 was de ruimte echter te be­ bisschoppen hadden liever niet dat buitenlandse thuis voor de missionarissen, werd door een nadien berkenboompjes bij de huizen van de perkt en ging men over tot de bouw van een eigen orden en congregaties onder hun seminarie­ kloostergang verbonden met een later nog ge­ schutterskoning, diens knecht, de gildenmeesters kazerne. Die verrees aan de Maasstraat en werd in studenten wierven. Pas aan het eind van de jaren bouwde kapel. Zie: Franz Pfanner Huis; Klein Vink; en de officieren van de schutterij. Dat gebeurt niet 1927 in gebruik genomen. De marechaus­see bleef dertig van de vorige eeuw gaf de bisschop van Sint-Paul; Thermaalbad; Wegkruisen. Literatuur: meer op 1 mei, maar op de zaterdag voor de voor­ hier tot de Duitse bezetter de brigade eind 1941 Roermond toestemming voor het aannemen van Jan Landman, 100 Jaar Mariannhill: 75 jaar St.-Paul. jaarskermis. Literatuur: Gerard Achten, ‘De mei ophief. Op 15 september 1950 was er een herop­ Nederlandse studenten. De periode 1956-1957 was De Nederlandse provincie van de kongregatie­ van zetten’, in: De Rin (voorjaar 2011) 14-16. richting van de brigade en nam men een nieuwe een hoogtepunt in de geschiedenis van de Neder­ Mariannhill (Arcen, 1985). kazerne met een aantal cellen en twee woningen landse Mariannhillers. Sint-Paul zat tot de nok toe Middenstandsvereniging, rk Op 8 maart 1946 aan de Lingsforterweg in gebruik. De brigade vol met 213 personen. In 1959 kreeg de Nederlandse­ Marktplein Het marktplein van Arcen was rond vond op initiatief van pastoor Laemers de op­rich­ werd in Arcen op 1 juni 1973 opgeheven. Het ge­ Provincie van de Mariannhillers een eigen missie­ 1900 een trefpunt voor de inwoners. Vooral de ting plaats van de rk Middenstandsvereniging bouw kwam hierna in handen van zorginstelling gebied toegewezen in Australisch New Guinea, cafés rondom het plein werden druk bezocht. In Arcen-Lomm. Voorzitter werd J. Waterschoot. De het Groene Kruis. Zie: Groene Kruis (Arcen-Lomm- het huidige Papua Nieuw Guinea. Harrie van 1949-1950 verrees aan de noordzijde van het plein eerste jaren stonden vooral in het teken van het 82 [mfa … Oktoberfest] 83 Mussenslenk Natuurgebied. De Mussenslenk is Sint-Paul. In 1978 namen de schutters de huidige een open water in een ven dat deel uitmaakt van accommodatie aan sportpark De Brandemolen in het Landgoed Arcen. Het water, dat in de loop der gebruik. Hier bevindt zich een negenbaans schiet­ jaren was dichtgegroeid, werd in 1999 door Het inrichting op 25 meter. Regelmatig waren er spor­ geestelijk welzijn van de leden. De groep sloot molen laten bouwen. Om die molen aan te drijven, Limburgs Landschap hersteld. In het ven bevin­den zich al vrij snel aan bij de Katholieke Limburgse leidde men de Lingsforterbeek om. De Arcense zich drijftillen met levend hoogveen. Zie: Land­ Middenstandsbond. Vanaf het eerste jaar organi­ molen was een ban- of dwangmolen, wat be­ goed Arcen; Limburgs Landschap, Het (Lomm). seerde de vereniging in de weken voor Sinterklaas tekende dat boeren verplicht waren hun graan er een ‘winkelweekactie’ met loterij. In 1950 bezocht te laten malen. Toen Frederik Hendrik in 1646 het Nieuwe Brug In 1912 bouwde men in de kiezel­ men gezamenlijk de Passiespelen in Tegelen. Ook ‘Nije Huys’ van de Heer van Arcen verwoestte, weg Nijmegen-Venlo over de Lingsforterbeek een pleitte men voor de realisering van een ambachts­ werd de molen beschadigd, maar weer hersteld. brug, die in de volksmond Neej Brug of Witte Brug school op De Hamert. Na tien actieve jaren kwam De molen bleef hier staan tot omstreeks 1700. kwam te heten. Eerder lag hier een houten brug. de vereniging tussen 1956 en 1960 stil te liggen. Resten van de molen bevinden zich nog onder de De nieuwe brug van gewapend beton kwam er In 1961 vond een heroprichting plaats en volgden huidige Rijksweg n271. Ondertussen was in 1677, om de zware tram van de Maas-Buurtspoorweg te jaren met ups en downs. Succesvol waren enkele iets noordelijker, een derde watermolen gebouwd: kunnen dragen. Na de Tweede Wereldoorlog werd middenstandsshows en winkelweekacties met de huidige Wijmarse molen. In de nieuwe molen de brug verwoest en door een nog nieuwere opbrengsten voor een goed doel. Maar er waren werd graan gemalen en olie geslagen. Begin twin­ vervangen. Zie: Maas-Buurtspoorweg. ook hete hangijzers als de zondags- en vakantie­ tigste eeuw had J. Reutelingsperger, alias Brugger sluiting van de winkels, de toeristische plannen Kuub of Meule Kuub, in de Steegh een elektrische Nije Huys Versterkt huis. Het Nije Huys werd tus­ met Klein Vink en de opkomst van het groot­ graanmolen opgericht en in gebruik. Later vestig­ sen 1511 en 1523 gebouwd op de plaats van Huys winkelbedrijf. De Middenstandsvereniging stond de zich daar de Boerenbond, die in de volksmond den Kamp. Opdrachtgever was de Heer Reinier aan de basis van de Stichting Gemeenschaps­ de Meule werd genoemd. Zie: Brandemolen; van Gelre, die zijn huis zelf niet voltooid heeft belangen Arcen en de werkgroep Arcen Actief. IJsvogel, De; Wijmarse watermolen. gezien, omdat hij in 1522 overleed. Het versterkte Ook nam men deel aan de Weifeesten, de sfeer­ huis had een toren en was bijna geheel uit mergel markten en de promotie van Arcen als Asperges­ Motorclub ’t Wimke Motorclub ’t Wimke werd opgetrokken. In 1646 verwoestten troepen van stad. In 1981 werden de statuten aangepast en opgericht op initiatief van Ger Kuijpers, Jac Naus, Frederik Hendrik het Nije Huys. Voor de bouw veranderde de naam in Ondernemersvereniging Sjaak Reutelingsperger, Hans Verstappen en Rob van het Arcense kasteel werd het Nije Huys ge­ Nimrod (2012). Arcen-Lomm (oval). Er volgenden nog vele van Well. De vijf vrienden toerden regelmatig op sloopt tot op keldervloerhoogte. Zie: Alde Huys, activiteiten, maar eind jaren negentig nam de zondagen en wilden graag in clubverband motor­ Huys den Kamp; Kasteel; Tachtigjarige Oorlog tieve successen. Zo werd Tine Schwanen Neder­ interesse onder de ondernemers af. Op 21 maart ritten organiseren. Dat zou moeten lukken aan­ (Arcen-Lomm-Velden). Literatuur: J.G.M. Stoel, lands kampioen freestyle op de binnenbaan op 25 2002 werd de ondernemersvereniging opgeheven. gezien in Arcen destijds een twintigtal motor­ ‘25 jaar archeologisch onderzoek in de gemeente meter en won Pé Reivers zelfs tweemaal het Neder­ Kennelijk bestond er toch behoefte aan overleg, rijders was. In maart 1992 plaatsen zij een oproep Arcen en Velden’ in: J.G.M. Stoel, Herwonnen lands kampioenschap barebow bij jacht- en veld­ want op 1 juli 2003 vond de oprichting plaats van voor een oprichtingsvergadering in een huis-aan- historie (Velden 1993) 22-33. schieten. Ook Frits Admiraal en zijn dochter Clara de salvo, een vereniging van Arcense, Lommse huis blaadje. Op een eerste vergadering op 20 maart eindigden tijdens Nederlandse kampioenschap­ en Veldense Ondernemers. Zie: salvo (Arcen- kwamen enkele tientallen enthousiaste­lingen Nimrod Handboogschietvereniging. Nimrod werd pen in de eerste helft van de jaren tachtig op de Lomm-Velden); Weifeesten. naar café De Inaborg, waarna de oprichting van opgericht in september 1973. Dat gebeurde op eerste plek in dezelfde discipline. In 2009 en 2010 de Arcense Motor Club snel een feit was. De heren initiatief van André Kallen, Jeu Neeten, Wim viel die eer te beurt aan Jos Kouws in de categorie mfa Zie: Schans, De. gingen voortvarend aan de slag. Een eerste rit Schwanen en Jan van Aspert. Die laatste was de Compound Unlimited. Tegenslag was er in 1989 vond plaats op 20 april. Op 19 motoren reden 22 kastelein van café De Harmonie aan de Maas­ toen het doelhuis, als gevolg van kortsluiting, af­ Molenbeek Zie: Molenbeek (Velden); deelnemers door de Ardennen en de Eifel. Op 4 straat. Vanuit een open raam schoot men vanuit brandde. Met vereende krachten werd de accom­ Lingsforterbeek. september 1992 veranderde de naam in mc ’t het café op doelen in de achtertuin. Om goed te modatie weer opgebouwd. In 2013 telt Nimrod 23 Wimke. Er waren inmiddels 44 leden. De club is kunnen schieten, had men zelfs een gat in de vloer leden. De vereniging is vernoemd naar een bijbel­ ­ Molens In Arcen lagen meerdere molens. In de genoemd naar het gelijknamige straatje. In 2013 gemaakt. Een jaar later trad de vereniging toe tot se koning van Mesopotamië. Zie: Brandemolen, vijftiende eeuw liet de Heer van Arcen bij zijn telt motorclub ’t Wimke circa 45 leden. Zie: Cafés; de Nederlandse Handboog Bond (nhb). Sinds De; Cafés; Klein Vink. woning, het latere Alde Huys, een watermolen Inaborg, De; Wimke. 1982 organiseert Nimrod een Midzomer toernooi, bouwen die hij verpachtte. Wanneer hij de molen in de beginjaren op het terrein van Klein Vink en Oktoberfest Bierfeest. Vanaf 2008 organiseert café exact bouwde, is niet bekend. De oudst bekende Multifunctionele accommodatie Zie: Schans, De. sinds 1985 op de Zwarte Berg, een bosgebied aan De Proeverij jaarlijks in oktober een meerdaags vermelding dateert uit 1421. De molen werd in 1511 de Brandemolen. Vanaf 2012 is de wedstrijd ver­ feest. In navolging van de Oktoberfeste in München, door Bourgondische troepen van Karel de Stoute Mungel, De Natuurgebied. De Mungel maakt deel schoven en omgedoopt in het Maart-toernooi. worden pullen bier geschonken en is er sfeervolle verwoest of in brand gestoken en niet meer opge­ uit van natuurgebied Barbara’s Weerd. Het hoger Ook organiseert de club sinds 1987 een Winter­toer­ schlagermuziek. Ook de traditionele Beierse bouwd, waardoor wellicht de naam Brandemolen gelegen gebied was lang in gebruik als bouwland nooi, eerst in januari, later in november. Beide toer­ Dirndl, Krachlederne en Trachtenhut ontbreken niet. ontstond. Na de verplaatsing van het kasteel van en werd in 1998 teruggegeven aan de natuur. De nooien zijn tweedaagse evenementen met schut­ Het feest begon in een kleine tent met vijfhonderd Arcen van het Alde Huys naar de huidige locatie, herkomst van de naam Mungel is niet bekend. ters uit Nederland, België, Duitsland en Luxem­ feestelingen uit de regio en groeide na enkele edi­ gaf men omstreeks 1512 de oude watermolen op. Zie: Barbara’s Weerd (Lomm). burg, die schieten op kunststof dierafbeeldingen. ties uit tot een evenement met meer dan driedui­ Reinier van Gelder, de heer van Arcen, had inmid­ Eerder, tussen 1974 tot 1982, organiseerde Nimrod zend bezoekers uit het hele land. Het Oktoberfest dels in de buurt van zijn nieuwe huis een nieuwe indoorwedstrijden op een zolder bij het klooster vindt plaats in een grote feesttent aan de Kruis­ 84 [Ontgrinding … Pompen] 85 watermonument / Dijkpaviljoen. Zie: Hoogwater­ van boten. Daarvoor plaatste men twee kolossale monument / Dijkpaviljoen; Schans, De; Soest 18,5 meter lange en 500 kilo wegende palen en een Jansbeken, Rie van; Sintermerte. drijver van 40 meter lang en 25 ton zwaar in de Maas. Op de drijver bevindt zich een weg, waar tientallen verenigingsmensen uit Arcen diverse vastenaovendactiviteiten. Verder hebben oval Zie: Middenstandsvereniging, rk. aanlegsteiger. Zie: Schanstoren. de handen uit de mouwen steken. Het bierfeest is ze onder meer optredens verzorgd in het Duitse niet nieuw, rond 1933 werden in Arcen al door de Cochem, Altenahr, Bad Neuenahr, Straelen en Overwinning Kunstwerk. Op het grasveld aan het Pastorie Woonhuis van de pastoor. Waar de oudste harmonie zogenoemde Ober-Bayernfeesten ge­ Geldern. In 2013 bestaat de Original Laaktaler Burgemeester van Soest-Jansbekeplein staat sinds pastorie van Arcen exact stond, is niet bekend. organiseerd. Zie: Cafés; Koninklijke harmonie Muzikanten uit elf leden. Zie: Bastianus; 1997 een kunstwerk van Ruud van der Beele. Het huis zal echter zeker niet al te ver van de kerk van Arcen; Weifeesten. Vastenaovend. De sculptuur bestaat uit een gebogen ladder van hebben gelegen. Wel weten we dat een brand de cortenstaal met in het midden een kei. De kei pastorie in 1681 verwoestte en dat er pas in 1697 Ontgrinding Zie: Grindwinning. Oude Hoeve, De Zie: Hotel Arcen. staat voor de natuurlijke hobbels die men op de sprake is van een herbouw. Verder is bekend dat levensladder alléén moet overwinnen. Het beeld in 1870 een nieuwe pastorie aan de Wal verrees. Original Laaktaler Muzikanten Muziekkapel. De Ouderenvereniging Zie: Katholieke Bond Voor heet in de volksmond ook wel ‘Kei en ladder’. Zie: Pastoor Van Valkenburg werd hier de eerste be­ Original Laaktaler Muzikanten werd in 1977 Ouderen. Beele, Ruud van der. woner. De laatste bewoner was pastoor Schram. opgericht vanuit buurtvereniging De Veerkante, die In 1926 nam men aan de Kerkstraat een nieuwe een boerenbruiloft organiseerde. Bij gebrek aan Ovaal Plein. Het groene ovaalvormige plein aan Parochie Gemeenschap van katholieke gelovigen. De pastorie in gebruik. Dit huis raakte in de Tweede blaaskapellen, namen buurtgenoten zelf instru­ de zuidrand van Arcen heet officieel het Burge­ exacte leeftijd van de parochie van de hh Petrus Wereldoorlog zwaar beschadigd en werd na de menten ter hand. Eerste dirigent was Thei van meester Van Soest-Jansbekenplein. Het werd in en Paulus is onbekend. Zeker is dat er in 1250 oorlog herbouwd. Een van de bewoners was Oers. Na enige jaren gaf hij het dirigeerstokje over 1996 aangelegd en in 1997 officieel geopend. Het sprake is van een kerk in Arcen. Een lijst met pas­ pastoor Van der Sterren, de bouwpastoor van de aan Frans Nuchelmans, die de kapel naar een hoger plein was uitdrukkelijk niet bedoeld als evene­ toors gaat terug tot 1439. Tot 1932 behoorde ook Arcense kerk. Zijn opvolger, pastoor Rooyakkers, niveau tilde. Later volgde Karel Bartels hem op. mententerrein, maar als verbinding tussen de Lomm tot de Arcense parochie. In 1999 werden woonde er tot 1972. In dat jaar verrees naast de De kapel ging toen van Egerländer over op een Kasteeltuinen en het dorp. Op het Ovaal plande Arcen en Velden één parochie en in 2007 kwam oude pastorie een nieuwe en kleinere pastorie. breder genre. Bartels arrangeerde vele muziekstuk­ de gemeente Arcen en Velden de bouw van een ook de parochie Lomm daar bij. De zielzorg was Die pastorie werd bewoond door pastoor Rooy­ ken en het repertoire groeide in vijftien jaar uit tot multifunctionele accommodatie (mfa). De ge­ hierna in handen van één pastoor. Zie: Kerkelijke akkers en diens opvolger Leo Martens. In april meer dan tweehonderd nummers. Eind jaren meenteraad stemde hiermee in, maar er rees verzet indeling (Arcen-Lomm-Velden); Parochies (Arcen- 1999 kreeg pastoor Martens eervol ontslag wegens negentig werd het repertoire gemoderniseerd en tegen de locatie, onder meer vanwege een ‘ver­ Lomm-Velden); Parochie (Lomm); Parochie ziekte. Martens bleef tot eind 2002 in de pastorie kwam er meer aandacht voor de kwaliteit van de rom­meling’ van het historische dorpsaanzicht. (Velden); Pastorie, Sint-Petrus en Pauluskerk. wonen, die vervolgens particulier werd verhuurd. muziek. In 2005 bracht de kapel een cd uit met als Hierop werden de plannen enigszins aangepast. titel Arcen op zijn best. De Original Laaktaler Muzi­ Op het Ovaal bevindt zich sinds 1996 het hoog­ Parochieel dameskoor Petrus en Paulus In Patronaat Katholieke jeugdorganisatie. Het patro­ kanten zijn in Arcen vooral bekend van vaste 1970 werd door koster (tevens dirigent en organist) naatsgebouw lag naast de kerk aan de Kerkstraat. optredens, zoals tijdens het feest van Bastianus en Original Laaktaler Muzikanten (2012). Wijnand Beerkens een gemengd koor opgericht. Jongens konden vanaf twaalf jaar lid worden en Na een conflict tussen de koster en pastoor Rooij­ zich er, onder toezicht van de kerk, beziggehou­ akkers van Arcen trad het koor vanaf 1979 enkele den met spellen en met knutselen. Tijdens de jaren niet in de kerk op. Veertien dames uit het Tweede Wereldoorlog liep het gebouw veel schade kerkkoor gingen hierna op 2 april 1980 verder als op door granaattreffers. Na de oorlog werd het parochieel dameskoor. Dat gebeurde onder lei­ding pand provisorisch hersteld. Met het bouwrijp van dirigent Nico van den Kroonenberg. Alfo van maken van de bouwplaats van de nieuwe Sint- Soest gaf de dames Gregoriaanse zangles. In 1996 Petrus en Pauluskerk werd het patronaatsgebouw nam Truus van den Kroonenberg het dirigeer­ in 1958 afgebroken. Er kwam geen nieuw patro­ stokje tijdelijk over. Tussen 1996 en 1999 was Poul naat. Zie: Cafés. van Rooy dirigent tot Van den Kroonenberg in 2000 die taak weer overnam. Vanaf 2003 is de Petrus en Pauluskerk Zie: Sint-Petrus en muzikale leiding in handen van Helma Rijbroek. Pauluskerk. Hoogtepunten van het koor waren een life radio- optreden in 1987 op Radio Zuid (thans l1) en een Petrus en Paulusgilde Zie: Sint-Petrus en gezongen Heilige Mis, die rechtstreeks op de Paulusgilde. televisie werd uitgezonden vanaf camping De Schans. Het parochieel dameskoor telt in 2013 Pleinen Zie: Marktplein; Ovaal. circa zeventien leden. Zie: Campings; Laus Deo. Pompen Voor drinkwater waren Arcenaren Passantenhaven Aanlegplaats voor de plezier­vaart. eeuwenlang aangewezen op dorpspompen. Hier In 1990 werd aan de Maasoever ter hoogte van de haalden de inwoners water dat nodig was voor schanstoren een passantenhaven aange­legd. huishoudelijke doeleinden en vulden zij emmers De haven, die bedoeld is voor passerende plezier­ in geval van brand. In het dorp waren rond 1850 jachten, beschikt over een ponton voor de aanleg drie pompen. Ze stonden aan de Markt, in de 86 [Postdienst … Rin, De] 87 Regimentsdijk Tijdens het hoogwater van 1995 organiseerde de stichting ‘Van Arce veur Arce’, in legden in Duitsland gelegerde soldaten van de het kader van de komst van de Kasteeltuinen, de Royal Airforce, samen met de lokale bevolking, op revue Wao giët ut hin? Ditmaal stonden in vier be­ 3 februari in Arcen een dijk aan in de strijd tegen drijven het wel en wee van het dorp en zijn kasteel Kerkstraat en in de Maasstraat. De pomp in de de regie voor zijn rekening en al snel meldden het wassende Maaswater. Bij de dijk werd later als vanaf de middeleeuwen centraal. Tekst en muziek Koestraat werd in 1852 geplaatst. De pompen in zich vijftien kinderen aan, die wekelijks anderhalf dank voor de hulp een bordje geplaatst met de waren weer in handen van hetzelfde trio, aange­ de Kerkstraat en in de Maasstraat zijn pas na de uur drama kregen. Pulcinella laat kinderen op een (enigszins foutieve) tekst ‘The Raf Regi­ments vuld met Nico van den Kroonenberg. Zeven jaar Tweede Wereldoorlog opgeruimd. De ijzeren educatieve en speelse wijze in aanraking komen Dyke’. Zie: Hoogwater (Arcen-Lomm-Velden). later, in 1995, bij het 4 maal 11-jarig bestaan van De pomp op de Markt werd toen door een stenen met podiumkunsten. Eenmaal per anderhalf jaar Keieschiéters, werd de revue ’t Begoos beej de Germane pomp vervangen. Zie: Brandweer; Marktplein. organiseert de groep een publieke voorstelling en Resort Arcen Bungalowpark. Na de Tweede opgevoerd. Omdat zo’n beetje de hele historie van elk seizoen sluit men af met een eigen presenta­tie. Wereldoorlog startte Harrie Kepser bij zijn grind­ Arcen al in beeld was gebracht, zocht men op­ Postdienst Het eerste telegraaf- en postkantoor in De voorstellingen zijn meestal in gemeenschaps­ afgraverij aan de Dorperheideweg een kleine nieuw aansluiting bij het onderwerp vastenaovend. Arcen was gevestigd aan de Schans. Van 10 april huis De Klosterhoaf, maar Pulcinella treedt ook camping, die de naam De Schans kreeg. De revue werd ook nu weer geschreven door 1908 tot 10 december 1982 was het kantoor op de op tijdens het tweejaarlijkse Scrooge Festival. De Gaandeweg nam het aantal standplaatsen toe en Wim Janssen, met muziek van Pé Reivers en Markt, later aan het Raadhuisplein, ten huize van eerste voorstelling was in 2007 Pier 15. Hierna kwamen er meer voorzieningen. Begin jaren Leonne Beckers. De regie was voor de derde maal de familie Frissen. Hier bleef het, totdat op 10 volgden: Van de Hemel naar de Goot (2008), Pirates of zeventig namen de zonen Ger en Frank Kepser de in handen van Peter van ’t Hof. december 1982 een nieuw postkantoor aan de the Caribbean (2009), Watskebeurt? (2010), Mini zaak over. De camping werd hierna verder In 2006 konden Arcenaren genieten van een Wal opende. Kantoorhouders/brievenvergaarders Musical Oliver (2010), Scrooge en de drie geesten (2010), uitgebreid. Zo richtten de broers in 1986 een vis­ vierde naoorlogse revue. Opnieuw op initiatief waren Mathieu Frissen (1905-1943), zijn zoon De Krasse Generatie (2011). Sinds januari 2008 valt vijver in als natuurbad. Begin jaren negentig volgde van De Keieschiéters, die wederom een jubileum Marcel (1943-1980), Louis Duijf (1980-1987) en Jo Pulcinella onder de Stichting Podiumkunsten de ombouw van de camping, die inmiddels 650 vierden, werd ook deze revue geproduceerd door Peeters (1987-1994). De post werd vele decennia Arcen. De toneelgroep telt in 2013 circa twintig standplaatsen telde, tot Resort Arcen. Dit was een de groep die sinds 1983 aan de wieg stond van de bezorgd door de bodes Albert Peters en Frans leden. Zie: Klosterhoaf, De; Scrooge Festival. complex met diverse typen villa’s, chalets en herboren Arcense Revue. Het nieuwe stuk kreeg Raijer. Vanaf 1 juli 1994 is in Arcen geen vaste woodgalows. De officiële opening vond plaats op als titel Laot ma gaon de wage en speelde zich af van­ kantoorhouder meer aanwezig. Wel was er een Quelle, Die Kunstwerk. Bij de entree van het 2 oktober 1993. In 2000 kwam centraal op het af de evacuatietijd tot medio jaren zestig, waarin agentschap met beperkte handelingen in het thermaalbad (Klein Vink) werd in 1999 een kunst­ resort een ontspanningscentrum in Grieks- door de voortvarende gemeenteraad een beeld vvv-kantoor. Het postagentschap bleef open tot werk geplaatst van de in Leverkusen geboren Romeinse stijl, bestaande uit drie segmenten: een werd geschetst van Arcen over vijftig jaar. Het 2008. Hierna kwam er een servicepunt in de kunstenaar Odo Rumf. Het zeven meter brede café-restaurant (het Arceleum), een subtropisch stuk was gelardeerd met twintig liedjes, waarvan winkel van de familie Cup aan de Maasstraat. Zie: kunstwerk bestaat uit een fontein (bron) met een zwembad en een supermarkt met cafetaria. De enkele uit het Arcense liedjesarsenaal uit die Cup; Postdienst (Velden). kruik, en een draaiwiel, waar twee vleugels uit verbouwing had echter zoveel problemen periode. Zie: Arch Luit; Keieschiéters, De. tevoorschijn komen en is vervaardigd uit herge­ opgeleverd, dat dit een jaar later tot een sluiting Pulcinella Jeugdtoneelgroep. Op initiatief van Mieke bruikt industrieel ijzer. Het werk symboliseert van het park leidde. Resort Arcen kwam hierna in Rin, De 1 / Gotensysteem. De rin was een goten­ Huibers, Paula Swinkels en Eric Thiesen werd in water als levensbron. Zie: Klein Vink. handen van Hogenboom Vakantieparken, die het systeem aan weerszijden van de Koestraat, Kerk­ 2004 jeugdtoneelgroep Pulcinella opgericht. De park doorverkocht aan Roompot. In 2013 straat en Maasstraat. In de goten (rinnen in de groep kwam voort uit de Stichting Balletgroep Raadhuis Zie: Arcen-Lomm-Velden. bevinden zich in het park 328 vakantiewoningen. volksmond) verzamelde zich het regen- en afval­ Arcen en is vernoemd naar een figuur uit de water. Dankzij het juiste verval stroomde het Italiaanse commedia dell’arte. Eric Thiesen nam Pulcinella (2011). Revue Toneelspektakel. In de jaren dertig van de water naar moddersloten langs de oostzijde van vorige eeuw kende Arcen al een revue. Die was de Wal en de noordzijde van de Graaf. Vandaar geïnspireerd door de succesvolle Venlose revues ging het water via een duiker onder de Maasstraat uit die jaren. Gangmakers in Arcen waren de in naar de Maas. In de rinnen bleef allerlei rommel Venlo woonachtige Arcenaar Harie Holla en zijn achter, wat de hygiëne niet ten goede kwam en compagnon Pierre Verkoelen. Eind jaren veertig vooral in de zomermaanden een onaangename kwam er op initiatief van Nico van den Kroonen­ geur verspreidde. Elke zaterdagmorgen werd van berg opnieuw een revue. Na deze voor- en naoor­ de hoogstgelegen woningen verwacht dat de be­ logse periode werd pas in 1984 een volgende revue woners als eersten met emmers water begonnen gepresenteerd. Aanleiding was het 3x11-jarig jubi­ te gooien en te vegen. Vervolgens namen de be­ leum van carnavalsvereniging De Keieschiéters. woners van de lager gelegen woningen het over Het stuk kreeg als titel: Weej zien mâ Aârsese Keiê, totdat het laagste punt was bereikt. Tijdens het ontleend aan een Arcense carnavalsschlager. De schoonmaken van de rin wisselde men nieuwtjes revue begon waar de laatste revue na de oorlog uit het dorp uit. Aan die situatie kwam een einde mee was geëindigd en ging door tot in 1983. In het met de komst van riolering. stuk stond de geschiedenis van de vastenaovend 2 / Blad van de Stichting Heemkunde Arcen. Vanaf in Arcen, met alle tradities en gebruiken, centraal. 2010 geeft de Heemkundevereniging Arcen twee­ Het verhaal werd bedacht door Wim Janssen, maal per jaar een informatieblad uit met onder­ Peter van ’t Hof en Pé Reivers. Janssen tekende werpen uit het verleden van Arcen. Het blad is voor het hoofdaandeel van de teksten, Reivers vernoemd naar het oude Arcense gotensysteem. voor de liedjes en Van ’t Hof voor de regie. In 1988 Zie: Heemkundevereniging. 88 [Roobeek … Schans, De] 89

Roobeek Zie: 1 / Huize Roobeek. 2 / Golfsport. Rode Beek Waterloop. De Rode Beek watert de voormalige moerasgronden rond Klein Vink af. Rooland Hotel. In 1946 startte Albert Peters in Waarschijnlijk heeft de beek geen natuurlijke Huize Roland nabij Klein Vink een hotel. De witte ontstaansgeschiedenis, maar is ze ruim vóór 1800 villa, met aan de voorzijde een kleine ronde erker, door de Maasduinen bij Roobeek heen gegraven. werd midden jaren vijftig fors uitgebreid, onder De beek vormde eeuwenlang de grens tussen de meer met een grote serre. Ook toen in de jaren heerlijkheid Arcen en de heerlijkheid Well. In de zestig de nieuwe Rijksweg gereed kwam, volgde zestiende eeuw heette de beek Roederbeeck. De een verbouwing. In 1970 werd het hotel verkocht, waterloop was in die tijd breder en dieper. Via de waarna het tot 1983 nog zeven maal van eigenaar Rode Beek werden goederen vanaf de Maas op wisselde. In dat jaar kwam de zieltogende uitspan­ vlotten vervoerd naar het Gelderse achterland. De ning via een veiling in handen van Paul Peters, beek dankt haar naam aan de rode kleur van het zoon van de eerste eigenaar. Hij wilde op de plek ijzerrijke grondwater. Zie: Klein Vink. een ontspanningscentrum bouwen, maar dat lukte niet, waarna het hotel werd verpacht. Rode Kruis Zie: Arcen-Lomm-Velden. In 1984 kwam Roland in handen van het echtpaar Van der Sterren. Het hotel werd ingrijpend ver­ Ruiten Troef Inzamelactie. Omdat de glas-in- De Schans omstreeks 1900. Rutten, Jos Profvoetballer. Jos Rutten werd op 11 bouwd en het aantal kamers uitgebreid van twaalf loodramen van de Sint Petrus- en Pauluskerk in november 1962 in Arcen geboren. Na de middel­ tot vierendertig. Ook veranderde de naam van verval waren geraakt en er dringend isolatie nodig Rutten, Hay Amateurastronoom. Hay Rutten werd bare school bezocht het de pedagogische acade­ Roland in Rooland. In 1991 breidde de hotelaccom­ was, werd eind 1981 in Arcen een grote inzamel­ op 25 juni 1950 in Arcen geboren. Na de middel­ mie in Venlo, waar hij afstudeerde als leraar modatie opnieuw uit met twintig kamers. Er actie gehouden onder de naam ‘Ruiten Troef’. bare school studeerde hij werktuigbouw in basisonderwijs. Hierna werkte hij kortstondig aan kwamen een tweede restaurant en twee nieuwe Het ging om een bedrag van 50.000 gulden. Eindhoven. Hij werkte bij Pope als constructeur een basisschool in Maasbree en langdurig aan zalen. Zes jaar later werd de ‘theaterzaal’ uitge­ Sponsoren konden de kerkvensters voor een vast­ en sinds 2012 als researcher bij Océ-Canon in Basisschool Wijdtveld te Arcen. In 2013 is hij breid, waardoor er een multifunctionele zalen­ gesteld bedrag adopteren, de plaatselijke midden­ Venlo. Begin jaren zestig raakte Rutten geïnteres­ directeur van de basisschool en de speciale basis­ accommodatie ontstond die plaats kan bieden stand organiseerde een loterij en een asperge­ seerd in sterrenkunde. In 1969 werd hij lid – en school binnen Talentencampus Venlo. De Arce­ aan circa 350 personen. In 2007 kwam het hotel markt, en de harmonie gaf een speciaal concert. vanaf 1975 voorzitter – van de Nederlandse Ver­ naar voetbalde van zijn zevende tot en met zijn in handen van de Fletcher Hotel-groep. De naam Op 26 juni 1983 nam pastoor Martens een cheque eniging van Weer- en Sterrenkunde in Venlo. In vijftiende jaar bij dev-Arcen. In het seizoen 1981- Rooland verwijst naar de ligging in de buurt van in ontvangst om alle ramen te laten herstellen en de jaren hierna bekleedde hij meerdere bestuurs­ 1982 debuteerde hij in de hoofdploeg van vvv de Rode Beek. Zie: Rode Beek. te isoleren. Bovendien kon men van het reste­ren­ functies, zoals bij de Nederlandse Vereniging van Venlo. Jos Rutten ontpopte zich hier tot een be­ de bedrag de verwarming in de kerk vervangen. Waarnemers van Sterbedekkingen en de Neder­ trouwbare verdediger. In 1980 speelde hij in Jong Zie: Aspergemarkt; Klokken Drie; Koninklijke landse Vereniging van Weer- en Sterrenkunde. In Oranje onder nummer 19. De Arcenaar bleef bij Rooland (1957). Harmonie van Arcen; Sint-Petrus en Pauluskerk. 2005 richtte hij de Nederlandse Vereniging van de Venlose club tot en met het seizoen 1992-1993. Waarnemers van neos en Kleine Planeten op, Hij was een van de dragende krachten in de gouden waarvan hij eveneens het voorzitterschap be­ jaren 1985-1989, toen de Venlonaren twee keer kleedde. In 2010 ontving Hay Rutten van de iota vijfde in de eredivisie werden. Hierna was Jos (International Occultation Timing Association) Rutten trainer van dev Arcen en van 2000 tot de Dr. Niels-Wieth-Knudsen award vanwege de 2005 van rk vv Montagnards. Van 2009 tot in actiefste waarnemer op het vlak van sterbedekkin­ 2012 trainde hij het eerste elftal van fc Blerick. gen (sterverduisteringen) wereldwijd. Op 20 maart Zie: dev-Arcen. Literatuur: Paul Seelen, Vertel nog 2012 bevestigde hij door een waarneming vanuit eens … Vijftig Vedetten en Vazallen van The Good Old zijn sterrenwacht van een sterbedekking het dub­ vvv-Venlo (Venlo 2008) 72-73. bele karakter van de Kleine Planeet 44 Nysa. Rutten combineert zijn passie voor sterrenkunde Schaken Zie: Arx. met een bijzondere interesse in de optica van telescopen. In 1988 verscheen het boek Telescope Schans, De 1 / Aarden verdedigingswerk. In Arcen Optics, dat hij samen met Martin van Venrooij lag een schans langs de dorpskern en bij Lingsfort schreef en hét standaardwerk werd over de astro­ (fort Hazenpoot). Thans herinneren een straat, nomische optica. Voor zijn grensverleggend on­ een camping, een (geplande) multifunctionele derzoek op dit gebied kreeg hij in 1989 de Dr. Jan accommodatie en een toren (de schanstoren) aan van der Biltprijs van de Koninklijke Nederlandse de oude verdedigingswerken. Zie: Fort Hazen­ Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde. poot; Lingsfort, De; Schanstoren. 2 / Multifunctionele accommodatie. Al vanaf 2007 90 [Schanstoren … Sint-Annakapel] 91 (Westerbroek, Holt) en Walbeck ander­zijds. het jaar. Het festival trekt telkens enkele tiendui­ In 1788 legde men die grens vast in het Veenschei­ zenden bezoekers. Zie: Stichting Volkscultuur dingsverdrag. De Scheidsgraaf werd toen gedeel­ Arcen. telijk de rijksgrens. Op sommige plekken is zij dat werd in Arcen gsproken over een multifunctio­ positie en viel het plaatsje terug in zijn huidige nog steeds. De eerste aanleg van de sloot is niet Sfeermarkt Toeristisch evenement. De ondernemers neel centrum om de bestaande maatschappelijke dorpse karakter. In deze periode verdwenen ook bekend, maar dateert tussen 1330 en 1465. De Piet Cup en Leo Peeters namen in 1977 het initia­ en sportieve voorzieningen, die in de loop der de vestingwallen. Van het imposante poortgebouw Scheidsgraaf vloeit samen met de Vreewaterlos­ tief voor het organiseren van een aantal brade­rie­ jaren aan kwaliteit hadden ingeboet, te clusteren. bleef uiteindelijk slechts een kleine ruïne bewaard, sing, die ten oosten van Velden Nederland binnen­ en in het centrum van Arcen. Doelstelling was om In 2007 besloot de gemeenteraad van Arcen en bestaande uit een vierkante traptoren en enkele komt en ten oosten van Arcen uitmondt in de het groeiend aantal toeristen iets extra’s te bieden Velden dat de nieuwe Multifunctionele Accom­ muren met de zijkant van de poortdoorgang. In Lingsforterbeek. De Scheidsgraaf is als land­ en het dorp te promoten. Vanaf 1982 gebeurde dit modatie­ (mfa) De Schans zou gaan heten. Het 1969 kreeg de ruïne de status van rijksmonument. schaps­element bewaard in de naam van de noord- onder de vlag van de Stichting Comité Sfeermarkt zou echter nog vele jaren duren alvorens het de­ Aan het eind van de jaren zeventig van de twintig­ zuidweg op het schiereiland op Klein Vink. Zie: Arcen. In 1987 blies men de markt nieuw leven in finitieve bouwbesluit viel. De raad koos als locatie ste eeuw werd de schanstoren door de gemeente Heerlijkheid (Arcen-Lomm-Velden); Klein Vink; en werd het een jaarlijks terugkerend evenement het Ovaal aan de zuidrand van het dorp. Arcen en Velden gerestaureerd. In de periode Lingsforterbeek, De; Straelens Broek (Arcen); met vele kramen, oude ambachten, kinderspellen, Gebouwd werd hier vooralsnog echter niet. Op de 1980-1984 voerde men een uitgebreid archeolo­ Vreewater, Het (Velden); Zwart Water (Velden). straattheater en muziekgezelschappen. De markt eerste plaats zorgde de locatie voor nogal wat dis­ gisch onderzoek uit naar het oorspronkelijke Literatuur: J. Renes, Landschappen van Maas en Peel slingerde in het vakantieseizoen op zes woens­ cussie en ook de financiering kwam onder druk te poortgebouw. Vervolgens zijn de aangetroffen (Leeuwarden 1999); Anonymus, 100 Jahre Veen­ dagen door de straten van het dorp met telkens een staan. Er kwam een nieuw (en afgeslankt) plan en contouren deels inzichtelijk gemaakt door de meliotarion Straelen Dld. (Straelen 1960). ander thema. Een van de drijvende krachten was de locatie schoof enkele meters op, waardoor de fundamenten op te metselen. In 2010 volgde Elfie Peute. Vanwege een tegenvallende be­lang­ zichtlijnen naar het kasteel en het dorp werden opnieuw een onderzoek, waarna een nieuwe Schinck, Ger Politicus/bestuurder. Ger Schinck stelling kwam in 1999 opnieuw een einde aan de hersteld. Het ontwerp was getekend door Bart van restauratie volgde. Zie: Stapelrecht; Tachtigjarige werd op 15 juli 1944 in Arcen geboren. Na de sfeermarkt. Enkele Arcense ondernemers sloegen den Hork van Elemar, Postma en van den Hork Oorlog (Arcen-Lomm-Velden); Tol; Vesting. lagere school bezocht hij het Sint-Thomascollege hierop de handen ineen en er kwam vanaf 2001 architecten uit Oss. Het geplande 3917 vierkante Literatuur: H. Hundertmark, De Schanstoren. Een in Venlo, waarna hij van 1961 tot 1967 economie een nieuwe markt met meer aandacht voor het meter grootte complex gaat onderdak bieden aan bouwhistorische documentatie, uitwerking en verslag­ studeerde aan de Katholieke Economische Hoge­ randprogramma, zoals straattheater en muzikale de basisschool, een kinderopvang, een sporthal legging van de Schanstoren te Arcen (Oss, 2010). school te Tilburg. Schinck werkte vervolgens als acts. De nieuwe formule sloeg aan, wat tot en een gemeenschapshuis. In eerste instantie zou leraar aan het Carolus Borromeus College te uitdrukking kwam in een toenemend aantal Woningstichting Arcen en Velden het complex Scheidsgraaf Scheidingsgreppel. Vanwege de aan­ Helmond en aan de Academie voor Journalistiek kramen en bezoekers. bouwen, uiteindelijk werd dat de gemeente Venlo. wezigheid van waardevolle turf ontstonden regel­ in Tilburg. Van 1974 tot 1980 was hij lid van de Zie: Ovaal. 3 / Zie: Campings; Resort Arcen. matig conflicten over het hoogveen in het Straelens Provinciale Staten van Noord-Brabant namens de Sint-Annakapel Gebedshuis. De Sint-Annakapel Broek. Om hieraan een einde te maken, groef men pvda en van 1980 tot 1995 lid van de Eerste Kamer. aan de Maasstraat, op de kruising met de Laak­weg, Schanstoren Ruïneuze traptoren. In 1330 bezat als afscheiding van zuid naar noord een sloot tus­ Hier was hij van 23 juni 1987 tot 13 juni 1995 dateert uit het midden van de achttiende eeuw en Arcen een stapelrecht op de Maas. Er werd veel sen Velden, Lomm en Arcen enerzijds en Strae­len fractievoorzitter. Op 1 december 1996 volgde een werd destijds Aelheiligenhaus (Allerheiligenhuisje)­ handel gedreven en het dorp was een belangrijke benoeming tot burgemeester van Sint-Michiels­ schakel naar het achterland. Bovendien was Arcen De Schanstoren. gestel. Na bijna dertien jaar burgemeesterschap Scrooge Festival. een vestingstadje omgeven door muren, aarden stapte Ger Schinck op 1 oktober 2002 over naar wallen en grachten. Tussen 1400 en 1425 verrees het bedrijfsleven. aan de zuidkant van het dorp een tolvesting. Eerder stond er op de plek een ronde toren van Schutterij Zie: Sint-Petrus en Paulus gilde. een wellicht ouder poortgebouw. Bij de Schans lag het voornaamste verdedigingswerk van de Scouting Zie: Jong Arcen. vesting. De huidige schanstoren is het restant van een traptoren, die oorspronkelijk deel uitmaakte Scrooge Festival Belevingsroute. Vanaf 2009 or­ga­ van een imposant poortgebouw van de vesting. niseert de stichting Volkscultuur Arcen in decem­ Dit poortgebouw is in de vijftiende eeuw ge­ ber het tweedaagse Scrooge Festival. De klok bouwd en deed behalve als zuidelijke entree tot wordt dan gedurende een weekend teruggezet tot het vestingplaatsje dienst als tolgebouw voor de rond het jaar 1850. Het dorpscentrum is sfeervol Maasscheepvaart. Het complex bestond uit een aangekleed en bezoekers ontmoeten tijdens een kelder, een begane grond, een volwaardige ver­ wandeling honderden personen in kledij uit de dieping en een zolder. Het dak had een weergang tijd van Charles Dickens. Er is theater, er zijn met kantelen en zogenoemde arkeltorentjes op de concerten en allerlei ouderwetse marktkramen hoeken. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog liep het met snuisterijen. Het festival is gebaseerd op het genoemd. De kapel is toegewijd aan de Heilige poortgebouw flinke schade op. In 1635 werd het verhaal A Chrismas Carol van Charles Dickens over Anna, moeder van Maria, en staat in een perk in bouwwerk grotendeels verwoest. Na een gedeelte­ ­ Ebenezer Scrooge, een negentiende-eeuwse de schaduw van twee lindebomen. In 2011 werd in lijk herstel, ging het deel uitmaken van de aarden Londense geldwisselaar die meer van geld dan van de kapel een replica geplaatst omdat het houten omwalling van de vesting. In de loop van de acht­ mensen hield. Het Scrooge festival vond bij de origineel – ter voorkoming van diefstal – door de tiende eeuw verloor Arcen definitief zijn handels­ start twee jaar achtereen plaats en vervolgens om gemeente was veilig gesteld. Sint-Anna wordt 92 [Sintermerte … Sint-Paul] 93 ter dienst als kazerne voor Duitse troepen. In 1944 zeker veranderde het terrein rondom het klooster vonden vele honderden inwoners van Arcen en zo in een vakantie- en recreatiepark met voorzie­ omgeving een veilig onderkomen in de kelders ningen voor gehandicapten. Om een en ander in van het klooster. Na de oorlog gingen de broeders goede banen te leiden richtte de congregatie in Wereldoorlog in handen van het Sint-Maartens­ comité. Vóór die tijd ging de jeugd van Arcen met Sintermerte ook naar het kasteel, waar zij werd getrakteerd op appels, noten en kastanjes. Bij gebrek aan een kasteelheer toog men later naar ge­goede burgers om daar voor het zingen van het Sintermertesliedje met dezelfde lekkernijen te worden beloond. Omdat die traditie al lang be­ staat, zitten ook nu nog appels, noten en kastan­jes in de Sintermerteszak die elk kind na de optocht krijgt. Het maken van een eigen troshoop wordt sinds een tiental jaren niet meer door de jeugd of ouders gedaan vanwege de brandveiligheid. Wel is er een bescheiden troshoop, waarvan het brand­ bare materiaal is verzameld door het Sint- Maartenscomité. Kennelijk liep het feest vroeger nogal eens uit de hand, want in 1747 werden ‘de Sent Mertens veure’ door de koning van Pruisen verboden. Zie: Kasteel; Ovaal.

Sint-Paul Klooster. Op 30 december 1910 kocht pater Notker Vorspel van de congregatie van Mariannhill, in Zuid-Afrika gesticht door de kort daarvoor overleden abt Franz Pfanner, landgoed Klein Vink ten noorden van Arcen. De orde was op zoek naar een plek voor een opleidingshuis in Sint-Annakapel. Europa en Notker stootte bij toeval op het land­ weer aan de slag. Er kwamen meer studenten en Sint-Paul (1972). goed. De orde kocht het terrein en stichtte in de er verrees in 1949 een zuidelijke vleugel. Omdat afgebeeld terwijl ze haar dochter Maria les geeft. pachterswoning een voorlopig klooster. Dit kreeg het gebouw al snel te klein was, betrok de orde 1969 de Stichting Het Veldkamp op. Klein Vink De kapel heeft een driezijdig gesloten koor en is al spoedig de naam Sint-Paul, naar de apostel ook een iets verderop gelegen vakopleidingschool werd opengesteld voor bezoekers, terwijl een opgetrokken in baksteen. Het gebedshuisje is met Paulus, een Romeins soldaat die zich tot het van de Broeders van Zeven Smarten. Het eigen en ander deel van het complex voor terugkerende leien gedekt. De korfbogige toegang is gesloten christendom bekeerde. Kort hierna namen de verouderde leersysteem werd gelijktijdig ingeruild confraters bleef gereserveerd. De kippenhokken met een smeedijzeren hek. De voorgevel met twee overwegend Duitse broeders en postulanten hun voor beter en erkend vakonderwijs. In 1955 en de werden door de paters vanaf 1969 omgebouwd lisenen steekt boven het dak uit. Sinds 1969 is de intrek in een op het terrein gelegen boerderij. Het daarop volgende jaren groeide het aantal juve­ tot verblijven voor ouders van studenten en in de kapel een rijksmonument. was de bedoeling in Arcen fraters-novicen op te nisten en studenten nog steeds, waardoor men boerderij kwamen passende voorzieningen. Later leiden tot missionaris. Op 1 mei 1911 werd het opnieuw op zoek moest naar ruimte. De priester­ verrezen op een deel van de akkers en weiden 220 Sintermerte Sint-Maartensfeest. Sinds mensen­ missiehuis geopend. In 1912 startte de bouw van studenten, en de daarbij behorende rijkserkende vakantiebungalows. De inrichting werd zodanig heugenis haalde de Arcense jeugd vanaf oktober een nieuw en groter klooster aan de Roodevennen.­ opleidingen, verhuisden toen naar Mook. Op dat gehandicapten met hun rolstoelen zelfstandig brandbaar materiaal op. Dat materiaal bracht Eind 1913 waren twee vleugels gereed, dat was een Sint-Paul werden de lege ruimten niet opgevuld, gebruik konden maken van de keuken en de natte men naar de puinplaats, net ten zuiden van de zesde deel van het totale project dat was ont­wor­pen temeer omdat in kerk en samenleving ontwikke­ gedeelten. Het park kreeg bovendien een overdekt schanstoren, en naar de Gelderse Hamert. Hier door architect Caspar Franssen uit Roermond. lingen gaande waren die een jonge aanwas sterk zwembad. De voormalige stallen werden ver­ werd op 10 november onder grote belangstelling Vanwege de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en de verminderden. Het was voor de orde duidelijk dat bouwd tot een restaurant en een supermarkt en de Sintermerteshoëp in brand gestoken. De jeugd geldontwaarding van de Duitse mark, kwam de Sint-Paul op termijn niet meer was te financieren. de kapel uit 1900 ging dienst doen als cultureel amuseerde zich ondertussen met brandende orde in geldnood en kon men niet verder bouwen. Sint-Paul verkopen was echter geen optie omdat centrum. Het grote missiehuis brak men in 1978 vuurpotten (wierookpotten) en fakkels. De vie­ Tussen 1920 en 1935 verbouwden de broeders de honderdduizenden Nederlanders in de afgelopen af en de op Sint-Paul wonende paters en broeders ring vindt tegenwoordig op een zondag plaats en boerderij tot een modelboerderij met duizenden 75 jaar enorme bedragen hadden geschonken kregen op het terrein een nieuw onderkomen met start in de parochiekerk van waaruit de jeugd in kippen, een honderdtal melkkoeien en een moderne voor door de Mariannhillers uitgevoerde missies. een nieuwe kapel. De orde bleef eigenaar tot stoet, onder begeleiding van diverse muziekgezel­ varkensstal om varkens te fokken en te mesten. Bovendien zouden de broeders en paters dan geen 2004. In dat jaar werd het recreatiepark verkocht schap­pen, naar het Ovaal trekt, waar het verhaal In 1935 startte op Sint-Paul een Nederlands missie­ thuis meer hebben, als ze aan het einde van hun aan Roompot Vakanties. Zie: Franz Pfanner Huis; van Sint-Maarten en de bedelaar wordt uitge­beeld. seminarie met een negental studenten. Het aantal actieve leven naar Nederland terugkeerden. Klein Vink; Mariannhill; Tweede Wereldoorlog Hier steekt men ook de troshoop in brand. De leerlingen nam in de loop der jaren flink toe. Vooralsnog bleef men het klooster gebruiken voor (Arcen-Lomm-Velden). organisatie van het feest kwam kort na de Tweede Tijdens de Tweede Wereldoorlog deed het kloos­ gasten van De Zonnebloem. Langzaam maar 94 [Sint-Petrus en Paulusgilde … Sint-Sebastianusgilde] 95

Sint-Petrus en Paulusgilde Schutterij. Het Sint- traditioneel worst op. Zie: Sint-Sebastianusgilde; Petrus en Paulusgilde dateert uit 1706. Het gilde Bastianus; Tamboerkorps. Literatuur: Fons wordt in Arcen Jonge gild genoemd ter onder­ Elberson, 300 jaar Ârcese jongeselle. Schutterij Sint- scheiding van het Sint-Sebastianusgilde. Van de Petrus en Paulus 1706-2006 (Arcen, 2006). eerste eeuwen sinds de oprichting is weinig be­ kend. Pas vanaf 1927 is er een gildeboek met de Sint-Petrus en Pauluskerk Gebedshuis. In Arcen uitgeschreven oprichtingsakte, een inventarisatie was in 1250 al sprake van een parochiekerk. Die van het zilver, het huishoudelijk reglement en een kerk lag op een natuurlijke heuvel in de kern van lijst met alle leden. Bekend is ook dat het gilde het dorp. Het betrof een rechthoekig zaalkerkje, vanaf de start van het Sint-Sebastianusgilde ‘een waar later een toren bij verrees. In 1450 werd de half tonne biers per jaar’ ontving voor het be­ kerk opnieuw uitgebreid. Vermoedelijk is daarbij scher­men van de sacramentsprocessie. Het gilde tegen de zaalkerk een nieuw priesterkoor ge­ werd waarschijnlijk opgericht op initiatief van de bouwd. In het eerste kwart van de zestiende eeuw kasteelheer vrijheer van Gelder om te bewerkstel­ maakte het zaalkerkje plaats voor een driebeukige ligen dat de jonggezellen (ongehuwde mannen) kruiskerk. De Romaanse, tufstenen toren bleef zich tijdens de kermis ‘op een gepaste wijze’ overeind. Waarschijnlijk werd hij bij die gelegen­ zouden vermaken. Gedurende de Tweede Wereld­ heid in baksteen verhoogd. In 1681 teisterde een Sint-Petrus en Paulusgilde. oorlog lagen de activiteiten noodgedwongen stil. grote brand de Arcense kerk, waarna men het Het zilver werd uit handen van de Duitsers gebouw opnieuw opbouwde. In 1893 vond een gehouden, maar andere bezittingen raakten restauratie plaats, waarbij de oude toren tegen de beschadigd. Na de bevrijding blies men het gilde vlakte ging en tegen de westgevel van het schip nieuw leven in en in 1947 kon weer een koning een nieuwe neogotische klokkentoren verrees. worden gekroond. In 1956 organiseerde het gilde De kerk was aanvankelijk alleen toegewijd aan een groot internationaal feest bij het 250-jarig Sint-Petrus. Later vinden we daarbij ook Sint- bestaan. Midden jaren tachtig was er minder reden Paulus vermeld. In 1943 stortte het gewelf van de tot feesten toen het Sint-Petrus en Paulusgilde kerk gedeeltelijk in, veroorzaakt door goedbe­ dreigde dood te bloeden. Er waren nog maar doelde interieurveranderingen en het afkappen vijftien leden. Men dacht er toen zelfs aan het van de pilaren. Tussen eind november 1944 en lidmaatschap ook voor getrouwde mannen open begin maart 1945 lag Arcen onder hevig Engels te stellen. In de jaren negentig keerde het tij en artillerievuur. Op 9 december 1944 stortte de traden tientallen vrijgezellen toe. Op haar hoogte­ torenspits en een deel van het schip in. Al snel na punt telde de vereniging vijftig leden. Direct na de de oorlog wilde men in Arcen een nieuwe parochie­ Tweede Wereldoorlog was de Oude Hoeve het kerk bouwen, maar het duurde tot 1954 voor de schutterslokaal, in de jaren zeventig waren dat plannen rond waren. Architect Valk ontwierp een hotel Peters en café Rayer. In 1992 troffen de kerk met 720 zitplaatsen. Zijn collega Frans Stoks schutters zich bij café De Harmonie. uit Venlo droeg veel bij in de uitwerking van ver­ In 1974 sloot de Arcense schutterij zich aan bij de schillende details. In de tussentijd deed een inder­ Noord-en Middenlimburgse Schuttersbond haast ingerichte noodkerk in de oude lagere Juliana. De leden zagen er wel tegenop door de school op ’t Wimke dienst voor de kerkelijke bij­ Sint-Petrus en Pauluskerk. versterken het karakter van het bouwwerk. In de aansluiting dierbare tradities te moeten laten eenkomsten. In 1948 verhuisde ‘de kerk’ naar een topgevel van het middenschip is een roosvenster vallen. Een daarvan was de voorwaarde dat alleen nieuwe noodkerk aan de Wal. De nieuwe kerk, die aan de kant van de Kerkstraat is één verdieping aangebracht met glas-in-loodramen. Kenmerkend vrijgezellen lid mochten zijn. Het lidmaatschap in december 1959 in gebruik werd genomen, kwam lager en heeft een hoogte van 20 meter. Beide zijn verder een wisselend gebruik van bruinrode was slechts van korte duur, want al in 1976 trad met het koor op het noorden te liggen. Waar torens zijn gedekt met leien. Aan het zuidertran­ bakstenen met natuursteen. De nieuwe kerk werd Sint-Petrus en Paulus weer uit de bond, vooral mogelijk was gebruik gemaakt van de restanten sept is de sacristie gebouwd, evenwijdig aan de op 20 december 1959 door deken M. Strijkers vanwege de verplichting om op gezette tijden met van de oude fundering, die tot veertig centimeter lengteas van het schip. Beide torens zijn voorzien ingezegend. Zie: Wimke. zware buksen te schieten. In 1985 veranderde het onder het maaiveld waren blootgelegd. Het grond­ van een uitbouw met een lessenaarsdak, waarin toen 279 jaar oude gilde de statuten, waarna ook plan van de huidige parochiekerk is gebaseerd op een doopkapel en een Mariakapel zijn onderge­ Sint-Sebastianusgilde Broederschap. Het oudste gehuwde mannen lid mochten worden. Dat deed een basilicale kerk en is opgebouwd uit een rela­ bracht. Het interessante aan de kerk is de compo­ bewaard gebleven document van het Sint-Sebasti­ men nadat het ledenaantal opnieuw drastisch was tief lang middenschip, waarin aan de zuidzijde sitie van schijnbaar losse elementen van verschil­ anusgilde (de alde gild) uit de Arcense schepenbank teruggelopen. Sinds mensenheugenis viert het twee vierkante torens en een voorportaal zijn lende hoogten, volumes en dakvormen. De afwis­ dateert uit 1612. Het gilde zelf koos om onduide­ gilde feest op de eerste maandag en dinsdag na 20 opgenomen. De toren aan de zijde van de Wal is seling van lessenaarsdaken, zadeldaken, geknikte lijke redenen 1527 als oprichtingsjaar, maar moge­ januari. Op maandag haalt het jonge gilde dan 25 meter hoog en herbergt drie klokken. De toren dakhellingen, ingesnoerde spitsen en tentdaken lijk was het er al in 1478, want in dat jaar kregen 96 [Sporthal … Straelens Broek] 97 Steeg De Steeg is een oude verbinding tussen de Stichting Verenigingsleven Arcen Samen­wer­kings­ Brandemolen en de Kerkstraat. Veel straatnamen, verband. Op 26 april 2010 besloten vier oor­spron­ eindigend op ‘-steeg’ zijn in de twintigste eeuw kelijk Arcense verenigingen samen te werken op omgedoopt in ‘-straat’, omdat het wonen in een het gebied van sportief gedrag, waarden en normen. steeg als minderwaardig werd beschouwd. De Dit waren de sportverenigingen dev-Arcen, naam is mogelijk afgeleid van het Duitse Steg, dat Tennisclub Arcen, volleybalvereniging Flash en bruggetje of vlonder betekent. jeugdvereniging Jong Arcen. Later sloten zich ook de Koninklijke Harmonie van Arcen, het Kinder­ Steening Gebied ten noorden van Arcen. Het topo­ vakantiewerk en basisschool ’t Wijdtveld aan. In niem steening is hoogstwaarschijnlijk afgeleid 2011 werd sv Arcen winnaar van de Fair Play van de grote hoeveelheid puin en bakstenen die Award tijdens het Venlose Sportgala. De stichting hier vanaf de late middeleeuwen werd aange­ Verenigingsleven Arcen organiseert allerlei acti­ ploegd. In het gebied trof men in 1978 resten van viteiten voor de jeugd en schept randvoorwaarden een villa uit de Romeinse tijd aan. Die resten be­ voor activiteiten die verenigingen overstijgen, staan uit funderingen, sporen van uitgebroken zoals het volgen van cursussen. funderingen, concentraties van dakpannen en ander puin en een vloerrestant. Waarschijnlijk Stichting Volkscultuur Arcen De Stichting bestond de villa uit een hoofdgebouw, een woon­ Volkscultuur Arcen is in 1996 op initiatief van de ruimte en bij- of bedrijfsgebouwen. Dat het ge­ Stichting ‘Vrienden van de Koninklijke Harmonie bied al vóór de Romeinse tijd was bewoond, blijkt van Arcen’ opgericht ter bevordering en instand­ uit de vondst van een bijzondere zilveren Kel­ houding van de volkscultuur in Arcen. De stich­ tische munt. Zie: Archeologische vondsten ting organiseerde onder meer ‘De Arcense Dag’ in (Arcen-Lomm-Velden); Romeinse tijd (Arcen- 1996, ‘De Elfdorpentocht’ in 1997 en de verkiezing Lomm-Velden). Literatuur: ‘Archeologie’, in: De van de Noord-Limburgse Aspergekoningin en de Sint-Sebastianusgilde (± 1950). patroon in januari en het drie­jaarlijks Rin (Voorjaar 2013) 20-21. Aspergemarkt in Arcen. In 1998 vonden de koningsschieten. Het verenigingslokaal van het ‘Hertog Jan Bierfeesten’ voor de tiende maal plaats. Arcense schutters een uitnodiging om in Geldern Sint-Sebastianusgilde is thans café Rayer. Zie: Steilrand Landschapselement. De steilrand ligt ooste­ In 2000 volgde een ‘Beeldenroute’ en vanaf 2000 te komen schieten. Het oudste gildezilver draagt Bastianus; Café Rayer; Sint-Petrus en Paulusgilde. lijk van Arcen, Lomm en Velden, langs de grens een jaarlijks ‘Straattheater’ met fietstocht. In 2003 het jaartal 1734. Uit bewaard gebleven statuten uit Literatuur: Ger Litjens en Piet Cup, Sint Sebastianus­ met Duitsland. De verhoging in het landschap­ is werd de eerste editie van ‘Proef je Streek’ gehou­den. 1681 blijkt dat de ‘hoofelijcke Broeder­schap onder gilde Arcen (Arcen 1994). een tijdens de laatste ijstijd door de Rijn gevormd Naar aanleiding van het zilveren regeringsjubi­ de titel ende voorspraeck van den St. Sebastianus, terras. Het hoogteverschil tussen het hoogterras en leum van Koningin Beatrix vond in Arcen in 2005 martelaar, voor hondert ende meerdere­ jaeren’ Sporthal Zie: Gaerstkamp, De; Schans, De. het door de Maas gevormde midden­terras is circa de expositie ‘25 Tronen voor Beatrix’ plaats, in werd opgericht. De gildebroeders baden en hiel­ twintig meter. Omdat de terrassen vrij steil in el­ 2006 gevolgd door ‘400 jaar Rembrandt’. Vanaf pen elkaar bij ziektes en ongevallen. In de Arcense Sportparken Zie: Brandemolen; Hondskamp, kaar overgaan, wordt gesproken van een steilrand.­ 2008 organiseert de Stichting Volkscultuur Arcen kerk had het gilde een eigen altaar. Eeuwenlang De. Het gebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer. het tweejaarlijkse ‘Scrooge Festival’. Zie: Konink­ ontving het gilde geld uit contribu­ties en het innen lijke Harmonie van Arcen; Scrooge Festival; van boetes bij de leden. Het Sint-Sebastianusgilde Stapelrecht Recht om doorgaande goederen te laten Stichting Heemkunde Arcen Zie: Heemkun­de­ Sfeermarkten. had van oorsprong een religieus karakter. De broe­ verhandelen. In de middeleeuwen bezat Arcen het vereniging. ders waren verplicht de Heilige Mis bij te wonen stapelrecht op de Maas. Dat recht was belangrijk Stoel Kunstwerk. In september 2008 plaatste kun­ en kregen een boete ingeval ze vloekten of on­ voor de economische ontwikkeling van het dorp, Stichting Toeristische Informatievoorziening stenaar Ruud van der Beele aan de Marsweg een matig dronken. Gaandeweg wijzigden­ de sta­tuten dat zo een belangrijke rol kon spelen in de ver­ Arcen Na het uiteenvallen van de regio-vvv en stoel van ijzer, met een houten zitting. In de stoel en nam het ‘gezellig samenzijn’ een belangrijkere zorging van het achterland. Door het recht kon de sluiting van de vvv-winkel in Arcen was het werd de naam ‘Jo’ gegraveerd als eerbetoon aan de plaats in. Het lidmaatschap is er voor gehuwde of Arcen eisen dat koopwaren pas doorgevoerd de vraag hoe de gemeente Arcen en Velden nadien onderwijzeres Jo Stoel. Zie: Beele, Ruud van der; duurzaam samenwonende mannen,­ weduwnaars mochten worden, nadat ze eerst in het dorp gelost bij de toerist in beeld kon blijven. In de zomer van Stoel, Jo (Lomm). of vrijgezellen boven de dertig jaar en woonachtig en in het openbaar te koop waren aangeboden. 2008 namen enkele lokale ondernemers het initi­ in Arcen. Het gilde werkt van oudsher mee aan Dit trok handelaren aan en bracht extra inkom­ a­tief via de stichting tiva (Toeristische Informatie­ Stoombierbrouwerij Zie: Brouwerij Hertog Jan. een fatsoenlijke begrafenis van overleden leden sten met zich mee voor de Heren van Arcen. voorziening Arcen) de promotie van Arcen op­ door de uitkering van een geld­bedrag. Het bestuur Nadat Venlo het stapelrecht had verworven, kwam nieuw vorm te geven. Daartoe ontwikkelde men Straelens Broek Natuurgebied. Het Straelens Broek bestaat uit vijf gildemeesters aangevuld met elf het gewoonterecht in Arcen formeel te vervallen. tourist-i, onder meer bestaande uit een touchscreen is genoemd naar de oostelijk hiervan gelegen officieren. De gildemeesters worden uit de leden Het stapelrecht leidde hierna nog lang tot con­ met uitgebreide toeristische informatie, dat op Duitse plaats Straelen en ligt ten noordoosten van voor vijf jaar gekozen. De officiersfuncties worden flicten met de stad Venlo, omdat Gelderse koop­ diverse strategische plaatsen in de gemeente werd Lomm en Hanik, langs de landsgrens. Door de per opbod verkocht en gelden voor het leven. Het lieden in Arcen bleven laden en lossen. Zie: geplaatst. De Stichting Promotie Noord-Limburg toestroom van grondwater uit het hoogterras, in bieden geschiedt in liters bier, in veelvouden van Heerlijkheid (Arcen-Lomm-Velden); Heren van paste dit Arcens initiatief nadien toe in heel Noord- combinatie met de slecht doorlaatbare kleilagen, 25 liter en tegen een prijs van een euro per liter. Arcen. Literatuur: J.G.M. Stoel en A. Verstraelen, Limburg. Zie: Vereniging Voor Vreemdelingen­ ontstond hier een omvangrijk gebied vennen en Het gilde telt in 2013 circa 460 leden. Arcen. Historie – natuurschoon in woord en beeld verkeer (Arcen-Lomm-Velden). moerassen. Eind negentiende eeuw is men gestart Hoogtepunten zijn het jaarlijkse naamfeest van de (Venlo, 1979) 12-15. om het moerasgebied droog te leggen. Door het 98 [Tafeltennis … Tennisclub Arcen]

Straelens Broek. 1961. Enkele tamboers van de schutterij vormden Rayer de oprichtingsvergadering plaats van tc hierop het tennispark uit met twee banen. Ook de kern van het muziekgezelschap met Frans van Arcen. Het startkapitaal van 250 gulden was be­ kreeg de club een subsidie voor het realiseren van laagste deel van het gebied werd een watergang Rijswijck als stimulerende kracht. Binnen de schikbaar gesteld door de stichting Gemeenschaps­ ­ een permanent clubgebouw. Dat gebouw bouw­ naar de Maas gegraven, de huidige Lingsforter­ kortste keren telde het korps, dat een onderdeel belangen Arcen. Vanaf het voorjaar van 1972 den de leden in eigen beheer in de winter 1977- beek. Na die periode is het gebied ontveend en ont­ werd van de harmonie, 34 leden. Een zware se­ konden de Arcense tennissers gebruik maken van 1978. Het geheel vernieuwde complex opende op waterd. Door de sterke toestroom van grond­water lectie zorgde ervoor dat na verloop van tijd vijf­ een tweetal tennisbanen die de gemeente had 10 juni 1978 officieel zijn deuren. Nadat in Lomm uit het hoogterras is het echter een nat gebied tien slagwerkers over waren. Eerste instructeur aangelegd. Het complex, genaamd Tennispark De in 1979 een eigen tennisvereniging was opgericht, gebleven. Het Limburgs Landschap en Water­schap was Toon Lichteveld. Later werden dat Frans van Brandemolen, werd op 20 mei officieel geopend. verloor Arcen een vijftigtal leden. In het voorjaar Peel en Maasvallei herstelden eind 2010 25 hectare Rijswijck (1963-1990), Ger Peeters (1990-1992), Lei Van een echte accommodatie was echter nog geen van 1983 werd op twee banen verlichting aange­ van het vroegere moeras- en vennengebied. De Sitzen (1992-1995) en Frank van Wely (1995-2003). sprake. Zo diende een houten keet als kleedlokaal. legd en na een renovatie in 1993 kregen ook de Lingsforterbeek werd hiervoor om het nieuwe Sinds 2003 staat het korps onder leiding van Hans De eerste jaren verliepen nogal stroef. Er waren andere banen kunstlicht. In 1996 werd het club­ vennengebied heen gelegd. Een deel van het Simons. Het tamboerkorps speelt in de 3e divisie allerlei strubbelingen binnen het bestuur, wat gebouw vergroot en kwam er een ruim terras. De Straelens Broek, vlak bij de grens met Duitsland, aa en loopt mee als de schutterij uittrekt. ertoe leidde dat uiteindelijk alleen Sjaak Beeker als heropening vond op 6 april 1997 plaats, tegelijk is na het natuurherstellingsproject in 2011 een De muziek kreeg in de loop der jaren een melo­ bestuurslid overbleef. Beeker nam hierop het ini­ met de viering van het 25-jarig bestaan. In 2005 open water en heet Straelens Schuitwater. De nu dischere klank met de komst van de xylofoon, tiatief voor een extra ledenvergadering in café werd het tenniscomplex door de gemeente gepri­ grote plas was ooit een onderdeel van de Fossa pauken en snaartrom. Vanaf 1992 gaat het korps Buitendijk op 11 januari 1974. De vergadering vatiseerd en met een financiële tegemoetkoming Eugeniana. Zie: Fossa Eugeniana (Arcen); Lim­ niet meer op concours. Speciaal voor het vijftig­ leidde tot het aantreden van een nieuw bestuur, voor achterstallig onderhoud, in erfpacht over­ burgs Landschap, Het (Lomm); Lingsforterbeek jarig jubileum schreef John Gubbels het stuk met Piet Cup als voorzitter, waarna de vereniging gedragen aan tc Arcen. Een sportief hoogtepunt (Arcen). Arcen. In 2013 telt het tamboerkorps twaalf leden. in rustiger vaarwater kwam. Mede door een leden­ was het behalen van het Algemene Limburgse Zie: Koninklijke harmonie van Arcen; Sint-Petrus stop bij verenigingen in omliggende plaatsen kampioenschap in 1982 door het herenteam, met Tafeltennis Zie: Topspin. en Paulusgilde. groeide het ledental van de Arcense club gestaag. daaraan gekoppeld deelname aan de Nederlandse In 1976 volgde een erkenning door de knltb, kampioenschappen in Vianen. tc Arcen organi­ Tamboerkorps Korps met trommelaren. Het tam­ Tennisclub Arcen Op initiatief van Sjaak Beeker, waarna men in competitieverband ging spelen. seert jaarlijks het ‘Brandemolen Open’, een door boerkorps Arcen ontstond na het jubileumfeest Jan Keltjens, Wim Sap, Riny Schinck-Janssen, Tussen 1972 en 1976 verdrievoudigde het aantal de knltb erkend, dubbel en mixed toernooi. Het van schutterij Sint-Petrus en Paulus in 1956. Als Martin van der Weem, Wim van de Wielen en leden en met een ledenbestand van 240 werd zelfs aantal leden van de tennisclub schommelt in 2013 officieel oprichtingsjaar van het korps koos men Chris Willemsen vond op 17 december 1971 in café een ledenstop ingesteld. De gemeente breidde rond de 225. Zie: Brandemolen, De. 100 [Tennispark … Toneel]

Tennispark Zie: Brandemolen, De; Tennisclub loper bepaalde de plek van de pomp. Het complex Arcen. bestond in eerste aanleg uit drie aparte gebouwen, met elkaar verbonden door een glazen gang, een Theehuisje Tussen 1710 en 1730 bouwden de be­ binnenbad en twee buitenbaden. De drie gebou­ woners van het Arcense kasteel een theekoepel. wen kregen de functie van kuurruimte, restaurant Het theehuisje dat de naam Inaborg (een borg is en therapievleugel. Aan de kant van de buiten­ een adellijk huis) kreeg, verrees buiten de kasteel­ baden kwamen glazen puien. In het thermaalbad tuinen en kwam aan een lange lommerrijke laan kwamen mogelijkheden voor massages, schoon­ te liggen. Het achthoekig gebouwtje was ooit wit heidsbehandelingen en therapie. Het water wordt gekalkt. De drie gevels aan de voorzijde waren met een temperatuur van 35-36°C (gemeten aan de voorzien van twee ramen en een centraal gelegen oppervlakte) omhoog gepompt uit een bron op deur. Vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw, een diepte van 892 meter (aldaar 42°C). Dat water toen op het kasteel geen sprake meer was van een komt uit de grondlagen Perm en Carboon en Thermaalbad. ‘van der Nyersen opwaerts’ tol mocht heffen. Dat permanente bewoning, is het theehuis in verval bevat de mineralen fluoride, bromide, kalium, recht werd door de Heren van Arcen en Well lang geraakt. Toen de Stichting het Limburgs Land­ natrium, jodide en ijzer. Volgens deskundigen betwist en leidde tot vele conflicten. De Heren schap kasteel Arcen in de jaren zeventig kocht, heeft het water door zijn gunstige samenstelling zagen hun inkomsten dalen en beriepen zich op was van de theekoepel nagenoeg niets meer over. een pijnverzachtende werking bij reuma, bot­ hun gewoonterecht, dat ouder was dan de aan­ In 2009 werd de Inaborg, gelegen in een gelijk­ ziekten, darmstoornissen en hart- en vaatziekten. spraken van Venlo. Uiteindelijk trok Arcen aan namig bosje aan de huidige Barones van Wijmar­ Het thermaalbad werd op 12 april 1989 officieel het kortste eind. In Arcen herinnert de aan de straat, door Het Limburgs Landschap, in samen­ geopend en was daarmee een van de eerste kuur­ Maas gelegen schanstoren – het restant van een werking met de gemeente Arcen en Velden, her­ oorden in Nederland. Het idee kwam van Marius gebouw dat diende voor het innen van het tolgeld bouwd. De Inaborg is sinds 2006 een rijksmonu­ Bareveldt, directeur van aannemersbedrijf Nelis­ – aan die periode. In de negentiende eeuw werd ment. Zie: Alde Huys; Inaborg, De; Kasteel; sen en Van Echteren. In de loop der jaren breidde ook op een aantal wegen tol geheven. In Arcen ge­ Limburgs Landschap, Het (Lomm). men het complex uit met whirlpools, een water­ beurde dat op de Lingsforterweg en aan de rand val en onderwatermassage in bubbelbaden. In van de Kurversgraaf. Op de wegen was een bar­ Thermaalbad Kuuroord. Na een proefboring werd 2005 werd het Thermaalbad Arcen overgenomen rière geplaatst om verkeer tegen te houden. Het in 1987 op recreatieterrein Klein Vink gestart met door Roompot Vakanties. In 2013 startte naast het tolrecht vormde voor de handel een belemmering de bouw van een thermaalbad. Een wichelroede­ thermaalbad de bouw van een zorghotel met en voor de bezitters van het recht een inkomsten­ wellness. Zie: Klein Vink. De Tiendschuur. bron. De lokale overheid gebruikte het tolgeld Theehuisje. voor het onderhoud van de wegen. Zie: Heren van Tiendschuur In 1713 verrees bij het kasteel van Arcen; Schanstoren. Arcen een tiendschuur. In die schuur werd tijdens het Ancien Régime (de periode tot aan de Franse Toneel In de tweede helft van de negentiende tijd) de belasting van de pachters aan de kasteel­ eeuw werd in Arcen vastenaovend gevierd met heer opgeslagen. De boeren stonden ‘een tiende’ een optocht en toneelvoorstellingen. Op vasten­ van hun oogst af als belasting in natura. aovendmaandag 1865 gebeurde dat – voor zover De tiendschuur ligt aan de Lingsforterweg, pal bekend – voor het eerst door de Arcense tegenover de ingang van het kasteel. Zie: Heer­ ‘jongelingschaar’, die op de markt de blijspelen De lijkheid (Arcen-Lomm-Velden); Heren van Arcen; Wildeman en Markt in Schwarzwald opvoerde. In 1866 Kasteel. vroeg Frans Braem bij het gemeentebestuur een subsidie aan voor zijn toneel. Braem was voorzit­ Tiggelerhof Zie: Tyegelerhof. ter van Toneel- en Zangvereeniging vvv, die uit­ voeringen verzorgde in de lagere school. Nadat Tol Betalingssysteem voor het gebruik van land- en die school was verbouwd, wilde de vereniging een waterwegen. Van oudsher had de Heer van Arcen eigen zaal bouwen, samen met de harmonie. Het het tolrecht op de Maas. Dat betekende dat ieder­ plan werd echter niet uitgevoerd. Ook in de jaren een die de rivier bij Arcen passeerde, verplicht veertig en vijftig van de twintigste eeuw vonden was een bepaald geldbedrag te betalen. De tol in Arcen toneelvoorstellingen plaats. Dat gebeurde vormde voor de Heren van Arcen een aardige in­ door een club die bestond uit leden van de har­ komstenbron. Aan het heffen van de riviertol bij monie en Jong Arcen. Zo werd in 1948 het stuk En Arcen leek echter in 1343 een einde te komen toen waar de Sterre bleef stille staan van Felix Timmer­mans Venlo als enige handelsstad aan de Maas tot Mook opgevoerd. Regisseur was Nico van den Kroonen­ 102 [Topspin … Vastenaovend] 103

berg. Een van de hoogtepunten van de toneelclub Tramweg Zie: Maas-Buurtspoorweg (Arcen- was de opvoering van een revue. Uit de toneelclub Lomm-Velden). ontstond de gemengde zangvereniging Arcen. Zie: Gemengde Zangvereniging Arcen; Pulcinella; Trip Straat tussen de Laakweg en de Derckxweg. De Revue; Vastenaovend. naam Trip kan duiden op een driepunt of op de aanwezigheid van een verhoging (Treppe). Topspin Tafeltennisclub. Omstreeks 1974 werd in Arcen op initiatief van Peter van ’t Hof, Herman Trommelkorps Zie: Tamboerkorps. Vervoort, Ger Engelen en Pé Reivers een tafel­ tennisvereniging opgericht. De club, die de naam Tweede Wereldoorlog Zie: Arcen-Lomm- Topspin koos, startte met eigengemaakte tafels in Velden. het gemeenschapshuis in de noodkerk. Eerder was in de jaren zestig in het dorp al een tafeltennis­ ­club Tyegelerhof Verdwenen hoeve. De Tyegelerhof lag actief geweest onder de naam attv. Om de club­ in de veertiende eeuw oostelijk van de dorpskern kas te spekken, werden in de beginjaren door en direct ten zuiden van het Alde Huys. De hoeve Topspin zeskampen georganiseerd, samen met is vernoemd naar de familie Van Tiegelen. Deze handboogschutterij Nimrod. Ook trokken leden was in de veertiende eeuw leenman van de graaf in de Kersttijd met een Kerstman op een arrenslee van Moers en woonde op het Huys te Arcen. Eind door het dorp om kaarsen te verkopen. Topspin jaren zeventig van de vorige eeuw verrees op en nam in haar gloriejaren met zes teams deel aan de rond de plaats van de boerderij de woonwijk competitie. In 1981 organiseerde de vereniging een Tiggelerhof. Zie: Alde Huys. meerdaags landelijk toernooi voor mensen met een handicap. Dat gebeurde op recreatieoord Valckx, Stan Voetballer. Stan Valckx werd op 20 Klein Vink en met financiële steun van de paters oktober 1963 in Arcen geboren. Hij bezocht de van Mariannhill. Omstreeks 1991 werd de Arcense middelbare school in Venlo. Stan Valckx voetbal­ Vastenaovend Volksfeest. Over het begin van de La Tour Meuse. tafeltennisvereniging opgeheven vanwege een te de aanvankelijk bij dev-Arcen en maakte op vastenaovend in Arcen is weinig bekend. Wel is gering aantal leden. Een aantal veteranen maakte zeventienjarige leeftijd als amateur de overstap zeker dat in 1865 sprake is van vastenaovend- hierna de overstap naar Veta in Velden. Zie: Klein naar vvv Venlo. In het seizoen 1983-1984 werd hij activiteiten. Aanvankelijk gebeurde dat met toneel­ Vink; Veta (Velden). (semi)profvoetballer. In totaal speelde hij in Venlo uitvoeringen op de markt door de Arcense ‘jonge­ vijf seizoenen, waarvan drie in de Nederlandse lingschaar’. Later was sprake van een com­binatie Tour Meuse, La Appartementencomplex. In 1995 Eredivisie. In 1988 verkaste Valckx naar psv van toneel en een optocht, georganiseerd door kocht Woningstichting Venlo-Blerick (thans Eindhoven, waar hij tot in 1992 speelde. Hierna een speciale commissie. In de tweede helft van de Woonwenz) in Arcen op de oever van de Maas tekende de Arcenaar een contract bij Sporting jaren tachtig waren er meer activiteiten en was er het Maashotel. De corporatie sloopte het hotel en Lissabon, waar hij twee seizoenen voetbalde. een vastenaovendclub met een eigen prins. Vanaf bouwde op de plek een luxe appartementencom­ Tijdens zijn derde seizoen in Portugal keerde de jaren negentig was het lange tijd met vasten­ plex, naar een ontwerp van architect Etienne Valckx terug naar Eindhoven waar hij tot aan het aovend rustig in het dorp. In de jaren dertig van Timmermans uit Venlo. La Tour Meuse kwam in einde van zijn profcarrière in 2000 speelde. In de twintigste eeuw was er een herleving. Ditmaal december 1996 gereed. In het complex kwamen zijn laatste twee seizoenen kwam hij echter nog zonder toneel, maar met verklede bals in cafés. zeventien appartementen en twee Maashuizen. maar drie keer aan spelen toe. In zijn gehele loop­ Omdat de carnavalsdagen gereserveerd waren Op de benedenverdieping van het zes verdiepin­ baan speelde Valckx 435 wedstrijden in nationale voor het zogenoemde veertigurengebed, hield gen tellende torengebouw kwam een restaurant: competities, waarin hij dertig keer tot scoren men dat bal, onder de naam ‘Klein Vastenaovend’, ‘De Heeren van Arcen’. De eetgelegenheid werd kwam. Valckx speelde twintig interlands voor het op de maandag voor de vastenaovend. Aanslui­ echter na enkele jaren gesloten en verbouwd tot Nederlands elftal. Zijn debuut maakte hij op 26 tend trokken verklede eenlingen en groepjes door appartement. Nadat de appartementen waren september 1990, onder trainer Rinus Michels, het dorp. In 1937 componeerde Harry Munten de verkocht, nam een vereniging van eigenaren het tegen Italië. Met het nationale team speelde hij eerste Arcense vastenaovendschlager. Het hierop beheer over. Zie: Maashotel; Woonwenz. onder meer op het wereldkampioenschap voetbal volgende jaar zorgde een joekskapel voor de sfeer. Literatuur: Albert Lamberts, … Met uitzicht op de in de Verenigde Staten. Van 2004 tot 2008 was Op vastenaovenddinsdag was er een boerenbrui­ Maas … De geschiedenis van het Maashotel in Arcen Stan Valckx technisch manager bij psv. Hier ver­ loft. De Tweede Wereldoorlog en de wederopbouw (Venlo, 1997). trok hij na een conflict. In 2009 was de Arcenaar maakten een tijdelijk einde aan de activiteiten. Stan Valckx. technisch directeur bij de Chinese club Shanghai In 1950 pakten de Arcenaren de draad weer op. Shenhua. Hierna vervulde hij diezelfde functie tot De eerste Arcense vastenaovendkrant De Rin 2012 bij het Poolse Wisla Kraków. Zie: dev-Arcen. verscheen en in zaal Peters vond opnieuw een 104 [Veer … Veldkruisen] 105 Veer Rivierovergang. Het veer tussen Broekhuizen via Domeinen. Voor de veerlieden en passagiers en Arcen behoorde oorspronkelijk toe aan de veranderde er al die tijd bijna niets. Met ingang heerlijkheid Arcen. De Heren bezaten het veer­ van 1 januari 1984 kwamen de vijf veren tussen recht, wat inhield dat niemand een veer mocht ex­ Kessel en Broekhuizen in handen van het Gewest ploiteren zonder hun toestemming. En daarvoor Noord-Limburg. Lang was er tussen Arcen en moest uiteraard pacht worden betaald. Een eerste Broekhuizen een gierpont in bedrijf, die op de vermelding van het veer dateert uit 1420, maar de stroming van de Maas naar de overkant ‘gierde’. Maasovergang was al langer in gebruik. Veren Na de kanalisatie van de Maas werkte dat niet waren van belang voor het overzetten van perso­ meer. Vandaar dat de gierpont in 1939 werd ver­ nen, voor de goederenhandel en voor militaire vangen door een gemotoriseerde kettingpont. transporten. Het veer Broekhuizen-Arcen speelde Die pont wordt aangedreven door middel van in de zestiende en zeventiende eeuw ook een schijven, waarover een ketting wordt geleid waar­ belangrijke rol bij de postdienst. aan de pont zich van de ene naar de andere oever Naarmate de economische betekenis van een veer voorttrekt. Langs de andere kant van de pont toenam, leidde dit tot meer conflicten. In 1776 bij­ loopt een stevige kabel om de richting te bepalen. voorbeeld kreeg de pachter van het Broekhuizer Ook die kabel loopt van wal tot wal. Zowel de en Lottumse veer gelijk toen hij zich beklaagde ketting als de kabel zijn op beide oevers stevig over het gebruik van een voetveer in Arcen. Veel verankerd. Zie: Heerlijkheid (Arcen-Lomm- haalde het allemaal niet uit, want ook in de jaren Velden); Maasovergangen (Arcen-Lomm-Velden); hierna bleef het klachten regenen over Arcenaren Paulus, familie (Velden). Literatuur: Ragdy van der die illegaal personen overvoeren. In de Franse tijd Hoek & Ad Bogers, Aan de ketting over de Maas. (1795-1814) werden de veren door de Staat ont­ Veerponten in Noord-Limburg (Venlo 1997). eigend. Na hun vertrek bleven de veerrechten in handen van het Rijk, dat de diensten exploiteerde Veldkruisen Religieuze monumentjes. In Arcen staan Klein Vastenaovend 1938. meerdere veldkruisen. Aan de Kruisweg staat een Wegkruis aan de Kruisweg. houten kruis op een plek waar al in 1791 een ‘Hagelcruyts’ stond. Bij dit kruis bad en offerde men om onweer en hagel af te weren die de veld­ vruchten zouden kunnen beschadigen. Het oude corpus werd eind twintigste eeuw ontvreemd en in 2011 door een nieuw vervangen. Aan de Boeren­ weg bevindt zich een (ingemetseld) hardstenen kruis in de muur van een schuur. Dit grafkruis dateert uit 1629 en herinnert aan het overlijden van Willem an den Bruck. Het kruis stond oor­ spronkelijk op het kerkhof. Nadat de kerk in 1681 door brand was verwoest, plaatsten zijn nakome­ lingen het gedenkteken in de muur van de boer­ derij waar hij had gewoond. Daar bleef het, tot in 1920 de boerderij afbrandde en men het kruis in de muur van de schuur inmetselde. In 1933 plaatsten missionarissen van Mariannhill bij de huidige ingang van recreatieoord Klein Vink een kruis. Zowel kruis als corpus zijn gemaakt Veer Broekhuizen-Arcen. als naam cv De Keieschiéters. Al in het eerste van beton. Op het terrein zelf staat een betonnen seizoen organiseerde De Keieschiéters een kruis met een gietijzeren corpus. Dit veldkruis boerenbruiloft plaats. Desondanks trokken veel liedjesavond en trok op vastenaovendmaandag werd in 1933 geplaatst door de paters van het Arcenaren naar elders, dit zeer tot ongenoegen opnieuw een optocht door het dorp. Kenmerkend missiehuis om bescherming af te smeken over de van de plaatselijke kasteleins. Eind 1951 staken bleef het feesten met eigen vastenaovendliedjes. vruchten van het veld. Zie: Mariannhill; Stichting daarom Jan Smits, Jan Berghs, Wiel Peters en Piet In 1953 gooide het hoge Maaswater roet in het eten, tot behoud en beheer van veldkapellen en weg­ van Rijswijck en enkele anderen de hoofden bij maar in 1954 kreeg Arcen opnieuw een prins in de kruisen in Arcen en Velden (Arcen-Lomm-Velden). elkaar. Dat resulteerde erin dat op 14 januari 1952 persoon van Ger Coenders. De boerenbruiloft Literatuur: Jacques Theelen, Veldkapellen en Weg­ in zaal Peters een vereniging werd opgericht met raakte op de achtergrond en werd in 1956 voor het kruisen in Velden, Arcen en Lomm in oude ansichten een Raad van Elf en een vorst. De Raad van Elf laatst gevierd. Zie: Keiemegjes, De; Keieschiéter, (Zaltbommel 1984). bestond uit leden die elk een bepaald deel van De; Keieschiéters, De; Kei Good; Revue; Toneel. Arcen vertegenwoordigden. De vereniging koos 106 [Verbong, Jan … Wapens] 107

Verbong, Jan Voetballer. Jan Verbong werd op 26 poort; Kurversgraaf; Leypoort; Maaspoort; juli 1946 in Arcen geboren. Hij ging naar de mulo Schans; Schanstoren; Wal. op De Hamert in Wellerlooi en was werkzaam bij de gemeente Arcen en Velden. Vanaf zijn twaalfde via Vrouwenvereniging. In 1932 was er in Arcen een jaar speelde hij bij ivo, waar hij op zijn zestiende boerinnenbond met als voorzitter mevrouw zijn opwachting maakte in het eerste elftal. In het M. Krijnen. Gedurende de Tweede Wereldoorlog seizoen 1964-1965 tot en met 1976-1977 stond kwam er een einde aan de activiteiten en hierna Verbong onder contract bij vvv Venlo. Hier duurde het tot 7 mei 1953 alvorens de vereniging speelde hij 340 officiële wedstrijden, waarin hij als werd heropgericht. Dat gebeurde op initiatief van vleugelaanvaller 64 doelpunten maakte. Aan het de dames Arts, Beeker en Engelen. Pastoor Lamers eind van zijn carrière speelde Verbong nog drie trad op als geestelijk adviseur. Bij de start waren er maanden bij eerstedivisionist Helmond Sport. twintig leden, maar dat aantal nam snel toe. Een Tijdens de competitiewedstrijd Cambuur Leeu­war­ jaar later waren het er al 53. De boerinnenbond den tegen Helmond Sport kreeg hij een klap­long, organiseerde veel activiteiten, zoals ‘moederavon­ waarna hij op 32-jarige leeftijd in 1978 stopte met den’, waar alle moeders uit Arcen aan konden betaald voetbal. Hierna werkte Jan Verbong als deelnemen. Voor de leden waren er cursussen scout en hoofd jeugdscouting bij vvv-Venlo. Ook knippen, naaien, ehbo, reanimatie, wat te doen Vocalgroup Avolon (2012). Volleybal Zie: Flash. was hij trainer van rkdev uit Arcen (1980-1987), bij autopech, bloemschikken, koken en gezonde van Meterik (1987-1992), Tiglieja (1992-1994), voeding. Er werden demonstraties gegeven, een nieuw repertoire. Dat repertoire bestaat uit Vriendenkring Zie: Brouwerij Hertog Jan. Swalmen (1994-1996) en Venlose Boys (1996- lezingen gehouden en uitstapjes en reizen naar pop-, wereldmuziek en modern klassiek. Avolon 1998). Zie: ivo (Velden). Literatuur: Paul Seelen, bedevaartplaatsen georganiseerd. Vanaf 1953 zingt a-capella, meestal 3 of 4-stemmig, maar Vuurman Zie: Arcen-Lomm-Velden. Vertel nog eens … Vijftig Vedetten en Vazallen van The vonden in de keuken van het kasteel kooklessen soms zelfs 6-stemmig. Avelon geeft jaarlijks een Good Old vvv-Venlo (Venlo 2008) 98-99. plaats en een cursus over slachten. Voor de andere voorjaars- en kerstconcert. Het koor nam deel aan Waag, De Woonzorgcomplex. Op 1 februari 2004 activiteiten kwamen de dames bijeen in het uiteenlopende muzikale projecten, waaronder een opende aan de Steeg een kleinschalig woonzorg­ Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer Zie: zaaltje van de noodkerk aan de Wal. Later gebeur­ aantal promsconcerten. Ook leverden de dames complex, dat was gebouwd in opdracht van Arcen-Lomm-Velden; Stichting Toeristische de dat in hotel Peters aan het Raadhuisplein. In in 2008 een bijdrage aan het muziektheater Het Woningstichting Arcen en Velden. Ouderen Informatievoorziening Arcen. 1965 veranderde de naam in Limburgse Vrouwen meisje met de zwavelstokjes en laten leden van zich wonen hier zelfstandig, maar kunnen – als dat Beweging (lvb) Arcen. De lvb organiseerde zwem­ horen tijdens het Scrooge Festival. De laatste jaren nodig is – een beroep doen op zorg van De Zorg­ Vesting Verdedigingswerk. Arcen ontwikkelde zich lessen en vanaf 1966 was er een gymnastiekclubje. organiseert Avolon themaconcerten. In 1999 gaf groep. Het complex telt vijftien appartementen en onder het bewind van de familie Schenck van Ook maakten de dames gezamenlijke fietstochten.­ Leonne Beckers het dirigeerstokje door aan Ton er is een centrale ontmoetingsruimte. De Waag Nydeggen tot een versterkte vesting met grachten In 1987 was er een georganiseerde vakantie in de Wilbers. Vanaf 2011 staat het koor onder leiding dankt zijn naam aan de voormalige weegbrug van en een wal. Binnen de vesting bevonden zich Oostenrijkse partnerstad Landeck. In 2001 sloot van Sandra Halmans. In 2012 telt Vocalgroup de boerenbond, die hier was gelegen. Zie: houten huizen en enkele boerderijen. De dorps­ de lvb zich aan bij de landelijke koepelorganisatie Avolon circa dertig leden. Zie: Scrooge festival. Woning­stichting Arcen en Velden (Arcen-Lomm- kern was aan drie zijden ommuurd en werd in het ZijActief Nederland, een katholiek vrouwennet­ Velden); Steeg. westen beschermd door de Maas. Om de muren werk, waarna de vereniging de naam ZijActief Voetbal Reeds enige tijd voordat in 1920 voetbal­ lag de Kurversgraaf. De vesting telde drie poorten: Limburg kreeg. In 2004 besloot de afdeling Arcen vereniging dev (Door Eendracht Verkregen) werd Wal Oostelijk deel van de voormalige vesting, thans een in het noorden de Leypoort, in het zuiden de als zelfstandige vereniging verder te gaan. Men opgericht, bestond in Arcen een club met als woonstraat. De Wal is de verbinding tussen de Maaspoort en in het oosten de Koepoort. In de koos toen voor de naam Vrouwen Initiatief Arcen naam uvo (Uit Vriendschap Ontstaan). Over het Koestraat en de Kerkstraat. De naam is afgeleid zuidwesthoek lag de schanstoren, die als uitkijk (via). via gebruikt als verenigingslokaal gemeen­ wel en wee van die club is echter weinig bekend. van de vroegere omwalling, die in de veertiende diende en voor het innen van tolgeld. De Arcense schapshuis De Klosterhoaf en telt in 2013 circa 160 uvo speelde op een terrein aan de Lingsforter­ eeuw rond Arcen werd aangelegd. Op de hoek vesting werd bemand door een garnizoen met leden. Zie: Jumelage (Arcen-Lomm-Velden); weg, op de plek waar later tuincentrum Peeters van de Wal en de Koestraat lag de Koepoort. Zie: huursoldaten uit allerlei Europese landen. Na de Klosterhoaf, De. verrees. Na de Tweede Wereldoorlog was enige Koepoort, De; Vesting. Vrede van Munster in 1648 boette Arcen aan de­ tijd een concurrerende club actief, met spelers die in fensieve kracht in. Het aantal inwoners daalde Vocalgroup Avolon Zangkoor. Vocalgroup het grensgebied woonden. Die club noemde zich Walbecker heide Natuurgebied. Tussen landgoed door branden en epidemieën. Hierdoor en door Avolon werd opgericht op 27 oktober 1982. Dat ogvo (Onder Grens Vrienden Ontstaan). De Hamert en Arcen ligt een grind- en zandwin­ de teruglopende handel besloot men de tolvesting gebeurde op initiatief van pastoor L. Martens en Initiatiefnemer was Harrie Kepser. ogvo voet­bal­ ning, die door Het Limburgs Landschap werd niet meer te herbouwen. Wel werd nog tot na 1700 de dames A. Coenders, I. Hendrix en H. Rheiter- de aan de Walbeckerweg tegenover café Dinnissen. heringericht als natuurgebied. Hierdoor ontstond tol geheven. In de loop van de achttiende eeuw Imming. Oorspronkelijk was het een jongeren­ De club speelde twee jaar in de derde klasse onder­ een ecologische landschapsverbinding tussen de verloor Arcen definitief haar handelspositie en koor, maar na een voortvarende start nam de afdeling. In 1949 werd ogvo opgeheven. Acht Dorperheide en het Maasdal bij de Rode Beek. haar vestingwerken. De schanstoren en de Kurvers­ animo bij de jeugd begin jaren negentig af. Onder voetballers ‘van de grens’ maakten hierna de Zie: Limburgs Landschap, Het (Lomm). graaf zijn de enige nog overgebleven zichtbare leiding van dirigente Leonne Beckers werd een overstap naar dev. Zie: Cafés; dev-Arcen; Rutten, herinneringen aan de oude vesting. Zie: Koe­ nieuwe start gemaakt met een vrouwenkoor en Jos; Hek, Jan van ’t; Valckx, Stan; Verbong, Jan. Wapens Zie: Arcen-Lomm-Velden. 108 [Weerkei … Zwembad] 109

Weerkei Zie: Hoogwatermonument. van een ban- of dwangmolen, waar boeren uit de omgeving hun graan moesten laten malen. Wegen Op het grondgebied van de Duitse buur­ Aanvankelijk bestond het molengebouw uit twee gemeente Straelen kruisten twee Romeinse heer­ lagen. In het voorste deel bij de noordgevel was de banen elkaar. Van hieruit liep een weg naar Arcen, korenmolen ondergebracht, in het achterste deel die bij het Broekhuizer veer aan de Maas uitkwam. de oliemolen. Rond de jaren 1881-1882 werd de De wegen in en om Arcen waren lange tijd molen aan de zuidzijde uitgebreid. In het begin onverhard. In de loop der tijd werden in het van de twintigste eeuw vond een uitbreiding met centrum Maaskeien gebruikt om de straten mee een derde bouwlaag plaats, waarvan het metsel­ aan te kleden. In 1847 werd de verbindingsweg werk in een fraai steenverband werd uitgevoerd. van Venlo naar Nijmegen aangelegd, die door de Op het einde van de Eerste Wereldoorlog raakte dorpskern liep. In 1913 kwam langs deze weg de de molen in onbruik vanwege een toegenomen Maas-Buurtspoorweg te liggen. In 1959 kwam de con­currentie van elektrische molens. Molenaar Rijksweg buiten het dorp te liggen, wat de rust in Peter Vostermans besloot toen de oude water­ de kern van Arcen ten goede kwam. Zie: Wegen molen als zagerij te gebruiken. (Arcen-Lomm-Velden). In het najaar van 1944 raakte de molen door oor­ logshandelingen beschadigd. In volgende jaren Wijmarse watermolen. voor de naam zou gelegen kunnen zijn in de aan­ Wegkruisen Zie: Veldkruisen. vonden bovendien vernielingen plaats. Op 20 juni wezigheid van een oude linde waaronder mogelijk 1976 kwam de molen in handen van de Stichting IJsvogel. De Stichting tot behoud van de Water­ recht werd gesproken. De naam zwart zou dan Weifeesten Op 6 september 1973 vierde koningin het Limburgs Landschap. Daarmee was de molen molen Arcen ging hierna aan de slag met het betrekking hebben op het voltrekken van vonnis­ Juliana haar 25-jarig regeringsjubileum. Op initia­ echter niet gered. Vanaf 1980 bekommerde de Hoogwaterhuis in Velden. Zie: Heren van Arcen; sen door middel van de strop. Zie: Maasduinen, tief van Stamtaffel Rônd um de Pômp, de Stichting aannemer Geert de Groot uit Arcen zich over de Historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden De (Arcen-Lomm-Velden). Kindervakantiewerk en de toenmalige Midden­ molen. Samen met anderen verwijderde hij de (Arcen-Lomm-Velden); Hoogwaterhuis (Velden); standsvereniging werd die dag in het centrum van begroeiing en werden alle nog aanwezige bouw­ IJsvogel, De; Kasteel; Limburgs Landschap, Het Syzenbroek Oude naam voor een moerassig gebied. Arcen een groot dorpsfeest georganiseerd. De materialen en onderdelen gefotografeerd en opge­ (Lomm); Molens (Arcen-Lomm-Velden), Stoel, Jo Het Syzenbroeck of Seyssenbroeck is een deel van sfeer die het feest teweeg had gebracht en het batig meten. Verder consolideerde hij, zoveel als in zijn (Lomm). Literatuur: Dijk, X.C.C., drs. van, Een een oude Maasmeander achter de Boerenweg. Bij saldo waren voor de organisatie aanleiding een mogelijkheid lag. Maar de tand des tijds was zo archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor hoogwater kwamen grote delen van de meander nieuwe stichting te vormen die tweejaarlijks een sterk geweest dat het zaterdagwerk het gebouw de gemeente Arcen en Velden. Deel ii: landschap en onder water te staan, waardoor drassige weiden tweedaags tentfeest organiseerde in de grote wei niet kon redden. archeologie (Weesp, 2009). en broekbossen ontstonden. In het gebied lag bij het kasteel van Arcen. Het werd een feest voor In 1984 sommeerde de gemeente Het Limburgs vroeger het Alde Huys. Thans is in het gebied een jong en oud, gedragen door de plaatselijke ge­ Landschap de ruïneuze molen te slopen. Hierop Wimke Toponiem. Wimke is het verkleinwoord gelijknamige straat (Sijzenbroek). Het gebied ont­ meenschap, wat tot uitdrukking kwam in de werd op initiatief van Jo Stoel en Hay Gout de van weem. De naam weem is afgeleid van wetheme, leent zijn naam aan de aanwezigheid van de sijs, naam van de stichting: Vân Ârce – Veur Ârce. Mede Stichting tot behoud van de Watermolen Arcen in wat verwijst naar kerkelijk bezit. Het kon gaan een zangvogel die tot de vinkachtigen behoort. doordat in de regio een overdaad aan tentfeesten het leven geroepen. Het duo Stoel en Gout ging om landerijen of om de woning van de pastoor. Zie: Alde Huys. Literatuur: ‘Sijzenbroek’, in: De ontstond, stopte de stichting midden jaren tachtig hierna met Louis Reutelingsperger, Harrie Rayer, In Arcen waren drie ‘wimkes’: het Meisterswimke of Rin (voorjaar 2013) 8-9. met de organisatie van de Weifeesten. Wim Rondeel, Geert de Groot en architect Geert Schoëlwimke (tussen de Maasstraat en de Kerkstraat), Seelen de uitdaging aan om de bouwval te res­ het Pastoerswimke (tussen de Kerkstraat en de Wal) Zwembad In de jaren veertig en in het begin van Wijdtveld Zie: Basisonderwijs. taureren tot een functionerende watermolen. Ger en het Zusterwimke tussen Op de Hor en de Steeg, de jaren vijftig van de vorige eeuw had Arcen ter Teluy sloot zich hier later bij aan. De Stichting genoemd naar het vroegere zustersklooster. Zie: hoogte van het centrum een zwembad in de Maas. Wijmarse watermolen In 1677 verrees in Behoud Watermolen kreeg de molen in 1984 voor Meisterswimke; Motorclub ’t Wimke. Er stonden kleedhokjes en er was een met palen opdracht van de Heer van Arcen een watermolen veertig jaar in erfpacht. In het contract stond wel afgezette krib, die de stroming moest tegenhou­den. iets ten zuidwesten van zijn kasteel. De Heer koos dat de restauratie binnen tien jaar voltooid moest Zandhoeksebeek Zie: Lingsforterbeek. Op zomerdagen werd van het zwembad druk een plek waar wateraanvoer, stroomsnelheid en zijn. Met inzamelingsacties, subsidies, zelfwerk­ gebruik gemaakt. Ook was er een groot gemetseld verval zo gunstig waren dat men ook in droge zaamheid en steun van de Historische Werkgroep Zwarteberg Stuifduin. De Zwarteberg is onder­ zwembad bij het klooster Sint-Paul, waar de zomers kon malen. Het was het punt waar de slaagde de stichting erin de molen te restaureren deel van natuurgebied De Maasduinen. Lange tijd Arcense jeugd eind jaren zestig en begin jaren Voortbeek en de Lingsforterbeek bij elkaar kwamen en weer aan de gang te krijgen. Die restauratie was het duin begroeid met heide. In de bodem zeventig van de vorige eeuw massaal gebruik van om vervolgens in de Maas uit te monden. De startte in 1990, waarna de molen op 27 mei 1993 vormde zich toen een zogenoemde oerbank of maakte. Thans zijn er zwembaden op bungalow­ molen werd later genoemd naar Christiaan officieel in gebruik kon worden genomen. De koffiebank, één tot enkele decimeters bruine tot parken en is er het thermaalbad. Zie: Thermaal­ August Constatin, baron von Wymar-Kirchberg, molen, die inmiddels weer was overgedragen aan zwarte laag. Door begrazing is de heide verdwenen bad. die vanaf 1779 eigenaar was. De Heer van Arcen Het Limburgs Landschap, werkte hierna opnieuw en het zand gaan verstuiven. Daardoor is de oer­ verpachtte de molen aan een molenaar, die op een met een onder- en bovenslagrad, niet als graan- en bank op de kop van de ‘berg’ vrij komen te liggen vaste klandizie kon rekenen, omdat sprake was oliemolen, maar als graanmolen en -branderij De en kleurt het zand zwart. Een andere verklaring Lomm 112 [Antonius … Basisonderwijs] 113

Antonius Patroonheilige. Antonius was een Egyp­ 143 ton aardappels tot circa 70 ton voorgebakken tenaar, die leefde van circa 250 tot ongeveer 356. frites verwerkt. In 1991 waren er ongeveer 150 per­ Na de dood van zijn ouders trok hij zich terug in sonen in dienst, die jaarlijks 150.000 ton kleibint­ de woestijn. Daarom wordt hij ook ‘Antonius, de jes tot 42 verschillende aardappelproducten ver­ kluizenaar’ genoemd. Geestverwanten verzamel­ werkten. Het grootste deel hiervan ging naar het den zich om hem heen, zodat er een klooster­ buitenland. In 1980 werd De Fritesspecialist over­ gemeenschap ontstond waarvan Antonius hoofd genomen door Aviko (Aardappelen Verwerkende en vader (abt) werd. In de middeleeuwen drong Industrie Keppel en Omstreken) uit het Gelderse zijn naam door tot in Europa. Daar kwam nogal Steenderen. Sinds 2002 is de fabriek onderdeel eens de pest voor onder het vee, bijzonder onder van Royal Cosun. Aviko is het tweede grootste varkens. Antonius werd tot hun beschermheilige aardappelverwerkende bedrijf in Europa en het verheven en kreeg de nieuwe bijnaam ‘Antonius vierde wereldwijd. Het bedrijf is de grootste pro­ met het varken’. Vooral op het platteland verrezen ducent van gekoelde frites ter wereld. Zie: Spik­ ter ere van hem kleine kerkjes en kapellen. Zo ook weien, De. in Lomm. Zie: Sint-Antoniuskapel. Barbarakapel Zie: Sint-Barbarakapel. Antoniuskapel Zie: Sint-Antoniuskapel. Barbara’s Weerd 1 / Natuurgebied. Barbara’s ami Aluminiumfabriek. Op 16 maart 1956 richtte Weerd is een 25 hectare groot terrein op de grens Arcenaar Frans Poels de Arcense Metaalindustrie van Arcen en Lomm, dat eigendom is van de (ami) op, die zich toelegde op bouwbeslag. Vijf Stichting het Limburgs Landschap. Het gebied is jaar later verhuisde het bedrijf naar industrieterrein vernoemd naar het voormalige klooster Sint- De Spikweien in Lomm. In 1982 nam Frans van Barbara. Resten van dit klooster uit het midden Barbara’s Weerd. Basisonderwijs Lommse kinderen gingen tot den Aarssen het bedrijf over. Op 4 januari 1995 van de vijftiende eeuw liggen in een bosje aan de 1920 in Arcen naar de lagere school. Ze moesten werd ami door een brand getroffen, die tachtig zuidoostzijde. In het gebied van het voormalige visvijver/karperkwekerij (de Kloosterpoel). Over daartoe dagelijks ongeveer zes kilometer te voet procent van het complex in de as legde. Dat be­ klooster ligt een terrasrand die het terrein verdeelt de geschiedenis van het klooster is niet veel be­ afleggen. Voor de jeugd in Arcen naar school tekende echter geenszins het einde van het bedrijf, in een vochtig en een droog deel. De Lingsforter­ kend. Een van de weinige zaken is dat de paters ging, was er in Lomm zo nu en dan sprake van want met vereende krachten slaagde men erin de beek mondt in de Barbara’s Weerd uit in de Maas. met de kermis en op de naamdagen van Sint- onderwijs in het eigen dorp. Zo waren er in de zaak enkele maanden later feestelijk te heropenen. Ook een zijtak van de Lommerbroeklossing Antonius en Sint-Leonardus heilige diensten in de tweede helft van de achttiende eeuw particuliere ami bleef investeren. Zo werd in 2009 een nieuwe stroomt er naar de rivier. De Barbara’s Weerd be­ Sint-Antoniuskapel in Lomm verzorgden. In 1511 ‘scholen’ actief, waar les werd gegeven tegen de productielijn geïnstalleerd voor aluminium deur­ staat uit voormalige akkers en weilanden met bos. was het klooster een van de weinige gebouwen in wil van de overheid. In 1785 bijvoorbeeld stond panelen en nam men een nieuwe coatinglijn in De bossen liggen op de oevers van de Maas tussen Arcen die de verwoestingen door Bourgondische een zekere Johan Thijssen voor de klas, die eerder gebruik. In 2013 verwerkt het bedrijf in Lomm het Lottums veer en de kom van Arcen. Ze be­ troepen doorstond. Barbara’s Weerd bood toen actief was als koeherder. Vanaf 1901 ijverden ongeveer driehonderd ton aluminium en telt de hoorden vroeger tot de gronden van het klooster. onderdak aan Arcenaren wier huizen waren ver­ Lommse ouders voor een eigen school. Zij wezen onderneming circa zeventig medewerkers. Zie: Vanaf 1998 mag de natuur hier volledig haar gang woest. In 1586 bezetten Spaanse troepen onder daarbij op de grote afstand naar de school te Spikweien, De. gaan. Barbara’s Weerd maakt deel uit van een leiding van hopman Peter Corvera het klooster. Arcen, die vooral in de winter moeilijk bereikbaar keten natuurgebieden aan de oostkant van de Het klooster werd hierop door Staatse troepen, was. Er waren destijds in Lomm ongeveer veertig Archeologische vondsten Zie: Archeologische Maascorridor. Zie: Lingsforterbeek (Arcen); onder leiding van de beruchte gouverneur van schoolgaande kinderen. Uiteindelijk zou het tot vondsten (Arcen-Velden-Lomm). Limburgs Landschap, Het. Venlo, Maarten Schenck van Nijdeggen, in brand 1920 duren voor het dorp een eigen school kreeg. 2 / Het Sint-Barbaraklooster, ook wel Barbara’s of gestoken. Circa 200 Spanjaarden en 250 Staatse Die school startte, vanwege het recht op aviko Aardappelverwerkend bedrijf. In 1966 vestig­ Berbers Weerd of Beterweerd genoemd, was een soldaten lieten hierbij het leven. De kloosterlingen overheidssubsidie, als openbare school en werd in de zich De Fritesspecialist op het Lommse bedrij­ mannenklooster van de Derde Orde van de Hei­li­ die de slachting hadden overleefd, bouwden een 1933 een bijzondere (katholieke) lagere school venterrein De Spikweien. Het bedrijf was in Venlo ge Franciscus en behoorde tot de Keulse provincie deel van het klooster weer op, maar verlieten voor jongens en meisjes met als naam Sint- opgericht door Herman Megens, boerenzoon uit van die orde. Het klooster, dat officieel Insula Arcen omstreeks 1602 voorgoed. Van het klooster Antonius. Toen Lomm in 1938 de status van Berghem (bij Oss), die in Venlo negen van de elf Sanctae Barbarae heette, werd omstreeks 1450 ge­ Barbara’s Weerd is enkel nog een begroeide ver­ zelfstandige parochie kreeg, vormde het friteskramen exploiteerde en er rond 1959 in was sticht en lag op een hogere plek aan de oever van hoging in het landschap zichtbaar. Het terrein kerkbestuur, met de pastoor als voorzitter, het geslaagd voorgebakken frites machinaal te produ­ de Maas, een paar honderd meter ten noorden waarin zich de resten van het klooster bevinden is schoolbestuur. In 1930 kwam er een extra lokaal. ceren. Megens begon hierna ook aan anderen te van het Lottumse veer. In 1496 kregen de kloos­ een rijksmonument. Zie: Kloosterhof; Monumen­ Het gebouw bestond feitelijk uit twee scholen, één leveren. In korte tijd ontwikkelde zijn ‘fritesfabriek’ terlingen toestemming van de pastoor van Arcen ten (Arcen-Lomm-Velden); Sint-Barbarakapel; voor jongens en één voor meisjes, die aan elkaar zich tot de grootste van Europa. Hij leverde aan bij hun onderkomen een kapel te bouwen. Tachtigjarige Oorlog (Arcen-Lomm-Velden). waren gebouwd. De school aan de Kapelstraat friteskramen, ziekenhuizen, kloosters en instel­ Het klooster was ook eigenaar van boerderij de Literatuur: ‘Het klooster Beterweerd onder bleef in gebruik tot men in 1970 verhuisde naar de lingen. Op De Spikweien werden al snel dagelijks Kloosterhoeve, oostelijk van het klooster, en een Lomm’, in: De Maasgouw, 2(16 januari 1886) 5-6. voormalige streekhuishoudschool. De oude 114 [Begraafplaats … Cafés 115 stammen dienden als stuthout voor de mijnbouw. ver­anderde de naam in Katholieke Limburgse Eind negentiende eeuw opende in de woonkamer Boerinnen- en Tuindervrouwenorganisatie en in van de boerderij een café en kwam op het erf een 1965 in Limburgse Vrouwenbeweging (lvb). Die beugelbaan. In 1916 werd bij de boerderij een losse laatste naamsverandering bracht tot uitdrukking schuur gebouwd. Het café sloot in 1929. In 1934 dat niet alleen vrouwen uit de agrarische sector werd de in slechte staat verkerende hoeve afgebro­ welkom waren. De emancipatie van de vrouw in ken om plaats te maken voor een nieuwe lang­ de jaren zestig en zeventig speelde een grote rol in gevelboerderij. Achter het woongedeelte kwam de ontwikkeling van de organisatie. Uit de lvb een brandmuur, met daarachter de veestallen. Lomm kwam in 1963 de damesgymnastiekvereni­ De achtergevel van de oude boerderij nam men in ging Eeuwig Jong voort. In 2001 sloot de lvb zich de nieuwbouw op. Op de eerste verdieping kwamen aan bij de landelijke koepelorganisatie ZijActief de berg- en de hooizolder. In de tuin bevindt zich Nederland, een meer eigentijdse vrouwenvereni­ een oud bakhuis met een spits dak. Vanaf 1960 ging. In oktober 2003 ging de Lommse bond weer brak een moeilijke tijd aan voor de dennenkweke­ als zelfstandige groep verder onder de naam rij door het sluiten van de mijnen en het verdwij­ Lommse Vrouwen Beweging (lvv). In 2013 telt de nen van houtkachels. De familie Hegger stapte bond circa tachtig leden. Zie: Boerinnenbond toen over op sierteelt. Literatuur: Peter Keijsers, (Arcen); Vrouwenbond (Velden). De Venlose boerderijen, molens en kastelen. Een histo­ riserend overzicht (Venlo, 2012) 67-68. Bosbergweide Zie: Hengelsportvereniging De Karper. Boerderij van Lier Zie: Boschhof. Boschhof In de tweede helft van de negentiende Boerenbond Coöperatieve vereniging. Boeren in eeuw verrees aan de Haagbeek een boerderij. De Lomm richtten voor de Tweede Wereldoorlog een hoeve, op oude kaarten aangeduid als Boschhoff, coöperatieve boerenbond op om gezamenlijk bestond uit een vierkant woonhuis met daarachter­ allerlei artikelen in te kopen. Het ging aanvanke­ stallen. De boerderij werd bewoond door de fami­ Schoolklas (1950). plaats in Arcen, waar de parochiekerk stond. lijk om kolen, briketten, kunstmest, zaaigranen lie Van Lier, die de bijnaam Bosboór (Bosboer) Begin jaren dertig van de vorige eeuw kreeg Lomm en pootaardappelen. In de jaren zeventig volgde kreeg, afgeleid van de naam van de eerste bewo­ners. school deed hierna enige tijd dienst als onder­ (opnieuw) een eigen kerkhof aan de huidige Kerk­ een fusie met de lltb Arcen, en nog later met In de loop der tijd veranderde de hoeve enkele komen voor diverse verenigingen. In 1965 kwam hoflaan. De grond voor de begraafplaats was door verschillende bonden uit dorpen op de oostelijke malen van eigenaar en werd zij verbouwd, het bestuur in handen van de Stichting Katholiek enkele inwoners ter beschikking gesteld. De be­ Maasoever. Naast de gezamenlijke inkoop deed de waardoor een boerderij met een ommuurde Onderwijs Lomm. Vijf jaar later kwam er een graafplaats werd in 1935 ingewijd en is eigendom boerenbond het werk van een standsorganisatie. binnenplaats ontstond. Thans doet de Boschhof lekenbestuur en veranderde de naam van de school van het kerkbestuur. Ze hielp haar leden met sociale, culturele, maat­ dienst als praktijk voor natuurgeneeskunde en in ’t Kapelke. Een naam die verwees naar de his­ schappelijke, vaktechnische en godsdienstige vor­ fysiotherapie. torische Antoniuskapel, die voorheen op de hoek Beken Zie: Haagbeek; Hanikerbeek. ming. De bond had in Lomm geen vaste locatie, Kapelstraat-Kerkhoflaan had gestaan. De school maar verkocht de materialen vanuit wagons van Branderveld Hoger gelegen gebied achter de Sint- bleef vijf jaar in de oude streekhuishoudschool. Biljarten Op 1 augustus 1973 namen Frans Derkx, de Maas-Buurtspoorweg. Wel was er een tijd een Barbarakapel. In het Branderveld werden sporen Een volgende verhuizing vond in 1975 plaats, toen John Pingen, Mart van Meijel en Hans Ramakers opslag bij café Pingen en in de voormalige Sint- aangetroffen van Romeinse ijzerindustrie. De een nieuw zesklassig schoolgebouw aan de Kamp­ het initiatief om in Lomm een biljartclub op te Antoniuskapel. In de jaren vijftig bouwde de bond naam Branderveld duidt op de aanwezigheid van straat gereedkwam. Er waren in Lomm in dat jaar richten. De vereniging noemde zich De Witteberg een opslagruimte aan Hanikerweg. Die opslag­ veldbrandovens. Zie: Romeinse tijd (Arcen- ongeveer 150 schoolgaande kinderen. De oude en speelde in het gelijknamige café. De Lommse plaats bleef tot ongeveer 1980 in gebruik. Zie: Lomm-Velden); Sint-Barbarakapel. school werd twee jaar later gesloopt. biljarters spelen vanaf de start in de competitie van Boerenbond (Arcen); Boerenbond (Velden); In 1985 voegde men de lagere school met de kleu­ter­ de Venlose Biljartbond. Hier werd in de loop der Maas-Buurtspoorweg (Arcen-Lomm-Velden). Brandweer Zie: Arcen-Velden-Lomm. school Klimop samen tot basisschool. Dat ge­beur­ jaren menigmaal een kampioenschap behaald. In de in het kader van de Wet op het Basisonder­wijs. 2013 kwam de vereniging door sluiting van café Boerinnenbond Standsorganisatie. In 1934 werd in Broederschap Zie: Sint-Antonius. Het eerste Lommse schoolhoofd was J. Timmer­ De Witteberg zonder clublokaal te zitten, waarna Lomm een afdeling opgericht van de Limburgse mans uit Arcen. Bekende onderwijskrachten waren de circa 25 leden verder speelden in café De Sport Boerinnenbond. Dat gebeurde op initiatief van de Cafés In Lomm waren in de jaren dertig van de Cor Linssen en juffrouw Jo Stoel. In 2013 telt de in Velden. Zie: Witte Berg, De. heer Linssen, hoofd van de lagere school. Voor de vorige eeuw meerdere drinkgelegenheden. Zo school circa negentig leerlingen. Zie: Basisonder­ overwegend agrarische vrouwen in het dorp was exploiteerde de smid Wismans aan de Rijksweg wijs (Arcen); Kapelke, ‘t; Stoel, Jo; Streekhuishoud­ Boerderijen Zie: Boerderij Hegger; Boschhof; de bond een manier om te ontsnappen aan de café De Tramhalte. Aan de huidige Kapelstraat school. Literatuur: Jeu Hegger, Lomm van gehucht Kloosterhof. dagelijkse sleur. Vooral de uitstapjes waren erg was café De Molen van molenaar Kuëbke Geelen tot dorp (Lomm 1994). gewild. In de beginjaren organiseerde de bond (later cafetaria ’t Trepke) en aan dezelfde straat lag Boerderij Hegger Aan de Rijksstraatweg lag al vooral godsdienstige, opvoedkundige en culturele café Voesten (Graad Cronenberghs) met zaal, later Begraafplaats In de middeleeuwen werden de in de negentiende eeuw een langgevelboerderij bijeenkomsten. Ook werden tips voor het huis­ De Witte Berg. Eerder lag bij het veer naar Lottum doden in Lomm begraven in de buurt van de Sint- die sinds 1860 wordt bewoond door leden van de houden of hygiëne uitgewisseld. De eerste voor­ het café van veerman Clevers en tegenover de Antoniuskapel. Later gingen zij naar de begraaf­ familie Hegger. Zij kweekten dennen, waarvan de zitster was mevrouw H. Muyres-Hendrix. In 1958 huidige De Witte Berg lag café Hanraats. Tot 1929 116 [Dartsclub De Witte Berg … Gemeenschapshuis] 117

was aan de Rijksweg bij boerderij Hegger een café Diep’ werden genoemd. Sinds 2011 is Op de Diep met een beugelbaan. Hegger tapte, kweekte de naam van de verbindingsweg tussen de Rijks­ dennenbomen en was actief als kapper. weg en de Bosbergstraat. Gaandeweg verdwenen de meeste drinkgelegenheden. In 2007 leek het er zelfs op Dorpsraad Zie: Dorpsraden (Arcen-Lomm- dat Lomm zijn laatste café kwijt zou raken toen Velden). de uitbater van café Pingen besloot te stoppen. Een belangrijke dorpsvoorziening dreigde te Duivensport Zie: Expresse. verdwijnen. In het najaar van 2007 ging het café (met kegelbaan) echter weer open. In 2013 sloot de Egon von Bönninghausen Trofee Onderschei­ding. horecagelegenheid echter opnieuw zijn deuren. In 1984 werd door de stichting Lomm Promoting Evacuatiekruis. onderneming, die zich toelegde op het aanbren­gen Zie: Boerderij Hegger; Witte Berg, De. een prijs in het leven geroepen voor een inwoner van warmtewerende lagen op gasturbinecompo­ of inwoonster uit Lomm die op sociaal of cultu­ kisten met vijfhonderd eieren per week. Gaande­ nenten. De gezamenlijke omzet van al deze be­ Dartsclub De Witte Berg In september 2011 reel gebied veel voor het dorp heeft gedaan. weg gingen eieren van de grotere producenten drijven groeide tot 200 miljoen gulden in 1999 en ging in Lomm een dartsclub van start in café De De trofee is vernoemd naar Jonkheer Egon von steeds meer naar ‘de vrije handel’, waardoor het het aantal medewerkers steeg naar circa 550. In Witte Berg. De club droeg de naam van het café Bönninghausen­ (1865-1916), die rond 1900 als niet meer nodig was de eieren collectief naar de 1990 ontving Interturbine als eerste ter wereld de en speelde met één team in de competitie van de kapelaan in Arcen werkte aan de stichting van een veiling te brengen. Dit leidde ertoe dat er om­ jaarlijkse British Airways onderscheiding ‘Turbine- Venlose Darts Organisatie (vdo). Eerder speelden zelfstandige parochie Lomm. De onderscheiding, streeks 1968 een einde kwam aan de Lommse reparatiebedrijf van het jaar’. In 2000 werden de darters in cafe De Mert in Velden. Toen café De een borstbeeld van de kapelaan, vervaardigd door eiervereniging. Eldim (inmiddels met nevenvestigingen in Honga­ Witte Berg in maart 2013 zijn deuren sloot, gingen de kunstenares Barbara Mul, werd tijdens het rije en Groot-Brittannië), Elbar en Interturbine de darters terug naar Velden, waar ze de competi­ dorpsfeest uitgereikt. In totaal ontvingen zeven Elbar Zie: Eldim. overgenomen door het Zwitserse Sulzer. In 2013 tie afmaakten en zich hierna aansloten bij dc Het mensen de trofee: Toon Jacobs, Jeu Hegger, Frans werken bij Sulzer op De Spikweien nog circa twee­ Wapen van Velden. Zie: Darts (Velden). van den Hombergh, Lei van den Hombergh, Sjef Eldim Gasturbinecomponentenontwikkelaar. In 1964 honderd mensen aan gasturbines. Zie: Spikweien, Jacobs, Truus Lensen-Weys en Greta Kroon- richtte Hagenaar Bert Twaalfhoven op industrie­ De. Literatuur: Marco Greep, ’t abc van Limburg. Diep, De De Diep was oorspronkelijk de aandui­ Hegger. Zie: Hegger, Jeu. terrein De Spikweien het bedrijf Almax (afgeleid Bedrijvigheid door de eeuwen heen (Maastricht, z.j.) ding voor een perceel grond aan de Rijksweg ten van ALuminium MAtriX) op, dat zich bezighield 112-113. zuid-oosten van de dorpskern. De grond maakte Eiervereniging Sint-Antonius Coöperatieve ver­ met het produceren van matrijzen voor de alumi­ deel uit van een oude Maasmeander en lag een eniging. In de jaren dertig van de vorige eeuw nium-extrusie. In 1970 kwam daar een tweede be­ Exterveld Landgoed. Het gebied rondom de voor­ stuk lager (dieper). Op de Diep woonden twee richtten inwoners van Lomm een coöperatieve drijf bij: Eldim (Electrical Discharge Machining). malige boerderij van de familie Janssen in Lomm families Hegger, die in de volksmond ‘Van de vereniging op om eieren vanuit een inzamelpunt Eldim legde zich toe op het aanbrengen van werd overeenkomstig de Natuurschoonwet door naar de eierveiling aan de Rodestraat in Venlo te koelkanalen in stationaire gasturbineonderdelen de familie Ex heringericht tot een opengesteld De Diep met boerderij Hegger (1915). brengen. In de jaren zestig ging het om 25 tot 40 en in het produceren van onderdelen voor tur­bi­ nsw-landgoed. Zo ondergingen de weilanden een nes voor vliegtuigmotoren. Drie jaar later volgde grondige metamorfose door de aanplant van een derde bedrijf: Elbar, een dochteronderneming bomen en werden open gebieden voorzien van van Eldim en het Amerikaanse vliegtuigmotor­ wandelpaden en andere landschappelijke reparatiebedrijf Walbar. Elbar richtte zich op de elementen. Het Exterveld is sindsdien onderdeel reparatie en het onderhoud van stationaire onder­ van een uitgebreide wandelroute. Zie: Landgoe­ delen uit het hete gedeelte van de turbine, zowel deren (Velden). voor stationaire, als voor vliegtuigturbines. Eveneens in 1973 nam Twaalfhoven het Ameri­ Evacuatiekruis Herdenkingskruis. In Lomm kaanse bedrijf Vac.Hyd over, waarmee hij een be­ plaatste men in 1945 aan de Hanikerweg een groot langrijke stap zette naar wereldwijde groei. In 1974 bevrijdingskruis dat op 31 augustus werd werden beide bedrijven onderdeel van de Indivers ingezegend door pastoor Mathieu Arts. Het kruis Groep (Industriële Diversificatie) en werkten er is van hardhout en staat op een betonnen voet en vijftig mensen. Nadat Walbar zich in 1976 uit de sokkel. Het corpus is van keramiek. Het kruis onderneming had teruggetrokken, ging Elbar verrees uit dankbaarheid voor de bevrijding van verder als zelfstandig bedrijf. Eind 1980 volgde een Lomm en een behouden terugkeer van de splitsing, waarbij de reparatie en het onderhoud geëvacueerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. van vliegtuigmotoren naar het nieuwe Intertur­bine­ Holland ging. Elbar was hierna enkel actief op de Fritesspecialist, De Zie: aviko. markt van industriële turbines. In 1993 zag Inter­ turbine Coating Center het levenslicht, een dochter­ Gemeenschapshuis Zie: Pastoorshof. 118 [Geulpop … Indiëgangers] 119 honderd. In de jaren negentig van de vorige eeuw liep het ledental terug, maar nadat de vereniging werd opengesteld voor vissers van buiten Lomm, groeide de club weer. Aanvankelijk visten de leden van De Karper aan de Maas, maar na lang lobbyen kreeg men in 1980 een visvijver aan de Diepstraat/Bosbergstraat. Tegen een lage vergoe­ ding groef de Grinderij Gebroeders Janssen uit Blerick het viswater, waarbij zij het vrijkomende zand en grind mochten verkopen. Op 28 juni nam men de vijver, die de naam ‘De Bosbergweide’­ kreeg, officieel in gebruik. Tussen 2001 en 2003 vond er een grootschalige opknapbeurt plaats, waarbij de oevers werden vernieuwd en er nieuwe visplaatsen kwamen voor minder validen en in­ validen. Ook verrees aan het water een clublokaal. In 2013 telt De Karper circa 85 leden.

Hoogwatergeul In 2006 werd als onderdeel van het project Maaswerken bij Lomm gestart met de aanleg van een hoogwatergeul. De geul vormt een zijtak van de Maas die bij hoogwater gaat mee­ stromen en zo de rivier meer ruimte geeft. Tevens ontstaat zo een gebied met nieuwe, natte natuur. Geulpop 2012. watert ten zuiden van het dorp af in de Maas. Jeu Hegger. De twee kilometer lange geul moet in 2016 klaar De beek dreef lange tijd een watermolen aan. zijn. De uitvoering van het project is in handen Geulpop Eendaags popfestival. Op 3 september 2010 In Lomm is ook een weg genoemd naar de beek. lopen­de muziek, zoals vastenavond-, folklore- en van de Delfstoffen Combinatie Maasdal (dcm). vond voor de eerste maal het festival Geulpop Zie: Molens. kerkmuziek. Zijn teksten waren meestal in het Voor de afgravingen werd in 2007 een immense plaats. Dat gebeurde op initiatief van Hans van dialect. Enkele van zijn gedichten ver­schenen in drijvende installatie voor de winning en verede­ den Hombergh. Geulpop wil een gratis toeganke­ Hanikerbeek Waterloop. De Hanikerbeek in het Veldeke. Hegger schreef populaire vastenaovend­ ling van zand naar Lomm gesleept, die acht jaar in lijk kleinschalig popfestival zijn met vooral bands buurtschap ’t Hanik is het resultaat van een werk­ liedjes zoals Schei Oêt, Lache is gezond en Lómm is de werking blijft. Een groot deel van de aanlegkosten uit de regio. Het muziekfeest wordt in het eerste verschaffingsproject in de jaren dertig van de allerfenste pláts. Een aantal van zijn liedjes werd in van de geul wordt betaald uit de winning en ver­ weekend van september gehouden aan de hoog­ vorige eeuw. Het werk diende om wateroverlast 1991 uitgegeven op een cassette Gaeve en neme, met koop van industrie- en metselzanden. In totaal watergeul in Lomm op het terrein tussen de be­ tegen te gaan. De naam van de beek verwijst naar medewerking van het Lommse kerkkoor en een gaat het om 5,4 miljoen kubieke meter. Aanvan­ bouwing van de Kolckwei en de eerste afgraving het gelijknamige buurtschap. Zie: Hanik, ’t. gelegenheidskoor van jongeren. Later was hij te ke­lijk zou het gebied na de voltooiing enkel een van dcm. Tijdens de eerste editie traden op The horen op de cd’s Vandaág kán ut nog (2001) en Vrede, functie krijgen als natuur. In 2008 kwam daar het Quaint, Jag’m, Bootleg en Bootgum. Een jaar later Hanik, ’t Buurtschap. ’t Hanik ligt oostelijk van de ens zal ut gebeure (2004). Hegger was voorzitter van plan bij voor een bypass met een recreatieve volgden Sunday Zombies & the Brain, Fort Knox, Rijksweg 271 ten noorden van het industrieterrein de Jonge Boeren en Tuinders van Lomm en van de functie. Zie: Archeologische vondsten (Arcen- Maytree, The Resistance Plot, Lost Insanity en Lukazz. De Spikweien. Het buurtschap kenmerkt zich kring Venlo en secretaris van de Lommse Eier­bond. Lomm-Velden); Maascorridor (Arcen-Lomm- In 2012 waren op het festival Ongenode Gaste, The voornamelijk door veebedrijven, afgewisseld door Verder was hij koster en is hij dirigent van het Velden); Hoogwater (Arcen-Lomm-Velden). Next Generation, Bob Billy, Campaign, We are fm en een uitgestrekt bosrijk recreatiegebied, dat over de kerkelijk zangkoor en organist van de parochie­ The Rumblin Dice te horen en in 2013 Cas Ronckers, grens met Duitsland verder loopt. In de loop der kerk. Hegger werd in 1985 Lommenaar van het Huishoudschool Zie: Streekhuishoudschool. Burn a Stogger, Old Skin Blues Band, Deviation, Three jaren werd een deel van de agrarische gronden in jaar. In 1994 verscheen van zijn hand het boek Amigos en 30Past7. In het eerste jaar kwamen er het gebied verworven voor natuurontwikkeling. Lomm van gehucht tot dorp. Zie: Diep, de; Egon Von Indiëgangers In 1955-1952 vervulden Nederlandse 450 bezoekers en in 2011 800. De organisatie van De naam Hanik is mogelijkerwijs afgeleid van de Bönninghausen trofee; Eiervereniging Sint- militairen hun dienstplicht in Nederland-Indië het festival is in handen van de stichting Geulpop. naam Johannes (Hannes-Hanik). Zie: Valkenberg. Antonius; Schola Cantorum; Tot Ons Genoegen; (het huidige Indonesië). Zij vochten er tegen een Zie: Hoogwatergeul. Vastenaovend. nationalistische verzetsbeweging die de voorma­ Harmonie Zie: Sint-Antonius. lige kolonie onafhankelijk wilde maken van het Groene Kruis Zie: Arcen-Lomm-Velden. Hengelsportvereniging De Karper Op 1 mei moederland. De militaire operatie mislukte en in Hegger, Jeu Muzikant/tekstschrijver. Jeu Hegger werd 1969 namen Hay Jacobs, Toon Jacobs, Jac Verhaegh, 1952 was het Nederlandse bestuur definitief voor­bij. Haagbeek Waterloop. De Haagbeek stroomt door op 3 november 1929 in Lomm geboren. Hij bezocht Leo Kessels, Baer Appeldoorn en Wiel Heijnen het De militairen en vrijwilligers noemde men Indië­ het Maasdal en is aan de oostkant begrensd door de mulo in Wellerlooi en ging aan de slag in de initiatief om een hengelsportvereniging in Lomm gangers. Onder hen waren drie Lomm­se mi­li­tai­ de Schandelose Heide. De beek is twee kilometer ouderlijke plantenkwekerij. Vanaf 1956 was Hegger op te richten. Eerste voorzitter was Baer Appel­ ren: Jan Kessels, Ger Verhaegh en Jaér Cronen­ lang en wordt gevoed door de Litsveldlossing, de organist in de kerk en dirigent van het kerkkoor doorn. Kennelijk was er behoefte aan een eigen berghs. Soldaten die uit Indië terugkeerden,­ wer­ Ebberlossing en de Schandelsbeek. De beek Schola Cantorum. Hegger (alias Jeu van Diepe) visvereniging, want de club startte met circa den in hun dorp met muziek ontvangen. Zie: stroomt langs de bebouwde kom van Lomm en schreef gedichten en teksten voor zeer uiteen­ zeventig leden. Later groeide dat aantal tot bijna Indiëgangers (Velden). 120 Jeugdcomité Lomm … Kerk van de Heilige Antonius Abt] hierop volgende jaren rond de negentig. Met het Cantorum. Vóór de Tweede Wereldoorlog liet in wegvallen van twee grote vriendenclubs in 1987, de Lommse kerk ook een dameskoor van zich daalde het ledental echter fors en kwam men in horen. Dat koor stond onder leiding van onder­ een negatieve spiraal. In 1992 bereikte de vereni­ wijzeres Mia Cup. Het dameskerkkoor ging in

Jeugdcomité Lomm In september 1976 werd een Hoogwatergeul. Kerk van de Heilige Antonius Abt. 1960 ter ziele. In de jaren tachtig luisterde dames­ comité opgericht dat de Lommse jeugd tot twaalf koor Tot Ons Genoegen Heilige Missen op. Begin jaar iets wilde bieden tijdens vakanties en op spe­ en Nancy van Rijswijck. Het jongerenkoor werd ging met 29 leden een dieptepunt. In 1999 ging de jaren zeventig werd een jongerenkoor opgericht, ci­ale feestdagen als Vastenaovend, Koninginne­ in 1992 opgeheven. kpj, samen met Jongensclub De Lichtboei en dat gaandeweg ook buiten de kerk optrad. Zie: dag, Halloween, Sintermerte en Sinterklaas. Het meisjesclub De Zonnebloem op in jeugdvereni­ Jongerenkoor; Maasgalm, De; Schola Cantorum; comité telt gemiddeld een vijftiental vrijwilligers. Kapellen Zie: Sint-Antoniuskapel; Sint- ging Sirene ’99. Tot Ons Genoegen. Zie: Sintermerte. Barbarakapel. De Katholieke Plattelandsjongeren kwamen lange tijd bijeen in het gemeenschapshuis. In 1987 kregen Kerk van de Heilige Antonius Abt De parochie­ Jeugdgild Zie: Sint-Antonius. Kapelke, ’t 1 / Zie: Sint-Antoniuskapel. 2 / Zie: ze een eigen onderkomen in een leegstaand lokaal kerk van Lomm werd in 1936-1937 gebouwd naar Basisonderwijs. van de basisschool aan de Kampstraat. Vrijwel een tekening van de geboortige Culemborgse ar­ Jeugdorkest Alles Kids Zie: Alles Kids (Arcen- iedereen uit Lomm was in zijn jeugdjaren lid van chitect Frans Stoks. Stoks ontwierp een driebeu­ Lomm-Velden). Katholieke Plattelands Jongeren In 1933 startte de kpj of een van zijn voorgangers. De activiteiten kige sobere kruiskerk met een terzijde staande in Lomm een afdeling van de Jonge Boeren en bestonden de laatste decennia – buiten de weke­ toren. Rector Laemers was de bouwpastoor. Kort Jeugdverenigingen Zie: Jeugdcomité Lomm; Tuinders Bond (jbtb). De vereniging had als doel lijk­se bijeenkomsten in het eigen clublokaal – daar­voor was Lomm tot rectoraat verheven. De Katholieke Plattelands Jongeren; Lichtboei ’75; de algemene en geestelijke ontwikkeling van de vooral uit sport (atletiek, voetbal en volleybal), kerk verrees in een laag gelegen weiland op hon­ Scouting; Sirene ’99; Zonnebloem, De. leden. Zo ging men jaarlijks op retraite en namen toneelspelen en het organiseren van een zeskamp derd­vijftig meter afstand van de oude kapel, dat de leden deel aan processies. Ook waren er allerlei voor het dorp. Zie: Sirene ’99; Zonnebloem, De. was opgehoogd met zand van de Bosberg. De Joekskapel Zie: Tuünke Liëger, ’n. activiteiten op het gebied van landbouw. In 1936 kerk kreeg de naam van Antonius Abt en werd op hielpen de jongeren bij de bouw van de parochie­ Kerkhof Zie: Begraafplaats. 17 januari 1937 (het feest van Sint-Antonius) plech­ Jongerenkoor In 1973 werd in Lomm op initiatief kerk. Gaandeweg kwamen de activiteiten meer in tig in gebruik genomen. De consecratie door de van leden van de harmonie een jongerenkoor op­ het teken van de ontspanning te staan. De Lomm­ Kerkkoren In de oude Sint-Antoniuskapel zong bisschop volgde op 5 september 1938. In de kerk gericht. Het gemengde koor telde in 1983 vijftig se meisjes moesten tot 1963 wachten eer de Bond al vele jaren een mannenkoor. Lang stond dat bevindt zich boven het hoofdaltaar een kruisbeeld leden, inclusief orkest en tekstgroep. Het koor Jonge Boerinnen (bjb) werd opgericht. Al een jaar koor onder leiding van de organist Leo van Eyndt. dat eerder buiten tegen de oude kapel hing. Mede luisterde diensten op in de kerk en trad op in ver­ later werd dit de Meisjes Beweging Limburg (mbl). Arcenaar Wim Hageman vormde het koor om tot door dit kruisbeeld heeft de kerk de status van zorgingstehuizen en ziekenhuizen. Eerste dirigent In oktober 1969 besloten de jtbl en de mbl op een gemengd profaan koor, dat nog maar af en ‘rijksmonument (vanwege)’ gekregen. Ook is er was Piet Könisser, die in 1986 het stokje doorgaf een algemene vergadering in café Pingen te toe in de kerk zong. Het koor kreeg als naam De een koperen reliekhouder met een (vermeend) bot aan Nico Bartels. Hierna was de muzikale leiding fuseren tot Katholieke Plattelands Jongeren (kpj). Maasgalm. Een deel van de koorleden zong ook in van Antonius. Tijdens de Tweede Wereldoorlog achtereenvolgens in handen van Sjraar Klaassens Het aantal leden van de kpj schommelde in de de kerk en ging verder onder de naam Schola werden het dak en de torenspits van de kerk vol­le­ 122 [Kermis … Limburgs Landschap] 123 boerderij de familie Pingen en rond 1920 de Haeyen en Wil Jacobs. Toen Lichtboei 75 in 1999 familie Verspay. Later werd de hoeve gepacht door opging in jeugdclub Sirene ’99, had ze bijna 25 de familie Beeker. In 1976 kocht de Stichting het jaar bestaan. Zie: Sirene ’99. Limburgs Landschap de Kloosterhof. De hoeve werd in 1987 gemoderniseerd en dient sinds 2004 Limburgse Vrouwenbond Zie: Boerinnenbond. als thuisbasis voor de Stichting het Limburgs Landschap. Zie: Barbara’s Weerd; Limburgs Limburgs Landschap Particuliere natuurbescher­mings­ Landschap, Het. organisatie. De Stichting het Limburgs Land­schap werd op 31 juli 1931 opgericht op initiatief van Kolckwei, De Nieuwbouwwijk. In 1990 verrees J.M.H. baron de Weichs de Wenne, M.W. baron tussen de Bosbergstraat en de Maas op een opge­ Michiels van Kessenich, gouverneur E. van Hövell hoogd gebied een kleine woonwijk. De eerste tot Westerflier en P.G. van Tienhoven, voorzitter woningen werden gebouwd door de Woning­stich­ van Natuurmonumenten. De heren wilden de ting Arcen en Velden, waarna particulieren de wijk zorg en het behoud op zich nemen van waarde­ ‘afbouwden’. De wijk verrees vóór een oude stuif­ volle natuur­gebieden, cultuur­ duin, die een natuurlijke bescherming biedt tegen landschappen­ en cultuur­ hoogwater. De naam Kolckwei verwijst naar een historische objecten in weiland met een uitgespoelde laagte, gevuld met Limburg. In 1940 kocht de water. Mogelijk ontstond de kolk achter een stuw stichting haar eerste natuur­ in een van de beken die de watermolen van Lomm terrein aan: het Sarsven (elf hebben gevoed. Zie: Woningstichting Arcen en hectare). Bij de aankoop van Velden (Arcen-Lomm-Velden). kasteel Neercanne in 1947 ontving men voor het eerst Kunstwerken Zie: Kunstwerken (Arcen-Lomm- een rijkssubsidie, zowel voor dig verwoest. De schade werd in 1948-1949 onder Kloosterhof. Velden). de aankoop als voor een aanzet tot herstel. Het leiding van architect Stoks hersteld. Ondertussen duurde tot 1961 voordat sprake was van volledige deden twee schoollokalen, waartussen een muur voetbalclub dso een schiettent en was er een Lichtboei 75 Jeugdvereniging. Omstreeks 1950 werd subsidiëring door Rijk en Provincie bij de aankoop was weggekapt, dienst als noodkerk. Met Half­vas­ten snoepkraam. De harmonie organiseerde na de in Lomm op initiatief van pastoor Mathieu Arts van land­goed De Hamert (410 hec­tare). Daarvoor 1949 kon men de herstelde parochiekerk weer in oorlog een dansfeest in een tent bij café Pingen en een zelfstandige verkennerspatrouille opgericht omvatte het bezit ongeveer 65 hec­tare. Vanaf de gebruik nemen. In de kerk waren alle ramen voor­ later in het gemeenschapshuis. Literatuur: Jeu onder supervisie van de Arcense verkennersver­ jaren zestig breidde het bezit gestaag­ uit, vooral zien van glas in lood van de Ottersumse kunste­ Hegger, Lomm van gehucht tot dorp (Lomm 1994). eni­ging. Na enkele jaren mislukte de opzet echter. omdat er van overheidswege meer aandacht (en naar René Smeets. Onder pastoor W. Jenniskens Een vriendenclub, bestaande uit Piet Appeldoorn, geld) kwam voor de aankoop van natuurgebieden. (1952-1979) werd in 1955 door orgelbouwer Ver­ Kloosterhof Boerderij. De Kloosterhof ligt aan de Leo Wismans, Jan Verspay en Wiel Peute richtte In de jaren zestig en zeventig ontstond meer schueren uit Heythuysen een pijporgel geïnstal­ Rijksweg. De huidige boerderij stamt uit 1880 en hierna een ongebonden jeugdverenging op onder interesse voor de betekenis van natuur en land­ leerd. In 1958 bracht de Horster kunstenaar Bert werd gebouwd op de plek waar vanaf de vijftiende de naam jol (Jeugd Organisatie Lomm). Aanvan­ schap. Samen met Natuurmonu­men­ten werd in Coppus drie grote moderne muurschilderingen eeuw een boerderij lag die bij het klooster van de kelijk kwamen de jongeren bijeen in een leeg­ die jaren door Het Limburgs Landschap de aan, die vanwege hun felle kleuren op nogal wat Heilige Barbara hoorde. Nadat dit klooster in de staand kippenhok. Later in de graanmolen op de succes­volle nationale televisieactie ‘Red het Geul­ weerstand stuitten. Gelijktijdig kwamen er zeven Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) was verwoest, hoek van de Kapelstraat-Bosbergstraat. Ook deze dal’ gehouden. Het groeiende bezit leidde tot een gebrandschilderde ramen bij van kunstenaar Jos kwam de hoeve in het bezit van het Sint- jeugdbeweging hield niet lang stand. Onder lei­ groter personeels­bestand en een grotere maat­ Eggen: twee boven de hoofdingang en vijf kleinere Agnietenklooster van de zusters Franciscanen te ding van Jan van Dijk, Pierre Hegger, Ton Peute en schappelijke betrokkenheid.­ Zo bracht Het boven het priesterkoor. In 1960 werden vóór in de Straelen. In de Franse tijd werd de boerderij als Jac van Eyndt werd een derde poging onder­nomen, Limburgs Landschap bij haar 40-jarige jubileum kerk twee oude en gehavende beelden vervangen kerkelijk bezit door de staat geconfisqueerd. In onder de naam Lichtboei, die eveneens schip­ in 1971 het visionaire boekje Model voor een toekomst door twee moderne beelden van de kunstenaar 1815 kwam de hoeve (een woonhuis met stallen en breuk leed. Een initiatief van Theo van Knip­pen­ van het Limburgs Landschap uit, met daarin het W. van Hoorn: een beeld van de Heilige Antonius een schuur) in handen van de eigenaren van bergh, Guus Haeyen, Frits van Hees, Geert gewenste ruimtelijke beleid voor de provincie. abt en een beeld van het Heilig Hart. In 2010-2011 kasteel Arcen. De boerderij brandde in 1880 na Willemsen en Henk van den Hombergh in 1975, Om het draagvlak te vergroten werd in 1973 volgde een gehele restauratie. Zie: Parochie; Sint- een blikseminslag af. Het was graaf Levin Wolff- onder de naam Lichtboei ’75, had eindelijk succes. gestart met een kwartaal­blad en geleidelijk aan Antonius; Sint-Antoniuskapel. Metternich die toen iets zuidelijker een nieuwe De vereniging startte in een leegstaande tuinbouw­ nam het aantal begunsti­gers toe. In de jaren hoeve liet bouwen, tegenover de weg naar het kas aan de Rijksweg. Later vond men onderdak in tachtig en negentig volgde een professionalisering Kermis Volksfeest. Van oudsher heeft Lomm een Lottumse veer. Het werd een Maaslandse hoftype- een noodlokaal van de lagere school, dat eerst aan van het natuurbeheer met beheerplannen voor de zomerkermis met Pinksteren en een winterkermis boerderij, met in de noordvleugel het woongedeelte, het Meulenhofje en later achter het gemeenschaps­ terreinen, maar ook via een reeks van natuurher­ op de feestdag van Sint-Antonius Abt. Attracties een stal en een bedrijfsruimte. In de zuidvleugel huis stond. In 1987 verhuisde de groep naar een van stel­maatregelen, zoals het plaggen van heide. In waren er nauwelijks, wel veel bezoekers en vooral kwam een grote graanschuur, terwijl zich in de de leegstaande lokalen van de basisschool. In de die tijd ontwikkelde Het Limburgs Landschap de ook veel eten en drinken. Op de Pool, het huidige oostgevel een grote poort bevindt, die toegang topjaren telde de jongensclub circa zestig leden. plannen voor de aanleg van de Kasteeltuinen Antoniusplein, stonden tijdens de Pinksterkermis biedt tot de binnenplaats. De aanduiding lwm op Vanaf 1975 werd ieder jaar een zomerkamp geor­ Arcen, die ook werden gerealiseerd. een draaimolen en een schommel. Vóór de de ankerijzers verwijst naar de bouwheer Levin ganiseerd. Voorzitters en ook kampleiders waren De jaren negentig startten met het inspirerende Tweede Wereldoorlog exploiteerde de Lommse Wolff Metternich. Omstreeks 1900 woonde op de achtereenvolgens Theo van Knippenbergh, Guus natuurbeleidsplan van de rijksoverheid met 124 [Lomm … Mamesta] 125 zeventig zijn er ook woonhuizen gebouwd. Sinds Lommerheide. Zie: Lommerbroek; Ravenvennen; 1798 was Lomm onderdeel van de gemeente Arcen. Trappenberg. Vanaf eind 1800 hoorde Lomm (met Arcen) bij de Mairie de Velden. Na het vertrek van de Fransen was Lommse slink Ven bij de Wittenberg. Slink is afge­ daarin de plannen voor een Ecologische Hoofd­ gesproken één gebied. Zie: Barbara’s Weerd; het dorp vanaf 1816 een deel van de gemeente leid van slenk wat duidt op een verdieping in het structuur (ehs). Natuurontwikkeling deed zijn Dorperheide (Arcen); Gelders Vlies (Arcen); Arcen en Velden. Na een herindeling in 2010 hoort landschap. De Lommse slink (in Velden ook wel intrede. De natuurbeschermingssector kreeg een Huize Roobeek (Arcen); IJskelder (Arcen); Lomm (met Arcen en Velden) bij de ge­meente Veldense slink genoemd) ontstond als gevolg van nieuwe rol; van defensief naar het offensief: in­ IJsvogel, De (Arcen); Kasteel (Arcen); Kasteel­ Venlo. Zie: Gemeente (Arcen-Lomm-Velden); het inklinken van de grond. De slink liep in de spelen op en mee richting geven aan maatschap­ tuinen (Arcen); Kloosterhof; Laarberg, De Hanik ’t; Herindeling (Arcen-Lomm-Velden); loop der jaren vol met grond- en regenwater. pelijke ontwikkelingen. Een werkwijze die na de (Velden); Landgoed Arcen (Arcen); Maascorridor Parochie (Arcen-Lomm-Velden); Voort, De. In het water werd vele jaren door de Lommse en Maasoverstromingen in 1993 en 1995 in Limburg (Arcen-Lomm-Velden); Maasduinen, De (Arcen- Literatuur: Jeu Hegger, Lomm van gehucht tot dorp Veldense jeugd gezwommen en geschaatst. ook versterkt gehanteerd werd bij de planontwik­ Lomm-Velden); Mussenslenk (Arcen); Ravenven, (Lomm 1994); Arthur Schreinemakers, ‘Lomm: keling rondom de Maasbeveiliging, zowel bij de Het (Velden); Ravenvennen; Schaapsbroek, Het een terrein met poelen?’, in: A.J. Geurts, ed. (red.), Maasdorpen, De Zie: Maasdorpen, De (Arcen). Grensmaasplannen als bij de Zandmaas: Nieuwe (Velden); Straelens Broek (Arcen); Theehuisje Verwoord verleden. Opstellen over het Noordlimburgse natuur ontwikkelen in een dichtbevolkt gebied. (Arcen); Vreewater, Het (Velden); Walbecker heide Maasdal en aangrenzend Duits gebied (Arcen-Lomm- Maasgalm, De Zangvereniging. De Maasgalm Intussen groeide het bezit met sprongen door (Arcen); Wijmarse watermolen (Arcen); Witten­ Velden 1982) 104-106. kwam voort uit een kerkkoor dat in de Sint- grote uitbreidingen met bijvoorbeeld de helling­ berg, De (Velden); Zwart Water (Velden). Antoniuskerk de diensten opluisterde. Het koor bossen op de Schiepersberg bij Margraten, de Literatuur: Staal, E., en I. Vos, ‘Het verhaal achter Lommerbeek Waterloop. De Lommerbeek ont­ werd opgericht door Wim Hageman uit Arcen. bossen van Montfort, de Maasplassen bij Roer­ …’ in: Jubileumboek t.g.v. het 75-jarig bestaan van springt in een oude Maasgeul in het Schandelose Toen er behoefte was om meer dan liturgische mond en de Maascorridor bij Venlo. Ook werden Stichting Het Limburgs Landschap (2006). Broek en stroomt langs de bossen van de Lommer­ muziek te zingen, ontstond in 1973 uit het kerk­ belangwekkende ontbrekende schakels in de ehs heide en door de bossen van de Leermarkse Heide koor een herenkoor, dat zich De Maasgalm bij De Maasduinen toegevoegd en beleidsmatig Lomm Kerkdorp. Lomm is ontstaan op de plek naar Arcen. Hier vloeit ze ter hoogte van noemde en na verloop van tijd ongeveer twintig verankerd in de Robuuste Ecologische Verbin­dings­ waar de route van Arcen naar Venlo een Oost- Barbara’s Weerd samen met de Lingsforterbeek, leden telde. Na drie jaar stokte de aanwas en werd zone Schinveld-Mook. De gedachte dat economie Westverbinding tussen de Maasuiterwaarden en vlak voordat deze uitmondt in de Maas. De oudst besloten door te gaan als gemengd koor. Dat ge­ en ecologie meer met elkaar in balans dienen te de oostelijk van Lomm gelegen weidegronden bekende vermelding van de Lommerbeek is uit beurde op initiatief van dirigent Hageman. Het zijn, leidde eind jaren negentig tot de oprichting kruiste. In veertiende-eeuwse archiefstukken 1633. De totale lengte van de beek is circa drie koor trad onder meer op in Arcen, Lomm en van de Stichting Robur, Bedrijven voor Het Limburgs wordt de huidige naam Lomm ook wel als Lomme, kilo­meter. De Lommerbeek staat ook bekend als Velden, in Asten, Krefeld en Brugge. Hageman gaf Landschap. Vrijwel tegelijkertijd werd samen met Lumme, Loom, Loem, en Lom vermeld. De oudst Lommerbroeklossing. Ter hoogte van buurtschap het dirigeerstokje in 1984 door aan Luc Lahaye, de andere Landschappen in Nederland ook een bekende vorm, Lomme, dateert uit 1390. Volgens De Voort in Lomm heet ze Voortbeek en in die in 1985 werd opgevolgd door Heinz Hermans. belangrijke sponsorrelatie opgebouwd met de sommigen verwijst dit naar traag stromend (loom Schandelo Schandelose beek. Zie: Barbara’s In 1995 kwam de muzikale leiding in handen van Nationale Postcode Loterij, die Het Limburgs = langzaam) water. De naam zou ook afgeleid Weerd; Lommerbroek; Voort, De. Saskia Ramakers. Het kerkkoor zelf ging verder Landschap steunt met substantiële bedragen om kunnen zijn van loem (moerassig). Het meest voor onder de naam Schola Cantorum. De Maasgalm extra projecten uit te voeren. de hand ligt een afkomst van het Angelsaksische Lommerbroek Natuurgebied. Het Lommerbroek, telt in 2013 circa twintig zingende leden. Zie: Sinds 1931 is ruim 8000 hectare natuur in be­ lum of lumm in de betekenis van poel. De naam ten noordoosten van Lomm, is een oude Maas­ Kerkkoren; Schola Cantorum. scher­ming genomen, verdeeld over ruim zeventig verwijst dan naar een terrein met poelen. meander, grenzend aan de Ravenvennen. natuurgebieden met de daarbij behorende monu­ In 1455 stond in Lomm een kleine kapel waar nu Het moerassig gebied werd in het begin van de Maaswerken Zie: Hoogwatergeul; Maascorridor menten. Al die gebieden zijn voor het publiek het dorpscentrum ligt. Aannemelijk is dat zich bij negentiende eeuw aangeduid als ‘Broek der (Arcen-Lomm-Velden). opengesteld. Aanvankelijk was de stichting ge­ deze kapel boeren vestigden, die het vruchtbare Gemente’. Het gebied wordt gevoed door kwel­ huisvest in Maastricht. Na de Tweede Wereldoor­ gebied tussen Maas en heide zijn gaan bewerken. water en vormde een van de brongebieden van de Mamesta Metaalveredelingsbedrijf. Op 30 april 1960 log verhuisde ze naar Venlo. In 1988 gingen de Zo ontstond een gehucht, dat in 1735 circa dertig Lommerbroeklossing/Lommerbeek. Het Lom­ richtte Helmut von der Laden in Lomm de Maat­ kantoren naar kasteel Arcen. Sinds 2004 is Het gezinnen telde. Lomm had in de middeleeuwen merbroek was meer dan een kilometer lang en schappij voor Metallografische werkzaamheden Limburgs Landschap gehuisvest in de boerderij geen eigen schepenbank, maar viel (met zekerheid enkele honderden meters breed en maakte lange en Staalveredeling (kortweg Mamesta) op. Het Kloosterhof in Lomm. De stichting houdt zich vanaf 1420) bestuurlijk onder Arcen. Op 4 sep­tem­ tijd deel uit van de woeste gronden van Lomm. In bedrijf was een dochteronderneming van Domi­ ook bezig met voorlichtingsactiviteiten, ze zet ber 1938 werd Lomm een zelfstandige parochie het gebied komt thans elzen-, wilgen- en berken­ niaal Staal uit Schiedam. Van gereedschapharderij wandelroutes uit, organiseert rondleidingen en met een eigen pastoor, waardoor vanaf die datum broekbos voor. Zie: Lommerbeek; Lommerheide. groeide Mamesta uit tot een gerenommeerde geeft boeken en een tijdschrift uit. De stichting sprake is van een echt dorp. Het inwonertal van dienstverlener op het gebied van oppervlakte- en wordt gesteund door circa 18.000 donateurs Lomm steeg van 272 in 1910 tot 1153 in 1980. Lommerbroeklossing Zie: Lommerbeek. warmtebehandeling. De producten variëren van (‘Beschermers’), de Stichting Robur, fondsen, Hierna daalde het aantal inwoners tot 1033 in de ‘nagel in de muur’ tot landingsgestellen van over­heden en de Nationale Postcode Loterij. 2008. Het oude hart met de kerk en het kerkplein Lommerheide Natuurgebied. De Lommerheide vliegtuigen. Mamesta kwam in 1992 in handen van In Arcen, Lomm en Velden en omgeving beheert bevindt zich aan de noordkant van het dorp. In bestaat voornamelijk uit een droog en voedselarm ods/Hoogovens Handel. Het bedrijf haalde des­ Het Limburgs Landschap drie natuurgebieden: het het zuiden ligt een nieuwbouwwijk. Het dorp gebied met naaldbos, oud loofbos, heide en gras­ tijds nagenoeg de helft van de omzet uit Duitsland landgoed Arcen (340 hectare), de Ravenvennen­ heeft een oppervlakte van acht vierkante kilo­ landen. Het terrein wordt in de venige laagten af­ en België. In 1995 werd Mamesta onderdeel van (225 hectare) en het Zwart Water (300 hectare). meter. Bij Lomm horen twee buurtschappen: De gewisseld met kleine oppervlakten vochtige gras­ Aalberts Industries nv. Er waren toen circa hon­ Even ten noorden van Arcen ligt landgoed De Voort in het zuiden en ’t Hanik in het (noord) landen, vennen, moerassen, wilgenstruweel, derd medewerkers in Lomm. In 2013 zijn dat er Hamert (circa 1000 hectare). Al deze terreinen oosten. Beide buurtschappen kennen vooral broekbosrestanten en relicten van natte heide. nog ruim zestig, die zich vooral bezighouden met lopen in elkaar over en vormen zo ecologisch agrarische bedrijven, maar in de jaren zestig en De Ravenvennen vormen een onderdeel van de speciale oppervlakte- en warmtebehandelingen, 126 [Marcushoeve … Pastoorshof] pastoor Noud Mooren (1979-2006), pater Piet Giesen (2006-2007) en pastoor Jos van der Ven (2008-nu). Sinds 2007 maakt Lomm (met 950 zielen) deel uit van de parochiecluster Arcen, zoals het nitrotechproces en het gloeien in ge­ specialiseerde Metaalgieterij Peters zich steeds Lomm en Velden en is de zielzorg in handen van avanceerde doorloopovens. Mamesta levert in­ meer in zand- en coquillegietwerk en stopte men één pastoor. Zie: Parochies (Arcen-Lomm- middels aan klanten in zeven landen. Zie: Spik­ met drukgieten. Sinds de jaren negentig richt de Velden); Parochies (Arcen); Parochies (Velden); weien, De. gieterij zich volledig op hoogwaardig aluminium Parochiehuis; Pastorie, Kerk van de Heilige gietwerk. In 2013 telt het bedrijf, dat sinds 2011 Antonius Abt. Literatuur: Jeu Hegger, Lomm van Marcushoeve Boerderij. De Marcushoeve verrees mgp Venlo heet, circa veertig medewerkers. Zie: gehucht tot dorp (Lomm 1994). eind negentiende eeuw aan het huidige Antonius­ Saco. plein. Begin van de twintigste eeuw werd de Parochiehuis Kerkelijk multifunctioneel gebouw. boerderij bewoond door de familie Van Eyndt. Metkolf, De Tennisaccommodatie. In april 1981 nam Het parochiehuis werd in 1951 gebouwd in de tuin Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte het pand Tennisvereniging Lomm accommodatie De Met­ van de pastorie aan de Kapelstraat onder verant­ beschadigd, maar na de bevrijding volgde een res­ kolf in gebruik. Het complex bestaat uit twee woordelijkheid van het kerkbestuur. Het kerkbe­ tauratie. De familie Van Eyndt startte hier vervol­ tennisbanen, kleedlokalen en een clubhuis. De stuur, dat tevens het schoolbestuur was, startte gens een pension. Een aantal kamers werd perma­ naam verwijst naar het gegeven dat in het gebied hier met de eerste kleuterschool voor de Lommse nent verhuurd aan Engelsen die in Duitsland voor Vlaamse gaaien leefden, die in de regio ook wel jeugd. Er werden in het gebouw huishoudcur­sus­sen de Royal Airforce werkten. In 1978 kwam het metkolf worden genoemd. Nadat het complex al gegeven en de streekhuishoudschool gebruikte­ pand in handen van dokter Drost, die de hoeve drie jaar in gebruik was, werd het in juli 1984 ter een deel van het onderkomen als gymnastieklokaal. doorverkocht aan Stichting de Marcuskring, een gelegenheid van het eerste lustrum van de Lomm­ Coöperatieve graanmolen (1961). In het parochiehuis was ook het zuigelingen- en kleine christelijke woongemeenschap. Hierna se tennisclub officieel geopend. Zie: Tennisvereni­ kleuterbureau gehuisvest. In het gebouw kon men kreeg pension Van Eyndt de naam Marcushoeve. ging Lomm. hoorde een woonhuis en een baksteenoven. Sinds een ruimere zaal maken door demontabele wan­ In de boerderij opende de Messias belijdende Gijs 1983 hebben de resten van de molen de status van den te verwijderen. Het kerkbestuur verkocht het Comijs in augustus 1998 een klein asielzoekers­ Meulehof Complex seniorenwoningen. De Meulehof, rijksmonument. De watermolen, die vermoedelijk onderkomen in 1973 aan de Stichting Jeugd- en centrum voor Joodse vluchtelingen uit de voor­ gelegen tussen de Kapelstraat en de Bosbergstraat, in het begin van de veertiende eeuw verrees, werd Verenigingsbelangen Lomm. Na een verbouwing malige Sovjet-Unie. Hij deed dit namens zijn bestaat uit tien seniorenwoningen. Het complex in 1579 door Maarten Schenck van Nijdeggen ver­ heropende het pand in de zomer van 1974 als ge­ stichting Stepping Stone. In de hoeve kwamen werd in 1977 gebouwd door Woningstichting woest. Op het terrein Op den Heuvel stond lang meenschapshuis Pastoorshof. Zie: Pastoorshof; acht asielzoekers. Vanwege financiële problemen Arcen en Velden, naar een ontwerp van een archi­ een windmolen. De molens hoorden waarschijn­ Pastorie; Streekhuishoudschool. moest Comijs zijn activiteiten in Lomm staken. tectencombinatie waar Veldenaar G.A. Berden lijk bij het Sint-Barbaraklooster of bij het Arcense De boerderij bleef evenwel ondertussen eigendom deel van uitmaakte. De naam verwijst naar de kasteel. De enige vermelding van de windmolen is Pastoorshof Gemeenschapshuis. In 1973 werd in van de stichting, die de asielzoekers verder onder­ coöperatieve graanmolen Sint-Antonius. Zie: een bericht in het archief van de gemeente Arcen en Lomm de stichting Jeugd en Verenigingsbelangen dak bood en vanuit Lomm evangeliseerde, wat Molens; Sint-Antonius; Woningstichting Arcen Velden uit 1614, waarin sprake is van de ver­woes­ opgericht met als doel de activiteiten van de niet altijd in goede aarde viel. In 2001 werd de en Velden (Arcen-Lomm-Velden). ting van de molen in 1579, eveneens door Schenck Lommse verenigingen in één gebouw onder te Marcushoeve bewoond door de familie Van der van Nijdeggen. Resten van de molen kwamen aan brengen. Dit leidde in 1975 tot de verbouwing van Horn, die het werk van de stichting voortzette en Meulenveld Nieuwbouwwijk. Als onderdeel van het daglicht bij het rooien van een rij knotwilgen de voormalige kleuter- en huishoudschool aan de de boerderij opknapte. In het pand werden tot het Masterplan Arcen en Velden werd in 2010 in achter het kerkhof. Kapelstraat tot een gemeenschapshuis met een eind 2010 (ex)verslaafden en verwarden opgevan­ Lomm gestart met de ontwikkeling van een In het centrum verrees in de jaren twintig de co­ zaal en een bühne. Het concept werkte goed, want gen en andere mensen die maatschappelijk buiten nieuwe woonwijk tussen de Kapelstraat en de operatieve graanmolen Sint-Antonius. Deze molen, in 1985 was het gebouw al te klein en werd een de boot dreigden te vallen. Het pand deed hierna Kerkhoflaan. Aan de ene kant van Meulenveld ligt die nog een tijdje dienst deed als onder­komen nieuwe en grotere bühne gebouwd. In 1997 volgde dienst als woning en herbergt een schildersatelier, het dorp, aan de andere kant het vrije veld met voor het jeugdwerk, werd in de jaren zestig afge­ een renovatie waarbij er een nieuw horecagedeelte een naaiatelier, een leslokaal en een koffieruimte. daarachter de Maas. Volgens het plan worden in broken. Er kwam toen een nieuwe en moderne kwam en een extra vergaderruimte. In 2006 de wijk circa vijftig vrije sector woningen ge­ graanmolen aan de Hanikerweg. Zie: Barbara’s startte een grote verbouwing en renovatie. Metaalgieterij Peters In 1951 startte Frits Peters bouwd. Dat gebeurt in fases. In fase 1 zijn inmid­ Weerd; Meulehof; Haagbeek; Sint-Antonius. De verbouwing leverde Lomm het predicaat ‘Kern in Venlo een gieterij. Die gieterij produceerde de dels acht woningen gerealiseerd. De naam van de met Pit’ op. Het gebruik van de accommodatie eerste jaren coquillegietwerk in aluminium en wijk verwijst naar een oude graanmolen. Zie: Parochie Lomm behoorde lang tot de parochie zette ook hierna door, wat in 2012 opnieuw tot messing. Het productiepakket bestond hoofdzake­ Molens; Sint-Antonius. van de hh Petrus en Paulus in Arcen. In 1932 een verbouwing leidde. De Pastoorshof kreeg toen lijk uit bouwbeslag, zoals deurkrukken en hand­ kreeg Lomm de status van rectoraat met een eigen de status van een ‘Huis van de wijk’, met een dag­ grepen. Naarmate het klantenbestand toenam, Molens In Lomm hebben in de loop der jaren kerkbestuur. De oude kapel diende nadien als voorziening voor ouderen. Van het gemeenschaps­ ontstond er vraag naar kleine en zeer grote series, meerdere molens gestaan. Zo lag er mogelijk rectoraatkerk. Op zondag 19 juli 1936 werd de huis wordt gebruik gemaakt door Harmonie Sint- wat ertoe leidde dat het bedrijf zich ook bezig vanaf de tweede helft van de vijftiende eeuw een eerste steen gelegd voor een eigen parochiekerk Antonius, vastenaovendvereniging De Thiëtuite, ging houden met zand- en hogedrukgieten. watermolen. Bij opgravingen kwamen muurres­ten met Antonius Abt als patroon. Bij de consecratie kbo Afdeling Lomm, Line-dancegroep Lomm, Vanwege ruimtegebrek verhuisde de gieterij in en fundamenten van een tras- of tredmolen te van de kerk in 1938 werd het rectoraat verheven Aerobic groep Lomm, Gemengde Zangvereniging 1976 naar industrieterrein De Spikweien in voorschijn met een diameter van circa twintig tot een parochie met rector Laemers als eerste De Maasgalm en de Lommse Vrouwen Vereni­ging. Lomm, waar in de loop der jaren verschillende meter. De molen lag op een stroomrug van de pastoor. Na hem kwamen: pastoor Mathieu Arts Zie: Parochiehuis. uitbreidingen­ plaatsvonden. In de jaren tachtig Maas, in de lus van de Haagbeek. Bij de molen (1942-1952), pastoor J. Jenniskens (1952-1979), 128 [Pastorie … Ravenvennen] 129 Pensions In Lomm waren in de loop der jaren vijf Kuëbke Geelen. Dit agentschap sloot op 1 juli 1988 pensions. De komst daarvan hield verband met de zijn deuren. Hierna ging de post via een brieven­ opkomst van het toerisme in Arcen en in De bus naar Arcen om vervolgens verder te worden Maas­duinen. Aan de Bosbergstraat bouwde de vervoerd. Na de opheffing van het postkantoor in familie Lenders een kippenhok om tot een zomer­ Arcen, in 1994, ging de uitgaande post naar het huisje en opende de familie Willems een pension. sorteercentrum in Venlo. Zie: Postdienst (Arcen). Datzelfde deed de familie Van Eyndt aan het Antoniusplein. Later werd dit de Marcushoeve. Rabobank Zie: Arcen-Lomm-Velden. Aan de Kapelstraat lag het pension van de familie Muyers en dat van Sjang Geelen (het latere pand Ravenvennen Natuurgebied. De Ravenvennen, Van Dijk) en aan de huidige Rijksweg beheerde de een gebied van 381 hectare, ligt ten zuidoosten familie Dorsers pension De Ravenvennen. Verder van Lomm. Het gebied bestaat uit droog naald- en konden toeristen en andere bezoekers overnach­ loofbos, broekbos, enkele tientallen vennen, en ten in kamers boven café De Witte Berg. Zie: vooral aan de oostzijde een kleinschalig cultuur­ Marcushoeve; Witte Berg, De. landschap met door hagen omringde grasland­ percelen. Het Ravenvennengebied maakt deel uit Pezerikke Spotnaam voor inwoners van Lomm. De van de uitgestrekte gordel van paraboolduinen, bijnaam lijkt samen te hangen met de armoede in die zich aan de oostzijde van de Maas uitstrekt Pastorie, circa 1960. Pension De Ravenvennen (1960). het dorp. Een pezerik is de dialectnaam voor de van Gennep tot aan Venlo: De Maasduinen. bullepees van het varken, die meestal werd afge­ Binnen de Ravenvennen liggen twee markante Pastorie Pastoorswoning. Vanaf 1920 zamelden breken, waarop het besluit viel naast de kerk een staan aan de armen die van de pees soep trokken. duintoppen: De Wittenberg en de Trappenberg, inwoners van Lomm geld in voor een te bouwen nieuwe pastorie te bouwen. Die plannen gingen die in de streek als ‘bergen’ bekend staan. In de rectoraatswoning aan de huidige Kapelstraat. uiteindelijk niet door, omdat het kerkbestuur na de Pingen, Nel Zie: Witte Berg, De. luwte van de Wittenberg ligt, in een laagte, een De actie slaagde en in 1922 kon emeritus pastoor dood van de vroedvrouw in Lomm haar woning groot vennencomplex. De natte omstandigheden Bartels als eerste bewoner zijn intrek nemen. aan het Antoniusplein kon kopen. Deze woning Politie Zie: Arcen-Lomm-Velden. zijn het gevolg van de aanwezigheid van een Nadat Lomm in 1938 tot parochie was verheven, uit de jaren vijftig deed hierna dienst als pastorie. slecht doorlatende leemlaag in de ondergrond. deed de woning dienst als pastorie. In de jaren Dat bleef zo tot september 2008. Vanaf die tijd is Postdienst Lomm viel lange tijd onder de post­ De vennen worden voornamelijk gevoed door zeventig vertoonde de pastorie nogal wat ge­ er één pastorie in Velden voor de drie parochies. dienst Arcen. Voor een zelfstandig postkantoor ondiep afstromend regenwater (lokale kwel). Tot Zie: Parochie. was het dorp te klein. Wel was er vele jaren een het begin van de negentiende eeuw wisselden Ravenvennen. postagentschap in de Kapelstraat bij bakker heide en vennen elkaar hier af. Vanaf 1900 is men 130 [rkdso … Schola Cantorum] 131 jaren tachtig breidde het sportcomplex uit met ander eenvoudig transportmateriaal. In de loop verlichting van het trainingsveld, een parkeer­ der jaren groeide het bedrijf, waarna het in 1956 plaats en een toegangsweg en werd een automa­ naar het industrieterrein De Spikweien in Lomm tische beregeningsinstallatie aangelegd. In 1992 verhuisde. Vanaf dat moment ging het snel voor­ gestart met bebossing voor de houtproductie en club van naam en ontstond rkdso (Rooms moest het eerste elftal weer een stapje terug doen waarts en ontwikkelde Saco zich tot een leveran­ werden de vennen ontwaterd en tot aan de ven­ Katholieke Door Samenspel Overwinnen). Het naar de eerste klasse afdeling Limburg. cier van alle grote vliegvelden in West-Europa. rand beplant. Het Limburgs Landschap heeft in de ging hierna weer bergopwaarts. In het seizoen In 1993 bij het zestigjarig jubileum waren er vier Midden jaren zestig was de kernactiviteit het leve­ afgelopen jaren een groot aantal vennen hersteld. 1946-1947 eindigde het eerste elftal op de tweede seniorenelftallen en vier juniorenteams. De jeugd­ ren van (hydraulisch) hef- en transportmate­ ­riaal Door de sliblaag van de bodem weg te baggeren en plaats. Een jaar later kon opnieuw een kampioen­ afdeling had echter te maken met teruglopende voor het laden en lossen van transportvlieg­tui­gen. de randen vrij te maken van bomen en struiken schap worden gevierd en volgde promotie van de spelersaantallen. Het werd steeds moeilijker de Saco leverde aan de navo en volhydraulische kregen zeldzame planten als zonnedauw, moeras­ eerste klasse onderafdeling naar de vierde klasse teams compleet te krijgen. Omdat dit ook in bandtransporteurs aan de Staatsmijnen. Het be­ hertshooi, klokjesgentiaan, duizendknoop­ knvb. Hier wist men zich na een moeizaam Arcen het geval was, gingen de jeugdafdelingen drijf breidde diverse malen uit en telde in 1965 44 fonteinkruid­ en snavelbies weer een kans. Ook de eerste jaar goed te handhaven. Alles bij elkaar van rkdso en rkdev vanaf het seizoen 1997- medewerkers. In 1986 waren dat er vijftig. In 2012 libellen, vlinders, salamanders en hagedissen kon­ hielden de blauw-witten het veertien jaar vol in de 1998 samenwerken. moest Saco, dat inmiddels een onderdeel was van den zich in en om de herstelde vennen vestigen. vierde klasse. Ondertussen verhuisde de club in In 1994 slaagde rkdso erin ongeslagen de Smulders Groep, na een faillissement zijn De Ravenvennen vormen een onderdeel van de 1951 naar een terrein naast hotel-café Pingen. kampioen te worden in de eerste klasse van de poorten sluiten. Zie: Spikweien, De. Lommerheide. Zie: Limburgs Landschap, Het; Na een verblijf van veertien jaren in de vierde afdeling Limburg, met promotie naar de vierde Lommerheide; Maasduinen, De (Arcen-Lomm- klasse, degradeerde het eerste elftal, maar het klasse van de knvb. In 1999 volgde een promotie Sauna Op 17 december 1972 startte masseur Jan Velden); Trappenberg, De; Vreewater, Het verblijf in de eerste klasse afdeling Limburg bleef naar de derde klasse knvb, onder leiding van de van Dijk naast zijn praktijk aan de Kapelstraat een (Velden); Wittenberg, De (Velden). Literatuur: beperkt tot één jaar. In 1967 moest Lomm echter Tegelse trainer Huub Verheijden. In datzelfde jaar sauna. Lange tijd was dit de enige openbare sauna Edmond Staal e.a., Uit en Thuisboek. Handboek voor weer een stapje terug doen. Ondertussen was werd Bram Hoogveld trainer. Het verblijf in de in Limburg, aanvankelijk met gescheiden accom­ de natuurgebieden van Het Limburgs Landschap, 4e rkdso in 1965 opnieuw verhuisd. Met hulp van derde klasse duurde helaas maar één jaar. Na twee modaties voor dames en heren. In 1974 werd de herziene druk, september 2011. de gemeente verwierf de club een speelterrein aan jaar van samenwerking met Bram Hoogveld sauna van honderd tot vijfhonderd vierkante het Lommer Broek. De bodemgesteldheid van het stond Ger Verheijen in 2001 als trainer voor de meter uitgebreid en kwam in de tuin een beschut rkdso Voetbalvereniging. Op 28 november 1933 veld was echter zo slecht dat regelmatig wedstrij­ selectie. Het aantal actieve seniorspelers liep rond en verwarmd zwembad. Later kwamen hier een richtten in Lomm enkele jongemannen in de bak­ den moesten worden afgelast, vooral bij regen­ 2003 echter gestaag terug, waardoor rkdso in Finse blokhut-sauna, een Siberische banje en een kerij van Stiene Piet een voetbalclub op onder de weer. In 1970 ging daarom de spade in de grond 2003 nog maar twee seniorenelftallen telde. Ook Russische aardsauna bij. Binnen kwamen een naam lvc (Lommse voetbalclub). Schoolmeester voor het huidige sportcomplex aan de Bosberg­ de resultaten lieten na, wat leidde tot een zwembad, een eucalyptusgrot en een kruiden­ Linssen werd voorzitter. Aanvankelijk voetbalde straat. Op 29 juli van het jubileumjaar 1973 werd degradatie van het eerste elftal naar de vijfde sauna. De temperaturen liepen uiteen van 70 tot men op een weiland nabij de Vosberg (thans De ‘Het Wildlandt’ officieel geopend. In datzelfde jaar klasse. In 2004 volgde een samenvoeging van het 115 graden. Ook kende het complex met een totale Spikweien) in los verband, maar met ingang van trad Wim den Mulder aan als eerste trainer. Tot standaardteam met dev-Arcen. Onder leiding oppervlakte van 7600 vierkante meter diverse het seizoen 1934-1935 namen de Lommenaren die tijd hadden eigen leden de trainingen geleid. van trainer Jack Maas werd een middelmatig bubbel- en dompelbaden, uitgebreide rustruimtes officieel deel aan de competitie. De club werd rkdso groeide steeds meer: vanaf 1975 namen resultaat behaald. De samenwerking met dev op en een restaurant. In 2011 sloot het Lommse ingedeeld in de derde klasse van de Rooms Katho­ vier senior- en vijf juniorenelftallen aan de com­ senior-niveau duurde maar een jaar. In 2005 ging saunapark zijn deuren. lieke Limburgse Voetbalbond. In dat eerste jaar pe­titie deel. In 1978 dwongen de Lommenaren rkdso weer op eigen kracht verder. In het eindigde lvc op een eervolle derde plaats. In 1935 opnieuw promotie naar de vierde klasse af. Dat seizoen 2006-2007 nam de Lommse vereniging Scheigraaf Waterlossing. De Scheigraaf ligt sinds nam de club een nieuw speelveld in gebruik, waar gebeurde onder leiding van trainer Sef Siero. Het weer met vier seniorenteams aan de competitie de tweede helft van de vijftiende eeuw ten oosten nu het bedrijf Mamesta is gevestigd. Ook kwam er sportcomplex werd even later uitgebreid met een deel. De club begon in de zesde klasse met Geert van de Hanikerbeek. Tijdens de werkverschaffing een tweede elftal, waardoor het eerste elftal auto­ trainingsveld (1979) en een eigen kantine (1982). Mulders uit America als trainer. In 2008 trad in de jaren dertig van de vorige eeuw werd de matisch promoveerde naar de tweede klasse van Dit was allemaal mogelijk door zelfwerkzaamheid Venlonaar Jimmy Smits aan als hoofdtrainer en sloot opgeschoond en uitgediept om de water­ de rklvb. Opnieuw was er succes voor lvc dat van de leden. Sportief ging het minder goed, want vanaf het seizoen 2011-2012 was dat het duo Rob overlast op de omringende landbouwgronden te kampioen werd en in 1936 in de eerste klasse de club keerde na twee jaar weer terug in de af­ Simons en John Houben. rkdso-speler Theo verminderen. mocht uitkomen. In het seizoen 1939-1940 lag de deling Limburg. Appeldoorn speelde in het seizoen 1961-1962 competitie vanwege het uitbreken van de Tweede Als onderdeel van de festiviteiten rond het vijftig­ betaald voetbal in de eredivisie bij vvv Venlo. In Schola Cantorum Koor. Schola Cantorum is in Wereldoorlog stil. In 1940 volgde de opheffing jarig jubileum organiseerde rkdso voor het eerst 2013 telt rkdso ruim tweehon­derd leden en 1973 ontstaan uit het Lommse parochiekoor. Het van alle bonden en kwam er één Nederlandse het Maasdorpencuptoernooi. Sportief gezien be­ speelt het eerste team nog steeds in de zesde mannenkoor zingt Gregoriaans en Nederlands­ voetbalbond: de nvb, later knvb. lvc werd inge­ leefde de club hierna gloriejaren. Het tweede elftal klasse. Zie: dev-Arcen (Arcen); Wildtland,­ Het. talige liederen. De naam Schola Cantorum deeld in de eerste klasse Limburg en kreeg de werd op Tweede Paasdag in 1984 ongeslagen Literatuur: Ria Bouten, ‘Historisch overzicht 75 (letterlijk ‘de plaats van het zangkoor’) verwijst clubnaam Lomm. De oorlogsjaren waren voor de kampioen en promoveerde naar de tweede klasse jaar rkdso’ in: Jubileumuitgave rkdso 2008. naar het mannen- en jongenskoor dat oorspron­ club moeilijk wegens een tekort aan spelers en de afdeling Limburg. In hetzelfde jaar haalde het kelijk de godsdienstoefeningen in de katholieke slechte financiële situatie. Met het eerste elftal eerste elftal, onder trainer Jeu Vousten, voor het Saco Fabriek voor transport en opslagsystemen voor kerk begeleidde. Vanaf 1956 staat het koor onder ging het in de jaren 1941-1943 bergafwaarts. De eerst in de historie de finale van de afdelingsbeker, luchtvracht. In 1951 richtte Hein van de Sandt samen leiding van dirigent-organist Jeu Hegger. Tijdens vereniging had het geluk dat degradatie destijds die de Lommenaren na strafschoppen verloren. met Sjraar Coenders aan de huidige Maasstraat in diens afwezigheid werden de zangers enige tijd was afgeschaft. Het seizoen 1944-1945 werd op­ Op Pinksterzaterdag 1985 werd het eerste elftal Arcen een buizenconstructiefabriek op, die later gedirigeerd door Wim Hageman uit Arcen. nieuw niet gespeeld vanwege de oorlog. Met in­ kampioen in de eerste klasse afdeling Limburg naar de voormalige Aloysiusschool verhuisde. Schola Cantorum telt in 2013 circa acht leden. Zie: gang van het seizoen 1945-1946 veranderde de onder leiding van trainer Geert Driessen. Eind Hier maakten beide heren trapjes, kruiwagens en Hegger, Jeu; Kerkkoren; Maasgalm, De. 132 [Scouting … Sint-Antonius]

Scouting Jeugdbeweging. Om iets voor de Lommse Kerkkoor/Schola Cantorum (1955) . gezet in een harmonie. De uitbreiding met hout­ Harmonie Sint-Antonius. jeugd te doen, zocht pastoor Mathieu Arts rond blazers leidde ertoe dat vanaf die tijd ook dames 1950 aansluiting bij de verkennersvereniging in armen gaf en zich terugtrok in de woestijn. Hier welkom waren. Het muzikale peil bleef stijgen volgens onder de muzikale leiding van G. in ’t Arcen. Dit leidde tot de start van een zelfstandige leefde hij als kluizenaar en wist hij volgens de door een toename van het ledental en door de Zandt, L. Timmermans, N. van den Kroonenberg, verkennerspatrouille onder de supervisie van de overlevering duivelse verzoekingen te weerstaan. komst van beter opgeleide dirigenten. M. Stevens, G. Hermsen, J. Klinkers, Wiel Ver­ Arcense moedervereniging. Jan Hegger werd de Antonius is de patroonheilige van de slagers, De Lommse fanfare ging op 4 november 1967 voort, John Gubbels, Remy Beckers en Christiaan eerste patrouilleleider. Na enkele jaren mislukte begrafenisondernemers, zwijnenhoeders, varkens voor de eerste keer op concours. Sint-Antonius Janssen. de opzet. Ook een tweede poging, onder de naam en huisdieren en patroon tegen de pest. De ouder­ haalde toen in Heeswijk-Dinter in de vierde Van 1958 tot 1999 was bij de harmonie een dames­ Jeugd Organisatie Lomm (jol), slaagde niet. Zie: dom van de Antoniusverering in Lomm is niet afdeling een eerste prijs met promotie naar de trommelkorps actief. Het korps stond onder Jeugdvereniging; Sirene ’99. bekend. De Antoniuskapel was er al in de zeven­ derde afdeling. In 1977 was het opnieuw feest toen leiding van instructeur G. Hermkens uit Velden. tiende eeuw. In 1937 werd Antonius ook de de harmonie in Neerkant een eerste prijs behaalde Het korps trad op in de regio en nam deel aan Schutterij In het begin van de achttiende eeuw patroon van de nieuwe parochiekerk. met promotie naar de tweede afdeling. Vijf jaar concoursen. Hier vielen de dames menigmaal in was in Lomm een schutterij actief. Van die schut­ 2 / Harmonie. Op 16 oktober 1945 kwam een aantal later kon men in Etten-Leur een promotie naar de de prijzen. In de loop der jaren werden steeds terij is tot nog toe weinig bekend. Wel weten we mannen bij elkaar in café Pingen om een fanfare eerste afdeling vieren. Er volgden meer prijzen, meer jongens en mannen lid en kende het korps uit archiefstukken dat van 1714 tot en met 1718 op op te richten. Initiatiefnemers waren Jan Bartels, zoals in 1992 in Kerkrade, waar de Lommse muzi­ diverse instructeurs, onder wie Frans van Rijswijk, de vogel werd geschoten. De laatst bekende docu­ Gerrit Deenen, Thei Jacobs en Jan van den kanten 300,5 punten bijeen speelden en naar de Hans Beurskens en Mark Roosengarten. Toen het menten over de schutterij dateren uit 1743. Later Hombergh. Onder de ruim veertig personen die afdeling Uitmuntend mochten. Dit puntentotaal animo onder de leden daalde, stopte de drumband sloten de Lommse schutters zich aan bij de zich aanmeldden, waren er slechts vier die al als was voldoende voor het Limburgs kampioenschap in 1999. Van 1975 tot 2003 kende de fanfare ook Arcense gilden. Zie: Sint-Petrus en Paulusgilde muzikant elders hadden gespeeld, namelijk Jan in de eerste afdeling. In 1993 nam de harmonie een afdeling majorettes. Die trokken mee tijdens (Arcen); Sint-Sebastianusgilde (Arcen). Bartels, Graat Heinen, Willem van de Kerkhof en daarom deel aan het Nederlands kampioenschap activiteiten en namen eveneens deel aan wedstrij­ Wim Weijs. Zij vormden de ruggengraat van de te Etten-Leur, waar ze derde werd met 303,5 den en concoursen. Een vierde loot aan de har­ Sni-jershof Nieuwbouwwijk. De Sni-jershof is een nieuwe vereniging. In september 1946 kreeg men punten. Andere hoogtepunten waren in 2007 een monieboom is vanaf 1999 jeugdorkest ‘Alles Kids’. zijstraat van de Bosbergstraat. In 2008 werden er de eerste tien tweedehands instrumenten. In 1947 concert in het Amsterdamse Concertgebouw en In 2013 telt de Lommse harmonie in totaal 75 twintig woningen gebouwd. De wijk is genoemd kwamen er nieuwe bij, zodat iedereen zijn eigen een concertreis naar Gent met deelname aan de leden. Zie: Alles Kids (Arcen-Lomm-Velden). naar de hoeve van de familie Willems, waarvan instrument had. Onderwijzer P. Hovens leerde de Flikkenparade, met meer dan 100.000 toeschou­ 3 / Graanmolen. Op initiatief van Lommse boeren een van de voorouders kleermaker (sni-jer) was. groep noten lezen. Binnen een jaar gaf men een wers. In 2008 was er een gezamenlijk concert met werd omstreeks 1920 een coöperatieve graanmo­ eerste concert. De fanfare speelde hierna tijdens het Limburgs Symfonie Orkest en een jaar later len op de hoek van de Kapelstraat en de Bosberg­ Sint-Antonius 1 / Patroonheilige. Antonius werd processies, communies, tijdens de winterkermis in werkte men mee aan de musical Droëmvlucht straat in gebruik genomen. Vóór de komst van die volgens de overlevering rond 251 geboren in zaal Pingen en bij andere festiviteiten. In 1956 kreeg (onder regie van Marion Pingen) en het slotcon­ molen moesten de Lommenaren hun graan laten Midden-Egypte als zoon van welgestelde ouders. de fanfare haar eerste vaandel. Tien jaar later cert Same Verder ter gelegenheid van de fusie van malen in Arcen of in Hasselt. De molenstenen Toen hij twintig was, stierven zijn ouders waarna werden uniformen aangeschaft. Op 22 au­gustus Gemeente Arcen en Velden met de gemeente werden lang aangedreven door een verbrandings­ de jonge Antonius al zijn bezittingen aan de 1970, bij het 25-jarig bestaan, werd de fanfare om­ Venlo. De Lommse harmonie stond achtereen­ motor, die midden jaren dertig plaats maakte voor 134 [Sint-Antoniusgilde … Spieker, De] 135 Sint-Hubertus Jagersvereniging. Sint-Hubertus werd opgericht op 15 maart 1948 in café Wismans te Lomm. De oprichting was een vervolg op een bijeenkomst van Arcense, Lommse en Veldense De gelovigen van het dorp moesten echter in jagers waarbij het besluit viel om in elke kern een Arcen naar de kerk gaan, want alleen op het feest vereniging op te richten en daarna te komen tot van Sint-Antonius Abt mocht men in de kapel een onderlinge samenwerking. Leden van het diensten houden. In 1889 verleende de bisschop eerste uur waren H. van Wylick, H. Wismans, G. van Roermond, F. Boermans, toestemming om in Muyres, Jac. Hegger, A. Aerdts, Jos en Joh. de kapel van november tot en met maart op zon- Hendriks, Jos Jansen uit Lomm en Chris de Winde en feestdagen de Heilige Mis op te dragen. Nadat uit Venlo. In 2013 telt Sint-Hubertus circa acht Lomm tot rectoraat was verheven en er in 1936- leden. Zie: Wildbeheereenheid Arcen, Lomm en 1937 een echte kerk kwam, diende de kapel als Velden (Arcen-Lomm-Velden). gemeenschapszaal, jeugdherberg en noviciaat van de paters van Sint-Paul in Arcen, die tijdens de Sirene ’99 Jeugdclub. Sirene ’99 werd opgericht op Tweede Wereldoorlog uit hun klooster waren ver­ 11 september 1999 als gevolg van een fusie van de dreven. De oorlog bracht aan het dak en de gewel­ drie Lommse (jeugd)verenigingen: jongensclub ven grote schade toe. Na de oorlog gebruikte de ‘Lichtboei 75’, meisjesclub ‘De Zonnebloem’ en de Boerenbond de voormalige kapel als opslagplaats Katholieke Plattelands Jongeren (kpj). De naam voor kunstmest. In 1954 woedde er een hevige ‘Sirene’ verwijst naar een burger-alarm-paal, die brand. De kapel bleef hierna als bouwval liggen in de buurt van het clubhuis aan de Kampstraat tot ze in 1959 werd afgebroken om plaats te maken staat. Ook het clubblad, D’n Toeter, verwijst voor een huishoudschool. De stenen van het daarnaar. De leden van de club treffen elkaar in gebedshuis werden gebruikt voor de herbouw van twee voormalige klaslokalen van de basisschool. Sint-Antoniuskapel (1938). de kerk in Sambeek. Zie: Kerk van de Heilige Sint-Barbarakapel. Daarnaast is er een beperkte buitenspeelplaats, Antonius Abt; Steekhuishoudschool. Literatuur: afgezet met een hekwerk. Sirene ‘99 bekleedt een een elektromotor. Later kwam er een hamermolen J.G.M. Stoel, ‘De Antoniuskapel te Lomm’, in: De heilige is afgebeeld met een toren van drie ver­ belangrijke plaats in het sociale- en recreatieve (met snel ronddraaiende mokers). Molenaars J.G.M. Stoel, Herwonnen historie (Velden 1993) 42-44. diepingen in haar rechterhand en een palmtak in leven van veel Lommse kinderen. Ongeveer 95% waren respectievelijk Kuëbke en Naadje Geelen, haar linkerarm. Aan haar voeten staat een kern­ van alle kinderen in de leeftijdsgroep zes t/m vijf­ Sjang en Lei Jacobs en Sjeng Peeters. De graan­ Sint-Barbarakapel Gebedshuis. De kapel aan de raket als verwijzing naar een nucleaire dreiging. tien jaar zijn lid. In de praktijk zijn dat er meestal molen draaide tot in de jaren zestig van de vorige huidige Looiweg is omstreeks 1640 gesticht. Het In de voet staat de tekst: ‘St. Berb gaef os vrede’. net iets over de honderd. Sirene ’99 organiseert eeuw, maar werd omstreeks 1960 overgenomen lijkt aannemelijk dat er een verband is met het De fraai herstelde kapel werd in 1981 opnieuw in sportwedstrijden, spellen, speurtochten en toneel. door de Boerenbond, die alles naar de molen aan voormalige klooster Barbara’s Weerd. Mogelijk gebruik genomen. Zie: Barbara’s Weerd (Lomm). Ook zijn er Sint-Nicolaasavonden en is er een de Hanikerweg overbracht. verrees de kapel ter bescherming tegen een pest­ Literatuur: J.G.M. Stoel met medewerking van vastenaovendsfeest. Hoogtepunt is het jaarlijkse 4 / Jeugdgild. Op 28 mei 2006 zag in Lomm een epidemie. De kapel werd opgedragen aan de Hei­ H. Gout, De St. Barbarakapel te Lomm. Gedenkboekje zomerkamp, waarbij in de bossen een compleet jeugdgild het levenslicht. Dertig jongeren uit twee lige Barbara. Zij zou in de tweede eeuw hebben bij de inzegening van de gerestaureerde kapel (Lomm tentendorp wordt gebouwd. Zie: Katholieke vriendengroepen meldden zich hiervoor aan in geleefd in Nicomedië in Klein-Azië. Nadat ze zich 1982). Plattelands Jongeren; Lichtboei 75; Zonnebloem, café De Witte Berg. Het jeugdgild organiseert in het geheim tot het christendom had bekeerd, De. jaarlijks een evenement voor jonge gildebroeders. onthoofde haar vader haar, waarna deze door de Sint-Barbaraklooster Zie: Barbara’s Weerd. Na een wedstrijd ‘golfballen over de Maas slaan’ bliksem dodelijk werd getroffen. Op grond hier­ Spieker, De Bouwhof. De naam Spieker of Spickert werd Frank Hendrikx uitgeroepen tot de eerste van geldt Barbara als beschermster tegen brand en Sintermerte Op 11 november, of op de zaterdag is afkomstig van het Latijnse spicarium, wat koning. In 2012 telt het Jeugdgild Sint-Antonius bliksem en tegen een plotselinge dood. De kapel ervoor, viert Lomm Sintermerte. De viering begint graanzolder betekent. De Spieker ligt tussen het circa zestig leden. staat langs lindebomen, een symbool voor vrucht­ met een lampionnenoptocht door het dorp voor dorp Lomm en de Maas. De boerderij is gebouwd baarheid vanwege de vele groene en jonge takken kinderen tot en met groep 8 van de basisschool. in 1628 en was oorspronkelijk het omgracht stam­ Sint-Antoniusgilde Zie: Vereniging van het Sint- laag aan de stam. Bovendien heeft de boom hart­ Voorop rijdt Sint- Martinus (Sintermerte) met zijn huis van de familie van Lom. De huidige Spieker Antoniusgilde. vormige bladeren, een verwijzing naar Gods paard. De stoet trekt naar de rand van het dorp, dateert volgens het ankerjaartal uit 1799 en is een liefde voor het volk. waar de kinderen zich rondom een troshoop twee verdiepingen hoog bakstenen huis met zadel­ Sint-Antoniuskapel Gebedshuis. Over de exacte De Sint-Barbarakapel werd vele jaren door de verzamelen en toekijken hoe Sintermerte de dak, gevat tussen twee topgevels. Het oor­spronke­ ouderdom en de bouwgeschiedenis van de Sint- families Linskens en Verhaegh onderhouden. In stapel aansteekt. Na afloop gaan de kinderen in lijke kasteeltje dat hier vóór 1400 stond, is ver­ Antoniuskapel is niet veel bekend. De vroegst be­ de jaren zestig van de vorige eeuw raakte de kapel het dorp langs de deuren om liedjes te zingen in dwenen.­ In 1394 wordt Gerard van Baersdonck als kende vermelding dateert uit de zestiende eeuw. in verval. Bij de ruilverkaveling van 1969 kwam ze ruil voor snoep. Lange tijd was de viering van heer genoemd. Later komt het goed in bezit van In de achttiende eeuw is sprake van een rozen­ in het bezit van de kerk van Grubbenvorst. In 1978 Sintermerte in handen van een groep inwoners de Heren van Arcen. In de achttiende eeuw is de kransdevotie­ bij de kapel. In 1871 werd het schip kwam de kapel in handen van J. Verhaegh, waarna die zich het Oudercomité noemde. Sinds 1976 is adellijke familie De Riet eigenaar. In 1815 kwam de vergroot en omstreeks 1880 kreeg het gebouw een Hay Gout de bakstenen kapel in oude stijl restau­ de organisatie in handen van het Jeugdcomité. huidige Spieker in handen van Horstenaar Johan grondige opknapbeurt onder leiding van architect reerde. Toon Jacobs uit Venlo maakte speciaal Zie: Jeugdcomité. Haffmans, waarna het huis nog enkele malen van Caspar Franssen. Later kwam er een sacristie bij. voor de kapel een nieuw houten Barbabarabeeld. eigenaar wisselde. In het begin van de vorige eeuw 136 [Spikweien, De … Thiëtuite, cv De] 137

was de bouwhof in bezit van Gerhard Muyres, die naar Venlo. Ze bleef in Noord-Limburg en vierde er fruit teelde. Toen begin jaren dertig de bedrijfs­ aan de basisschool in Lomm haar veertigjarig gebouwen afbrandden, verkocht Muyres het his­ jubileum. Door haar studie Duitse literatuur aan torische gebouw. Thans heeft De Spieker een de universiteit in Nijmegen groeide haar liefde woonfunctie. Het pand heeft de status van rijks­ voor de geschie­de­nis en monument. Zie: Heren van Arcen (Arcen). de bodemschat­ ten­ van de streek. Elke vrije mi­ Spikweien, De Bedrijventerrein. Na de Tweede nuut en al haar va­kan­ Wereldoorlog waren in Lomm enkele kleine fa­ ties be­steedde zij aan brieken die weinig of geen uitbreidingsmogelijk­ studie en onderzoek. heden hadden. Om van Lomm een grotere en meer Ze gaf hier­over lezingen leefbare woonkern te maken, legde de ge­meente in Nederlandse en Duits­e een industrieterrein aan van ruim elf hec­tare. Dat plaatsen en schreef een terrein kwam tussen de Rijksweg Nijmegen-Venlo aantal historische wer­ en natuurgebied De Ravenvennen.­ Het eerste be­ ken. Jo Stoel (of juf­ drijf dat zich er in 1958 vestigde, was de uit Arcen frouw Stoel zoals ze afkomstige smederij Saco (later luchtvaartgrond­ Jo Stoel. steevast wordt genoemd) ste klas van de basisschool ophield te bestaan, Streekhuishoudschool omstreeks 1951. apparatuur). Ook de Arcense Metaal Industrie was initiatiefneemster­ ontstond op initiatief van de lltb een netwerk (ami) verhuisde naar het nieuwe terrein dat de voor het behoud van ‘de huizen van Arcen’ met van huishoudscholen. In overleg met de plaatse­ op dat moment geen uitzicht was op een accom­ naam De Spikweien had gekregen. Tot de Lomm­ als resultaat de restauratie van kasteel Arcen en de lijke pastoors kwam ook in Lomm een dergelijke modatie. Bij de oprichting in 1979 meldden zich se ondernemers hoorden pallets- en kistenfabri­ Wijmarse watermolen. Ook was ze oprichtster school. Die school werkte onder de verantwoor­ 146 liefhebbers aan als lid. De vereniging speelde kant Van den Hombergh en metaalslijperij Apré, van de Historische Werk­groep Arcen-Lomm- de­­lijkheid van de Vereniging voor Landbouw­ in eerste instantie op banen van tennisvereniging gestart door de gebroeders Piet en Theo Appel­ Velden, die een groot deel van haar werken, haar onderwijs in Roermond. Als eerste locatie diende Arcen. Vanaf 1981 beschikte de club over twee doorn en Loet van Rens. Later vestigden zich er foto’s en dia’s (6000 stuks) in bewaring heeft in het parochiehuis. Dat was feitelijk niet meer dan gravelbanen aan de Bosberg­straat, naast het voet­ grote ondernemingen als De Fritesspecialist/ museum De Hansenhof in Velden. Lang voor­dat een zaal met een tribune. De bühne was ingericht balterrein. In 1993 werden die banen verlicht. Aviko, staalveredelaar Mamesta en Sulzer Eldim de officiële Rijksdienst voor Archeologie, Cul­ als leskeuken voor ambulante cursussen, die de De tennisaccommodatie kreeg, net als het club­ en Elbar. In 1991 waren er meer dan twaalf bedrij­ tuurlandschap en Monumenten (racm) onder­ huishoudschool overnam. De leerlingen kregen blad, de naam De Metkolf. In eerste instantie was ven, waar in totaal ongeveer 880 mensen werkten. zoek deed langs de Maas (2009), zocht zij in het les in drie hoofdgroepen: huishoudvakken, naald­ het behelpen met een schaftkeet als kleedlokaal, Veel van de op bedrijventerrein De Spikweien gebied tussen grens en Maas naar bodemschatten. vakken en algemene ontwikkeling. Bij de start maar dankzij veel zelfwerkzaamheid verrees in gevestigde bedrijven zijn internationaal georiën­ Haar vondsten en studies hebben ertoe bijgedra­ werden al plannen voor nieuwbouw gemaakt, 1981 op het complex een nieuwe kleed­accom­mo­ teerd. De naam Spikweien is afgeleid van het gen dat de gemeente Arcen en Velden geen blinde maar de uitvoering liet enkele jaren op zich datie en een kantine. In 2005 werd de vereniging Middelnederlandse spicke wat dam, brug of weg in vlek meer is op de historische en ar­che­ologische wachten. Pas in 1959 konden leraren en leerlingen eigenaar van het complex en in 2010 kwamen er een moerassige streek betekent. Zie: Aviko; Eldim; kaart van Nederland. Voor haar werk kreeg ze in naar een eigen school verhuizen. In de topjaren twee all weather-banen. In 2013 telt Tennisvereni­ Mamesta; Saco. 1997 de bronzen legpenning van de Archeolo­gi­ bedroeg het aantal leerlingen in Lomm iets meer ging Lomm circa 75 leden. Zie: Metkolf, De. sche Werkgemeenschap Nederland. Jo Stoel nam dan honderd. Zij kwamen voornamelijk uit de Literatuur: Piet Vosbeek, Verleden en heden tennisclub Stichting Zorg om Naasten Dagopvang. Het in 2012 afscheid van Lomm en verhuisde­ naar een eigen gemeente. De huishoudschool herbergde (Lomm 2004). project Zorg om Naasten (zon) startte in novem­ verzorgingstehuis in Smakt. Zie: Archief (Arcen- ook enkele jaren een assistentenklas voor niet ber 2010 op initiatief van de dorpsraad en vormt Lomm-Velden); Basisonderwijs; Hansenhof leerplichtige meisjes om de overgang naar de Thiëtuite, cv De Vastenaovendvereniging. De ge­ een onderdeel van het wmo-beleid van de ge­ (Velden); Historische Werkgroep Arcen-Lomm- inas-opleiding (Inrichtingsassistente) te verge­ schiedenis van cv de Tiëtuite start in november meente Venlo. Het project biedt dagopvang voor Velden (Arcen-Lomm-Velden); Kasteel (Arcen); makkelijken.­ Met de invoering van de Wet op het 1955. Een groep inwoners van Lomm, onder wie inwoners van Lomm die daaraan behoefte hebben. Stoel, Jo (Lomm); Wijmarse watermolen (Arcen). Voortgezet Onderwijs (de Mamoetwet) in 1968 Hen Deenen, Gradje Hegger, Hein Kusters en Sef De ontspannende en creatieve activiteiten vinden Literatuur: J.G.M. Stoel, ‘Leven met de geschiede­nis. kwam een einde aan dit type van ‘kleinschalig’ Theelen nam toen het initiatief om in het eigen vooral plaats in gemeenschapshuis Pastoorshof. Autobiografische aantekeningen’, in: J.G.M. Stoel, onderwijs. In 1972 vertrokken de laatste leerlingen dorp vastenaovend te vieren. Als naam koos men De opvang is uniek in de regio aangezien ze uit­ Herwonnen historie (Velden 1993) 15-21; Mariet uit Lomm naar Bergen, waar een school was die De Thiëtuite, een bijnaam voor inwoners van sluitend op vrijwilligers draait. Zie: Dorpsraad; Verberkt, Venlo’s Voorname Vrouwen (Venlo 2009) meer opleidingen aanbood. Zie: Parochiehuis. Lomm, afkomstig uit buurdorp Velden. Er kwam Pastoorshof. 100-110. een Raad van Elf, men koos een prins (Hein Tennisvereniging Lomm tv Lomm is op 4 Kusters) en er trok op 12 februari 1956 voor het Stoel, Jo Onderwijzeres /amateur-historica. Johanna Streekhuishoudschool In 1957 startte in Lomm februari 1979 opgericht. Initiatief­nemers waren: eerst een optocht. De eerste jaren werd vasten­ Stoel werd op 22 november 1922 in Heerlen ge­ een ‘Huishoudschool ten plattelande’, ook wel Wiel Lenssen, Wiel Peute, Herman Hegger, Hans aovend vooral in cafés gevierd. In 1969 richtte men, boren. Al op jonge leeftijd was zij onderwijzeres Landbouwhuishoudschool genoemd. De komst Ramakers, Geert van Mierlo en Sjaak Willemsen. mede op initiatief van prins Wiel (van de Kerkhof), en in de oorlogsjaren kwam zij, om aan de Duitse van de school was een gevolg van een verlenging Een eerdere poging uit 1976 om in Lomm een een prinsegarde op. In datzelfde jaar werd het arbeids­dienst te ontsnappen, als kinderjuffrouw van de leerplicht. Doordat de zevende en de acht­ tennisclub van de grond te tillen, strandde omdat eerste ‘getrouwdenbal’ georganiseerd. Dit evene­ 138 [Toneel … Veer] 139 Toneel In Lomm was geen toneelvereniging. Wel brengst gaat naar het instrumentenfonds. Van werden zo nu en dan stukken gespeeld in zaal 1991 tot 1998 organiseerde de joekskapel de boeren­ Voesten (Later Pingen) en in het parochiehuis. Het bruiloft. ’n Tuünke Liëger bestaat in 2013 uit was een wisselende groep spelers, die optrad vijftien muzikanten. Zie: Vastenaovend. onder leiding van Hand Wismans en later van Toon Jacobs. Vaak ging een toneelavond vooraf Valkenberg Stuifduin. De Valkenberg ligt in het aan een optreden van de fanfare en later de buurtschap Hanik, zuidelijk van de Hanikerweg. harmonie. De naam duidt op de aanwezigheid van valken. Recentelijk werd in het gebied vochtig grasland Tot Ons Genoegen Koor. In 1979 werd kerkkoor omgevormd tot ven. Zie: Hanik, ’t. Tot Ons Genoegen opgericht. Dat gebeurde op initiatief van pastoor Noud Mooren. Het koor zingt Vastenaovend Carnavalsfeest. Over het begin van sindsdien in de Sint-Antoniuskerk bij huwelijken, de vastenaovend in Lomm is weinig bekend. Wel begrafenissen en jubilea. Bij de start stond het weten we dat er in 1887 een comité was dat een koor onder leiding van de Blerickse zuster Marjan. gekostumeerde optocht door het dorp organi­ Vanaf 2007 is de muzikale leiding in handen van seerde. In die optocht liep ook een prins carnaval Jeu Hegger. De Lommenaar volgde Jan Berden uit mee. Ook in het hierop volgende jaar was er een Velden op, die het koor daarvoor bijna vijfentwin­ optocht. Wat in de tussenliggende jaren gebeurde tig jaar had geleid. In 2013 telt Tot Ons Genoegen is niet bekend, maar in 1904 werd weer volop ge­ circa dertien leden. Zie: Hegger, Jeu. vierd. Prins Carnaval is dan omgeven door hove­ lingen. De georganiseerde vastenaovend startte in Tramhaltes Zie: Maas-Buurtspoorweg (Arcen- Lomm feitelijk in het midden van de jaren vijftig. Lomm-Velden). Hen Deenen, Gradje Hegger, Hein Kusters en Sef Theelen namen toen het initiatief voor een carna­ De Thiëtuite (2012). Trappenberg, De Maasduin. De Trappenberg ligt valsvereniging die zich De Thiëtuite noemde. Hein in natuurgebied Ravenvennen. Met 37,70 meter Kusters werd in 1956 de eerste prins en op zondag boven nap is de Trappenberg in Lomm veruit de hoogste ‘berg’ van de omgeving. Zie: Lommer­ heide; Ravenvennen.

Turfgraaf Tussen het Broek en de hoger gelegen dennenbossen ten noordoosten van Lomm lag een smal gebied met struikgewas, waar later een loofbos ontstond. Het was een drassig gebied dat regelmatig overstroomde. De turfgraaf was mogelijk een afvoerkanaal.

Tuünke Liëger, ’n Joekskapel. ’n Tuünke Liëger werd op 1 april 1981 opgericht. Initiatiefnemers waren: Wiel Zeegers, Cor Heijnen, Geert Willem­ sen, Wiel Lensen, Jan Crommentuyn, Hay van Prins Hay d’n Örste (1962). Dijk, Jo Perree en Guus Haeyen. De repetities be­ gonnen in de huiskamer van de toenmalige muzi­ trok de optocht. De vastenaovendvierin­gen werden kaal leider Jo Triepels, die alle stukken arrangeer­ van 1956 tot 1994 opgeluisterd door een hofkapel, de. Na diens overlijden nam Karel Bartels uit bestaande uit een vijftiental leden van de harmo­ Arcen zijn taak over. Als eerste officiële repetitie­ nie. Zie: Hegger, Jeu; Thiëtuite, cv De; Tuünke ’n Tuünke Liëger (2008). dat jaar de zittingsavond in het gemeenschapshuis ruimte fungeerde een oud, tochtig schuurtje. Liëger, ’n. Literatuur: Theo Fransen, Hay Lucassen van start en kwamen er eigen vastenaovendliedjes.­ Hierna verhuisde de kapel, na een tijdje in een en Jan Lucassen, Gekke Maondaag Binneste Boète ment groeide uit tot de eerste avond waarop Een daarvan, Lómm is de allerfenste pláts, geschreven tuinderskas te hebben gerepeteerd, naar café- (Velden, 2009). iedereen verkleed was. Hele straten en vrienden­ door Jeu Hegger, werd een soort Lomms volks­ restaurant De Witte Berg. De kapel treedt vanaf groepen verschenen uitgedost in de mooiste lied. Vanaf 1981 organiseren De Thiëtuite ook een 1982 op tijdens de vastenaovend en is jaarlijks te Veer Maasverbinding. Een eerste vermelding van pakjes. Vanaf 1988 waren ook ongehuwden wel­ boerenbruiloft. Hein van Heesch en Lies Jansen gast op de wijnfeesten in de regio Mosel-Lieser. het veer Lottum-Lomm dateert uit 1428. Aange­ kom en veranderde de naam in Thiëtuitebal. In vormden het eerste paar. Zie: Hegger, Jeu; Tuünke In totaal treedt de kapel gemiddeld dertig maal zien het om een herbevestiging van het veerrecht 1975 namen de Thiëtuite voor het eerst deel aan de Liëger, ’n; Vastenaovend. per jaar op in binnen- en buitenland. Vóór de gaat, was de pont al langer in de vaart. Het recht sleuteloverdracht op het raadhuis van Arcen op vastenaovend houden de leden een huis-aan-huis­ om een veer in gebruik te nemen was in handen zaterdagochtend voor de vastenaovend. Ook ging verkoop van joeks-karboèt (balkenbrij). De op­ van de Heer van Baesdonk en de Heer van Grub­ 140 [Veldkruis … Zonnebloem, De] 141 Wiltland, Het Sportveldencomplex. Op 29 juli 1973 verbouwde hij het café ingrijpend. In 1991 stapte nam voetbalvereniging rkdso aan de Bosberg­ de familie Pingen uit De Witte Berg. Hierna wis­ straat een sportveldencomplex in gebruik. Het selde de zaak enkele malen van uitbater voor ze in complex herbergt drie voetbalvelden, kleedloka­ 2010 in handen kwam van Noud en Monique toegankelijk voor alle mannen vanaf 25 jaar die in Lomm wonen of er geboren zijn. Belangrijkste doel van de vereniging is gezelligheid. De gilde­ broeders wijzen elk jaar een koning aan via een indoor schietwedstrijd met windbuksen. Bij de start telde de vereniging ongeveer honderdvijftig leden. Gaandeweg nam dat aantal af tot circa vijftig in 2013. In 2000 nam de vereniging van het Sint-Antoniusgilde een cd op met een eigen clublied, geschreven door Jeu Hegger. Zie: Hegger, Jeu; Sint-Antonius.

Visvijver Zie: Hengelsportvereniging De Karper.

Veer Lottum-Lomm. Voetbal Zie: rkdso. Vereniging van het Sint-Antoniusgilde. Duijckers, die De Witte Berg uitbreidden tot een café-zaal met bed & breakfast-accommodatie. In benvorst. Zij verpachtten het in de vijftiende eeuw Von Bönninghausen Trofee Zie: Egon von len en douches. In 1979 kwam er een trainingsveld 2013 vertrokken zij uit Lomm en ging de zaak op aan de zusters van het Sint-Quirinuskloos­ter in Bönninghausen trofee. bij en in 1982 een kantine. Zie: rkdso. slot. Zie: Biljarten; Cafés; Dartsclub de Witte Neuss, die het op hun beurt aan een veerman ver­ Berg; Wittenberg, De (Velden). pachtten. Het gebruik van de ponten en het veer­ Voort, De 1 / Buurtschap. Het buurtschap De Witte Berg, De Café. In 1920 werd aan de Kapel­ recht gaven nogal eens aanleiding tot conflic­ten, Voort ligt ten zuiden van de dorpskern van Lomm straat een boerderij verbouwd tot café. Het café Zandmaasproject Zie: Hoogwater (Arcen- zeker toen het overzetten van mensen en goede­ en westelijk van de Rijksweg. De naam ‘voort‘ of kreeg de naam van de uitbater: Voesten. In 1951 Lomm-Velden); Hoogwatergeul; Maascorridor ren in economisch opzicht interessanter werd. Zo ‘voorde’ verwijst naar een doorwaadbare plaats in kwam het café in handen van Graad Cronenberghs, (Arcen-Lomm-Velden). ontstond in 1677 een conflict over het veer Lottum- een beek of rivier. De Voort tussen Lomm en maar in de volksmond bleef het café Voesten Lomm met Venlo, nadat de Lottummers het kleine Velden was een doorwaadbare plaats in de Voor­ter­ (Voestes Graad). Nadat dochter Nel en schoonzoon Zangvereniging De Maasgalm Zie: Maasgalm, voetveer door een pontveer hadden vervangen. beek, die tot 1677 de molen in Arcen van water Pierre Pingen de zaak overnamen, kreeg het De. Aanvankelijk werd met een roeiboot overgevaren voorzag. De naam kan tevens betrekking hebben etablissement de bijnaam Pingen Nel. Het was hét of met een pont, die via de stroming van de rivier op een doorwaardbare plaats in de wat verder dorpscafé, waar heel wat verenigingen bij elkaar Zonnebloem, De Meisjesclub. In 1958 namen twee naar de overkant gierde. Pas in 1948 kwam er een gelegen Maas. Aan de overzijde van de rivier kwamen en waar zo nu en dan toneel werd opge­ onderwijzeressen van de huishoudschool (Juf motorpont, die aan een ketting over de Maas ging. loopt op historische kaarten een weg naar de voerd. In de zomermaanden was het etablisse­ Alkemade en juf Peeters) het initiatief om in hun Met de komst van de Fransen in 1794 kwam een Maas, die in westelijke richting naar het adellijke ment populair bij café-voetbalteams, die van het vrije tijd met een groepje meisjes in de leeftijd van einde aan de heerlijke rechten en werden de veren goed Kaldenbroek leidt. Zie: Lommerbeek; Voort, achter het café gelegen voetbalveld gebruik maak­ten. twaalf tot vijftien jaar wat gezellige uurtjes door te in 1798 genationaliseerd en door de staat verpacht. De (Velden). In 1970 nam John Pingen de horecagelegen­heid brengen. De activiteiten leidden tot de oprichting Na het vertrek van de Fransen veranderde er voor 2 / Schietbaan. In buurtschap De Voort was vanaf van zijn ouders over. Samen met zijn vrouw Ria van meisjesclub De Zonnebloem. De leiding van het veer Lottum-Lomm niets. Pas in 1984 droeg het de jaren dertig van de vorige eeuw een schietbaan De Zonnebloem organiseerde clubavonden en Rijk het veer over aan het Gewest Noord-Limburg. van de burgerwacht. De baan bestond uit een De Witte Berg (1961). zomerkampen. Na enkele jaren kreeg de club een Zie: Maasovergangen (Arcen-Lomm-Velden); betonnen kelder met erboven een schietschijf. In eigen lokaal in de kelder van de Lommse kleuter­ Paulus, familie (Velden). Literatuur: Ragdy van der 2012 werd de schietbaan gesloten. school. Toen de lagere school leeg kwam, kreeg de Hoek & Ad Bogers, Aan de ketting over de Maas. club hier een lokaal aangeboden en nog later ver­ Veerponten in Noord-Limburg (Venlo 1997). Voortbeek Zie: Lommerbeek. huisden de meisjes naar de kelder van het nieuwe gemeenschapshuis. In 1999 ging De Zonnebloem Veldkruis Zie: Evacuatiekruis. Wapens Zie: Arcen-Lomm-Velden. op in jeugdclub Sirene ’99. Zie: Sirene ’99.

Vereniging van het Sint-Antoniusgilde Op 19 Wielrennen Rond 1910 werd in Lomm Wiel­ februari 1997 namen Wiel Peute, Gerard Hegger, rijdersclub Wilhelmina opgericht. Het was geen Jan Wissink, Ron Heijnen, Sjaak Ewalts, Frans wielerclub die aan wedstrijden deelnam, maar een Verbeek, Jan Hendreks, Piet Hendrikx en Hannes club die gezamenlijke toertochten organiseerde. van de Hombergh het initiatief voor de oprichting In de jaren twintig van de vorige eeuw was de club van de Vereniging van het Sint-Antoniusgilde. al ter ziele. Het was het tweede Lommse gilde, aangezien in archiefstukken sprake is van een Sint-Antonius­ schutterij tussen 1714 en 1743. Het nieuwe gilde is Velden 144 [Adventure World of Taurus … Animo]

Venlo wordt de gemeentelijke informatie niet meer in het Klokje opgenomen. Het blad werd vanaf 1945 geredigeerd en gedrukt bij de familie Vosbeek aan de Markt. Hay en Dora Vosbeek-de Beer vormden de redactie. José van Rijn-Hendriks nam dit werk in 1980 over. Sinds mei 2008 is de redactie in handen van Twan Lommen en wordt het blad gedrukt bij diens bedrijf Grafilom in Schandelo.

Andreasschool Basisschool. Tot 1912 had Velden een openbare lagere school voor zowel jongens als meisjes. Toen in 1912 een nieuwe rk meisjes­ school startte, gingen alleen de jongens naar de De Blauwe Donau. openbare school. Dat gebouw lag aan de Klooster­ ­ Animo. deels religieuze en romantische genre, aangevuld straat op de plek waar in 2012 het woonbegeleidings­ met moderne volksliederen. Zangers en zange­ Adventure World of Taurus Partycentrum. In centrum ‘De vier torens’ verrees en tot 2011 het Andreasschool en de Sebastianusschool tot één ressen met landelijke bekendheid verzorgden de 1978 bouwde horeca-exploitant Wout Heijmans Groene Kruisgebouw en een fysiotherapiepraktijk school met als naam Andreasschool. De school solopartijen en Joop Grubben tekende voor de hotel-restaurant In de Dennen aan de Rijksweg stond. In 1956 kreeg Velden een nieuwe school bleef gebruik maken van beide gebouwen. De piano- of vleugelbegeleiding. In juni 1957 nam het om tot een bowlingcentrum. Het pand, een voor­ aan de Schoolstraat, naar een ontwerp van de Andreasschool werd het hoofdgebouw en de koor in Tilburg voor het eerst deel aan een con­ malige villa, lag toen al een tijd leeg en had vanaf Maastrichtse architect Harry Koene. De school Sebastianusschool aan de Veerweg de dependance cours van de Koninklijke Bond voor Zang- en 1957 dienst gedaan als hotel-café-restaurant met telde acht lokalen en een grote hal. Onder de onder de naam ‘Locatie West’. Aan die situatie Oratoriumverenigingen. Later dat jaar werd het achtereenvolgens als namen: In de Dennen, De school bevond zich een grote kelderruimte voor komt een einde zodra de Brede Maatschappelijk eerste lustrum gevierd met concerten in samen­ Blauwe Donau en Het Wapen van Zeeland. Daar­ de bescherming van de burgerbevolking. Voorziening gereed komt (planning 2014). De werking met zowel de Reuverse Orkestvereniging na werd het weer omgedoopt tot In de Dennen. Glazenier Jac. Vonk uit Houthem vervaardigde school gaat hier deel van uitmaken en zal de als het Venlose Venlona en de Fanfare Velden. Achter het pand verrees een hal met tien banen. een groot raam in de hal met een voorstelling van onderkomens aan de Veerweg en de Schandelose­ Sindsdien is elke vijf jaar een lustrumconcert ge­ In het voorste deel kwam een eetgelegenheid en Sint-Andreas, terwijl in vier kleinere ramen de weg verlaten. De Andreasschool wordt bestuurd houden, eerst met solisten en later met deelname een vergader- en biljartzaal. Het centrum kreeg vier jaargetijden werden uitgebeeld. De ver­bouw­ door de stichting Fortior, een onderwijsorganisa­ van andere koren uit de regio. Eind 1958 nam als naam Taurus. In 1989 breidde Taurus uit met de oude school aan de Kloosterstraat deed hierna tie voor katholiek en protestants-christelijk basis­ Animo deel aan het Nederlands Korenfestival in een Tropical Partycentrum. Vijf jaar later vond dienst als gymzaal. Met ingang van het schooljaar onderwijs. In 2013 telt de school circa vierhonderd Haarlem, waarbij de tweede plaats in de Eerste een ingrijpende verbouwing en uitbreiding plaats 1968-1969 werd het gemengd onder­wijs aan de leerlingen. Zie: Basisonderwijs; Kiêsstolp, De; Afdeling werd behaald. In die tijd had het koor en verrees Europa’s grootste laserarena in een drie beide Veldense scholen weer inge­voerd. Vanaf dat Sint-Sebastianusschool; Vilgaard, De. circa honderd leden. Er was een kinderkoor en verdiepingen tellende Indiana Jones-achtige om­ moment kwam de naam ‘Andreasschool’ voor het een blokfluitgroep. Op 30 juli 1960 maakte Animo geving. In 2003 werd de Laserarena verbouwd en gebouw aan de Schoolstraat in gebruik. Vanwege Animo Gemengd koor. De Gemengde Zangvereni­ haar muzikale opwachting in het kro-radiopro­ ­ omgetoverd tot een wereld vol buitenaardse wezens. de grote uitbreiding van Velden aan de oostkant ging Animo is op 17 november 1952 opgericht gramma ‘Musicerende dilettanten’. Enkele jaren In 2013 volgde opnieuw een uitbreiding, waarbij van de Rijksweg moesten steeds meer kinderen door Sjeng Hermkens, Wiel Kollée, Huub Crooy­ eerder verzorgde het koor een optreden voor de het totale complex uitkwam op achtduizend vier keer per dag deze drukke verkeersweg over­ mans en de jonge Venlose musicus Jan Verberne. toenmalige Radio Omroep Zuid. Eveneens in 1960 vierkante meter. steken. Daarom viel in 1977 het besluit de Andreas­ Het koor ging van start met een veertigtal zangers was er een optreden in Mönchengladbach. Tal van school te huisvesten in een nieuw gebouw op de en zangeressen, voornamelijk twintigers en der­ buitenlandse concertreizen zouden volgen. Bij het Andreasklokje Informatieblad. In het najaar van hoek van de Schandeloseweg en de Burgemeester tigers. Het ledenaantal groeide al snel naar zestig 10-jarig bestaan in 1962 werd het koor voor het 1945 nam pastoor Kessels het initiatief voor de van Deelensingel. In 1978 verhuisden de leerlingen en bleef daarna schommelen tussen de vijftig en eerst in een uniform gestoken. In Velden bleef de uitgave van het Andreasklokje, in de volksmond ’t naar dit nieuwe onderkomen, dat op 4 november zestig. Een van de eerste keren dat Animo zich in concertformule succesvol, waarbij er midden Klökske genoemd. In het begin bevatte het week­ officieel werd geopend. De nieuwe school, die bij Velden presenteerde, was op 25 oktober 1953 tij­ jaren zestig optredens waren met de bekende blad alleen kerkberichten en misintenties. Vóór de opening circa driehonderd leerlingen telde, dens een concert van de Veldense fanfare. Haar operazanger Willy Caron en de Koninklijke die tijd las men deze in de zondagse diensten voor. bestond uit negen klaslokalen, drie werklokalen eerste eigen concert beleefde het koor op 17 mei Harmonie Thorn. Geleidelijk breidde de inhoud uit met verenigings­ en een speellokaal voor de kleuters. 1954. Met medewerking van het Tegels Symfonie Een ander hoogtepunt was de eerste prijs die het nieuws, advertenties en gemeentelijke publicaties. De oude school deed vanaf 1985 dienst als gemeen­ Orkest werd geconcerteerd voor een uitverkochte koor behaalde tijdens het Nederlands Korenfesti­ Dat de Veldense gemeenschap gehecht is aan ’t schapshuis De Kiêsstolp. In de loop der jaren breidde zaal. In de daarop volgende jaren was er begin val te Hilversum op 30 mei 1970. Animo promo­ Klökske bleek in 1999 toen inwoners massaal hand­ de Andreasschool in Velden-Oost uit met enkele mei steeds een concertavond, aanvankelijk ‘Be­ veerde hierdoor naar de B-afdeling. In de loop van tekeningen ophaalden tegen plannen van het ge­ noodlokalen en een nieuwe vleugel aan de vrijdingsconcert’ genoemd en vanaf 1958 ‘Voor­ de tijd nam het koor deel aan zangconcoursen, meentebestuur om één blad uit te geven voor alle Pastoor Ellertstraat. jaarsconcert’. Animo bracht bij deze concerten zangers­dagen en korenfestivals in binnen- en drie de kernen. Sinds de fusie met de gemeente Met ingang van 1 augustus 2011 fuseerden de met orkestbegeleiding muziek uit het klassieke, buitenland. Zo nam men vanaf 1985 drie keer deel 146 [Annakapel … Beeker, Peter] 147 dat de kapelaan toen ook schoolmeester was. Dat bleef lang zo. Bekend gebleven namen van acht­ tiende-eeuwse onderwijzers zijn Ludovicus van Hees (koster) en Peter Verbeek (kapelaan). Veel aan het internationaal zangconcours in Linden­ Annakapel Zie: Sint-Annakapel. leerlingen waren er nog niet. Op het einde van de holzhausen. In 1991 concerteerde het koor in het achttiende eeuw gingen ongeveer tachtig kinderen stadhuis van Wenen en in 1992 was er de viering Appeldoorn, Pascal Wielrenner. Pascal Appel­ naar school en in 1848 circa honderd. Er werd les­ van het veertigjarig jubileum, met als gast de doorn werd op 15 augustus 1970 in Velden ge­bo­ren. gegeven in de Nederduitse taal, rekenen en schrij­ Maastreechter Staar. Animo bouwde muzikale en Na de basisschool bezocht hij de lts in Weller­looi ven. Tussen 1840-1844 kwam er een nieuwe school vriendschappelijke contacten op met het Chor en werkte hij als bloemenzetter op de veiling in met een onderwijzerswoning aan de huidige Harmonie uit Buchheim en de Männer Gesang Grubbenvorst en als verkoper van rijwiel­verzeke­ Kloosterstraat. In 1860 breidde de school uit met Verein Osterwald. In beide plaatsen verzorgde het ringen. In het seizoen 1988-1989 startte de Velde­ enkele nieuwe lokalen en in 1887 en in 1904 koor meerdere optredens. In 2002 vierde men het naar met wielrennen bij twc Noord-Limburg. vonden er verbouwingen plaats, waarna de school vijftigjarig jubileum met optredens in het Euro­ Hij reed hierna in de militaire selectie en kwam uit vier lokalen telde. Vanaf ongeveer 1840 tot 1882 pees Parlement en in de kathedraal van Straats­ voor Sauna Diana (1989-1990), twc Het Zuiden was de Veldenaar Gerard van den Hombergh Peter Beeker. burg. Het hoogtepunt in het jubileumjaar was een (1991-1992), Europolis (1993-1995), Piels Sphinxs/ werkzaam als schoolhoofd. Nicolaas Claassen concert in de Sint-Andreaskerk met medewerking Het Luchtschip (1996-1997) en Axa cyclingteam volgde hem op. Na diens overlijden in 1905 werd uit Velden-Oost naar de nieuwe Andreasschool van de Limburgse bariton John Bröcheler. Dit (1998). In 1994 werd Appeldoorn in Meerssen Handrie Janssen benoemd tot hoofd. Lang kregen aan de Schandeloseweg. Die school ging op 4 no­ jubileum kreeg een gouden randje door de toe­ Nederlands kampioen op de weg bij de amateurs. leerlingen van verschillende leeftijden en onder­ vember 1978 officieel open. De school stond kenning­ van de Koninklijke erepenning. Bijzonder Hierna won hij nog enkele amateurklassiekers, wijsniveaus les in één ruimte. Tussen 1906 en 1929 destijds onder leiding van Jan Hendrickx, die dit was ook een concertreis naar Berlijn in 2009 met zoals Neuss-Aken-Neuss, maar een echt profcon­ waren er in Velden, naast hoofdonderwijzer tot 2005 zou blijven doen. Sinds 2000 vallen de een optreden in de Kaiser Wilhelm Gedächtnis­ tract bleef uit. Wel stond Appeldoorn in 1995 een Janssen, twee onderwijzers: Brueren en Linssen. beide Veldense basisscholen onder het bestuur kirche. Ter gelegenheid van het zestigjarig bestaan half jaar onder contract bij tvm oud-wielrenner Met de benoeming van Jan Kroonenberghs werd van de Stichting Fortior. Deze stichting telt elf organiseerde Animo in september 2012 een jubi­ Cees Priem. In 1998 stopte Pascal Appeldoorn met in dat jaar een vierde onderwijzer aangesteld. Er basisscholen in Venlo en vier in Arcen en Velden. leumconcert onder de titel ‘Anders dan anders’, het rijden van wielerwedstrijden. waren toen circa 140 kinderen die de openbare In 2011 fuseerden beide Veldense basisscholen en met optredens van de drumband van Fanfare school bezochten. In 1933 werd Janssen als ging men verder onder de naam Andreasschool. Velden en popkoor Bravoure. In de loop der jaren Archeologische vondsten Zie: Arcen-Lomm- school­hoofd opgevolgd door Kroonenberghs, die De schoolleiding is in handen van John Vullings. heeft Animo vaak in Velden opgetreden. Bijvoor­ Velden. tot 1972 deze functie heeft uitgeoefend. Zie: Andreasschool; Congregatie van de Zusters beeld tijdens de gemeente- en de koffieconcerten In 1912 verrees naast het klooster een tweede lagere van de Goddelijke Voorzienigheid; Sint- (samen met de fanfare). Ook liet men van zich Avondwandelvierdaagse In juni 2010 organi­ school, de rk School voor Meisjes. De openbare Sebastianusgilde;­ Sint-Sebastianusschool. horen tijdens zittingsavonden van De Wuilus en seer­de de stichting Kindervakantiewerk in Velden school ging hierna verder als jongens­school. De trad men op tijdens de Dorpsfeesten en de roman­ voor de eerste maal een avondwandelvierdaagse. lessen aan de meisjesschool werden verzorgd Beeker, Peter Muzikant. Peter Beeker werd op 19 tisch-klassieke avonden ‘Frühling in Wien’. Vanaf Deelnemers hebben de keuze uit routes van 5, 7,5 door de Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid juni 1973 in het Venlose ziekenhuis geboren en 1959 organiseerde Animo jarenlang een kerstcon­ en 10 kilometer. De finish voor alle routes ligt op uit Steyl. De meisjesschool (in de volksmond: de groeide in Velden op. Na de basisschool ging hij cert. de Markt. Zie: Kindervakantiewerk. zustersschool) kwam tot stand met de steun van naar de havo van het Sint Thomascollege in Venlo. In 2013 telt het koor ongeveer zestig leden en ere­ het Sint-Sebastianusgilde. In 1928 is de openbare Hierna studeerde hij aan de School voor Journa­ leden. Sinds de oprichting was de muzikale lei­ding Badminton Zie: Shuttle. school omgezet in een bijzondere school met een listiek in Tilburg, waar hij in 1999 afstudeerde. achtereenvolgens in handen van Jan Verberne katholiek bestuur. Alle onderwijzers werden door Peter Beeker werkte voor tv8 en voor Gert Berg (1952-1979), Theo Lamée (1979-1987), Frank Quad­ Basisonderwijs Geregelde onderwijsvoorzie­nin­ het gemeentebestuur ontslagen en door het als Producties in Amsterdam/Hilversum. Vanaf 2000 vlieg (1987-1995) en Mia Schoonbrood (1995-2011). gen waren er tot in de achttiende eeuw in Velden schoolbestuur optredende kerkbestuur herbe­noemd. trad hij in dienst bij een meubelfabriek en ging hij Vanaf 2011 staat Animo onder leiding van Antoine niet. De eerste berichten over onderwijs in het Direct na de Tweede Wereldoorlog kregen de twee als verslaggever aan de slag voor de regionale radio- Versleijen. Animo repeteerde aanvankelijk in De dorp stammen uit 1723. In een oud kerkboek staat laagste klassen van de lagere school les in de brou­ en televisiezender l1. In 1993 richtte hij met zijn Blokhut. Van hieruit verhuisde men in de jaren werij en in het café bij ’t Scholtishuis. In 1956 ver­ neef Bas Vosbeek de dialect rockband Ongenode vijftig naar de voormalige timmerwerkplaats van Lagere School aan de Kloosterstraat. huisde de jongensschool naar een nieuw ge­bouw Gaste op, waarmee hij vanaf 1995 in wisselende de familie Hafmans aan de Rijksweg. Tussen 1972 aan de Schoolstraat. Met ingang van het school­ samenstellingen optreedt. De groep nam in 1998 en 1979 werd gerepeteerd in één van de lokalen jaar 1968-1969 werd het basisonderwijs weer ge­ een eerste single op (Dees Stad Is Te Klein en Ik Heb van de voormalige kleuterschool aan de Klooster­ mengd in beide scholen. De voormalige jongens­ Diene Naam Weer Gehuurd Vandaag). Die single werd straat. In 1979 keerde Animo terug naar De Blokhut, school kreeg toen de naam ‘Andreasschool’. In uitgebracht door het platenlabel van popzaal totdat deze zaal begin 1991 zijn deuren sloot. 1969 kwam aan de Veerweg een nieuw schoolge­ Paradiso in Amsterdam. Twee jaar later stond de Vanaf dat moment repeteert het koor in gemeen­ bouw gereed. De nieuwbouw kreeg de naam band op de Zomerparkfeesten in Venlo en in 2001 schapshuis De Kiêsstolp. Animo heeft een gevari­ ‘Sebastianusschool’ als verwijzing naar de betrok­ verscheen de debuut-cd Arizona Stop. De muziek eerd repertoire, dat bestaat uit (licht) klassieke kenheid van het gilde bij de oorspronkelijke bouw van de Ongenode Gaste laat een rauw, op Ameri­ muziek, volksmuziek en populaire muziek. De in 1912. In augustus 1978 werden de kinderen van kaanse leest geschoeid rockgeluid horen. In de­ uitvoeringen zijn à capella of met pianobegelei­ beide lagere scholen verdeeld naar woongebied: cem­ber 2002 bereikte Beeker als soloartiest met ding. Zie: Blokhut, De; Bravoure; Dorpsfeesten; alle kinderen aan de westkant van de Rijksweg het nummer Zònder gêne de finale van de singer- Fanfare; Gemeenschapshuis; Wuilus, De. gingen naar de Sebastianusschool en alle kinderen songwritercompetitie van De Grote Prijs van 148 [Beelden … Boeit Neet] 149 gaard in bezit van de gemeente, die het onder­ houd in 1999 voor tien jaar aan Strix Aluco uitbe­ steedde. De natuurvereniging plantte toen fruit­ bomen bij. In het voorjaar van 2007 kwam er een Nederland en in 2004 ontving hij de ing-Pries veur Beeldenfabriek Fabriek voor gipsen religieuze nieuwe haag om de boomgaard, die een hoge ut Limburgs Leed. Datzelfde jaar verscheen de cd beelden. In de jaren twintig van de vorige eeuw landschappelijke waarde heeft. Zie: Maasduinen, Veur Dees Nach. Met het nummer Ik Wil Dich haalde startte Bert Vosbeek in Velden aan de Markt met De (Arcen-Lomm-Velden). de groep een eerste plaats in de Limbo Top-10. In de productie van gipsen religieuze beelden. Na 2007 kwam Beeker met een solo-lp Dit is legaal en zijn overlijden in 1950 zetten zijn zonen Hay en Beugelen In Velden konden liefhebbers op diver­ in 2008 verscheen het live-album Raas. In 2010 Jan de zaak voort. Achter het woonhuis werd se plaatsen beugelen. Dat gebeurde vooral op de kwam de singel Mèt Of Zoonder Diech uit, een gegoten en in de voorkamer geschilderd. Naast zondagochtend, waarbij de winnaar een sigaar samenwerking met de Maastrichtse dialectband een fabriek had de familie Vosbeek een groothan­ kon verdienen. Beugelbanen lagen bij horeca­gele­ Rebzjie, die eveneens op de eerste plaats kwam del, die onder de merknaam gira (Groothandel genheden, maar ook bij boerderijen. Zo lag er een van de Limbo Top-10. In 2010 maakte Peter Beeker In Religieuze Artikelen) leverde. In de Tweede baan bij de boerderij van Tax aan de Genooier­ muzikaal een herstart met een nieuwe formatie. Wereldoorlog raakte het fabriekje zwaar bescha­ weg, bij boerderij Verbeek in ’t Vorst, bij de boer­ De groep, die zich hierna Peter Beeker & Ongenode digd. Na de bevrijding maakte men een nieuwe derij (met café) van Leupers en bij het huiskamer­ Gaste noemt, nam in 2011 een album met de naam start in een van de bijgebouwen van het Scholtis­ café van Keltjens in Schandelo. Op De Vilgert De Blokhut omstreeks 1965. van de groep op, dat op vinyl en op cd verscheen. huis en in 1954 keerde het bedrijf terug naar de bezat de familie Lommen lange tijd een beugel­ Van dit album verschenen twee singles met video­ Markt, waar inmiddels een fabriekje was gebouwd baan, die in ruil voor een sigaar werd verhuurd. Rozenhof ii werd de ontmoetingsruimte omge­ clips van filmer Rob Hodselmans en beeldkunste­ achter het nieuwe woonhuis. Het Tweede Vati­ Zie: Cafés. bouwd tot een gewoon appartement. De Blaeck­ naar Louk Voncken. In 2013 verscheen op lp en cd caans Concilie (1962-1965) maakte een abrupt hof verrees op de plek waar vanaf 1912 het zusters­ het album Exota. Literatuur: Frans Pollux, ‘Optreden einde aan de vraag naar religieuze beelden. De Bibliotheek Zie: Arcen-Lomm-Velden. klooster stond. Het complex is genoemd naar een is een afrekening met alles’. Een avond aan het bier fabriek was toen al overgestapt op polyester. Jan oude boerderij, die in een cijnsboek uit omstreeks met dialectrocker Peter Beeker’, in: Buun 13, 9-19. Vosbeek zette de zaak alleen voort met de produc­ Bierfontein Zie: Gekke Maondaagkunstwerk. 1500 Blaeckhoeff of Blaickhoff heet. Zie: Rozen­ tie van andere kunststof producten, zoals las­ hof, De; Woningstichting Arcen en Velden Beelden In Velden bevinden zich meerdere beel­ kappen, helmen en sproeitanks. Biljarten Op 1 januari 1932 vond in de keuken (Arcen-Lomm-Velden). den in de openbare ruimte. De meeste beelden van café Zeelen de oprichting van biljartclub De staan op de Markt. Het oudste beeld is een stenen Begraafplaats Van oudsher lag in Velden een Poedelhaters plaats. Bij de start telde de club acht Blokhut, De Horecagelegenheid. De Blokhut was de Heilig Hartbeeld op de hoek van de Markt met de ommuurd kerkhof om de kerk. In 1923 nam men leden: Sjeng Dirkx, Ger van der Heyden, Harrie naam van het café met zaal, dat aannemer Piet Dorpsstaat. Het beeld dateert uit 1930 en werd een nieuwe begraafplaats aan de Kloosterstraat in Beeker, Wiel Manders, Lei en Sef Clabbers en Janssen in 1922 op de hoek van de Rijksweg en de door de parochianen aan pastoor P. Joosten aan­ gebruik. Het kerkhof rondom de kerk werd in Drees en Gir Zeelen. Na de Tweede Wereldoorlog Schandeloseweg bouwde. Het gebouw, dat eerst geboden bij diens veertigjarig priesterschap. 1933 geruimd voor de bouw van de nieuwe kerk. veranderde de naam van de club in Biljart Club bekend stond als Zaal Janssen, verrees vlak bij de Boven de hoofdingang van de kerk staat vanaf Gaandeweg raakte ook het kerkhof aan de Velden. Eind jaren negentig beleefde de biljartver­ plaats waar eerder barakken stonden die in de 1934 het beeld van de Veldense patroonheilige Kloosterstraat vol, waarna men op zoek ging naar eniging een piek met 52 leden. bc Velden speelt Eerste Wereldoorlog onderdak boden aan grens­ Sint-Andreas. Op de hoek Markt-Scholtisstraat een nieuwe locatie aan de rand van het dorp. Een vanaf 1933 bij de Venlose Bond (thans vbbeo). Na soldaten. Animo repeteerde er, duivenvereniging bevindt zich het bronzen beeld Koe met vallend voorstel van het college van burgemeester en wet­ de Tweede Wereldoorlog werd café De Blokhut Postillon kwam er bijeen en Spelenderwijs voerde melkmeisje van Nicolas van Ronkenstein (Joep houders van Arcen en Velden om aan de Bong een het nieuwe verenigingslokaal. Eind jaren vijftig in de zaal haar eerste toneelstukken op. Jong en Nicolas), dat dateert uit 1980. Op het Gekke centraal kerkhof te stichten voor de hele gemeen­ werd dat café Het Centrum. Midden jaren zestig oud ging er sinds 1949 heen om films te bekijken. Maondaagkunstwerk op de Markt zijn beelden te, stuitte in 1974 op veel weerstand, waarna men keerden de biljarters terug naar hun eerste onder­ De Blokhut was het verenigingslokaal van de van vijf jonge mannen te zien in een uitdossing het introk. In 1975 vond men, na een lange zoek­ komen, dat intussen was omgedoopt in café De fanfare en vogelvereniging Avifauna. In de jaren waarin lang geleden tijdens Gekke Maondaag tocht, een nieuwe locatie aan de Molendijk. De Sport. De club behaalde in de loop der jaren meer­ veertig stond het echtpaar Herm en Jo Kessels- werd rondgetrokken. Dit kunstwerk is geplaatst begraafplaats, die hier in 1978 in gebruik werd ge­ dere kampioenschappen. In 2013 telt Biljartver­ Janssen (schoonzoon en dochter van Piet Janssen) in 2006. Op de Markt bevindt zich ook het beeld nomen, was driemaal groter dan het oude kerkhof eniging Velden ruim veertig leden. achter de tap. In 1950 werd het hotel-restaurant van Trienke, dat in 2011 werd onthuld. Op de hoek en ligt in een enigszins golvend terrein. Het kerk­ In 1976 richtten Cock van Genechten, Joep van der met bioscoopzaal verkocht aan Chrit Schatorje en van de Vorstweg, Wilhelminastraat en Dorpstraat hof aan de Kloosterstraat is blijven bestaan. Haghen en Frans van den Hombergh in café De tussen 1960 en 1991 werd De Blokhut geëxploi­ plaatste men in 2009 een beeldje, dat de naam Bascule een gelijknamige biljartclub op. De club teerd door Bert en Nel Jongeneelen. Vanaf 1991 Frenske meekreeg. Frenske herinnert aan de Vel­ Beken Zie: Latbeek; Molenbeek; Stepkensbeek. groeide naar zeven teams in de jaren negentig. In biedt het horecapand onderdak aan restaurant De dense Indiëgangers. Al deze beelden zijn ontwor­pen 2013 zijn dat er nog drie met elf actieve leden. De Chinese Muur van de familie Au. Zie: Cafés. door de Veldense kunstenares Mieke Knaapen. Bekker, d’n alde Boomgaard. Nabij appartementen­­ Bascule speelt vanaf de start bij de Nederlandse Op de rotonde aan de Rijksweg richting Venlo complex De Rozenhof werd in 2008 een oude Biljartbond. Boeit Neet Wagenbouwersgroep. In 2008 besloten staat sinds 2000 het kunstwerk ‘Een ode aan de verwaarloosde fruitweide in ere hersteld. Dat ge­ de vriendengroepen Neet Good Wiès, die al heel wat Veldense glastuinbouw’, bestaande uit eikenbla­ beur­de door enkele buurtbewoners en leden van Blaeckhof, De Woonzorgcomplex. Op 27 april 1988 jaren carnavalswagens bouwde, en vg Boeiûh, een de­ren van gekleurd glas, ontworpen door Frank natuurvereniging Strix Aluco. De hoogstam­ opende Woningstichting Arcen en Velden op de groep met wat jongere wagenbouwers, de handen Heinemans. Zie: Frenske; Gekke Maondaagkunst­ boom­gaard was van de Veldense bakker Antoon hoek Kloosterstraat-Veerweg een woonzorgcom­ ineen te slaan. Dat gebeurde omdat een groot deel werk; Heilig Hartbeeld; Indiëgangers; Koe met van den Hombergh, die het fruit in zijn vlaaien plex met veertien appartementen en een ontmoe­ van Neet Good Wiès er na elf jaar mee wilde stoppen. vallend melkmeisje; Trienke. verwerkte. Eind jaren negentig kwam de boom­ tingsruimte. Na de totstandkoming van De Op 11 april werd daartoe bij café De Sport een 150 [Boerderijen … Brueren, Lei] 151

de en telde omstreeks 1960 190 leden. Hierna nam het ledental weer wat af. De coöperatie gaf de agrariërs een flinke steun in de rug. Dat gebeurde door het gezamenlijk in- en verkopen van akker­ bouwproducten, veevoer, meststoffen, zaden en landbouwgereedschap. Gaandeweg kwam daar het afsluiten van verzekeringen bij, wat uitgroeide tot een belangrijke activiteit. Begin jaren zeventig kwam het tot een fusie tussen de afdelingen Wellerlooi, Well, Arcen, Lomm en Velden onder de naam ‘Afdeling Maasoever van de lltb’. Rond 1970 was al gestopt met het zelf malen van granen in Velden. Eind jaren negentig van de vorige eeuw werd de lltb opgedeeld in vier takken: veevoeder­ Boeit Neet. productie en distributie, verzekeringen en winkels Bravoure (2012). heiligen genoemd. In een akte uit 1508 is voor het (Boerenbond). De lltb zelf nam de rol van eerst sprake van een ‘St.-Sebastianusbroeder­schap’. vergadering belegd. Op 4 september vond in café stands­­organisatie op zich. Doordat de Boeren­ de repetities van start onder leiding van Nancy Die broederschap wordt gezien als het huidige Bouten opnieuw een vergadering plaats en koos bond zich gaandeweg meer richtte op de burger van Rijswijck uit Arcen. Het eerste optreden, in de Sint-Sebastianusgilde, maar een directe koppeling men als naam Wagenbouwersvereniging Boeit Neet. en de huishoudelijke aspecten van het boeren­ tent van de dorpsfeesten Velden, leidde ertoe dat is bij gebrek aan betrouwbare bronnen niet met Op 1 oktober startte de groep met het bouwen gezin, veranderde de functie en het assortiment enkele muzikanten zich enthousiast aanmeldden zekerheid te maken. Op 13 maart 1911 werd de van een eerste wagen. Boeit Neet nam deel aan van de winkels. Naast veevoeders en kunstmest om een begeleidingsband te vormen. Na ruim Aartsbroederschap van de Heilige Familie opge­ optochten in Velden, Blerick, Venlo, Straelen en kwamen er bouwmaterialen, huishoudelijke zeven jaar kwam hieraan echter een einde, omdat richt naar het model zoals dat in 1844 door Henri buurtschap ’t Ven. De groep won hier diverse artikelen en zelfs artikelen als koffie, vleeswaren het steeds moeilijker werd samen te repeteren. Belletable in Luik was ge­sticht. Er was een afdeling eerste en ereprijzen. In 2010 sleepten de Veldense en pudding. In januari 1998 kwam een fusie tot Bravoure werkte nadien vooral met begeleidings- voor mannen en voor vrouwen. In 1961 herdacht bouwers de eerste prijs in de wacht met het beste stand tussen de Boerenbondwinkels en Cebeco cd’s. Het Veldens koor zingt een gevarieerd men het 50-jarig be­staan, maar vanaf 1964 zijn Floriade-optochtidee. Op 29 september 2011 werd Welkoop Beheer. De nieuwe organisatie kreeg de repertoire van Bon Jovi, Queen, U2 tot Red Hot geen bijeenkomsten meer gehouden. In 1907 sticht­ Boeit Neet getroffen door een brand in de loods naam Agri Retail. Sinds die tijd maakt ook de Chili Peppers, Coldplay, Amy McDonald en ten gelovigen Velde­naren de congregatie van Onze waarbij de wagen van 2011 en de wagen voor 2012, Boerenbond aan de Rijksweg in Velden deel uit Andrew Lloyd Webber. Het koor treedt op in Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen en de H. Rosa die in aanbouw was, grotendeels in vlammen op­ van deze organisatie. Zie: Coöperatie. Nederland en in Duitsland. Een van de hoogte­ van Lima. Deze was bedoeld voor meisjes en stond gingen. In 2013 bestaat Boeit Neet uit circa twintig punten vormt het jaarlijkse concert op de eerste bekend als de Mariacongregatie. Op 20 mei 1930 personen. Zie: Vastenaovend; Wuilus, De. Boerinnenbond Zie: Vrouwenbond. zaterdag van november in gemeenschapshuis De werd deze congregatie vernieuwd en toegewijd Kiêsstolp. Vanaf 2001 organiseert het koor jaar­ aan Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand. Boerderijen Zie: Conenhof; Enderhof; Hansen­ Bong Buurtschap. Bong is een overwegend agra­ lijks Bravoure ‘Popkorn’, een avond vol muziek, Zie: Sint-Sebastianusgilde. hof; Hovershof; Hermeshof; Hubenhof; Klef, De; rische buurtschap ten noordoosten van Hassel­der­ dans en entertainment met een liveband. In 2004 Lamershof; Maashof; Rieterhof; Roarhof; Schelle­ heide. In het gebied bevinden zich veel tuinders­ gaf Nancy van Rijswijck het dirigeerstokje door Brouwerij In een bijgebouw van het Scholtishuis hoès; Slangert, De; Stepkenshof; Thissenhof. kassen. De naam Bong is waarschijnlijk afgeleid aan Ron Hanssen, die in september 2009 werd aan de Markt was lange tijd een bierbrouwerij ge­ van bongaard of boomgaard. In veertiende en opgevolgd door Rob Moonen. Vanaf juni 2012 is huisvest. Wanneer hier voor het eerst bier werd Boerenbond In 1901 werd in Velden een Boeren­ vijftiende-eeuwse aktes wordt het gebied ook Marianne Groenewegen uit Horst de dirigent. gebrouwen, is niet bekend. Op de akkers achter bond opgericht. De bond was een standsorganisa­ aangeduid als Boydonk, Boedonk of Bodunck, Popkoor Bravoure bestaat in 2013 uit ongeveer het huis stond tot in de jaren dertig van de vorige tie en handelsonderneming. Aanvankelijk behar­ wat mogelijk verwijst naar een zandheuvel. dertig zangers en zangeressen. eeuw het voor de productie van bier nood­zake­ tigde de bond ook de geestelijke belangen van lijke hop. De laatste Veldense brouwer was Scholsen haar leden. De eerste vestiging was ’t Lager aan de Braderie Zie: Dorpsfeesten. Broederschappen Godsdienstige verenigingen. In Ties, ofwel Mathias van Lipzig. Hij brouwde bier Rijksweg, ter hoogte van het tegenwoordige huis­ 1439 werd in Velden een zuster- en broederschap voor het eigen café en voor enkele uitspanningen nummer 108. In 1955 bouwde de bond aan dezelf­ Bravoure Popkoor. Popkoor Bravoure werd op opgericht ter ere van Onze Lieve Vrouw, de apos­ in de omgeving. In 1919 sloot Van Lipzig zich aan de weg (Rijksweg 45) een nieuw gebouw. In 1910 1 maart 1996 opgericht op initiatief van Gerda tel Andreas en Sint-Antonius. De broederschap bij de initiatiefnemers van brouwerij De Vrienden­ telde de Veldense afdeling 98 leden. Zij was aange­ Cremers, Truus Hegger, Monique Hooijer, Jacque­ had een religieus en sociaal doel. De leden moes­ kring in Arcen. De Veldense brouwerij werd in sloten bij de Limburgse Land- en Tuinbouwbond line van Mook en Henny Scheres. Hieraan voor­ ten elke zaterdag een mis laten opdragen en bij­ 1920 gesloten. Zie: Brouwerij Hertog Jan (Arcen); (lltb). Handrie van den Hombergh was één van afgaand plaatsten de vijf dames een advertentie in wonen ter ere van Onze Lieve Vrouw. Ook her­ Scholtishuis. de eerste zaakvoerders. Secretaris Jan Clabbers het Andreasklokje met een oproep mee te doen aan dachten ze vier keer per jaar de gestorven leden was van 1937 tot 1969 hét gezicht en de motor van de oprichting van een popkoor dat lichte po­pu­ met een H. Mis en boden ze hulp als een broeder Brueren, Lei Kapelaan. Leo Brueren werd op 15 de bond. Na de Tweede Wereldoorlog nam het laire muziek ging zingen. Binnen enkele weken of zuster ziek was en/of stierf. Later werden de januari 1925 in Velden geboren. Na de lagere belang van de tuinbouw toe. De organisatie groei­ waren er ruim dertig belangstellenden en gingen H. Sebastianus en de H. Antonius Abt als patroon­ school in zijn geboortedorp te hebben doorlopen, 152 [Bruges, Den … Cafés] 153 er tot 1920 zelfgebrouwen bier tapte. Aan de west­ Mark Jongeneelen eind jaren tachtig jongeren­ zijde van de markt bevond zich zaal Litjens van de kroeg Dino’s Corner. familie Litjens-Smits, die naast een café een aan­ Aan de Vorstweg bevond zich het café van de nemersbedrijf had. Na de Tweede Wereldoorlog familie Geurts-Schraven en aan de Schoolstraat anderen schreef hij het oorlogsboek Velden 40-45, dat in 1947 verscheen. Veertig jaar later, in 1987, publiceerde hij een boek over het leven van zijn vader met de titel Pap zag (‘Vader sprak’).Voor zijn werk kreeg hij tal van onderscheidingen. Zo werd hij in 1986 benoemd tot Venlonaar van het jaar en ontving hij in 1989 de gouden legpenning van de stad Venlo. In 2010 verscheen als muzikaal eerbe­ toon aan de kapelaan het liedje Breure Lei. Lei Brueren overleed in Venlo op 12 januari 2012.

Bruges, Den Natuurgebied. Op de grens van Velden en Lomm ligt natuurgebied Den Bruges. In het gebied ligt de Bruges Berg (een Maasduin), die al op de Tranchotkaart van 1805 staat vermeld. Het natuurgebied heeft een oppervlakte van 7,5 hectare, waarvan circa tweederde bos. Het overige gedeelte is grasland. Zie: Bruges Berg, De.

Bruges Berg, De Stuifduin. De Bruges Berg is een onderdeel van een complex stuifduinen langs de n271. Het gebied rondom de ‘berg’ was eigendom Lei Brueren. van de in Venlo woonachtige ‘zusters van Betha­nië’, Café/tramhalte in Hasselt. Zaal Clabbers, waar men kon dansen en toneel­ die een weeshuis beheerden en bij mooi weer naar voorstellingen plaatsvonden. ging hij naar het Bisschoppelijk College in Weert Velden wandelden om de kinderen buiten te laten doopte men het café om in Het Centrum. In 1978 Ook in het buitengebied kon men op meerdere en studeerde theologie en filosofie in Rolduc en spelen. Vandaar dat het duin in de volksmond brandde de horecazaak af. Iets verderop was café plaatsen een glas drinken. In De Voort bijvoor­ Roermond. Op 10 maart 1951 werd hij tot priester bekend stond als Weesjesberg. Een stuifkom van Mooren (hotel-restaurant Oud Holland), eerder beeld in de huiskamercafés van Piet Bos, Willem gewijd. Niet veel later volgde zijn benoeming tot de Bruges Berg werd een tijdlang als openlucht­ bekend als ‘De Köster’, toen de zaak nog werd Theeuwen of bij Achten. In Hasselt kon dat vanaf kapelaan in het Zuid-Limburgse Kerensheide. Van theater gebruikt. Zie: Bruges, Den; Openlucht­ gedreven door de familie Van den Hombergh. 1918 bij De Molen, op de hoek van de Rijksweg en daaruit kwam hij in 1957 naar Venlo, waar hij als theater. Literatuur: Stichting Veldens Boek, Velde Thans is dit De Bascule. Begin jaren vijftig bouw­ de Molendijk. Het café, dat in de volksmond kapelaan werkte in de Martinusparochie, speciaal tusse grens en Maas, wie’ste bis en wie’ste vruejer waas de de familie Van den Hombergh (van Adolf) aan bekend stond als D’n Heimölder, was tevens een belast met sociaal- en jeugdwerk. In Venlo bleef (Velden 2012) 30. de Rijksweg een nieuwe zaak, die in 2006 verder halteplaats van de tram. Op deze lo­ca­tie opende de Veldenaar meer dan 55 jaar kapelaan. Hij stond ging als Hostellerie De Maasduinen. Van septem­ eind jaren zeventig de eerste Veldense sexclub (de bekend om zijn eigenzinnigheid en zette zich in Cafés Horecagelegenheden. In Velden was in de loop ber 2005 tot medio 2011 was hier Cafe De Mert Bunnies Club). Na een brand in 1981 werd het voor mensen die het moeilijk hebben in de maat­ der jaren volop gelegenheid om de dorst te lessen. gevestigd. Aan de Rijksweg lagen café Knaapen en oude café gesloopt. schappij. Ook stond hij aan de basis van het jeugd­ In de periode 1900-1915 waren er meer dan twintig Hafmans, Smid Thei (Coppes, later café Bouten en Dorstige Veldenaren konden verder terecht in de centrum Ald Weishoes. De vernieuwingsgezinde horecagelegenheden. In de dorpskern lagen aan thans ’t Wapen van Velden) en D’n Haammèker. Hansenhof of bij Van Hees-Thissen in Hasselt. priester begon in 1965 met de Jongerenkerk. Op de Dorpsstraat Brueren Naad, Antoon van den Vanaf 1902 lag hier ook café annex kruideniers­ Aan de Putterweg schonk Wiel van Haeff bij geheel eigentijdse wijze, met aangepaste teksten Hombergh (d’n alden bekker), Graad Verbeek en zaak Zeelen. Gerrit Zeelen (Seles Gir) opende in camping De Krosselt. In Genooi lag boerderij De en muziek, vierde men hier de eucharistie. Voor P. Verhaegh-Koopmans. Dit laatste café aan de 1948 een nieuw café, dat later werd bestierd door Foêt en in Schandelo kon men een stop maken bij dat werk werd de kapelaan zowel geprezen als Markt kwam later in handen van Bert Vosbeek André en Mia Zeelen. In 1952 veranderde de naam een aantal hoeves, zoals de Enderhof en boerderij verguisd. Critici spraken honend over ‘circus (Benders Bert en zijn zonen Jan en Hay). Het café in De Sport. In 1986 werd de zaak door André Raor (begin twintigste eeuw café Renkens). Een Brueren’. Een ander initiatief was de oprichting had toen de naam De Alde Mèrt. Later werd dit de Zeelen verbouwd en was in de zaal tot 1988 disco­ geliefde horecagelegenheid, met een beugelbaan, van de Stichting Doortocht, die zich inzet voor Janny-bar (Van Vegchel) en De Filosoof. In de theek Unique gevestigd. In 1987 namen Paul Heger was café Leupers (Leuper Joep) in Schandelo, waar dak- en thuislozen. Brueren was ook op andere jaren tachtig maakte het café plaats voor de video­ en Miriam Verspaij De Sport over. Vanaf 1996 de schutterij van Sint-Andreas bijeenkwam. Later fronten actief. Hij behoorde tot de oprichters van theek ‘one dollars videoshop’ van Wim Heldens. werkte Heger samen met Dion in ’t Zandt, die de werd dit een vakantieboerderij. de Venlose afdeling van Vluchtelingenwerk en Aan de Markt kon men zijn dorst ook lessen bij exploitatie van de zaak na 2002 alleen voortzette. Verder waren in het buitengebied Hermes (Gom­ Slachtofferhulp en was bestuurslid, geestelijk ad­ boerderij De Klef, naast de kerk. Verder lagen hier Een zaak die diverse malen van formule verander­ mans), Maos en op de weg van Velden naar Schan­ viseur en prominent supporter van de voetbalclub H. Jacobs-Haanen, Adolf van den Hombergh en de was café-zaal Janssen aan de Rijksweg. De zaak delo: de Wilshof (Wils). In Schandelo, aan de grens vvv-Venlo. Ook schreef hij columns (preken op Geerbex-Schreurs. Een bijzonder café was geves­ werd later bekend als De Blokhut (tot 1990) en met Duitsland, opende Toon van Rens omstreeks papier) voor de Noord-Limburgse weekbladen e3- tigd in het Scholtishuis. Het café werd geëxploi­ herbergt thans restaurant De Chinese Muur. Op de 1924 een café, dat thans bekend staat onder de Journaal, De Brug en Kerk Onderweg. Samen met teerd door Mathias van Lipzig (Scholsen Tieske), die bühne van de toneelzaal achter De Blokhut runde naam Jagersrust. De meeste cafés verdwenen, som­ 154 [Campings … Dorpsfeesten] 155 Tot het begin van de negentiende eeuw lag de De coöperatie bleef aan de Rijksweg tot in 1969 boerderij aan de oostelijke zijde van de weg (nu een nieuwe winkel opende op de hoek van de Ebberstraat) op een laag gelegen terrein. Vanwege Markt en de Scholtisstraat. In 1986 hield de coöpe­ wateroverlast werd de oude boerderij rond 1840 ratie in Velden op te bestaan. Zie: Boerenbond. mige veranderden van naam en er kwamen 1976 het honk van motorclub Het Centrum. Na afgebroken en op een hoger gelegen plek (een oude nieuwe bij. In 1978 opende aan de Rijksweg, in de het vertrek van Van Lochem baatte Fred de Haan Maasduin) herbouwd. De herbouwde boerderij Darts Velden telt vier dartsverenigingen. De oud­ste zuidelijkste punt van de gemeente, Adventure­ het café uit. Op 11 september 1978 werd de café- kreeg de vorm van een gesloten hof met het cen­ vereniging is De Bascule, die in september 1988 world Taurus en een jaar later startte aan de zaal door brand vrijwel geheel verwoest. In 1983 traal woongedeelte in de zuidelijke vleugel. Rond werd opgericht. Dat gebeurde op initiatief van Schandeloseweg bij sporthal De Visgraaf een verrees op de plek wooncomplex ’t Centrum naar 1900 richtte men de noordelijke vleugel in als Cock van Genechten en Koen van den Hombergh.­ sportcafé met dezelfde naam. In 2013 telt Velden een ontwerp van de Veldense architect Frits wagenschuur en paardenstalling. In de laatste De Bascule groeide uit tot een van de grootste nog zeven drinkgelegenheden. Zie: Adventure­ Berden. jaren van de Tweede Wereldoorlog leed de boer­ dartsverenigingen van Nederland met dertien world Taurus; Blokhut, De; Centrum, Het; Jagers­ 2 / Zie: Motorclub Het Centrum. derij veel schade. Na de oorlog werd de schade teams in alle divisies van de Venlose Darts Orga­ rust; Maasduinen, De; Scholtishuis; Wapen van hersteld en breidde men de woonvleugel uit met nisatie­ (vdo). In 2013 telt de club ruim veer­tig Velden, ’t. Literatuur: Theo Fransen, Hay Lucassen Clari Voces In 1968 werd als onderdeel van de dubbele erkers. In 1992 kreeg de boerderij de leden. In De Bascule speelt bovendien vanaf 2001 en Jan Lucassen, Gekke Maondaag Binneste Boète vernieuwing in de kerk door kapelaan Kiggen een functie van woonhuis. Zie: Kasteel (Arcen). Dartsteam Venlo, met enkele Bascule-spelers. Dit (Velden, 2009). jongerenkoor opgericht waarin al snel circa Literatuur: Stichting Veldens Boek, Velde tusse grens team speelt sinds 1999 in de Superleague Hoofd­ zeventig jongens en meisjes meezongen. Jaren­ en Maas, wie’ste bis en wie’ste vruejer waas (Velden klasse. Campings Zie: Krosselt, De; Weerd, De. lang verzorgde het koor, dat aanvankelijk was 2012) 217-218. In 1996 volgde dartsclub De Visgraaf. Deze club genoemd naar Sint-Andreas, de muzikale omlijs­ telde veertig leden, maar stopte in 2013. Bij café Centrum, Het 1 / Café. In het begin van de jaren ting van de Jongerenmissen onder leiding van Congregatie van de Zusters van de Godde­ De Mert werd in september 2005 door Bart van dertig bouwde Jac. Litjens aan de Markt een café Frans Vergeldt. Hierna was de muzikale leiding in lijke Voorzienigheid Kloosterorde.Op 8 december den Hombergh een derde vereniging opgericht. met een danszaal. Litjens was aannemer en liet de handen van Edward en Jan Berden. Later, onder 1889 stichtte pater Arnold Janssen in Steyl, samen Dartsclub De Mert speelde zes seizoenen met exploitatie van de horecagelegenheid over aan leiding van Annie Dirkx, trad het koor ook buiten met Helena Stollenwerk en Hendrina Stenmanns, maximaal vijf teams in de vdo-competitie. zijn vrouw en dochters. In de Tweede Wereldoor­ de kerk op en veranderde de naam in Clari Voces. een congregatie van zusters die zich bezighielden De club stopte toen het café zijn deuren sloot. log raakte Zaal Litjens zwaar beschadigd. Direct Dirkx werd als dirigent opgevolgd door Antoine met onderwijs, ziekenzorg, werk in gezinnen en De vierde club is De Sport. Deze dartsclub stamt na de oorlog werd de zaak opgebouwd en uitge­ Versleijen, die het koor al eerder op piano de ondersteuning van missionarissen. De officiële uit 1997 en telt in 2013 25 leden, die verdeeld over breid met een hotel. De zaak kreeg toen de naam begeleidde. Eind jaren negentig daalde het aantal naam van de orde werd: Congregatio Servarum vijf teams bij de vdo spelen. In 2012 kwam er een Het Centrum. In december 1951 opende Jac Litjens leden totdat slechts een tiental zangers overbleef. Spiritus Sancti. Vanwege hun donkerblauw habijt vierde vereniging bij: Het Wapen van Velden. in Het Centrum een bioscoopzaal, waarin op Dit leidde ertoe dat men Clari Voces eind 1998 kregen de zusters al snel de bijnaam ‘blauwe Initiatiefnemers waren Peter Lommen en Peter zaterdag en zondag filmvoorstellingen plaatsvon­ ophief. Zie: Kerkelijk Zangkoor Sint-Andreas. zusters’. In 1912 bouwde het Sint-Sebastianusgilde Bouten. De club startte met een achttal leden. In den. Na het overlijden van zijn vrouw in 1960 in Velden een klooster voor zusters die naar het 2013 kwam daar een tweede team bij van darters verkocht Litjens de horecagelegenheid aan Wim Conenhof Boerderij. Conenhof in de buurtschap dorp waren geroepen in verband met het geven die eerder in De Witte Berg in Lomm speelden. Kampschreur. Later stond Herman Leliveld er Hasselt is een hofboerderij die bestaat uit een van onderwijs aan de nieuwe Rooms Katholieke Ook dc ’t Wapen van Velden speelt in de vdo- achter de tap. Met de komst van kastelein Loek woonhuis, schuur en stallen met bouw- en wei­ Lagere School voor meisjes. De zusters vestigden competitie. Zie: Cafés. van Lochem richtte Het Centrum zich op een land. Vermoedelijk is Henken Conen uit Hasselt, zich in 1913 in Velden. Ze gaven niet alleen les, jeugdiger publiek. De zaal was toen al een disco­ wiens naam is vermeld in het archief van kasteel maar maakten zich ook verdienstelijk op het Dassenrijk Zie: Landgoederen. theek. In Het Centrum traden op zondagavond van Arcen, de naamgever ervan. De boerderij gebied van ziekenverpleging. Daarvoor hadden ze regelmatig bekende groepen op als de Golden behoorde in de tweede helft van de achttiende in het klooster de beschikking over twee kamers. Dialekt Zie: Arcen-Lomm-Velden. Earring(s), Ekseption en Earth and Fire. Een eeuw tot de bezittingen van het kasteel van Arcen Het werk breidde zich uit en vanaf 1916 speelden besloten deel op de eerste verdieping was vanaf en werd in 1871 aan Veldenaar P. Jansen verkocht. de religieuzen ook een belangrijke rol in het Dorpsfeesten Cultureel evenement. De Dorps­ Groene Kruiswerk. Jarenlang bepaalden zij mede feesten Velden worden sinds 1979 in het eerste Het Centrum. De Conenhof. het dorpsbeeld. Wegens een gebrek aan klooster­ weekend van september gehouden. De organisatie lingen moest het klooster in Velden in 1957 zijn was bij de start in handen van een paar (buurt) deuren sluiten. Zie: Basisonderwijs; Groene Kruis; verenigingen en enkele plaatselijke ondernemers. Klooster; Sint-Sebastianusgilde; Sint-Sebastianus­ Later ontstond hieruit de Stichting Dorpsplein school. Velden. Aanleiding voor het feest was de inge­ bruik­name van het vernieuwde marktplein en de Coöperatie In 1917 werd door de Katholieke opening van sporthal De Visgraaf. In eerste in­ Arbeiders Beweging (kab) De Samenwerking op­ stantie vond het evenement plaats onder de naam gericht. Dit was een consumentencoöperatie, die Braderie & Dorpsfeest. Het feest groeide hierna via een winkel aan het adres Rijksweg 85 handelde uit tot een regionale gebeurtenis. Alle lokale ver­ in koloniale waren. De leden deden hun bestelling enigingen kunnen meewerken tijdens de Dorps­ met een boekje en kregen bij winst een dividend feesten om hun clubkas te spekken. Het feest uitgekeerd. Toen in 1960 de coöp in Arcen sloot, vindt plaats op en rond de markt en bestaat uit nam de Veldense vestiging de klanten over. Een een jaarmarkt en – vanaf 1986 – een speciale kin­ Ford-bus diende hierna als boodschappenwagen. dermarkt. In een feesttent vinden optredens van 156 [Dorpsraad … eva] 157 wereldkampioen in het Amerikaanse Batesville wijsjes ging kort voor het 25-jarig jubileum in en van het Europees kampioenschap in Valencia 2006 ter ziele wegens een teruglopende belang­ keerde hij in 2009 terug met een zilveren medaille. stel­ling. Enkele meisjes zongen hierna nog een In 2005 ontving hij van de knsa de gouden speld. tijdje verder als de Andreasgirls. Zie: Kerkelijk Veldense (muziek)verenigingen plaats, afge­wis­seld 1991 is de tambour-maîtrestok in handen van Henk Rob Duijf schiet vanaf 2006 bij ssv Remington in Zangkoor Sint-Andreas. met optredens van andere orkesten en regionale Lommen. Ook in tenue onderscheidt de drumband­ Venray. artiesten. Op zaterdagmiddag zijn er sinds 2005 zich van de fanfare, aanvankelijk alleen door het Enderhof Boerderij/landgoed. De Enderhof is de de ludieke Zuid-Nederlandse Kampioenschappen­ gebruik van andere epauletten. In 1972 kwamen er Duivensport Zie: Postillon, De. oudste oorspronkelijke boerderij van het buurt­ Biervatrollen. In 2007 besloten de organisatoren hoge groene kolbakken en groene jassen. Vanaf schap Schandelo. De hoeve heette eerder ‘Aen om als Dorpsfeesten Velden verder te gaan. 1989 wordt een lage kolbak in zwart met witte Eierbond In 1911 werd in Velden de coöperatieve ghen Eynde’ en werd in 1377 aangeduid als ‘De hof Tijdens de editie van 2009 zag de talentenjacht pluim als hoofddeksel gehanteerd. De drumband pluimveehoudersvereniging Sint-Andreas (in de te Schandelo’. Het gebouw lag toen waarschijnlijk Velde Haet Talent het levenslicht. stond achtereenvolgens onder leiding van de volksmond de ‘Eierbond’) opgericht. Aanvanke­ aan de andere kant van de weg. De naam Ender­ heren Leissner (1952-1961), Scheres (1961-1969), lijk was het een kleinschalige onderneming, maar hof duidt erop dat de boerderij aan het einde van Dorpsraad Zie: Dorpsraden (Arcen-Lomm- Frans van Rijswijck (1969-1977), Jos Stoffels (1977- vooral in de periode 1935-1940 nam de eierenpro­ de bebouwing lag. De hoeve ligt op een karakte­ Velden). 1979) en Belfeldenaar Jan Stultiëns (1979-1994). ductie fors toe. Vanuit Velden gingen de eieren per ristieke steilrand van een oude Maasmeander en In het begin van de jaren ’90 kwam er meer tram naar de Venlose eierveiling. Vooraf werden was lange tijd eigendom van de Heren van Arcen. Drumband Vanaf het begin maken slagwerkers diversiteit in slagwerkinstrumenten.­ Instructeur ze in het verzameldepot aan de Rijksweg (ter In 1871 werd Jean Kusters uit Venlo de eigenaar. In deel uit van de Veldense fanfare. Zij liepen bij Mark Roosen­gar­ten uit Blitterswijk, die in 1994 hoogte van het adres Rijksweg 122) gesorteerd, 1914 kwam de boerderij in handen van de familie uittochten tussen de andere muzikanten. In 1938 aan het roer kwam te staan, bouwde het gebruik geschouwd en verpakt. In 1951 had de Veldense Roefs. Latere bewoners waren de families Soberjé waren er vier tamboers, die vanaf dat moment van melodisch slagwerk­ verder uit en zocht met eierbond een ‘omzet’ van 1.421.542 eieren. Die en Den Otter. De Enderhof is een carréboerderij voorop gingen lopen tijdens het musiceren op succes naar moge­lijkheden­ om te ‘performen’. In kwamen van 122 leden. Het aantal kippen bedroeg met twee hoge vleugels verbonden door een lager straat. Dit bleef zo totdat de fanfare als gevolg van 1995, 2000 en 2005 promoveerde de drumband toen om en nabij de vierduizend. Aanvankelijk middenstuk rond een binnenplaats. De noorde­ de Tweede Wereldoorlog haar openbare activitei­ onder zijn leiding driemaal achter elkaar, waar­ was de dagelijkse leiding in handen van Tinus lijke vleugel is het oorspronkelijke woonhuis met ten moest staken. Na de oorlog waren slechts door ze uitkwam in de eredivisie sectie A. Berden, later nam Jan Vosbeek die taak op zich. een achterliggende koeienstal. Parallel daaraan twee trommen overgebleven. Geleidelijk werden Na 15 jaar droeg Mark Roosengarten in 2009 de Vanaf 1955 maakte de bond voor sorteren en op­ ligt een grote oogstschuur. In de jaren 2004-2006 nieuwe slagwerkinstrumenten aangeschaft en kwam leiding van de drumband over aan Harrie van slag gebruik van een ruimte in het nieuwe gebouw zijn de landerijen rond de Enderhof voorzien van er instroom van nieuwe leerling-slagwer­kers. Otterdijk uit Vlierden. Hij past alle instrumentale van de Boerenbond. Eind 1961 vierde de bond zijn een nieuwe beplanting. Belangrijke elementen zijn de Fanfarelid Leo Jansen (Mölders Lei) leidde hen op. mogelijkheden toe en legt nieuwe accenten. In gouden bestaan, maar bij het centraliseren van de herstelde oude boomgaard aan de achterzijde van Vanaf 1950 verzorgde slagwerker Sraar Jeucken de december 2012 namen de Veldense percussionis­ eierveiling in Roermond, korte tijd later, werd de de boerderij en het ‘kerkepad’ aan de voor­zijde. opleiding. Lange tijd gebeurde dit in het Scholtis­ ten deel aan het bondsconcours in Etten-Leur. In vereniging opgeheven. Literatuur: Stichting Het groen rondom bestaat vooral uit inheemse­ huis. Gestaag werd gewerkt aan de opbouw van de vrije klasse behaalden ze 92,33 punten en pro­ Veldens Boek, Velde tusse grens en Maas, wie’ste bis en soorten, geselecteerd op bloei en vrucht­vorming. het tamboerkorps. In 1952 trad de heer Leissner moveerden daarmee naar de hoogste divisie. Dit wie’ste vruejer waas (Velden 2012) 201. De afwisseling van houtwallen en kruidenrijke uit Blerick aan als eerste instructeur. Een jaar later leverde de uitnodiging op om deel te nemen aan heggen en ruigten maken het landschap tot een – september 1953 – namen de Veldense tamboers het Nederlands Kampioenschap in februari 2013. Eigenwijsjes, De Kinderkoor. De Eigenwijsjes ideaal leefgebied voor zang- en roofvogels en voor het eerst deel aan een concours, dat meteen Hier haalde men een verdienstelijke vierde plaats. werd in 1982 opgericht om de gezinsmissen in de kleine zoogdieren. Sinds 2005 mag de Enderhof een eerste prijs opleverde. Daarna nam de Velden­ De drumband telt in 2013 25 leden. Zie: Fanfare. Veldense parochiekerk muzikaal op te luisteren. zich een nsw-landgoed noemen. De hoeve heeft se drumband telkens om de twee à drie jaar deel Het initiatief kwam van pastoor Hendrix en de thans een woonfunctie. Op het landgoed worden aan een concours; als regel met een mooi resul­ Duijf, Rob Historische wapenschutter. Rob Duijf werkgroep Gezinsmissen. Eerste dirigent was evenementen, als concerten en tentoonstellingen, taat. Ook individuele tamboers vielen met hun werd op 12 juni 1962 in Velden geboren. Hij be­ Sjraar Klaassens. De repetities vonden plaats in de georganiseerd door de Stichting tot Behoud van prestaties­ regelmatig in de prijzen. In 1959 deden zocht de lts in Venlo, afdeling autotechniek, ging kerk en de officiële start van het koor was op Landgoed Enderhof. Zie: Heren van Arcen klaroen­spelers hun intrede en in 1962 zorgde de aan de slag als automonteur en werkt vanaf 1986 16 oktober 1982. Via een prijsvraag koos men de (Arcen); Landgoederen; Schandelo. Literatuur: drum­band voor een primeur door meisjes op te als assembly operator bij Océ in Venlo. In 1990 naam De Eigenwijsjes. Met Kerstmis 1983 voerde Stichting Veldens Boek, Velde tusse grens en Maas, gaan leiden als tamboer. Regelmatig namen de startte hij met geweerschieten bij sv Het Kara­ het kinderkoor een Kerstmusical op. In de hierop wie’ste bis en wie’ste vruejer waas (Velden 2012) 221. Veldense­ slagwerkers deel aan wedstrijden en bijntje in Grubbenvorst. Aanvankelijk als klein­ volgende jaren volgden vele succesvolle optredens. drumfesti­vals en vonden uitwisselingen plaats kaliber pistoolschutter en sinds 1993 als histori­ Zo voerde men in De Blokhut de musical Bonje in Eulesberg Zie: Neulisberg. met andere korpsen. Bij lustrumvieringen van de sche wapenschutter, een discipline waarbij de de Buitenhof op en waren er voorstellingen in de fanfare werd vaak een drumfestival georganiseerd schutters de loden kogels zelf gieten en voor een vastenavondtijd, voor De Zonnebloem en in eva Vrouwenbeweging. Op 22 februari 1956 richtte waar veel korpsen aan hebben deelgenomen. In juiste samenstelling van het kruit moeten zorgen. bejaarden- en verzorgingstehuizen. In 1991 nam de Katholieke Arbeiders Bond in Velden een ver­ 1977 keerden­ de tamboers terug van het concours De Veldenaar bleek hiervoor aanleg te hebben, het kinderkoor deel aan een liedjesconcours voor eniging speciaal voor vrouwen op. Initiatief­ in Thorn met een eerste prijs met lof der jury. wat resulteerde in medailles en bekers op diverse kinderkoren in de Venlose Maaspoort. De leiding nemers waren mevrouw Reintjes, kapelaan René Vanaf 1979 wordt één keer in de vijf jaar aan een wedstrijden. Vanaf 1997 eiste hij steeds minimaal van het koor organiseerde ook diverse speurtoch­ Adriaens, Sir Deenen en Sjeng Flinsenberg. Bij de concours deelgenomen. Op straat wordt de met één historisch wapen het Nederlands kam­ ten, spellenmiddagen en uitstapjes. Eén van de start waren er 32 leden. De vereniging, die zich fanfare vooraf gegaan door de tamboers onder pioenschap voor zich op. Ook staan meerdere hoogtepunten was een bezoek aan de opnames Katholieke Arbeiders Vrouwen (kav) noemde, leiding van de tamboer-maître. De eerste in deze Nederlandse records op zijn naam. Vanaf 1999 van de miniplaybackshow van Henny Huisman in stelde zich de ontwikkeling van de vrouw tot doel. functie was Sraar Hermkens (1952-1963). Hij werd neemt Duijf met de nationale ploeg deel aan inter­ Aalsmeer. In de loop van de jaren waren er meer­ Dit trachtte men te bereiken met cursussen, opgevolgd door Ger Peeters (1963-1991). Vanaf nationale wedstrijden. In 2000 en 2004 werd hij dere dirigentenwisselingen. Kinderkoor De Eigen­ spreekbeurten en excursies. De meeste bijeenkom­ 158 [Fanfare … Frenske] 159 presenteerd en twee jaar later was ook het instru­ mentarium weer op orde. Het gezelschap maakte ook weer muzikale uitstapjes, zoals een deelname aan het Bloemencorso te Zundert. Muzikaal ge­ zien bleef het gezelschap zich verder ontwikke­len onder leiding van de dirigenten Jean Winia (1946- 1958), Jean Weerts (1958-1960) en Nico van den Kroonenberg uit Arcen, tussen 1960 en 1971, met een onderbreking in 1965-1966, waarin dirig­ent Jo Herpers de leiding had. Met Van den Kroonenberg als dirigent promoveerde de fanfare in 1961 naar de afdeling Uitmuntend, tegenwoordig de derde divisie. Een jaar later volgde deelname aan het wmc te Kerkrade. In 1964 werd het eeuwfeest gevierd met een groot festival en een reünie van oud-Veldenaren. Nadat er van gemeentewege con­ tacten waren gelegd met het Oostenrijkse Landeck, ging de Fanfare vier keer op concertreis naar deze stad en wel in de jaren 1978, 1981, 1987 en 1992. De Stadtmusikkapelle Landeck bracht tegenbezoeken in Fanfare Velden (2012). festival in Steyl. In datzelfde jaar werd een vaandel 1984 en 1989. Een ander hoogtepunt was een drie­ Frenske. aangeschaft. Al vrij snel legde de Veldenaren con­ daagse trip naar het Duitse wijnstadje Heimersheim sten waren bij café Bouten en in het Sint-Joseph­ tacten met andere gezelschappen. Zo maakte men in 1982. Intussen werd de muzikale leiding van voorloper van de Ravenvennerkapel. Tot de fan­ klooster. In zaal De Blokhut hielden de dames in 1873 een muzikaal uitstapje naar het Duitse tijd tot tijd gewisseld. Na het vertrek van Van den fare behoort een groep blaasmuzikanten, die demonstraties. Buurtleidsters haalden de contri­ Hinsbeck. Dirigent Peeters legde de muzikale Kroonenberg in 1971 was de leiding achtereen­ vanaf 1990 optreedt als de blazersgroep. butie bij de leden thuis op. Zij onderhielden de leiding in 1874 neer. Met Veldenaar Jac. van den volgens in handen van de dirigenten Albert Jacobs In de jaren 1992, 1997 en 2002 nam de fanfare deel onderlinge contacten en gingen op ziekenbezoek. Hombergh (de Mölder) had de fanfare daarna tot uit Horst (1971-1973), Jan Verberne uit Venlo (1973- aan bondsconcoursen en behaalde telkens een Tijdens lezingen stond vooral het katholieke gezin 1919 een dirigent uit eigen gelederen. In de loop 1976), Jos Stoffels uit Thorn (1976-1984), Wout eerste prijs. Bijzonder aan het concours van 2002 centraal. In 1965 ging de kav verder onder de der jaren gaf de fanfare vele concerten en nam ze Weijmans uit Blerick (1984-1986) en Math Lemmen was het uitvoeren van ‘De Helde van Velde’, een naam Katholieke Vrouwen Beweging en in 1970 deel aan muziekfestivals, zoals in Boxmeer (1891) uit Broekhuizenvorst (1986-1995). In 1995 werd Jan speciaal voor de fanfare gecomponeerd werk met als eva, de afkorting van Een Vrije Avond. Begin en in Horst (1892). Vele activiteiten werden op Bartels uit Meerlo dirigent en vanaf 2000 was de een verwijzing naar de Veldense Revue, die in jaren tachtig van de vorige eeuw telde eva circa touw gezet. Zo voerde men jaarlijks vanaf onge­ muzikale leiding in handen van Theo Schreurs uit 2000 was opgevoerd. Op 13 oktober 2007 werd de 160 leden. Uit eva ontstonden een gymnastiek­ veer 1870 toneelvoorstellingen op, waarbij tussen Ittervoort, die in 2011 het stokje doorgaf aan Rob concoursdeelname beloond met een eerste prijs club en een volksdansgroep. eva organiseert de bedrijven door werd gemusiceerd. De spelers­ Moers uit Bocholtz. Toen de fanfare in 1989 haar en promotie naar de tweede divisie (voorheen culturele, informatieve en ontspanningsavonden. groep bestond uit fanfareleden, aangevuld met 125-jarig bestaan vierde, was er een uitgebreid Ereafdeling). Dit was 46 jaar na de vorige promotie. In 2013 telt de vereniging ongeveer 85 leden. Zie: leden van andere verenigingen. De voorstellingen feestprogramma. Bij deze gelegenheid werd aan de Tevens behaalde men toen het Limburgs kampi­ Vrouwenbond. vonden plaats tijdens de Winterkermis (begin vereniging de Koninklijke Erepenning toege­kend. oenschap in de derde divisie. In 2013 neemt de december) en begin februari. Dit groeide uit tot Tevens werd toen een nieuw vaandel onthuld. fanfare deel aan het bondsconcours in de tweede Fanfare Muziekgezelschap. Muziekvereniging Fan­ een traditie, die met enige onderbrekingen, tot De fanfare is nauw betrokken bij de Veldense divisie en bereidt men zich voor op de viering van fare Velden werd op 26 december 1864 opgericht. 1954 werd voortgezet. Bij elk lustrum hield de gemeenschap. Zij geeft een muzikaal tintje aan het 150-jarig bestaan in 2014. De vereniging telt in Bakker Leo van den Hombergh en zijn broer het fanfare een muziekfestival. Onder leiding van verenigingsjubilea en gouden bruiloften en is 2013 ongeveer negentig leden. Zie: Alles Kids schoolhoofd Gerard van den Hombergh waren de dirigent C. Rinket (1919-1942) werd regelmatig present bij allerlei evenementen. Vroeger werden (Arcen-Lomm-Velden); Drumband; Ravenvenner­ drijvende krachten achter de oprichting. Zij von­ deelgenomen aan (bonds)concoursen. Hier de kerkelijke processies muzikaal opgeluisterd. kapel. den de Venlose dirigent Jean Peeters bereid om les sleepten de muzikanten menigmaal een eerste Jaarlijks begeleidt de fanfare de Eerste Communi­ te geven aan de overwegend jonge leerlingen. Eind prijs in de wacht. 1934 was een bijzonder jaar canten naar de kerk, waarna de Communiemis Fontein Zie: Gekke Maondaagkunstwerk. 1864 waren de instrumenten er en kon de vereni­ omdat de fanfare toen voor het eerst in uniform muzikaal wordt opgeluisterd. Daarnaast wordt ging van start. De officiële doelstelling luidde: optrad. een aantal tradities in ere gehouden. Zo wordt op Frenske Beeld. Ter herinnering aan de Veldense ‘Verdere beschaving en een eerlijk vermaak der Nadat in 1939 het 75-jarig bestaan was gevierd, Nieuwjaarsdag een rondgang door het dorp ge­ Indiëgangers werd op zondag 27 december 2009 jonge lieden’. Er werd begonnen met vijftien brak een moeilijke tijd aan. Tijdens de Tweede maakt. Vroeger gebeurde dat tijdens de jaarwis­se­ een beeldje van een mannetje met de naam Frenske spelende leden. Eerste president was zaalhouder Wereldoorlog weigerde de fanfare zich aan te ling om klokslag twaalf uur. Elk jaar op de tweede (Fransje) onthuld op de hoek van de Vorstweg, P.J. Verhaegh. De eerste schenkingen kwamen van sluiten bij de Kulturkammer, waardoor het vanaf zondag van mei trekt de fanfare naar de kapel van Wilhelminastraat en Dorpstraat. Het beeldje ver­ burgemeester Van den Bergh en van pastoor Van 1942 verboden was in het openbaar te musiceren. Genooi in Venlo en luistert daar een Heilige Mis op. wijst naar ‘Frenske van de Kwartele­mèrt’, het pseu­ den Elsen. Begin februari 1865 beschikte de fanfare Na de bevrijding bleek het grootste deel van de Rond 22 november is er traditioneel het Caecilia­ doniem waaronder dorpskapper Jan Schlooz in over dertien instrumenten. In december 1866 vond instrumenten en uniformen verdwenen of zwaar feest, voorheen het Davidsfeest, dat men destijds De Kiëskop, het informatieblad voor de Indiëgangers, een eerste concert plaats en op 30 juni 1867 namen beschadigd te zijn. Men moest vrijwel opnieuw in januari vierde. De fanfare werd uitgebreid met een rubriek schreef. Frenske staat model voor de de Veldenaren voor de eerste keer deel aan een beginnen. In 1953 werden nieuwe uniformen ge­ de drumband en in 1950 ontstond de Hofkapel, de nieuwsgierige dorpsjongen, die de nieuwtjes uit 160 [Fuu, De … Geurts, Twan] 161 en het geld omgezet in bier en zo hielden ze hun Binneste Boète meekreeg, een verwijzing naar de eigen feest. Dit eeuwenoude gebruik groeide uit Gekke Maondaagviering in vroegere dagen. Met tot Gekke Maondaag. De eerste aangetroffen dit kunstwerk is de Gekke Maondaag blijvend schriftelijke vermelding dateert uit 1903. Een ad­ zichtbaar in Velden. Voor de vormgeving werd vertentie in het Venloosch Nieuwsblad maakt gewag het feest in het begin van de vorige eeuw als van een stoet, inclusief een worstkar. Van activi­ metafoor gekozen. Het in de volksmond ook wel teiten tussen 1903 en 1926 is vrijwel niets bekend. als bierfontein aangeduide kunstwerk bestaat uit Een strakke regie was er ook niet, omdat er geen een stenen basement met een cilindervormig Gekke Maondaagvereniging bestond. Vanaf 1926 waterwerk. Op de rand van de fontein staan vijf was er opnieuw sprake van een optocht, waarbij Gekke Maondaagvierders. De bronzen figuren verklede jongeren geld en worst ophaalden. In de zijn op een originele wijze verkleed, hebben de jas viering kwam begin jaren dertig meer lijn door binnenste buiten aan, een zakdoek om het hoofd be­moeienissen van ruiterclub Zeldenrust. In de als baard en gordijnenresten als mantel. Het getal loop van de jaren dertig werd gedanst in de Vel­den­ vijf geeft het groepsgevoel weer en symboliseert se zalen en kwamen er ook bezoekers uit omlig­ de diverse buurtschappen. De afzonderlijke gende plaatsen. De Tweede Wereldoorlog maakte beeldjes staan ook op markante plekken langs een einde aan de activiteiten. Na de oorlog namen toeristische routes in het Veldense buitengebied. leden van de ruiterclub opnieuw het voortouw. Het kunstwerk is ontworpen door de Veldense Gekke Maondaag bleef desondanks vooral een kunstenares Mieke Knaapen. Zie: Beelden; Gekke geïmproviseerde activiteit. Wel werd in 1950 de Maondaag. hofkapel opgericht, die de activiteiten muzikaal opluisterde. De kapel was de voorloper van de in Gemeenschapshuis In 1965-1966 werd het Gekke Maondaag (1926). 1977 opgerichte Ravenvennerkapel. klooster van de Zusters van de Goddelijke Voor­ Om de continuïteit van het feest te garanderen, zienigheid aan de Kloosterstraat verbouwd tot sloeg de ruiterclub samen met andere verenigin­ gemeenschapshuis. Op 15 oktober 1966 vond de gen en een aantal kasteleins de handen ineen. Het officiële opening plaats. Vanaf 1985 doet de ver­ nieuwe gezelschap noemde zich De Wuilus. In bouwde Andreasschool, onder de naam De Kiês­ 1951 werd een prins uitgeroepen, wat sinds 1890 stolp, dienst als gemeenschapshuis. Volgens plan niet meer was voorgekomen. De man moest – als verhuist het gemeenschapshuis in 2014 naar de reactie op de leeftijdsgrens voor de gildeleden – brede maatschappelijke voorziening De Vilgaard ongehuwd zijn en niet ouder dan dertig jaar. Via aan de Schandeloseweg. Zie: Kiêsstolp, De; een stemming bepaalde de Raad van Elf wie prins Klooster; Vilgaard, De. werd. De eerste residentie was bij café De Sport. Met de komst van De Wuilus kwamen er meer Gemeente Zie: Arcen-Lomm-Velden. activiteiten zoals een liedjesavond (vanaf 1952), zittingen en de Brokken Dinsdaag. Die laatste dag Geurts, Twan Theoloog/journalist. Twan Geurts ontstond nadat leden van De Wuilus de dag na werd op 1 augustus 1950 in Velden geboren. Hij Gekke Maondaag de cafés bezochten om met de volgde de middelbare school op Rolduc. Omdat kasteleins af te rekenen. Dat rondtrekken werd hij aanvankelijk priester wilde worden, ging de een evenement op zich. Een van de populairste jonge Veldenaar naar het klein seminarie. Hierna Veldense Gekke Maondaagliedjes is D’n niejste studeerde hij theologie aan de universiteit in schlager uit 1953 van Louis en Harry Roefs. De Tilburg. Vanaf 1975 werkte Geurts als journalist bij Gekke Maondaagkunstwerk. dag om de bloemetjes buiten te zetten. De Velden­se Gekke Maondaag is hét volksfeest in Velden en het weekblad van diezelfde universiteit. In 1990 Gekke Maondaag, hoewel niet op de eerste maan­ leidt er al vele jaren toe dat het openbare leven die werd hij er communicatieadviseur en wetenschaps­ het dorp opvangt en ze via De Kiëskop doorbrieft dag na Driekoningen, past in die traditie. dag nagenoeg volledig stil ligt. Zie: Gekke Maon­ voorlichter. Sinds 2005 publiceert hij als free­ naar de Veldense militairen. Zowel in Velden als In Velden werd het een dag waarop men ‘gek’ deed. daagkunstwerk; Jeugdinstuif; Ravenvennerkapel; lancer over cultuur, religie en wetenschap. In in de West waren zijn humoristische verhalen Het ontstaan van de Veldense Gekke Maondaag Vastenaovend; Vosbeek, Gir; Wuilus, De; Zelden­ opdracht van het Catharijneconvent in Utrecht zeer in trek. Het bronzen beeld werd gemaakt houdt verband met de gildedagen van het Sint- rust. Literatuur: Theo Fransen, Hay Lucassen en schreef Geurts in 2006 een inleiding over door de Veldense kunstenares Mieke Knaapen. Sebastianusgilde. Gehuwde gildebroeders of mini­ Jan Lucassen, Gekke Maondaag Binneste Boète hedendaagse engelen bij de uitgave Engelen in de Zie: Kiëskop, de; Kwartelenmarkt; Indiëgangers. maal dertig jaar oud indien ongehuwd, dronken (Velden, 2009). kunst. Dat werd de opmaat voor het boek Engelen tijdens de gildedagen gratis bier. Dat wekte de van deze tijd, dat in 2008 verscheen. In 2011 publi­ Fuu, De Zie: Melkfabrieken. afgunst van jongere dorpsgenoten. Als een ludiek Gekke Maondaagkunstwerk Beeldengroep. Op de ceerde hij het boek Rolduc. De laatste dagen van een protest trokken ze op de maandag na de gilde­ Markt werd op 22 september 2006 een beelden­ kleinseminarie. Gekke Maondaag Volksfeest. De maandag heeft in feesten verkleed en al zingend en schreeuwend fontein officieel onthuld. Het plan hiervoor ont­ de volkscultuur een bijzondere betekenis. Vooral rond, waarbij men worst en geld ophaalde. De stond bij de voorbereidingen van het 5 x 11-jarig de eerste maandag na Driekoningen was vaak een worst werd ’s avonds in een van de cafés gebraden jubileum van gmv De Wuilus, dat het motto 162 [Golfsport … Hermeshof] 163 bouwde Gout op het terrein een leerlooierij uit 1851, die aan de Schans in Arcen moest wijken voor de waterkering. Zie: Historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden; Leerlooierij (Arcen;); Maas­ Golfsport In 2011 lanceerde de sinds 1975 in af, waarna hij niet meer werd herbouwd. Een­ duinen, De (Arcen-Lomm-Velden). Literatuur: Velden woonachtige Jos Logister een plan om in zelfde lot was in 1983 de oude schuur beschoren. Berghs, Koos en Ton Desar, De Venlose boerderijen. zijn woonplaats een golfvereniging op te richten. De uit Venlo afkomstige Hay Gout kocht de ruïne Een actuele impressie (Venlo 2009). Die club moest laagdrempelig worden. Vandaar en bouwde de oude hoeve van de grond af op, dat in overleg met sv Velden werd gekeken naar waarna hij het pand beschikbaar stelde aan de Hasselderheide Wijk. Hasselderheide ligt in het mogelijkheden om een golfterrein aan te leggen op Historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden en oosten van Velden en grenst aan het gehucht het sportpark van die vereniging. In 2012 voerde aan natuurvereniging Strix Aluco. Bij de restau­ Schandelo. Tot het begin van de negentiende men de plannen uit en verrees op en langs vier ratie maakte Gout onder meer gebruik van stenen eeuw was het een uitgestrekt heidegebied, waar­ sportvelden een negen holes par3 baan met een en plavuizen die afkomstig waren van de in 1933 van sommige delen later zijn ontgonnen tot lengte van 930 meter. De golfbaan is beschikbaar afgebroken Veldense parochiekerk. Als vloer en akkers en weidegrond, terwijl andere delen zijn op de uren dat er niet wordt gevoetbald of ge­ als bestrating rondom de boerderij dienden straat­ bebost met loof- en naaldhout voor de productie handbald. De green en de afslagplaats liggen klinkers van het oude Venlose vliegveld en een van mijnhout. Lange tijd stond in het gebied een buiten de lijnen, tussenslagen vinden ook op de deel van het gebint kwam van Saksische boerde­ windmolen. Vanaf 1970 verrezen in het gebied voetbalvelden plaats. Bij de oprichting op 1 juli rijen uit Twente. In het pand vestigde de werk­ bungalows en in 1983 werd er een manege ge­ 2012 telde de club 25 leden. Zie: Sportvereniging groep een streekmuseum, waarvan de collectie bouwd. Zie: Hasselt; Molens; Zeldenrust. Heilig Hartbeeld. Velden. een beeld geeft van de agrarische geschiedenis van de omgeving. De collectie van het museum toont Hasselt Gehucht. Hasselt ligt ten westen van de wijzer aan de meisjesschool Sint-Sebastianus. Groene Kruis Zie: Arcen-Lomm-Velden. voorwerpen van diverse oude beroepen, waar­ Rijksweg tussen Velden en Lomm. Het gehucht In 1972 werd hij directeur van de Andreasschool. onder wever, wagenmaker, koperslager, klompen­ ligt op een hoger gelegen gebied tussen de uiter­ Na zijn pensionering in 2005 startte hij met pro­ Hansenhof Boerderij/museum. In 1510 stond in maker en sigarenmaker. Ook geeft men een beeld waarden en de Maas. Het centrum vormt het jecten voor begaafde leerlingen in de regio Venlo. Hasselt al een boerderij op de plek van de tegen­ van het dorpsleven, dat is vastgelegd in vele albums Hoogwaterhuis, dat is omgeven door een histo­ Daarvoor had hij op zijn basisschool al twaalf jaar woordige Hansenhof. In 1803 verrees iets ten met oude foto’s, bid- en gedachtenis­prentjes. Er rische bebouwing. Het gebied heette al in 1326 ervaring opgedaan met het begeleiden van (hoog) zuiden aan de weg een nieuwe Saksische boerderij zijn gebruiksvoorwerpen en er is een oude winkel Hasselt. Die naam is wellicht afgeleid van hasala, begaafde leerlingen, met een iq van 130 of hoger. en ging de oude hoeve dienst doen als schuur. De te zien, alsook bodemvondsten uit de vroegere ge­ een bosje met hazelaars. Zie: Hasselderheide; Hendrickx werkte hiervoor een concept uit, het oude boerderij was een typische hallenboerderij, meente Arcen en Velden. In het hallenhuis is een Hoogwaterhuis; Latbeek. Leonardoconcept. In 2007 werd de Leonardo­ waarbij het voorhuis (het woonhuis) van het schervenzolder, een brandvrij archief, een biblio­ stichting­ opgericht en startte in Venlo de eerste achterhuis is gescheiden door een muur. Rond theek, een restauratie- en een vergaderruimte.­ Heilige Andreas Zie: Sint-Andreas. Leonardoschool. In 2010 nam Jan Hendrickx af­ 1900 werd de boerderij bewoond door de ge­ Het hallenhuis werd op 29 augustus 1987 officieel scheid van de stichting, die toen tientallen ‘scholen’ broeders Linssen, die de geschiedenis zijn ingegaan in gebruik genomen. In 1992 bouwde Hay Gout Heilige Andreaskerk Zie: Sint-Andreaskerk. kende. Het gaat hierbij niet om aparte scholen, als ‘de Hansejongens’. In 1971 brandde de boerderij naast de boerderij een oud bakhuis op en in 2008 maar om onderwijsinstellingen die de methode maakte hij een uitbreiding tussen huis en schuur, Heilig Hartbeeld In 1930 verrees bij de Sint- toepassen. De Veldenaar ging hierna door met het De Hansenhof. waardoor één ruimte ontstond. In 2011-2012 her­ Andreaskerk een Heilig Hartbeeld. Dat beeld ontwikkelen van passend onderwijs voor alle werd geplaatst bij gelegenheid van het veertigjarig kinderen, onder de naam exova (Excellent priesterfeest van pastoor P. Joosten als geschenk Onderwijs Voor Allen). Zie: Andreasschool. van de parochianen. Na de bouw van de nieuwe kerk verhuisde het beeld naar de westzijde van die Hengelsport Zie: Vriendenkring, De. kerk. De voet van het monument is deels metsel­ werk en deels beton. In het midden bevindt zich Hermeshof De Hermeshof in Schandelo werd een marmeren gedenkplaat. De betonnen zij­ rond 1885 gebouwd. De boerderij is van het lang­ platen zijn versierd met bloemmotieven. Ernaast geveltype, met enkele schuren, veestallen en een zijn twee penanten opgetrokken met daarop wagenwerkplaats rond een ruim erf. Vermoedelijk ronde natuurstenen bollen. Het 190 centimeter heeft de naam van de boerderij te maken met een hoge beeld is gemaakt door Carlo D’Angelo uit bewoner met de voor- of achternaam Herman(s). Venlo. Zie: Beelden; Sint-Andreaskerk. In 1985 deelde men de hoeve op in twee woon­ huizen. De Hermeshof, die dienst deed als vee­ Hendrickx, Jan Grondlegger Leonardo-onderwijs. houderij, heeft deels zijn oorspronkelijke karakter Jan Hendrickx werd op 28 december 1943 in Venlo behouden. Op de boerderij werd Jan Theelen geboren. Hij bezocht de hbs aan het Sint Thomas­ (Hermes Jan) geboren, die tijdens de Tweede college in Venlo en vervolgde zijn opleiding Wereldoorlog onder de schuilnaam ‘duikinspec­ tussen 1962 en 1965 aan de Kweekschool in Roer­ teur Nicolaas’ een vooraanstaande rol speelde in mond. In 1965 verhuisde hij naar Velden. Tussen het verzet. 1968 en 1972 werkte Hendrickx hier als onder­ 164 [Hoenderpark … ivo] 165 Hovershof Boerderij. In Het Vorst lag al in de Hubenhof Boerderij. In de dorpskern van Velden, veertiende eeuw een boerderij die werd aangeduid op de hoek van de Veerweg en de Kloosterstraat, als hoeve ‘te Haves’. In 1334 kwam de hoeve in ligt sinds 1904 de Hubenhof. De hoeve werd ge­ handen van het Sint-Nicolaasklooster van de bouwd door de familie Rieter. In de Tweede Kruisheren in Venlo. In een archiefstuk is in 1633 Wereldoorlog verwoestte een brand de schuur sprake van de verwoesting van een huis en enkele van de boerderij. In 1950 volgde een verbouwing. schuren. Dat gebeurde door plunderende sol­da­ten. De boerderij kreeg toen een carrévorm door de De boerderij, die Opgenhoven werd genoemd, is aanbouw van stallen en een nieuwe schuur. Op­ mogelijk een voorloper van de tegenwoordige merkelijk is een betonnen beeld in een nis boven Hovershof. Het huidige witte huis aan de Vorst­ de ingang van het voorhuis. Het is een replica van weg verrees in 1778 tegenover het Gebroken Slot een houten Annabeeld dat in een kapel in de buurt in Grubbenvorst. Tot 1820 bleef de hoeve eigen­ van de boerderij stond. De hof dankt zijn naam dom van de Kruisheren. In jongere documenten waarschijnlijk aan een voormalige bewoner die heet de boerderij ook wel ‘opten Hovis’, ‘hoff toe Huub heette. Zie: Sint-Annakapel. Haevis’ of Groêt Hôaves’. In de tweede helft van de zestiende eeuw werd de hoeve bewoond door Indiëgangers Militairen die tussen 1942 en 1949 de kerkmeester. In 1735 was de familie Janssen dienst deden op Sumatra of Java (Indonesië). Met poli­ pachter en dat bleef zo gedurende meerdere gene­ tionele acties trachtte de Nederlandse regering in Hoogwaterhuis. Hovershof (begin jaren zestig). raties. In de Franse tijd kwam de boerderij in het overzeese gebiedsdeel te voorkomen dat handen van de Staat om vervolgens te worden Nederlands-Indië onafhankelijk werd. In totaal Hoenderpark Tuin. De tuin met hoenderpark van lijk stond op deze plek rond 1500 al een huis. verkocht aan de familie Bontamps-Receveur uit dienden veertig Veldenaren tussen 1942 en 1950 in Sjang Hoedemakers was in het begin van de twin­ Door zijn ligging bleef de schuur tijdens over­stro­ Venlo. Tot na 1868 bleef de hoeve in het bezit van Nederlands Indië. Om het contact met hen te tigste eeuw een bezienswaardigheid. Het park met mingen van de Maas droog en konden mensen uit deze familie. Later kwam ze in bezit van de fami­ onderhouden, verscheen tussen 1946 en 1950 het vijver en een wit bruggetje, dat De Witte Leghorn de omgeving er met hun vee schuilen. De mensen lies Haanen, Valize-Receveur en Berger. In 1955 blad De Kiëskop. Bij terugkomst werden de mili­ heette, lag op de hoek van de Rijksweg (nummer verbleven op de verdieping, het vee stalde men kochten Sjraar Peters en Fien Verwijlen uit Echt de tairen feestelijk ontvangen met een serenade van 109) en de Nieuwe Schandeloseweg. Ook herten beneden in de schuur. Vanaf 1992 werd het Hoog­ Hovershof. Tien jaar later brandde de op het erf de fanfare. Op 27 december 2009 onthulde men hadden een plek in het park. waterhuis en het kapelletje door leden van de gelegen stal van hun varkensboerderij uit, maar ter herinnering aan Veldense Indiëgangers aan de Historische Werkgroep onder leiding van Hay deze werd weer opgebouwd. Thans is de boerderij Kwartelenmarkt een beeldje en een informatie­ Hombergh, Dora van den Winkelierster. Dora Gout gerestaureerd. Eerder was dit rond 1880 ook ingericht als minicamping met een bed & break­ bord. Zie: Frenske; Kiëskop, De. van den Hombergh werd op 9 juli 1924 geboren al eens gebeurd. Het Hoogwaterhuis heeft een fast. Vele jaren stond voor de woning een oude als Dora Hartmann, dochter van een bakker in rieten kap. Het huis is nu in gebruik van de Stich­ pomp, die eerder op het dorpsplein in Velden had ivo Voetbalvereniging. In 1904 werd door Jac. Batenburg. Begin 1948 trad Dora bij bakkerij Van ting Historische Werkgroep Arcen Lomm en gestaan. In 2009 werd de pomp weer op de Markt Janssen, Bert Vosbeek, Graad Duijf en Sjaak Paar den Hombergh in dienst. Hier leerde ze Sraar van Velden en sluit aan bij het museum De Hansen­ teruggeplaatst en kwam in de tuin van de Hovers­ in Velden een voetbalclub opgericht met als naam den Hombergh kennen, met wie ze in datzelfde hof. Op 1 oktober 1995 werd de Sint-Annakapel hof een replica. Bij de hoeve hoort een Maria­ Unitas (Eenheid). De club speelde op Zeelens Weike jaar huwde. Vanaf dat moment was ze de stuwen­ bij het hoogwaterhuis als sluitstuk van het project kapelletje. De Hovershof is een rijksmonument. bij de huidige begraafplaats. Op 10 maart 1910 de kracht in de winkel-bakkerij aan de Markt. ingezegend. Zie: Hansenhof; Historische Werk­ Zie: Dorpspomp; Mariakapellen; Monumenten kreeg de vereniging de naam ivo, wat staat voor De bakkerij stopte eind 1974, toen Sraar 65 werd, groep Arcen-Lomm-Velden (Arcen-Lomm- (Arcen-Lomm-Velden). Literatuur: Stichting Inspanning Voor Ontspanning. Vanaf 1912 nam maar Dora zette de winkel voort. Een brand in Velden); Hoogwater (Arcen-Lomm-Velden); Sint- Veldens Boek, Velde tusse grens en Maas, wie’ste bis en ivo deel aan de competitie van de Limburg­sche november 1994 legde de dorpswinkel echter in de Annakapel. wie’ste vruejer waas (Velden 2012) 218-220. Voetbalbond. Vanwege de mobilisatie tijdens de as. Dora was zeventig, maar dacht niet aan stop­ Eerste Wereldoorlog lagen de activiteiten enke­le pen en zette haar winkel voort aan de Scholtis­ Hotel-restaurant Van den Hombergh Zie: jaren stil, maar op 1 april 1917 konden de Veldense straat. Met haar Winkel van Sinkel en haar unieke Maasduinen, De. ivo (2013). voetballers de bal weer op de middenstip leggen. persoonlijkheid groeide ze uit tot een bekend per­ soon in de wijde omgeving. Kort voor haar tachtig­ ­ ste verjaardag was haar winkel nog zeven dagen per week open. Dora van den Hombergh­ overleed op 25 november 2006. Literatuur: Annette Nefkens-Geraedts en Jan Geraedts, De Geschiedenis van de Familie van den Hombergh uit Velden: ‘de blauwe tak’, van 1540 tot 2008 (Velden, 2008) 103-104.

Hoogwaterhuis Schuur met uitgebouwd kapel­ letje. In Hasselt aan de Ebberstraat verrees om­ streeks 1700 op een kleine heuvel een schuur met aan de noordzijde een Annakapelletje, waarvan de puntgevel een ijzeren kruis draagt. Waarschijn­ 166 [Jagersrust … Jeugdinstuif] 167 1979 werd ook deelgenomen aan de zaalvoetbal­ Hubertus) de Hubertusmis. Deze mis is bij toer­ competitie. Het eerste dameselftal speelde enkele beurt in Velden of in Arcen. In 2013 telt de jaren in de tweede klasse, maar kwam vanaf 1980 vereniging twaalf leden. Zie: Wildbeheereenheid in de hoogste klasse van het damesvoetbal uit. In Arcen, Lomm en Velden (Arcen-Lomm-Velden). Die datum geldt sindsdien als de officiële oprich­ lokaal met een kantine, dat men op 9 mei 1986 1983 haalde het damesteam het kampioenschap tingsdatum. ivo behaalde in 1928 een eerste kam­ officieel in gebruik nam. Een jaar later viel ook op van Limburg binnen. Na het seizoen 2002-2003 Jansen, Jacobus Geestelijke. Jacobus (Sjaak) Jansen pioenschap en promoveerde van de Overgangs­ sportief vlak weer iets te vieren, toen zowel het hield ivo op te bestaan als zelfstandige vereniging werd op 24 januari 1890 in Hasselt geboren op de klasse naar de Rooms Katholieke Federatie (rkf). eerste als tweede elftal kampioen werden. ivo 1 en ging de club verder als onderdeel van sv Conenhof (later kreeg hij daarom de bijnaam Enkele jaren later moest men echter een stap promoveerde hierdoor naar de derde klasse D. Velden. In 2013 telt de Veldense voetbalclub meer Conenhiêr). Jansen ging naar het seminarie in Roer­ terug doen. Toen de Tweede Wereldoorlog uit­ ivo 2 werd kampioen in de eerste klasse afdeling dan 550 leden. De actieve voetballers zijn verdeeld mond, waarna op 20 maart 1915 een wijding tot brak, behoorde ivo weer tot de sterkste teams in Limburg en promoveerde naar de reserve tweede over een seniorenafdeling met acht competitie- priester volgde. Na korte tijd les te hebben ge­ de regio en speelde de club in de Overgangsklasse. klasse D. De geschiedenis herhaalde zich, want het elftallen, een veteranenelftal en een jeugdafdeling geven aan het Bisschoppelijk College in Roer­mond, In 1940 sloegen de verschillende bonden de han­ volgende jaar werden beide teams, onder trainer met eenentwintig teams. Zie: Lommen, Theo; werd hij in oktober 1915 kapelaan van de Martinus­ den in elkaar en ontstond de Nederlandse Voetbal Theo Joosten, opnieuw kampioen en volgde Theo Lommen Sportpark; Sportvereniging kerk te Venlo. In het voorjaar van 1927 volgde hier Bond, nu bekend als de knvb. In het begin van de promotie naar respectievelijk de tweede klasse en Velden; Verbong, Jan (Arcen); Voetbal. Literatuur: een aanstelling tot rector van de Nicolaaskerk. oorlog speelden de Veldenaren in de derde klasse reserve eerste klasse. Het eerste elftal degradeerde P. Duijf et al (red.), ivo 65 jaar Uitgave ter gelegenheid Op 1 april 1932 werd de Veldenaar benoemd tot en in 1943 volgde promotie naar de eerste klasse in 1992 uit de derde klasse na een beslissings­ van de 65e verjaardag van de Rooms-Katholieke sport­ pro­fessor aan het Groot Seminarie voor priester­ afdeling Limburg. In datzelfde jaar werd met slib wedstrijd in Lomm tegen dev uit Arcen. Het ver­ vereniging ivo te Velden (Velden 1982). studenten in Roermond. Hij doceerde er kerk­ uit de Maas het speelveld verbeterd en een jaar blijf in de vierde klasse was van korte duur, want geschiedenis, sociologie, catechese en apologie. later verrees een kleedlokaal, waar na de bevrij­ in het hierop volgende seizoen eindigden de Jagersrust Café-restaurant. In 1972 kocht slager Ben In 1948 werd Jansen benoemd tot kanunnik van ding niets meer van over was. Velde­naren als eerste en mocht de club weer in de Kersten aan de Straelseweg in Schandelo, bij de het kathedraal kapittel. Hij bleef bij het seminarie Tijdens de wederopbouw kreeg ivo de beschik­ derde klasse spelen. Nederlands-Duitse grens, het grenscafé­ van de voor­ wonen nadat hij in 1956 met emeritaat ging. king over een eigen veld. Daarvoor had de club In het seizoen 1997-1998 kon ivo opnieuw feest­ malige schipper Albert Nefkens, die op zijn beurt De Veldenaar was een groot ijveraar voor de her en der in het dorp gespeeld. Het eerste terrein vieren: via promotiewedstrijden mocht men zich de zaak in 1956 had overgeno­men van Toon van missie en de missiegedachte en was redacteur van was een zandplak ten zuiden van de Molenbeek in weer derde klasser noemen. Dat bleef zo tot in het Rens, die het pand omstreeks 1924 liet verbouwen. De Kleine Apostel. Ook schreef hij een driedelig Hasselderheide. Men speelde op de ‘Hube-wei’ seizoen 2004-2004. Hierna verbleef ivo vier jaar Kersten breidde de zaak uit met een zaal-restau­ werk over de kerkelijke geschiedenis van Neder­ aan de Veerweg, op een weiland bij boerderij Van in de vierde klasse, maar vanaf het seizoen 2008- rant en verbouwde een deel van zijn paardenstal land en het aangrenzende gebied. Sjaak Jansen der Venne aan de Schandeloseweg en tegenover 2009 mocht opnieuw in de derde klasse worden tot pannenkoekenhuis. Het pannenkoekenhuis overleed in Roermond op 22 januari 1960. Leike Mulders aan de Molendijk. Het eerste echte gespeeld. In het seizoen 2012-2013 promoveerde werd op 30 maart 1984 offi­cieel geopend. veld lag op de plek waar nu nog steeds het hoofd­ ivo naar de tweede klasse. Jeu de Boules Zie: Kromme Herk, De. veld van de club ligt. Dat hoofdveld nam men in Begin jaren vijftig ging Mon Heger aan de slag als Jagersvereniging Velden Op 26 juli 1969 werd in 1966 in gebruik tegelijk met de opening van sport­ niet-Veldense trainer. Hierna kwamen Lei Schreurs Velden een jagersvereniging opgericht. Initiatief­ Jeugdinstuif Nadat op 29 januari 1961 een eerste park De Vilgert. Dat was hoog tijd. ivo was fors (1952-1957 en 1958-1961), Twan Lochtman (1961- nemers waren Ton Steegh, Albert Smits en Jan jeugdbal in Velden was gehouden, werd in 1962 gegroeid en telde in het seizoen 1960-1961 118 1963), Pierre Keunen (1963-1968), John Houben Driessen. De vereniging schenkt aandacht aan het een instuif opgericht voor de jeugd van veertien leden. De vereniging kon zelfs geen leden meer (1968-1969), Wiel Heger (1969-1972 en 1991-1992), beheer van de wildstand, het jachtveldonderhoud tot achttien jaar. Drijvende kracht was kapelaan aannemen, omdat er te weinig spelvelden waren. Wiel van Elderen (1972-1974), Piet Nissen (1974- en de jachtveldverzorging. Tegenwoordig wordt Sjiel Kiggen. Het Jeugdcomité, dat de leiding had, Ook lieten de voorzieningen te wensen over. Er 1977), Lambert Linders (1977-1980 en 1982-1985), via tellingen en daarvan afgeleide afschotvergun­ organiseerde daartoe jeugdbals (later dance­ was maar één kleedlokaal en de spelers moesten Jan van ’t Hek (1980-1981 en 1990-1991), Joep ningen de wildpopulatie op peil gehouden. party’s). Al snel nam men ook de Gekke Maon­ zich na afloop van de wedstrijd of training onder Theuws 1981-1982), Theo Joosten (1985-1988), Mat Jaarlijks bezoeken de Veldense jagers, samen met daag met allerlei activiteiten in het programma op. een afdakje wassen in een bakje water. Bours (1988-1990), Geert Driessen (1992-1994), jagers uit Arcen, op 3 november (feest van Sint- Dit leidde tot het uitroepen van de eerste jeugd­ In de jaren veertig en vijftig speelde het eerste Twan Hol (1994-1995), Gé Willemsen (1995-1998), prins in 1964. Bij het 11-jarig bestaan in 1973 ver­ elftal negentien jaar in de derde klasse en draaide John Wilbers (1998), Situs Natar (1998-1999), Wim Jagersrust (jaren vijftig). anderde de naam in Jeugdinstuif Velden. In 1974 daar in de top mee. In het seizoen 1958-1959 werd Rijs (1999-2001), Ron Heijnen (2001-2003), Gé de vond een eerste carnavalsjeugdzitting met een Venlonaar Lei Schreurs de eerste ‘betaalde’ trainer. Renet (2003-2006), Joost de Swart (2006-2010), dansuitvoering van de jeugd-prinsegarde plaats. In zijn tweede trainersperiode bij ivo werd in Rob Jacobs (2010-2013) en Huub Verheijden De Jeugdinstuif begeleidt en traint de jeugdgarde, 1960 het kampioenschap en een promotie naar de (2013-heden). kiest jaarlijks een jeugdprins en jeugdraad van elf tweede klasse gevierd. Hier verbleef men slechts Enkele ivo-spelers slaagden erin de stap naar het en bouwt iedere twee jaar een prinsenwagen. Elk twee jaar, maar in 1964 keerden de roodzwarten betaald voetbal bij vvv te maken. Dat waren Bèr jaar na de optocht is er een druk bezocht Gekke na promotiewedstrijden weer in de tweede klasse Brueren, Jan Verbong, Frans Koppers, Pierre Maondaagbal. In de loop der jaren veranderde de terug. Ditmaal handhaafden de Veldenaren zich Brueren, Dave Joosten en Dries Driessen. Keeper leeftijd van de doelgroep. Thans richt men zich zeven jaar op dit niveau. In 1970 moest men echter Norbert Verspay mocht zich in 1982 even jeugd­ vooral op jongeren tussen twaalf en vijftien jaar, weer een stapje terug doen. Eerder, in 1967, won international noemen, maar tot een profcontract waarvoor door het jaar heen eenmaal per maand de club in Roermond de districtsbeker Zuid 2. In kwam het niet. Medio 1963 startte ivo op initiatief op een vrijdagavond nog steeds een danceparty het seizoen 1984-1985 volgde opnieuw degradatie van Hay de Swart, Sraar Hermkens en Jan Lenders met discotheek wordt georganiseerd. Zie: Gekke en moest ivo in de vierde klasse spelen. In dat­ met een veteranenafdeling. In 1975 deed dames­ Maondaag. zelfde jaar startte de bouw van een nieuw club­ voetbal zijn intrede binnen de vereniging en in 168 [Jeugdklup John F. Kennedy … Kerkelijk zangkoor Sint-Andreas] 169 gedekte kapel. Het oude schilderij verving men jaren vijftig liep het ledental van beide verenigin­ door een afbeelding van Onze Lieve Vrouw van gen sterk terug. Vanaf 1956 namen de godsdien­ Altijddurende Bijstand. De familie droeg de stige activiteiten af en hield men zich meer bezig nieuwe kapel in 1930 over aan de kerk. Van 1930 met allerlei vormen van ontspanning. De bjb Jeugdklup John F. Kennedy In 1964 had de Jongerenkoor Zie: Clari Voces. tot 1970 trok jaarlijks in oktober een processie veranderde in 1964 in Meisjes Beweging Limburg Veldense verkennersgroep te weinig leden om als naar de kapel. In 1992-1993 werd de kapel door (mbl). In 1972 kwam het tot een fusie tussen de vereniging door te gaan. Om het jeugdwerk nieuw J. F. Kennedygebouw In 2009 betrok de jeugd­ een drietal Veldenaren in oude luister hersteld. jbtb en de mbl, waarna men verder ging als leven in te blazen, kwam er een stichting, die een club John F. Kennedy een nieuw onderkomen aan Voor het onderhoud zorgen nu buurtbewoners en Katholieke Plattelands Jongeren (kpj). Bij de nieuwe jeugdclub startte met de naam van de een de Genooierweg. Hier verrees een gebouw van het kerkbestuur in samenwerking met de Stich­ nieuwe organisatie waren sindsdien ook niet- jaar eerder vermoorde Amerikaanse president 550 vierkante meter met twee groepslokalen, een ting Veldkapellen en Wegkruisen. Literatuur: agrariërs tussen 15 en 28 jaar welkom. De kpj John F. Kennedy. Initiatiefnemers waren kapelaan sport- en spellokaal en een centrale ontmoetings­ Jacques Theelen, Veldkapellen en Wegkruisen in organiseerde sportwedstrijden, toneel- en thema- Sjiel Kiggen en de broers Hay en Sef Ewalts. De club ruimte. Zie: Jeugdklup John F. Kennedy. Velden, Arcen en Lomm (Zaltbommel 1984). avonden. De jongeren kwamen aanvankelijk bij­ organiseert sindsdien activiteiten, waarbij sport, een in diverse cafés. Op 4 mei 1980 nam men een spel en creativiteit centraal staan. Ook is er elk jaar Judoclub Velden In 1983 werd in Velden in De Katholieke Bond voor Ouderen In september eigen lokaal in gebruik in de voormalige kleuter­ een zomerkamp en organiseert men de Konin­gin­ Blokhut een judoclub opgericht. Dat gebeurde op 1955 werd op initiatief van pastoor Rob Linssen een school Dreeske aan de Kloosterstraat. Hier nedag­ (vanaf 1993), het Sintermertesfeest (vanaf initiatief van Jan Smits en enkele andere Velde­na­ bejaardenkaartclub opgericht. De leden kaartten vonden creatieve bijeenkomsten en discussie­ 1996) en carnavalsmiddagen. In 1972 fu­seerde de ren. De club telde bij aanvang een vijftigtal leden in het Scholtishuis en troffen elkaar in cafés. avonden plaats voor de toen 55 leden. Omdat in jongensclub met de meisjesclub en gingen ook de en sloot zich aan bij de Judobond Nederland. Omstreeks 1968 sloot de sociëteit zich aan bij de het begin van de jaren tachtig in Velden een gidsen in de Jeugdklup John F. Kennedy (jfk) op. De dojo was in een lokaal van het voormalige diocesane Bond voor Bejaarden en Gepensio­neer­ bloeiende jeugdclub ontstond, besloot men geen Vanaf 1984 richtte de club zich nog uitsluitend op klooster aan de Kloosterstraat. Judoclub Velden den, die in 1951 was opgericht onder auspiciën van aspirant-leden meer op te nemen. Zodoende de jeugd van zes tot zestien jaar, omdat er voor de was echter geen lang leven beschoren en hield in de Katholieke Arbeiders Beweging (kab). De ver­ kwam tegen het einde van de vorige eeuw een oudere jeugd inmiddels voldoende afleiding was bij 1988 op te bestaan. eniging ging in Velden jarenlang door het leven einde aan de kpj. Literatuur: Katholieke Plattelands­ de sportclubs in het dorp. In 1985 sloot de jeugd­ als Bejaardensociëteit. De leden namen deel aan Jongeren Velden 1922-1982 (Velden 1982). club zich aan bij de landelijke vereniging Jong Kapellen Zie: Sint-Annakapel; Sint-Jozefkapel; excursies en voorlichtingsbijeenkomsten. Ze be­ Nederland. Vanaf 1997 organiseert de jfk ook ac­ Kapel van Onze Lieve vrouw van Altijddurende zochten kienmiddagen, kerst-, sinterklaas- en Kerkelijk zangkoor Sint-Andreas Het bestaan tiviteiten voor kinderen met een ontwikkelings­ Bijstand; Mariakapellen. vastenavondvieringen. Om het bewegen te stimu­ van een kerkelijk zangkoor is met zekerheid terug achterstand. Vanwege haar inzet voor de jeugd leren kwam er in 1973 een bejaardengym in het te voeren tot 1843. Inclusief organist G. van den ontving de club in 1999 de Wilhelmina Sangers Kapel van Onze Lieve Vrouw van Altijd­ Groene Kruisgebouw en kon men vanaf 1979 voor Hombergh, telde het koor destijds negen leden. Cultuurprijs. Jeugdklup John F. Kennedy was durende Bijstand Gebedshuis. In Schandelo stond aqua-gymnastiek terecht in Klein Vink. Eerder, in Van de koorleden werd tevens verwacht dat ze vanaf de start gehuisvest in de kelder van de Sint- nabij pand Schandelo 33 een kapel die was opge­ 1968, was er een bejaardenkoor opgericht. In 1973 aan de processies deelnamen en de zang bij de Andreaskerk. In 1973 verhuisde de club naar het dragen aan Onze Lieve Vrouw der Zeven Smarten. kreeg de sociëteit een eigen onderkomen in een vespers verzorgden. Generaties lang is de functie klooster aan de Kloosterstraat en in 1985 naar de Mogelijk werd het gebedshuisje in 1428 gesticht. lokaal van de oude kleuterschool aan de Klooster­ van organist en koorleider vervuld door telgen uit kelder van ge­meenschapshuis De Kiêsstolp. In In de kapel bevond zich een schilderij van Onze straat. Omstreeks 1995 sloot de vereniging zich de familie Van den Hombergh, al dan niet in 1994 nam de vereniging zijn intrek in de ver­ Lieve Vrouw, de Heilige Andreas en de Heilige aan bij de landelijke Katholieke Bond van Oude­ combinatie met het kostersambt. Eind 1919 legde bouwde kleuter­afdeling Basje van de Sebastianus­ Antonius Abt. Mogelijk is dit een verwijzing naar ren en veranderde de naam in kbo Velden. De Alphons van den Hombergh als laatste uit zijn school aan de Veerweg. Het nieuwe clublokaal de in 1439 opgerichte zuster- en broederschap met activiteiten van de vereniging sloegen aan en het familie deze taak neer. Met ingang van 1 januari werd op 12 mei officieel in gebruik genomen. In dezelfde patroonheiligen. In 1929 werd de bouw­ aantal leden groeide van 151 in 1973 tot 430 in 1920 kwam het koor onder leiding van koster- 1998 startte de jeugdclub met open jongeren­ vallige kapel gesloopt. De familie Verheijen (twee 2013. Zie: Arbeidersbeweging (Arcen-Lomm- organist Piet Berden. Aanvankelijk zongen er enkel ruimte De Metten in de kelder van De Kiêsstolp. broers, een zus) bouwde op dezelfde plek een Velden); Klein Vink (Arcen). mannen in de kerk, maar in 1929 startte onder­ Hier kwam de jeugd bijeen die te oud was voor de nieuwe, in baksteen opgetrokken en met pannen wijzer Jan Kroonenberghs een jongenskoor. Dat reguliere activiteiten.­ In 2001 verhuisde ook De Katholieke Plattelands Jongeren Jeugdorganisatie. zorgde tevens voor jonge aanwas voor het kerk­ Metten naar de Veerweg. Op 22 november 2009 Kapel van Onze Lieve Vrouw (1929). De Katholieke Plattelands Jongeren werd op 14 koor. Toen Kroonenberghs in 1972 stopte als werd een nieuwe, zelfge­bouwde accommodatie mei 1922 opgericht als Jonge Boeren en Tuinders hoofdonderwijzer hield ook het jongenskoor op voor jfk/De Metten aan de J.F. Kennedylaan in Bond (jbtb). Initiatiefnemer was kapelaan Jos te bestaan. Inmiddels had Piet Berden per 1 au­gus­ Het Vorst officieel geopend. Vanaf april 2013 Kessels. Frans Theelen werd de eerste voorzitter. tus 1956 zijn taak als organist en dirigent overge­ maakt De Metten geen deel meer uit van de jfk. Het initiatief van dergelijke bonden lag bij oud- dragen aan zijn zoon Jan, die zelf ook muziekstuk­ In 2013 heeft de jfk circa tachtig leden en een leerlingen van land- en tuinbouwscholen en hun ken componeerde en arrangementen schreef. In veertigtal vrijwilligers. Zie: J.F. Kennedygebouw; docenten, die ervaringen op het gebied van land- 1971 zongen op zijn initiatief voor het eerst dames Kiêsstolp, De; Metten, De; Scouting; Sintermerte; en tuinbouw wilden uitwisselen. Dat gebeurde in mee in de Veldense parochiekerk. Eerder was hij al Toët Zât. afdelingen onder de paraplu van de lltb. Naast gestart met een meisjeskoor en later zorgde hij de jbtb was in Velden vanaf ongeveer 1930 een ook voor de muzikale begeleiding van het jonge­ren­ Jeugdorkest Alles Kids Zie: Alles Kids (Arcen- meisjesafdeling actief: de Bond Jonge Boerinnen koor Clari Voces en kinderkoor De Eigenwijsjes. Lomm-Velden). (bjb). De meisjes kregen vooral bijscholing op Ook na zijn pensionering als koster bleef Jan huishoudelijk gebied. In de Tweede Wereldoorlog Berden actief als organist en dirigent tot zijn Joekskapellen Zie: Noeijt Thoês; Toët Zât; lagen de activiteiten van beide groepen stil, maar overlijden in 2007. Tussen 2007 en 2009 werd het Trienkeskapel; Vastenaovend; Wach Effe. na de oorlog pakte men de draad weer op. In de kerkkoor geleid door Truus van den Kroonenberg 170 [Kerkhof … Koopmans, Ger] 171 Kindervakantiewerk In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd mede door de inzet van Dien Ewalts-De Bitter een begin gemaakt met kinder­ vakantiewerk in Velden. Mooder Dien organi­ uit Arcen en vanaf 2009 is Lars Nelissen werk­ strijden kregen een plek. Een deel van de artikelen seerde op eigen houtje uitstapjes met bussen voor zaam als dirigent en organist. Vroeger waren de verscheen in het dialect. ‘Frenske’ – geschreven gezinnen met kinderen. In 1962 kreeg dit initiatief repetities bij de koster/organist aan huis en daar­ door Jan Schlooz – kwam in elk nummer met zijn een vervolg in de oprichting van het Kindervakan­ na in een lokaal in de kerktoren. Tegenwoordig kwajongensverhalen aan bod. In totaal versche­ tiewerk. Mensen van het eerste uur waren onder repeteert het koor in de voormalige dagkapel of in nen 93 nummers van De Kiëskop. Zie: Frenske; anderen kapelaan Sjiel Kiggen, Dien Ewalts, Siem de kerk zelf. Van tijd tot tijd treedt het kerkkoor Indiëgangers; Arcen-Batavia-Contact (Arcen); Kort en Anneke en Jac. Knaapen. Daarbij kreeg ook elders op en soms zijn er uitwisselingen met Wuilus, De. Literatuur: A. Knaapen-In ’t Zandt, men gaandeweg de steun van steeds meer vrijwil­ andere kerkkoren. In 2013 telt het koor 25 leden. De Kiëskop. Een militair contactblad uit Velden 1946- ligers. Vanaf 1974 gebeurde dit in een stichtings­ Zie: Clari Voces; Eigenwijsjes, De. Literatuur: 1950 (Lomm 1982). vorm. De start was bescheiden, maar de belang­ Stichting Veldens Boek, Velde tusse grens en Maas, 2 / Onderscheiding. Vanaf 1982 wordt in Velden op stel­ling van de Veldense jeugd werd steeds groter. wie’ste bis en wie’ste vruejer waas (Velden 2012) 127-128. initiatief van Joekskapel ‘Noeijt Thoês’ jaarlijks Het Kindervakantiewerk verzorgt in de vakantie­ een onderscheiding – de Kiëskop – uitgereikt aan periode jaarlijks enkele activiteiten voor de kinde­ Kerkhof Zie: Begraafplaats. een inwoner die zich belangeloos voor de plaatse­ ren van de basisscholen. Ook is de stichting be­ lijke gemeenschap inzet zonder daarbij op de trokken bij de Avondwandelvierdaagse. Zie: Kermis In Velden was lang tweemaal per jaar een voorgrond te treden. De uitreiking vindt telkens Avondwandelvierdaagse. Klooster/gemeenschapshuis (1967). kermis. Zo kende het dorp een zomer- en een plaats op de zondag vóór de Gekke Maondaag. De winterkermis. Die laatste kermis werd rond 30 no­ eerste Kiëskop ging naar mevrouw Dien Ewalts Klokje, Het Zie: Andreasklokje. vember – de feestdag van Sint-Andreas – ge­hou­ vanwege haar verdiensten voor het kinder­vakan­tie­ den en was feitelijk een bedevaart, die veel bezoe­ werk. Andere laureaten zijn onder anderen Anneke Klef, De Boerderij. De Klef lag aan de Dorpsstraat kers uit Duitsland en in het bijzonder uit Kevelaer Knaapen (1983), Zus Allard (1985), Mathieu Brands op een stuifduin, ongeveer op de plek waar thans trok. De kermis bloedde in de jaren zeventig van de (1987), Jo Simons (1989), Theo Lommen (1990), het Heilig-Hartbeeld staat. De naam van de boer­ vorige eeuw echter langzaam dood. In de zomer is Nel Geelen-Peeters (1991), Jan Theelen (1996), Thea derij is afgeleid van het Middelnederlandse woord er nog steeds kermis in Velden. In 1936 verschoof Hafmans (2004), Lei Daniëls (2011), Mariet en Lei klef, dat helling betekent. De Klef werd in 1923 de kermis van de tweede zondag na Pinksteren en Geelen (2012) en Ger van Rensch (2013). Zie: afgebroken. De naam van de boerderij was hierna de drie volgende dagen naar de eerste zondag na Kindervakantiewerk; Noeijt Thoês. nog vele jaren verbonden aan de familie Lommen, Pinksteren en vier volgende dagen. Voor de jeugd de laatste bewoners. verschenen op de markt voor het Scholtishuis Kiêsstolp, De Gemeenschapshuis. De voormalige enkele attracties, waaronder een carrousel, Andreasschool aan de Schoolstraat werd in 1984- Kleikoel In Schandelo ligt tegenover huisnum­ schommels en een ballengooitent. Volwassenen 1985 verbouwd tot gemeenschapshuis. Het ge­ mer 13a een oude kleikuil. Hier groef men al in de gingen dansen in de cafés. In de loop der jaren meenschapshuis opende op 18 oktober 1985 offi­ negentiende eeuw klei af om stenen te bakken groeide het aantal attracties en werd de kermis cieel zijn deuren en kreeg de naam De Kiêsstolp. voor de bouw van boerderijen. Het zand dat op de Koe met vallend melkmeisje. een vijfdaags feest (zondag t/m donderdag). De naam van de accommodatie, dialect voor klei lag, werd gebruikt in schaapskooien. In het Tegenwoordig is er kermis van vrijdagavond tot kaasstolp (maar eigenlijk foutief geschreven), gebied zijn resten gevonden van een oude veld­ Koe met vallend melkmeisje Beeldengroep. Op en met dinsdagavond. Zie: Sint-Andreas. verwijst naar de bijnaam Kiëszek (kaaszakken) brandoven. Zie: Archeologische vondsten (Arcen- de Markt voor de kerk werd op 6 september 1980 voor Veldenaren. Aan de verbouwde school ver­ Lomm-Velden). een beeld onthuld van de Reuverse kunstenaar Kiëskop, De 1 / Informatieblad. Tussen 1946 en 1950 rees een grote zaal, die ruimte bood aan vierhon­ Nicolas van Ronkenstein (Joep Nicolas). Het beeld verscheen De Kiëskop, een soldatenkrantje. In het derd mensen. Tussen beide gebouwen kwam een Klooster In 1912 werd aan de huidige Klooster­ bestaat uit een koe, die met de staart een melk­ begin stuurde men het blad enkel naar Veldense entreehal en een ontmoetingsruimte. De voorma­ straat een klooster gebouwd voor de Zusters van meisje van haar krukje zwiept. Nicolas gebruikt soldaten die in het toenmalige Nederlands-Indië lige schoollokalen gingen dienst doen als onder­ de Goddelijke Voorzienigheid uit Steyl. De zusters de koe als symbool voor de agrarische achter­ waren gelegerd. Later konden ook anderen een komens voor verenigingen. De oorspron­kelijk als kwamen naar Velden om onderwijs te verzorgen. grond van de dorpskern. Het beeld stond op de abonnement nemen. De Kiëskop werd opgezet om schuilkelder bedoelde ruimte onder het gemeen­ Na het vertrek van de religieuzen in 1957 deed het plek waar zich vroeger zuivelfabriek Sint-Isidorus brieven te beantwoorden die de militairen schreven schapshuis werd eerder gebruikt als clublokaal gebouw dienst als woonruimte voor enkele ge­ bevond. Het kunstwerk is 1,10 meter hoog en aan hun dorpsgenoten. De redactie vatte de in­ van de Jeugdklup John F. Kennedy en daarna als zinnen. In 1966 verbouwde men het pand tot ge­ weegt 330 kilo. In 2005 werd het beeld in verband houd van deze brieven samen in het krantje. De hobbyruimte van de kbo. Zie: Andreasschool; meenschapshuis­ en bibliotheek. Vanaf 1973 diende met de reconstructie van het marktplein vijftig redactiemedewerkers waren pastoor J. Kessels, Gemeenschapshuis; Jeugdklup John F. Kennedy. het als clubgebouw voor de Jeugdklup John F. meter verplaatst en vanaf 2007 staat het op de kapelaan Th. Engelen, Jac. Knaapen, Hay Vosbeek, Kennedy. In 1985 werd het voormalige klooster hoek Markt-Scholtisstraat. Zie: Melkfabrieken; Jan Schlooz, Jac. van den Hombergh en onder­ Kiëszek Bijnaam voor Veldenaren. Kiëszek is dialect afgebroken. Zie: Basisonderwijs; Bibliotheek Velden vitaal. wijzer Siem Kort, de contactpersoon van het voor kaaszakken. Die naam danken de Veldena­ (Arcen-Lomm-Velden); Congregatie van de thuisfront afdeling Velden. Dankzij vele Veldena­ ren aan het oude, plaatselijke gebruik om ver­ Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid; Koopmans, Ger Politicus. Gerardus Peter Jan ren die naar de redactie schreven, stond De Kiëskop zuurde melk in een linnen doek te laten uitdrup­ Jeugdklup John F. Kennedy. (Ger) Koopmans werd op14 augustus 1962 in vol nieuwtjes en wetenswaardigheden. Ook het pen totdat de inhoud is verdikt tot fluiterskiës Velden geboren. Na de Andreasschool in zijn ge­ verenigingsnieuws en verslagen van sportwed­ (hangop). Zie: Pomp; Wuilus, De. boorteplaats ging hij naar het atheneum van het 172 [Korfbal … Landgoederen] 173 5000 meter en tweede op de 10.000 meter. de Wilhelminastraat bij elkaar komen. Op de Remco Kortenhoeven woont sinds 2010 in Son en Kwartelenmarkt verzamelden Veldense tuinders Breugel, waar hij als fysiotherapeut werkt. In 2002 lange tijd hun producten, die ze van hieruit naar stopte hij met wedstrijdsport. de veiling in Venlo vervoerden. Het was een cen­ Sint-Thomascollege in 1980 werkzaam op het Instituut voor Toegepaste trum van bedrijvigheid in het oude dorp, waar Venlo. Omstreeks 1984 Sociologie. Hij promoveerde in 1979 aan de Katho­ Kromme Herk, De Jeu de boulesclub. Op 7 mei diverse ambachtslieden gevestigd waren. In 1900 werd hij lid van het lieke Universiteit Nijmegen tot doctor in de 1999 werd jeu de boulesclub De Kromme Herk werd er het eerste telegraaf- en telefoonkantoor cda. Van die partij was sociale wetenschappen op het proefschrift ‘Het opgericht op initiatief van Mat Meelkop, Hay van Velden geopend. hij tussen 1985 en 1993 spraakmakende bestuur’. Korsten werkte tot 1987 Janssen en Sef Nellen. De eerste twee banen lid van het bestuur af­ aan dezelfde universiteit bij de vakgroep bestuurs­ legden de leden zelf aan op een stuk grond langs Laarberg, De Maasduin. In 2007 werden langs de deling Arcen en Velden kunde. In 1986 werd de Veldenaar benoemd tot het Vilgertpaadje, dat de tennisclub in beheer had. Maas aan de zuidkant van Velden landbouwgron­ ­ en campagneleider. Van deeltijdhoogleraar Bedrijfs- en bestuursweten­ Het ledenbestand groeide al snel tot 35 en er ont­ den in beheer genomen door Het Limburgs Land­ 1985 tot 1992 was Koop­ schappen, in het bijzonder Bestuurskunde, aan de stond behoefte aan meer banen. Van korfbalver­ schap. Het gebied vormt nadien een schakel in de mans lid van het alge­ Open Universiteit Heerlen (faculteit Management­ eniging Swift kreeg de vereniging de beschikking groene Maascorridor van Bergen tot Venlo. Een Ger Koopmans. meen bestuur cda wetenschappen) en in 1988 tot fulltime hoog­ over een aangrenzend terrein, waarna het aantal opvallend element in het rivierpark is de Laarberg kamerkring Limburg, leraar. Vanaf 1991 was hij bovendien als bijzonder banen toenam van twee naar vijf. Ook huurden de (Laorberg), een zandberg van meer dan tien meter waarvan vier jaar lid van het dagelijks bestuur. hoogleraar Bestuurskunde van de lagere over­ jeu de boulers een vrijgekomen kantinege­bouwtje hoog, begroeid met grove dennen, ruwe berken Van 1980 tot 1987 was hij zelfstandig ondernemer heden verbonden aan de Universiteit Maastricht van de korfbalclub. Het ledenaantal blijft door­ en zomereiken. Op de flank van de heuvel zijn in een maatschap met zijn ouders op hun agra­ (faculteit rechtsgeleerdheid). Arno Korsten schreef groeien tot zeventig in 2004. In 2006 kreeg de club sporen uit de ijzertijd aangetroffen die duiden op risch bedrijf, en van 1987 tot 1 januari 1997 melk­ enkele honderden wetenschappelijke artikelen en de beschikking over het voormalige kleedlokaal­ ijzerbewerking. Zie: Archeologsche vondsten veehouder.­ Vanaf 1991 was hij ook actief in de tientallen boeken en trad op als promotor bij van Swift dat men verbouwde tot clublokaal. Ook (Arcen-Lomm-Velden); Limburgs Landschap, Het antiek- en interieurzaak van zijn partner. Van 1 promovendi. Daarnaast was hij informateur bij kon men het aantal banen met zes uitbreiden op (Lomm); Maascorridor (Arcen-Lomm-Velden). april 1990 tot 14 september 1999 was hij gemeente­ coalitiebesprekingen (Heerlen, Den Bosch, Maas­ de plek van de oude kantine. De leden zijn over­ raadslid in Arcen en Velden en van 13 april 1994 driel) en congresorganisator. Hij verwierf lande­ wegend senioren. Vergeleken met andere clubs in Lamershof Boerderij. Lamershof is een belangrijke tot 14 april 1998 wethouder. Van 13 april 1999 tot lijke bekendheid door zijn activiteiten voor de de regio spelen ze op vrij hoog niveau. Toch ligt hoeve in de Luttelvorst, later Vorst, bij Velden. 20 maart 2003 was de Velde­naar bovendien lid Vereniging voor Bestuurskunde (waarvan hij Lid de nadruk meer op speelplezier en sociale contac­ Lamershof was een laathof, die onder ‘de Steeg’ van de Provinciale Staten van Limburg. Ger van Verdienste is) en als lid van de Raad voor het ten dan op sportieve prestaties. In 2013 telt De viel – een leenhof te Grubbenvorst – verbonden Koopmans werd op 23 mei 2002 lid van de Openbaar Bestuur (een adviesorgaan voor rege­ Kromme Herk circa 130 leden. aan het adellijke huis Grubbenvorst. Vanuit de Tweede Kamerfractie van het cda. Koopmans ring en parlement). Voor zijn bijdragen aan het hoeve werd waarschijnlijk het bezit van het huis was voorzitter van de tijdelijke com­missie openbaar bestuur en de bestuurskunde werd hij in Krosselt, De 1 / Buurtschap. De Krosselt ligt ten Grubbenvorst op de rechteroever van de Maas arbeidsmigratie en in 2006-2007 voorzitter van 2005 benoemd tot Officier in de Orde van Oranje- zuiden van de dorpskern van Velden, op de hoge­ beheerd en beleend. In 1727 viel Lamershof onder de vaste commissie voor Volkshuisvesting, Nassau. Op 10 september 2010 ging Korsten met re delen van het laagterras. Het gebied bestond tot de vrije heerlijkheid Velden en was hij eigendom Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. In 2012 vervroegd pensioen als hoogleraar aan de Open het midden van de negentiende eeuw uit akker­ van de zusters annunciaten te Venlo. De hoeve is kwam hij ten behoeve van vernieuwing op de Universiteit. Hierna bleef hij als onbezoldigd land. Vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw ver­ waarschijnlijk genoemd naar een voormalige cda-lijst niet meer voor een Kamerzetel in aan­ hoog­leraar aan die universiteit verbonden en als rezen in het gebied tussen de Oude Venloseweg pachter, Peter Lamers. De Lamershof werd tussen merking. Naast partijpolitieke en parlementaire bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Maas­ en de Rijksweg woonhuizen en een camping. De 1702 en 1834 bewoond door de familie Van den werkzaamheden heeft Ger Koopmans meerdere tricht. Ook werkt hij sindsdien als freelance con­ naam Krosselt is mogelijk afgeleid van Crasselt en Hombergh. De boerderij heeft een uit 1928 bestuursfuncties vervuld, zo bekleedde hij van sultant op het gebied van politiek bestuur, over­ zou kunnen verwijzen naar het in onbruik ge­ daterende voorgevel, maar verkeert verder nog 1999 tot 2002 het voorzitterschap van de lltb heidsorganisatie en management. raakte werkwoord ‘krasselen’ (knoeien, scharrelen vrijwel in oude staat. Zie: Franse tijd (Arcen- kring Noord en was hij van 2000 tot 2002 lid van of wurmen). Lomm-Velden). Literatuur: Annette Nefkens- het College van Advies en Bijstand van Interpolis. Kortenhoeven, Remco Atleet. Remco Korten­ 2 / Camping. Midden jaren vijftig van de twintigste Geraedts en Jan Geraedts, De Geschiedenis van de In 2012 trad hij in dienst bij Adviesbureau Vondel oeven werd op 22 juni 1972 in Velden geboren. Hij eeuw startte Veldenaar Wiel van Haeff aan de Familie van den Hombergh uit Velden: ‘de blauwe tak’, & Nassau en in maart 2013 werd Koopmans be­ studeerde fysiotherapie aan de Hogeschool Midden Nachtegaalweg een camping met als naam De van 1540 tot 2008 (Velden, 2008) 27-28, 41. noemd tot president van het Oud-Limburgs Nederland in Utrecht en daarna Bewegingsweten­ Krosselt. De Krosselt ontwikkelde zich in de loop Schuttersfeest. In datzelfde jaar volgde een benoe­ schappen in Amsterdam. In 1988 werd Korten­ der jaren tot een familiecamping, met een honderd­ Landgoederen Met gebruikmaking van de ming tot waarnemend burgemeester van de ge­ oeven lid van atletiekvereniging av Tegelen, na tal grotendeels vaste standplaatsen. In de jaren Natuurschoonwet 1928 kwamen in Schandelo meente Stein. Zie: Politiek (Arcen-Lomm-Velden). een fusie met het Venlose Festina Scopias geheten. tachtig namen zoon Jo en diens echtgenote Ans enkele nieuwe landgoederen tot stand. Boeren­ In 1990 vertrok hij uit Velden. Van 1991 tot 1998 de camping over en kwam er een zwembad. Vanaf bedrijven werden beëindigd en de grond kreeg Korfbal Zie: Swift. was hij lid van Hellas Utrecht en vervolgens van 2007 is de exploitatie in handen van de derde een meer bij de natuur passende bestemming. Prins-Hendrik in Vught. Remco Kortenoeven be­ generatie Van Haeff. Om de status van landgoed te verwerven, moest Korsten, Arno Socioloog. Arno Korsten werd op haalde in 2002 in Sittard zijn eerste officiële bos worden aangeplant. Ook moest men de ter­ 8 juni 1947 in Velden geboren. Na de lagere school Nederlandse titel op de 5000 meter. In 2000 ein­ Kunstwerken Zie: Beelden. reinen openstellen voor wandelaars. De namen ging hij naar het Sint-Thomascollege in Venlo. digde hij bij de Nederlandse kampioenschappen van de Veldense landgoederen zijn: De Vlees, Hierna studeerde hij van 1965 tot 1971 westerse op diezelfde afstand op de tweede plek. Een jaar Kwartelenmarkt, De Plein. De Kwartelenmarkt Enderhof, Dassenrijk, Den Bruges, De Turfkoel en sociologie aan de Katholieke Universiteit Nijme­ later veroverde hij de tweede plaats op de 10.000 lag ten zuidwesten van de parochiekerk op de Schandelose Heide. Over of langs alle zes de land­ gen. Na zijn militaire dienst was hij van 1973 tot meter en in 2002 werd hij opnieuw eerste op de plek waar thans de Vorstweg, de Dorpsstraat en goederen loopt een wandelpad. Zie: Enderhof; 174 [Latbeek … Manege] 175 Luld, De Zie: Ravenven, Het. Ook kwam zoon Antoon jr. toen in de zaak. Vier jaar later verving men de serre en kreeg het pand Lutèce Conservenfabriek. In 1910 startte de Belg zijn witte kleur. In 1993 werd het hotel-restaurant Jules Vercruysse in Brussel met de verkoop van intern verbouwd. Er kwam een hoëskamerkefee­ en gecultiveerde Franse champignons. Hij gaf zijn een à-la-carte-restau­rant. Van den Hombergh­ was handelsfirma de naam Lutèce (De Franse naam inmiddels een echt familiehotel. In 2000 ging de voor het Romeinse Lutetia, een eiland in de Seine derde generatie er aan de slag. Dat jaar opende van waaruit Parijs is ontstaan). In 1927 nam zijn men ook ijssalon ‘De zeuten inval.’ In 2006 veran­ zoon het bedrijf over en werd de naam Lutèce ook derde de naam van de horecazaak in Hostellerie het merk voor de verhandelde champignons. In De Maasduinen. Vanaf september 2005 was er – de eerste helft van de twintigste eeuw maakte als onderdeel van de hostellerie – een café, ge­ Lutèce een explosieve groei door. In 1951 opende naamd De Mert. In 2011 werd deze caféruimte het bedrijf zijn eerste vestiging in Nederland aan omgebouwd tot restaurant. Zie: Cafés. Literatuur: de Ginkelstraat te Venlo. Vanaf het einde van de Annette Nefkens-Geraedts en Jan Geraedts, De jaren vijftig vond een intensieve samenwerking Geschiedenis van de Familie van den Hombergh uit plaats met Nederlandse telers en vanaf 1976 legde Velden ‘de blauwe tak’. Van 1540 tot 2008 (Velden, het bedrijf zich volledig toe op het verwerken van 2008) 27-28, 41. conservenchampignons. In 1968 nam Lutèce op de huidige locatie in Velden een bedrijfspand in Maashof Boerderij. De Maashof (Maoshof) in Schan­ gebruik. Het was het pand van een voormalige delo dateert als akkerbouwbedrijf uit de acht­tien­ Exterveld (Lomm); Landgoed Arcen (Arcen); Landgoed Schandelose Heide. kassenbouwfabriek. In 1969 raakte de onder­ne­ de eeuw. Afgaande op het kerkregister uit 1735 is Maasduinen, De (Arcen-Lomm-Velden); Vlees, De. ming in financiële moeilijkheden. Hierna staken de oudst bekende pachter het echtpaar Gerardus kwekers, de Venlose veiling cvv en het Centraal Schaffels, of Schaffers, uit Lomm en Elisabeth Latbeek Waterloop. De Latbeek, ook wel Lot- en Verkoopbureau de hoofden bijeen en kwam een Janssen alias Maes. Zoon Laurentius nam de pacht Molenbeek genoemd, ontspringt in natuurgebied overname tot stand. In 1970 begon het bedrijf op van zijn vader tot in de negentiende eeuw over. De het Zwart Water. De beek is feitelijk een kanaal kleine schaal met het conserveren van champig­ Maashof was tot 1871 eigendom van de Heren van dat rond 1900 werd gegraven voor de ontwatering nons en in 1972 opende men een nieuwe fabriek Arcen. In 1871 kocht Jean Kusters uit Venlo de van de Bong, Schandelo en ’t Schandels Broek. De met een productie 10.000 tot 15.000 kilo cham­ boerderij. Vanaf 1906 werd ze geëxploiteerd door Latbeek loopt door het Diepbroek en het Schaaps­ pignons per dag. In 1984-1985 breidde men uit de familie Aerdts-Hanssen. Hun opvolgers, de broek en voert water uit de Venkoelen in noorde­ met een productiehal. Andere verwerkers als familie Geurts-Aerdts, ver­wierven de boerderij in lijke richting af. In de beek zijn stuwen geplaatst Vervuurt, Smeets, Jeco, Coenen en later Holco eigendom. De hoeve werd hierna onder anderen om het grondwaterpeil te verbeteren. De naam gingen na overnames op in de Lutèce Holding bv. verpacht aan de families Van Melick en Fitten uit van de beek is afgeleid van waterlaat. De Latbeek De vier productiebedrijven in Velden, Cuijk, Velden. In 2002 kwam de boerderij in bezit van de mondt bij Hasselt uit in de Maas. Zie: Schaaps­ Ittervoort en Horst hebben een familie Koopmans. De Maashof is een groot opge­ broek, Het; Zwart Water. verwerkingscapaciteit van ruim honderd miljoen zet woonhuis met een zadeldak. Bij de hoeve horen kilo champignons, afkomstig van circa zeventig stallen, een schuur van het langgeveltype en een Lommen, Theo Bekend Veldenaar. Theo Lommen De Lourdesgrot (1938). gekwalificeerde kwekers. In totaal werken er in losstaande grote oogstschuur. In de twee kopgevels werd op 11 mei 1926 in Velden geboren. Hij be­ 2013 ongeveer 350 mensen bij het bedrijf. Lutèce is bevinden zich grote poorten voor de oogstwagens. zocht de ambachtsschool in Venlo en vervolgde was mede-oprichter van de Veldense tennisclub een besloten vennootschap met als enige De westelijke topgevel van het woongedeelte raakte zijn opleiding aan de Nijverheidsavondschool. en maakte vele malen deel uit van verschillende aandeelhouder de Coöperatieve Nederlandse in de Tweede Wereldoorlog ernstig beschadigd, Lommen was meer dan veertig jaar werkzaam bij jubileumcommissies. Theo Lommen overleed op Champignonkwekersvereniging (cnc). waarna men hem verving door een voorzetgevel. Fixfabriek in Venlo, een bedrijf voor fotomateria­ 1 juli 2001. In 1988 werden de voetbalvelden van Literatuur: 100 jaar Lutèce, over kwaliteit, passie en Na 2002 vond een grondige renovatie plaats, len. Hier klom hij op van monteur tot adjunct- ivo omgedoopt tot Theo Lommen Sportpark. innovatie (Culemborg 2010). waarbij het interieur en binnenplaats werden directeur. In zijn vrije tijd voetbalde de Veldenaar Zie: ivo; Theo Lommen Sportpark; Rabobank vernieuwd. Zie: Heren van Arcen (Arcen). in het eerste elftal van ivo, waarvan hij jarenlang (Arcen-Lomm-Velden); tc Velden; Wuilus, De. Maasduinen, De Horecagelegenheid. In 1951 openen­ aanvoerder was. Van 1956 tot 1988 was Theo Anton en Thea van den Hombergh een horeca­ Manege In 1983 werd in Velden aan de Molendijk Lommen voorzitter van ivo. Het was een periode Lourdesgrot In 1938 liet Herman Jansen aan de pand aan de Rijksweg. Na enkele jaren wijzigden een overdekte manege gebouwd door de gemeen­ waarin de club tweemaal een promotie naar de oostzijde van de parochiekerk van Velden een ze de koers en startten ze met het verhuren van te Arcen en Velden. De uitvoering van de bouw tweede klasse maakte en de knvb-beker won. betonnen kopie van de grot uit de bedevaartplaats kamers. Later kwam hier een restaurant bij. In het was grotendeels in handen van de leden van ruiter­ Lommen was van 1964 tot 1974 bestuurslid van Lourdes bouwen. Op 1 mei 1938 vond de inzege­ begin van de jaren zestig van de vorige eeuw werd vereniging Zeldenrust. In de accommodatie kwam het district Zuid 2 van de knvb en voorzitter van ning plaats. Nadien vonden bij de grot zo nu en dan het hotel-restaurant een populair adres voor bus­ een rijhal van 25 bij 50 meter. De opening vond de Regio 1 en zat in diverse commissies. In Velden gebedsdiensten plaats. De grot werd op 3 april gezelschappen en weggebruikers. In 1968 breidde plaats op 28 oktober 1983. De manege wordt ge­ speelde hij lange tijd voor Goedheiligman, was hij 1967 gesloopt, nadat hij een jaar eerder door de het echtpaar de zaak aan de oostzijde uit met een bruikt door paardensportvereniging Zeldenrust, secretaris-penningmeester van De Wuilus, lid van bliksem was getroffen. serre, om de groeiende gastenstroom onderdak te die er rijlessen geeft en wedstrijden organiseert. de gemeentelijke commissie Jeugd, Sport en kunnen bieden. In 1977 vond opnieuw een ver­ Zie: Zeldenrust. Recreatie en bestuurslid van de Rabobank. Hij lvb: Zie: Vrouwenbeweging. bou­wing plaats en kwamen er hotelkamers bij. 176 [Mariakapellen … Molens] 177 de uit Velden afkomstige gebroeders Toon en Bèr Peeters. Slechts enkele jaren is dit gebouw als melkfabriek in gebruik geweest. Het pand is daar­ na gebruikt voor de geconditioneerde opslag van eieren in de ondergronds gelegen stenen koelbak­ ken. Hieraan kwam een einde nadat ‘De Nijver­ heid’ haar activiteiten centraliseerde in een bedrijfspand aan de haven van Venlo. Een derde melkfabriek, Sint-Andreas van Duijf Kuub, lag vanaf 1921 aan de oostkant van de Rijks­ weg (nr. 125). Kuub runde de fabriek en zijn broer Graad zorgde voor het vervoer van de melk. In 1946 kwam in het fabriekje het jeugdhuis. In 1959 werd de voormalige fabriek verbouwd tot winkel met woonhuis van Zuivelhandel Twan Duijf. Zie: Gekke Maondaagkunstwerk. Markt Velden (1940). Metten, De Jeugdsoos. In april 1998 startten vrij­ Markt Centraal plein. De markt lag vroeger voor de willigers van Jeugdklup John F. Kennedy (jfk) op hoofdingang van de kerk en had een driehoekige vrijdagavond een open jongerencentrum voor de vorm met de punt naar de provinciale weg n271. jeugd uit de gemeente Arcen en Velden van twaalf In het midden stond een monumentale dorps­ tot zeventien jaar. De soos kreeg als naam De pomp en langs de randen lindebomen. De merk­ Metten, een verwijzing naar het ochtendgebed uit waardige vorm kwam voort uit de dries, een de katholieke kerk, en vond onderdak in de kelder ruim­te waar ’s nachts het vee verbleef. Aan de van Gemeenschapshuis De Kiêsstolp. De Metten markt lagen belangrijke gebouwen als de kerk en had vanaf 2001 haar eigen onderkomen in het het Scholtishuis. Ook bevonden zich er enkele jfk-clubgebouw aan de Veerweg. Samen met de populaire cafés. De markt werd enkele malen op de jfk betrok de soos in 2009 het nieuwe gebouw Mariakapel aan De Vilgert. schop genomen, zoals in 1977 en in 2005. Bij die aan de J.F. Kennedylaan. Vanaf april 2013 heeft De De Heimeule omstreeks 1930. laatste herinrichting kwamen aan de noordzijde Metten een eigen bestuur en maakt de club geen Mariakapellen Gebedshuisjes. In 1812 bouwde van het plein winkels en appartementen. Zie: deel meer uit van de jfk. Zie: Jeugdklup John F. De zogenoemde Heimeule was lang eigendom van Petrus Vosbeek tegenover zijn boerderij de Cafés; Pomp; Scholtishuis; Velden Vitaal. Kennedy; J.F. Kennedygebouw. het geslacht Van Hoensbroek, die de molen in het Medsenhof op De Vilgert een Mariakapel. Hij begin van de negentiende eeuw verkocht aan de koos hiervoor de plek waar eerder een verdwenen Melkfabrieken Coöperatieve zuivelfabrieken. In het Molenbeek Waterloop. De Molenbeek heeft een Heer van Arcen. In 1871 kwam de familie Bos in monstrans uit 1550 werd teruggevonden in een begin van de vorige eeuw was Velden een typisch lengte van circa anderhalve kilometer. Ze wordt het bezit van de molen en vanaf 1903 was dat de wortelkuil. Vosbeek bouwde de kapel met stenen boerendorp. Iedere boer had wel één of meer gevoed door een natte laagte van een oude Maas­ familie Jansen. Begin jaren dertig werd de oude die overbleven toen hij zijn woonhuis bouwde. In koeien en dus genoeg melk. In de tijd vóór de geul ten westen van Velden. Bij buurtschap Het molen gesloopt. Een maalsteen bevindt zich thans de kapel bracht hij nissen aan om kaarsen te koelkast werd veel kaas gemaakt, omdat men de Vorst is zij door een hoge oeverwal of terras­ in de Wijmarse watermolen in Arcen. Inmiddels plaatsen. Iedere zondag in mei bad men er de melk niet kon bewaren. Van de wat zuurdere melk restant van de Maas heen gegraven over een had molenaar Leo Jansen in 1929 aan de Molendijk rozenkrans. In 1933 zette men vóór de kapel een maakte men fluiterkaas. Het waren de boeren met lengte van ongeveer vijfhonderd meter, haaks op een nieuwe maalderij in gebruik genomen, die nieuwe, halfsteense voorgevel. In 1982-1983 res­ koeien die meer welvaart in de streek brachten. de rivier. Dit gedeelte is door de mens aangelegd, werd aangedreven door elektriciteit. Deze is tot taureerde Hay Gout, voorzitter van de Stichting Velden telde drie ‘melkfabrieken’. Ze heetten in de maar wanneer dat gebeurde, is niet bekend. De 1956 in bedrijf geweest. Veldkapellen en Wegkruisen Arcen en Velden, de volksmond meestal Fuu (afgeleid van het centri­ naam van de beek zou kunnen verwijzen naar een In het begin van 1867 bouwde Joseph van der Stein kapel en kreeg het bedehuisje zijn oorspronkelijke fugeren, waarbij de room van de rest werd ge­ molen die in ’t Vorst heeft gelegen, maar waarvan oostelijk van de dorpskern een stenen windmolen. vorm terug. schei­den). De melkfabrieken zuiverden de melk geen sporen zijn teruggevonden. Zie: Vorst, Het. Het was een molen van het zogenoemde belttype, In 1979 bouwde Sjra Peters aan de Vorstweg, bij en maakten boter en karnemelk. De oudste en die op een heuvel stond om voldoende wind te boerderij Hovershof, een Mariakapel. De een­vou­ tevens grootste fabriek, genaamd Sint-Isidorus, Molens In de loop der tijd stonden in Velden kunnen vangen. In de heuvel was aan twee zijden dige staltype-kapel werd in metselwerk opgetrok­ lag tussen 1900 en 1929 midden in het dorp, op de meerdere molens. De oudst bekende molen stond een doorgang (invaart) waardoor paard en wagen ken en met asbest gedekt. In de kapel bevindt zich plaats waar nu het Gekke Maondaagkunstwerk op de Bong of in het Bongerveld. Uit een archief­ in zijn geheel voor laden en lossen binnen konden een houten Mariabeeld afkomstig uit het Schwarz­­ staat. Deze fabriek werd gedreven op coöpera­tie­ve stuk blijkt dat deze molen omstreeks 1508 is afge­ rijden en er aan de andere kant weer uit konden. wald. Omstreeks 1428 verrees in Schandelo een basis. De opkomst van de grote, nieuwe melkin­ broken. In 1736 stond er een windmolen op een Nadat hij in 1868 klaar was, verkocht Van der Mariakapel, die in 1929 door een nieuwe kapel rich­ting Sint-Martinus (later Campina) in Venlo zandduin in Hasselderheide. Dit was een standaard­ Stein de molen aan bakker Leonard van den Hom­ werd vervangen. Zie: Hoogwaterhuis; Hovershof; betekende in 1928 het einde van Sint-Isidorus, molen die kon ronddraaien, zodat de wieken bergh. In 1924 werd de molen door diens zoon Kapel van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende waarna men het gebouw sloopte. steeds recht tegen de wind stonden. Wanneer men Robert (Rub de Mulder) verhoogd en veranderd in Bijstand; Stichting Veldkapellen en Wegkruisen Aan het adres Rijksweg 120 lag vanaf omstreeks de molen bouwde, is niet bekend. Wel is zeker dat een stenen bergmolen voor het malen van graan Arcen en Velden (Arcen-Lomm-Velden). 1912 de melkfabriek ‘De Nijverheid’, gesticht door men de molen in 1797 door een nieuwe verving. en het persen van olie. Rond 1950 stopte Van den 178 [Motorclub Het Centrum … Opstal, familie van] 179

Hombergh met malen en in 1974 trok men de zigzagd. De Neulisberg begon in het zuiden, on­ molen omver. Eerder had de Boerenbond het geveer vanaf de huidige Margrietstraat, en volgde maalrecht van Van den Hombergh overgenomen in noordelijke richting de route tussen de Rijks­ en een hamermolen in gebruik genomen. weg en de Oude Venloseweg en eindigde via de In 1922 installeerde de familie Van Hees uit Gel­ Hogeweg, Schoolstraat en Kloosterstraat in De dern bij boerderij Heiligershof in de Voort een Vilgert. Het zandduin werd in de jaren dertig van kleine korenmolen. Tot 1935 werd die molen door de vorige eeuw grotendeels afgegraven, onder een benzinemotor aangedreven, daarna via meer om zand te winnen voor het fietspad Venlo- elektriciteit. De molen diende vooral om veemeel Nijmegen. Ook in de wederopbouwperiode werd te maken. Na de Tweede Wereldoorlog werd de hier op grote schaal afgegraven. Zie: Maasduinen, molen gereviseerd met nieuwe stenen en een De (Arcen-Lomm-Velden). Literatuur: Stichting nieuwe mantel, waarna hij tot 1965 dienst deed. Veldens Boek, Velde grens en Maas, wie’ste bis en Deze molen staat thans in museum De Hansen­ wie’ste vruejer waas (Velden 2012) 26-28. hof. Zie: Hansenhof; Wijmarse watermolen (Arcen). Noeijt Thoês Joekskapel. Noeijt Thoês werd op­ gericht op 30 april 1976 in café De Sport. Het idee Motorclub Het Centrum In 1976 richtten vijf om een joekskapel op te richten, ontstond in café Familie Van Opstal. bij Nederlands Dans Theater 1, Imre (1989) en motorliefhebbers, Cees Otjens, Ger Derkx, Henk ‘t Fust op de Parade in Venlo. Jan in ’t Zandt, Huub Xanthe (1992) bij het Nederlands Dans Theater 2. Peters, Tjeerd Hiddema en Lei Janssen in Velden van den Heuvel en Martin van den Hombergh Openluchttheater In Hasselt verrees kort na het Zoon Marne kwam in augustus 2009 bij het een motorclub op. De club kreeg de naam mc Het hoorden daar een joekskapel spelen en vonden dit einde van de Tweede Wereldoorlog ten noorden Nederlands Danstheater 2 en dochter Myrthe in Centrum en was vernoemd naar de gelijknamige zo leuk dat ze besloten zelf ook te gaan musice­ren. van de Molendijk een openluchttheater. Het 2010. Ze zorgden daarmee voor een primeur, discotheek in het hartje van Velden, waar de ver­ Zij benaderden een aantal vrienden en bekenden theater, dat op 31 augustus 1946 met een parade want in oktober van dat jaar stonden voor het eniging een eigen honk kreeg. Het ledental groeide en al snel waren er twaalf geïnteresseerden. Als van Veldense verenigingen officieel in gebruik eerst in de vaderlandse dansgeschiedenis een gestaag. In 1978 verloor de club zijn onderkomen dirigent en leraar werd Jan van Hees benoemd. werd genomen, was aangelegd door de Culturele Nederlandse broer en zus samen op het podium echter, toen Het Centrum afbrandde. De motor­ Daarna liepen de heren stad en land af om de juiste Vereniging met de hulp van heel wat Veldenaren. bij het Nederlands Dans Theater. Al vanaf hun club zat hierna enkele jaren in een tijdelijk onder­ instrumenten bij elkaar te krijgen. In het begin Architect Chris van Erp, ambtenaar voor de zevende en achtste gingen de kinderen Van Opstal komen in de voormalige kleuterschool. In 1984 waren de repetities in de champignonkelder van wederopbouw, had de leiding. Het natuurtheater naar de Vooropleiding Dans (Artez) van het Valuas­ startten de motorliefhebbers met de bouw van Heinz Evers in Hasselt, maar al snel verhuisde de kreeg een klassieke vorm. De houten banken college in Venlo, onder leiding van Liesbeth Wiertz. een eigen clublokaal op een stuk grond aan de kapel naar zijn bakermat café De Sport. In 2013 be­ stonden in drie groepen opgesteld in een halve Myrthe werd na de middelbare school in 2005 Schandeloseweg, naast de sporthal. Dat gebeurde staat de kapel uit dertien leden. Hoogtepunten cirkel. Ervoor lag een kleine vijver, waarachter men aangenomen voor de Nationale Balletacademie in in eigen beheer, deels met materialen van een nood­ van Noeijt Thoês waren en zijn de optredens rond­ het spel opvoerde. Midden in de vijver, die als Amsterdam en Marne in 2007 aan de Dansvakop­ lokaal van de voormalige kleuterschool in Arcen. om en tijdens de Gekke Maondaag in Velden, deel­ klankkast diende, stond een borstbeeld van konin­ lei­ding op het Koninklijk Conservatorium in Den Het nieuwe onderkomen werd op 11 oktober 1986 name aan carnavalsoptochten in Duitsland en het gin Wilhelmina. Lokale verenigingen gebruikten Haag. Na een stage bij het Scapino Ballet Rotter­ officieel in gebruik genomen. mc Het Centrum jaarlijks bezoek aan de Schängelmarkt in Koblenz. het theater voor allerlei voorstellingen. Er werden dam koos Myrthe in 2007 voor een vervolgstudie heeft een sociale functie en organiseert regelmatig Sinds 1982 reikt Noeijt Thoês elk jaar op de zondag stukken gespeeld als Josef in Dothan van Vondel aan de breder en modern georiënteerde Rotter­ toertochten en andere activiteiten. De motorclub vóór Gekke Maondaag een onder­scheiding uit (1947), het mirakelspel Mariken van Nimwegen damse Dansacademie. Imre ging na het behalen telt in 2013 circa vijftig leden. Zie: Centrum, Het. aan Veldenaren die zich bijzonder verdienstelijk (1948) en Kermis der IJdelheid van William M. van haar middelbare schooldiploma in 2007 naar hebben gemaakt voor de gemeenschap. Die Thackeray (1949). Regisseur was Grad van de Rotterdamse Dansacademie Codarts en Xanthe Muziekvereniging Fanfare Velden Zie: Fanfare. onderscheiding heet De Kiëskop. Zie: Kiëskop, Enckevort uit Sevenum. De laatste voorstelling volgde haar daar in 2009. Na het behalen van haar De. was de kinder­sprookjesvoorstelling Princes Irina, hbo-diploma in 2011 danste Imre een jaar bij Natuur- en milieuvereniging Zie: Maasduinen, in augustus 1950, gespeeld door een ingehuurd Carte Blanche, het Nationale moderne dansgezel­ De. Ons Genoegen Ouderenkoor. Op 13 oktober 1966 gezelschap. Aangezien de Culturele vereniging schap van Noorwegen, waarna ze naar het ndt 2 werd ouderenkoor Ons Genoegen opgericht, met een financieel tekort kampte en de stuwende ging. Xanthe kreeg hier in 2013 een vast contract. Neulisberg Zandduin. De dorpskern van Velden is beter bekend als het ‘bejaardenkoor’. Het koor kracht Van Erp uit Velden was vertrokken, ging Myrthe van Opstal werd in 2012 genomineerd grotendeels gebouwd op een rug van de Maasdui­ ­ luisterde vooral jubileummissen en uitvaart­ het openluchttheater ter ziele. De natuur nam het voor De Zwaan, een prijs van de Vereniging van nen. Een van de hoogste toppen kreeg de naam diensten op in de Heilige Andreaskerk. Eerste terrein hierna weer geleidelijk in bezit. Zie: Bruges Schouwburg- en Concertgebouwdirecties voor Neulis- of Eulisberg. Het is niet bekend waar de dirigent was Jan Verberne, die werd opgevolgd Berg, de; Toneel. ‘de meest indrukwekkende dansprestatie’. Eerder, naam vandaan komt. Wellicht is het een verbaste­ door Jan Berden. In 2001 hield Ons Genoegen op in 2004 won zij tijdens een dansconcours in ring van uilenberg. Op het meest westelijke deel te bestaan. De overgebleven leden sloten zich Opstal, familie van Dansers. Vanaf augustus 2012 Berlijn de 3e prijs beste solo, terwijl Marne de van de lange zandrug bouwde men de kerk van hierop aan bij het kerkkoor. Zie: Kerkelijk dansen vier kinderen uit het Veldense gezin Van speciale aanmoedigingsprijs voor meest begaafde Velden. Aan het stratenpatroon van de oude kern Zangkoor Sint-Andreas. Opstal bij het Nederlands Dans Theater (ndt) in jonge danser in ontvangst mocht nemen. In 2005 is nog te zien hoe de Neulisberg moet hebben ge­ Den Haag. Marne (1990) en Myrthe (1987) dansen was Myrthe een van de finalisten van de Avond 180 [Paardensport … Raorhof] 181

van de Jonge Danser. Broer Marne won in 2009 de Paulus, familie Veermannen. Op 1 januari 1914 finale van het tweejaarlijks televisieprogramma, tekende schipper Jules Paulus een pachtcontract waarin geselecteerde dansers van verschillende bij de Dienst voor Domeinen voor de veerdienst academies het tegen elkaar opnemen. Literatuur: tussen Velden en Grubbenvorst. Hij legde Pieter Duijf, ‘Dansend door het leven’, in: Buun 14, daarmee de basis voor een activiteit waarmee de 260-269. familie nadien naam verwierf in Noord-Limburg. Nadat zijn zoon Herman en vervolgens zijn Paardensport Zie: Zeldenrust. kleinzoon Giel de veerverbinding hadden voortgezet, kwam de zaak in 1973 in handen van Parochie Kerkelijke indeling. In Velden is zeker vanaf Giels broer Ton. Ton Paulus breidde de zaak uit 1330 sprake van een kerkelijke gemeenschap. met de exploitatie van meerdere veren. In 1977 Dorpspomp. Hombergh, Jac Theelen en Cir Hegger. Hiervoor Er was waarschijnlijk nog geen zelfstandige pa­ nam hij de exploitatie over van de veerdienst waren er in Velden al vele duivenliefhebbers, rochie, want archiefstukken uit 1485 vermelden Lottum-Lomm, twee jaar later gevolgd door Postdienst Vanaf 1830 werd voor de postbezor­ onder wie Jac Crommentuyn, die heel wat prijzen een capella, die vermoedelijk bij de kerk van Arcen Baarlo-Steyl. In 2001 kwam daar het veer Broek­ ging op de rechter Maasover een bodedienst per in de wacht sleepte. De Veldenaren moesten vóór hoorde. De kerk of kapel werd waarschijnlijk huizen-Arcen bij en in 2013 de verbinding van paardenkoets onderhouden. In 1875 kwam een de komst van een eigen vereniging steeds naar de rond 1500, op de toren na, afgebroken om plaats te Kessel naar Beesel. In totaal onderhoudt het bedrijf einde aan de postwagendienst toen men voor het Venlose vereniging De Zwaluwen gaan om hun maken voor een eenbeukig gebouw. Dit ver­moe­ acht veerverbindingen in Limburg, Brabant en postvervoer gebruik ging maken van de spoorver­ duiven in te korven. Jac Crommentuyn werd de den is gebaseerd op een bericht waarin sprake is Gelder­land. Zie: Veer (Arcen); Veer (Lomm); Veer binding Venlo-Nijmegen. De eerste telefoonver­ eerste voorzitter van de Veldense duivenvereni­ van de bouw van het priesterkoor in 1509. (Velden). binding tussen Venlo en Arcen kwam in 1883 tot ging. Besprekingen en vergaderingen vonden Mogelijk is de parochie toen geheel zelfstandig stand. Op 1 mei 1900 opende aan de Kwartelen­ aanvankelijk in het café van Van den Hombergh geworden, want vanaf die tijd is sprake van de Poedelhaters Zie: Biljarten. markt in Velden een telefoon- en telegraafkantoor plaats. In de timmerwerkplaats van Clabbers op ecclesia van Velden. De kerk is toegewijd aan Sint- met kleermaker/winkelier Reinier Brouwers als de Hogeweg werden de duiven in de beginperiode Andreas (en Sint-Jacobus). Beide heiligen behoren Pomp Op de markt in Velden stond vele jaren een kantoorhouder. Omstreeks 1918 is de telefoon- en ingemand. Hier stond ook een centrale klok voor tot de algemene of Bijbelse heiligen, die vanaf het waterpomp, waarvan het pomphuis tevens dienst telegraafdienst overgenomen door postkantoor­ de Postillonleden die geen constateur bezaten. begin van het christendom een grote verering deed als (petroleum)lantaarn. Begin jaren dertig houder Graad Kroonenberghs. Vanaf het begin Toen het ledental toenam, trok men naar De genoten. Sinds 1999 vormen Arcen en Velden een van de vorige eeuw verving men die lantaarn door van de jaren twintig was diens kantoor gevestigd Blokhut, waar meer ruimte was om de duiven in parochiecluster, waar Lomm zich in 2007 bij een betonnen kaas. Tijdens de Tweede Wereldoor­ aan de Rijksweg (het tegenwoordige adres Rijks­ te manden. Later diende café De Sport als club­ aansloot. Zie: Pastorie; Sint-Andreaskerk. log raakte de pomp beschadigd. Na de oorlog weg 90). Als postbesteller was Sjaak Clabbers lokaal. Hier werd aanvankelijk ingemand in een werd ze eerst vervangen door een eenvoudige werkzaam en als hulpbestellers fungeerden oude schuur en later in een garage. Tijdens de Pastorie Woonhuis van de pastoor. De tegenwoordi­ ­ handpomp, maar daarna weer opgeknapt en in Herman Martens en zijn dochter Marieke. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de activiteiten stil ge pastorie werd in 1875-1876 gebouwd door aan­ gebruik genomen. Begin jaren vijftig verhuisde de Tweede Wereldoorlog werd Frits Lemmens post­ te liggen, maar na de oorlog kon De Postillon de nemer Hendrik de Laroy uit Kessel. In het voor­ Veldense pomp naar het dorpsplein in Lomm. kantoorhouder (Post Frits) en in 1952 opende een draad weer oppakken en in 1946 nam men weer jaar van 1876 leverde de aannemer het gebouw aan Daar haalde de gemeente haar na enkele jaren nieuw postkantoor aan de Markt (nummer 19). aan wedvluchten deel. In 1974 telde de vereniging de tegenwoordige Kloosterstraat op. In de pastorie weer weg. De pomp verdween toen als oud ijzer Per 1 april 1969 werd het postkantoor in Velden 35 leden. In 1976 werd Postillonlid Sraar Duijf woont thans de pastoor van het parochiecluster in een magazijn. In Velden werd na de oorlog een op­ge­heven. Het Scholtishuis kwam nog even in provinciaal winnaar van de wedvlucht Lapanne. Arcen, Lomm en Velden. Zie: Parochie. nieuwe pomp geplaatst, die in 1978 weer van de beeld als nieuw onderkomen, maar uiteindelijk Duijf was van groot belang voor de vereniging, markt verdween. Wethouder Sjra Peters had verhuisde de postdienst naar een agentschap in de meer dan vijftig jaar hanteerde hij de voorzitters­ Pastorie (1934). ondertussen de oude pomp van de gemeente Coop-supermarkt aan de Markt. Pas op 18 decem­ hamer. Theo Crommentuyn won in 1983 twee overgenomen, gerestaureerd en een plek gegeven ber 1987 kreeg Velden weer een eigen postkantoor maal een eerste prijs op landelijk niveau op de in zijn tuin bij de Hovershof. Eind 2009 kocht de met als kantoorhouder Louis Duijf. Het nieuwe grote fond (St.-Vincent en Pau). Op 1 januari 2010 gemeente Arcen en Velden de originele pomp kantoor was gevestigd in de voormalige Végé- waren er nog maar vijf ‘spelende leden’ waarop de terug van de zoon van Peters. De ‘originele’ supermarkt aan de Rijksweg 108, waar het bleef club werd opgeheven. De resterende duivenlief­ dorpspomp werd in 2009 op zijn oude plek tot eind maart 1998. Hierna opende de ptt een heb­bers sloten zich hierop aan bij Expresse in teruggeplaatst. In 2011 kreeg de pomp een nieuwe agentschap bij slagerij Laumen aan dezelfde weg. Arcen. Zie: Expresse (Arcen). ‘kaas’. Een jaar later sloot men haar aan op het Vanaf 2005 is het postagentschap gevestigd in waterleidingnet. Sindsdien stroomt er weer water supermarkt Jan Linders aan de Markt. Zie: Post­ Rabobank Zie: Rabobank (Arcen-Lomm- uit. Niet door ouderwets te pompen, maar via een dienst (Arcen); Postdienst (Lomm); Scholtishuis. Velden). druk op een knop. Zie: Hovenshof. Postillon, De Op 1 november 1934 werd in het Raorhof Boerderij. Op de plek van de huidige Popkoor Zie: Bravoure. café van Adolf van den Homberg postduiven­ Raorhof in Schandelo lag al in de veertiende eeuw vereniging De Postillon opgericht. een boerderij. In oude aktes is sprake van ‘inghen Initiatiefnemers waren Sraar en Antoon van den Ray’ en ‘In gen Raij’. De oudst bekende pachter 182 [Ravenven, Het … Schaapsbroek, Het] 183 nale artiesten. Het programma bestond uit Timmermans Architecten. De locatie aan de rand sketches, muziek, zang en dans. De regie was in van het dorp was daarbij van invloed voor de handen van Marianne Martens. vorm, die vanuit de rivierzijde refereert aan een In november 1998 namen Jos Holthuizen, Peter oude stadsmuur, compleet met torentje. Het com­ Berden en Frank Heinemans het initiatief voor de plex kreeg opnieuw de naam De Rozenhof. De oprichting van de Stichting Veldense Revue. Het Rozenhof i bestaat uit dertien appartementen doel was een Veldense revue voor te bereiden, voor senioren, terwijl in de iets zuidelijker gelegen waarin het leven in Velden in de laatste honderd De Rozenhof ii 41 appartementen kwamen voor jaar centraal stond. Het nieuwe millennium bewoners met een specifieke zorgvraag. De com­ vormde daarvoor een perfecte aanleiding. In de plexen dragen ertoe bij dat ouderen langer zelf­ revue werd het verhaal van de Veldenaren verteld standig in hun eigen dorp kunnen blijven wonen. en uitgebeeld aan de hand van gebeurtenissen die Zie: Woningstichting Arcen en Velden (Arcen- een herkenbare en onuitwisbare indruk hebben Lomm-Velden). achtergelaten. Het motto was: De helde van Velde, det ziet geej en det zien weej. Karakteristieke thema’s Ruitersport Zie: Zeldenrust. stonden model voor de inhoud van de acht bedrij­ ­ ven: oogstwerk en smokkelen, de tram, de evacu­ Schaakvereniging Op 23 augustus 1994 werd op atie tijdens de laatste oorlogsmaanden, de eerste initiatief van Boeb Jacobs in Velden een schaak­ gemeenteraadsverkiezingen na de oorlog, Gekke ver­e­niging opgericht. Jacobs had daartoe een Maondaag, het Scholtishuis, de Hasselderheide en oproep geplaatst in huis-aan-huisblad De Brug. Ravenvennerkapel (2010). 1950 tot 1971 en werd opgevolgd door Frans de watersnood. De teksten waren van Michel Mensen van het eerste uur waren Joop de Jong, Vergeldt (1971-1982), Jack Rothoff (1982-1987) en Reijnders en Sef Maaskant. De revue De Helde van Antoon Holla, Simon Plukkel, René Hazebroek en was Conradus in gen Ray, gehuwd met Joanna Ger Lucassen (1987-heden). Aanvankelijk bestond Velde werd in april 2000 opgevoerd in ‘theater’ De Jan Doornenbal. De vereniging, die zich ‘Schaak Engels. Via de vrouwelijke lijn bleef deze familie het repertoire uit carnavals- en volkstümliche Kiêsstolp. Ongeveer 165 spelers en een honderdtal Velden’ noemde, startte met zestien leden. Enkele pachter van de Raorhof. In de Franse tijd verliet de muziek. In 1977 veranderde de naam in de Raven­ mensen achter de schermen, verzorgden acht maanden later kwam er een jeugdafdeling met familie de boerderij en kwam de hoeve in handen vennerkapel. Het repertoire werd uitgebreid met voorstellingen onder regie van Marion Pingen. vijftien leden. Vanaf de oprichting spelen de van speculanten. In de lijst van grondeigenaren, Egerländer- en populaire muziek, en later met Het spel werd aangevuld met muziek, zang en Veldenaren in gemeenschapshuis De Kiêsstolp. opgemaakt in 1801, staat ene Jan Janknecht als Tsjechische muziek, Limbo pop, evergreens, pop­ dans. In totaal trok de megaproductie circa 2.100 De leden spelen onderlinge partijen en nemen eigenaar vermeld. Zijn familie bleef tot 1857 eige­ songs en Nederlandstalige muziek. De Ravenven­ toeschouwers. In 2002 kreeg de revue een muzi­ deel aan de recreanten- en de avondcompetitie naar. In 1876 bezat de eigenaar van het kasteel van nerkapel trad op bij diverse muziekconcoursen en kaal vervolg met twee composities, waarin enkele van de Limburgse schaakbond. Samen met de Arcen de boerderij. Sinds 1911 is de Raorhof be­ wist menigmaal een eerste prijs in de wacht te scènes waren vertaald in muziek. Zie: Fanfare; Grubbenvorster schaakclub ‘De Witte Dame’ or­ woond door de familie Theelen. De naam van de slepen. In 1980 verruilden de muzikanten de Spelenderwijs; Toneel. ganiseert ‘Schaak Velden’ sinds 2003 de individu­ele hoeve is waarschijnlijk afgeleid van rooyen of ray aanvankelijk zwarte hesjes, en later de groene Maasdorpencompetitie, die beurtelings in Grub­ben­ en verwijst naar een ontginning. jasjes, voor een blauw uniform met rood hesje. De Rieterhof Boerderij. In Schandelo verrees in de vorst en in Velden wordt gespeeld. De nadruk ligt kapel zorgt nog steeds voor de omlijsting van de eerste helft van de negentiende eeuw een Lim­ voor de Veldense schakers echter niet op de com­ Ravenven, Het Visvijver. In 1975 richtte hsv De diverse Gekke Maondaagactiviteiten en verleent burgse carréboerderij. De hoeve was lange tijd in petitie, maar op ontspanning en sociaal con­tact. Vriendenkring een oude Maasmeander in als vis­ medewerking aan diverse Veldense activiteiten, bezit van de familie Rieter-Wijnhoven, die er ook Het succesvolste lid was Egbert Clevers, die tussen vijver. Deze is gehuurd van Het Limburgs Land­ zoals de braderie en de Kiëskop-uitreiking. De woonde. Toen de familie de agrarische sector ver­ 1998 en 2009 elf maal Limburgs jeugdkampioen­ schap. Hoewel de naam van het water De Luld is, Ravenvennerkapel telt in 2013 zeventien musice­ liet, werd de Rieterhof verpacht aan de familie was. In 2013 telt ‘Schaak Velden’ elf leden. koos de hengelsportvereniging ervoor de vijver rende leden onder leiding van Ger Lucassen. Zie: Lenders. De boerderij was lange tijd eigendom van officieel Het Ravenven te noemen. In de volks­ Fanfare; Kiëskop, De; Kiêsstolp, De. de Stichting Winters Van den Speulhof in Baarlo. Schaapsbroek, Het Natuurgebied. Het Schaaps­ mond bleef de oorspronkelijke naam echter be­ Deze familie liet in 1936 een beeldje van de heilige broek is een oude afgesneden Maasarm tussen de staan. Zie: Limburgs Landschap, Het (Lomm); Revue Velden kent geen echte revuetraditie. Joseph inbouwen in een gemetseld baldakijn Venkoelen en het Zwart Water. Door verdroging Vriendenkring, De. Driemaal vond in het dorp een opvoering van een tegen de muur van de boerderij. Thans wordt de en instroming van voedselrijk water uit de Lat­beek revue plaats. Dat gebeurde in 1946, in 1998 en in hoeve bewoond door de familie Weckx. werden in het gebied zeldzame waterplanten ver­ Ravenvennerkapel Muziekgezelschap. In 1950 2000. De eerste revue werd gespeeld door leden drongen. De kwaliteit van het broekbos liet daar­ sloten enkele leden van de fanfare, op initiatief van de fanfare en droeg het karakter van een bonte Rozenhof, De Seniorencomplex. Aan de huidige door te wensen over. In 2013 knapte Het Limburgs van Alex Könisser, zich aaneen om naast de offi­ avond. In 1998 was er sprake van een echte revue. Rozenhof bouwde Woningstichting Arcen en Landschap het Schaapsbroek op. Begroeiing werd ciële optredens muziek te maken tijdens de festi­ Het initiatief kwam vanuit een project­groep Velden in 1974 een complex van twintig grondge­ verwijderd en veen weggehaald, zodat er weer viteiten van Gekke Maondaag. Dat deden ze onder ‘Veldeke Velde’, onderdeel van Veldeke krink bonden woningen voor senioren. Toen het com­ kwelmoerras ontstond en aantrekkelijke planten­ de naam Hofkapel. Als oefenruimte diende de Venlo. De volksrevue kreeg als titel De Veurman en plex was verouderd, werd het tussen 1996 en 1998 soorten als de wateraardbei, waterscheerling en huiskamer van Roefs Harie. Hierna repeteerde men werd opgevoerd in De Kiêsstolp. Schrijver Hans in twee fasen gesloopt. De woningstichting bouw­ slangenwortel zich konden uitbreiden. Ook sa­ bij Könisser en bij Geelen op de Bong. Later ver­ Jacobs stelde aan de hand van Noord-Limburgse de hierna op dezelfde locatie een nieuw complex neerde men in 2011 een voormalige stortplaats huisde het gezelschap naar gemeenschapshuis De mythen en sagen een verhaal samen, dat in het met 56 seniorenappartementen, verdeeld over aan de Paddeweg waardoor zich ter plekke weer Kiêsstolp. De kapel stond vanaf de start onder dialect werd vertolkt door verenigingen uit Velden twee gebouwen van elk drie etages. Beide gebou­ broekbos kan ontwikkelen. Zie: Latbeek; leiding van Alex Könisser. Deze was dirigent van en omgeving met medewerking van tal van regio­ wen zijn ontworpen door het Venlose bureau Limburgs Landschap, Het (Lomm); Zwart Water. 184 [Schandelo … Scouting] 185 gebouwd door de familie Steegh. De boerderij is genoemd naar een schillenboer (schillen is in het dialect schelle) die er woonde. Het pand bestaat uit een voorhuis (een hoger deel) dat in gebruik is als Schandelose heide Zie: Landgoederen. woning en glaskunstgalerie en een achterhuis (de voormalige stallen), waarvan een deel sinds 2012 Schandelose schans Oude vluchtplaats. Sinds de in gebruik is als Bed & Breakfast. middeleeuwen legden dorpelingen vluchtplaatsen aan om een veilig heenkomen te zoeken in geval Schijnvliegveld Direct na de Duitse inval in mei van krijgsgeweld. Dat gebeurde op strategische 1940 legde de bezetter in Schandelo een schijn­ plekken in moeilijk toegankelijke terreinen. De vliegveld aan om verwarring te veroorzaken bij de aardwerken noemt men ook wel boerenschansen. Britse vliegers die vliegveld Fliegerhorst in Venlo Schandelo Gehucht. Schandelo ligt aan de oostzij­ ­ De schansen waren omgeven door hoge aarden wilden bombarderen. In Schandelo bootsten de Scholtishuis (1968). de van Velden. Eigenlijk bestaat Schandelo slechts wallen, die met takkenbossen werden verstevigd Duitsers een ongeveer duizend meter lange baan uit één weg met aan weerszijde bebouwing langs of beplant. De meeste schansen zijn in de negen­ na, die vanuit het bosje aan Lingsendijk in zuid­ justitie en veldwachter in zich verenigde. In de een oud Maasterras. Oostelijk liggen hoger gele­gen tiende en twintigste eeuw verdwenen vanwege de westelijke richting liep tot net voor de Leikoelse Franse tijd woonde er de municipaal agent en wer­ akkerlanden en westelijk lagere weilanden, hooi­ ontwatering en ontginning van moerasgebieden, weg. De baanverlichting bestond uit mijnwerkers­ den in het pand de eerste registers van de burger­ landen en natte moerasgebieden. Door de oude uitbreiding van bebouwing en ruilverkavelingen. lampen. Het begin van de start of landing werd lijke stand bijgehouden. Vanaf 1801, toen Arcen en Maasgeul loopt de Schandelose beek richting­ De schans van Schandelo lag op de uitloper van gesimuleerd door een verlichte trolley over een Velden één gemeente vormden, vond in het scholtis­ ­ Lomm. Bekend is dat in Schandelo in de zeven­ een lange zandrug in het Schandelose Broek. geleiderails op en neer te trekken. Om de verwar­ huis de eerste gemeenteraadsvergade­ring plaats. tiende eeuw een vluchtschans heeft gelegen, onge­ Op de plek van de schans lag een brede gracht. ring te completeren stonden in de buurt van de Waarschijnlijk bleef de raad er vergaderen tot 1816. veer halverwege Velden en Schandelo. Schandelo De schans staat afgebeeld op een kaart uit 1650. baan houten vliegtuigen opgesteld en lagen er Hierna verloor het pand zijn publieke functie. heeft een agrarisch karakter. De grote boerderijen Overige schriftelijke getuigenissen ontbreken. provisorische hangars. Het ‘hoofdkwartier’ was Het scholtishuis was een statig pand met een zadel­ uit de achttiende en negentiende eeuw met hun De resten van de schans bevinden zich thans aan gevestigd in de betonnen bunker aan de Lingsen­ dak tussen topgevels met vlechtingen en tand­ oudere voorgangers speelden vaak een grote rol de Schandeloseweg, voorbij de afslag naar De dijk, van waaruit het complete veld was te over­ lijsten. Boven de ramen bevonden zich sierbogen. bij de ontginningen. Vilgert. De schans is herkenbaar in het landschap zien. Het schijnvliegveld heeft echter nooit aan de Het huis vormde met de kerk het middelpunt van Schandelo staat in oude aktes ook als Schanle aan een iets lichtere bovengrond. Van de oude Duitse verwachtingen voldaan, omdat geallieerde het dorp. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte (1377), Scanlen (1400), Scanlo (1420), Schanlo (1432) wallen is niets overgebleven. Zie: Fort Hazenpoot piloten hiervan op de hoogte waren en het ‘vlieg­ het pand licht beschadigd. Begin jaren zestig werd en Chandlo vermeld. Lo staat voor bos en is ook de (Arcen); Lingsfort (Arcen); Schandelose Broek. veld’ als oriëntatiepunt gingen gebruiken. Van het de gemeente Arcen en Velden eigenaar en over­ benaming voor ‘een met vuur gerooide plek’. schijnvliegveld Schandelo is enkel nog de bunker woog men het huis te laten restaureren om dienst Schande kan naar eerloos verwijzen, maar ook Schandelose kermis Zie: Sint-Andreas. bewaard gebleven. Zie: Tweede Wereldoorlog te doen als hulpsecretarie en gemeenschapshuis. naar het gegeven dat het bos in een slechte toe­ (Arcen-Lomm-Velden). Omdat het Rijk niet bereid was een ruimhartigere stand verkeerde. Schans Zie: Schandelose schans. subsidie te verlenen, besloot de gemeenteraad in Scholse Wei Gebiedsaanduiding. De Scholse Wei is 1966 het pand af te breken. Eerder, in 1961, was het Schandelose beek Zie: Lommerbeek (Lomm). Scheepswerf In Velden, aan het veer met Grub­ het gebied waar thans wooncomplex De Rozen­ nog enigszins opgeknapt, waarna een deel dienst benvorst, startte smid-aannemer Jan Smits eind hof ligt. Op de wei legden Veldenaren lange tijd deed als een soort gemeenschapshuis. In augustus Schandelose Broek Moerasgebied. Het Broek is negentiende eeuw een smederij en scheepswerf. hun witte was te bleken. Tot en met 1969 diende 1969 viel het scholtishuis ten prooi aan de slopers­ een gebied, tussen Schandelo en de dorpskern van Smits stierf in 1913 en zijn zonen waren nog te de wei als locatie voor de festivalvieringen van de hamer. In 1970 werd het vrijgekomen terrein inge­ Velden. Broek komt van bruoh, later brouc of broec, jong om hun vader op te volgen. De werf lag enige fanfare. De naam verwijst naar het Scholtishuis, richt als plantsoen. Zie: Basisonderwijs; Brouwe­ wat moeras betekent. Het Schandeloos Broek is tijd stil, maar werd hierna voortgezet door zijn waartoe het perceel behoorde. Zie: Rozenhof, De; rij; Raadhuis (Arcen-Lomm-Velden); Scholse Wei. een laagte, bestaande uit oude Maasgeulen. Een zonen Wim en Elbert en later door Jan en Joep, de Scholtishuis. Literatuur: Pieter Duijf, ‘De verminkte dorpskern daarvan maakt een zeer fraaie bocht in het Maas­ kinderen van Elbert. Joep werd hierna opgevolgd van Velden’, in Buun 14, 80-88; Stichting Veldens dal bij Schandelo. Met de Venkoelen vormt het door zoon Roel. Als hommage aan de oprichter Scholtishuis Huis van de schout. In 1713 liet schout Boek, Velde tusse grens en Maas, wie’ste bis en wie’ste een groot broekgebied van enkele vierkante kilo­ bleef de firmanaam P.E.J. Smits intact. Vanaf 1905 Nicolaas Voogt een woning bouwen naast de vruejer waas (Velden 2012) 151-152. meters, dat tegenwoordig als brongebied voor de was Rijkswaterstaat de belangrijkste opdracht­ Veldense kerk. Het werd de plaats waar nadien de Latbeek fungeert. Eeuwenlang werd het water ge­ gever van het Veldense werf. Aanvankelijk moest schepenbank bijeen kwam. Het huis bestond in de Scouting Jeugdbeweging. Op 30 december 1949 leid in de Voortebeek en de Lommerbeek voor de men het werk met anderen delen, maar na de achttiende en negentiende eeuw uit een villa met werd verkennersgroep Sint-Hubertus opgericht. oude watermolen aan de Schans te Arcen. Wanneer Tweede Wereldoorlog voerde Smits vrijwel al het een woon- en herbergfunctie, een brouwhuis en De groep kwam aanvankelijk bijeen in de molen men is begonnen met de ontwatering te verbete­ren, onderhoud en herstelwerk aan de veerponten in een boerderij, die bijna de gehele bebouwde kom van Rub. van den Hombergh. Later verhuisde is niet bekend, maar vermoedelijk zijn in de late de regio uit. Dat bleef zo nadat het Gewest Noord- binnen het vierkant Markt, Dorpstraat, Wilhelmi­ na­ ­ men naar het melkfabriekje van Duijf aan de middeleeuwen al greppels gegraven om het ge­ Limburg in 1983 de vijf Noord-Limburgse veer­ straat en Scholtisstraat omvatte. Tot de gronden Rijksweg. Van hieruit verhuisde men naar de bied geschikt te maken voor beweiding (veeteelt). ponten van het Rijk overnam. Daarnaast werkt de van de boerderij behoorde een groot deel van de kelder onder de kerk. De verkenners organiseer­ Het Schandelose Broek (Schandelsch Broek) is in het werf aan de Veerweg voor diverse particulieren. huidige bebouwde kom van Velden. Het woon­ den kampen in Arcen en in Helden. Later kwam kader van de ruilverkaveling tussen 1980 tot 1990 huis bleef ook hierna het onderkomen van de er een groep voor jongens van tien tot twaalf jaar, geschikt gemaakt voor akkerbouw en boomteelt. Schellehoès Boerderij. De herenboerderij ’t schout of scholtis. Hij was een machtig man die de welpen, met hopman Sef Duijf. In juni 1949 Zie: Lommerbeek (Lomm). Schellehoès in Schandelo werd omstreeks 1900 zowel de functie van burgemeester, officier van was op initiatief van kapelaan Canjels de gidsen­ 186 [Sebastianusgilde … Sint-Annakapel] 187 maar uiteindelijk bouwde men de nieuwe kerk dwars op de plaats van het oude gebedshuis. Tijdens de bouw weken de gelovigen uit naar een houten noodkerk aan de Kloosterstraat, op de groep Sint-Elisabeth Velden opgericht. Dien Duyf Griekse Patras aan een x-vormig kruis. Zijn re­ plek waar later de gymzaal verrees. De nieuwe was de eerste akela (hoofdleidster). De meisjes lieken gingen naar Amalfi (Italië), waarna ze in driebeukige kerk kreeg een neogotisch uiterlijk. kwamen bijeen in de kelder van de oude jongens­ 1964 door Paus Paulus vi zijn teruggegeven aan De kerk kreeg een driezijdig gesloten koor en een school, in het voormalige Groene Kruisgebouw en de Oosterse kerk. De naamdag van Sint-Andreas terzijde geplaatste toren van drie geledingen met in een lokaal van de meisjesschool. Ze speelden is 30 november. ingesnoerde spits. Het gebouw werd opgetrokken spellen en namen deel aan kampen. In 1964, toen 2 / Schutterij. Sint-Andreas werd op 1 april 1906 in een grijsrode baksteen. Tegen de sobere voor­ de belangstelling voor de verkennerij afnam en de opgericht in Schandelo. Bij de start meldden zich gevel kwam boven de ingang het beeld van Sint- jeugd geen uniformen meer wilde dragen, werd dertig mannen aan als lid. Bert Sanders trad aan Andreas. In de uitbouw aan de oostzijde bevond de Sint-Hubertustroep opgeheven. Kapelaan Sjiel als eerste voorzitter. Het eerste schutterslokaal zich oorspronkelijk de doopkapel. De hoofdin­ Kiggen en de broers Hay en Sef Ewalts startten was het café van G. Renkens (hoeve Raorhof), later gang kwam aan het marktplein. Het Heilig Hart­ hierop met het vrije jeugdwerk, waarbij de gidsen­ trof men elkaar in café Leupers. De schutterij hield beeld, dat in 1930 aan de marktzijde was geplaatst, groep Sint-Elisabeth zich in 1972 aansloot. Zie: schietoefeningen en beschikte over een trommel­ kreeg na de kerkbouw een nieuwe plek aan de Jeugdklup John F. Kennedy. korps en twee koperblazers. Het schuttersfeest westzijde. De kerk werd op 15 juli 1934 in gebruik met vogelschieten was in Schandelo lange tijd hét genomen en op 15 juni 1936 geconsacreerd door Sebastianusgilde Zie: Sint-Sebastianusgilde. evenement van het jaar. Een houten vogel werd bij bisschop G. Lemmens. Tijdens de Tweede Wereld­ die gelegenheid van Velden naar Schandelo ge­ oorlog liep de Veldense parochiekerk zware schade Sebastianusschool Zie: Sint-Sebastianusschool. dragen met muziek van de fanfare. Dit gebeurde Sint-Andreaskerk. op. De Duitsers bliezen bovendien de toren op. tijdens de zogenoemde Schandelse kermis op de Na de oorlog volgde het noodzakelijke herstel in Shuttle Badmintonvereniging. Badmintonvereni­ging tweede donderdag na Pinksteren. De eerste jaren 1945-1946. De toren werd in 1955 opnieuw opge­ Shuttle is opgericht op 15 december 1972. Dat vond het vogelschieten plaats op de Deeperhof, bouwd, maar nu zeven meter hoger. Een jaar later gebeurde op initiatief van Huub van Mierlo, Mat later bij de Rayerhof (Raor) en ten slotte op de hing men drie nieuwe kerkklokken op. Tegen de Meelkop en Ron de Groot. Bij de start meldden Maashof (Maos), waar op 1 juli 1928 het evenement kerk staat een grafkruis uit 1632. Tot de kerkinven­ zich elf leden aan, die gingen trainen onder leiding voor de laatste maal plaatsvond. Vanaf 1929 leidde taris behoren enkele beelden uit omstreeks 1700, van De Groot en later onder Pièrre Derckx van het de schutterij een slapend bestaan, waarna ze uit­ twee barokke zijaltaren uit de achttiende eeuw en Venlose United. Shuttle speelde aanvankelijk in de eindelijk ter ziele ging. Zie: Cafés; Fanfare; Kermis. een neogotische preekstoel uit 1862. Het retabel oude gymzaal aan de Kloosterstraat. In 1975 werd Literatuur: A. Knaapen-In ’t Zand, Het Sint Sebas­ op het hoofdaltaar dateert uit 1894. Zie: Heilig de Veldense vereniging lid van de Nederlandse tianus-gilde te Velden. Grepen uit haar historie (Velden Hartbeeld; Parochie; Sint-Andreas; Tweede Badmintonbond en ging men competitie spelen. 1983); Schutterij St. Andreas te Schandelo Velden Wereldoorlog. Literatuur: N.N., P.G.W. Joosten, Omdat het eigen onderkomen hiervoor niet ge­ (Velden, 1989). Velden 1933 (Velden 1936); Hay en Jan Lucassen, schikt was, speelde de club zijn wedstrijden bij Andreaskerk Velden in de tijd bekeken (Velden 2011). Olympia ’56 in sporthal Gülick te Tegelen en in de Sint-Andreasfonds Ziektekostenverzekering. Op Sint-Annakapel te Hasselt. Witte Kerk in Venlo. De vereniging nam na 1979 30 oktober 1934 riep een aantal Veldenaren een Sint-Andreasschool Zie: Andreasschool. in ledental fors toe met de ingebruikname van onder­linge ziektekostenverzekering in het leven. gebouwd. Rond het midden van de negentien­de sporthal De Visgraaf. Begin jaren tachtig telde de Bér Brueren was de eerste voorzitter. Stijgende eeuw was de middeleeuwse kerk te klein en in Sint-Annakapel 1 / Gebedshuis. Aan de Ebber­ club circa honderd spelers en speelsters. uitgaven en toenemende mogelijkheden om zich 1857-1858 volgde een uitbreiding met twee zijbeu­ ­ straat in Hasselt, ten noorden van het Hoogwater­ Shuttle was van 1975 tot 2012 aangesloten bij de elders beter te verzekeren, leidden in 1968 tot een ken. Het priesterkoor en de toren bleven staan. huis, stond lange tijd een kapel. In 1870 werd de Nederlandse Badmintonbond, later Badminton opheffing van het Sint-Andreasfonds. Er waren De toren werd in de kerk ingebouwd, verhoogd kapel, die was toegewijd aan de Heilige Anna, Nederland. Na 2012 ging men verder als recrea­ toen nog 74 leden. en voorzien van een nieuwe spits. Tijdens de ver­ hersteld door de uit Hasselt afkomstige pastoor tieve vereniging. Shuttle is sinds 2009 onderdeel bouwing vonden de diensten in een schoollokaal Hendrix. Maar gaandeweg raakte hij opnieuw in van Sportvereniging Velden. In 2013 telt de bad­ Sint-Andreaskerk Godshuis. Wanneer de eerste plaats. De vernieuwde kerk kon in 1858 in gebruik verval. In 1994-1995 was het Venlonaar Hay Gout, mintonclub ongeveer zeventig leden. Zie: Sport­ kerk te Velden verrees, is niet bekend. Mogelijk worden genomen. Doordat de bevolking toenam, die het gebedshuis en het aangrenzende hoog­ vereniging Velden; Visgraaf, De. stond er omstreeks 1100 een kapel. In 1330 was er was de kerk zeventig jaar later opnieuw te klein. waterhuis restaureerde. De Sint-Annakapel is in in ieder geval een kerkje of kapel, want in een akte Bovendien verkeerde ze in een slechte staat. baksteen opgetrokken en gedekt met pannen. Het Sint-Andreas 1 / Patroonheilige. De Heilige Andreas is dan sprake van ‘de kerk van Velden’. Vermoede­ Vandaar dat het besluit viel een nieuwe kerk te interieur is gestuukt en wit geschilderd. Het in is van oudsher de schutspatroon van Velden. lijk werd deze ‘kerk’ omstreeks 1500 door een bouwen. Op 16 april 1933 werd de laatste Heilige 1995 geplaatste beeld van de Heilige Anna is ge­ Zowel de parochiekerk als de voormalige plaatse­ groter gebouw vervangen. De kerk had een beuk Mis in de oude Sint-Andreaskerk opgedragen. maakt door een kunstenaar uit het Franse bede­ lijke schutterij is naar de heilige vernoemd. en was in byzantijnse stijl opgetrokken. De muren De nieuwe, en vooral grotere kerk, verrees in 1933- vaartsoord St. Anne-d’Auray. Vóór de kapel staat Andreas werd geboren in Bethsaïda in Galilea, als waren van buiten met mergel bekleed. Het gods­ 1934 naar een ontwerp van de Venlose architect een houten kruis met een kunststof corpus. Zie: de broer van de Heilige Petrus. Hij werd discipel huis was toegewijd aan Sint-Andreas en Sint- Jules Kayser. Het oude gebedshuis was 23 bij 14,5 Hoogwaterhuis; Veldkruisen. van Johannes de Doper en evangeliseerde de Jacobus, twee algemene of Bijbelse heiligen, die meter, terwijl de nieuwe kerk een lengte van 45 en 2 / Gebedshuis. Tot 1904 stond bij boerderij ‘Huben’ kusten van de Zwarte Zee, Bythinië, Thracië en vanaf het begin van het christendom een grote een breedte van 20 meter kreeg. Men heeft nog aan de Veerweg een Sint-Annakapelletje. In dat Griekenland. Andreas stierf omstreeks 69 in het verering genoten. In 1509 zou het priesterkoor zijn geprobeerd de toren en het priesterkoor te sparen, jaar bouwde men op die plaats een nieuwe boer­ 188 [Sint-Antoniusgilde … Sint-Sebastianusgilde] 189 van de Rieterhof in Schandelo. Eigenlijk is sprake van een baldakijn, want er is geen voorportaal. Onder de overkapping bevindt zich een altaartje met een Sint-Jozefbeeld. Het baldakijn is in bak­ steen opgetrokken en het dak is van beton. Het Sint-Jozefbeeld is van gips. Zie: Rieterhof.

Sint-Sebastianus Patroonheilige. Sebastianus werd in Narbonne (Gallië) geboren. In 283 trad hij in dienst van het Romeinse leger. Hij bekeerde men­ sen en kwam zo in conflict met keizer Diocleti­ anus, die boogschutters opdracht gaf hem te doden. Sebastianus overleefde de aanval echter en begaf zich op een dag op een plaats waar de keizer langs zou komen, die hij vervolgens aansprak op de wreedheden tegen de christenen. De keizer liet hem vervolgens met knuppels doodslaan. Sebasti­ a­nus werd hierna de beschermheilige van (boog) schutters, soldaten en jagers. Hij was een van de zogenoemde zes pestheiligen, die men aanriep om de pest af te weren.

Schutterij Sint-Andreas (1926). Sint-Antoniusgilde Broederschap. Wanneer de Sint-Jozefkapel. Sint-Sebastianusgilde Broederschap. Wanneer in oprichting van het Sint-Antoniusgilde plaatsvond, Velden voor het eerst een gilde actief was, is moei­ derij, waarvoor het oude kapelletje moest wijken. is niet met zekerheid te zeggen. De leden van het heugenis werd gehouden op de vooravond van lijk te achterhalen aangezien het oude archief ver­ In dat kapelletje stond een mogelijk zeventiende gilde kwamen uit Schandelo, Bong, Voort en 11 november. Elke buurt maakte zijn eigen Sinter­ loren is gegaan. Het oudste document (een acht­ eeuws houten Annabeeldje. Dit beeld kwam hier­ Hasselt. Het zou kunnen dat hier een eigen gilde merteshoup. Al weken tevoren ging de jeugd tobbe tiende-eeuwse kopie van een akte) spreekt over de na in de nis van de frontgevel van het nieuwe pand actief was, omdat het gebied vóór 1359 bij de (sprokkelhout bijeen brengen), want elke groep oprichting van een ‘suster ende broederschap’ op ‘Huben’ te staan. Omdat de condities van het Heerlijkheid Arcen hoorde. Aangenomen wordt, wilde de grootste brandstapel hebben. Vanwege 15 augustus 1439 onder de bescherming van Onze houten beeld verslechterden, werd dit na ver­loop dat de oorsprong van dit gilde teruggaat tot 1428. die rivaliteit moest de troshoop de laatste dagen Lieve Vrouw, de apostel Andreas en de Heilige van tijd door een gelijkvormig betonnen beeld De schutspatroon Sint-Antonius-Abt is de bescherm­ voor Sintermerte zelfs worden bewaakt, omdat Antonius. De leden hielpen elkaar en anderen in vervangen. In de plaats van de afgebroken kapel heilige van mensen die met vee te maken hebben, andere buurten soms probeerden de brandstapel tijden van armoede, ziekte en gevaar. Daarnaast bij ‘Huben’ is omstreeks 1905 een nieuw kapelletje in het bijzonder met varkens. Ook zou Antonius voortijdig in brand te steken. Verder vermaakte de kende de zuster- broederschap veel vrome gebrui­ gebouwd onder een lindeboom bij de splitsing het vee zelf tegen besmettelijke ziekten bescher­ jeugd zich rond Sintermerte met de wierikspot: een ken en kerkelijke verplichtingen. Mogelijk speelde Oude Heerweg-Kloosterstraat. Deze kapel was men. In 1735 fuseerden het Sint-Antoniusgilde en conservenblik, waarin met een spijker gaatjes in bij de oprichting de vele pestepidemieën die de toegewijd aan het H. Hart van Jezus en maakte vele het Sint-Sebastianusgilde. Zie: Heerlijkheid de bodem waren gemaakt; aan de bovenzijde was streek teisterden een rol. Een rechtstreekse koppe­ jaren onderdeel uit van de sacramentsproces­sie. (Arcen-Lomm-Velden); Sint-Sebastianusgilde. aan twee kanten een draad bevestigd, zodat je er ling tussen de zuster- en broederschap van 1439 en Rond 1965 is ook deze kapel afgebroken. Ditmaal mee in het rond kon draaien. In het blik werd met het huidige Sint-Sebastianusgilde is bij gebrek aan om de weg te verbreden. Zie: Hubenhof. Sintermerte Volksfeest. Het feest van de Heilige turf en houtjes een vuur brandend gehouden. bronnen lastig te maken. In een akte uit 1508 is Martinus wordt in Velden sinds 1991 gevierd op de Eind jaren tachtig van de twintigste eeuw is de voor het eerst sprake van een Sint-Sebastianus­ zaterdag voorafgaand aan 11 november. Aanvan­ viering gecentraliseerd en vanaf dat moment heeft gilde. Het gilde rekruteerde zijn leden uit de kom Sint-Antoniusgilde (2012). ke­lijk was het een buurtfeest, dat sinds mensen­ Jeugdklub John F. Kennedy de organisatie verzorgd van Velden en de buurtschappen Het Vorst, De met medewerking van de gemeente. ’s Ochtends Vilgert en Genooi. Voor zover bekend was aan het gaat de jeugd van zes tot dertien jaar hout sprok­ gilde geen schutterij verbonden. In 1735 fuseerden ke­len voor de troshoop en ’s middags wordt er het Sint-Sebastianusgilde en het gilde van Sint- rondom de brandstapel onder toezicht gespeeld. Antonius met elkaar op initiatief van pastoor In de avond vindt vóór de kerk het spel van Sinter­ Wolters. Het gilde was een machtige organisatie merte en de arme man plaats. Daarna trekt de met veel bezittingen en had een sterke band met de optocht van de schooljeugd met lampionnen en kerk. Zo trokken de gildeleden mee in processies lichtjes onder muzikale begeleiding van de fanfare en financierden ze in 1671 deels de bouw van een naar de troshoop, die vervolgens in brand wordt kapelanie. Vanaf 1810 kunnen alleen mannen lid gestoken. Zie: Jeugdklub John F. Kennedy. zijn van het gilde. Zij moeten dan ofwel ge­huwd zijn of indien ongehuwd, ouder zijn dan dertig Sint-Jozefkapel Gebedshuis. De Sint-Jozefkapel jaar. In 1911 speelde het gilde een belangrijke rol werd in 1936 gebouwd in opdracht van de Venlose bij het tot stand komen van de meisjesschool en familie Winters-Van den Speulhof tegen de muur het zustersklooster. Om dit mogelijk te maken, 190 [Sint-Sebastianusschool … Stepkenshof] 191

heeft het gilde rechtspersoonlijkheid aangevraagd Sebastianusschool met de Andreasschool. Zie: en verkregen. Naast hun charitatieve werk werd er Andreasschool, Basisonderwijs; Congregatie van gefeest. Deze gildefeesten vonden oorspronkelijk de Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid; plaats op 20 januari, de patroonsdag van Sint- Sint-Sebastianusgilde. Sebastianus. In 1978 is het feest verplaatst naar de maandag en dinsdag tussen 17 en 23 januari. Door Slangert, De Boerderij. Omstreeks 1836 verrees in deze afspraak was er voldoende speelruimte tus­sen Schandelo een langgevelboerderij die de naam De de gildefeesten, de Gekke Maondaag (niet alleen Slangert kreeg. Omstreeks 1920 kocht Sjang van in Velden, maar ook Grubbenvorst en Lottum) en Lipzig de boerderij en gebruikte haar als gemengd de vastenaovend. Na een Heilige Mis hielden de bedrijf en bouwde aan de zijkant een stuk aan. In gildebroeders hun jaarvergadering. Vervolgens mei 1964 werd het oude stalgedeelte deels door Spelenderwijs (2013). mede-oprichtster Elza Goossens en Con Pennings. trok het gezelschap naar een aantal cafés (gilde­ brand verwoest. Thans doet De Slangert dienst als Van 1990 tot en met de voorstelling van 1999 was kamers), waar men een stevig glas bier dronk. schapen­boerderij. De herkomst van de naam tevens de officiële oprichtingsdatum van de ver­ de artistieke leiding in handen van Veldenaar Jan Tot 21.00 uur was er voor de leden vrij drinken. Slangert is onbekend. De naam staat op oude eniging. Via een prijsvraag koos men de naam Janssen. Vervolgens werd geregis­seerd door Pim De volgende dag werd vanaf 16.00 uur gedronken. kaarten als aanduiding voor een perceel grond ter Spelenderwijs. Horio, Hugo Weerens, Truus Rutten, Karen Bu­ Nog steeds worden de gildedagen op deze manier plekke. Spelenderwijs voert nadien vrijwel jaarlijks een walda, Véronique Obrie, Mariet Tans en Marion doorgebracht. Het gilde betaalt het feest uit de toneelproductie op. De eerste officiële uitvoering Pingen. Voor decorbouw, publiciteit, techniek, rente die het ontvangt op hun kapitaal nadat in Solingerhof Woonwijk. In 1994 startte de bouw van was in maart 1983 het blijspel Zachtjes met de waaronder licht en geluid, wordt een beroep ge­ 1974 het onroerend goed was verkocht. De bepaling een nieuw uitbreidingsplan in de uiterste oost­ deuren, dat in Velden, Arcen en in Bergen werd daan op vaste medewerkers en vrijwilligers. Zie: dat ongehuwde mannen pas na hun dertigste lid punt van Velden, ten westen van de Heide­weg. In opgevoerd. Hierna volgden ruim 25 producties. eva; Kiêsstolp, De; Revue. kon worden, leidde tot de viering van Gekke eerste instantie zou de uitbreiding groter worden, De Veldense toneelvereniging heeft leden in alle Maondaag. Deze ontstond als een soort protest, maar door problemen met het verwerven van leeftijdsgroepen en hanteert een vrije keuze in Sporthal Zie: Visgraaf, De. toen de jongeren, die met lede ogen toezagen hoe grond, verkleinde men het project tot een wijk met repertoire. Daarbij kiest men uit meerdere genres: de oudere gildebroeders gratis drank kregen, hun circa 135 woningen. In de Solingerhof kwamen van blijspelen en tragikomedies tot en met melo­ Sportpark Zie: Theo Lommen sportpark. eigen feest gingen vieren. Het Sint-Sebastianus­ straten als Akelei, Akkerwinde, Wederik, Krom­ drama’s en komische thrillers. Vaak in het Neder­ gilde telt in 2013 ongeveer tweehonderd leden. hals en Solingerhof. De eerste woningen werden lands, soms in het dialect. De afwisseling is terug Sportvereniging Velden Omnivereniging. In het Zie: Sint-Sebastianusschool; Gekke Maondaag; in mei 1995 opgeleverd. De naam van de wijk is te vinden in stukken als August, August, August, in najaar van 2009 werd op initiatief van de besturen Sint-Antoniusgilde; Sint-Sebastianus. Literatuur: een verwijzing naar een oude boerderij Soolings- 2008 opgevoerd in een circustent op de voetbal­ van voetbalvereniging ivo en korfbalvereniging A. Knaapen-In ’t Zand, Het Sint Sebastianus-gilde te of Solingerhof. Mogelijk is die naam afgeleid van velden van sv Velden, maar ook in een volksstuk Swift een overkoepelende vereniging opgericht Velden. Grepen uit haar historie (Velden 1983). een huurling uit het Duitse Solingen, die zich in als Greenwich (1998), de tragikomedie Nonkel Gaston die tal van activiteiten ging coördineren. Na de deze streek vestigde. In de achttiende eeuw is de is dood en dan is er koffie (2005) of de kluchtige oprichting sloten zich bij sv Velden vc Velden Sint-Sebastianusschool Basisschool. In 1912 open­ boerderij eigendom van de Venlose regentenfamilie komedie Pappie, hier ben ik (2012). Tot 1986 vonden (volleybal), Shuttle (badminton) en Veta (tafelten­ de aan de Kloosterstraat een lagere meisjes­school Conraetz. Hierna wisselde de hoeve door verer­ de voorstellingen plaats in zaal De Blokhut, daar­ nis) aan. Zie: ivo; Shuttle; Swift; Veta. zijn deuren. Tot die tijd bezochten Veldense­ meis­ ving en verkoop enkele malen van eigenaar. na in gemeenschapshuis De Kiêsstolp. Regelmatig jes de gemengde openbare school. De nieuwe Literatuur: A.J. Geurts, ‘Een bezoek aan de Vel­den­ kreeg Spelenderwijs nominaties voor toneelprij­ Stappershof Boerderij. Omstreeks 1735 bouwde school, kwam tot stand met de medewerking van se boerderij ‘Solingerhof’ in 1900’, in: Jaarverslag zen. Met de voorstelling August, August, August Jan Verstap aan de huidige Stappersstraat een het Sint-Sebastianusgilde. Het gilde zorgde voor een 1984 van de historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden, sleepte de vereniging de Limburgse toneelprijs boerderij die in de volksmond Stappershof werd groot deel van het geld en gildeleden vormden, xxi-xxiv. voor het meest gedurfde en nieuwe initiatief in de genoemd. In oude archiefstukken komen ook samen met de pastoor, het schoolbestuur. Zusters wacht. Naast de jaarlijkse voorstellingen voert namen als ‘Aen gen Stap’ en ‘Van der Stap’ voor. van de orde van de Goddelijke Voorzienigheid uit Spelenderwijs Toneelvereniging. In 1980 organi­ Spelenderwijs regelmatig eenakters op. Van tijd Van 1820 tot circa 1880 woonde de familie Van Steyl verzorgden het onderwijs. In de loop van de seerde vrouwenvereniging eva een inleiding over tot tijd doet men mee aan eenakterfestivals en zijn Montfort er en daarna de familie Hermkens. jaren werd de 5-klassige school te klein en moest toneel. Naar aanleiding daarvan werd een jaar er uitvoeringen voor andere verenigingen of bij Vanaf 1934 wordt de boerderij bewoond door de men allerlei noodvoorzieningen treffen. In 1964 later door vijf dames de eenakter Het vergif inge­ speciale gelegenheden. Voorbeelden daarvan zijn families Theelen (Stappers Pietje) en Fitten. In 1912 lagen de eerste plannen op tafel voor de bouw van studeerd en opgevoerd. Op dat moment was in de theatervoorstelling Volksverhalen uit beide werd aan de aan de zuidzijde een nieuwe boerde­rij een nieuw schoolgebouw aan de Veerweg in de Velden al bijna twintig jaar geen toneel meer op­ Limburgen, die Spelenderwijs in 1997 onder regie gebouwd door de familie G. Haenen-Hermkens. voormalige kloostertuin. De bouw hiervan kon gevoerd in verenigingsverband. Elza Goossens- van Ivo van Megen speelde in de Kasteeltuinen in echter pas in 1968 daadwerkelijk starten. Op 6 sep­ Bresser en Lina Simons-Emonts namen vervolgens Arcen en de deelname aan de volksrevue De Veur­ Stepkenshof Boerderij. In 1975 bouwde P. Voester­ tember 1969 nam men de school officieel in ge­ het initiatief om een toneelgezelschap op te rich­ man in 1998 in De Kiêsstolp. Bijzonder was ook de mans aan de noordkant van de Stepkensbeek een bruik. Ze kreeg de naam Sint-Sebastianus­school, ten. In september 1981 organiseerden zij een in­ deelname aan de Veldense Revue De helde van Velde boerderij. In het begin van de twintigste eeuw als verwijzing naar de betrokkenheid van het formatieavond, waar 25 personen op afkwamen. in 2000. Spelenderwijs werkt met verschillende kwam deze in bezit van de Venlose koopmans­ gilde. Inmiddels waren de klassen weer gemengd. Voldoende om door te gaan. De eerste bijeen­ regisseurs. Bij de eerste productie in 1983 was de familie Berger. In 1974 kocht de pachter, de familie Met ingang van 1 augustus 2011 fuseerde de Sint- komst vond plaats op 28 oktober 1981. Dit was regie in handen van Har Huys. Daarna regisseerden­ Van Melick, de Stepkenshof. De langgevelboerde­ 192 [Stepkensbeek … Theo Lommen sportpark] 193 Swift Korfbalvereniging. Swift werd opgericht op boven de zeshonderd. Een sportief hoogtepunt 2 oktober 1950. Initiatiefnemers waren de uit Tege­ vond in 1980 plaats toen het kwartet Pierre Brueren, len afkomstige kapelaan Engelen en onderwijzer John Jacobs, Willem op ’t Root en Jac Ewalds het Jan Kroonenberghs, Louis Pesgens en Piet Ewalds. kampioenschap behaalde in de landelijke hoofd­ Na een demonstratiewedstrijd tussen teams uit klasse. Omstreeks 2000 werd een nieuwe kantine Tegelen en Arcen op een veldje bij de school, gebouwd, door de inmiddels geprivatiseerde ver­ meldden zich 35 Veldense meisjes aan als lid. De eniging, en ging de oude kantine dienst doen als eerste voorzitter was Henk van Beest. Een compe­ doucheruimte en werkhok. tc Velden organiseert titie was er aanvankelijk nog niet, wel troffen zes veel toernooien en biedt leden alle gelegenheid Noord-Limburgse clubs elkaar regelmatig in deel te namen aan de knltb-competities. Bijzon­ toernooiverband. Al snel boekten de dames van der populair is het jaarlijkse regionale Regentoer­ Swift successen en groeide Velden uit tot een nooi. Vanaf 2005 kreeg de Veldense club te maken korfbalbastion in Noord-Limburg, zowel op het met een daling van het aantal leden. In 2013 zijn veld als in de zaal. In 1962 werd het eerste team dat er nog circa 360. In 2012 nam de Veldense kampioen van Limburg in de eerste klasse van de tennisvereniging vier all-weatherbanen in gebruik, rkldk, afdeling Noord-Limburg. Swift groeide waarmee men het ledental opnieuw een impuls gaandeweg uit tot een van de toonaangevende hoopt te geven. Zie: Theo Lommen sportpark. dameskorfbalverenigingen in Nederland en speelt vanaf 1971 in de hoogste klasse. Hier behaalden de Tennis Zie: tc Velden. Veldense dames diverse nationale kampioenschap­ ­ pen. Dat gebeurde voor het eerst in 1972. Op het Teuten boomken Boom. Op de Hasselderheide veld werd Swift daarna zes keer landskampioen: werd in 1755 door pastoor Otto Holland, in op­ in 1980, 1981, 1982, 1998, 2000 en 2007. In de zaal dracht van de Heer van Arcen, een boom geplant behaalden de Veldense vereniging zeven nationale ter vervanging van een eeuwenoude boom, die Swift 1 (seizoen 2013-2014). verscheen een boek over het ontstaan en de his­ titels. Dat gebeurde in 1978 (kampioen hoofdklasse Heijligen boomken of Teuten boomken werd genoemd. torie van de Gekke Maondaag. Verder organiseert microkorfbal van de ndkb), in 1979, 1981, 1988, Waar de oude boom precies stond, is onbekend. rij is vijftig meter lang, met het woongedeelte aan de stichting vanaf 2007 een Sociaal Café. Dit is 1995, 1997 en in 2005. Vanaf de start werd Swift De boom was een herkenningspunt in het land­ de westzijde. Bij de boerderij horen van oudsher een ontmoetingsplek voor mensen met een ver­ getraind door Jan Kroonenberghs (1950-1976). schap en deed mogelijk dienst als rustpunt voor een grote boomgaard, weiden en enkele hectare standelijke beperking en anderen uit de samen­ Hierna volgden Henk Deegens, Leo Schinning, teuten (rondreizende handelaren en ambachtslie­ ­ akkerland. Zie: Stepkensbeek. leving. Ook zette de stichting zich in voor het Jan Wielink, Maarten Reintjes, Alf van den Ende, den). Op 30 november 2009 plaatste de Stichting terugplaatsen van de oude dorpspomp en is mede Bart van Mierlo en Jan Kooiman. Swift groeide in Veldens Boek op het patroonsfeest van de heilige Stepkensbeek Waterloop. De Stepkensbeek, of dankzij haar op de Kwartelenmarkt het beeldje de loop der jaren uit tot een vereniging met circa Andreas, een nieuwe Teutenboom in De Vilgert. Stapbeek, is een relatief korte beek die de hogere van Frenske gerealiseerd. Zie: Pomp; Frenske; 220 leden, waarvan ruim 150 jeugdleden. Vanaf De nieuwe Teutenboom, een zomereik, was op­ beboste terrasranden ten westen van het Zwart Gekke Maondaag; Gekke Maondaagkunstwerk. 2000 is er een intensieve samenwerking tussen gekweekt en geschonken door de Arcense boom­ Water afwatert. De loop van het water wijzigde Swift en voetbalvereniging ivo, wat op 1 juli 2003 kweker Bert Cuenen. Deze eik werd geplant door door de aanleg van de n271 en het bedrijventer­ Stierefuif Openluchtfeest. In 1994 werd op een wei­ resulteerde in een samengaan onder de vlag van burgemeester Fons Tans en kinderen van de rein van Océ. De beek stroomt ten zuiden van de land aan de Straelseweg door een vriendenclub Sportvereniging Velden. Het eerste belangrijke Sebastianusschool en gezegend door de emeritus­ Laarberg in westelijke richting door het natuur­ die zich ‘de stiere’ noemde, een feest voor de jeugd resultaat van dit samengaan was de bouw van een pastoor en oud-Veldenaar Lambert Arts. Zie: gebied Genooierveld. De naam van de beek houdt georganiseerd. Een tuinderswagen diende als po­ moderne kleedaccommodatie en een kunstgras­ Vilgert, De. vermoedelijk verband met stapstenen, die op één dium. Het bier kwam uit de fles en de consumptie veld. Zie: ivo; Sportvereniging Velden. of meerdere plekken in de beek lagen en als over­ was in de entreeprijs opgenomen. Bij het tienjarig Theo Lommen sportpark Sportaccommodatie. Op stapplaatsen hebben gediend. De beek vormde jubileum verhuisde het feest naar de wei van ‘boer Tafeltennis Zie: veta. 20 augustus 1966 vond aan de Schandeloseweg de lange tijd de grens tussen Venlo en Velden en Ben’ (Heijligers). Het evenement kreeg in de loop officiële opening plaats van een sportpark door mondde bij boerderij de Stepkenshof uit in de der jaren een dusdanige omvang dat de vrienden tc Velden Tennisvereniging. Op18 mei 1965 richtte burgemeester Willem Linders. Het park, dat de Maas. Het water van de beek is bruinrood ge­ voor de organisatie een speciale stichting in het een aantal Veldense tennisliefhebbers in café-zaal naam De Vilgert kreeg, bestond uit een accom­ kleurd vanwege de invloed van ijzerrijke kwel. leven riepen. De Stierefuif vindt jaarlijks plaats in De Blokhut een tennisvereniging op, die startte mo­datie voor voetbalclub ivo en twee velden Zie: Laarberg; Stepkenshof; Zwart Water. de zomerperiode en trekt gemiddeld circa 1500 met zestig aspirant-leden. Jac Kort werd de eerste voor de Veldense tennisvereniging. In 1975 werd bezoekers. Tijdens het feest vinden activiteiten voorzitter. Dankzij een soepele medewerking van het park uitgebreid met twee tennisbanen en twee Stichting Veldense Volkscultuur De Stichting plaats als touwtrekken en kleedzweven en zijn er de gemeente kreeg de vereniging al in augustus korfbalvelden. Hierdoor kon ook korfbalvereni­ Veldense Volkscultuur werd opgericht op 2 de­ liveoptredens van diverse artiesten. 1966 de beschikking over een tennispark op De ging Swift er spelen. Gaandeweg breidde het sport­ cember 2004 en heeft als doel volksculturele initia­ Vilgert met twee banen en een provisorisch kleed­ park verder uit. Zo beschikt de tennisclub thans tieven te nemen en/of te ondersteunen om de Strix Aluco Zie: Maasduinen, De (Arcen-Lomm- lokaal. Drie jaar later bouwde tc Velden hier een over een achttal banen en een eigen club­huis. ivo leefbaarheid in het dorp te bevorderen. Op initia­ Velden). eigen clubhuis, dat enkele malen werd vergroot. en Swift kregen in 2004 de beschikking over een tief van de stichting kwam het Gekke Maondaag­ In 1971 en in 1976 kwamen er telkens twee banen nieuwe kleedaccommodatie en het sportpark kunstwerk op de Markt, werd een kunst- en sv Velden Zie: Sportvereniging Velden. bij en in 1992 volgden de eerste dynatop-banen werd vanaf 2012 gebruikt om te golfen. Het park wandelproject in het buitengebied uitgezet en van Nederland. Het ledental groeide gestaag tot is sinds 1988 vernoemd naar Theo Lommen. Deze 194 [Thissenhof … Twaalf Apostelen] 195 onder regie van Grad van Enckevort. In de jaren vol. Op 1 mei 1992 werd het gezelschap een ge­ zestig werden van tijd tot tijd toneelstukken opge­ mengde kapel en speelde men verder onder de voerd door onder andere Studentenclub Amico naam Wach Effe. Zie: Toët Zät; Trienke; Trienkes­ onder regie van Gir Vosbeek. In 1980 was het daag; Wach Effe. vrouwenvereniging eva die een stuk instudeerde. Dit was de opmaat voor de oprichting van toneel­ Tuinbouwvereniging Velden In 1913 werd door gezelschap Spelenderwijs in 1981. Daarmee heeft Veldense tuinders de coöperatieve Groente- en Velden de eerste echte toneelvereniging. Zie: Fruittelersafzetvereniging ba Velden opgericht. Blokhut, De; eva; Openluchttheater; Revue; Die vereniging sloot zich in 1915 aan bij de cvv in Spelenderwijs. Venlo. Er waren toen ongeveer veertig leden. Over de eerste jaren van de Veldense tuinbouwvereni­ Trienke Beeld. Op donderdag 3 maart 2011 vond ging is weinig bekend, omdat in de Tweede Wereld­ op de Markt de onthulling plaats van het bronzen oorlog alle archiefstukken verloren zijn geraakt. beeldje ‘Trienke’. Het beeld, gemaakt door de Bekend is wel dat Paul Haenen uit Het Vorst van Veldense kunstenares Mieke Knaapen, stelt een 1913 tot 1929 secretaris en zaakvoerder was. sierlijke en slanke vrouwenfiguur voor, met een Daarna brak een lange periode aan waarin vader markante hoed. Trienke staat symbool voor de en zoon Brueren de functie vervulden. Van 1929 emancipatie van de vrouwen in Velden en herin­ tot 1961 was dat vader Lei en na zijn dood van 1961 nert aan het gegeven dat het drie maal elf jaar tot 1998 zoon Hay. In 1973 startte de tuinbouw­ geleden was dat de eerste vrouwendag (Trienkes­ vereniging met het zelf vervoeren van groente en daag) in Velden plaatsvond. Zie: Trienkesdaag. fruit naar de Venlose veiling. Het wagenpark groeide van één vrachtauto in 1973 naar vijf in Trienkesdaag Vrouwendag. In 1977 kwam een 1998. Aanvankelijk teelde men in Velden vooral groepje Veldense vrouwen op ludieke wijze op vollegrondgroenten, zoals prei, bonen, erwten, voor de vrouwenrechten. In het kader van de witlof en kool. Later volgden asperges, aardbeien Gekke Maondaag wilden zij ook een speciale dag en augurken en vormden kasgroentes als sla, voor de Veldense vrouw. De Wuilus was daarvan augurken, tomaten en paprika de belangrijkste niet erg geporteerd. omdat de heren van mening producten. In 1974 sloten zich Lommse tuinders Toët Zât (2002). leiding was in handen van René Kwakkernaat. Op waren dat dit afbreuk zou doen aan de traditie van aan en in 1980 volgden tuinders uit Arcen. Nadat 2 november 1987 stopte de kapel met spelen en de Gekke Maondaag. Zus Allard plaatste hierop in het transport was geregeld, ging de vereniging Veldense verenigingsman was meer dan dertig ging men door als vriendenclub. In 1992 sloot een december 1977 een advertentie in het Andreasklokje ook zelf augurken sorteren. Dat gebeurde in de jaar voorzitter van voetbalvereniging ivo en had aantal leden van Toët Zât zich aan bij de nieuw met een oproep aan alle Veldense vrouwen om loods van de Boerenbond aan de Rijksweg, waar een groot aandeel in de totstandkoming van het opgerichte joekskapel Wach Effe. Zie: Jeugdklup naar een vergadering in café Bouten te komen. de vereniging later ook kantoor hield. In 1998 sportcomplex. Zie: Golfsport; ivo; Korfbal; John F. Kennedy; Wach Effe. Tachtig dames gaven hieraan gehoor en er werd werd de Tuinbouwvereniging onderdeel van de Lommen, Theo; Swift; tc Velden. een commissie opgericht die een eerste vrouwen­ veo (Venlo en Omstreken, thans de Tuinbouw­ Toneel In Velden werd ruim voor de Tweede dag organiseerde. In de commissie zaten Zus diensten Organisatie). Zie: Kwartelenmarkt, De. Thissenhof Boerderij. De Thissenhof is een lang­ Wereldoorlog toneel gespeeld door leden van de Allard, Anneke Knaapen, Bep Steegh, Jo Simons Literatuur: Stichting Veldens Boek, Velde tusse grens gevelboerderij die in 1851 in Hasselt werd gebouwd. fanfare en voetbalvereniging ivo. Van een echte en Mia Hermkes. Over een naam waren de dames en Maas, wie’ste bis en wie’ste vruejer waas (Velden Deze hoeve verving de oude boerderij en was lang toneelclub was toen nog geen sprake. De casts be­ het gauw eens: op de Molendijk woonde lange tijd 2012) 227-228. eigendom van de rk Godshuizen in Venlo. Zij is stonden uit gelegenheidscombinaties, die elkaar Trienke van Rodde Sjeng (1892-1980). Iedereen kende vernoemd naar de familie die er destijds woonde. kenden uit beide verenigingen. De fanfare voerde haar en zo ontstond de naam Trienkesdaag. Turfkoel Visvijver. Het particuliere viswater De Op de (oude) Thissenhof werd in 1847 monseig­ van ongeveer 1870 tot 1954 twee stukken per jaar De eerste Trienkesdaag was op 2 februari 1978 en Turfkoel aan de Molendijk werd tussen 1976 en neur Joannes Willemsen geboren, die in 1914 aan op: een blijspel tijdens de winterkermis en een werd officieel geopend door burgemeester Rie 1983 voornamelijk gebruikt door de hengelsport­ de wegzijde van de boerderij een huiskapel liet drama met Maria Lichtmis (2 februari). ivo van Soest-Jansbeken. Zie: Gekke Maondaag; vereniging van draadfabrikant Pope in Blerick. bouwen. Hier droeg de priester dagelijks de mis volgde dat voorbeeld onder leiding van Toon Soest-Jansbeken, Rie van; Trienke; Trienkeskapel; ’s Winters deed de circa een halve hectare grote op als hij in Velden was. De kapel, die alleen via de Linssen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam Vastenaovend; Wuilus, De. vijver dienst als schaatsbaan voor de Veldense boerderij toegankelijk is, bestaat nog steeds maar het toneelspel, net als andere culturele activitei­ jeugd. De Turfkoel ontstond als gevolg van de heeft een andere bestemming gekregen. ten, stil te liggen. Na de oorlog pakten ivo en de Trienkeskapel Joekskapel. Op 27 februari 1980 winning van turf, die als brandstof dienst deed. De Thissenhof is in gebruik als akkerbouw- en fanfare de traditie weer op. Meestal vonden de werd de Trienkeskapel opgericht. Initiatiefneem­ veebedrijf. Tegenover de boerderij staat een bak­ uitvoeringen plaats in zaal De Blokhut. ster was Hanny Pollux-Kuijpers, die op Trienkes­ Twaalf Apostelen Noodwoningen. In 1948 ver­ huis. Zie: Willemsen, Joannes. In 1946 kwam de culturele vereniging tot stand, dag meedeelde dat ze een kapel wilde oprichten. rezen aan de Molendijk twaalf woningen die men die het Openluchttheater aan de Molendijk reali­ De kapel bestond enkel uit vrouwelijke muzikan­ snel bouwde om de ergste woningnood op te Toët Zât Joekskapel. Toët Zât werd op 1 april 1977 seerde. Hier werden drie grote stukken opgevoerd: ten. Alleen de muzikale leiding was in handen van heffen. In de volksmond heetten die huizen de opgericht op initiatief van de leiding van Jeugd­ Vondels’ Jozef in Dothan (1947), Mariken van Nim­ een man: de uit Venlo afkomstige René Kwakker­ Twaalf Apostelen. Deze huurwoningen waren klup John F. Kennedy. De kapel trad op in Straelen, wegen (1948) en een jaar later Kermis der ijdelheid. naat, die ook joekskapel Toët Zât dirigeerde. De genummerd van 12 t/m 34. In 1978 stonden ze er Ottersum, Arcen, Lomm en Velden. De muzikale Honderden Veldenaren werkten hier aan mee Trienen hielden het twaalf jaar zonder mannen nog allemaal. Kort daarna werd de eerste afge­ 196 [Unitas … Velden Oost] 197

boven water. In 1979 volgde degradatie, maar in 1986 werden de Veldenaren weer kampioen en lukte het mee te draaien in de top van de tweede divisie. In 2005 speelde vc Velden zelfs met twee herenteams in de eerste klasse. In 2008 volgde echter opnieuw een degradatie. Sindsdien spelen de heren in de tweede klasse. De dames 1 begon­ nen in 1966 en werden al snel kampioen. Tot het seizoen 1978-1979 bleven zij een goede midden­ moter in de eerste klasse. De jaren erna speelden zij afwisselend in de eerste en in de promotie­ klasse. Eind jaren negentig van de vorige eeuw maakten de Veldense dames een flinke stap vooruit en na het kampioenschap van 1999 volgde Gekke Maondaag in 1948. de Topklasse. Via een kampioenschap in 2002 Veer Grubbebvorst-Velden. zondering van een Belgisch intermezzo tussen ging het hierna, onder trainer Marc Denessen, 1830 en 1839 en de Duitse bezetting van 1940-1945 broken. Telkens als er een woning vrijkwam, was naar de derde en vervolgens naar tweede divisie. Velden De oudst bekende vermelding van Velden – tot de gemeente in 2010 onderdeel werd van de die eenzelfde lot beschoren. Begin 2000 stonden Daar draait het eerste damesteam al enkele jaren dateert uit 1144 en staat in een charter van de gemeente Venlo. er nog twee: nummer 34 (gesloopt in 2001) en goed mee. Sinds het seizoen 2008-2009 gebeurt aartsbisschop van Keulen. In een verklaring van Rond 1900 was Velden een dorp dat met de nummer 20 (gesloopt in 2004). Op de vrijgeko­men dat onder leiding van coach André Kuypers. de aartsbisschop is sprake van een te Velden ge­ omliggende gehuchten ongeveer duizend zielen percelen realiseerde de Woningstichting Arcen en Kuypers zette in het seizoen 2010-2011 een kroon legen ‘mansus’ (waarschijnlijk een nevenboerderij telde. Tussen 1960 en 1990 steeg de bevolking van Velden nieuwbouw. Zie: Woningstichting Arcen op zijn werk met een kampioenschap en een pro­ van een hoofdhoeve in Arcen). Velden bestaat 2827 naar 5287 inwoners. Dat was een stijging van en Velden (Arcen-Lomm-Velden). motie naar de eerste divisie. Vanaf 1979 speelt vc echter al langer als woongemeenschap. De naam 87 procent. De bevolking nam vooral toe door de Velden in sporthal De Visgraaf en in de gymnas­ is de meervoudsvorm van veld, in de betekenis uitbreidingsplannen Hasselderheide en Velden- Unitas Zie: Voetbal. tiekzaal aan de Kloosterstraat. Zie: Visgraaf, De. van aaneengesloten akkers. Oost, waar zich veel Venlonaren vestigden. Bij het Staatkundig maakte Velden (met Arcen) eeuwen­ dorp Velden horen van oudsher de buurtschap­pen Vastenaovend Carnavalsfeest. Terwijl mensen in Veer Rivierovergang. De heerlijkheid Grubbenvorst lang deel uit van het graafschap en later het her­ Schandelo, Bong, de Vilgert, Hasselt, Het Vorst, de omliggende plaatsen volop vastenaovend vieren, had van oudsher het recht op een voetveer en een togdom Gelder. Over het tijdstip en de manier Krosselt en de Voort. Zie: Bong; Gemeente blijft het in Velden relatief rustig. Er zijn geen op­ veerpont tussen Grubbenvorst en Velden. In het waarop de graven van Gelre deze plaatsen hebben (Arcen-Lomm-Velden); Hasselderheide; Hasselt; tochten en maar beperkt andere vermake­lijk­ begin van de negentiende eeuw was dit veer eigen­ verworven, bestaat onzekerheid. Mogelijk vorm­ Heerlijkheid (Arcen-Lomm-Velden); Heren van heden. Het dorp kent sinds mensenheugenis dom van de markies van Hoensbroek. Het veer den Arcen en Velden een deel van de Voogdij van Arcen (Arcen); Herindeling (Arcen-Lomm- Gekke Maondaag, die tegenwoordig steevast eind werd in de loop der tijd verschillende malen ver­ Straelen, waarvan de graven van Gelre al in 1118 Velden); Krosselt, De; Schandelo; Solingerhof; januari massaal wordt gevierd. Zie: Boeit Neet; legd. Zo lag het afwisselend bij het Gebroken Slot als voogd worden genoemd. Later zouden Arcen Staatkundige situatie (Arcen-Lomm-Velden); Gekke Maondaag; Noeijt Thoês;Toët Zât; Trienkes­ (kasteel Vorst) en bij de dorpskernen van Grub­ben­ en Velden van deze voogdij afgescheiden zijn. In Velden Oost; Voort, De; Vilgert, De; Vorst, Het. kapel; Vosbeek, Gir; Wach Effe; Wuilus, De. vorst en Velden. In 1841 kwam het veer definitief elk geval staan beide dorpen in 1390 te boek als bij de dorpskernen te liggen. Vanaf 1914 wordt de Gelders leen. Vanaf 1330 was Velden deels bezit Veldenbreuk Breuk in de aardkorst. Langs breuken vc Velden Volleybalclub. Op initiatief van Piet dienst Grubbenvorst-Velden verzorgd door de van de Heren van Arcen en van de Heren van kunnen delen van de aardkorst ten opzichte van Hendrickx uit Panningen plaatsen enkele Velde­ familie Paulus. Lang was een kleine pont in de Grubbenvorst. Dat bleef zo tot het dorp in 1528 in elkaar verschuiven. Velden ligt als gevolg van deze naren die in verenigingsverband wilden volleybal­ vaart. Tot aan de Maaskanalisatie in 1926, en ook zijn geheel onderdeel werd van de heerlijkheid bewegingen in een laagte. De Veldenbreuk loopt len in oktober 1965 een advertentie in het Andreas­ nog even daarna, gierde het vaartuig over de Arcen. Van een kerk in Velden was al in 1330 vanaf het Duitse Louisenburg, via de kern van klokje, waar meerdere aspirant-leden op afkwamen. rivier. Hierna kwam er een motorvaartuig dat sprake. In 1543 kwam Velden bij de Nederlandse Velden naar de westzijde van de Maas in de Op 1 september 1965 vond hierna in het keldertje door middel van schijven, waarover een ketting gewesten. Hierna kwam het gebied bij Spanje, richting van Boxmeer. van café Bouten de oprichting van een vereniging loopt, de pont van de ene naar de andere oever waarna het tijdens de Tachtigjarige Oorlog beur­ plaats, met Jan Theelen als voorzitter. De eerste trekt. Pas in 1940 kwam er een vaartuig waarmee te­lings door Spaanse en Staatse troepen werd Velden Oost Bestemmingsplan. Op 14 december trainingen waren in de oude gymnastiekzaal aan zeventig mensen in een keer naar de overkant bezet. Vanaf 1703 was Velden Pruisisch en van 1757 1973 ging de eerste spade in de grond voor de de Kloosterstraat en stonden onder leiding van konden. Later nam men een nog grotere pont in tot 1763 Oostenrijks. Hierna was het dorp tot de bouw van de wijk Velden Oost. Vijf jaar later was Jan Hendrickx, een broer van Piet. Later week de de vaart. De huidige pont werd in 1940 in bedrijf komst van de Fransen in 1794 weer Pruisisch. In de eerste fase van ongeveer driehonderd van de club uit naar zaal Het Centrum. De heren 1 van vc genomen. Het Maasveer is eigendom van de Regio 1801 werd Velden met Arcen de gemeente Velden. geplande zeshonderd woningen afgerond. De uit­ Velden begonnen in 1965 in de derde klasse. Al Venlo. Zie: Maasovergangen (Arcen-Lomm- Nadat het Congres van Wenen in 1815 de grenzen breiding werd gerealiseerd door de gemeente in snel was er succes. Via de promotieklasse in 1971 Velden); Paulus, familie. Literatuur: Ragdy van der in Europa opnieuw had getrokken, kwam de ge­ samenwerking met de Stichting tot Bevordering volgde in het seizoen 1973-1974 een promotie naar Hoek & Ad Bogers, Aan de ketting over de Maas. meente bij het Koninkrijk der Nederlanden als ge­ van Eigen Woningbezit ‘Oos Hoés’ uit Sittard. de tweede divisie. Met moeite hield men het hoofd Veerponten in Noord-Limburg (Venlo 1997). meente Arcen en Velden. Dat bleef zo – met uit­ In 1981 startte een nieuwe fase met de bouw van 198 [Veldense slink … Vilgaard, De] 199 Aan de Vorstweg verrees een betonnen bevrijdings­ ­ acht tafels waarop veta speelde, werden gefinan­ kruis met een corpus van kunsthars. Dit kruis is cierd uit de opbrengsten van een huis-aan-huis het resultaat van een belofte van buurtbewoners, bloemenverkoop en door jaarlijks mee te helpen die een kapelletje wilden oprichten als ze de tijdens de Dorpsfeesten. veta speelt in de bonds­ 43 woningen, waardoor de bebouwing enigszins Rijksweg, bij hoeve De Voort, staat een bevrijdings­ verdichtte. Later kwamen er vijftien woningen bij, kruis. Dit kruis werd in 1950 opgericht door Piet gebouwd door de Woningstichting Arcen en Haenen uit dankbaarheid voor de behouden te­ Velden. De wijk leidde tot een grotere instroom rugkeer na de evacuatie tijdens de Tweede Wereld­ van nieuwe inwoners, vooral vanuit Venlo. Velden oorlog. Het kruis is uit hardsteen gemaakt en het veranderde mede daardoor van een agrarische corpus is van polyester. In De Voort staat aan de gemeenschap in een woongemeente. Zie: Woning­ oostkant van de Rijksweg een hardstenen memorie­ stichting Arcen en Velden (Arcen-Lomm-Velden). kruis uit 1633. Dit herinnert aan Jacob Walraven, die op 15 april 1633 verdronk. Op het kruis staat de Veldense slink Zie: Lommse slink. tekst: ‘ihs ao 1633 den 15 april is hyr verdroncken jacop walraeven got trost die siel’. Velden Vitaal Centrumplan. Vanaf 1994 werden Op de hoek Bong-Molendijk-Schandelo staat een plannen gemaakt om het gebied tussen de Markt houten kruis met een gietijzeren corpus. Vóór en de Rijksweg te verfraaien. Het gebied bood een 1929 stond dit kruis bij de kapel van Onze Lieve troosteloze aanblik, zeker nadat een brand in 1994 Vrouw van Altijddurende Bijstand in Schandelo. veta (2012). competitie, afdeling Limburg en in de recreanten­ de winkel van Dora van de Hombergh in as had Aan de Straelseweg in Schandelo is een hardhou­ competitie. In de jaren negentig speelden de gelegd. De uitvoering liep echter nogal wat ver­ ten evacuatie- en bevrijdingskruis geplaatst. Het granaataanvallen in 1944-1945 heelhuids zouden meisjes enkele jaren landelijk. In het najaar van traging op doordat zowel in de politiek als onder kruis dateert uit 1978 en verving een ouder kruis overleven. Het duurde tot 1962 voordat op initia­ 2011 behaalde het jeugdteam, dat uit meisjes en de bevolking verschillend over de plannen werd met een corpus van keramiek uit 1947. Ook dit tief van Anna Verbeek alsnog een herinnerings­ jongens bestaat, het kampioenschap in de eerste gedacht. Ook speelden de kosten een belangrijke kruis herinnert aan de evacuatie in 1945. Het kruis kruis verrees. Op het monument bevinden zich klasse. Het seniorenteam behaalde in 2012 het rol. In volgende jaren werden panden aangekocht werd in 1990 vernieuwd door de Stichting tot twee plaquettes, waarvan er een herinnert aan kampioenschap in de derde klasse. Naast compe­ en afgebroken om plaats te maken voor nieuw­ behoud van Veldkapellen en Wegkruisen. twee gesneuvelde Britse piloten. Aan de Ebber­ titie spelen de Veldenaren mee in Bondstoernooi­en, bouw. In 2004 startte de bouw van woningen en Tegenover pand Schandelo 41 staat een kruis met straat in het buurtschap Hasselt staat bij de Anna­ zoals de Limburgse kampioenschappen, recre­an­ winkels. In augustus 2005 werd het vernieuwde een plaquette. Kruis en plaquette vormen een kapel een houten kruis met een corpus. Het kruis tentoernooien en de eigen clubkampioenschap­ marktplein geopend. Op de nieuw ingerichte oorlogsgedenkteken. Op de plaquette staat een werd in 1995 herplaatst op de plek waar volgens pen. In 2011 ging de vereniging op in sv Velden. markt verscheen in 2006 het Gekke Maondaag­ afbeelding van Maria, de Moeder van Smarten, zeventiende-eeuwse bronnen een hagelkruis veta telt in 2013 circa 25 leden. Zie: Dorpsfees­ten; kunstwerk, enkele jaren later (2011) gevolgd door met haar dode kind (Jezus). De tekst luidt: ‘O, gij stond. Zie: Sint-Annakapel; Stichting tot Behoud Sportvereniging Velden. het beeld Trienke. Het reeds sinds 1980 aanwezige allen die hier voorbij gaat, gedenk of er ene smart en Beheer van Veldkapellen en Wegkruisen in beeld Koe met vallend melkmeisje schoof vijftig is gelijk mijn smart + 26 Juli 1942’. Het kruis staat Arcen en Velden (Arcen-Lomm-Velden). Vilgaard, De Brede Maatschappelijke Voorzie­ning. meter op. Zie: Gekke Maondaagkunstwerk; Koe nabij de plek waar op genoemde datum een ge­ Literatuur: Jacques Theelen, Veldkapellen en Weg­ In 2007 ging de gemeenteraad van Arcen en met vallend melkmeisje; Trienke. allieerd vliegtuig neerstortte. Het kruis is in 1942 kruisen in Velden, Arcen en Lomm in oude ansichten Velden akkoord met de bouw van een Brede vervaardigd door de Tegelse ceramist/acteur André (Zaltbommel 1984). Maatschappelijke Voorziening aan de Schande­ Veldkruisen In Velden bevinden zich zeven krui­sen van den Heuvel. In 1995 kwam op het kruis een loseweg. Twee jaar later kreeg de voorziening in de openbare ruimte. Een van die kruisen­ staat naamplaat ter nagedachtenis van de drie Britse Venkoelen Zie: Zwart Water. alvast de naam De Vilgaard. De accommodatie tegen de oostelijke muur van de Sint-Andreas­ militaire vliegers en inwoner Pierre Geurts, die er moet onderdak bieden aan het Veldense vereni­ kerk. Het natuurstenen kruis draagt het opschrift: om het leven kwamen. Vereniging Katholieke Arbeidersvrouwen gingsleven, de basisschool, een bibliotheek en ‘ihs Anno 1632 den 26 fybervary is in Got gestor­ Zie: eva. kinderopvang. Ook komt er een sporthal, een ven Trineken – Jan Verschure dochter’. Aan de Wegkruis in Schandelo. logopediepraktijk en een onderkomen voor het Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer Zie: Rode Kruis. De Vilgaard werd ontworpen door Arcen-Lomm-Velden. Bart van den Horck van epha Architecten uit Oss. Het gebouw bestaat uit vier delen: Terra in veta Tafeltennisvereniging. Op initiatief van Joep het groen, Dorpslong, Green box en Black box. Rheiter werd in mei 1978 in café De Bascule tafel­ In totaal telt het twee verdiepingen hoge complex tennisvereniging veta (Veldense Tafeltennis 7336 vierkante meter. 2132 vierkante meter voor Vereniging) opgericht. Al snel kende de club circa onderwijs, 2347 voor sport, 1964 voor cultuur en honderd leden. Als eerste speellocatie deed de ontmoeting en 893 voor kinderopvang. Het com­ timmerwerkplaats van de familie Hafmans aan de plex moet een tweede kern gaan vormen naast Rijksweg dienst. In 1980 verhuisde de club naar de het oude dorpshart. Vandaar dat sprake is van een hal van de voormalige Andreasschool, de tegen­ dorpslong. De fanfare, de toneelvereniging, De woordige foyer van De Kiêsstolp. Hier trainden de Wuilus en de kbo gaan activiteiten ontplooien in Veldense tafeltennissers tot men de beschikking het gemeenschapshuis, terwijl sv Velden de sport­ kreeg over de gymzaal aan de Kloosterstraat. De accommodatie gaat gebruiken. Door het ontbre­ 200 [Vilgert, De … Vrouwenbeweging] ernaar verwijst dat het water voor alle inwoners toegankelijk was. Anderen leggen een verband met vrede (een oud woord voor omheining of begrenzing) in relatie met oude grensconflicten in ken van een goede financiële basis liepen de Voetbal Zie: ivo. het gebied. Zie: Limburgs Landschap, Het (Lomm); plannen flink wat vertraging op. Uiteindelijk Ravenvennen (Lomm); Scheidsgraaf (Arcen); startte de versoberde bouw van de Vilgaard in Vogelvereniging Avifauna Velden Op 30 no­ Zwart Water. Literatuur: Edmond Staal e.a., Uit en 2013. Eind 2014 is de voorziening naar verwach­ vember 1966 vond de oprichting plaats van vogel­ Thuisboek. Handboek voor de natuurgebieden van Het ting gereed. Zie: Vilgert, De. vereniging Avifauna. Dat gebeurde op initiatief Limburgs Landschap, 4e herziene druk, september van Jan van Schilt en Noud Hermkens. De eerste 2011. Vilgert, De 1 / Woonwijk. De Vilgert is een oude locatie lag op de plek waar later camping De Weerd aanduiding voor het gebied dat zich oorspronke­ verrees. De leden kweekten aanvankelijk enkel Vreewaterlossing Zie: Scheidsgraaf (Arcen). lijk uitstrekte van de Molendijk tot aan het Krane­ kanaries, maar daar kwamen al snel parkieten, veld. De naam Vilgert, of afgeleiden hiervan, papegaaien, wildvogels en duiven bij. In 1969 Vriendenkring, De Hengelsportvereniging. hsv De komt al eeuwen voor op kaarten en in familie­ sloot Avifauna zich aan bij de Nederlandse Bond Vriendenkring werd op 2 november 1934 opge­ namen. Zo heet het gebied op de kadasterkaart van Vogelliefhebbers. In zijn gloriejaren telde de richt. Mannen van het eerste uur waren Jan Herm­ van 1811 Villigert of Villiger en ook Villagert. In Veldense afdeling meer dan vijftig leden. Avifauna Gir Vosbeek. kens, Thei Lommen, Thei Hoeymakers, Elbert het gebied liggen enkele oude boerderijen als de houdt jaarlijks een onderlinge tentoonstelling in Smits en Piet Holthuizen, die tevens het eerste Medzen, Vreezen, Koppers en een pottenbakkerij café De Sport, terwijl individuele leden deelnemen het begin van de jaren zestig werkte de Veldenaar bestuur vormden. De vereniging startte met elf (Bekkers). Mogelijk duidt de naam naar de aan­ aan Kring- District- landelijke en wereldtentoon­ in zijn vrije tijd mee aan plaatselijke toneelvoor­ leden. Als clublokaal diende café Mooren (thans wezigheid van een boomgaard. Anderen vermoe­ stellingen. Vooral Jo van Rengs eiste op het hoog­ stellingen en schreef hij liedjes en buuts. Ook trad De Bascule) aan de Markt. Later werd dat Het den dat de naam verwijst naar een zomerverblijf ste niveau meerdere malen het kampioenschap hij op als buutreedner, eerst in de familiekring en Wapen van Velden aan de Rijksweg. Vanaf 1975 is (villegiatura). In 2010 startte in het gebied ooste­ voor zich op. In 2013 telt Avifauna ruim dertig later eveneens voor verenigingen als zangvereni­ De Vriendenkring actief langs het viswater Het lijk van de n271 en noordelijk van de Solingerhof leden. Zie: Weerd, De. ging Animo en De Wuilus. Onder de artiesten­ Ravenven (de Luld) in Schandelo. De vereniging de aanleg van een nieuwe woonwijk. Het plan naam Binky maakte Gir Vosbeek een ‘politieke’ telde in 1974, bij het veertigjarig bestaan, 85 leden. behelst de bouw van 109 woningen rond een Volleybal Zie: vc Velden. buut, waarin hij politici en andere bestuurders Dat zijn er in 2013 ongeveer dertig. Zie: Ravenven, wandel- en speelpark. In 2013 is een twintigtal een spiegel voorhield. De naam Binky verwees Het; Wapen van Velden, ‘t. woningen gerealiseerd. Voort, De Gebiedsaanduiding. De Voort ligt noor­ naar zijn tijd bij de Veldense studentenvereniging 2 / Zie: Theo Lommen Sportpark. de­lijk van Hasselt, tussen de Maas en de n271. De Amico, waar hij tijdens kampen dienst deed als Vrouwenbeweging In 1935 kreeg Velden een naam Voort, of zoals in oude aktes ‘in gen Voert’, ‘fouragebink’. Vosbeek maakte ook deel uit van de eigen afdeling van de Rooms Katholieke Boerinnen­ ­ Visgraaf, De Sporthal. In augustus 1979 werd aan verwijst naar een doorwaadbare plaats in een komische groep De Slappe Spier. Vanwege zijn bond van de lltb. In de Tweede Wereldoorlog de Schandeloseweg een sporthal met een café ge­ beek. Op de Tranchotkaart uit 1805 ligt in de verdiensten voor de Veldense vastenaovend ont­ werd die vereniging ontbonden, maar in 1952 opend. In de hal, die een afmeting kreeg van 42 x 22 Maas een grindeiland ter hoogte van De Voort, ving hij in 1988 van De Wuilus de orde van ver­ vond een heroprichting plaats onder de naam meter, spelen Volleybalclub Velden, badminton­ wat aan­geeft dat de rivier er in bepaalde perioden diensten.­ Gir Vosbeek overleed op 8 februari 2010. Boerinnenbond. Kartrekkers waren: Maria van vereniging Shuttle, korfbalclub Swift en enkele doorwaadbaar­ was. Zie: Gekke Maondaag; Vastenaovend; Wuilus, De. der Haghen-Everts, Marie Peeters-van Dinter, Jo zaalvoetbalteams. Zie: Cafés; Shuttle; Swift; vc Keltjens, Annie Houben en Mia Willemsen. Velden. Vorst, Het Buurtschap. Het Vorst ligt in het zuid­ Vreewater, Het Natuurgebied. Het Vreewater is Pastoor J. Kessels begeleidde de vereniging als westen van Velden, tussen de dorpskern en de een onderdeel van de verbinding tussen de geestelijk adviseur. Direct na de start telde de bond Vlees, De Landgoed. De naam van het landgoed Maas. Het gebied bestond tot ver in de twintigste natuurgebieden Ravenvennen bij Lomm en het ongeveer zestig leden. De bond was een gezellig­ aan de oostzijde van de Bong en Schandelo ver­ eeuw uit akkerland. Na de Tweede Wereldoorlog Zwart Water. Het gebied bevindt zich op een heidsvereniging, die cursussen en excur­sies orga­ wijst naar een oude boerderij De Vlees, eerder Op werd het een woonkern. In Het Vorst liggen enke­ tussenterras van de Maas, langs de Duitse grens niseerde voor ‘de vorming van de vrouw’. Daar­ den Vlies geheten. Tussen 1982 en 1999 was hier le oude boerderijen, zoals de Hovershof en de en bestaat uit bloemrijke weilanden, kleine bos­ onder viel politieke scholing en het stimuleren­ het eerste Nederlandse gecertificeerde bedrijf voor Lamershof. In een akte uit 1547 is al sprake van schages, houtwallen en gevarieerde bermen. Het van de creativiteit. Eerder bood men vooral prak­ scharrelvarkens van de gebroeders Geelen. ‘ingen Vorst’. Het is een verwijzing naar dennenbos Vreewater is van oorsprong een afgekoppelde tische cursussen aan, zoals voor het slachten van In 2002 vormde men de boerderij met andere of -woud. Zie: Hovershof; Lamershof. Maasmeander. In de loop der jaren werd het een varkens of het maken van matrassen. Gaande­weg gronden om tot de nsw-landgoederen de Schan­ moeras, waarin regenwater bleef staan op klei­ veranderde de opzet van de bijeenkomsten en delose Heide, De Vlees en Dassenburcht. Daar­ Vosbeek, Gir Buutreedner. Gir Vosbeek werd op 11 lagen en lokale kwel optrad. Halverwege de kwam er aandacht voor culinaire zaken, ge­nees­ voor verdwenen de varkensstallen en plantten de juli 1937 in Velden geboren. Na de lagere school twintigste eeuw startte de ontginning van het kunde, zorg, veiligheid in en om het huis en broers ruim vijf hectare bos aan, evenals hout­ bezocht hij eerst het klein seminarie in Mook en gebied. Eerder was men begonnen met het aan­ muziek. In 1962/1963 veranderde de naam in rk singels en wandellanen van noten- en kastanje­ vervolgens het groot seminarie in Haastrecht, leggen van naaldbossen op de hei, waardoor de Boerinnen- en Tuindersvrouwenbond en in 1973 bomen. Ruim dertig hectare natuur werden zo waar hij zijn gymnasiumdiploma haalde. Eenmaal vennen vrijwel helemaal in het bos kwamen te in Limburgse Vrouwenbeweging van de lltb. In toegankelijk voor bezoekers. In het gebied be­ terug in Velden ging hij in 1959 aan de slag bij Van liggen. Bij de ruilverkavelingen in de jaren tachtig 2002 werd het Zij-Actief en een jaar later Veldense vinden zich meerdere dassenburchten. Op de der Grinten (later Océ), waar hij werkte als secre­ van de vorige eeuw bleef het gebied grotendeels Vrouwen Beweging (vvb). In 2013 zijn er onge­ Schandelose Heide en De Vlees is een natuur- en ta­ris van Louis van der Grinten. Ook was hij als behouden, na acties van Het Limburgs Landschap, veer 65 leden, die bijeenkomen in ’t Wapen van leerpad ontwikkeld. Zie: Landgoederen. onderzoeker actief op de afdeling r&d. In totaal dat hier in 1942 een eerste aankoop deed. De naam Velden. Zie: eva. werkte Vosbeek hier méér dan veertig jaar. Vanaf Vreewater is mogelijk afgeleid van ‘vrij water’, wat 202 [Wach Effe … Wittenberg, De] 203 tijdens Gekke Maondaag, maar laat ook bij andere hoven. De camping telde toen 120 standplaatsen.­ activiteiten in Velden en omgeving van zich horen. Later kwamen hier vijf blokhutten en een eetcafé Zelf organiseert de kapel ieder jaar in april een Joeks- bij. De naam van de camping verwijst naar een festijn. Meestal ging het om tradi­tionele Joeks­ hoger gelegen stuk grond in een waterrijk gebied. kapellen-treffen, maar er waren zo nu en dan ook alternatieve bijeenkomsten. Zo organiseerde Weesjesberg Zie: Brugesberg, De. Wach Effe vier maal een Joeks-country-festival. Het repertoire van het blaas­orkest is uitgebreid en Wegkruisen Zie: Veldkruisen. varieert van country tot Tsjechische muziek en van Hollandse meezingers tot Limburgse toppers. Wielrennen Zie: Appeldoorn, Pascal. In 2013 bestaat de kapel uit veertien muzikanten. Zie: Toët Zât; Trienkeskapel;­ Vastenaovend. Willemsen, Joannes Geestelijke. Joannes Willemsen werd op 8 augustus 1847 in Velden Wapen van Velden, ’t Café-zaal. In 1905 opende geboren. In 1870 volgde zijn wijding tot priester aan de Rijksweg café Coppus (Smid Thei). De zaak en korte tijd later een benoeming tot professor was een zogenoemd huiskamercafé. Het pand aan het Amerikaans College te Leuven. Hiervan deed eveneens dienst als smederij en later ook werd hij later rector. In 1895 volgde de benoeming voor de verkoop en reparatie van fietsen. Voor de tot huisprelaat van de paus. In 1898 vestigde hij deur stond een benzinepomp en er was de tram­ zich te Rome, waar hij aantrad als Consultor der halte van de Maas- Buurtspoorweg. Het café- Sacramenten. Ook was de Veldenaar lid van het restaurant werd later overgenomen door dochter Instituut Dell’Anima en werd hij in 1906 benoemd Wies en haar man Pierre Bouten. Zij veranderden tot Protonotarius Apostolicus a.i.p. (de hoogste de naam in ’t Wapen van Velden. In 1977 breidde niet-bisschoppelijke titulatuur). Als Joannes men het café aan de achterzijde uit met een zaal. Willemsen in zijn geboorteplaats was, droeg hij In 2013 wordt ’t Wapen van Velden uitgebaat door in Hasselt de Heilige Mis op in een huiskapel bij Peter en Resi Bouten. De horecagelegenheid is dan zijn geboortehuis de Thissenhof. Op 17 december vier generaties in familiebezit. Zie: Cafés; Maas- 1930 vierde hij te Rome in stilte zijn diamanten Buurtspoorweg (Arcen-Lomm-Velden). priesterfeest. Joannes Willemsen overleed te Wach Effe. Rome op 1 februari 1932. Zie: Thissenhof. Wapens Zie: Arcen-Lomm-Velden. Windmolen Zie: Molens. Weerd, De 1 / Natuurgebied. De Weerd ligt in het zuiden van Velden, ten westen van de n271. Het is Wittenberg, De 1 / Maasduin. De Wittenberg ligt een langwerpige strook met vooral eiken- en op Veldens grondgebied, dicht bij de grens met berken­bos. Ook bevinden zich in het gebied Lomm. De ‘berg’ is een in de IJstijd gevormd geïsoleerde weitjes met een heideschrale vegetatie. paraboolduin en een van de hoogste punten in de 2 / Camping. In mei 1950 openden Sjaak, Jan en omgeving. In de loop der tijd raakte de Witten­ Mia van den Hombergh aan de Weerdweg een berg ingesloten door opgroeiend bos. De met camping. Het was de eerste camping tussen Venlo voedingsstoffen verrijkte neerslag stimuleerde en Nijmegen. Dat gebeurde op een deel van hun bovendien een sterke gras- en mosgroei waardoor gemengde landbouwbedrijf. De gasten kampeer­ het aandeel open stuifzand afnam. Door verschil­ den tussen de koeien en kochten ’s morgens verse lende bomen op de berg te kappen, herstelde Het melk. Na enkele jaren emigreerden beide broers Limburgs Landschap de openheid. De dichtbe­ en runde zus Mia de camping alleen. Een echte groeide flanken werden afgeplagd, waardoor het wasgelegenheid was er aanvankelijk niet. In het witte zand weer te voorschijn kwam. Aan de voet veld stond een pomp waar de toeristen terecht van de berg ligt het grootste vennencomplex, de konden. Opmerkelijk was in 1955 de aankoop van Ravenvennen. De Wittenberg heette vroeger drie oude tramwagons, die werden omgebouwd Heiligeberg, een naam die verwijst naar ‘hel’, wat tot zomerhuisjes. De wagons bleven ongeveer tien licht betekent. Op het einde van de Tweede jaar staan. Geleidelijk groeide het bedrijf uit tot Wereldoorlog hebben enkele Veldense families Café Bouten, circa 1930. Met veel geduld en doorzettingsvermogen lukte een volwaardige camping en er kwam in 1970 zelfs zich in dit gebied schuil gehouden en ontkwamen het de instrumenten onder de knie te krijgen. Dat een eigen zomercarnaval met optocht. Bij het op die manier aan de massale evacuatie naar het Wach Effe Joekskapel. Wach Effe werd opgericht op gebeurde onder leiding van René Kwakkernaat. veertigjarig bestaan telde de camping 140 stand­ noorden van het land. Zie: Limburgs Landschap, 1 mei 1992. De kapel was een voortzetting van de De kapel werd later aangevuld met enkele leden plaatsen en acht zomerhuisjes met allerlei voor­ Het (Lomm); Ravenvennen (Lomm); Tweede Trienkeskapel. Van de leden van het eerste uur, was van joekskapel Toët Zât en groeide uit tot een zieningen. In 2005 werd de camping en de horeca Wereldoorlog (Arcen-Lomm-Velden). er slechts één die een instrument kon bespelen. respectabel muziekgezelschap. Wach Effe speelt overgenomen door Tim en Rianne Jacobs uit Veld­ 2 / Zie: Biljarten (Lomm). 204 [Wuilus, De … Zwart Water] 205 zittingen en sinds 2009 een Gardefestival waaraan Forrest pony’s het Nederlands kampioenschap honderden dans- en prinsengardes uit Limburg, samengestelde wedstrijd in de hoogste klasse. Noord-Brabant en Gelderland deelnemen. Zie: De Veldense paardensportvereniging reed rond Gekke Maondaag; Vastenaovend; Zeldenrust. 1930 op particuliere percelen. In 1932 kreeg de Wuilus, De Gekke Maondaagvereniging. Eind 1950 om eventueel in de Raad van Elf opgeno­men te Literatuur: Theo Fransen, Hay Lucassen en Jan club een eigen oefenterrein aan de Bong. In 1975 richtten leden van de Veldense ruiterclub Zelden­ worden. De Wuilus heeft een eigen, uit vijf leden Lucassen, Gekke Maondaag Binneste Boète (Velden, raakte Zeldenrust dat terrein echter kwijt door rust samen met leden van andere verenigingen en bestaande Wuiluspliesie die de prins en zijn adju­ 2009). een uitbreiding van het sportpark. Hierna oefen­ een aantal kasteleins een vereniging op om de danten beschermen. Die pliesie werd eind jaren den de ruiters in alle uithoeken van het dorp. Pas Gekke Maondaagviering strakker te organiseren. vijftig opgeheven, maar in 2001 in ere hersteld. Zangkoren Zie: Clari Voces; Eigenwijsjes, De; in 1983 kwam aan de locatieproblemen een einde Dat gebeurde in café Zeelen. Er kwam een comité, Ook zijn er twee gardes: een uit elf dames be­ Kerkelijk Zangkoor Sint-Andreas; Ons Genoegen. met de ingebruikname van een nieuwe manege waaruit een raad met dertien leden voortkwam: staande Prinsengarde en een even grote junioren­ aan de Molendijk. Bij die manege kwam in febru­ een geüniformeerde Raad van Elf, een Prins en garde. Buiten het geüniformeerde deel is er een Zeldenrust Paardensportvereniging. Paardensport­ ari 2008 een tweede rijhal. Sinds 1953 organiseert een ceremoniemeester. De vereniging koos als oud-prinsen en -adjudantenvereniging en zijn er vereniging Zeldenrust is opgericht op 28 februari Zeldenrust wedstrijden met de Reiterverein naam De Wuilus. Een wuilus of wuilis is in het dia­ enkele commissies met vrijwilligers. Vanaf 1969 1928 in café Coppus (Smid Thei). Dat gebeurde op Straelen. Uit die samenwerking kwam in 1987 de lect een groot iemand of een goedaardig persoon. geeft de vereniging een eigen staatskrant uit. initiatief van Karel Haanen, Thei Coppes, Kuüb jaarlijkse paardenrally Velden-Straelen voort. In 1951 vond de eerste, door De Wuilus georgani­ Eerste prins was in 1951 Toën van den Berg. In 1952 Appeldoorn, Joep Leupers en Harry Geurts. Zeldenrust telt in 2013 ongeveer 130 leden, die seerde, Gekke Maondaag plaats met muziek en werd voor de eerste keer een liedjesmatinee ge­ Laatstgenoemde werd de eerste voorzitter. De actief zijn als ponyruiters (sinds 1966), landelijk een grote optocht. Tijdens het seizoen horen ook de houden met als winnaar De niejste schlager. Dat vereniging kreeg als naam Zeldenrust, omdat de ruiters, veteranen, menners en recreatieve ruiters. prins en zijn adjudanten bij de vereniging, evenals mag sindsdien worden beschouwd als het ‘lijflied’ paarden zelden een dagje rust kregen. De eerste Zie: Gekke Maondaag; Manege; Wuilus, De. de aspirant-leden, die ervaring kunnen opdoen van De Wuilus. In 2005 vierde De Wuilus het 5 x activiteiten die de club organiseerde waren ring­ 11-jarig jubileum met als thema Binneste Boëte. De steken en genkrijden, later kwamen daar konings­ ZijActief Zie: Boerinnenbond. De Wuilus (2013). vereniging organiseert jaarlijks een liedjesavond, rijden, harddraverijen en springconcoursen bij. Zeldenrust organiseerde regelmatig wedstrijden, Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid waarbij de winnaar een grote wisselbeker mee Zie: Congregatie van de Zusters van de Goddelijke naar huis kreeg. Jarenlang gold dit toernooi als dé Voorzienigheid. wedstrijd van het jaar in Velden. In de eerste jaren hielden de successen nauw ver­ Zwart Water Natuurgebied. Het Zwart Water is band met de prestaties van de officieren van de in een gevarieerd gebied rond de Venkoelen (Veen­ Venlo gestationeerde cavalerie, die de opleiding kuilen). Het gebied bestaat uit vochtige en droge verzorgden. Naderhand boekten ook Veldense bostypen, grasland en kleine heiderestanten. De ruiters successen. Mannen als Sef Geurts, Twan naam Zwart Water is ontleend aan een moeras­ Schoofs en Jan Peeters deden tot ver buiten de gebied dat tot in de jaren vijftig van de twintigste gemeentegrenzen van zich spreken. Peeters be­ eeuw in de directe omgeving lag. Door droogleg­ haalde in 1953 met zijn paard Amor een eerste ging is niets meer over van dit moeras. Het water plek in de categorie ‘springen-zwaar’ tijdens het van de Venkoelen ontstond door vervening, die Limburgs kampioenschap en werd in datzelfde doorging tot in het begin van de negentiende jaar kampioen van de Katholieke Bond en Neder­ eeuw. Doordat de omgeving van het ven in een lands kampioen. De jaren vijftig waren in het al­ oude Maasbedding lag, werd hier ook rivierklei gemeen succesvol. Zo mocht een complete equipe gewonnen. Zo ontstonden kleiputten, die men van Veldense ruiters deelnemen aan de Europese later met stadsvuil en puin uit de Tweede Wereld­ kampioenschappen samengestelde wedstrijd in oorlog opvulde. Vanaf 1930 vond veel bosaan­ het Duitse Homburg. In 1968 eiste de Veldense plant plaats. Door hoogteverschillen kent het club het kampioenschap van de landelijke ruiter­ gebied een grote verscheidenheid in flora en bond voor zich op. Twan Schoofs won twee keer fauna. Iets noordelijker van de Venkoelen liggen het Nederlands kampioenschap dressuur in de het Schaapsbroek en het Diepbroek. Beide zijn klasse m en zi. José Schoofs eindigde als eerste bij grotendeels bedekt met berkenbroekbos. In 1971 het Nederlands kampioenschap m dressuur bij de kocht Het Limburgs Landschap de eerste delen pony’s en Monique Schoofs werd bij de pony’s van het Zwart Water aan. In 2001 werden de Nederlands kampioen bestgaande rijpony en Venkoelen geheel uitgebaggerd, waarna de Nederlands kampioen z-dressuur. Sef Geurts verlanding met een hierbij horende vegetatie mocht zich in de jaren tachtig een jaar lang Lim­ opnieuw op gang kwam. Zie: Limburgs Land­ burgs beste spring- en dressuurruiter noemen en schap, Het (Lomm); Schaapsbroek, Het. Paul van Wylick werd Nederlands Kampioen Literatuur: Edmond Staal e.a., Uit en Thuisboek. springen. In de jaren tachtig en negentig waren Handboek voor de natuurgebieden van Het Limburgs binnen de vereniging ook succesvolle menners. Landschap, 4e herziene druk, september 2011. Zo won Ton Hendriks met zijn vierspan New 206

Zwart Water. 208 Colofon

samenstelling Ragdy van der Hoek afbeeldingen Ad Burgmans 19[b] Bernie Kaiser 56 dcm 120 Dirk Hol 172 Geert Reivers 43, 71[b], 71[o], 86 Gemeentearchief Venlo 11, 12, 13, 14, 17, 19[o], 33, 35, 51, 52, 54, 64[m], 79[b], 81, 88, 89, 93, 96, 104[b], 141[o], 144, 146, 149, 152, 154[l], 154[r], 160[b], 168, 176[r], 177, 184, 185, 196, 202[b] Graanbranderij de IJsvogel 66 Guus Haeyen 138[o] Hans Derckx 141[b] Hay Ewalts 187[b] Henk Heiligers (Limburgs Landschap) 69[b], 122 Jacques Peeters omslag, 20-21, 58-59[b], 98-99, 113, 128-129[o], 136, 206-207 J. Kuyper, Gemeente-atlas van Nederland 4 Jos Hoogveld (Waterschap Peel en Maasvallei) 77 Lé Giesen 25, 31, 103[o] Leo Tangelder 84, 138[b], 191, 204 Limburgs Landschap 69[o], 123 Loek Backes 74, 133 Marcel Hakvoort 118, 144 Mark Lommen 182 Mike Roelofs 179 Miranda Cornelissen 95[b] Paul Braas 199 Post & Van Leeuwen Photographers 60 Privécollectie Jan Lucassen 171[b] Privécollectie Jeu Hegger 114, 116, 119, 127, 128[bl], 132, 134, 137, 139 Privécollectie Piet Cup 41[b], 41[o], 45, 79[o] Privécollectie Wim Janssen 53 Ragdy van der Hoek 47, 105 Rick Theelen 192 Rob Allard 151 Rudi Huisman 145 Ruud van den Hombergh 164-165[o], 188[o] Streekmuseum De Hansenhof 8, 128[bl], 153, 164[br], 167, 174[o], 180, 188[b] Tunne van den Berg 150 Will Verberk 28, 40, 49, 58[o], 64[b], 64[o], 75, 90, 92, 95[o], 100, 101[b], 101[o], 103[b], 104[b], 109, 117, 121, 135, 140, 159, 160[o], 162, 163, 164[bl], 171[o], 174[b], 176[l], 181, 187[o], 189, 197, 198 P. van de Werf 91 Woonwenz 37 vormgeving/dtp Baer Cornet, Venlo druk Schrijen-Lippertz, Voerendaal/Stein isbn/ean 978-90-801054-7-8 eerste druk november 2013

De uitgave van de Arcen-Lomm-Veldenclopedie is mede mogelijk gemaakt door: de Dorpsraad Arcen; het Gemeente­ archief Venlo; Lutéce bv; Pannenkoekenrestaurant De Bosrand (Arcen); Ton Paulus (Velden); Rabo Bank Venlo e.o.; Stichting Cultuurbezit gemeente Venlo en de belangeloze medewerking van Baer Cornet, Jacques Peeters en Will Verberk.